Amaury, o Pumapatay at Bumubuhay...MgaAklatni GerardoGianeo 0.40 0.50 0.90 1.20...

AMAURY -»e=eeJ==-

o Pumapatay at Bumubuhay

HALAW Nl G. CHANCO UNANG BAHAGI

^^ vv^^/7^' •- •< y *****

>°" . 'X V-'--'i,- • t •"'.%*'..'•>• '** a''

• * ••

HANHOG. *-'*-:

S^ "akiiig ia^tga itinatanging kasama sa

"Aklatang .Baylaa", na . sina. Eiigraeio L,

Vahno|ite at Antonk* D. \Paguia.*;

ANG HUMALAW

AMAURYPUMAPATAY AT BUMUBUHAY

halaw ni

GERARDO CHANC0

Manunulat sa "Ang Mithi" at Pangalawang

Pangulo ng "Aklatang Bayan")

M NOBELANG /'AMAURY* Nl ALEIANDRO DUMAS•

UNANG BAHAGI

TEL. 3099

UNANG PAGKALINBAG

6,000 sipi

TUNDO, MAYNILA, S. P.Abril, 1919.

Mga Aklat niGerardo Gianeo

0.40

0.50

0.90

1.20

jDUWAG!—(Nobela: uhos na) 0.30BAHAGHARI — (BabasahingBayan)

KALIHIM NG PUSO— (Sang-gunian ng mga Bagungtao atDalaga; Ubos na)

SA GITNA NG LUSAK— (Ika-lawang Pagkalimbag; Dalawang Hati)

DAHIL SA PAGIBIG—(Dalawang Ha*i)HULING ARAW NG ISANG BIBITAYIN—(Halaw sa

Isaag Aklat ni Victor Hugo) v 0.90

ANG LALONG DAKILANG SANDALI—(Kalakip ng"Huling Araw ng Isang Bibitayin") 0.60

LANGIT NA MAULAP—(Unang Bahagi) 0.60MAHIGIT SA GINTO—(Malapib nang maubos) 0.60"HALINA SA PARIS"—(Kasaysayan ng isang Artista) 0.60ANG BUHAYAY PAGIBIG—(Halaw* sa "Vivir 'es

Araar;" Katulong sa pagkasalin sa tagalog si

Leonardo A. Dianzon sa "Ag Mithi"; DalawaiigBahagi)

SA HARAP NG KAMATAYAN-(Kaiiangang mabasang mga babaing pilipina)

SA LUPA'T SA LANGIT-(Hangosa "Aida")

1.20

0.60

0.40

PaUnAWa:—Ang mga aklat na ito, matangi yaongmga ubos na, ay ipinagbibili sa lahat ng libreria saMaynila. Sa pakyawan o tingi ay maaaring makipag-

alam kay G. Ghaneo: Sa "El Ideal-Ag Mithi", Cosmo~

politan Building; P. O. Box 60Q, at Telepono 975, Sta.

Krus, Maynila.

&yfr&4¥iit*l4&4S4&l!'

AMAURY

i

SA pintuan ng isang munting palasio sa daang Ma-turino ay lumabas ang isang binatang nakasakaysa isang makisig na kabayong ingle^.Tinutugtog noon ang ikasam[>ung oras ng umaga

nang isa sa mga unang araw ng Mayo ng taong 1838.Pagkaraan ng ilan pang sandali'y kasunod na lu-

mabas sa pinto ring yaon ang isang utusang lalaki nanakasuot ng payak na itim at nakasakay rin sa isang

kabayong may mainam na tikas, nguni't hindi lamangpapantay sa kisig ng hayop na kina^asakyan ng binata.

Ang binata ay lumalakad marLhil sa dalawampu't apatna taong gulang. Ang suot niyang damit ay hindi ma-sagwa. Sa kanyang mga kilos ay nakikila*ang siya'ynagtataglay ng mga uga'ti ng mahal na tao at sa kan-mga ugat ay nauanalaytay ang dugo ng matataas nalipi.

Marapat sabihin na ang tabas ng kanyang mukhnay totoong nababagay sa kanyang tindig at kasuutan.

May kahirapang makakita, kahi't sa guniguni man la-mang, ng isang mukhang kalugudlugod sa paningin, nagaya ng sa binatang yaon, na napapalamutihan ng ma-

itim na buhok at ng mga patilyang itirn din.Siya'y nagngangalang Amaury Leobilye.Ang ngiting maminsanminsa'y sumusungaw sa kan-

6 AMAURY o Pumapatay at Bamubuhay

yang mga pisngi, ay ngiti ng isang taong raaligaya. Wari

bagang ang damdarain ng kanyang kaluluwa ay kaalak-

bay ng ngiting suraisilip sa kanyang mga labi.

Nang uraalis si Araaury sa kanyang baha}' ay tu-raatakbo ng mahinang trote ang kabayo, at sa ganitong

takbo'y nakarathig siya sa bulebard. Nilagpasan niya

ang daang Migdalena, at pagpasok sa nayong San Ho-

norato ay nagtuloy sa daang Angulema. Pagdating niya

rito'y pinahina pang lalo ang takbo ng kabayo. Ang

kanyang paningin, na hanggang sa mga sandaling yao'ynagpapalipatlipat sa lahat ng dakong nadaraanan, ay ipi-

nako sa isang g-uvi ng pook na kanyang pinagsasadya.

Ang nagiging *anhi ng di pa>;kurap ng kanyang mga

raata, ay isang magandang palasiong nakatayo sa gitna

ng isang liwasang natatamnan rg sarisaring halamang

uamuraulaklak.

Pagdating ng kabayo sa tapat ng gusali, ay humin-

to; humintong mandi'y inutusan, palibhasa'y nakakahi-

ratihan na ng hayop na yaon ang pagsasadya sa natu-

rang pook. Nguni't ipinagpatuloy ni Amaury ang kan-

yang paglakad, bagama t maminsanminsa'y lumilingon at

malimit tingnan ang kanyang orasan, na parang ibig ni-

yang matanto kung hindi pa yaon ang karaniwang oras

na dapat ikabukas ng pinto at raga bintana ng palasiong

pagsasadyain.

Sa gayo'y rainarapat ni Araaury na ubusin niya ang

kanyang mga labis na oras sa bahay ni Lenape, at pag-

karaan ng may animnapung minutong paglilibang doon,

ay muli siyang sumakay sa kabayo at nagtungo naman

sa "Gubat ng Bolonia."

Nang makarating sa Liwasang Madrid ay nakatagpo

siya ng isang kaibigan. Siya'y binalitaan nito ng mga

huling takbuhan ng kabayong idinaos at ang mga ga-

gawin pa sa mga araw na susunod.

Nakaraan pa ang kalahating oras kay Amaury, sa

gayong pakikipagusap niya sa kaibigan. Nang mabungad

Halaw ni GERARDO CHANCO 7

silang dalawa sa pintuan ng San Hairae ay nak&salubong

sila ng isa pang kaibigan na kararating pa lamang bu-

hat sa isang mahabang paglalakbay sa Silanganan. Isang

oras ang naubos sa pagsasalaysay sa kanila ng huling

kaibigang nakatagpo, ng tungkol sa mga nakita nito sa

ginawang paglalakbay sa Kairo at Konstantinopla.

Dinalaw na ng pagka-nip si Amaury. Siya'y nagpa-

alam sa dalawang kaibigan, at pagkasakay na pagkasa-

kay sa kabayo ay nagpatakbo ng pabalik sa daang An-

gulema.

Pagkatapat niya sa isang lugal na tinutumbok ng

Liwasang Eliseo ay huminto siya ng ilang sandali. Ti-

ningnan niya ang kanyang orasan na nagbabalitang noo'y

malapit nang tumugtog ang unang oras ng tanghali.

Bumaba siya sa kabayo at ito'y iniwan sa utusang

kasunudsunod niya.

Naglakad siyang nagiisa hanggang sa makarating sa

tapat ng palasiong hinintuan niya kanina na may tat-

long oras na ang nakararaan, at kapagkuwa'y kumatog.

Pawang ngiti, masasayang ngiti ang ipinasalubong

sa kanya, maging ng konserheng nagbukas ng pintong

bakal ng palasio at maging ng pangalawang kamarero

na nakasalubong niya sa tanggaoan ng gusali, at gayon

din ng lahatlahat ng utusang nakita niya sa magandang

tahanang yaon.

At ang mga ngiting yaon na ipinangbati sa kanya

ay naghihiwatig na siya'y isa sa mga taong itinuturing

na kabilang sa mga naninirahan sa palasio.

Kaya't nang itanong ni Amaury kung nasa bahay

si Dr. Abrigny at kung maaari itong makausap, ay sina-

got siya agad ng alilang napagtanungan ng:

—Wala po, ginoong Konde, nguni't sa loob ng mun-ting salon ay daratnan ninyo ang aking mga panginoong

babae.

Umanyong magpauna ng pagpasok ang utusan upang

ipagbigaysabi sa kanyang mga panginoong babae ang pag-

8 AMAURY o Pumapatay at Bumubuhay

dalaw ng panauhin, nguni't siya'y pinigil niio at pinag

Siibihang hindi na kailangang ipatalastas pa ang kan-

yang pagdating.

At palibhasa'y dati nang tinutungtungan ni Amaury

ang hahay na yaon, ay kung kaya't nakarating siya agad

ea pintuan ng munting salon na nang datnan niya'y na-

kabukas ng bahagya.

Bago siya nagpatuloy ay ilang sandali munang ipi-

nako niya ang kanyang tingin sa loob. Mandi'y ikina-

tigagal niya ang ilang bagay na namataan doon.

Dalawang dalagang kapwa may dilag na nakapang-

aakit—ang isa'y magkakaroon kaipala ng labingwalong

taong gulang at dalawam])ii naman ang isa,—ang nag-kakatapat halos ng pagkakaupo at payapang nagsisi-

pagburda. Samantala'y may isang inglesang nalilibang sa

pagmamasid sa dalawang dalaga, anupa't napabayaan na

tuloy ang pagbasa fra aklat na hawakhawalT

Ang isa sa dalawang binibining yaon—ang lumalakad

marahil sa labingwalong taong gulang,-—ay may mapu-

lapulang buhok, maputla ng kaunti ang balat, bughaw na

langit ang kulay ng mga mata at ang liig ay maliit

at kahugis ng sa ibong sime', at ang isa naman--ang tu-

mutungtong sa dalawampung taong gulang,—ay may ma-

itim na buhok, hawas ang mukha, ang mga mata'y nag-

niningning, mapupula ang mga labi, may masigla at ma-

liksing kilos, at saganangsagtina sa buhay ang katawam.

Kasalukuyang nagbuburda sa bastidor ang dalawang

dalaga, ng isang tungkos ng mga bulaklak ng lirio at

hasinto, klabel at tulipan. ,

Pagkalipas ng ilang sandaii ng piping pagmamasid

ni Amaury, ay itinulak nito ang pintuan at tuluytuloy

na pumasok.

Kapwa napalingon sa gawing pinto ang dalawang

dalaga at magkasabay halos na napasigaw, na animo'y

mga ibong natutop ng isang mamamaril. Kasunod ng si-

Halaw ni GERARDO CHANC0 9

gaw ang pamumula ng pisngi ng una at ang bahagyang,pamumutla ng huli.

—Nakikita kong nakasama ang aking pagkapasok nanghindi muna ako nakapagpasabi—ang unang ipinahayagng binata habang lumalapit sa kinaduroonan ng dala-gang pinamulahan ng pisngi, at di man lamang binatiang binibining kaharap nito at kaibigan din naman niya—nagulat ka tuloy, ^ano, Magdalena?... Ipagpatawad moang bigla kong pagkapasok na mangyayaring ituring naisang kapangahasan. Kungdangan kasi'y lagi kong na-isasaloob na ako'y anakanakan pa rin ni ginoong Abrigny

at tangi sa rito'y hindi pa nagbabago ang aking palagay

na ako'y kabilang pa rin sa mga taong naninirahan sabahay na ito.

—Hindi naraan masama ang nagawa mo, Amaury

—

ang isinagot ni Magdalena.—Tangi sa rito'y inaakala kongkahi't inibig mong kumilos at gumawa ng iba ay hindimangyayari at hindi mo matututuhang gawin, sapagka'tsa loob ng ilang linggo ay hindi maaaring malimutaa

ang mga pinagkaugalia't pinagkagawian sa loob ng la-bingwalong taon... Nguni't j,bakit naman hindi mo ki-nikibo si Antonia?

Saka pa lamang maliksing lumapit si Amaury sa da-iagang tinukoy; kinamayan ito at binating may kasabayna ngiti:

—Patawarin ninyo ako, butihing Antonia. Minarapatkong humingi ng pagpapaumanhin muna kay Magda-leaa, sapa^ka't narinig ko ang kanyang sigaw sa pag-

kabigla sa walang pasapasabing pagkapasok ko, da-til

dito'y kung kaya't siya n* nga ang aking unang nila-

pitan.

Pagkatapo3 ay nilingon ang inglesa at ito'y binati

—Magandang tanghali po, aling Braun. „Nang kamayan ni Amaury si Antonia ay napangiti

ito ng isang ngiting may hapis sa dahilang napaghulu-hulo ni Antonia na siya ma'y napatili rin nang puma-


*k si Ainaury, nguni't hindi pala nakarating sa mgaoangdinig nito ang kanyang niataginting na tinig, kundiang sigaw lamang n i Magdale» a.

Ang inglesa, na siyang aya ng dalawang binibini, ay


J

pahalagahan ang ating kaluwalhatian. Tunay nga namsnyaong sabing nagiging kanaisnais na lalo ang liwanag

ng araw kung sakali't nasa lilim ang isang nangangaila-

ngan ng liwanag...

—^Hindi ha maaaring sa.bihin nio kay Antonia nasiya'y makagagawa sa atin ng isang malaking kabutihankung sakali't mailayo niya rito ng ilang saglit lamangsi aling Braun? Inaakala kong kung kaya namamalagi

ang matandang ito sa inyong tahi ay saoagka't napag-kakagawian na larnang niya, at hindi dahil sa isang pag-

iingat at pagtatanod sa inyo, palibhasa'y ipinalalagay kong

siya'y hindi narnan tumatanggap ng hahilin sa iyong am;i

na kayo'y bantayan.

—Hindi lamang sumasaKsip ko kundi binalak na rinrisagawa ang bagay na iyan, Amaury; nguni't hangga ngayo y hindi ko pa mahunan kung ano ang sanhing nakapipigilsa akin tuwing tatangkain kong tupdin na ang panukalang

iyan. Kailanma't huhuksan ko ang .aking hibig upangbanggitin kita kay Antonia; ay para bagang nakararam-

dam ako na may isang kamay na sumasakal sa akinglalamunan. Kung sa bagay ay hindi nalilihim sa kanyana, ikaw, Amaury, ay iniibig ko...

—Nalalaman ko na, Magda^ena, ang bagay na iyannguni't kailangan kong ang pagibig mo sa akin ay ipa-hayag mo ng malakas. Sa ganang akin, Magdalena, aywalang kaligayahang hihigit pa sa kaligayahang nilalasap

ko kung ikaw ay aking namamalas... Matataya mo na,kung gayon, ang aking pagdurusa sa gitna ng ganitong

mga sandali na ako'y nawawalan ng laya upang maipa-hayag sa iyo ang mga banal na damdamin ng aking puso...

Sa gayo'y nagtindig si Magdalena at nakangiting nag-

wika:

—Amaury, ^ibig mo ba akong tulungang mangubasa hardin ng ilang bulaklak? Ako'y nangangailangan nga-

yon ng mga sariwang bulaklak upang gawing huwaransapagka't ang pinamupol ko kahapon ay pawang Ianta nu


Pagkarinig ni Antonia sa sinabing ito ng kanyangpMisan ay iniwan ang pagtugtog ng piano. At pagkata- •

pos na rrahagisan si Magdalena ng isang tinging natantona nito ang kahulugan, ay masiglang sumagot:—Hindi ka muna dapat manaog ng bahay, Magda-

lena, sapagka't rnakasasama sa iyo ang malamig na ha-nging humihihip ngayon. Ako na ang paparoon. Maki-kita mo't pagkagagandang tungkos ng mga bulaklak angiuuwi ko sa iyo... Aling Braun, mangyari po lamang nadalhin ninyo sa akin doon sa halamanan ang tungkos ngmga bulaklak na nakalagay sa isang harong hapo.n nanakapatong sa ibabaw ng mesitang nasa silid ni Magda-lena. Ang tungkos na gagawin ko'y kailangang mapatuladsa tungkos ng mga bulaklak na aking hahalinhan.

At nagtungo na sa halamanan si Antonia. Samantala

nama'y tinupad noon din ni aling Braun ang inihabilia

sa kanya ng pinsan ni Magdalena.

Sinundan ng tingin ni Amaury ang paglayo ng da-iawa, ai nang sila ni Magd&lena'y napagisa na sa tang-

gapan, ay hinawakan ng binata ang kamay ng kanyanggiliw, at puspos ng pagirog na nagwika:

—Kahi't sumandali lamang ay napagisa rin tayo. jSa-mantalahin natin, Magdalena, ang pagkakataong ito!...

Magdalena, tingnan mo ako; ititig mo sa akin ang iyongmga mata... Upang sabihin ko sa iyo ang totoo, mag-mula nang aking mapuna na malaki na ang ipinagba-bago ng pagpaoalagay sa akin ng iyong ama, ay nag-

karoon na ako ng pagaalinlangan sa lahat... Kaya't nga-

yo'y Tiais kong sabihin mo sa akin na ako'y iniibig mo.Sa ganang akin, ay labis mo nang talastas na ikaw ayiniibig ko't pinipintuho ng buong. kalulwa...

S'yanga, Amaury, nalalaman ko— ang isinagot ' ng

dalaga na may ka>abay na isang buntunghininga na nag-papahayag ng kagalakang pumapahid sa dalamhati ng

is*ng puson^ nagdurusa.—Tanging ang pagsinta mo la-mang, A?aaury, ang nagbibigay pa ng buhay sa akin sa


3

gitna ng gilnitong kapalaran k ra lubhang kahapishapis

Totoong nakapagtataka ang nangyayari sa akin, Amaury*Kung ganitong ikaw'y nasa aking pihng, ay nakahihingaako ng maluwag at ako'y nakararamdam ng sigla at la-kas. Kung hindi ka pa dumarating at kung ikaw nama'ynakaalis na, ay nararamdaman ko rin na nagiging kai-aipinip ang mga araw na hindi mo idinadalaw rito, angmga sandaiing hindi ko ikinamamalbS sa iyo, magbuhatnang ikaw ay mapalayo sa aming piiing at umalis dito

sa bahay. .. ^Kai'an kaya ako magkakaroon ng karapa-tan na huwag nang mapawalay pa sa iyo: ikaw na siyangb.uhay ng* aking buhay at mutya ng aking puso?

—Magdalena, dinggin mo itong sasabihin ko nga-yon. Mangyari na ang mangyayari, ay padadalhan ko

ng sulat ang iyong ama: makikipaglinaw na ako sa kanyasa gp.bing ito. Mangyari na nga ang mangyayari...

—Nguni't, ^ano pa ba ang mangyayari—ang sambotni Magdalena,—kundi ang mauwi sa [jsang matamis nakatotohanan ang malaon nang pangarap nating dalawasa habang buhay? Magbuhat nang tumungtong ka sadalawampung taong gulang at ako nama'y sa labingwalo,

4»ay hindi ba ipinalalagay ng bawa t isa sa atin na ikaway para sa akin lamang at ako nama'y tanging buong-buong ukol lamang sa iyo? Ang mabuti nga'y sulatanmo na ang aking ama. Huwag kan ,v magalala, Amaury,huwag kang mangamba, sapagka't inaasahan kong hindi na-man siya hahadlang sa ating ninanai3 na mangyari. Hindiniya ipagkakait ang bagay na hihingin natin sa kanyasa pamamagitan ng pakiusap.

—Nais ko sanang ako'y mapatulad sa iyo, Magda-lena, na buungbuong iaglay sa dibdib ang matamis napagasa... Subali't sa kasawiangpalad a'y may ilanglinggo nang napar>ansbi Kong malaki na ang ipinagbagong pagpanalagay sa akn n^ iyong ama. Sa kabila nglabingwaloug taong sin/.kad na ako'y maituring na tu-lad sa kanyan-.!; sariling anak, ay isang ibang tao na la-Inang ang pagpapalagay ni>a sa akin ngayon. Nahaha-


lata kong sa likod ng mahabang panahon na ako'y ma-kapamuhay sa piling mong paris ng isang tunay na ka-patid, ngayo'y ikinagigitla mo, napapasigaw ka at na-giging sanhi ng iyong pagkabigla, kung ako'y iyong na-kikita...

—Ang agkasigaw ko, Amaury, ay bunga ng akingmalabis na katuwaan. Kailan ma'y hindi ko ikinama-mangha ang iyong pagdating, yamang sa tuwituwina'yhinihintay ko't pinananabikan ang pagdalaw mo sa akinat ang ating pagkikita. Dahil sa kahinsan ng katawanko ngayon at sa aking pagkanerbiosa, ay kung kaya't,kabi't naoakaliit na pangyayaring nagdaraan sa akin, ^ylumilikha sa kaluluwa ko ng isang damdaming di pang-karaniwan. Datapwa/t nindi mo dapat pagkuiba'ahan.Amaury, ang bagay na it.o. Magsanay ka ng pagpapalagay sa aking gaya ng pagpanalagay na at'ng ginagawanoong mga nakaraang araw sa kahabaghabag na damongmakahiya na pinasasakitan natin ng dahil na dahil lamangsa ating paglilibang at pagkakatuwa; anupa't nalilimu-tan natin ria ang makahiyang yao'y may buhay ringkatulad ng ating buha^r at kaipala'y lubos nating pi-nasasakitan sa ginagawa nating pagsalangsaiang sa kanyang mga dahon... Dapat mong malaman na ako nga-yon, Amaury, ay isa ring damong makahiyang kaparisng binabaiiggit ko... Kung ikaw'y namamalas ko ay na-kararamdam ako ng isang kasyahangloob, na kawangisng nilalasap ko noong ako'y isa pa lamang batangmunti at bagong nagkakaisip' at nasa kandungan ng akingina. May palagay ako na magbuhat nang ang akingina'y bawian ng Dios ng kanyang hiram na buhay, ayikdw ang hinirang ng tadhana upang raaging kahaliliniya sa pagtihgin at pagmamahal at pagkandili sa akinUtang ko sa aking ina ang pagsilang ko sa maliwanag; saiyo nama'y ang aking pananatiling buh&y pa sa ibabawng lupa. Siya rin ang pinagkakautangan ko ng aking

pagkakilala sa ilaw ng kabuhayan; ikaw naman ang nag-pakita sa akin ng ilaw ng kalulwa... Amaury, upang ang:


buhay ko'y maging sariwang lagi at mapaakamay mo

mi habang panahon, ay huwag mo sanang iwawalay ^aakin ang 4 iyong mga mata: pagmalasin at titigan mo

akong palagi...

—jOh, siya ngang dapat maug^ari ang gayon, M^dalena, sa lahat

v ng sandali. sa habang panahon!—••ng

isinagot ni Amaury na inaapawan sa puso ng waiang

kawangis na pagirog, saka sinabayan ng ilang matnnog

at maapoy na halik sa kamay ng kanyang giliw.~-Mag-

dalena, iniibig kita; iniibig nga kita, Magdalena, a& a«.g

pagibig ko sa iyo'y walang kupas, panghabang buhay, wa-

lang kawangis...

Nang mararndaman ni Magdalena na dumadaiang

sa kanyang puso ang apoy ng mga halik ni Aniaury,

ay nanginginig na tumayo at pabulalas na nasabing ka-

sabay ng pagtutop sa kanyang dibdib:

—jAba! Huwag ka sanang magkaganyan, Amaury:Ang tinig moiig pinatatamis ng pagirog ay nakalilito sa

akin; ang mga labi mo'y totoong nakasasalab sa aking

kalulwa. Magpakundangan ka sana sa kalagayan ko... A'a-

lahanin mo, Amaury, yaong kahabaghabag na makahiya .

.

Kahapon na tinangka kong makitang muli ang daniong

ito, ay natagpuan kong tikom ang mga dahon, lantang-

ianta ang mga sanga, unsiyami't pinanawan na ng

buhay...

—Susundin ko, Magdalena, ang atas ng kaloobanroo. Umupo ka at bayaan mong ako'y umupo rin salikmuang ito, sa iyong paanan... Kung lubhang naka-

pagpa atahip sa dibdib mo ang aking pagsuyo, ay makikipagusap ^na lamang muna ako sa iyo ngayong tu-lad sa isang kapatid... jOh, salamat, Dios ko!... Ang

mga pisngi mo, Magdalena, 'ay pinagsasaulan na ngayonng katutubo niyang kulay na mapulapula. Oanap nang na-

pahid sa mukha mo ang pamumutla na aking namalasnang ako'y pumasok kanina. Ayon sa tingin ko ngayon

ca iyo, Magdalena, ay mabuti nang di hamak sa dati


ang kalagayan rao: nakarararadam ka na ng kaunting gin

hawa. |Magaling ka na ngayon, kapatid ko!...

Kusang sumandig si Magdalena sa kanyang luklukan,inihilig ang mukhang natatakpan ng kanyang malagongbuhok na dumadatnpi ng bahagya sa noo ni Amaury.

Ang mga piping pangungusap ng dalawang magkasi

ay magkasamang tinangay ng hangin.

—Totoo nga, Ainaury, totoo nga ang sinasabi mo

—

ang kapagkuwa'y ipinakli ng dalaga.—Kung ganitong ako'ynasa piling at nasa harap mo, at kung ganitong ako'y

pinagpapakuan ng iyong titig, ay namumutla nga akoat nakararamdam ng isang malaking pagkahiya... Ikaw,sa ganang akin, ay siyang araw sa mga bulaklak...

—;Oh, aneng galak, anong luwalhati ang tinatamasako, Magdalena, kung ganitong naelurugtungan ko pa !a

ang buhay mo, sa bisa n£ aking mga titig, at napasi-sigla ko pala ang kalulwa mo sa pamamagitan ng ilangpangungusap na nagmumula sa kaibuturan ngakingpuso!jTa!agang ikaw ay iniibig ko, Magdalena! ;Sadyang ikaw

ang mutya at luwalhati ng aking buhay!

Ilang sandaling n&ghari ang ganap na katahimikan.

Ilang sandaling hindi nagkakibuan ang magsinggiliw.

Walang anuano'y nakarinig ang dalawra ng isang mun-ting kaluskos. Itinaas ni Magdalena ang kanyang pani-ngin. Si Amaury ay lumingon naman. Kapwa nila na-kita si ginoong Abrigny na sa kaniiang dalawa napapako

ang mga matd, at sa mukha'y kinahabasahan ng isangdamdaming binabalisa ng isang lihim na pagkamuhi ..

—;Ang amd ko!—ang pabulalas na nasabi ni Mag-dalena at napasandal ng di sinasadya sa kanyang lik

muan.

—iAng minamahal kong tutor!—ang nawika namanni Amaury na sabay tindig upang magbba-igaygalang,gama't sa kanyang mukha'y nababakas pa ang pagkabig-lang naghari sa kanyang dibdib.


Hindi nailihim ng binata ang kanyang pagkabalisa.Si ginoong Abrigny, bago nagsalita at sumagot sa

mga bating iniukol sa kanya ng dalawa, ay nagalismuna ng guwantes sa kamay, ipinatong ang sombrerosa isang silya, at saka mabalasik na nagpahayag:

—;Naririto ka na naman pala, Amaury!. . Ina&sa-han kong ikaw ay magiging isang dakilang diplomatikokung magpapatulo}' ka ng pagaaral ng pulitika sa harapng mga naglalakihang salamin at kung ganyang pinag-lilimi mong maigi ang mga pangangailangan at kapaka-nan ng bayan, sa pamamagitan ng panunuod sa pagbu-burda ng mga dalaga!... Sa ganyang hakbang, ay hindika matatagalan sa iyon* pagka-agregado lamang, kundisa madaling panaho'y di malayong ihalal kang UnangKalihim sa Londres o sa San Petersburgo (*), kung gan-yang ikaw ay agpapakalulong ng pagsuri sa karunu-ngan nina Talleyrand at Matternieh, sa pagsama atpaglagay sa piling ng isang kolehia ! a.

—Ginoong Abrigny—ang isinagot ni Arhaury sa isanghawig ng pangungusap na nagpapahiwatig ng isang dam-daming nagaalab sa pagibig anak at ng karangalang ina-aglahi.—Sa harap ng inyong mga paningin kaipala'ylumalabas na nagpapabaya ako ng kaunti sa pagaaralng mga karunungang minamarapat ninyong matutuhangko; nguni't maaari kong sabihin sa inyo na ang gan-yang pagpapabaya na ibinubuhat ninyo sa akin, kailan-ma'y hindi naibintang sa akin ng Ministro, sapagka't angtotoo, kahapon lamang at samantalang binabasa niyaang gawain o salaysay na inihabilin niya sa akin...

—iUy!... ^Samakatwid pala'y napaghabilinan ka na ngMinistro na eumulat ng isang salaysay?... ^At tungkol

sa anong bagay ang inihabilin sa iyo? Tingnan ko ngalamang... ^Tungkol ba sa pagtatayo ng isang Jockey Club?

(*) Pangulong bayan o siudad ng Rusia : na ngayo'y ti-nataiuag na Petrograd o Petrogrado.—P. ng H.

3


iTungkol ba sa mga simulain ng boksing o esgrima?iTungkol ba sa mga tuntunin o patakaran ng sport okaya'y ng steeple chia.se? Kung hinggil nga lamang sa mgabagay na ito, ay hindi ita kailangang' ipagtanong pakung bakit gaiyan na ang galak at kasyahangloob nanakikita ko sa ivo.

—Nguni't .minamahal kong tutor— ang isinagot niAmaury na di napigil ang ngiting sumungaw' sa kanyangmga labi —.Kailai gaug ipaalala ko ^a inyo na ang lahatniyang mga karunungang hindi gaanong mahalaga na bi-nabanggit at pinapansin ninyo ngayon sa akin, ay pa-

wang natutuhan ko sa ilalun ng inyong pagpapalaki atp^gtingin sa aking tulad sa isang tunay na anak. Pa-

lagi niuyong nasasabi sa akrn, na ang pangangal ayo at

ang esgrima, sa piling iig pagkabatid na magsalita at

sumulat ng ilang wika ng ibang bansa, ay siyang bumu-buo sa ka unungan ab pinaga~alang dapat taglayin ng

isang mihal na tao sa. panahong ito.

—Gayon nga, at hindi ko naman tinatalikuran angganyang sinabi ko—ang itinugon ni ginoong Abrigny,

—

kung sakaTt ang inga bagay na iyan ay itinuturing na

panglibang lamang sa gitna ng mga gawaing maselangat mabigat at nakapagpapaputok ng bungo; datapwa/t

hindi, kung sakali't ginagamit na isang sangkalan o ka-

kasangkapan lamang upang makapagparaan ng panahon.

Ipinalalagay kong ikaw, Amaury, ang sagisag o buhay

na larawau ng mga lalaki sa panahong ito, na nagsasa*loob na daladala sa kanilang ulo ang tinatawag na eien-

eia infusa) na nagaakalang sa pamamagitan ng pagpa-

palumagak ng isang eras sa umaga sa Kapulungan, ngisa pang oras sa Sorbona sa hapon, at, isa pa ring oras

naman sa gabi sa loob ng dulaan, ay nagpapalagay ngangmay sapat nang matwid at karapatan upang sila'y itu-ring na makapagpapakulimlim at makapagpapalaho sa

kaningningan ni Mirabeau, ni Cuvier, at ni Geoffroy...

iSamakatwid pala'y pinuri at binati ka kahapon ng Mi-

nistro?...^ iBinabati rin naman kita!... Ganyan nga, mamu-

4


9

h.ny ka sa gitna ng mga pagasang puspos ng luwalhati,masarapin mo 'ang mga papuring lahis sa ka'otohanan,at makikita mong -pagsapit ig pariahon ay pagtataksi-lan ka ng iyong palad... Pagtataksilan ka nga ng iyong

palad, sapagka't^sa gulnng inong 23 taon, sa ilalim ng

pagakay at pagkanddi at pamainalnugot ng isang tutorna walang kas'ngbuti, ay naging graduado la ea pagka-

doetor en dereeho, baehiller ei letras, aj agregado pa' «a emr

bajada', sapagka't nal ai ni| eime kang 'dur. a


Walang marapat sa iyo kundi ang ikaw ay mahirati atmagpatuloy. sa ganyang kabuhayan, o dili kaya'y put-lin mo na ang pakikipagusap at pakikipagpalagayan saisang tutor na bugnot at bihirang masiyahan. Hindi ma«tatagala't darating ang araw ng lubusang ikawawalay

mo sa ilalim ng aking pagaaruga...Dumaramdam ng lalong kasiglahan sa pagsasalita si

Dr. Abrigny. Habang siya y nagpapahayag ng gayongmatatalim na katagd ay nagpapalakadlakad sa loob ngsilid. Sa kanyang mukha'y nahahalata ang isang ma-laking pagkabalisa. Isang tingin ma'y hindi niya hinaha-

gisar* ang kanyang anak na hang mga sandaling xa0'ynanginginig. Hindi rin niya sinusulyapan man lamangsi Amaury na nakatayong nakikinig sa lahat ng kanya^gipinahahayag.

—^Hindi mo pa ba nawawatasan, Amaury?—ang ta-nong pa ng Doktor na huminto sa kanyang pagyayao'tdito, at hinarap ang dalawa.—^Hindi mo pa ba nauuna-waan kung bakit ipinamamanhik ko sa iyong huwag kanang mamalagi pa ng mahabang panahon dito sa ba-hay?... Sapagka^t hindi tumpak na ang isang binatangmaysalapi at angkan ng mga mahal na tao ay magak-saya ng pananon sa tabi lamang ng mga dalaga; sa-pagka't ang isang bagay o pangyayaring pangkaraniwan

sa isang taong lumalakad sa labingdalawang taong gulang

ay nagiging katawatawa na pagsapit sa dalawampu't tatlo,

at sapagka't kung pagtutuusi'y di malayong makapinsala

sa aking anak—kay Magdalena—iyang mga pagdalaw-dalaw mo ritong nagiging malimit nang totoo...

—iGinoong Abrigny!... ; Dr. Abrigny!—ang pabulalasna nawika ng binata.—Magdalanghabag po kayo kayMagdalena na inyong anak... £Hindi ba ninyo nalalamaii

at namamalas na kayo na ring ang pumapatay kay Mag.dalena sa ganyang pagpapala ay ninyo sa akin?

At siyang totoo. Si Magdalena'y napalugmok sa sil-

yang kinasasandigan niya at mahabang sandaling hindikumilos at namutlang gayon na lamang.


—;Oh, anak ko|—ang pasigaw na nasabi ni Dr. Abrignyat sumaklolo sa kanyang anak.— iAh, ikaw, Amaury, angsiyang pumapatay sa anak ko! ..

At kinupkop ni Dr. Abrigny si Magdalena at ito'ydinala sa loob ng katabing silid.

Si Amaury ay nagtangkang sumunod.—;Huwag kang pumasok!—ang makapangyarihang si-

nabi, ng Doktor sa binata at sinabayan' ng tayo sa pinto

ng tanggapan.

—Nagkakailangan po. ng aking saklolo si Magdalena.—iAt bakit, hindi ba't ako'y meiiko?—Ipagpatawad po ninyo, Ginoo... Ang akala ko po'y...

Ayoko pong umalis nang hindi ko muna nalalaman kung...

—Salamat sa iyong pagaalala. Itahimik mo nagngiyong loob... Ako'y naririto upang sumaklolo sa kanya

kaya't maaari ka nang makalakad kung kailan mo ibig.—Kung gayo'y paalam na po, at hanggang sa muli.—iAdiyos!—ang sabi ng Doktor at pinabaunan ang

binatang isaDg matulis na tingin.

Pagkatapos ay itinulak ni Abrigny ang pinto na muli

namang napinid agad.

Si Amaury ay parang ipinako sa lugal na kanyangkinatatayuan. Siya'y hindi kumikilos at anyong nawaT-

lan ng ulirat.

Mapamayamaya'y narinig ang tugtog ng isang rnun-ting kampanilya, na nagsasabing tinatawag ang utusang

babae sa bahay na yaon. Noon din halos ay pumasoksi Antonia na kasunod ni aling Braun.

—jDios ko!—ang pagulilat na nawika ni Antonia.—

-

^Ano ang nangyayari sa inyo, ginoong Amaury, at ka-

yo'y |namumutla? ^At si Magdalena, saan po siya naroon?

—]Nasa kanyang hihigan!... Maysakit... jAt malubhang-malubha!—ang putulputol na naisagot ng binata.—Puma-sok kayo't nang inyong makita. Masok kayo, alingBraun, at kayo'y kinakailangan sa loob.

Ang utusang babae ay patakbong pumasok noon din


m sihd na itinuro s?i kanya ng daliri ni Amaury. Ka-pagkuwa'y it.iranong n Antonia nng sumusunod;

—

;H|$*^£*5**ltfM$*fltf»M5'

II

NANG dumating si Amaury sa kanyang babay ay may .dinatnan siyang isang kaibitang ..ma'agal nang img-

aantay sa kanya. Yao'y isa -\« batangbatang abogado

na malaong naging kasakasama niya: nang una'y sa K'o-

lehio ng Sta. Barbara at sa dakong huli'y sa Eseuela de

Dereeho.

Nagkakahabulan lamanghalos sila ng gulnnse ni Amaury

Siya'y may kabuhayang mariwasa: ang kan\ ang mga pa-

uoahang bahay at iba/pang ariarian ay . nagdudulol sa

kanya ng isang kitang humigitkumulang sa limampung

libong pranleo sa isang taon; nguni't- bindi nga lamang

siya kptulad • rii Amaury, na nagbuhat sa mataas na lipi-

Ang kaibigang yao'y nagngangalang Fe'ipe Aubray.

Sa pamamagitan ng utusang .katiwala ni Amaury

ay napagtalastas nitong siya • ay may panauKin. Ang

unang'iKinukalang binalangkas sa isip ni Amaury ay

ang tuluyang masok sa ka'nyang silid at bayaang mag-

hintay si •Felipe hanggang sa ito'y kusa nang umalis sa-

kali'ng mainip 6 mayamot na sa pagaantay. Nguni't si

Fe!ipe ay isang kaibigan niyang matalik. kaya'thindi

itinuloy ang kanyang unang balak. Sa kanyang tang-

gapan siya nasok, na pinaghihintayan ng kanYang kaibi-

gan, 'ayon sa patalastas - na tinanggap niya sa utusan.

—[Salamat sa Dios!—ang natutuwang nasabi. ng pa-nauhin pagkakita kay Amaury —Alamin mo, kaibigan,na may isang oras nang ako'y naghihintay dito. Kung

di lamang sapagka't ako'y may isang mahalagang tulong


na ipamamanhik sa iyong ipagkaloob sa akin, sana'yipinagpaibang araw ko na ang pagparito at pagaantay saiyo.

—Kung sa bagay ay talastas mo na, Felipe—angisinagot ni Amaury,—na ikaw ang itinuturiag kong* pi-uakamabuti sa lahat ng aking kaibigan. Dahil dito'y ina-asahan kong hindi mo naman ipagdaramdam ang nga-yo'y iiatanong ko sa iyo. ^May utang ka'ba sa sugarl,na kailangang pagbayaran ngayon din, b ikaw ay ma-kikipagdesapio? Ang dalawang bagay na ito laraang angtanging hindi maaaring ipagpaliban, alinsunod sa akinspagaakala. ^Kailangan nga bang magbayad ka ngayoilo anakikipagpatayan ka bukas? Kung alin man sa da-lawang Jto ang tulong na hihingin mo sa akin, ayalammo na: mapagpapasyahan mong lubos ang aking bulsaat ang aking pagkalalaki.

^-Isa man sa mga tinuringan mo'y hindi ko kina-kailangan—ang isinagot ni Felipe.—Ako'y naparito upangibalita sa iyo ang isang bagay na totoottg mahalaga,nguni't hindi naman madalian...

—Nararapat kong sabihin sa iyo ng tapatan, kunggayon, na sa mga sandaling ito'y hindi nahahanda angaking loob upang makinig sa iyong mga sasabih ;n kahi-tna minamahalaga ko ang lahat ng bagay na nauukol atmay kinalaman sa iyo.

—Kung gayo'y ipahintulot mo naman sa akin, kai-bigang Amaury, na ako ang makapaghandog «a iyo ngaking tulong.

—Sa kasawiangpalad ko'y hindi mo ako matutulu-ngan ng gayungayon amang, katotong Felipe. Ang ta-nging magagawa mo aly ang ipagpaliban na, pagkaraan ngdalawa o tatlong araw, ang mga bagay na ipagtatapat mongayon sa akin. Kailangang ako'y mapagisa...

—^Mangyayari kyang magkatotoo ang sabi mo, ka-ibigang Amaury, na. ikaw ay hindi maging maligayaikaw, Amaury, na may isang apelyidong marilag at may

r^r^^gii


Uang pagaaring wtfU nang sukat ikapanaghili ga ialong

mayayainan sa Pransia? ^Maaari bang maging sawingpa-

lad^aag isang Konde Leobilye na may isang daang li-bong praukong kinikita sa tauntaon? Ipinagtatapat ko

na kundi lamang sa bibig mo na rin naririnig ko ang gan.yang mga pangungusap, ay hindi pa ako maniniwalang

lubos sa iyong mga sinasabi.—Subali't gayon ngang talaga, kaibigan; ngayo'y

kapuspalad, napakasawi ang palad ko! At dahil dito'y

ipinalalagay ko na kung sakali't ang ating mga kaibiga'ydumaramdam at dumaraing ng isang sakuna o ka-sawian ay nararapat ang sila'y pabayaah nating mapag-

isa. Kung hindi mo pa mawaiasan ang sinasabi kongito sa iyo, Felipe ; ay sapagka't kaipala'y hindi' ka pa

. dumaranas kailan man ng anumang pagkasawi.—Yamang siya mong ninanais at hinihiling, ay ga*

yon naman ang gagawin ko, katotong Amaury, kahi't na

labanglaban sa aking loob. ^lbig meng mapagisa? Kung

gayo'y iiwan na.kita... Paalam na ako sa iyo, Amaury.

iDiyan ka na, kaibiganL.'

—iAdiyos!—ang isinagot ni Amaury na kasabay angpagkalugmok sa kanyang likmuan. Saka idinugtong ang

ganito:—Ipakisabi mo lamang sa aking katiwala, na ayo.kong makakita muna ng isa mang tao, at huwag niyangbayaang ako'y^abalahin ninuman hangga't hindi ko siya

ipinatatawag. Wala na akong pusong maipagtitiis sa ka-

liitliitang kagambalaan sa akin at ni ayoko ngang ma-

kakita ng mukha ng tao, kahi t sino man siya, sa mgasandaling ito...

Tinupad naman ni Felire ang pasabi ng kanyangkatoto. At habang siya'y lumalayo sa tahanan r/i Ama»

ury ay hindi niya maubusisipin kung ano ang ipinagka

kagayon ng kanyang kaibigan.

*

Sa laot ng pagkalumbay at pagngingitngit na kina-

sasadlakan ng palad ni Amaury, ay binubuhay niyang


isaisa sa kanyang alaala ang mga nagdaang pangyayari,at inihahanap niya ng matwid at kadahilanan ang ga-yong napakatigas na ugali at nababagong pagpapalagay sakanya ni Dr. Abrigny.

Napagbulaybulay niyang siya, na pinabiyayaan ngKalikasan ng isang magandang tindig at ng mapangha-linang ayos at ng isang kabuhayang mariwasa, ay tu-manggap sa kanyang ama ng isang maluwalhating pa-ngalan at namulat sa isang kayamanang nagkakahalagang iskng angaw at kalahating pranko, kayamanang na-lalagiy sa ilalim ng pangangasiwa—sa walang dungis napangangasiwa—ni Dr. Abrigny na isa sa mga medikonglalong bantog sa panahong yaon at kaibigang. matalik'sapul sa pagkabata ng magaanak na Leobilye.

Napagnilaynilay pa rin ni Amaury, na, sa bisa ngmatalino't mabuting pangangasiwa ng kanyang tutor

—

na lubhang maingat sa lahat ng bagay—ay naragdaganpa ang kanyang kayamanan ng isang- ikatlong bahagisa Kanyang dating ha^aga.

Datapwa't si Dr. Abrigny ay hindi sa panganga-

siwa at pagpapalago lamang ng kayamanan ni Amaurynagukol ng panahon, kundi siya rin ang kumatawan atnamahala sa pagaaral ng anakanakan niyang yaon, ga/ang talagang dapat gawhi ng isang tunay na ama.

Si Amaury, na lumaki't nagkaisip sa piling ni Mag-dalena na makakasinggulang din niyd halos, ay nahiratjsa pagtingin at pagmamahal sa dalaga ng tulad sa isangtunay na kapatid; samantalang si Magdalena nama (y nag-dala rin sa kanyang puso ng isang dalisay na pagmamahalat tapat na pagmamalasakit sa binata. At sa gitna ng

ganitong kalagayan, sapul pa sa kanilang pagkabata at nangniga araw ng kamusmusan, &y kapwa sila nagkimkim ngmatamis na pagasa at kalugudlugod na pananalig na kailan

raa'y hindi sila magkakalayo at lalo nang hindi nilahahangarin ang magkahiwalay pa silang dalawa.

Ang maalab na pagibig ni Dr. Abrigny sa kanyangasawa noong ito'y nabubuhay pa, mutyang kapilas ng

Halaw nf GERARDO CHANCO 27

dibdib na kay agan; n mayam. at namayapa't lubusangnaglaho sa kanyang paningin dahil sa' sakit na tisis na

dumapo't nagpahirap ng gayon na lamang at siyang

kumitil ng kanyang buhay sa panahon pa naman ng

kanyang ka^ariwaan; ang mataos na pagibig na yaong

pagkatapos ay nagtumining na lahat sa kanyang bug-

tong na anak na si Magdalena; at saka ang pagtingin

at pagraamahal-am mg ginagawa ni. Dr. Abrigny kayAmaury... ay mga pangyayaring ni sa panimdim, ni sa

guniguni ay di man" lamang surnagi sa dalawang mag-

kasi i\st magkakaroon ng salabid ang pagkatupad ng

mga gintong panaginip ng kanilang puse.

Lahat noo'y naghihiwatig na ang Kapalaran ay may

inihahanda sa k^nilang dalawa' na isang maligaya at mai-

walhating araw, at ang pagdating ng araw na iya'y si-

yang sa tuwituwina'y nagiging~diwa ng kanilang mga

paguusap.

Ang madalas na pagalis ng bahay ni Dr. Abrigny

na sa bawa't sandali halos ay ipinatatawag ng kanyang

mga maysakit at ng ospital na kanyang pinamamahalaanat ng Instituto na kinaaaniban niya, ay siyang mga pag-kakataong nagbibigay sa kanila ng sapat na panahon

upang pagtulungang balangkasin sa isip ang lalong magagan-

dang pangarap ng kanilang buhay, mga pangarap na kungikukuhang sangguni sa mga nakaraang araw ng kanilangkab'ataan at sa di naman malayong mangyari -sa hinaha*rap,—sa panahon ng kanilang |katanghalian,—ay lalong na"kapagpapatibay- ng kanilang pananalig na walang pagsa*

lang matutupad nga ang mga ginintuang panaginip *ngkanilang mga kalulwa.

Nasa ganitong kalagayan ang mga bagay ai pang-yayari, sa kapanahunang si Magdaleua'y lumalskad sa

dalawampung taong gulang at si Amaury nama'y rmmapasok na sa* dalawampu't dalawa. nang biglangbiglang

nagbago ang paguugali ni Dr. Abrigny, Anupa't mag-buh'at noon ay nagpakita na siya sa dalawang m^gsing-

28 AMAURY o Pumapatayat Bumubuhay

giliw ng masungit na mukha at noong tuwina'y naka-kunot.

Noong mga unang araw ay ipinalalagay ni Magda-lena at ni Amaury na ang gayong biglaan at di ina-antay na pagbabago ng ugali ni Dr. Abrigny ay bungang malabis na pagdaramdam dahil sa pagkamatay ngisang kapatid niyang babae na pinakamamahal ng ga-yon na lamang. Ang kapatid na pumanaw ay nakapagiwan pa sa kanya ng isang anak na babaing kasinggu-lang ni Magdalena.

Sa nilakadlakad ng panahon, ang mukha ni Dr.Abrigny ay lalong nagiging mabalasik, at may mga san-daling hindi niya mapigil ang kanyang pagkayamot atnananaig din ang kainitan ng kanyang ulo, at kung nagka-kaganito na'y si Amaury lamang ang s^tuwituwina'y na-babagsakan ng masasakit na saiita.

Dumating ang isa pang panahon na ang malakas na_unos i/a nagbubuhat sa kalooban ni Dr. Abrigny ay su-masapit na rin hanggang sa langit ng 'kabuhayan niMa^dalena, sa pinipintuho't minumutyang anak na iton-gnapagbubuhusan ng buo niyang pagibig, at pagibig nama?a ?ab:ng parang bumubukal din sa dibdib ng mairuginat namamayapa nang ina.

At magmula noon ay napansin ni Magdalena at niAmaury na ang may masayang kalooban nguni't mahi-nang pagiisip na si Antonia, ay siyang lalong napapama-hal kay Dr. Abrigny, at siya, di na gaya ng dating siMagdalena, ang sa ngayo'y lagi nang *umatanggap ngpagta'tanging mapaghayagan ng anumang niloloob at mapagtapatan ng mahahalagang lihim ng Doktor.

Nangyayari pang malimit na sa harap ng binata ayhindi nagtitigil si Dr. Abrigny ng pagpuri sa madlangkatangiang taglay at angkin ni Antonia, hanggang sa dimiminsan? ipinahalatang kusa ng Doktor na lubos ni-yang ikatutuwa kung si Amaury ay magb%go ng akalaat magiba ng pagiisip, alalaong bagay talikdan ang mgapaaukala nitong nauukol kay Magdalena.

Halaw ni GERARDO CHANCO;

29

Maging kay Amaury at maging kay Magdalena aynagiging pangkaraniwan na ang gayong nababagong pag-uugali ng Doktor: itinuturing nilang ang pinagmumulanng g^yong mga pagbabago ni ginoong Abrigny ay ilangmumuntitig balakid lamang, subali't sa ibabaw ng lahat mng» Uo'y hindi ,nila makitakita ang tunay na sanhi.

Kailan ma'y hindi sumahagnp nila ang tunay na dahi-#

lan ng gayong lihim na pagkahapis at di maikakailang

pagkabalisa na naghahari ?a kalulwa ng Doktor.

Isang araw at samantalang ang dalawang magkasi'y

nagkakatuwaang tulad sa daUiwang batang musmos—nag-hahabulan sa paligidligid ng mesa ng bilynr, sapagka't nag-

pipilit si Amaury na maagaw kay Magdalena ang isangbulaklak na hawakhawak nito— ay biglang nabuksan angpinto ng malaking silid na kinaduroonan ng dalawa at

sa isang kisapmata'y pumasok ang Doktor, pinagtnasdansilang ang tindig ay kagulatguiat, saka nagpahayag ng

ganito sa isang tinig na nakapangingiiabot:

—^Anong mga kamusmusari iyan? ^lnaakala mo ba,Magdalena, na hangga ngayo'y lumalakad ka lamang sa

labingdalawang taong gulang?... ^ltinuturing mo ba na-man, Amaury, na ikaw ay isang batang hindi pa luma-

lagpas sa labinglimang taon? ^lsinasaloob mo bang ikaway katulad ng isang batang paslit na maaaring tumak-

butakbo sa maiaking halamanan ng kastilyo sa Leobiiye?

^At ano ang ibig sabihin ng ganyang pagpipilit mo na vmaagaw kay Magdalena ang isang bulaklak na itinatang-ging ibigay sa iyo?

—Nguni't...jTatay!—ang di napigil na wika ni Mag-dalena nang mahalatang bumibigat na ang mga salitangbinibitiwan ng kanyang ama.—Kahapon lamang ay...

—Iba kahapon at iba ngayon—ang sambot ni Dr.Abrigny upang maputol agad ang sasabihin ng kanyang

anak.

—Ipahintulot ninyo sa akin—ang magalang na wikani Amaury,—na sabihin \o sa inyong kayo'y naghihig-pit namang totoo sa amin...


—jAh! sapagka't ang hinahangad kong mangyari'y angpagsikapan mong gamitin ang iyong panahon sa mgabagay na lalong mahalaga, at hindi pawang nauukol la-rnang sa kabataang isip at kamusmusan...

Pagkatapos na mahagisan ng isang sulyap» ang da-laga, ay idinugtong ang ganito: »

—Amaury, ako'y naparito upang makipagusap sa iyotungkol sa ilang bagay na mahalaga. Magda'ena—angbaling naman sa kanyang anak,—umalis ka munang su-mandali.

Lumabas naman si Magdalena, nguni't naghagis munang isang tinging mandi'y isinasamo kay Dr Ahrigny nahuwag lamang paglupitan ang binatang pinakamamahalniya.

Sa looh ng kanyang silid ay humakbang ng ilan siMagda4ena at waring nakikimatyag sa "mahahalagangbagay" na paguusapan ni Amaury at ng kanyang ama.

Mayamaya'y nagpahayag si Dr. Abrigny nitong su-musunod;

—Pakinggan mong mabuti, Amaury, ang sasabihinko. Kaipala'y nahuli na ako sa ukol na panahong da-pat kong ibanggit sa iyo ng mga bagay na maririnigmo ngayon. Kailangang matanto mo, Amaury, na angisang binatang lumalakad sa dalawampung taong gulangay hindi nararapat tumira sa loob ng isang bahay nakasama ang dalawang dalagang hindi naman niya kaanu-ano. Kung sa bagay ay lubos kong dinaramdam ang ika-lalayo mo sa amin... Nguni't kung ipagpapaibang arawko pa ang pagpapatalastas sa tyo ng ganitong |kapas-

yahan, ay parang ako r.a rin ang gumawa ng isang mala-king pagkukulang sa aking sarili. Kailangang malamanmo pa, Amaury, na anumang paliwanag o pagmamatwidang ihaharap mo sa akiq hinggil sa ganitong pasyangminamarapat na mangyari ng aking kalooban, ay masa-sayang lamang, kaya't huwag ka nang magisip o mag-hagilap pa ng anumang maitututol, sapagka't hindi nanga maaaring mabago pa ang aking pasya.


)

—Subali't—ang sagot ni Amaury na kinahalataan ngpagkahapis at pagkalunos si^ kanyang sarili,—inaakala kopa namang sa likod ng rnahabang panahong ikinahiratikong kayo'y makita sa araw at 'gabi, at ako'y matira

sa inyong piling at tawaging anak, ay ikapagigingdapat

ko nang mapabilang pagkatapos na isa sa mga tiinay nasanga ng inyong kadnak, kung di man sa ngayo'y sa*mga araw .na darating. ^Bakit kaya ganito na lamang

ang pagkakait na ginagawa ninyo sa akin? ^Naka-

gawa kaya ako sa inyo ng isang pagkakasala o pagku-

kulang na hindi ko naman kinusa? ^Minamarapat baganinyong ako'y tuluyan nang mapawalay sa inyong pag-

aaruga't paglingap sa akin dahil sa palagay ninyong hindi

nararapat ang ako'y magpatuloy ng paninirahan dito?

—Mahal kong Amaury—ang mahinahoaig isinagot ngDoktor,—sa tuwituwina'y nagkimkim ako ng pananaligna pagkatapos na maayos at malutas natin ang tung-

kol sa iyong mga pagaari at matupad na ang panahongipinanunupad ko sa pagkatutor o amaamahan mo, ay

kapwa na tayo mananatili sa katahimikan...

—jAh, nagkakamali kayo, ginoong Abrigny!— ang isi*nagot ng binata. —Nagkakamali po kayo, inuulit ko, sa-pagka't sa habang panahon ay magtataglay ako ng,pa-

'niwala na kailan ma'y hindi ako makababayad sa mad-

lang kabutihang nagawa ninyo sa akin. K'mikilala kong

kayo, sa loob ng panahong ikinatira ko sa ilalim ng in-

yon,g pagkandili at pagaaruga, ay hindi lamang naging

isang tapat na tutor kundi isang amang mairugin at maysapat na talino upang magturo ng mabuting landas na da-

pat tahakin sa buhay na ito; at kayo, Dr. Abrigny, ang

nagpamulat sa aking isip, kayo rin ang nagpunla sa ka~

looban ko ng mabubuting a:al, at kayo ang humubog

ng aking ugali at damdamin, anupa't sa ilang salita'y

kayo ang pinagkakaiitangan ko ng tanang sa ngayo'y

maaaring ipagmalaki ng aking % sariiing katauhan. Dahil

sa lahat ng ito'y kung kaya't itinuturing kong may ma-higpit akong katungkulang sumunod at gumalang ng wa-

32 AMAURY o Pumapatay at Bumubuhay"'

'.

lang munti mang pagtutol at pasubali sa anumang ma-maging dapatin ninyong. iutos sa akin, at upang ako'ymakatalima sa gnnitong katungkulan ko sa inyo't s& akingsarili, ay pabayaan ninyong ako'y makaalis na nga... Pa-alam na po^ako sa inyo, amd ko... Akoy umaasa namay araw ring maaalala ninyo itong inyong naging andk.

At pagkasabi nito'y iumapit si Amaury sa ' Doktor,hinawakang pilit ang kanang kamay, at pagkatapos naito'y mahagkan ay tuluytuloy nang umalis.

Pagkaraan ng ilang araw na tuluyan nang mapalayoat mapahiwalay si Amaury sa maga&nak na Abrigny, aydumalaw siya kay Magdalena. Bago siya pumasok ayibinigay muna «niya sa bantay-pinto eng kanyang .tarheta,anupa't ginawa niya ang dapat asalin ng isang ibangtaong nagsasadya sa bahay na iyon.

Nang magkausap sila ni Dr. Abrigny ay ibinalitaniya rito, na sa mga mata'y sumusungaw ang mga luhangtinitimpi, na siya'y nakatira sa isang munting palasiona kanyang inuupahan at natatayo sa daang Maturino,at sinabi pang ang pagdalaw ; niyang yaon ay isang tu-luyang pagpapaalam,

Si Magdalena, na kaharap sa paguusap na ya.cn niAmaury at ng kanyang ama, pagkarinig sa mga hulingipinahayag ng giliw ay napilitang tumungo dshil sa ma-laking pagkahimbay; at naiig itaas na muli ang kanyangtingin upang pagmasdan si Amaury, ay napansin ng kan-yang ama ang mukha niyang kay laki ng ipinagbago,kaya't sapui noo'y nakaramdam ng lalong malaking pag-kabalisa si Dr. Abrigny.

Kaipala'y napagta*astas ng Doktor na ang kanyangugaling tila lumalabas na pagkamahigpit, . ay magiginglabanglaban sa kalooban ng kanyang anak; nguni't ga-yon ma'y hindi siya nagbagong akala, kaya't pagkata-'pos na maiabot ang kanyang kamay sa kamay ng bi-nata, ay pinagsabihan ito ng sumusuiiod:


—Amaury, napagkikilalang hindi mo nalinawang ma-buti ang ihig kong sabihin. Alamin mo, Amatlry, na ang„

pagkawalay mo sa bahay na ito'y hindi dapat pakahu-luganang ikaw ay napatapon sa isang napakalayong pook.

Ituring rnong ikaw ay «nakatira rin sa bahay i;a ito at

urhasa kang kailan ma't paririto ka upang dumalaw saamin ay tatanggapin ka namin ng buong puso at bukasna bukas ang dibdib.

Sa mga mata ni Magdalena ay biglang kumislap angapoy ng kagalakan, at sa kanyang m*a la l )ing pinag-tatampuhan ng magandang kulay, ay sumilip ang kas-yahangloob, nang kanyang marinig ang huling ipinahayag ng

kanyang ama.

Subali't sa dahilang ipinalalagay ni Amaury na anggayong mandi'y iutgandahangloob na ipinangako sa kanya

ni Dr. Abrigny ay isang panglibang lamang sa kalul-

wang nababalisa't nahahapis ni Magdalena at di ukolsa kapakinabangan nilang dalawang magsinggiliw, kung

sakali raa't di mangyayaring para sa kanyang sarili la-

mang, ay buong pagpap^kumbabang nagpaalam na inay

kasabay na mapitagang yuko sa kanyang dating tutor,

at sa "pagkahalik niya sa kamay ni Magda'ena ay hindinaikaila ang isang pagkahapis na walang katuia.l na nang

mga sandaling yao'y nagbibigay-dusa sa kanyang pusongumiibig.

Magbuhat ng araw na yaon ay saka pa lamang na-

ranasan ng dalawang magsingirog kung paano ang mag-

kalayo, sapul noon nila naramdaman kung gaano kalaki

at' kaalab ang apoy ng pagibig na nagpapalagablab sa

kanilang puso at magmula rin noon lamang nila natanto

na ang dalawang kalulwang nagmamahala'y hindi pala

mangyayaring magkalayo nang di lalasap ng pait ng pagka-

hapis at saklap ng pangunguiila, at di mangyayaring ma-

natili nang matagal sa isang kabuhayang tulad ng kanilang

tinatawid.

Ang marubdob na nais ng bawa't isa sa kanila, namagkitang nluli kapagkariakang magkalayo; ang kaliga.


yaiang nilariasap ng kanilang kaluluwa sa likod ng ilangaraw o mga sandaling hindi pagkikita, sakaling nagta-tamang muli ang kanilang mga paningin; ang kalumba-yang katutubo lamang sumibol sa mga pusongbata atbusabos ng pagibig na tulad ng kanilang puso; at angmga katuwaang kinakandili ng mga hiwaga ng buhay,...ay sunudsunod na nagdaraan sa papawirin ng kanilang

palad, nguni't nagdaraang hindi nakakaila sa mapagsi-

yasat na paningin at matunog na pakiramdam ng matalino't matandang manggagamot. v

Kailangang sabihin na di miminsang pinagsisihan sasarili ng ama ni Magdalena ang kapahintulutang naibi-gay niya kay Amaury, na, bagama't ito'y nalalayo atnawawalay na sa kanila, ay maaari pa ring makapag-

sadya at makadalaw sa kanila, na parang tunay na ka-gama sa bahay at kabilang sa magaanak ni Dr. Abrigny.

&*rf&W*&W**t»}&

III

ISAI3ANG nanariwa sa alaala ni Araaury ang mgapangyayaring tinalikdan niya sa' kapanahunang siya'y

nagtitira pa sa bahay ni Dr. Abrigny. Sarisaring pag-

kukuro at pakahulugan ang kanyang iniuukol sa napa-

kalaking pagbabagong minarapat gawin ng ama ni Mag-

dalena tungkol sa pagiibigan ^nilang dalawa ng butihing

dalagang ito. Datapwa't kahi't na anumang pagsangguni

ang ikanyang gawin sa sarili at bagama't kinunan niya

ng tanong ang lalong kasuluksulukang pitak ng kanyang

pagiisip, ay hindi rin siya makasumpong ng isang da-

pat isaalangalang na matwid o kadahilanan ng gayong

biglangbiglang pagbabago ng pagpapalagay sa kanya ni

Dr. Abrigny.

Sa kanyang kinaiisip at sa gitna ng pagkapalaot niya

sa gayong napakalalim na pagninilaynilay, ay napaghulo

naman niyang di malayong mangyari, na kung kaya pa-

rang .kinabibigatan siya ng loob ni Dr. Abrigny ay sa-

pagka't gayong halatain na at sadyang hindi na maaa-

ring ipagkaila ang kanilang pagiibiga't pagmamahalan ni

Magdalena, ay hindi pa rin niya binabanggit ng taha-

san sa harap ng Doktor ang tunay na kalagayan nilang

dalawa at ni hindi man lamang siya nagpapahiwatig nganumang nauukol sa kanilang mga panukala sa pagiisangdibdib.

At sa pagaakala' ni Amaury na ang gayong pagku-

kulang ay siyang naging sanhi ng pagiging mabigat ng

loob sa kanya ni Dr. Abrigny, ay kung ka>&'t minara-


pat niyang ito'y pahatdan ng isang sulat at hingin na

tuloy ang kapahintulutan upang maganap ang lubos naikapagtatali ng kanilang mga puso.

Noon din ay niyari ni Amaury* ang sumusunod naliham:

"DOKTOR ABRIGNY'"Ako po'y lumalakad na sa dalawampu't tatlong taong

gulang, at ako'y nasngangalang Amaury Leobilye; sama-

katwid ay taglay ko ang isa sa mga lalong matatandang

apelyido na p ;nagpipitaganan samga sangguniang bayanat lubhang baatog sa lipunan ng mga kawal.

"Sapagka't ako'y buptong na anak ng aking mga

mn^ulang, ay nakamana ako sa kanila ng isang ariariang

nagkakahalaga ng tatlong angaw na rranko, at ang ari

ariang iyan—na karamiha'y lupain at mga paupahang

^ahay—ay nagdudulot sa akin ng mahigit na isang daanglibong prankong kita sa taunta6n.

f§\ "B'mabanggit ko po ang mga bagay na ito,—na pa-wang likha ng kapalaran at di bunga ng aking sariling

pagsa«akit,—dahil sa pagasang sa pamamagitan ng gani"

tong pamana at sa karangalan ng aking lipi at sa bisa

ng pagkandili sa akin ng tanang nagmamalasakit sa aking

palad, ay maaari akong makaakyat hanggang sa tugatog

ng aking dinudulang na karunungan ukol sa Diplomasia,

na gaya ng alam ninyo'y siya kong pinagbubuhusan • ng

buong panahon.

"Ginoong- Abrigny, ipinagkakapuri ko pong hingin

s#t inyo ang- kamay ng inyong an£k na si Bb. Magda-

lena Abrigny." 1

At nang oaakgdaai ni Anaaury ang liham na ito'y


minarapat na gumawa ng isa pang sulat na naglalamanng ganito:

"MlNAMAHAL KONG TUTOB:"Pagkatapos na maisulat ko ang aking liham para

kay Ginoon? Abrigny, liham na naaalinsunod sa kauga-

lian, ay ^ipinahihintulot po ba ninyo sa nakalagda rito

na sa kanyang pakikipagusap sa inyo sa mga sandalingito'y gamitin niya angmga salitang nagbubuhat sa isangpusong inaapawan ng pagkilala ng utang na loob sa

taong nagmamalasakit at nagaaruga sa kanya?

"Si Magdalena ay iniibig ko po at tinutugon namanniya ang pagibig kong ito. Kung sa palagay ninyo'y ti- *

nanghali kami ng pagtatapat sa inyo ng ganitong kala-

gayan naming dalawa, ay nangyari ang gayon sapagka'tnang mg& araw na lumipas ay hindi pa namin tahasangnatatarok ang mga damdamiu ng aming kaluluwa.

"Ang pagibig na itong untiunting lumaganap sa aming

mga puso ay biglangbiglang nakapangyari sa aming sa-risarili, anupa c t kami'y nahalintulad sa dalawang walang

malay na naglalayag na sa pagsapit sa kalagitnaan ng

isang «dagat na maunos ay kapwa napatigagal dahil sa

di inaantay na pagsambulat ng isang malakas na kulog.

"Iginagalang kong Tutor, aag tanang napagabot ko.-nga-

yon maging ukolsa p&giisip at maging ukol s,a kalooban

—ay pawang tinangga^ ko buhat sa inyong mapagpalangkamay at sa lilim ng inyong pagaandukha, sa piling niMagda'ena. At maipagtatapat ko na nang ^sumapit ang

kapanahunan na ang dating kapat :d ay naging kasuyo,

ay ang s:irili ko na rin ang hindi nakapagbigay ng ukol.

na paliwanag sa ganitong pangyayari.

"At ngiyo'y ipahintulot ninyong maitanong ko ang

mga sumu^unod:"^Sa anong dahil'kaya't akong dUitidati'y tinatagurian

ninyo ng anak ay hindi mamarapating maging tunay na

ngang auak sa/ habang panahon?

"^B.ikit ay&w ninyong itulot n\ kaming dalawa ni


Magdalena'y manatili at raagpatuloy sa araing mataos

at payapang pagmamahalan?"Anumang pagsusuri, anumang pagsisiyasat ang aking

gawin, ay wala akong makitang mga kadahilanan upangmagkaroon ng balakid ang pagiibigan ]jaming dalawa ni

Magdalena.

"Kaipala'y ititiuturing ninyong hangga ngayo'y ba

,tang isip pa ako at ang aking kaluluwa'y nabubusog sa

pangarap; subali't kailangang sabihin kona ako'y ma-

tanda kay Magdal^na ng dalawang taon. at ong maipa-

raratang sa aking karupukan ng loob ay hindi namankatutubo o kakambal ng aking pagkatao.

"Kailangang ipagtapat ko rin sa inyo, pinagpipitaganan

kong Tutor, na ako'y nahahandang tumalikod at lumi-

mot nang patuluyan sa lahat ng paglilibang at pagaaliw

sa buhay na ito kailan ma't siya ninywng mnmabutihin

ang magkagayon. Sukat sa akin ang isang salita ninyo

o ang isang bahagyang oayo man lamang ni Magdalenaupang ako'y lubusan at wahing kaputok maDg tutol napumailalim sa inyong kapasyahan palibhasa'y iniibig ko

siya ng taos sa puso at kayo naraa'y iginagalang ko

na higit sa iba, at dahil dito'y mahigpit kon^ ipina-

ngangako na kung siya'y mapasaakin ay masasabi >iya

maging sa lihim at sa hayagan man, na minamasarap

niya ang mabuhay na mayasawa kaysa manatiling da-Iaga...

"Siyanga po, mahal kong Tutor; maniwala kayong

si Magdalena ay magiging mapalad.

"ilpinalalagay nira !>a *mn}'v>£ ako'y napakabata?

Kung pagtutuusry lalonrr mabut?, sapagka't sa ganito'y•mahabang panahon ang aking maiuukol sa pagibig at

pagmamahal kay Magda'ena, yamang ang buong buhayko'y tanging sa kanya la nang inilalaan...

"Kayo, na nagmamahal ng gavon na lamang sa in-yong anak, ay siyang higit kaninuma'y lubos na maka-tatanto na ang isa'ng iibig kay Ma^r'a'ena ay bbig sa

kanya sa habang buhay.


"^Mangyayari kayang pigilin ko ang aking paggiliwsa kanya? Ang sinuman, kahi't na magakaia lamang nagumawa ng ganito ay karapatdapat ituring na walaugpagiisip o pinagtataksilan ng kanyang gariling kurd.

"Sukat ang siya'y pagmasdan at pagmalasin ang kan-yang buong kagandahan—ang kayamanan ng kanyang loobat ang karanga^an ng budhi na nakahihiyas sa kanyangkaluluwa at ang isang pagibig na dalisay na nagpapa-1ibok sa kanyang puso-upang itinuring ng isang gayakong ganap na nakakikilala at gumagalang at pumaiila-lim sa kanyang kapangyarihan, at di man himuki'y narkukusang magtapat, na sa ibaba.w ng lupa, ay wala nangiba pang babaing maaaring^ ipantay sa kanya... At d*lamang ito. Inaakala ko na kahi't sa langit ay hindimakakikita ng isang anghel na magiging karapatdapatilagay sa piling ni Magdalena...

' jOh, ama kong pinakamamahal! Inuulit ko pongipagtapat na si Magdalena ay minamahal ko't pinipin-tuho ng buong kaluluwa. Mapaghuhulo na ninyo, itina-tanggi kong Tutor, na ang pagirog na kinikimkim ko sapuso ay labis na nakapagpapahibang at na,kasisira ng

aking pagiisip. •

"Ipagkatiwala ninyo sa akin si Msgdal^na, minama-kong Tutor. Kaming dalawa'y hiudi laiayo sa inyongpiling upang kayo ang maging tagapamatnubay sa pag-talaktak namin sa bagong landas ng kabuhayan. At kungmagkakaganito'y umaasa kaming kami'y hindi ninyo pa-babayaan, na kayo'y hindi magwawalang bahala sa ika

*

pananatili namin sa paglasap ng kaligayahan at kungsakali't dumating ang isang araw na sa mga mata niMagdalenay makabanaag kayo ng isang pata,k na lu-hang ibig tumakas—isang patak na luha ng kalumbayano paghihirap at ako ang magiging sanhi,—ay kumuha kayong isang pistola at paliparin kaagad ang . bao ng aking

ulo, at kung magkaganito'y kikilalanin ko pa sa inyongmalaking utang na loob, palibhasa'y gayon ang marapatgawin sa isan^ hindi natutong inagpahalaga at dumakila


sa pagsintang walang bahid-dungis. %"Datapwa't hindi; huwag ninyong hinagaping sasa-

pit sa isang panahon at kalagayang tulad nito ang ipag'sasama namin ni Magdalena. Ang inyong butihin atpinakamumutyang an&k ay hindi tatangis m malalaglaganng luha dahil sa akin, 3apagka't nananalig akong sa ga-nang sarili'y walangwala akong magagawa na magigingsanhi baga ng kanyang ikahahapis o ikapaguulap kayang maaliwalas na langit ng aming magiging payapa'tmatamis na pagsusuyuan... Kailan raa'y hindi nga pomalalaglag ang mga luha ni Magdaleria ng dahil kayAmaury, sapagka't £sinong tao na may puso't kaluluwa,na umiibig at nagmamahal, ang mangyayaring gumawang anumang magiging mapait sa kalooban ng isang ba-baing tunay na hiyas— jat mahalasang hiyasl—na gayani Magdalena? ^At sinong tao, kailan ma't tao rin lamang, ang makaaatim na makitang luhaluhaan o tuma-tangis ang kaakitakit* na anghel na iyan, na sa isangsalitana masakit ay labis nang magdamdam at sa isangpagpapalagay na di mabuti'y mangangahulugan ng kan-yang kamatayan?*..

"Ang inyong an&k, iginapalang kong amd, ay ma-giging maligaya nga sa aking piling. Kayo'y tinatawag atkinikilala kohg am&... ^Hindi

.pa ba kayo n umiiwala?

"Nalalaman kong kayoy nagagalit sa akin, sapagka'tipinalalagay ninyo kaipala na ang pagtatapat na akingginawa'y huli na sa panahon, at inaaUala ninyo mara-hil na ang pagibig kong ito kay Magdalena ay isang pag-lapastangan sa inyong katandaan.., Datapwa't basahin

po ninyo ang mga pangugusap na nakatitik sa akingpuso, at ako'y umaasa na isang salita mang sukat ba-gang mapagbatayan at maging matwid na pagbibigay.sala sa akin, ay liindi, hindinghindi kayo makakikita...

"At ngayon, amd ko, ay kailangan ko pa ring sa~bihin, na nasa* inyong mga kamay ang aking kapalaran.Dahil dito'y ipinamamanhik kong huwag ninyong loobinna maging mapait ang kapalarang iyan.


"^Kailan ko kaya miririnig o mababasa ang] inyongkahatulang hinihingi kong igawad sa afcin, kahi't na ukdlsa kabuhayan o sa kamatayan man sakali ng aking palad?

"Bago ko tapusin ang liham na ito ay ipahintulotpo ninyo, iginagalang kong am&, na aking maulit angmga sumusunod: Na si Magkalena ay iniibig ko, at ako'yhindi maaaring mabuhay kung ilalayo siya sa akin ngDios o ng kanyang Amd...

"Ang inyong itinuring na anak na kumikilala ng utangna loob,

"AMAURY LEOBILYE.,,i

Pagkatapos na maititik ni Amaury sa kanyang aklat-talaan ang mga bagay at pangyayaring ito, ay isinilidniya sa isang sobre ang dalawang liham na kasusulatlamang, tinawag ang kanyang utusan at sinaW ritongdalhin ang sulat na yaon sa kinauukulan Samantala'ynaiwan siyang ang puso'y nababalisa pahil sa pananabikat sa paghula sa magiging wakas ng ginawa niyang pag-tatapat.

^>^f^^4^^

iW&$y>&»i4&4y5te&

IV

SAMANTALANG isinisilid sa sobre ni Amaury angsulat na kanyang ipinadala kay Dr Abrigny, ito

nama'y lumalabas sa kuwarto ng kanyang anak upaug

magkulong na kusa sa kanyang tanggapan.

Noo'ynamumutla at nanginginig ng kaunti ang Dok-

tor. Sa kanyang mukha'y nababakas pa ang isang pag-

durusang walang kaha nbing. Walang kibong lumapit sa

isang mesang punungpuno ng sarisaring kasulatan at mga

aklat, tumungong ilang sandali at pagkatapos ay uman-

yong itago ang kanyang ulo sa mga sariling karnay, at

saka nagbuntunghininga at mahabang sandaling napa-

laot sa malalim na pagninilaynilay.

Mapamayamaya'y nagtindig, nagpalakadlakad sa loob

ng kanyang tanggapati na ang puso'y ganap na inaali-

pin ng pagkabalisa, huminto sa tapat ng isang^alansan

ng mga kasulatan, dinukot sa bulsa ang, isang munting

susi at pagkaraan ng isang maikling paguulikulik ay bi-

nuksan ang lalagyang yaon ng mga kasulatan at kinuha

ang aklat-talaang kahawig ng isang kuwader-no.

Ang tila kuwadernong yaon ay siyang talaan sa araw-

araw ni Dr. Abrigay. Doon isinusulat ng manggagamot

ang lahat ng nangyayari sa kanya sa bawa't sandaling

kanyang buhay.Ilang saglit na mandi'y nalibang sa pagkatayo si

Dr. Abrigny dahil sa pagbasa ng mga huling talatangisinulat niya nang^sinundaag araw. Pagkatapos ay umupo,

hinawakan ang panulat at itinitik ang sumusunod:

Haiaw ni GERARDO CHANCO 43

"BlERNES, IKA 12 NG MAYO, 500 N. H-

"Salamat sa Dios at si Magdalena'y mabutibuti na

ngayon.

"Ipinasara ko ang .lahat ng bintana ng kanyang si-

lid, at sa pamamagitan ng malamlam wna liwanag ng

munting ilawan ay nakita ko kung paanong ang kan-

yang balat ay untiunting pinagsasaulan ng buhay at ang

kanyang paghinga na ngayo'y tahimik na ay nagpapa-

tahip na ng panay sa kanyang dibdib.

"Hinagkan ko siya sa noong nagiinit at ako'y pa-

tiyad na lumabas ea silid at pinagsikapan kong huwag

makagawa ng munti mang ingay.

"Si Antonia at si aling Braun ay kapwa nasa tabi

ni Magdalena. Samakatwid ay naririto akong nagiisa: wa-

lang tanging kasama kundi ang sariii kong budhi upang

hatulan ko't parusahan ang akin ding sarili.

"Inaamin ko na ako'y-naging malupit at nakagawa

ng di mabuti... Dalawang pusong kapwa malinis, ma-

habagin at nagmamahal sa aki ring.sinugatan ko nang

wala ni munti mang pagkahabag."Ako ang raay kagagawan ng ngayo'y panglulupay-

pay hg aking anak, gayong hindi na kaila sa akin na

si Ma^dalena'y katulad ng isang bulaklak na may ma-

hinang tangkay na sa bahagyang hihip ng hangin ay

nababakli sa sanga at nalalaglag sa lupa.

"Muli ko na namang pinaalis sa aking bahay si Ama-

ury: ang aking anakanakan, ang anak ng aking pinaka-

mabuting kaibigan, ang butihing binata na di sasalang

hanggang sa mga sandaling ito'y nagtatanong sa kan-

yang sarili kung an kaya ang nagawa niyang pagkaka-

sala sa akin at siya'y pinagluiupitan ko ngayon.

"Ât ano nga ang sanhi ng lahat ng ito? Ânong

kadahilanan ang naguudyok sa akin iipang ako'y gumawa

ng ganitong paglulupit at pagkukulang sa matwid?Ât

ano't ako'y nagiging parang halimaw sa dalawang pu-

song iniibig ko ng isang pagibig na walang pangalawai


"jAh!.. Sapagka't ako'y totoong mapagmalasakit sa-kapalaran ng aking anak; sapagka't ako'y nangangambasa di mabuting magiging palad ng aking anak kung sa-kali't siya'y iibig at maiibig; at sapagka't ako'y naninim-

dim ng gayon na lamang sa magiging tadhana ng kan-yang buhay sa mga araw na hinaharap.

"At ang mga bagay at pangyayaring ito'y kailangangipagtapat ko sa aking sarili, bagama't totoong kasakitsakitsa aking loob.

"Sa buong panahong ipinanggagamot ko ay maraminang puso ang aking nakilala, marami nang kaloobang na-rarata}' sa pagdaralita ang aking pinasok,

"Kung ako'y nagninilaynilay, gaya ng ginagawa kongayon sa loob ng aking tanggapan at malayo sa akinganak, ay ipinangangako ko sa aking sarili na pagpipilitankong madaig at malunasan ang sakit na itong dinaram-dam ko... Datapwa't hindi lingid sa akin na sa puso ngaking anak ay may luklukan akong mababa sa luklu-kang kinalilikmuan ni Amaury. At ito'y nabatid ko da-hil sa di miminsang pagkahuli kong panakaw nguni'tpuspos ng pagirog na paghahagis ng titig ni Magdalenakay Amaury na itinuturing kong anakanakan. At kung angganito'y aking mapagmunimuni ay urhaakyat ang dugo saaking ulo at ako'y nagngingitegit ng gayon na lamang.

"Kung sa bagay at kung pagiisipisiping mabuti, ay siyanamang dapat mangyari ang gayon. Si Amaury ay tumutungtong na sa dalawampu't tatlong taong g.ulang at siMagdalena nama'y lumalakad na sa dalawampung taon.Kapwa sila batangbata at maganda, kaya't ang apoy pgpagirog ay slyang dapat tumanglaw at magbigay.sfgla sakanilang dibdib.

"Noong araw, noong si Magdalena'y isang baeangmunti pa lamang, ay di mamakailang sinangayunan nang aking sarili ang siya'y maging kaisang palad ni Ama-ury pagdating ng ukol na panahon; 'nguni't ngayo'y ki-nakailangang itanong ko sa sarlling budhi kung ang akingmga asal at gawain ay natutuntong sa matwid at kung


karapatdapat gawin ng ieang tao na may luklukang sa-rili't kanaisnais sa gitna ng daigdig ng Ialong matataas

na karunungan...

"iAh!... Sa wakas ay wala na akong dapat gawin Jcundi

tupdin ang ganitong atas ng kapalaran. Sa loob ng tat-

long buwan ay nararapat na si Magdalena ay maging

kaisang puso ni Amaury, matangi na lamang kung...

"|Oh, Dios ko|... Wala na akong sapat na lakas upang

maipagpatuloy ang pagtatala ng iba pang damdamin- ng

aking puso at mga laman ng aking pagiisip"...

At gayon nga ang nangyari., Di kinukusa'y nabU

tiwan ng Doktor ang panulat, nagbuntunghininga ng ma-

lalim at napatungo dahil sa bigat ng mga dusang pi-

napasan ng kanyang kalulwa sa mga araw na yaon ngkanyang katandaan.

Mi*ft&4!*n&Wi*t*2U'

HINDI natagala't nabaksan ang pinto ng silid na ki-naduruonan ni Dr. Abrigny. Lsang dalaga ang ma-

rahan at patiyad na lumapit sa Doktor, at pagkata-

pos na ito'y mapagmasdan niyang ilang saglit, ay naka-

ngiting tinapik sa likod. Ang matandang manggagamot

ay nakatung6 nang mga sandaling iy6n.Dahil sa pagkagulat ng Doktor ay pabiglang iti-

naas ang ulo at namamanghang nakapagsabi:—jAba, %tonia, ikaw pala!... Maging maligaya nawa

ang iyong pagdating...


yon lamang ako nakapansin sa iyo ng ganyang anyoat kilos, kaya't sabihin rao na agad sa akin. ^Tungkolba sa ano, Antonia, ang ipagtatapat mo?

—Tungkol sa isang bagay na kung pagtutuusi'y hindimarapat pangjiimasukan ng isang gaya kong wala pangsapat na gulang at nasa isang kalagayang...—Hala, linawin mo na sana agad, Antonia, ang ibig

mong sabihin. Huwag. ka nang raagpaliguyligoy. Hala,magsalita ka, magsalita ka nang walang anumang dapatipaugamba at ipanimdim, sapagka't ayon sa palagay ko'ynaparito ka upang makipagusap sa akin tungkol kay Magdalena...

—Siyanga po, tio—ang sambot ni Antonia;—tung-kol nga po kay Magdaêna ang ipinagsadya ko ngayondito.

—Ât ano ang sasabihin mo sa akin tungkol sa kanya?—Ang sasabihin ko po sa inyo, 'o sa lalong tum-

pak na sabi, ang dapat kong ipagtapat ngayon sa inyo...

Ipagpatawad po ninyo ang pakikipagusap ko ng ganitong

kalaya... Ako'y naparito upang sabihin nga sa inyo na

ayon sa aking pagkakita ay napakalaki at lumalabis na

sa talagang kailangan ang pagmamahal ninyo kay Mag-dalena, at ang pagmamahal na iyan ay siya ring papa-

tay sa kanya...

—^Papatay kay Magdalena ang aking pagmamahal?iDiyata't ako pang ito ang sa kanya'y papatay? Âno

ba, Antonia, iyang mga pinagsasabi mo?—Ang sinasabi ko po, tio, ay totoong napakamaba-

sagin ang baso na kinasisiglan ng aliw at kapayapaan

ng inyong buhay, at sa dahilangang basong iya'y na-

papagitna sa dalawang pagibig na magkasalungat ay kung

kaya't sa palagay ko'y walang kahahangganan kundi ang

mabasag at magkadurugdurog...

—Kailan ma'y hindi ko mawawatasan, Antonia, angiyong mga sinasabi o ang ibig mong sabihin habanghindi mo nililiwanag- ang mga bagay at pangyayaringtinutukoy mo.


—;Ano pa bang hindi!... Nalalaman kong ako'y na-iintindihan ninyo—ang sagot ng dalaga at sinabayan ngpagpapatong ng bisig sa batok ng Doktor.—iAno banghindi ninyo ako nawawatasan? Iya'y isang pagdadahila.n

lamang, sapagka't batid kong' kayo ang unaunang dapat

makaalam ng mga bagay na aking tinutuEoy.—Nguni't, ^nauulol ka na ba, Antonia?—airg pabu-

lalas na nawika ng Doktor na parang naninibagong lubha

sa narinig sa mga labi ng kanyang pamangkin.—^Naikaw ay naiintindihan Jco na, ayon sa iyong sabi't pani-

wala?^

—Siyanga po, tio.—Kung gayo'y hindi ka dapat manghawak sa pa-

niwalang iyan, sapagka't hindl maaaring mangyari ang

inaasahan at ninuhulaan mong darating.—Tio Abrigny—ang patuloy na wika ng dalaga at

sinabayan ng isang tingin sa matanda^ na nagpapahayag

ng lungkot;— tio Abrigny, ako'y naniniwala sa sabing wa-

lang pusong di maaaring paglagusan ng mga tingin ngdalawang nagiibigan; ako, na may mataos na pagmama-hal at pagmamalasakit sa iriyo, ay hindi pinagkaitan

ng palad na mabasa ko sa inyong mga mata ang inyongtunay na kalooban.—^Ano ba ang nakikita mo sa aki-ng mga mata?Si Antonia ay ilang sandaling nagpako ng tingin sa

Doktor, . tinging naghihiwatig ng pagaagamagam.

—iHala, Antonia, magsalita ka ngayon!—-ang iniutosng matanda.—Huwag mo na sana akong pasakitan pa sapamamagitan ng ganyang putulputol mong balita at samandi'y tinatangka mong paglilihim ng katotohanan saakin.

Inilapit ni Antonia ang kanyang mga labi sa tayngang Doktdr, saka maraha't pabulong halos na nagpahayagngganito:

—Ang di masusukat na pagibig at pagmamahal ninyokay Magdalena ay may kalakip na pagaagamagam, £hindipo ba?...


—^Au )?—ang ,sa gitna ng pagtataka'y naitanong ngDoktor.

—Siyanga po—'ang raariing patunay ni Antonia;—at ang lal>Ls na pagmarnaha! ninyong iyan sa kanya aysiyang nagiging dahil ng paggawa niya ng di mabuti...

—;Dios ng kabutihan!—ang naihimutok ni Dr. Abrignykasabay ng pagtun&ong mandi'y liindi na matagalan angmga hirap na ka-iyang binabata.—Inaasahan kona lamang, Dios ko, ang nakatatarok ngaking lihim, sa pamamagitan ng kapangyarihan Mong wa-lang hangga...

—^MH-y rnga sanhi po kayang mangyayaring mag-bu»)ga ng pagkasindak at paninimdim?—ang sagot ni An-torra.—Nalalaman kong ang panibugho ay isang damda-ming dapa't kasuklaman, nguni't isang damdaming napa-kahirap daigin at pakipaglabanan... Ako man po'y maykinikimkim na panibugho kay Amaury...

—^lkaw? ^Diyata't naninibugho ka rin kay Amaury•--ang takangtakang isinagot ng Doktor.

—Opo—ang pakli ni Antonia at tumingin ?a ibaba

—

Naninibugho ako sa kanya, sapagka't nalalaman kongsiya ang nagtatangkang uraagaw. sa aking piling sa pin-s'an kong pinakamamahal; naninibugho ako sa kanya,sapagka't noong kapanahunang siya'y kasama pa natindito sa bahay ay napapansin kong si Magda'ena'y walanang iba pang pinaguukulan halos ng buo niyang pana-hon at pagiisip kundi siya lamang, si Amaury lamang...Kaya't nasasabi ko tuloy na mandi'y nalilimutan na nilanoon na ma'y isang pusong lihim na nagmamalas at nagma-masid sa kanila. v

—^Eung gayon, ang nangyayari pala s& iyo'y siyaring nangyayari sa akin?

—Humigitkumulang na po marahil... Nguni't, sa-lamat sa Dios at ako'y natutong magtimpi at ngayo'ynahahanda akong talaga upang sabihin ko sa inyo angganitong kato'ohanan: "Si Amaury at si Magdalena aynagmamahalan nang walang katulad, at dahil dito'y kai-


langin ang sila'y papa^isalrng dibdib, sapag'


tonia; nguni't ang masa-abi ko nang tahasan ay isa rin

namang tunay na anak na napahihilang ?a iryo si An-tonia bagama't 3iya y hindi gaanong mariwa a at wa*

iang sapat na ka^andahang tulad ng inyong anak na si

Magdalena. Dahil dito'y hindi ninyo aala'ahanin na maymahahalinanir maghnndog ng pagibig sa kanya at eadyanamang ipinangang&ko niya sa kanyang sarili,— at angpangakong ito'y itinuturing nang isang panata ?a ha-bang buhay,—na siya'y hindi na iihig kanino n;an, sa-pagka't ang buong buhay niya'y - inilalaan ' na lamangsa paglilingkod at pagbibigay-aliw sa inyong katandaan...

At kayo naman, ig»nagalanz kong tio, ay siyang magi*ging ligaya ng kanyang l)uhay.

—Datapwa't alinsunod sa pagkaalam ko, si TelipeAubray—iyang matalik na kaibigan ni Amaury—ay na-hahaling ng pangingibig sa iyo. ;At di ba naman tinu-tugon mo ang kanyang damdamin?—jAy, tio!—ang tanging naisagot ni Antonia na man-

di'y sinisikap na maaliw ang pagkahapis ng ma*anda.—Kuog gayo'y huwag na nating pkgusapan pa ang

ba


aaduruonan ng magamain. at makasandali'y pumasok si

Jose at ibinalitang ang utusan ni Araaury ay may tag-iay na isang sulat na padala ng kanyang panginoon.

Si Dr* Abrigny at si Antonia ay nagkapalitan ng

tingin at nagkaunawaan wari ng kanikanyang niloloob,

Bawa't isa sa kanila'y humula sa laman ng sulat ni

Amaury.

—Sabihin mo kay German—ang kapagkuwa'y ipina-hayag ng Doktor sa kanyang utusang si Jose nang nasa

kamay aa niya ang sulat—na maghintay siyang suman-

dali upang madala na niya ang aking kasagutan.

Nasa kamay na ng Doktor ang sulat ni Amaiiry

ay hindi pa rin magkaroon ng sapat na lakas ng loob

upang yao'y basahin.

—Tibayan po ninyo ang inyong kalooban—ang sinabini Antonia nang mapansin ang pagkapatigagal ng kan-

yang amain.

Masasibing wala sa loob na tinupad ni Dr. Abrigny

ang ipinayo sa kanya ni Antonia, sapagka't pagkatapos

na mabuksan ang, sulat at ito'y mabasa ng pasapyaw,

ay iniabot sa kanyang pamangkin; nguni't yao'y tinang-

gihan nito, kasabay ang sabing:

—Hmdi ko na po kailangang mabasa pa iyan, tio»sapagka't nahuhulaan ko na kung ano ang sinasabi.

—May katwiran ka nga— ang parang patibay na isi-

.

nagot ni Dr. Abrignv;—walang nilalaman ang sulat na

ito kundi pawang salita lamang, salita at salita lamang.

—iDiyata't puios na salita po "lamarig ang natung-han ninyo sa sulat na iyan?—ang masiglang itinanong ni

ADtonia, kasabay ng pagagaw sa liham sa kamay ng

kanyang amain.f

—Pawang salita nga lamang—ang ulit ng Doktor,—pawang salita lamang na karaniwang ginagamit niyang

mga pusong mapangarapin upang maagaw sa mga ina-

gulang ang kaligayahan ng mga anak...

Sa pagsasauli ni Antonia sa kanyang amain ng su-

iat ni Amaury, ay nagwika ng ganito:


—Pinwalaan po uin/o, tio, itong sasabihin ko. Angpagibig ni Amaury kay Magdalena ay isang pagibig nadalisay at tapat. Ako, na tulad n'myong nakabasa ngsulat na iyan, ay nakatuklas ng di lamang mga salitakundi mga pangungusap na nagmumula sa kaihuturan ngdibdib; anupa't ang liham na ito'y hindi inUagda ng

pagiisip kundi ng pusong inaapawan ng isang pagsintangwalang kawangis.

—Kang gayo'y...Hindi na nntapos ang sasabihing ito ng matanda

sapagka't noon dry aialiksing inabutdn ni Antonia ngisang panulat at ito'y kinuha naman karakaraka ng Dok-tor, at makasandali pa'y itinitik ang mga sumusunod.

Mahal kong Amaury:—Fumarifo ka bukas.Ikaw ay kihintayin ko sa ikalabingisang oras ngumaga, Ang iyong ama,—Leopoldo Abrigny—Ât bakit po di pa â prabi na ring ito ninyo siya

kausapin?—ang it :nauong ni Antonia, 'iia sa pamamagitanng kanyang maiikiing sulyap ay nabaga ang maiksing su-

lat na itinitik ni Dr. Abrigny.

—

H

; ndi dapat, Autonia, ayokong siya'y makauâpko sa gabing ito, sapagka't ang kaawaawang anak ko'ymagdaranas ng mga pangyayaring magdudulot sa kanyang di kakaunting hilahil at pagkabalisa. Ang mabuti'yparoon ka ngayori din kay Magdalena at ibalita mo sakanyang pinadalhan ko na ng sulat si Atnaury na kai-

pala'y magsasadya rito bukas ng umaga.

At ibinigay ng Doktor sa utusan ni Amaury ang su«iat na kasagutan niya sa liham ng binata.

*z>$*&*&&^

S^M^^i^HlWttSW*

M

VI

|ATAAS na ang araw nang magising si Magdalenakinabukasan. Dahil sa dl maulatang sakit ng loobna kanyang tinanggap nang sinundang araw, ay

narararadaman \ a rin niya ang di pangkaraniwang pan -

hihina ng ksnyang katawan.Makasandah'y tinawag ang kanyang utusan at pina-

buksan dto ang mga bintana ng kanyang silid.Sa pader na nasa dakong labaa hg palasiong kina-

titirhan ni Ma&da'ena, ay may isang malagong puno nghasmin na nang mga araw na yao'y kasalukuyang namu-mulaklak ng buong sagana at nagsasabog ng samyongnakaaaliw sa silid ng dalaga.

Si Magd le ia'y lubhang maib'gin sa bulaklak at la-lunglalo na sa halimuyak n to, kaya't iniutos niya sa kan-yang alila na siya'y ikuha ng ilang bulaklak ng hasminna kinaugalian na niyang j aglibangan. •

Sa mga sandtling yao'y kasalukuyan nang naglili-waliw sa ha'amaaan si Antonia na walang tanging balabal sa katawau kundi isang peinador na batisla. Angkanyang malusog at masiglang ka'awan ay siyang nag-tutulot sa kanya upang gumawa ng mga bagaybagay nakay Magdalena'y ip'nagbabawal gawin dahil sa kase'a-ngan ng katawan nito.

Si Magdaleni, upang magkaroon ng mga bulaklakna kanyang kinahihimal'ngan, ay nangangailangan pa mu-nang humingi buhat sa kanyang pagkakihiga; subali't siAntonia, na mvy liksing kaparis ng sa isang ibon, ay

Halaw ni GERARDO CHANCO 5">

nananaog na magisa sa hardin up.ing makaparaupol ng

mga bu'aklak na ininamainam niyang lalo; anp't hiu-ii

siya natigangaraba sa ham >g ng gahi at ?a simoy-ng

madaling- iraw. Ang pangyayaring ito'y soang tnn*ing iki-

'napapanaghili ni Magda'eaa sa kanjang pinân. Si Mag-

dalena ay higit na maânla at lalong majaman kaysa

kay Anton'a.

Nang umagang yaon at laban *a uâ'i ni Anton'a,

ay hndi ang.paniimitas ng buhikl.ik ang kanyang pinawa

sa paglilibot sa loob n* hadin, kundi an; kiuang ,»'-

easarili upang maiukM ang katiyang pan-ihon sa malalira

at malungkot na pagdidilidili *a kanyang palad.

Buhat sa hihigan ay sinusundan ng tingin ni Mag-

dale ia ang lahal ng kilos ni Antonia, at sa kanyang mga

tingin ay nahahaiata ang isang pagkaâlisang di pang-

karaniwan. Saka pa lamang muling iuilagmak ang kan-

yang nanghihinang katawan, nang si A itonia ay di na

maabot ng kanyang tingin sa dahilang yao'y lumiko sa

gawing hkuran ng bahay. At sa mul'ng paghiga ni Mag-

dalena ay mpahirautok siya n> inaa'im.

—Âni ang damdam mo ngayon?—ang unang tanongni Dr. Abriguy pagpasok na pagpasok st, silid ni Mag-

da'ena.

—Ang nararamdaman ko po'y ang kaligayahang nag-hahari ng*yon sa puso ni Antonia—a rig isinagot ng may-sakit.—Samantalang siya'y malayan^malaya ako nama'y

nariritong maudi'y nahatulan nang raablanggo sa habang

buhay... At nararamdamati kong ang sin^g ng araw ay

napakainit... At nararamdaraai ko ring i apakalamig ang

hangin sa hapon... 'Anupa't ganyan ng'gaaâti: paulilulil

na lamang ang raga pangyayaring iyang naraamalas al

naladaraa ko sa arawaraw... Âno't hindi a'


nai3 mo ang makapamuhay ng malaya at makasangbapng masarap na hangin, ay dadalhin kita sa Yeres sa Nisa

o sa Napoles, at sa kang tahanan sa loob ng alinman

sa tatlong hiudad na iyan na lubhang kaakitakit, ay pa-

payag na akong magawa mo ar ; g la ^t ng iyong iibigin...

—Datapwa't, £siya po ba'y makakasama na*m?-—-angisinagot ni Magdalenang sinabayan ng tirgin sa kan-yaug ama, nguni't tingiug nagpapahayag ng pagaagam-agam.

—QoT, anak ko, makakasania natin s\ Ainauey, yamangkailanpan mong makiia siya...

—Di kung gayo'y hindi na ninyo siya kagagalHan,huidi na ninyo siya pagpapakitaan ng masungit na muMiaat pagpaparinggan ng masa.-akit na pangungusap, ga\ ang nanuyari kahapon?...

—Huwag kang magalala ng anuman, Magdalena. Ta-la^ta* mo nang pinagsisisihan ko ang aking nagawa, atkatunaya'y sinulatan ko siya kagabi rin upang siya'ypumarito.

—Mabuti nga po ansr inyong ginawa, ama ko, sapag-ka't kung i; agbabawal ninyo ang 'ako'y kanyang maha-lin at ibigin, aai? kanyang pag'big at pagmamahai aymahubuhos na lahat sa pinsan kong si Antonia, at kungmagkakaganito'y mamaraatay po akeng walang [ agsaiasa matindiug sakit ng loob...

—^Ano ba't ang pagkamatay ang binabanggit mo,anak ko?—ang tanong ng Doktor at hinawaKan ang mgakamay ni Magda'ena.—Huwag ka sanang magisip ng hagayna iyang nagdudulot sa kalulwa ko ng di mailarawangpagkahapis...

— Nguni't hindi ko po naman sinasabing ibig ko nangmamatay, ama ko; at isinusumpa kong hindi nga. Samga araw na ito'y dumaramdam ako ng di masayod nakaligayahan, kaya't di tumpak an^ ako'y m&gisip ng [ apaganyan. A bukod dito'y £di ba't kayo ang pinakapangu-nang mediko sa buong Paris? Kung gayo'y hindi ninyo


pababayaang mamatay ng pagayon lamang ako na iyonganak.

Napabuntunghininga si Dr. Abrigny.

—;Ay!—ang marahang naihimutok niya —Kung angkarunungang napagaabot ko'y sadyang may bisang tuladng iyong pagpapalagay, sana'y buhay pa hanggans sa

mga araw na ito ang iyong mabait na ina... ^Maaaribang sabihin mo sa akin, Magdalena, kung ano ang pi-nagaabalahan ngayon ng iyong pagiisip, upang di masa-

yang sa atin ang panahon? Tingnan mo at tumutugtogna ang ikasampung oras at si Amaury ay darating ditosa ikalabingisa, sapagka't sa oras na ito ko siya tinipan.

—Kung gayo y ipatatawag ko po si Antonia upangako'y matulungan niyang magbihis. Sa loob ng ilang

saglit ay magiging handa na ako sa lahat ng inyong

ipaguutos sa akin. Tingnan ko naman kung ngayo'y ta-taWagin pa rin ninyo akong tamad, gaya ng pinagkaka •

ugalian nang pagpapalagay ninyo sa akin.

# —Tinatawag kitang tamad, anak ko, sapagka't ikaway tamad nga...—Nguni't dapat po ninyong isaalangalang na ako'y

hindi nakararamdam ng ginhawa kundi kung nakahiga

lamang. Kung ako'y nakatayo o nakabangon ay hirapat pagkahapo ang nararamdaman ko.

—iDumamdam ka ba ng sakit sa loob nitong mgaaraw na lumipas, na di mo ipinagbigay-sabi sa. akin?—Hindi po, ama ko; tuwina'y mabuti ang damdam

ko. Talastas na ninyo na ang nagpapahirap sa akin ay

hindi isang karamdamang tuwina'y nararamdaman, kundinagbibigay din ng katahimikan sa akin. maminsanminsan.

Ang totoo, sa mga sandaling ito, ama ko, ay wala akongnararamdamang anuman*. ang katawan ko'y malakas atmasigla... Kayo'y nasa aking tabi at mayamaya lamangay makikita ko na si Amaury... Ako'y naliiigayahan at

isang kasyahangloob na di pangkaraniwan ang nagha-

hari ngayon sa aking puso.

—Tingnan mo, Magdalena, at hayun si Amaury... -8


—iSaan po naruroon?—ang sunggab ng dalaga.—Hayun sa hardin at kausapusap ni Antonia. Na-

pagkikilalang nagkamali siya sa _oras na dapat niyang

iparito—ang wika ng Doktor na may kasabay na ngiti;—-sapagka't sinasabi ko sa aking sulat na pumarito siyasa ganap na ika 11:00, nguni't di sasalang dahil sa kan-

yang malaking pananabik na makarating dito agad at sa

di masayod na katuwaang biglang naghari sa kanyang

puso, ay nabasa ng ika 10:00 ang nakasulat na ika 11:00

ng umaga.

—{Na siya'y kausapusap ni Antonia sa hardin?—angpa^ulalas na naitanong ui Magdalena at sinuudan ng ba-

ngon upang maihagis ang tingin sa dakong inihihimatong

sa kanya ni Dr. Abrign

Amaury, o Pumapatay at Bumubuhay...MgaAklatni GerardoGianeo 0.40 0.50 0.90 1.20...

Documents

Transcript of Amaury, o Pumapatay at Bumubuhay...MgaAklatni GerardoGianeo 0.40 0.50 0.90 1.20...