GLUTENVRIJ, TARWEVRIJ, SPELT

EN FODMAPs (Fructanen)???

Gaby Herweijer, MSc

diëtist

VOORSTELLEN

• Gaby Herweijer

• Diëtist & gezondheidswetenschapper

• Voeding + Advies

• Coeliakie

WAT PAST BIJ JOU?

A. Ik weet (nog) helemaal niks van deze onderwerpen, maar moest mee met mijn vrouw/man/vriend/ vriendin/kennis/collega/buurvrouw.

B. Ik weet nog helemaal niks van deze onderwerpen, maar wil er graag meer over leren.

C. Ik weet vooral veel over één van de onderwerpen en ben benieuwd naar de rest.

D. Ik weet best wel wat van deze onderwerpen en ben benieuwd of er nog iets nieuws is/of ik nog iets nieuws kan leren.

E. Ik weet alles al en ben hier vooral om te checken of jij het wel goed verteld.

F. Anders, namelijk…

INHOUD

• De graankorrel

• Glutenvrij

– Vrijwillig, coeliakie, glutensensitiviteit

• Tarwe-allergie

• FODMAPs/Fructanen

– Spelt

• Buikklachten; en nu?

DE GRAANKORREL

Gluten Tarwe-eiwitten

Fructanen

???

GLUTEN?

• Een eiwit, zit o.a. in tarwe, rogge, gerst, spelt, khorasan tarwe (kamut ®)

• Zorgt voor elasticiteit van deeg

WAAROM GLUTENVRIJ?

1. Coeliakie (=glutenintolerantie)

2. Glutensensitiviteit

3. Vrijwillig glutenvrij?

= een auto-immuunziekte waarbij gluten zorgen voor een beschadiging van de dunne darm.

= een verzamelnaam voor mensen bij wie geen coeliakie kan worden aangetoond, maar die wel goed reageren op een glutenvrij dieet.

VRIJWILLIG GLUTENVRIJ?

VRIJWILLIG GLUTENVRIJ?

• Hip, hype, celebrities en sporters • Niet bewezen gezond

– Eenzijdig voedingspatroon – Tekorten; vezels, B-vitamines, ijzer en

jodium? – Glutenvrij gemaakte producten; veel

suiker, vet en zout

• Niet voordat de diagnose coeliakie is uitgesloten – Geen diagnose meer te stellen

• Kost veel geld & moeite

COELIAKIE

(=GLUTENINTOLERANTIE)

• Auto-immuunziekte (=levenslang)

• De darmvlokken

– Ontstekingsreacties

• NIET: glutenallergie

• Dermatitis herpetiformis

COELIAKIE; KLACHTEN Volwassenen

• afwijkend ontlastingpatroon; diarree, verstopping, smeuïge, stinkende ontlasting

• opgeblazen gevoel

• buikpijn

• misselijkheid

• gewichtsverlies

• winderigheid

• botontkalking

• bloedarmoede

• vermoeidheid

• humeurigheid

• depressiviteit

• onvruchtbaarheid

• miskramen

• neurologische afwijkingen

Kinderen

Aanvullend;

• opgezette buik

• dunne armen en benen

• achterblijven in gewicht en groei

• blijvend gewichtsverlies

• huilerigheid

• vertraagde puberteit

• bloedarmoede

• afwijkingen aan het tandglazuur

• aften in de mond

COELIAKIE; DE DIAGNOSE

• Niet zelf dokteren!

• De huisarts:bloedtest – Antistoffen? Grote kans op coeliakie

– Geen antistoffen? Coeliakie nog niet uitgesloten

• Maag-Darm-Leverspecialist: darmbiopsie – Bij ongeveer 25% van de kinderen volstaat

bloedonderzoek

• (HLA DQ2 of DQ8)

COELIAKIE; VOEDING Niet

• brood,

• crackers,

• pizza,

• pasta,

• paneermeel,

• koek,

• cake en taart.

‘’Verstopte’’ gluten:

• soepen (bindmiddel, vermicelli of vlees),

• sauzen,

• sommige snoepjes,

• ijssoorten

• bier.

Wel • rijst en aardappelen,

• groenten en fruit,

• noten en zaden,

• peulvruchten,

• vis, vlees en gevogelte (alleen ongemarineerd en ongepaneerd),

• eieren,

• (melk)producten,

• boter en olie.

Gewassen:

• amaranth, boekweit*, cassave, gierst, haver*, maïs, quinoa*, sorghum, teff, tapioca/maniok

GLUTENSENSITIVITEIT

• Non Celiac Gluten Sensitivity (NCGS)

• Coeliakie-achtige klachten

• Geen diagnose coeliakie

– Alle andere darmaandoeningen/allergieën zijn ook uitgesloten.

• Maar wel beter voelen bij het weglaten van producten met gluten.

– Overlap met de ‘hype’

GLUTENSENSITIVITEIT; KLACHTEN

• Vergelijkbaar met coeliakie.

• Klachten lijken binnen het uur op te treden.

• Onbekend hoe de klachten worden veroorzaakt.

GLUTENSENSITIVITEIT;

DE DIAGNOSE

• Geen diagnose middel – Geen antistoffen – Geen beschadigingen

(of zeer licht) – Hoeft geen HLA DQ2 of DQ8

aanwezig te zijn

• Begeleid door een diëtist: – 6 weken strikt glutenvrij – Opnieuw gluten eten – Klachten in beide perioden

vergelijken

GLUTENSENSITIVITEIT; VOEDING

• Voor nu; idem als coeliakie

• Even streng? Minder streng?

– Geen beschadigingen

• Zijn het wel de gluten?

– ATI-eiwitten (amylase trypsine inhibitors)

• Meer onderzoek is nodig.

TARWE-ALLERGIE

• Ongewenste, abnormale, directe reactie van het immuunsysteem op tarwe-eiwitten – globuline, albumine, prolamine, en

gluteline

• Zeldzaam!

• Kan weer verdwijnen – 80% groeit er voor 8ste overheen, 96%

voor 16de levensjaar

TARWE-ALLERGIE; KLACHTEN

• Huidklachten

• Angioedeem

• Luchtwegproblemen – opgezwollen slijmvliezen van de keel- en mondholte – slikproblemen, – benauwdheid – astmatische reacties

• Darmklachten

– diarree – braken – Buikpijn

• Anafylactische shock

TARWE-ALLERGIE; DE DIAGNOSE

• Huisarts – Bloedtest; CAP-test (RAST-test)

• Antistoffen tegen tarwe-eiwitten

– Huidpriktest

• Voedselprovocatietest – Gouden standaard

– Herhalen (kinderen)

– Drempelwaarde

TARWE-ALLERGIE; VOEDING

Niet

• Tarwe

• Spelt

– Bevat zelfde ‘tarwe-eiwitten’

• Khorasan tarwe (kamut ®)

– Lijkt minder allergeen

Wel

• Haver

• Rogge

• Gerst

• Maïs

• Rijst

• Boekweit

• Quinoa

• …

FODMAPS; FRUCATANEN

Fructose

Oligo-sachariden

Lactose Polyolen

Galactanen Fructanen

FRUCTANEN

• Fermenteerbare korte keten koolhydraten

• Onderdeel van FODMAParme dieet

• Prikkelbare Darm Syndroom

• Overlap met

– Glutensensitiviteit

– Tarwe-allergie

F F F F G

PDS/FRUCTANEN; KLACHTEN

• Fructanen worden bij iedereen slecht opgenomen in de darm

– Geeft bij sommige mensen maag- en darmklachten

PDS/FRUCTANEN; KLACHTEN

Meest voorkomend:

• Opgeblazen gevoel

• Winderigheid

• Misselijkheid

• Brijerige, waterdunne ontlasting

• Verstopping

• Buikpijn/krampen

• Vermoeidheid

PDS/FRUCTANEN; DE DIAGNOSE

• Je hebt de diagnose PDS – Alle andere

darmaandoeningen/ziekten/allergieën moeten uitgesloten zijn.

• Onderdeel van het FODMAP dieet

• Eliminatie-provocatie dieet – Alle FODMAPs

FRUCTANEN OVERGEVOELIGHEID;

VOEDING

• Ieder heeft zijn eigen drempelwaarde

• Veel in glutenbevattende granen – mindere mate in spelt

• Maar ook in: ui, knoflook en chirorei

• Tarwe, rogge en gerst bevatten toevallig het eiwit gluten EN fructanen – Niet glutenvrij, maar laag in fructanen – Sporen zijn toegestaan, zoals tarwezetmeel

FRUCTANEN; VOEDING

• Groente: aardpeer, artisjok, asperges, bietjes (>40g) broccoli, champignons (>74g), chirorei, courgette (>100g), knoflook, peultjes (>33g), prei, savooie kool (>70g), snijbonen, uien.

• Fruit: abrikozen, blauwe bessen (>60g), cantaloupe meloen (>160g), dadels, frambozen (>20g), gedroogde abrikozen (>14g), gedroogde abrikozen (>28g), gedroogde ananas, gedroogde banaan (>20g), gedroogde cranberries (>26g), gedroogde mango, granaatappel (>38g), grapefruit (>½st), honingmeloen, kaki, krenten (>26g), nectarine, papaja (>15g), passiefruit (>100g), Pruim (>1st), rozijnen (>13g), vijgen, watermeloen witte perzik.

• Peulvruchten: bruine bonen, kidneybonen, lima/boterbonen uit blik (>70g), linzen gekookt (>46g), sojabonen, spliterwten, witte bonen (>46g).

• Graanproducten: amaranth (>20g), boekweit gekookt (>54g) , Brinta, cornflakes (>30g), couscous van rijst of mais (>77g gekookt), couscous van tarwe, gepofte rijst (>30g), gerst (>112g), haverbrood (>2snee), havermout (>47g), havervezels (>55g), kamutbrood, knackebrod van rogge, muesli, ontbijtkoek, rijstwafels (>4st), roggebrood (>1snee), roti, speltbrood (>3snee), speltpasta (>148g gekookt), tarwe (brood, cereals, muesli, noodles, pasta).

• Noten en zaden: cashewnoten, chiazaad (>4el), hazelnoten (>20g), lijnzaad (>3el), pecannoten (>100g), pijnboompitten (>100g), pistachenoten, pompoenpitten (>100g), walnoten (>100g), zonnebloempitten (>66g).

• Overig: auberginedip (>40g), cacao (> 20g), falafel, humus, linzenburger, minestronesoep, oestersaus (>40g), pesto (>20g), tahin (>40g, tzatziki.

• Drinken: cichorei-koffie, dandelionthee, kamillethee, kokoswater (>250ml), oolongthee, sterke chai thee, sterke kruidenthee, sterke zwarte thee (>250ml), venkelthee.

• Kleine ingrediënten: FOS fructo-oligosacchariden, inuline, oligofructose, uienpoeder.

MEER DAN ALLEEN

GRANEN EN/OF GLUTENVRIJ

SPELT

• Coeliakie/glutensensitiviteit

– Niet geschikt

• Tarwe-allergie

– Niet geschikt

• Overgevoeligheid voor fructanen

– Beperkt geschikt

PREVALENTIE

• Coeliakie 0,5-2%

• Glutensensitiviteit 0,5% tot 10% – van de westerse bevolking

– Schatting uit literatuur

• Tarwe-allergie 0,1-1% – Kinderen

– 80% groeit er voor 8ste overheen, 96% voor 16de levensjaar

• PDS Ong. 10% – Waarvan fructanen overgevoelig ???

LAST VAN JE BUIK? EN NU?

• Huisarts

• Onderzoeken

• Eventueel doorverwijzing MDL-arts/internist

• Onderzoeken

• Diagnose? -> diëtist

• Geen diagnose? -> diëtist

• Combinaties zijn ook mogelijk!

NIET ZELF DOKTEREN

• Kost (onnodig?) veel geld • Je moet er constant rekening mee

houden • Na start glutenvrij, moeilijk diagnose te

stellen • Granen zijn ook gewoon gezond • Glutenvrij gemaakte producten zijn

juist vaak ongezond • Kans op tekorten • Coeliakie; aanverwante aandoeningen

ZIJN ER NOG VRAGEN?

WAT PAST NU BIJ JOU?

A. Ik weet nog steeds helemaal niks van deze onderwerpen, maar hoop dat mijn man/vrouw/vriend/vriendin/ kennis/collega/buurvrouw er wel wat van opgestoken heeft.

B. Ik wist nog helemaal niks van deze onderwerpen, maar heb er vandaag zeker wat over geleerd.

C. Ik wist vooral veel over één van de onderwerpen en zie nu ook meer het totaal plaatje doordat ik meer van de andere onderwerpen te weten ben gekomen.

D. Ik wist best al wel wat van deze onderwerpen en heb er vandaag iets nieuws bij geleerd. D2: Ik wist best al wel wat van deze onderwerpen en heb vandaag niets nieuws geleerd.

E. Ik wist alles al en ben blij dat je de goed informatie hebt verteld (of niet…?)

F. Anders, namelijk….

CONTACT?

• www.voedingplusadvies.nl

– Locaties in Amsterdam en Badhoevedorp

• +31 (0) 624 71 08 68

• gaby@voedingplusadvies.nl

• www.facebook.com/voedingplusadvies

• Neem gerust mijn folder mee!

BEDANKT VOOR DE AANDACHT!

BRONNEN

• Nederlandse Coeliakie Vereniging

• Brood.net (Kennisbank voor professionals):

• Fodmap Foodies

• Stichting Voedselallergie

• Allergie Platform

• https://thenib.com/gluten-the-facts-and-the-fad-2438bfaaf1c0