Car

icat

ura

de Á

lvar

o C

unqu

eiro

, orix

inal

de

Ant

onio

Pal

la.

ÁLÁLÁLÁLÁLVVVVVARO CUNQUEIROARO CUNQUEIROARO CUNQUEIROARO CUNQUEIROARO CUNQUEIRO

1911-2011

CENTENARIO DO SEU NACEMENTO

Álvaro Cunqueiro Mora naceu navila luguesa de Mondoñedo un 22de decembro de 1911.Estudou o bacharelato no InstitutoXeral e Técnico de Lugo, en 1921,e foi alí onde trabou unha boa ami-zade con Ánxel Fole.Comezou os estudos de Filosofíae Letras na universidade compos-telá, no ano 1927, estudos queabandonou para dedicarse ao pe-riodismo.Durante esta etapa composteláacudía regularmente ás tertulias doCafé Español, onde coincidía cosintelectuais galegos como Fernán-dez del Riego, Torrente Ballester,García Sabell, Carballo Calero,Carlos Maside...Álvaro Cunqueiro foi un dos primei-ros membros do Partido Galeguis-ta, aínda que máis tarde ao pare-cer militou na Falanxe Española,partido contrario aos intereses queanteriormente defendía .Dende o comezo da Guerra CivilEspañola colaborou en diversaspublicacións franquistas e antiga-legas.

ÁLVARO CUNQUEIRO 1

Retrato de Cunqueiro, obra de Carlos Maside

Casa natal de Álvaro Cunqueiro, en Mondoñedo

Ao remate da Guerra Civil e co triun-fo do bando franquista, Álvaro Cun-queiro estableceuse en Madrid, tra-ballando como redactor do diarioABC.Un turbio asunto relacionado cunintento de tráfico de influencias fixoque se lle retirara o carné de perio-dista, regresando un par de anosdespois a Galicia onde, baixo seu-dónimos, comezou a colaborar endiversos medios de comunicación.Serán habituais os seus artigos nodiario compostelán La Noche, asícomo en La Voz de Galicia, La Re-gión...Nos anos cincuenta comezou a co-laborar no diario vigués El Faro deVigo. Entrou como redactor de plan-tilla, chegando ao pouco tempo asubdirector e posteriormente a direc-tor, cargo que exerceu durante cin-co anos.Durante a súa permanencia en ElFaro de Vigo escribiu centos de arti-gos e usando numerosos seudóni-mos: Patricio Mor, Álvaro Labrada,Manuel María Seoane...

ÁLVARO CUNQUEIRO 2

Cun

quei

ro, n

unha

car

icat

ura

de U

gald

e,pu

blic

ada

no d

iario

AB

C

Catedral de Mondoñedo, Lugo

En 1932 publicou o seu primeiro libro depoemas, Mar ao Norde, e en 1933 Poemasdo si e non e Cantiga Nova que se chamaRiveira.Durante o tempo que se adicou ao xorna-lismo pertenceu as redaccións de variosxornais, como La Voz de España, de SanSebastián, ABC, de Madrid... sendo subdi-rector da revista Vértice e director de San-to y Seña así como director, durante cincoanos, do xornal El Faro de Vigo.Ao principio da súa vida literaria Cunqueiroescribiu en idioma castelán, iniciando a súaobra narrativa en galego en 1955, coa obra Merlín e familia á queseguirán As crónicas do Sochantre constituída por unha colec-ción de historias ouvidas ou vividas polo protagonista.Se o vello Sinbad volvese ás illas, publicada en Vigo no 1961toma un asunto do conto oriental As mil e unha noites.Escola de Menciñeiros (1960) e Xente de aquí e acolá (1971) sondúas obras que conteñen semblanzas de xentes comúns, menci-ñeiros no primeiro libro e personaxes imaxinarios no outro.

A SÚA OBRA LITERARIA 3

Caricatura de Cunqueiro para a Exposi-ción do seu Centenario organizada polaDeputación de Lugo

Font

e Ve

lla d

e M

ondo

ñedo

, a c

arón

da

casa

de Á

lvar

o C

unqu

eiro

En 1959 publica O incerto señor don Hamlet, príncipe de Dina-marca, no que nos ofrece unha interpretación moi persoal da tra-dición recollida por Shakespeare.A noite vai coma un río, premiada en Lugo en 1960, é para algúnscríticos o texto dramático galego máis importante de todos ostempos. Esta obra é unha comedia poética que, ás veces, resultaesperpéntica.Estas dúas obras están recollidas no volume titulado don Hamlete tres pezas máis nas que se inclúen as obras Función de Romeoe Xulieta famosos namorados e Palabras de víspera, na que apa-rece a figura de don García, o último rei de Galicia.Pero Álvaro Cunqueiro non só escribiu obras literarias, tamén es-cribiu libros de cociña, en galego e castelán: La cocina gallega deOccidente (Barcelona, 1969), A cociña galega (Vigo, 1973) e Teatrovenatorio y coquinario gallego (Vigo, 1958), en colaboración conJosé María Castroviejo.

OUTROS TEXTOS 4Es

tatu

a de

Álv

aro

Cun

quei

ro n

a sú

a vi

la n

atal

O 21 de abril de 1963 foi recibido no seu Mondoñedo natal, comomembro da Real Academia Galega. Ocuparía a cadeira deixadapolo poeta Ramón Cabanillas.O seu discurso de ingreso, Tesouros novos e vellos. Algunhas imaxi-nacións sobre tesouros, foi publicado pola editorial Galaxia un anodespois.Moitas das súas obras recibiron premios:O Premio Gil Vicente, en 1933, pola súa obra Cantiga nova que sechama Riveira, o Premio Nacional da Crítica, en 1958, por As Cró-nicas do sochantre, o Valle Inclán de teatro galego, en 1960, polasúa obra A noite vai coma un río, o Nadal, en 1968, por Un hombreque se parecía a Orestes.Álvaro Cunqueiro Mora faleceu na cidade de Vigo en 1981.Os seus restos repousan no cemiterio de Mondoñedo.Na súa lápida pódense ler dous epitafios:«Aquí xaz alguén que coa súa obra, fixo que Galicia durase milprimaveras máis» e «Louvado sexa Deus que me permitiu facermehome neste grande reino que chamamos Galicia».

MIL PRIMAVERAS MÁIS... 5

Sepultura de Álvaro Cunqueiro no cemiterio de Mondoñedo

No niño novo do ventohai unha pomba douradameu amigo!quen poidera namorala.

Canta o luar e o menceren frauta de verde olivo.Quen poidera namoralameu amigo!

Ten aires de flor recentecousas de recén casadameu amigo!Quen poidera namorala.

Tamén ten soma de somae andar primeiro de río.Quen poidera namoralameu amigo!

NO NIÑO NOVO DO VENTO 6

Cantiga nova que se chama Riveira, 1980.

Salto do Coro, en Mondoñedo

Cas

telo

na

Bre

taña

fran

cesa

A dama que ía no branco cabalolevaba un pano de seda bordado.

Na verde floras letras van de amor!

O cabaleiro do cabalo negrolevaba unha fita colléndolle o pelo.

Na verde floras letras van de amor!

No meio do río cambiaron as vistas,el para o pano e ela pra fita.

Na verde floras letras van de amor!

As vistas lles viron no río cambiare o pano e a fita por se namorar.

Na verde floras letras van de amor!

DONA DO CORPO DELGADO 7

Dona do corpo delgado, 1950

Castelo na Bretaña francesa

Bre

taña

fran

cesa

MERLÍN E FAMILIA 8

Chegou pois don Felices co seu re-loxo de area, que era unha peza moirequintada de arte toledán, con dúascobras por asas, o cristal do vaso ro-sado, os pés catro cabezas de anxi-ños, as columnas semellando viñasmoi abondosas en acios, e todo o co-ronaba un espello como a unlla domeñique, montado nunha onza deouro de El Rei don Carlos III. O arranxoque pedía don Felices era que ao es-pelliño voláraselle o azougue cando lleestaba adiviñando na feira de Vianado Bolo, a querencia dunha moza aoseñorito de Humoso.A compostura non era auga de maio,que faguía falla azougue italián sere-nado, e xa metidos en obras e gastosconviña mudarlle tamén a area ao re-loxo...

O RELOXO DE AREAO RELOXO DE AREAO RELOXO DE AREAO RELOXO DE AREAO RELOXO DE AREA

A xerra de cervexa andaba deman en man e de boca en boca.O señor sochantre facíase un algode forza para pór os seus beizospor onde bebían os mortos, equen partía o xamón era o médi-co Sabat, que por certo toraba conmoito xeito cun grande coitelogascón. Moi depreso de pemen-ta, non se lle botaba en falla aoxamón o sal. Os defuntos rillabana modo, caladamente, uns de pé, outros sen-tados no chan e a madame de Saint-Vaast,moi envolveito o busto no seu boá de pru-mas coloradas, no cabás de monsieur deNancy. Dáballe á xerra un tento o sochantrecando no adro sentíronse pisadas de homeque gastaba zocos cravados.-Xa está aí, señor fidalgo de Quelven, o ca-pitán de Combourg. Que non vos corte a cala dixestión! -dixo o médico Sabat.Entraba un outo esquelete, moi desenvoltode andar, arrastrando grande espada, e nolombo esquerdo traía pousado o esqueletedun paxaro.

AS CRÓNICAS DO SOCHANTRE 9

AS HISTORIASAS HISTORIASAS HISTORIASAS HISTORIASAS HISTORIAS

Sinbad é alto, apeitado, e ten an-dar de moita gravedade, aínda queteña a perna dereita un chisco máiscurta que a esquerda; ten barbabranca moi mesta e sen partir, ecase todos os xoves coa navalla depulso faille un arredondo, e paraque se lle volva na punta pon po-las noites brizadoras de pausanto.Gasta sempre turbante de dril tiran-do a marrón, e é moi encellado, epor debaixo da silva pilosa amosaa alma polos grandes ollos mouros.Digo que amosa a alma pola ino-cencia e entusiasmo do seu ollar,porque os ollos seus non calannada, nin bulras nin veras, e adian-tándose, cando Sinbad fala, ás ver-bas súas, alertando, sorrindo, atris-tando. Ás veces poidérase ver paí-ses en festa nos ollos seus.

SE O VELLO SINBAD... 10

As máis das fadas están gardando os tesouros en figura de vellafea, os ollos pitañosos, sen dentes, coxas, vestindo roupa menda-da e cocha, e dan o tesouro a quen lles dea un bico na boca. En-tón, aparecen no seu natural fermosísimo, como se lle apareceu aNiall, o máis novo dos fillos de Eochaid, a vella da fonte.Esta historia coñeceuna Chaucer. A vella trocouse na máis fermo-sa doncela do mundo: dentes como pérolas, ollos grandes e rexios,a boca roxa coma o froito do freixo.-Quen es?, preguntoulle el.O poder Real, son eu, dixo ela. Rei de Tara, eu son o poder real.Vai cos teus irmáns e leva contigo a auga. De hoxe en adiante parati e para os teus fillos ha de ser para sempre o reinado e a forzasuprema.

TESOUROS NOVOS E VELLOS 11

Penedo de Oirán mercou unha esco-peta de segunda man e botouse aomonte, novato cazador aos cincuentaanos cumpridos. Tiña moi boa vista,que el coidaba que era o mellor quehabía para trunfar na venatoria. Ensi-ñoulle algo un escolante salmantinoque fora destinado a Oirán. Un díaPenedo ergueuse cedo e foi aos mon-tes de Pereiro a cazar á espera. Sen-touse medio escondido nunha xestei-ra, escopeta disposta. Estivo sen mo-verse unha hora, agardando, sin quese lle pasara nada por diante dos ollos. Aquilonon sería campo de Salamanca. Non fumou, nonse moveu, non asubiou. En esto estaba, en se-guir calado e quediño outra hora, cando veu unhapega a pousárselle no canón da escopeta. Pe-nedo nin se moveu.

XENTE DE AQUÍ E DE ACOLÁ 12

CANDO PENEDO FOI DE CAZACANDO PENEDO FOI DE CAZACANDO PENEDO FOI DE CAZACANDO PENEDO FOI DE CAZACANDO PENEDO FOI DE CAZA

Este Xosé naceu con seis dedos naman dereita e outros seis no pé es-querdo. Era coñecido na súa aldeapor Pepiño Seisdedos, aínda que elsostiña que, en puridade, debíanchamarlle Pepiño Vinte e dous de-dos. Unha tía súa que vivía na Ha-bana veu pasar unha tempada aGalicia, e contoulle a Pepiño que elaescoitáralle á súa nai que o seu paie o seu avó -é dicir, o bisavó e mailotrisavó de Pepiño-, xa tiveran seisdedos cadaquén na súa man dereita.O dos seis dedos era, pois herdanza familiar, ePepiño, que acababa de casarse cunha guapamoza de Xanceda, e celebrada a voda por todoo alto en Ordes, -a primeira voda de por alí naque houbo xeado de chocolate de postre, porconsello da tía habanera-, xa estaba pensandoen fillos con seis dedos, e en chegar a un netocoa mesma novidade...

OS OUTROS FEIRANTES 13

XOSÉ LIÑEIRASXOSÉ LIÑEIRASXOSÉ LIÑEIRASXOSÉ LIÑEIRASXOSÉ LIÑEIRAS

ESCENA I

Ama Modesta e varias mulleres aldeás vestíndose, atando farde-los, recollendo roupa en cestos. Unha tenun neno no colo.

MULLER IHai que irse! Xa vai para unha hora

que amence.MULLER II

Aquí crarexa primeiro pola banda domar e na miña terra, por tras os montes.MULLER III

Hai moitos montes? Nós fuximos doschans do pan.MULLER II

Os montes, como son moitos e tan al-tos, parece que non houbera outra terrano mundo máis que eles. Nós estabamosnunha cunquiña de pasteiros e prados,con catro vacas.AMA MODESTA

Deixastes a facenda?MULLER II

Viñeron pola noitiña os soldados e deitáronse no palleiro.Deloutro día leváronse as vacas. Un gordo, ao que lle decían siseñor a cada paso, deunos un papel selado: «Cando remate todo,oito vacas a estes», di. O gordo era moi bebedor e palaciano e, aofalarche, dábache cachetadiñas nos papos. Non parecía home deguerra, agás polo gorro....

A NOITE VAI COMA UN RÍO 14