ALdAiZeANTZINAKO

IZALDARRENAZTARNA BILA

UNAI BEGIRISTAIN“Hizkuntza batek betidu bizimodu batekin etakultura batekin lotura”

5

BERRIAKGerra zibileko hobiaEtxegaraten

6

ALdAiZeALdAiZeIzalgo herri aldizkarie 5. alea 2004ko iraila

Illati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3Iritzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4Hizketan

Unai Begiristain . . . . . . . . . . . . . . . . .5Ze berri? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

Herriko plaza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7Erreportajea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

KolaborazioakAita Iparragirre herri eskola . . . . .10Gaztetxea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

Ertzetik ertzeaArgentinatik . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12Izal ezautuz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

Kirolak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14Saski-Naski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16Zaharrak berri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

Iparrorratza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18Zeasma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

ALDAIZEIdiazabalgo Herri Aldizkaria

Argitaratzailea:Illati Euskara ElkarteaKultur Etxea20213 Idiazabal

Tfnoa:943 18 72 08

e-maila:aldaize@euskalerria.org

Erredakzio taldea:Eider Alustiza, Iñaki Arriaran, Eu-nate Elio, Maddi Garcia, Itziar

Mujika, Ion Telleria, Irune Urtea-ga eta Xabier Urteaga.

Ale honetako laguntzaileak:Luka Eziolaza, Ana Goñi, PepiUrteaga, Ana Mari Ansalas, AitaIparragirre Herri Eskola, Gazte-txea, Jose Maria Paz Institutokoikasleak, Anttonio Berasategi etaJoxelu.

Diseinua eta maketazioa:ZUM Edizioak.

Inpimaketa:Gráficas Ona.

Tirada:1.000 ale.

Lege gordailua:SS-0151/04

ISSN:1697-512X

Aldaizek ez du bere gain hartzenaldizkarian adierazitako esaneneta iritzien erantzukizunik.

Idiazabalgo Udalak diruz lagun-dutako aldizkaria.

ALdAiZe 5 • 3

ZER NUN ILLATIREN TXOKOA

“ETORKINAK”

Illati

Euskal Herrian etorkinak eta joanki-nak beti ezagutu izan ditugula esan dai-teke; garai batean joankinak gehiago,batez ere Amerika aldera joandakoak,urrea aurkitzeko esperantzan. Gauregun, etorkinek gurean bizimodu hobeaizango dutelakoan etortzen dira. Azkenboladan, gainera, geroz eta gehiago diragure artean. Normalean helduak izanohi dira, lan bila etorrita.Tartean-tarteanfamiliak ere badaude,haur eta guzti.

Etorkinei kalitatezko harrera eginbehar zaiela ez dago zalantzarik, batezere haurrentzako hezkuntza ereduaproposena aukeratzeko garaian. Izanere, hizkuntzarena arazo bihurtu daite-ke haur horien ikaste prozesuan hasie-ra-hasieratik ez bada erabaki zuzenahartzen.

“Haur etorkin guztiek hizkuntzaeredu berbera, euskalduna alegia, jaso-tzea da egokiena·, euskararen normali-zazioari begira,behinik behin.Baina eus-karak esparru guztiak bereganatu gabeedukita eta gainera, horren lekuan gaz-telania eta frantsesa Euskal Herriko hiz-kuntza nagusienak izanda, gatazka sortudaiteke haur horiengan. Akaso murgil-tze eredu bat nahikoa izango litzatekeeuskarazko hezkuntza sistemara sartu

aurretik, oinarri-oinarrizko euskara etaedukiak bereganatu ditzan. Kasuan ka-suko erabakia hartzea ezinbestekoadela dirudi.

Kontuan hartu behar genuke,hasteko,haurraren ama hizkuntza.Arabiera bada,berdin izango dio euskara edo gaztela-nia ikasi, haurrak azken finean, beste al-fabeto bat ikasi beharko duelako.Beraz,haur horren ikaste prozesua geldoaizango da, sistema oso bat ikasi beharkoduelako. Haurrari begiratuta, antzerakozailtasuna izango du bata ala bestea ikas-teko. Dena den, haur horrek euskaraere ikastea nahi badugu, garbi dago hez-kuntza euskaraz jaso behar duela, gizar-tea erdalduna izaki, konturatzerako ika-siko duelako gaztelania edo frantsesa.Ikasketak gaztelaniaz egiten baditu,ordea,nekez ikasiko du euskara kalean.

Irakasleen artean zalantza sortu deza-ke haurra frantsesa, kataluniarra edomexikarra bada, esaterako. Batzuekdiote lehen urtean, gaztelaniaz izanbehar duela heziketa eta pixkanaka-pix-kanaka murgiltzen joan. Beste batzuek,berriz, zuzenean euskarazko ereduanhasi behar dutela diote.

Kontua da, oraindik inolako erabakibateraturik ez dagoela hartuta eta pre-miazkoa dela gaia sakon aztertu eta iriz-pideak finkatzea. Batez ere ikastetxeenesku uzten da erabakia eta lehendik erenahikoa badute berez beraiei ez dago-kien beste ardura batzuk betetzearekin.

Kasuan kasuko erabakia hartzea ezinbestekoa dela dirudi

Nahiz eta egun dexente da-ramatzadan ia lanean,oraindikgogoan ditut aurtengo opo-rrak.

Mallorcan izan gara,eta eza-gutzen ez duenarentzat esan-go dut, uharte zoragarria iru-ditu zaidala. Bere txikian de-netik du: ekialdeko lautadan,kala bakarti eta lasaiak. Men-debaldean, zuhaitz ugariz be-tetako mendiak, itsasora begi-ratzeko talai paregabeak. Etahegoaldean, festa nahi duena-rentzat aukera galanta, horiguztia itsaso urdin, bare-bare,zoragarri batez inguratuta.

Bertako jendea, oso alaiaeta irekia da,eta turisten inba-sioa jasaten ohituak daudenez(bertako biztanlegoaren %98turismotik bizi baita), kanpo-tar guztiak onartuak sentia-razten dituzte.

Hala ere, milaka atzerrita-rren bisita jaso arren, beraiennortasuna mantentzen jakinizan dute,bertan dauden herritxikietan antzinako medite-rranear kutsu hori manten-

tzen dutelarik oraindik:kolorebiziz margotutako leihoak di-tuzten etxetxoak, itsasontzitxikiak nonahi, kaietan arran-tzaleak sareak konpontzen…

Gure irteera bateko gida-riak esan zuenaz laburtukonuke uharte honen irudia.Berak zioenez,Robert Gravesidazle britainiarra (besteakbeste Yo, Claudio liburuarenegilea) mundu guztian zeharibili ondoren, ez omen zuenaurkitzen gustura bizitzekoleku bat, eta lagun batek ho-rrela esan omen zion:“Paradi-sua jasan badezakezu, zoazMallorcara”. Jasangarria egin-go zitazion nonbait, bertanbizi izan baitzen hil arte.

Guk ere izan dugu paradisuhori dastatzeko aukera, bainagure egonaldia laburra izandenez, ezin izan ditugu ikusibazter guztiak.Beste baterakoutzi beharko dugu.

Bertakoek esaten duten be-zala “Tornaré a Mallorca”,(Mallorcara itzuliko naiz).

HEMENDIK Idiazabal

Beti galdetu izan dut nolakoaizango ote zen Euskal Herritikurruti denboraldi luzea egotea.Nik uste,betidanik izan dudalakultura, jendea eta ohitura be-rriak ezagutzeko gogoa etaesan liteke horren ondorioz,nagoela orain Ingalaterra aldehonetan.

Muga bat zeharkatzearenkontu honek beti ditu bi aur-pegi; alde batetik, atzean utzi-takoaren falta sumatzen dela,baina beste alde batetik, ilusiozbegiratzen zaio toki berriak es-kaintzen dizkizun aukera berriguztiei.

Ni Sheffield-en aurkitzennaiz, Manchester ondoko hiribatean. Batzuek jakingo du-zuen bezala,“Full Monty” peli-kula grabatu zen hiri honetan.Sheffield Ingalaterrako lauga-rren hiririk handiena da etagarai batean bere industriaga-tik famatua izan zen arren,orain kultura bilgune bateanbilakatu nahian dabiltza.

Londres bezalako hiri bate-kin alderatu ezin den arren,

hemen ere munduko zokoguztietako jendea aurki daite-ke, eta mota askotako jendeaegongo den arren, niri behin-tzat, oso jende jatorra ezagu-tzea suertatu zait.

Hemen bertako jendeak na-hiko ingeles itxia du eta hasierabatean, ulertzeko nahikoa lanizaten da, baina, hori euskal-dun-berri batentzat Idiazaba-len bizitzea bezala dela ustedut. Ingeles hauek,hala ere,ba-dute zer ikasia gugandik,janariaprestatzen,esate baterako.Su-kaldari eskasak benetan he-men aurki daitezkeenak. Etapatata tortilla bat egiten ikus-tean lasterka kamararen bilaargazki bat ateratzeko. Xele-break!!

Ziurrenik halako batean naz-katuko naiz atzerrian egotehonekin eta ordurako garbidaukat berriro ere Goierri al-dera bueltatuko naizela eta be-rriro ere jasan beharko nau-zuela.Hala ere,oraindik presa-rik gabe nago eta gauza berriakezagutzeko gogotsu.

HANDIK Sheffield

@

4 • ALdAiZe 5

Ana GoñiLuka Eziolaza

INGELES BERRIA,SHEFFIELDEN

OPORRETATIK BUELTAN

iritzie

SOS,HOTSA!

Denbora luzean isilean jasan ondo-ren, lerro hauen bitartez, gure herriakduen kutsadura larriena plazaratu nahidut: errepideak sortzen duen hots-sssssa.

San Inazio egunean idazten ez badutere, egun horretan eta hurrengoanizan nituen sentsazioez idatzi nahi dut.Izan ere, egun horietan, kamioiak ibil-tzeko debekuaren ondorioz,herria pa-radisu baketsu eta lasai bat izan zen.Leihoak parez-pare irekita nituen

arren, nire logelan - Gurutze berri au-zoan bizi naiz - eulien hegoen soinuaentzun nezakeen (zaila ez dela pentsa-tuko duzue aurten dagoen piloarekin).

Baina bake horrek iraupen mugatuazuen. Igande gauean, debekua indargabe geratu bezain pronto, Euskal He-rriko mugetan lozorroan zeudenerraldoi zaratatsuak, beraien moto-rrak martxan jarri eta ordubeterakogure herriko saihesbidea igarotzenhasi ziren. Paradisua infernu bilakatuzen beraien orroekin. Egun arruntetanburrundara etengabea daukagu asko-tan, lo hartzea ere galarazten duena.

Beste batzuetan esnatu ere egitengaitu. Denok dakigu loa garrantzitsuadela osasunerako; bai fisikorako baibururako.

Nire ustez, iritsi da ordua arazolarri honi aurre egiteko gure herrikobizi kalitatea hobetu dadin.Gaur egunbadaude bitartekoak kutsadura hausaihesteko, eta Izalen, oraindik ez daezer egin.

Hotsaren gaiari buruz bueltakematen ari nintzela, galdera bat sortuzait, eta gutun honetara ekartzea pen-tsatu dut.Hau da galdera: gure herriakba al du larrialdi planik edozein istripu

larri gertatuz gero? esaterako, eztandabat (gasolina, butanoa), kutsadura ki-miko edo sute bat…

Baldin badago, gustatuko litzaidakejakitea nola jokatu behar den egoeralarri horren aurrean.Eta ez badago de-rrigorrezkoa iruditzen zait edukitzea,errepidean dabilen zama mota ikusita.Behar bada, ez legoke gaizki egunenbatean simulakro bat egitea.

Zorionak egiten ari zareten aldizka-ri eder honengatik.Herritarrok elkar-tzeko izango al da!

Pello Elizondo Lazkano (Idiazabal)

Gutunek gehienez 25 lerro izan behar dituzte, makinaz idatziak eta sinadurarekin.Emailez: aldaize@euskalerria.com Betiko postaz: Aldaize herri aldizkaria, Kultur Etxea, 20213 Idiazabal

ALdAiZe 5 • 5

hizketan

E uskara Aturri eta Ebro artean hitzegiten den hizkuntza delakoanginen; eta beraz, ikasi ere tarte

horretan egiten dela. Baina, euskara, lauhaizetara munduan zabaldu da. Horrenadibide da Unai eta berak egiten duenlana.Napolesen (Italian) dago euskara lek-tore, urrunetik gure hizkuntza eta herria-ren eskolak ematen.

Gasteizen filologia ikasitakoazara.Euskal Herrian ibili zara euska-ra irakasle lanetan;orain,ordea, Na-polesen zaude...euskara erakusten.Harrigarria,guretzako behintzat.

Bai zuentzako eta neretzako ere bai.Esaten dizutenean euskara irakastera, joa-ten zara eta ados, euskara eman behardut. Baina, behin han, ikusten dituzuneaneuskaraz ikasten..., harrigarria da. Ez dutehemen bezala ikasten, kalean ez dutelakobeharrik baina, han euskararen ingurukointeresa duen jendea ikusteak beti harri-tzen du.

Euskal Herrian euskarairakastearen helburuaeuskal hiztunak eta euskalalfabetatuak sortzea da.Han modu berean ari za-rete lanean? Helburu ber-berekin?

Ez.Gainera,maila horietarai-no ez dago iristerik. Jendeakezer ez du jakiten, non bizigaren ere ez, euskara zein hiz-kuntza den ere ez dute jakiten.Askotan esaten dute hau es-painieraren antzeko hizkuntza-ren bat izango dela, katalaneraedo galegoa bezala. Eurekpentsatzen dute, italieratik es-painierara ez dagoela tarte han-dirik;euskara ere han inguruan hitz egitendela eta antzekoa izango dela pentsatuzapuntatzen dira. Gero, batzuk sorpresaeramaten dute, diferente xamarra delaaditzen duten garaiean.Besteek, jakinarengainean zirenek, interesarekin hartzendute, ikusteko behintzat, hizkuntza bezalanola funtzionatzen duen euskarak.

Zure lana han zein da zehazki,euskarak hizkuntza gisa besteetatikbereizten dituen ezaugarriak era-kustea?

Bai, azken batean eurek ez dute inolakointeresik, edo beharrik, euskaraz hitz egi-teko. Orduan, jakin nahi izaten dute zer

egitura dauzkan, eta zenbat hiztun dauz-kan eta leku honetan bi hizkuntza hitz egi-ten direla eta antzeko kontuak.Horietatikkanpo, euskara batua ere badugula, etaeuskalkiak... guzti hori azaltzen zaie. Baita,zein den egungo egoera eta ez dela egoe-ra bera Bilbo, Iruñea edo Donostia beza-lako hiri handi batean dagoena edohemen bertan, Idiazabalen dagoena. Horida azaltzen zaiena; batetik, zein egoeratandagoen euskara, eta bestetik, filologia edohizkuntzalaritza aldetik euskarak zein egi-tura dituen eta aditz sistema eta deklina-bidea.Orduan konturatzen dira hizkuntzalatinotik, espainieratik edo italieratik edofrantziarretik urrun dagoela.

Euskal Herritik kanpora ere,bes-telako ikerketa lanak egiten ari dire-la ikusten dugu,euskararen esparruhori ere zabaltzen ari dela.

Bai, hori egia da.Askotan euskara adi-tzen duzu eta ‘hauek aspalditik daude,hiz-

kuntza hori latinaren aurretik zegoenada’, eta antzekoak entzuten dituzu. Asko-tan fantasmak garela dirudi, eta beraz,hemen gaudela esateko ere ez da gaizkietortzen. Erakusteko hitz egin egiten delahizkuntza hori, ez dela liburutan ikasi dai-tekeen hizkuntza bakarrik, latina den be-zala... hitz egin daitekeela eta ikasi ere bai,eta beste hizkuntzekin konpara daitekee-la. Nahiz eta hizkuntza kopuruari dago-kionez egoera berdina ez izan besteekiko,besteak bezalako hizkuntza bat dela.

Lehen ere entzunda ginen,Tokioneuskara eskolak ematen zirela,zue-nean ere bai. Ikerketa bideak irekita

dira,zer deritzozu bide horiek ireki-ta egoteari?

Ikerketa aldetik beti izan da euskara hiz-kuntza interesgarria. Bere ezaugarrienga-tik,Europako beste hizkuntzekin ez duela-ko inolako loturarik... orduan, interesga-rria dena da,Unibertsitate horrek ikustenduela badaukala hiztun bat hizkuntza ho-rretan aditua edo horren gainean ikasiduena. Normalean hizkuntzalari askoknahiz eta ikerketak egin euskaraz ez dutejakiten. Nik, adibidez, ikertzen hainbesteez dakit baina, euskaraz badakit. Eurekerakusten didate nola ikertu eta nik egi-ten dudana da,euskara jakite hori aporta-tu. Niretzako ere interesgarria da eta nikuste, euskararentzat ere interesgarriaizango dela.

Zer harrera izaten dute euskaraeskola hauek?

Euskara ikasten dutenak oso gutxi iza-ten dira, nik hamabost lagun baditut hori

asko da jada, eta hamar batlagun izanda kopuru egokia da.Baina, eskola hauekin gertatzendena da eurek aukeratutakoaizaten denez,horrek,berak era-kusten duela nolabaiteko inte-resa badutela. Alde horretatik,ikasle gutxi baina, kalitatezkoakdirela esan genezake. Horrenarabera, banatu egiten ditugueskolak, aldi batean egiten dugueuskaltegi batean egongo bagi-na bezala eta bestean,hizkuntzaikertzen dugu; ezagutu gabeikertzeko aukera ematen duenmodura, ingelerazko gramatikabat hartuta. Euskararen gaineaningeleraz edo erderaz idatzitadagoen gramatikarekin.

Beste alde batetik, kultura aldetik erelantzen da. Internet ere badago orain etabatzutan bidalten diegu lan bat internetbidez Euskal Herriaren inguruko informa-zioa bilatzea,adibidez.

Alegia,hizkuntzaz gain,Euskal He-rria bera ere erakusten duzuela...

Bai,hori da,hizkuntza batek beti du bizi-modu batekin eta kultura batekin lotura.Hizkuntza bera ekartzen duzun moduan,hemen euskaltegi baten ez duzu hizkuntzabakarrik ikasten, bere atzean dagoen kul-tura guztia ikasten duzu.Beti ere, zailagoada, Italian gaudelako,baina,beti saiatu garaatzean duen guzti hori ere erakusten.

UNAI BEGIRISTAIN:“Hizkuntza batek beti du bizimodubatekin eta kultura batekin lotura”

Unai Begiristain- Euskal filologoa -

Herri gunea eta Etxegarateko gaina lo-tzen dituen 8,5 kilometroko pista bukatu-ta dago. Etxegarate bikoiztu ondoren sa-rrerarik gabe geratu ziren lur sail eta pinu-dietara sarrerak egokitzeko egin da azpie-gitura berria. Ehun herritarrek baino ge-hiagok ditu inguru horretan jabetzak. Bu-katu berri den bideak arazoa konpondudu gehienentzat.

Kaltetuek eta Udalak Diputazioari egin-dako eskariaren ondotik burutu da obra.Foru erakundeak ordaindu du 394 milaeuroko (65 milioi pezeta) aurrekontuaduen ekimena. Hemendik aurrera, pistakizaera publikoa izango du eta Udalakhartu du bere ardura. Hobekuntzak egi-ten ere hasi dira, N-1era doan zatia istenari dira. Animaliak errepide nagusira ezateratzea da neurri horren helburua.

Bideari zein izaera eman, ordea, erabatzehaztu gabe dago. Udala gaia aztertzen

ari da.Pista oinezkoak eta autoak ibiltzekoprestatuta dago. Ibilgailuen joan etorriamugatu ala ez, ordea, erabaki gabe dagooraindik.

6 • ALdAiZe 5

Pista Etxegarate gaineraino iristen da

ETXEGARATEKO PISTA BUKATUTA DAGOUdala, bide berriari zein erabilera eman aztertzen ari da

KULTUR AGENDAHerrian antolatzen diren kultura eta

gizarte arloko ekitaldiak biltzeko agendaargitaratuko du hilabetero Kultura Ba-tzordeak.Urrian kaleratuko da agendarenlehendabiziko alea. Etxe guztietara bana-tuko da.

GOIERRIKO HITZAUrriaren hasieran ikusiko du argia

Goierriko Hitza egunkariak.Asteartetik,igandera Goierriko herrietan gertatzendenaren berri emango du egunkari be-rriak.“Hitzaren” zero alea irailaren erdialdean banatu zen Goierri guztian. Idiaza-balen banaketa Illati euskara elkarteak etahainbat herritarrek egin zuten.

JUBILATUEN EGUNAUrriaren 10ean ospatuko dute herriko

erretiratuek beraien eguna.Idiazabalen 65urte baino gehiago dituzten 414 lagundaude. Guztiek jaso dute Jubilatuen egu-nerako gonbita.

Eguerdian meza izango dute eta ondorenbazkaria Olaberriako Arrieta jatetxean.

IDIAZABALGO MEZA ETBNIdiazabalen grabatutako elizkizunak

emango ditu Euskal Telebistak urriaren3an eta 10ean.Horretarako, urriaren 2koeta 9ko meza grabatuko dituzte (larunba-tean 19:30ean izaten dena) Euskal Telebis-tako kamerek.

MURALAUda garaian N-1 errepidetik pasatzendiren atzerritarrek ikusteko, mural batagertu zen uda hasieran Zubimendi ingu-ruan. Muralaren egileek ALDAIZEra hela-razitako oharrean diote margoaren bidez“Espainiatik Frantzia aldera zihoazelaIdiazabaldik igarotakoek bi herri handienartean beste txiki bat dagoela konturatudira: askatasunean eta demokrazian bizinahi duen Euskal Herria”. Idatziak mura-la zapuztu egin dutela salatzen du etazera dio: “zapuztu dutenei eta idiazabal-darrei jakin arazi nahiko genieke lasaiegoteko ahal bezain laster helduko dio-gula aldarrikapenak egiteko gure tresnei:pintura, rodilloa eta irudimena”.

GERRA ZIBILEKO HOBIA ETXEGARATENErrebuelta txikian dagoela uste du Aranzadik

Aranzadi Zientzia-Elkarteak Gerra Zibi-lean hil eta ustez errebuelta txiki inguruanhobiratu zuten segurar baten gorpua aur-kitzeko ikerketa egin du.Martin Urbizu se-gurarraren senitartekoek emandako da-tuetatik abiatuta aritu da lanean Aranzadi.Ikerketaren arabera, Diputazioak bertandaukan eraikinaren inguruan dago gorpua.Dena den,ez dago jakiterik zehatz-mehatznon lurperatu zuten azken urteetan erre-pidean egindako lanek ingurua asko aldatubaitute.Hori dela eta, Aranzadiren arabe-ra ezinezkoa da gorpuaren bila hastea.

Martin Urbizu 1936ko abuztuaren 7anhil zuten tiroz Etxegarateko errebueltatxikian. Heriotz agirian agertzen denez,gorpua hildako toki berean lurperatuzuten. Aranzadikoen laguntza eskuratubaino lehen, senitartekoak beren kabuzsaiatu ziren gorpua aurkitzen.1979an gor-puzkia berreskuratzeko eskaria aurkeztuzuten Idiazabalgo Udalean. 1999an, Etxe-garateko bikoizketa hastear zegoenean,Foru Aldundiari jakinarazi zioten hobiahan zegoela.

ze berri?

Hobia errebuelta txikian dago

ZE ESAN NAHI DO ZUTZATEHIZE GARAIEK?

JOSE MARIARANBURUKamioilariaLo gutxi ittea, ta ehize gutxigooaindik. Eun batzuk oporrakhartzen dittut, baten batzukgeitzen zaizkit usota juteko.Usok lumau attonak eo nikitten ditteu baño preparauandrek. Garai baten puestokhartzen giñuzten, baño horta-ko diru asko behar da, ta oainia ez deu hartzen.

JONE IPARRAGIRREEtxekoandreaEtxen danak ehiztarik die,pentsau. Nik ez det usoiklumatzen, preparau bai, bañolumau ez. Erropak garbittu taholako gauzak e nik itten diz-kiet, baño gainontzekotaz eakarduratzen die.

ARANTXAMUNDUATELangileaEztauku etxen ehiztarik, taenaiz ezertaz enteratzen. Ezdet mundu hori momentuzezautzen, baño puestok hain-beste ordaintzea re gehitxo-koa iruitzen zait. Entzundakotiro hotsetaz bakarrik ente-ratzen naiz ni.

IÑAKI MUJIKALangilea

Ehiztarik ehizeako gogoa bal-din badaukie... baño puestonalujo bat iruitzen zait, gehiegi.Oporrak hartzea re bakoi-tzen eskubidea da, beste ba-tzuk Benidormea juten dienbezela...

ALdAiZe 5 • 7

herriko plaza

HERRIKO OBRAKHerriko zubiak berritzeko

lanak aurrera doaz. Plazakoaeta Toki Txokokoa ia bukatu-ta daude eta orain Bi Kabikoabotatzeko prestaketak ereaurrera doaz. Irailaren hasie-ran, zubi ondoan zegoenErrementariaren txabola bo-ta zuten.Eraikina, azken urte-etan, Udalak erabiltzen zuenbiltegi gisa.

ZIRIKA IRRATIAZirika Irratiak 24 orduko

emanaldia eskainiko du au-rrerantzean. Irailaren bukae-ran hasi ziren frogak egiteneta urrian hasiko da egunosoko emanaldia. Ordu ge-hienak musikarekin beteko

dituzte, tartean, larunbateta-ko taldearen saioa,eta herri-tarrek egindako beste ba-tzuk entzuteko aukera izan-go da.

Orain arte larunbatetanaritzen zen taldeak,saio berri-tua eskainiko du urriaren 2tikaurrera.“Zapatukoa” eguer-dia baino bost minutu lehena-go (11.55etan) hasiko da etainformazioa izango du ardatz.Idiazabalen astean zehar ger-tatutako albisteen errepasoaegingo dute “Idiazabal Astebe-te” izeneko albistegian. Elka-rrizketak, zuzeneko kone-xioak eta kalean bildutakoiritziak entzuteko aukeraizango da. Zirika Irratia, FM-ko 99.1ean entzuten da.

ARTZAI GAZTA

Irailaren 10ean inauguratuzuten Artzai Gaztaren egoitzaberria.Ekitaldian,Artzai Gaztaelkarteko arduradunek, ar-tzainek eta Jaurlaritza,Diputa-zioa eta Udaletxeko ordezka-riek parte hartu zuten.

Inaugurazio ekitaldian, An-tton Irizar alkateak, Ordiziaeta Idiazabalen artean gaztadela eta sortutako ika-mika

gainditzen hasteko garaia delaazpimarratu zuen.

Artzai Gaztaren lokal be-rriak 260 metro koadro ditu.Bilerak egiteko gela, gaztagordetzeko lekua eta artzai-nek erabiltzen dituzten tresnaeta produktuentzako biltegiaditu egoitza berriak. ArtzaiGazta elkarteak 130 bazkideditu.

Inaugurazio ekitaldia Pilar Enean egin zen

Errementariaren txabolak utzitako hutsunea

8 • ALdAiZe 5

H istoriak bere baitan dituen zokoezkutuak sorrarazitako zirraraketa ezjakintasunak eragindako

misterioak bultzatuta, iraganari begira lanegin dute.Hamabost lagun inguru,oro har,historiako ikasleak, aritu ziren Atxurbi etaNapalatza inguruan bi astez lanean. JoxeanMujika beasaindarra izan zuten zuzendari.Atxurbi eta Naparlatza ingurua aztertudituzte aurtengo udan. Azken urteetanIdiazabalen egindako lanari esker zertxo-bait gehiago dakigu gure arbasoei buruz.

Trikuharriak antzinako gizakien hilo-biak dira. Harriz eginak egon ohi dira etaeraikitako eta erabilitako garaiaren arabe-ra itxura ezberdinetako gauzak topatzendira. Gorputza ehorzteko modua ere ez-berdina izan da aldien arabera. Inguruhauetan, orain dela 3000 urte lurperatuegiten zituzten. Aldiz, ordutik hona,mende batzuetan errausketarako joeraageri da. Baina, hilobiez gain trikuharriaklur antolamendurako elementu gisa era-biltzen zirela uste da.Hau da, talde bakoi-tzari zegokion lur eremua zehazteko baliozuten.Bertako zaindariak ziren.

Idiazabalen aurkitu diren aztarna zaha-rrenak orain dela 5300 urtekoak dira.Honek ez du esan nahi, ordea, Idiazabalgolehenengo biztanleak direnik. Dena den,hauek ere oso interesgarriak zaizkigu.Garai bakoitzak bere ezaugarriak gorde-tzen baititu.

Antzinako idiazabaldarra fisikokigu bezalakoxea zen. Gizakiak gaur egungoitxura mantentzen baitu duela 30000 ur-tetik gutxienez. Bizimodua,aldiz,oso bes-telakoa zuten. Azken izozte-aldia gertatuzenetik mende batzuk pasatuak ziren etapaisaiak gaurkoaren antz handia zuen.Urte sasoi bat egiten zuten gurean, bal-dintza egokienak zituen urtaroan,noski.Beraien tresnak egiteko era-biltzen zituzten suharriek jatorriezberdinak dituzte: itsasertzea,Ur-basa,Trebiño, Errioxa eta noizbehin-ka Iparraldea.Geroz eta konplexua-goa den gizarte batekin topo egiten dugu.Historian zehar eman diren gertakari ga-rrantzitsuek giza taldeen antolatzeko

joera bideratu dute. Horren arabera aroezberdinak sailkatzen dira. Idiazabalen ereeragina izan dute aurkikuntza eta asma-kuntza hauek.

Neolitoa duela 6000 urte gertatu zen,Ekialde Hurbilean emandako aurrerape-nei esker.Handik ekarri zituzten ahuntzaketa ardiak.Abereen etxekotzea (behi,ardi,ahuntz) eta landaretza menperatzea eka-rri zuten, horrela abeltzaintza eta nekaza-ritza sortuz. Mendialdean abeltzaintzaizan zen oinarri ekonomiko garrantzitsue-na,bai behintzat orain 3800 urte arte.Or-duan hasi zen nekazaritza hemen indargehixeago hartzen. Garia ereiten zutengehienbat.Horren lekuko dugu Zorrozta-rin aurkitu duten 3000 urteko zereal po-lena.Garai hartan aurrerapen tekniko izu-garriak eman zituzten: harria leuntzenhasi ziren, aizkorak eta antzeko tresnaklortuz.Hauek,oso baliagarriak ziren baso-

ko lanetarako baita lurra lantzeko ere.Lurrontzigintza edo zeramikagintzaere agertu zen, baina ingurune hone-tan ez zen oso erabilia izan, zahagiaketa kaikuak aproposagoak suertat-zen baitzitzaien eguneroko jardune-rako. Dena den, ageri dira han eta

hemen lurrontzi zatiak.Napalatzan esate-rako forma ezberdinetako zeramikaapaindu asko agertu zen.

Giza talde hauek aire zabaleko txabolaxumeetan bizi ziren, horregatik zaila dagaur egun hauen aztarnak topatzea.Ar-tzaintza,nekazaritza, fuitu bilketa eta ehizaegiten zuten. Hilobiak zabalguneetan egi-ten zituzten. Orain dela 5300 urtera artehildakoak bakarka lurperatzen zituzten,hobietan edota harriz osatutako kaxetan.Handik aurrera, ordea, hildakoak pilatutaehorzten zituzten. Gorpuak, ehorzketa-haitzuloetan eta trikuharrietan biltzenhasi ziren. Inguru hauetako trikuharriekgarai honetan dute sorrera, eta 2000 eta3000 urte bitartean erabili zituzten.Euro-pa mendebaldean oso hedatua egon zenhilobi mota hau.

Metal garaiak, duela 4800 urte ingu-ru,aldaketa asko ekarri zituen.Bai gizarte-an eta baita paisaian ere. Metalaren eza-gutzak honen lanketa ere ekarri zuen.Ha-sieran indar gehien zuen sektorea ar-tzaintza izan arren, lanabes berri eta ho-beak agertzean, nekazaritza nagusitu zen,batez ere toki babesenetan. Basoak gar-bitzen zituzten lurra landu ahal izateko.Al-daketa hauek polen azterketei esker eza-gutu dira.

erreportajeaNOLAKOA ZEN HISTORIAURREKO IDIAZABALDARRA?

ANTZINAKO HERRITARRAK NOLA BIZI ZIREN JAKITEKO AZTARNAKDAUDE TRIKUHARRIETAN

Harrizko gezi puntak,koilareak,… antzinako idiaza-baldarrek erabiltzen zituzten tresna eta aztarnen bilaaritu da Euskal Herriko Unibertsitateko historiaurresaila aurtengo udan Idiazabalen.80.hamarkadan emanzitzaion hasiera ekimen honi.Ordutik herriko lurretan

dauden bederatzi trikuharriak indusi dituzte. Azterketahorietan eskuratutako materialak, garai batean non,nola eta zein bizi zen irudikatzeko aukera ematen du.Uztailean egin zituzten lanetan gizaki haien bizitokienbila ibili dira.

Idiazabalen aurkitu diren az-tarna zaharrenak orain dela5300 urtekoak dira

ALdAiZe 5 • 9

Trikuharrietan lurperatzean gehienetanez zuten bereizketarik egiten hildakoen ar-tean.Hilotzaren inguruan, soinean zutenazgain, lepokoak adibidez, lurrontzi zatiak ereagertzen dira.Honek, erritualak egiten zi-tuztela pentsarazten du.Heriotzaren zer-gatia azaltzen zuten tresnak ere topatudira: gezi-puntak.Hala eta guztiz ere badasalbuespenik, Praalatan hezurrezko idoloespatula bat eta lurrontzi hondarrak aurki-tu zituzten.Gainera, aipatzekoa da Praala-tan aurkitutako bi gizakirenhezur erreak.Aurkitu direnerretako hezurrak 3000 ur-tetik honakoak dira.

4200 eta 4000 urte bitar-tean ezartzen dute metalur-giaren lehen aztarnen adina.Metal bigunez eginiko neurritxikiko apaingarriak dira,urrezkoak eta kobrezkoak.Urrea Pirinioetatik lortzenzuten eta penintsulan zeharsakabanatuta ageri da urrelandu hau.Truke bidez lor-tzen zituztela pentsatzeraeraman gaitu horrek. Urtehauetan trikuharrietan tal-deko gizabanako batzuenbereizketa egiten hasi zen.

Brontze Aroan oraindela 3800 urte, mea galda-tzen hasi ziren. Lurrontzi-gintzari esker erabilitako la-

been eskutik etorri zen. Baita aire zabale-an egindakoei ere. Labeetan metala urtuegiten zuten, gero, aurrez nahi zutenforma irudikatua zuen harrira saldaisuriz. Hoztean tresna berria zuten.Jarduera hau hiru mende beranduagohasi zen hedatzen. Ordu artekoabaino material hobea zen. Idiazabalen,bakarrik, Etxegaraten aurkitu dira

brontzezko tresnak, lurrak duen azidota-sun maila handiak desegingo zituen segu-raski. Eltzegintzan eta zeramikagintzan au-rrerapen tekniko gehiago eman ziren,hauek ere gehiago behar baitziren.

Burdin Aroaren hasiera orain dela2800 urte kokatzen da.Europa erdialde-tik, Pirinioak zeharkatuz giza taldeakpenintsulara etorri ziren.Beraiek tekni-ka berriak ekartzeaz gain,kultura berria

ere ekarri zuten. Metalurgia etazeramikagintza menpe-ratzen zuten,eta urruti-ko merkataritzarenlehen erakusle izanziren.Honek,bereizketasozio-ekonomikoa eka-rri zuen.Hilobiei dago-kienez garai honetanbeste leku batzuetanharrespilak egin bazi-tuzten ere Goierrin ezdago halakorik.Hementrikuharriak erabiltzenjarraitu zuten balitekeUrrezuloko Armureaeta Atxurbi hilobietakoikatzek hori frogatzea.

Erromatarrenpresentzia Kristo au-rreko azken mende-koa da Idiazabalen.Txanpon batzuk ager-tu dira.

erreportajea

Praalatan giza hezur erreak aurkitu dituzte

TRIKUHARRIZ TRIKUHARRI

Bidaarte I (Aitzabal) 1920an JoseMigel Barandiaranek indusi zuen.Trikuha-rri luze itxia da. Berreskuratutako mate-rial bakarra harri metamorfiko leunduzegindako opaitzurra da.

Zorroztarri 1987 eta 1989 artean az-tertu zuten.Trikuharria duela 5300 urteeraiki zuten eta duela 3100 urte ingururaarte erabili zuten.Harrizko gezi puntak,ze-ramika zatiren bat, eta apaingarriak direnkoilare-aleak agertu ziren.Okre zatiak erejaso ziren,material honen hautsaz kolorez-tatzen baitzituzten hilotzak,beharbada bi-zidunen kolorea berreskuratzeko.

Napalatza 1990. urtean indusi zuten.Orain dela 4500 urte eraiki zuten eta1000 urtez erabilia izan zen. Zalantzandago kristoren ondorengo lehen mende-etan erabilia izan ote zen.Suharriz eginda-ko gezi-puntak, zeramika zatiak (batzukapainduak) eta koilare ale bat (malakitaz-koa) agertu dira.

Unanibia 1991an aztertu zuten.Duela4500 urte eraiki zuten eta badirudi duela3200 urte berregokitu egin zutela. Suha-rriz eginiko tresna oso interesgarriak to-patu dira bertan. Baita ofitazko aizkoraeta koilare aleak ere.

Praalatan lehen lanak 1920an egin ba-ziren ere 1992an berriro ekin zitzaion az-terketari.Orain dela 4300 urte eraiki zeneta kristo aurreko lehen milurtekoan be-rrerabilia izan zen. Lanabes, giza hezurerreak,zeramika zati eta apaingarriez gainaipamen berezia merezi dute apaindutakohiru hezurrek,horietako bi idolo espatulazatiak izango zirelarik ziurrenik. Hilotzamargotzeko erabilitako okrezko klario-nak ere ageri dira.

Aitxu 1993an indusi zuten. Duela3500 urte eraiki zuten. Gezi punta bat,lanketa hondakinak eta zeramika zatiugari aurkitu ziren.Hauez gain nabarmen-du behar dira, katilu liso baten ertz boro-bildua eta oso ezohikoa den suharrizkosastakai bat.Azken hau, ospe eta ohore

adierazgarria da.Trikuharriak duen mor-fologiak pertsona baten hilotza gordetze-ko soilik zela hilobi hau pentsatzera era-man ditu adituak.

Atxurbi 1996an indusi zuten. Ataunudalerrian kokatua dago Idiazabalgo mu-gatik oso gertu.Duela 3800 eta 3500 urtebitartean eraiki zuten.Ganbaran ez da az-tarna arkeologikorik aurkitu.Aitxuren ka-suan bezalaxe hierarkizazioaren agerpe-narekin bat egiten duela uste da.

Urrezuloko Armurea lehenbizikoz1920an indusi zuten,eta ikerketa berri bategin zuten 1997an. Azken honen helbu-rua monumentuaren babesa bermatzeazen. Aurkitutako material arkeologikoeketa datazioek duela 4200 urte eraiki zelaadierazten digute.

Etxegarate 2001etik eta 2003ra indu-si zuten. Orain dela 5300 urte eraiki zeneta denbora luzez erabilia izan zen. Egoe-ra nahiko kaskarrean zegoen. Giza hezu-rrak, zeramika zatiak eta brontzezko ob-jektu zatiak (gezi-puntak,eztenak...).

10 • ALdAiZe 5

IRAILAK 8. Gaur hasi dira (gara) 2urtekoak eskolan. Gurasoak gela ba-rruan egon dira eta ez da negar hotsikentzun.

IRAILAK 9. Gaur gurasoek ate on-doan agurtu dituzte haurrak. Denok ur-duri: haurrak, gurasoak... eta baita ande-reñoak, zergatik ez esan, hala da eta.

Denetik egon da.Urduritasuna nagusi, batzuk jolasten

hasi dira begi kantoitik andereñoa beha-tzen duten bitartean. Zer pentsatzenote dute haurrek egoera berri honetan?Ordu betez, denetik egin dugu: jolastu,abestu, dantza, gaileta jan,...

Gezurra dirudi baina, egin hala guztiakegin arren, ezin gara beraiena hurbildu,ezta laztandu ere. Urrutitik onartzen di-tuzte begiradak eta irribarreak...

Hau izango da bidea beraz (izango alda?) adin honetako haurrekin beharrez-koa den konplizidadea eta apegoa lor-tzeko; azken finean, beraiek jartzen di-tuzte mugak, nondik nora jo dezake-gun...Gu geureak jarri eta elkarrekin au-rrera jotzeko asmoa daukagu ekaineraarte.

IRAILAK 13. Laugarren eguna etaaskoz hobeto joan dela esan dezakegu.Martxa hartu dugu jada.

BI URTEKO GELAK BERRIRO IREKI DITU ATEAK

kolaborazioak

LABURRAK• 19 neska mutiko hasi dira Herri Esko-

lako bi urteko gelan.

• Lehen Hezkuntzako ikasketak amaituondoren 12 neska mutiko D.B.H. ko ikas-ketak egitera joan dira Loinazpe Institutora.

• Aurten ere, 5. eta 6. mailako neska-mutikoek Emakundek bultzatutako SexuIndarkeriaren Aurkako Proiektu pilotoanparte hartu behar dute ikasturte guztianzehar hainbat ekintza egingo dituzte.

• Urrian hasiko da jangela zerbitzua. Iazbezala, behin-behineko kokapena Zaha-

rren Egoitzan izango da.

• Eskola-kirola jardueren barnean, ho-nako hauek eskaini zaie gure neska muti-koei: areto futbola, krossa, saskibaloia, pi-lota,mendizaletasuna,atletismoa,herri-ki-rolak,xakea eta mahai tenisa.

ETXE HUTSAK ESKURATU OKUPAZIOABULTZATU!!!

kolaborazioak

ALdAiZe 5 • 11

Iruñeko Euskal Jai gaztetxearen desalo-joaren oihartzuna Euskal Herriko txokoguztietara iritsi da. 10 urtez gaztetxe izan-dako frontoi zaharraren hustutze basatihari gogor erantzun zion euskal gazteriak,mobilizazioak inoiz baino jendetsuagoakizan ziren, esaterako abuztuaren 10eandesalojoaren aurka deituriko manifesta-zioak, Iruñako kaleetan milaka pertsonabildu zituen, gu ere hantxe izan ginen Eus-kal Jaikoei gure babesa eskainiz.

Ordutik, badirudi, okupazioaren feno-menoa plaga bat bailitzan zabalduz joandela herri eta auzoetan zehar.Urrutira joan

gabe,Beasainen bertan,orain gutxi Udala-ren lokal bat okupatu eta gaztetxe bihurtudute. Auzolanaren bidez, sasiz eta zaborrabesterik ez zen leku hura, txukun eta ekin-tza ezberdinak aurrera eraman ahal izate-ko leku bilakatu dute.Bejondeiela!

Duina koordinadora, aspalditik hari daokupazioa bultzatzeko lanean. Hori delaeta “okupazio gida” izeneko liburuxka batargitaratu du.Gida hau,borrokarako tres-na bat izatea da Duinakoen asmoa,hau da,gaur egun Euskal Herriko gazteok etxebi-zitza bat eskuratzeko daukagun arazoare-kin amaitzeko bitartekoa.Espekulazioare-

kin amaitzeko gida.Ukatzen diguten esku-bidea, guk gure kabuz berreskuratzekotresna. Administrazio Publikoak aurreraeramaten duen etxebizitza politika ezariaurre egiteko bitartekoa.Etxebizitza esku-bidea, bermatzen ez duten bitartean, haueskuratzeko, okupazioa delako gelditzenzaigun alternatiba bakarra da Duinarenustez.

Gida honen berri zabalagoa izateko, Idia-zabalgo gaztetxera gonbidatu ditugu Dui-nako kideak. Urriaren zortzian eskainikodute hitzaldia arratsaldeko zapietan.

UDA ARGAZKITANHorrenbeste urtean ospatu gabe egonaga-

tik, jende ugari bildu zen aurten berpiztutakoSaninaziotako jaira,eta ezpairik gabe sagardodataketa eta astokarrera izan ziren ekitaldirikarrakastatsuenak. Argazkian agertzen denmoduan, Katea auzoa aspaldiko partez jen-dez gainezka ikusteko parada izan genuen,eahurrengo urtean ere berdin gertatzen den.

Bestalde,Gazte Egunak 6.edizioa bete zuenaurten (akats baten ondorioz karteletan 5.zela agertu zen), abuztuaren 13 eta 14a izanziren aukeratutako datak,agian ez apropose-nak inguruan hainbeste festa daudela kontu-tan hartuz gero,hala ere familia giroan ospatuarren,ezinhobeto pasatzeko aukerarik ez zenfalta izan.6.Gazte Egun honetarako aukeratu-tako lema “Zuek mezitzue bizkarrekokburun!” izan zen.

12 • ALdAiZe 5

ARGENTINATIK

ertzetikFestarako garaia

ERLIJIOA ETA ZALDIAK JAIETAKO ELEMENTU GARRANTZITSUAK DIRA

S an Blas egunaren bueltan,otsaila-ren 3an, Euskal Herriko Idiazabaljai giroan murgilduta egon ohi da.

Musika, festa eta alaitasun kolorez mar-gotzen dugu herria egun batzuetan zehar.

Argentinako Idiazabalen ere badute,noski, horrelako kolorerik.Hala eta guztizere, festa giroan murgiltzeko moduak, ezdira berdinak izaten izen bereko bi herrihauetan.Han urte osoan zehar, sakabana-tuta antolatzen dira jaialdiak. Horretara-ko, herriko erakundeek gogor lan egitendute hilabeteetan.

Jaialdi horien helburuak ere, ezin esandezakegu berdinak direnik.Dirua biltzekoantolatzen dituzte festak Argentinako Idia-zabalen, herriko mantenimendu, lan etaobretarako gastuei aurre egin ahal izateko.

JaialdiakBertako eskolak toki handia du jaialdiak

antolatzerako garaian. Festa ugari antola-tzen ditu,bere gastuei aurre egiteko.Urtehonetan bertan, moda desfile bat egindute Institutuko seigarren mailako neska-mutilek, inguruko dendariek lagunduta,San Carlos de Bariochilera egingo dutenbidaiarako dirua biltzeko helburuarekin.Urrian, bigarren zikloko Jose María PazInstitutuak Tailer Kulturalak aurkeztukoditu; ikasleek abestu,dantzatu eta antzer-ki lanak egiten dituzten gune berezia da.Azaroan institutu horrek Microactiva2004 erakusketa zabalduko du.Bere ateakirekiko ditu ikasleek praktika espezializa-tuetan eginiko produktuak erakutsi etasaltzeko.

Erlijioarekin lotura duten jaialdiak ereantolatzen dituzte bertan. Irailaren 3anhasita,“novena patronal en honor a SanDemetrio” deritzona egiten dute. Hain-bat gairi buruzko bederatzi meza egingodira,umeak,gazteak, familia,hildakoak,gai-xoak, sakramentuak, eta elkartasuna, bes-teak beste, gaitzat hartuta. Cena Showdeiturikoa ere antolatu zuten hilaren 11neta hurrengo egunean, Herriaren Egunaizaki, meza eta prozesioan bildu ziren he-rritarrak. Gabonak iristen direnean, elizaizaten da jaialdiak antolatzen dituena.

Hala ere,Argentinako Idiazabalen, he-rrialde hartako kultura eta ohiturak di-rela-eta, zaldiekin zerikusia duten jaial-diak ere antolatzen dituzte. Hileanbehin gutxi gora behera, batzar hipikoakedota zaldi lasterketak antolatzen di-tuzte.Alor horretan, festa garrantzitsubatek izan zuen toki orain dela lau urte.Euskal Herriko Idiazabaldar batzuk Ar-gentinara joan zirenean, lasterketak, do-madak, gaucha erakustaldiak, talde fol-klorikoak eta bertako kulturaren era-kusle diren beste zenbait ekitaldi ere an-tolatu ziren. Baina modu honetako jaial-diak ez dira oso ohikoak.

Jaiak hainbat helbururekin antolatzendira toki guztietan, baita Euskal Herrikoeta Argentinako bi Idiazabaletan ere.Bainahala eta guztiz ere, jaialdiek esanahi bere-tsua dute munduaren bi muturretan dau-den bi herri hauetan.

Gaucha erakustaldia Argentinako Idiazabal

IZAL EZAUTUZ: Intzaibar

G ehienon begietara, Idiazabalgoherria erreka lur da, ibai aldebaino gehiago. Urtsuarandik

datorkiguna, behintzat, beti “erreka” izanda eta ez “ibai”; ez dago ordeka zabal sa-marrik beraren ertzean.

Baina gehienok ez dugu gogoan izaten,Oria handia ere igarotzen dela gure he-

rriaren behealdetik; eta hor dago,bere in-guruan madura ederra, ibar zabala (betihorrela, eder irautea ere ederra litzate-ke). Ibar ia bakarra dugu eta, nik dakidala,“ibar” osagarria duen izen bakarra Idiaza-bal guztian.“Intzaibar” izena sortu zenean,hitz erabilia izan beharko zuen “ibar”,baina, gure garaian, idiazabaldarren ahoz-

ko tradizioko hizkeran erabat galdua da-goela uste dut.1593ko dokumentu batean ageri den“Ynçaibar” zaharraren lehen osagarriarenjatorria ere gehienontzat nahikoa ilunadelakoan nago.Mitxelenaren iritziz, hasie-rako “intza”, guretzat “i” edo “i(h)i” denhorren “*ini” forma zaharrari lotua dago;ugaritasuna adierazteko erabiltzen den“-tza” atzizkiarekin bilduz etorria litzate-ke, beraz.

Izenaren arkeologian murgiltzea bezaininteresgarria litzateke etxe zaharrak ikusidituenak guk ere irudikatzea. 1615eanIdiazabal Seguratik apartatu zenean, kon-parazio baterako, etxe hau eta ingurukobeste batzuk erdibidean geratu ziren;1625ean bi herriek eskritura berezi bategin zuten, Segurako alkateari ere auzikontuetarako Intzaibarren eta besteengaineko eskumena aitortuz. Izenaren esa-nahia bezala, gaurko egunean, hori eregaldu samarrik dagoela esango nuke.

ertzeaAnttonio Berasategi

ALdAiZe 5 • 13

Denborak ez du asko aldatu Intzaibar baserria

U darak aisiarako aukera ugariematen baditu ere, laneko edoikasketetako egunerokotasune-

an murgiltzean zaila egiten zaigu kirol zale-tasunei eutsi eta gure osasunari beharduen denbora eskaintzea.Dena dela,gerozeta aitzakia gutxiago ditugu kirola ez egite-ko, denetarako eta denentzako proposa-menak baitaude herrian. Haur, gazte etahelduek hamaika aukera dugu aurten den-bora librean gorputza,burua eta arima for-man jartzeko.

Eskolaz kanpoko kirola: eskolako 50haur inguruk eman dute izena aurtengoasteburuetako kirol saioetan;hauetatik 24benjaminak dira, 9 eta 10 urteko neska-mutilak, eta 25 alebinak, 11-12 urte bitar-tekoak. Entrenamenduak irailaren 27anhasi dituzte eta lehen txapelketa, aldiz,urriaren 16an izango da. Ikasturte honetansaskibaloia izango da egingo duten lehenkirola.Aurrerago areto futbola, pilota etaatletismoan ibiliko dira.

Areto futbola: eskolako haurrez gain,nagusiek ere badute kiroldegian futboleanjokatzeko abagunea. Guztira 10 izangodira, eskolako taldeak kontutan izanda, ki-roldegiko txapelketetan ikusi ahal izangoditugun herriko taldeak.Aurtengo denbo-raldian infantil eta kadete mailan neskentalde bana dago. Jubeniletan, aldiz, neskaeta mutilen taldea osatu da,azken hau aur-ten sortu da berriro ere eta entrenatzaileaEneko Arregi izango da. Nesken taldeenentrenatzaileak Leire Iparragirre eta

Gorka Zudaire dira.Nagusienetan ere ba-daude aldaketak, neskak Iban Galparsoro“Peska”k entrenatuko baititu aurten; 2Ataldeko mutilak, aldiz, Aratz Imaz eta AlexMatxainek. Urtero bezala, txapelketakurriaren lehen asteburuan hasiko dira.Bestetik, herriko futbol txapelketan izenaemateko epea ere zabalik dago.

Arizkorretako taldeak: infantilek,Kadeteek, Jubenilek eta Erregionalek ekai-nean denboraldia amaitu eta gero, mart-xan ditugu berriro udako oporraldiarenondoren.Beraiek izan dira goiztiarren, izanere, hilaren 11 eta 18 bitartean hasi zituz-ten partiduak.

Kirol ikastaroak: taldean jolasteko ki-rolak gustuko ez dituztenek ere aukeraugari dituzte kiroldegian. Jubilatuentzakosoinketa goizez eta arratsaldez, soinketaterapeutiko eta mantentzeko soinketa,ae-

robik musika eta dantza nahi dutenentzateta yoga, gorputza eta burua erlaxatu nahidutenentzat.

Mendi ibilaldiak: mendizaleek baduteoraindik Mendi Sailarekin ibilaldietara joa-teko aukera. Abenduan amaituko duteaurtengo denboraldia, eta ordurarte hiruibilaldi dituzte prestatuta. HurrengoaUrriaren 31n izango da. Iparlara joangodira egunpasa.Ohikoa den bezala, goizeko8:00etan abiatuko dira herriko plazatik.

Hitzaldiak: guzti honez gain, kirolazdisfrutatzeko beste modu bat ere propo-satzen da.Urtero legez,kirolaren ingurukohitzaldiak ere antolatuko dira. Irailaren17an izan genuen bat. Josune Bereziartuaeskaladaz jardun zen Pilarreneako ganba-ran.

MARTXAN DA KIROL IKASTURTE BERRIA

14 • ALdAiZe 5

kirolak

Areto futboleko taldeek urrian hasiko dute 04-05 denboraldia

Beroketa lanetan partiduaren aurretik

kirolak

ALdAiZe 5 • 15

Mendizaleen festak haur asko biltzen ditu

INFANTILEK LIGANJARRAITUKO DUTE

Aurtengo uda gorabeheratsua izanda Arizkorretako infantil mailako tal-dearentzat. Ekainean, 03 – 04 denbo-raldia amaitu ondoren, taldea des-agertzear egon da uztailean izandakogorabeherak tarteko. Badirudi, arazo-ak, oraingoz konponduta daudela.

Iaz, Goierrin, infantil mailako bosttalde zeuden, baina Ordizia eta Bea-sainek igoera lortu zuten OhorezkoLigara. Honela, bi herri horiek infantiltxikien talde bat ateratzeko eskubidealortu zuten.Talde bat ohorezko liganeta beste bat infantilen lehen mailanizanik.Hau ikusita, zazpi taldek jokatu-ko lukete Goierrin (Beasainen eta Or-dizian bina eta Segura, Lazkao eta Idia-zabalek bana).

Infantilen maila ordea, Diputazioa-ren ardura da, eta Diputazioak berakantolatzen ditu jaiotza tasak kontuanhartuta. Foru erakundeak jarritakoarauen arabera, Gipuzkoako mutilen% 22k besterik ezin du futboleanaritu, gainerakoak beste kiroletan ari-tzea da neurri horren helburua.Arauhori kontuan hartuta,Goierriri infantilmailan bost talde dagozkio. Beasaineneta Ordizian sortu beharreko taldeakdirela eta, bi soberan geratzen ziren.Nola konpondu arazoa? Diputazioa-ren proposamena, Idiazabalgo eta Aiz-gorriko (Segura) infantilak batzea zen.Baina bat egite horrek ezingo zuelaaurrera jarraitu segituan ikusi zutenIdiazabalgo eta Segurako klubek, au-rrerantzean izango zituen ondorioakkontutan hartuta.

Irtenbidea Ordiziatik heldu zenordea, maila horretan bi talde izanik,infantil txikien taldea ez ateratzea era-baki zuten, sortutako arazoa arintze-ko.

Honela, aurten, Idiazabalgo infanti-len taldeak aurrera jarraituko du.Denboraldi berria, infantiletako seitaldek hasiko dute Goierrin. Ez zazpi,hasiera batean Goierrin atera nahiziren adina, ezta bost ere, Diputazioaknahi zuen bezala.

GIPUZKOAKO HAUR MENDIZALEEN FESTA OSPATUKO

DA URRIAREN 24AN2.000 haur inguru elkartuko dira

U rriaren 24an, Gipuzkoa oso-ko haur mendizaleen topagu-nea izango da Idiazabal.Aur-

ten,bigarren aldiz gure herrian,Gipuzkoa-ko haur mendizaleen festa ospatuko da,Gipuzkoako Mendi Federazioak, Diputa-zioak eta Idiazabalgo Kirol Elkarteak an-tolatuta.

Urtero, ikasturte hasieran, herri ezber-din batean ospatzen da festa hau.Hemen,eskolarteko kirolaren barruan, Gipuzkoaguztian urtean zehar mendirik mendi ibilidiren haurrek topo egiten dute. Jaialdihonetan, gutxienez zazpi edo zortzi ibilal-di egin dituen haurra diploma batekinsaritzen da.

Goizeko bederatzietan plazatik ekingodiote ibilaldiari. 9,5 kilometroko ibilbideaegingo dute, eta hamaiketakoa Oregin

egin ondoren, eguerdirako herriko plazandenak elkartzea espero da. Jarraian diplo-ma banaketa eta zozketa egingo dituzte,eta musikarekin amaituko dute jaialdia.Aurten ordea, berrikuntza bat izango dujaialdiak: bi ibilaldi ezberdin izango dira,bata haurrentzat eta bestea gurasoentzat.

Orain dela sei urte, 1998an, ospatu zenlehenengo aldiz jaialdi hau gure herrian.Iaz Mutrikun ospatu zuten, eta bertara1344 haur eta 500 heldu inguru joanziren, beraz, aurten gure herrian ere bimila pertsona inguru bilduko direla kalku-la daiteke.

Kirol Elkarteko Mendizale Sailak anto-latzen duen jaialdia da. Antolakuntzan,begirale… bezala laguntzeko prest balegonorbait, jar dadila saileko norbaitekin ha-rremanetan.

16 • ALdAiZe 5

AmaiaOiarbide

AritzMarkinez

Eli Oiarbide

EnekoElorza

GaraziSanchez

IbaiUrkia

IñakiUrrestarazu

JosuUrrestarazu

MaialenGorrotxategi

MaiteGarmendia

MikelAranburu

OlaiaAranburu

RZ

TOMATEALycopersicon escuentum

Tomateak,tipulak eta bara-tzuriak bezala zazpi biziomen ditu,beraz,gauza asko-tarako balio du. Baina gaur-koan bizpahiru konturenberri emango dugu. Toma-teak, esaterako, erlekistenak,almorranak eta erreak sen-datzeko balio du.

Sukaldean ari zarela suare-kin edo olioarekin errezgero,hartu tomate fresko etaheldu bat eta honi goialdeankendu xafla bat eta bota xaflahori.Tomate zati handienare-kin ondo igurtzi erretakotokia. Igurtzitako lekua lika-tsu geratuko zaizu baina izu-garrizko lasaitua sentitukoduzu. Eguzkiarekin erretzenbazara ere gauza bera egineta ikusiko duzu nola ez zai-zun anpoilarik irtengo.Eguzkierretarako edo eguzki gehie-gi hartzen dugunerako (batezere uda garaian) arpegianipintzeko geruza bat (maska-rila bat) ere presta dezakegutomatearekin.Tomate batenzukua hartu eta nahastu bio(yogurta) batekin krema bat

egin arte.Ondoren, arpegianipini 20 minutuz eta gero gar-bitu urarekin arpegia. Gero,beti bezala, komenigarria dakamamilarekin garbitzea. Er-lekistenarentzat ere aparte-koa da tomatea.

Eta amaitzeko, odol-piko-entzat (almorranentzat) da-goen konponbideari buruzhitz egingo dizuet. Tomateamoztu erditik kanpoalderahiruki forma eginaz (patatatortila edo pastel bat moztendugun bezalaxe) eta zati horiipini uzkian.Oheratzean ipinieta ikusiko duzue denbora-rekin minik ez duzuela

LILI-MALLUAna Mari AnsalasPepi Urteaga

PAELLA MISTOA

saski-naski

OSAGAIAK:• Untxi txiki bat• 500 gr. txipiroi• 250 gr.muskuilu• 200 gr. txirla• 200 gr.ganba• Piper gorria etaberdea• Bi goilarakada tomate• Lau kafe-kikara arroz• Bederatzi kafe-kikara ur edo salda (hobe azken hau)

• Azafraia• Gatza

Lehenik, untxia, txipiroiaketa piperrak txikitu eta su ba-xuan frijitu behar dira. Bitartehorretan txirlak eta muskuiluakongi garbitu. Ontzi batean uraedo salda berotzen ipiniko dugueta baita labea ere.Paella ontzi txapal batean pres-tatzea oso garrantzitsua daarroza solte gera dadin, beraz,paella-ontzi batean prestatukodugu. Olioa bota bertara etasutan jarri.Olioa bero-bero da-goenean arroza bota eta buel-tatxo bat eman.

Ura edosalda irakiten de-nean, arrozaribotako diogu.Baita gatza eta

azafraia ere, nor-berak nahi adina.

Azafraiak koloreaemateaz gain zapore ona

ere emango dio. Ondorenlehen aipaturiko osagaiak bota-ko dizkiogu, ganbak izan ezik.Eta hau guztia labe bero-beroansartuko dugu irakina galdugabe.

10minutu pasa ondorenlabea itzalduko dugu baina ezdugu paella aterako, beste 10minutuz barruan utziko dugu,bertako beroarekin egin dadin.Atera baino 5 minutu lehenagoganbak jarriko dizkiogu paellari,adornu gisara. Ez jarri lehenagolehortu egiten baitira.

Eta azkenik, labetik aterakodugu eta paper zuri batez edotapa batez estalita, bere horre-tan utziko dugu paella, beste 10minutuz.

ON EGIN!!!

Bidali zuen agurrak gurera. aldaize@euskalerria.org Aldaize herri aldizkaria. Kultur Etxea. 20213 Idiazabal

ZORION -AGURRAK

Zorionak guztioi!!

�

Ohitura zaharrei eutsiz, aurten ere SanMigel jaiak ospatuko dira Ursuaran auzoan.Soinujoleak, mondejuak eta beste hamaikaikusi eta dastatzeko izango ditu bertara hu-rreratzen den edonork.Aspaldiko urteetanjende dezente hurbiltzen da eta giro apartaegon ohi da.Hala eta guztiz ere, auzoko za-harrenek gogoan dituzte beraien gaztarokofesta haiek. Gaur bezain beste bisitari ezizan arren, haietan pentsatzean irribarreamarrazten da beraien aurpegietan.

Ursuaran 1947. urtera arte Segurakoauzoa izan zen. Segura herria urruti xamargeratzen zen,eta herritik Udaleko ordezka-riak baino ez ziren bertaratzen.Meza oste-an herriaren kontura egiten zen bazkaria.Soinujaleak, bertsoak, boloak... ezer gutxibehar izaten zuten eguna giro paregabeanigaro ahal izateko. Auzokide guztiak elkar-tzeko eguna izaten zen. Ursuarandarreiurruti egiten zitzaien Segura edozein beharsuertatzen zitzaienean.Etxekoren bat gaixojarri eta medikuarengana joateko edotaUdaletxera joateko bidea luze egiten zen.Ursuarandarrentzat askoz ere erosoagoazen idiazabaldar izatea, edozein beharreta-

rako eskurago baitzuten. Au-zokideek Segurako agintarieiberaien nahiak azaltzen baziz-kieten ere, horiek ezezko bo-robila ematen zuten. Lureremu handia galduko bai-tzuen herriak.Beraz ursuaran-dar eta idiazabaldar talde batbildu eta batera eta bestera la-nean hasi ziren amets hura egibihurtu nahian. 1947ko aben-duaren 28an lortu zuten oni-ritzia. Segurarrentzako inozentada ederra.Ordutik aurrera Idiazabalgo udalaren kon-tura izaten da bazkariko ardoa eta koruko-entzat hamaiketakoa egoten zen. Gainerabeste aldaketa garrantzitsu bat egon zen.Idiazabalen ere, herrian bertan, San Migelfestak ospatuko ziren. Egunean bertan Ur-suaranen eta aste bukaeran Idiazabalen.Horrek, ordea, ez zuen oso harrera onaizan eta ondorioz,Ursuaranen bakarrik os-patzea erabaki zen. San Migel eguna astekoeguna suertatuz gero,egunean bertan mezaegoten da eta asteburuan egiten da jai han-diagoa. Astebukaera bada, berriz, dena ba-

tera ospatzen da.Gaur egun, ekitaldi ugari antolatzen dira

ordukoaren aldean.Herri-kirolak, bertsola-riak, mus txapelaketa eta urte batzuetantxerri harrapaketa ere bai. Ezin ahaztu di-tzakegu jada gurean famatu egin diren mon-dejuak ere. Ohitura berria da hori. Elizaldebaserrian taberna zegoen garai batean. Irai-laren amaieran urteko lehen mondejuakbertan probatu zitezkeela-eta,bat baino ge-hiago hurreratzen omen zen tripa betetze-ko asmoz. Hark zuen erakarpena ikusitaegitarauean sartzea otu zitzaien ursuaran-darrei.Orain elkartean prestatzen dituzte.

“Ezkur urte, elur urte”

ARGAZKI ZAHARRA: Mediku etxearen inaugurazioa

zaharrak berri

San Migel egunean Ursuaranen eta asteburuanIdiazabalen egiten zen festa

ALdAiZe 5 • 17

Esaera

Ezkerreko aldetik hasita:Hitzeko JoseIparragirre, Antiako Antonio Urteaga,Pantaleon Zabala garaiko herriko alka-tea eta Ondramuñoko Jose Mari Aran-buru.

Erdian daudenak inaugurazio ekitaldi-ra etorritako kanpotarrak dira: JoakinBermejo Ordiziako artzapeza eta TomasGaricano garaiko Gobernadore Zibila.

Eskuineko aldean: Jesus Azurmendi,Estensoroko Antonio Iparragirre, JoseAzurmendi, Errekaldeko NikomedesImaz (atzeko aldean) eta Nazario Telle-ria.

OHARRA:Herriko baserriei buruzko atala eta ar-

gazki zaharrari eskainitakoa osatzeko ar-gazki bila gabiltza. Edozein garai eta gairi

buruzko argazkiak hartzeko prest gaude.Haren kopia egin eta itzuli egingo dizuegu.Argazkiak, erredakzio taldekoren batieman edo Udaletxean utzi ditzakezue.

Mediku Etxea inauguratu zuten egune-ko argazkia da.1955ean ateratakoa.He-rriko agintariak, orduko GobernadoreZibila eta inguruko agintari erlijiosoak,bildu zituen.

Guztien izenak idazten hastea ezinez-ko bada ere,hauek dira ezagutu ahal izanditugunak:

Auzokideak mondejuak prestatzen

18 • ALdAiZe 5

iparrorratzaMediterraneo itsasoan, Italiako penin-

tsularen babesean, kokatzen diren bi irladira Korsika eta Sardinia. Elkarrengandikoso hurbil dauden arren, 15 kilometro in-guru, gertakari historikoek bi es-tatu desberdinen partaide izateaeragin du: Frantziarra da Korsikaeta Sardinia, aldiz, Italiako Errepu-blikako eskualde autonomoa.Dena dela, ezaugarri geografiko,orografiko eta historiko bere-tsuek kulturalki antzekotasunugari izatea ekarri du, bizimodua,elikadura, hizkuntza eta ohiture-tan.

Beraien kokagune estrategikoadela eta mendeetan zehar jasandituzten inbasioak eta bertan fin-katu diren zibilizazioak ugariak izan dira.Horregatik, artearen agerpen anitz aurki-tu ditzakegu:Megalito garaiko Nuragheaketa dolmenak, zibilizazio feniziar eta erro-matarrak,Italiako erromaniko eta gotikoa,koro aragoarraren eragina...

Paisaia ere arte bihurtzen da irla bietan.Kosta ikusgarria da ertzetik ertzera: urgardena, hondartzak eta itsaslabarrak. Eta

mendi altuak kostaren ertzean, asko diramendi garaien gerizpean freskatzen direnhondartzak. Mendikate garrantzitsuenakKorsikan (2.700 metro) eta Sardinia ekial-

dean (1.800 metro) daude. Nabaria daitsasoa eta mendiaren arteko lotura: ezdira inolaz ere aukera baztertzailea etabien uztartzea posible da hizketa gai ditu-gun bi irla hauetan.

Turismoa ez dago oraindik oso garatuaeta kostako puntu batzuetan kontzentra-tzen da. Orain dela 50 urte hasi ziren tu-ristak iristen bi uharte hauetara,kostalde-

ko padurak garbitu eta malaria sortzenduen eltxoa desagertaraztea lortu zute-nean. Honek inguru asko bere baitan ja-rraitzea lagundu du, flora eta fauna abera-

tsa mantenduz.Era berean,kul-tura eta hizkuntza propioaren,sardinieraren eta korsikera-ren, biziraupena bermatu du,batez ere barnealdean. Izanere, kosta bisitatzea ezinbeste-koa bada ere, bi irlen barneal-dean sakontzea merezi du, tu-rista labela utzi eta bidaiari bi-hurtzeko beta hartuz.Turismoazpiegitura eskasak hasierankaotikoa badirudi ere, norbe-raren ekimena eta irudimenamartxan jartzeko aukera ema-

ten du. Sardiniako eta Korsikako beneta-ko kultura,hizkuntza eta jendea ezagutze-ko parada ezin hobea,azken batean.

Galdu ezin dena:Korsikan: Bonifacio, Corte inguruko

mendiak eta submarinismoa.Sardinian: Maddalena irlak, Barbaggia,

Orgosoloko muralak,Is Arutas hondartza.

MEDITERRANEOAN BARNA

Liburua“Arbelaren gainean”

Egilea:Xabier Mendiguren ElizegiArgitaratzailea: ElkarPrezioa: 11,80 €

Xabier Mendigurenek egiazko per-tsonaiak aukeratu ditu literatura laneder hau egiteko. Bere familian barrenaibili da alde batetik bestera, hain zuzen.Beste hainbat idazleren lanak ere era-biltzen ditu erreferentzia gisa eta osota-suna ematen diote, dudarik gabe, obraberezi honi.

Web guneawww.sustatu.com

Profesional euskaldunentzako albiste-gia da. Hainbat gaietan (ekonomia, tek-nologia berriak, hizkuntza, zerbitzuak,irakaskuntza…) lanean dihardutenen-tzako zerbitzua da.Berez ez da “euskarabultzatzeko ekimena”, gai profesionaleiburuzko ataria baizik, euskaraz eginda-koa irakurle euskaldunentzat. Informa-zio eguneratua emateaz gain, foro irekiada eta eztabaidarako aukera ematen du.

Diskoa Ibon Koteron

“Aire”

Argitaratzailea: ElkarPrezioa: 15,90 €

Ibon Koteronek alboka soinuz beteta-ko diskoa kaleratu berri du. Hamabiabesti guztira. Laguntza ugari jaso du,ezagunak tarteko: Kepa Junkera, RuperOrdorika, Iñaki Plaza eta Ruben Isasi…Albokak ez du gure artean beste hainbatinstrumentuk daukaten arrakasta etadisko hau garrantzitsua izango da bultza-datxoa emateko.

Sardiniako Maddalena irlak. Atzean, Korsikako silueta menditsua

ALdAiZe 5 • 19

Urtarriletik egutegian

daduzkagu ikusmiran

Egun gehiegi daude tartean

bata bestean segidan

Zazpi hilabete jarduten gera

noiz helduko sokatiran

Ze nekez heltzen diraden baina

ze errez joaten diran.

Oporrak ditut orain hizpide

konturatu zera ezta

Momentu eder asko ditugu

oroimenean gordeta

Alperkeria uxatu ezin

lan postuetara buelta

Hurrengo urteko oporraldiak

gertuago daude eta.

zeasmaBILATU BOST AKATSAK

OPORRAKEgilea: “Joxelu”

NEURTITZ

AURREKOAREN ERANTZUNAK