MGZ ALDIZKARIA

Christian A.

Hernández

Unai

Gizakion oinarrizko beharra

Gizakiok hainbat beharrak ditugu gure bizitzan zehar eta bost taldetan banatu dezakegu.

Auto-errealizazioa: sormena, berezkotasuna, gertaeren onarpena, arazo-kudeaketa

Ezagutzea: konfiantza, errespetua, arrakasta Afiliazioa: Bikotea,adiskidetasuna, afektua... Segurtasuna: Enplegua, segurtasun fisikoa,

segurtasun morala, familia... Fisiologia: Sexua, atsedena, osasuna, arnasketa...

Mendebaldeko garapena

Mendebaldean ematen ari den garapena ez da jasangarria, gaur egun oso zabalduta dago eredu kontsumista bat, hau egiten du jendeok gauza berriak erostea beharrezkoak ez direnean edota iruditzen zaigulako aurrekoa oso zaharra dela bakarrik urte edo hilabete batzuk izan eta ondo

funtzionatu arren. Honekin batera enpresak gero eta gehiago ekoizten dute eskaerak asetzeko, baina batzuetan beharrezkoak direnak baino gehiago ekoizten dute eta bota behar dira, zabor kopurua handitzen.

Natura-baliabideen erabilpena

Natura baliabideen erabilpena mugatuta egon behar dira hauek denbora gehiago irauteko, bestela esplotazio garrantzitsu bat egongo litzateke eta naturak sortutako baliabideak ez lirateke ekoiztuko beharrezkoa izango zen abiaduran eta desagertzen bukatuko lirateke.

INGURMENA ETA GIZA GARAPENA

Christian A.

Hernández

Unai

Biztanlerien arteko ezberdintasunak

Aberatsen eta pobreen artean sortu zen desoreka bat eta urteak igaro ahala desoreka hau gero eta nabariagoa bihurtzen joan da. Aberatsek pobreen baino ekonomia hobeago dute, hauek dirua xahutzen dute txiroak kaleetan dirua eskatzen edo zerbait jateko bilatzen dauden bitartean. Aberatsek pribilegio gehiago dituzte, errazago dute baliabideak (ura, etxea, arropa) lortzearena dirua daukatelako hauek ordaintzeko baina behartsuek pribilegio hauek lortzeko gai ez dira diru faltarengatik.

Baliabideen etorkizuna

Bi ideia daude baliabideen agorpenaren gaiaren buruz, batak esaten du aurrerapenak ukatuko bagenitu aitzinean bezala biziko genukeela hiriak utziko genituzkeelako landetara joaten, lortu dugun guztiari bizkarra ematen. Besteak, garapenekin aurrera jarraituko bagenitu baliabideak agortzen joango ginatekeela eta landetan berriro bizitzera joan beharko ginateke zerbaitez bizitzeko.

BALIABIDEAK

Baina ez da beharrezkoa hau gertatzea, baliabideak aurrezten baditugu ekoizpena murrizten berotze globala behera egingo zuen lantegiek ez zuketelako hainbat gasak isuriko atmosferara, orduan hobeto biziko ginateke baliabide naturalak ez ditugulako gastatuko, denbora luzerako edukitzen eta gure ondorengoak ere hauetaz disfrutatzeko kapazak izango dira. Bestela, baliabideak orain arte xahutzen jarraituko bagenu etorkizunenean ez genituzke izango inolako baliabide naturalik bizirauteko.

Aurrerabidea eta jasangarritasuna

Aurrerabidea munduko baliabideak ez xahutzeko hauek aurreztea da hainbat moduren bitartez (birziklatzea, murriztea eta berrerabiltzea) lantegiek beraien produktuak egiteko erabiltzen duten materia prima murrizteko hauen iraupena ziurtatzeko. Garapena da humanitaterako ezinbestekoa ohituta gaudelako teknologia berriekin batera bizitzera gure bizitza errazteko, garapena (komunikazioa, eraikinak, teknologia) dira baina honekin batera beste beharrak daude baliabide naturalak (ura, janaria, zuhaitzak) bezala.

Nahi dugun etorkizuna mundu bat non airea purua dena ondo arnasteko eta bizitza hobea izateko; itsaso, ozeano eta ibai garbiak egotea, ez botatzeko hondakinak ibaiak ez kutsatzeko, gure hoberentzako da; mendi zuhaitzez beteta dagoena ez moztu zuhaitz denak , bakarrik zaharrak baina beti moztu eta gero bi edo gehiago landatu behar dugu etorkizunean zuhaitz gehiago egoteko eta gaixotasun guztien botika bizitza hobetzeko eta urte gehiago bizi ahal izateko.

Mundu berri baterako bide bat eraikitzeko aurrerabidea ukatu gabe ekoizten dugun kutsaduraren isurketak murrizten, naturarekin bat egiten duten teknologiak sortzen hau ez suntsitzeko, garraiobide publikoen erabilpena areagotu karbono dioxidoaren isurketak murrizteko honela gure eguneroko bizitzan erabiltzen ditugun aparatuak gero eta garbiagoak bihurtzen.

Baliabide naturalak

Naturan aurkitu dezakegun materia oro da errekurtso naturala. Ez dira modifikatzen, hau da, naturak proportzionatzen ditu gizakiak ezer egin gabe. Hauek baliagarriak dira gizartearentzat, ongizatean lagundu eta modu zuzen(mineralak, materia prima, elikagaiak) zein modu ez zuzen batean garapena sortzen dutelako . Petrolioa, ikatza eta biodibertsitatea galtzeko zorian daude gure erruagatik esplotazioa eskuetatik ihes egin zaigulako ez genuelako pentsatu gertatuko ziren arazoaz.

Baliabide naturalak:o Berriztagarriak: ura, eguzki-erradiazioa,

marea haizea, lurzorua eta gas naturalao Potentzialki berriztagarriak: Basoak,

Biodibertsitatea, animalia, zereala, zura, arrantza, fruituak, erretxina eta kortxoa

o Berriztaezinak: ikatza, petrolioa, saturnoa eta azukre-kanabera

Baliabide artifizialak: plastikoa, azukre-kanaberaren eta alkohola

BALIABIDEAK AGORTZEKO ZORIAN

Energia iturriak

Gizakiok hainbat energia iturri erabiltzen ditugu elektrizitatea edo energia lortzeko, bi motatan banatu dezakegu berriztagarriak eta ez-berriztagarriak.

Berriztagarriak: Eguzkikoa, hidraulikoa, eolikoa, mareomotrizea, gas naturala

Ez-berriztagarriak Fosilak: Petrolioa, ikatza, geotermikoa, biomasa Nuklearrak: Hidrogenoa, uranioa, plutonioa

Agortezinak diren energia iturri gutxi batzuk bakarrik daude, energia eolikoa airearen mugimenduaz sortzen da eta ez da agortzen, haize errotak erabiltzen dira energiaren aldaketa egiteko; energia hidraulikoa ur korronteak erabiltzen ditu ur errotak mugiarazteko, hauek kokatzen dute ibaietan edota urtegietan; eguzki energia honek sortzen duen beroaz eta argiaz baliatzeaz datza horretarako plaka fotovoltaikoak edo bero kolektoreak erabiltzen dira ondo argiztatuta dauden lekuetan. Energia eolikoa eta marea-motorrak sortzen duten energia mota zinetikoa da eta hortik korronte elektrikora bihurtzen dira hainbat prozesuen bidez eta prozesu hauek sorgailuan gertatzen dira.

Energia nuklearra lortzeko bi era daude, fusio erreakzioen bitartez edota fisio erreakzioen bitartez. Fusio nuklearraren bidez lortzen da energia gehiago atomoen nukleoak batzen, fisioarena atomoen nukleoak apurtu baino. Energia nuklearretik energia asko lortzen dugu momentu labur batean zentralaren bidez, baina erradiazio asko sortzen dute eta bizitza duen orori kutsatzen dio kontrolpean ez badago.

INGURUMEN-ARRISKUAK

Naturaren arriskuak

Ingurumenaren gaineko eragin nagusienak hauek dira:

Berotze globalaren igoera negutegi efektuarengatik.

Atmosferako ozono-geruzaren agortzea Uraren eta lurzoruaren kutsadura hazkorra. Baso-estalkiaren agortzea. Bioaniztasunaren galera.

Ingurumen-arriskuak:

Geologikoak: erupzio bolkanikoak, uholdeak, lurrikarak, lehorteak, tsunamiak

Atmosferikoak: urakanak, ekaitzak

Biologikoak: gaixotasun kutsagarriak, aniztasun biologikoko galera, izurritea

Kosmikoak: meteorito-jaitsiera, eguzki-erradiazio gehikuntza

Gatazkek sortutakoak: borrokak, goseteak, terrorismoa

Industrialak edo teknologikoak: istripu industrialak, auto-gas emisioa

Bestelako giza-kausak: baso-suteak.

Muturreko fenomeno klimatikoko handiagotzea

Berotze globalak maiztasuna eta halako muturreko fenomeno klimatiko batzuekiko intentsitatea handitzen ditu. Adibidez, tenperaturen handiagotzeak euri sendoak eta ekaitzak sortzen ditu. Berriz, tarteak garaien artean euritako luzatzen dira ohikoaren denbora gehiagotan zehar. Honek,

lurrunketaren handiagotzeari tenperaturen handiagotzeagatik gehituta, lehortea biziagotzen du. Zona hezeak, bestalde, hezeago bilakatu dira, eta zona lehorrak lehorrago bilakatu dira. Oso egun hotzetan gutxiago ohikoak dira berriz, bero-olatuak biziago eta ohikoago bilakatu dira.

Berotegi efektua

Berotegi-efektua klima berotzen duen prozesu natural bat da. Berotegi-efektuko gasen (BGE) batzuk hauek dira: Karbono (IV) oxidoa, Metanoa, Nitrogeno oxidoa, CFC, Lurrazaleko ozonoa… Efektu hau, nekazaritzan erabiltzen diren berotegien bezala. Berotze globala lurrazaleko, aireko eta ozeanoetako batez besteko tenperaturaren igoera da. Tenperaturaren gehienezko igoera XX. mende erdialdetik, gizakiak isuritako berotegi-gasetan oinarrituta bide dago. Honek lurrazala eta behe atmosferaren beroketa eragiten du, berotegi-efektua handitzen.

Glaziazioa

Glaziazioa orain gertatzen ari da, eta hau ondorio txarrak dakar Glaziarrak, klima-aldaketaren adierazlerik nabariena dira. Klima hoztean handitzen dira eta klima berotzean, berriz, laburtzen dira, gertatzen ari den bezala. Ozeanoen eraldaketa epe laburretan, hamarkada batzuk jota, klima-aldaketak

ALDAKETA KLIMATIKOA

atmosfera eta ozeanoen arteko harremanengatik gerta litezke. Epe luzeagoetan ozeanoetako prozesuak beroa hedatzen garrantzi handia daukate, eta klima alda dezakete.

Kyotoko Protokoloa

Kyotoko Protokoloa Nazioarteko ingurumen ituna da, eguratseko berotegi-efektu gas kopurua orekatzeko helburua duena sistema klimatikoarekiko interferentzia antropogeniko arriskutsua galaraziko duen mailara.

Pertsona gutxi batzuen aldaketarekin ez lukete balio lurra salbatzeko, helburu hau lortu nahi badugu munduko pertsona gehiena lagundu beharko lukete nabaria izateko aldaketak, horrela urteetan zehar naturari egindako kalteak sendatzeko behingoz, kostata izan arren. Denon alde jartzen badugu daukagun lur bakarra milaka urte gehiago irauteko kapazak izango gara gure oinordetza genuena disfrutatzeko edo orain eta hobeagoa.

Hainbat propuesta:

Uraren kontsumoa: Iturria itxi erabiltzen ez denean, tantak erortzen ez direla ziurtatu

Argietako energia: Kontsumo baxuko bonbillak , leiho asko eta handiak jarri Berogailuetako eta hozte-energia: garbi mantendu, ez eduki hozkailua irekita Garraioetako energia: kotxe hibridoak edo elektrikoak erabili, garraio

publiko gehiago erabili Elektrotresnetako energia: Kalitate oneko elektrotresnak izan, ondo erabili, Elikaduran energia: leku hurbiletako elikagaiak ekarri Paperaren erabilera murriztu: arkatzak erabili ezabatu eta berriro erabili ahal

izateko, birziklatu

GARAPEN JASANGARRIA