&

j versus{E] dnce - deneme

Albert Caraco Albert Caraco 10 Temmuz 1919'da Konstantinopolis'te, drt yzyldir Trkiye'ye yerlemi Sefarad bir ailenin olu olarak dodu ve Eyll 197l'de ld. Geride ok sayda eser brakan ve Cioran'la karlatrlan nihilist, karamsar bir yazar ve dnr olan Caraco eserlerini Franszca yazmtr. Prag, Berlin, Viyana ve Paris'te yaadktan sonra, lkinci Dnya Sava arifesinde Gney Amerika'ya g eden ailesiyle birlikte edindii Uruguayl kimliini mrnn sonuna dek koruyacak olan Caraco, savan bitiminde Fransa'ya geri dndnde, btn dnya gr kkten altst olur. Eserinin ruhuna uygun olarak, babasnn lmnden birka saat sonra intihar eden Caraco, ok yazm ancak yazlarnn karanl ve kimi dncelerinin oke edici nitelii gerei geni kitlelerce tannmam bir yazar ve dnr olarak kalmtr.

Ik Ergden 1960 stanbul doumlu. Galatasaray Lisesi ve Boazii niversitesi ngiliz Dili ve Edebiyat blmnde okudu. Yaymlanm cok sayda eviri kitab vardr. Ayrca, arlkl olarak deneme trnde metinler de yazmaktadr.

\'ersus Kitap (71)

Post Mortem Albert Caraco

zgn Knye Post l\fortcm "La l\lervcilleusc Collection" Editions l'Agc d'Hommc, 1968

Franszcadan eviri Ik Ergden

Kapak Tasarm Blent Arslan

Sayfa Dzeni Blent Arslan

Bask Can l\l arbaaclk 0212 613 10 77

ISBN: 978-9944-989-78-7

VERSUS KTAP l\lays 2008 Her hakk mahfuzdur.

Albay Faik Szdcncr Sk. Bcnson l\lcrkczi No:2 l/2 Kadky /stanbul 34710 Tel: O 216 418 27 02 (pbx) Faks: O 216 414 34 42

www .versuskitap.com versuskitap@versuskitap.eon

Post Mortem

Albert Caraco

Franszcadan eviri Ik Ergden

&

1-v-er-su-s@j

Max-Alai11 Schweulima1111 'a

1

Sayn Anne ld, bir sredir onu unutmutum, belleimde yeniden canlanmasn sonuna borluyum, tekrar unutulup gitmeden nce bi rka saatliine bile olsa onu dnelim. Onu seviyor muyum diye kendime sorduumda Hayr cevabn vermek zorundaym, beni idi etmekle suluyorum onu, pek de nemli bir ey deil bu, ama yine de ... bana kendi mizacn miras brakmas daha ciddi, nk alkalozu ve alerjileri vard, ben ondan daha fazla muzdaribim btn bunlardan, stelik benim rahatszlklarm saymakla bitmez, stelik... stelik beni dnyaya o getirdi ve ben bu dnyadan nefret etmeyi kendime i edindim.

2

Kendi yaammla pek ilgilendiim yok, bu da beni duyarszlatryor, honutluumu, sevgm skp atal yllar oldu, dalgalarn dvd kayalar gibiyim, deniz gri, gk siyah, bulutlar geiyor ve geride eserler kalyor. Kklerimi acnn olduu kadar zevkin de reddi iine salyorum, sevgim ermie bir ilgisizlie varyor, artk bu ilgisizlikle kaynamm, btn yaamm bir lm okulu, aslnda pek bir meziyetim yok ve ocukluumdan beri kendimi asla rahat hissetmedim, kalc rahatszlklarn eline dmm ve ancak deva bulduka varlm srdryorum.

3

Bahtsz biri miyim ki ben? Bir Yahudi olarak grnte byle olmam gerek, Yahudilerin ou bahtszdr, ama ayn zamanda lgnca bir iyimserlik sergilerler, onlardaki yaam sevgisi idam edilen erkeklerin ereksiyon olmasn artryor, bu iyimserliin de ayn kkenden kaynaklandna rahatlkla inanabilirim. Trajediyi reddetmek klelere zgdr, Yahudiler yzyl boyunca kle kaldlar, bu kurnaz zihniyetleri onlar son derece iren klarak hayatta kalmalarn salad, emaneti korumak iin alakla rza gsterdiler, emaneti korudular da, alakla ve bunu onlara dayatanlara ramen.

4

Benim bu dnyaya duyduum nefret, iimdeki hislerin en saygndr, hasta ve Yahudi biri olarak dnyadan nefret ediyorum, ite en n iteliklisinden iki sfat, lm seviyorum, iyi de yapyorum, hastalarn ou lm yeterince sevmiyor, yaam tutkular onlar aalk klyor, Yahudiler de lm hi sevmiyorlar, hayata ballklar esinledikleri tiksintinin nedenidir. Bu iki insan soyunda eksik olan ey, geri ekilme, ihtiyat ve hayadr, ne hastalarn ne de Yahudilerin kendi slubu olur, onlar szcn kt anlamnda yoksuldurlar, sefaletlerinin ihtiyac dorultusunda silahlanrlar.

5

Sayin Anne hayat seviyordu, ar lde deil, ama akln gerinden bi raz daha fazla, intihar yersiz buluyordu, lm fikrini de reddediyordu, hatta asla lmeyecekmi gibi yaamak gerektiini sylemeye bile cret ediyordu, dolaysyla olduka donanmsz bir hali vard, ycelikten de yoksundu, densizce yalan syleyen doktorlarna inand, hiliin yaknlamalar onu hi uyarmad. Benim ona verdiim deer yar yarya azald, zavall bir kadn oldu, btn gzel meziyetleri bitti, bu da bana ac veriyor, yaama iradesi ve iyileme umuduyla lm skalad.

6

Sayn Anne yllardr hastayd, tam olarak neyi olduunu bilmiyordu, boazndan ikayet ediyordu, grnte larenjitten ac ekiyordu, sesi genellikle bi raz bouktu, bu tr iaretler az ok tela vericidir, ama o zerinde bir tehdit hissetmedi. Bu konuda onu rkten tek bir doktor vard ama o da yle sert davrand ki Sayn Anne onun kiiliinden tiksindi, o doktor da onu kurtaramad zaten, akcier kanserinin aresi yok. Bylece zavall kadn kendi lmn, doarken annesini ldrecek bir ocuk gibi iinde tayordu.

7

Sayn Anne yalanarak ok ey kazand, bana kalrsa ben de bu konuda yeterince ey yaptm, dzgn bir zevki vard, ama kimi zaman ayrdetme yetisini yitirdii oluyordu, kazanmlar doasna denk deildi, yine de kusurlar pek enderdi, hatta son zamanlarnda hi hata yapmad. Altm ylnn yazndaki kadar iyi pek az grdm onu, "haval" sz hi de abes deildi, oysa hastalk daha o zamandan kulukadaym, bu olduka. yeni melankolinin glgesi ona cazibe katyor ve bir slup veriyordu, arzularnn bulamad . baklarn dikerek yryen bu kadnn yannda yrmek bana zevk veriyordu.

8

Altm yaznda Vichy'deydik, Sayn Anne orada boazn tedavi ettiriyordu, dant derin fikirli doktorlar larenjitten sz ediyorlard, bu soylu kadnn zerinde dolanan lm kimsenin aklna gelmiyordu. Bir ay sonra, Biarritz'de ilk deiimi hissetti ve yz belli belirsiz kt, kn sesi ksld ve allmn tesinde ksrd. Ertesi yl, Aix'deki o gzel katedralde gzelliin son bir kez parlad bir an daha oldu, sanki mekanlarn rengi ya da dekorlarn yanssyd. Sayn Anne'n in yallna tank olmutum, yeil bir nd.

9

te, bence, - annesini sevmediini dnen bir adamn azndan kan tuhaf bir sevgi dili, doal bu elikiler, zikzaklarla dolu iim, sonuta yazyorum, bu da her eyi sylemek demektir, yol aldka yolumu aryorum. Sevgi mi sevgisizlik mi? kisi birden belki, ya da srayla, bilmiyorum, emin olun hi bilmiyorum. Sayn Baba birka damla gzya dkerken, benim gzlerim alldk kuruluklarn koruyorlar, doru, asla alamam, ama beni ilgisizlikle sulamamal, fikirlerim beni hislenmekten men ediyor, hatta slubum hislenmenin yaknna yanamam bile yasaklyor.

10

Kadn dnyas Tin dnyas deildir, ama erkeklerin ou kadnlarn uzanda duruyorlar ve Tin'i onlara atfediyorlar, nk kendileri kadn deil, bu bana desteksiz bir kanaat gibi geliyor, genel kural olarak erkekler de kadnlar kadar aadadrlar; tabii daha altta deillerse. Ben kendimi erkeklerin de kadnlarn da uzanda hissediyorum, birlemeleri bana olduka gln geliyor, evliliktense yalnzl, babalktansa hilii tercih ediyorum, kadnlar bizim iin teselliden ziyade tehdittir, tersi bir yanlsamadr, ama onlarn bylerini bozmak iin nefse hakim olmak gerekir.

11

Ayba kanamas, hamilelik, dourma ve emzirme; bu trden klelikleri yceltemeyiz, tiksinti verici eyler bunlar, ok sayda erkek, canavar olarak grlme korkusuyla hissettikleri deheti sergilemeseler de bunlar karsnda rperiyor. Ak erkekler bunlar unutmu gibi yaparlar, dierleri sessizlii korurlar, yan izilen ve hepimizi zen bir konudur bu, Mslmanlar kadnlarn bizimle birlikte cennetteyken bu aclar ekmeyeceklerini ileri srerler, iyilemekten umudu kesmektir bu, Yahudiler her sabah Tanr'ya kendilerini erkek yaratt iin kranlarn sunarlar.

12

Dolaysyla kadnlara kar gnl okayc davran doaldr, cinsiyetlerine bal sefaletten onlar tesel li etmeye alrz, bizim yasalarmz genellikle bu sefaleti iki misline karmaya yarar, en bata da ahlaki ve dini yasalarmz, kadnlar bu yasalarn kurbandrlar, biz on lar mtevekkil kldka daha da iler acs olur hal leri. Yzyl lardan beri onlar daimi hamilelie mecbur ediyoruz, onlara en insan lkd fikirleri alyoruz: Bizim retkenlik idealimizden daha acmasz ne olabil ir? Biz kadn kiisellikten yoksun bir alet mertebesine indiriyoruz ve onu retmeye zorluyoruz, feda edilecek olanlar, hem de zorunluluktan.

13

Mutlu bekarlar! Mutlu ksrlar! sa ile Buda hemfikirdi, onlar ldnden beri dnyaya gelen milyarlarca insann kana imrenebiliriz ki? Pek azna, kukusuz. Ne diyordu Platon? ann en mutlu insan olan byk Pers ,kralnn, dsz bir gece kadar gzel pek az gn geirmi olduunu sylyordu. Hayatn byk bir zevk ve mutluluk olduuna yemin edenlere baktmda, onlar ne gzel bulurum ne de ansl domu sayarm, ne aklldrlar ne duyarl, ne inceliklidirler ne bilge, ne de derin, ama verek gklere kardklar kiilere ok benzerler.

14

Soylu insa n lar yaam ender o lara k severler, yaama nedenler in i yaamn kendis ine tercih ederler, yaamla yetinenler ise da ima tiksinti ver ic i k i i lerd i r. Yaam yce b i r ey dei lse, bunca arzu l a n r nesi va rdr? Bede n i n sevinlerini, en irk in ve en sa l ksz i nsa n lar n ar b i r istekle tatt klar n ve ar kullanma n n t ketemedii bir cokuyla bu sevinl ere tklerin i , ma l u p mi l letlerin doymak bi lmez bu trn iren yarat k laryla dolu o lduunu, bu hayvan lar n gnn kendi ler ine dayatt kl e l i kleri n geces ine tutunduklar n grmek yine de artr i n san . Ta n r, larvalara benzemekten esirge bizi!

15

Say n An ne'n i n benim b u sayfalarda a klad ma olduka benzer bir felsefesi vard , i kinc i bir ocuk i stemedi ve bu karar ocu kluktan henz kmken almt: Kala balk ve hepsi de bahtsz - n k ok kalabal k- bu nca a ilen i n hali onun bu tavrna gereke olmutu. Ak kar s ndaki gvensizli i , k i beni de aktan uzaklatrmt, bu tr sai klerle il ikis iz deildi , bana daha ok erken yata makul b i r bencill ik alad ve her t rl sa rholua ka r silahlandrd. rak ustaya ders vermeye balaynca son unda usta yenild i in i i t i raf etti ...

16

Bir hastalk hikayesi ilgi gormez, erken gelen lm ise bir ltuftur. Sayn Anne on aydan fazla can ekiti, ilk kez 1962 ylnn kasm aynda balad ve sekiz eyll dokuzuna balayan gece son buldu, balang rknt, grnte daha az dramatik olan sonucun ise tan olamadk. Bir kasm sabah, yatan ayak ucunda kan dolu bir kova grdm, Sayn Baba bana durumu anlat, daha dn hasta grnmyordu, gece yarsna doru kovalarca kusmaya balamt, can ekien biri gibiydi - ya da can ekimesine ramak kalmt.

17

Doktorlar karga srleri gibi tler, hepsi gusz, hepsi alngan, birbirlerini kskanyorlar, ncelik hakk n dvyorlar, "bana kalrsa"larn lm karsnda unutmuyorlar. Bu Baylar Moliere dneminden bu yana pek deimediler, ama artlk nsan daha masrafl ldryorlar, Sayn Anne bu loncay zenginletirdi, ecza imalatlar loncasn da, yzlerce farkl enjeksiyon kulland ve saysz hap yuttu, bir sr srsn ldrecek kadar. ld srada, ila kutular bir piramit gibi ylmt.

18

Bu tablolardan dolay ben i mazur grn, yaln zca haki kati iziyorum. Doktorlara fkeleniyor de i l im, onlar da hastalar gi bi zaval l insanlar ve grevleri onlar d uyarszlat r yor, ama kimi zaman onlarn meslekleri n i n umutl u azizlere ak olmasn ve bizim straplarmz gre gre bu straplar art racak den l i kemi klememeleri ni diled i im ol u r. En tuhaf ise, tam iyi n iyetle a lan rken g lmeye yol amalard r: Onlar, can ekienin baucunda yaam deil , yaam n sahte nezaketin i n k urban olmu dnyan n hi l iini temsil ediyorlar, iyi letiremedikleri k iiyi tesel li etmeyi bile bi lmiyorlard .

19

Syled im, ama tekrar ediyorum: Say n An ne'n in a i l es inden holanmyordum, ama bizim aramzda onun da ayn d n cede o lduunu san yorum, aile efradn bizden giderek uzak tutuyord u, yirmi be y ld r onlar n izi ni b i l e yitird ik. Gen ken bu insanlarla ender ortak noktas varm, olg u nl a t ka hi kalmam, ben bu d u rumdan pek ho n utsuz oldu umu syleyemem, onun daha iyi g r nmesin i sal aya n dei imden dolay o n u kutlad m, o da iltifat hi honutsuzl u k d uymadan kabul etti. Ben ona falanca n n ya da fi lanca n n o i ren g u d u bet halinden bahsettim, o da iyi n iyetle buna ikna o ldu.

20

Mutl u etme sanatn b i l iyordu, onunla b i r l ikte yaayanlar ve ona ba l alanlar, en tal ihl i kad nlarn i k i l i erdemi, onun yanna yaklaan herkes onu tand iin krediyordu , kimseye asla hakaret etmemiti, usand rd klar ise bunu hak etmilerdi el bette. Dzen d uygusu onda uyum boyutu ald , meziyetleri zaman getike gleniyordu, yarg yetisi i se zamanla b ir l ikte incel iyordu, yal l ktan ise ekinmiyordu, kend is inden uzak oldu unu sand anda yal l k ona isabet etti v e ya, ba lamayan b i r ktlkle onun zerine u l land.

21

Fazlasyla kiisel leti imi hissederek burada kesiyorum, haya d uygum baskn kyor. Dnya gayet ho ve son derece d i kkat ekici kad nlarla dolu, mi lyonlarca aile b una inan r, bu bak alarndaki her ey yan lsama dei ld i r, gnl almak, sevmek kukusuz ki mucizeler yarat r ama aile dndaki lerin gnl almas, nezaketi de b izi destekl iyorsa, o zaman nesne ll ik balar. Sayn Anne'nin erdemlerine inanmak zorundaym, nk onun ki i l i ine i lgi gsteril iyordu, yokluu etkil iyordu, nezaket bu kadar uzaa gitmez, yalann bu kadar da yorar. O benim yazlarmda yaayacak, bu da benim borcumu deme tarzm.

22

Sayn An ne'n in elbiseleri en zevkl is inden d i r ve ben onlar seyrederken o l d u ka ksnl b i r mela n kol i h issed iyorum, kad n dnya s n n ho ve yce ya n lar va rd r, her eyi aa r, yeri dolduru lamaz, i nc i k boncuklar ve vr zv r ken d i nce bir belagat srdrr, orta k paydalar mutl u l u kt u r. Ben se i lmilerin ihtiamn seviyorum, ama it i raf etmel iyim ki gen b i r kad n n giyinme odas - k yas fark l l k lar b i r ya nabuna den ktir, yaam n hol uklar n bi l iyor de i l im, y ine de bun lara deer veriyorum, ben im byle hol u k l a r yetit ir ip beslememe imkan yok, benim yaamm kasvetli ve mi l i tan... n k korumam gereken bi r sur var.

23

Sayn Anne'nin parfmlerini kokladka aryorum, onu bana derhal geri getiriyorlar, hem de nas l b i r byleyic i l ikleri var anlayabi l i rsiniz, derin bir mutl u l uk bu, bir varl benim i in yeniden vcuda getirerek bir felsefeyi derl i toplu hale getiren bir mutl u luk, ben -benden nce Marcel'in yapt gibi- zaman yeniden bu ldum. Sabbat' tattm, bu sayfalarn okurunu Yahudi mistiklerinin nda Proust'un eserini anal iz ettiim sayfalarma gnderiyorum. Marcel zaman yapc larndan biriydi, gerek bir Asurlu, onu anlamak Franszlara kal yor, u an iin ancak onun tadn karyorlar ve niin bir cazibesi oldu unu bo yere kendi l erine sorup d uruyorlar?

24

Sayn Anne'nin gardrobu hazine dolu. Sayn Ba ba, asl nda, onlar kefetmiyor, bunlar gzyalarnn bahanesi olarak gryor yalnzca, her ey ona kt gel iyor, en ufak an onu yaral yor, son aylar ondan ylla r gizliyor, lm maskesi yz kez daha uzun bir yaamn klarn rtyor, iki gerekd arasnda Sayn Baba kt tercihte bulundu ve bahtszl en yksek hakikat ol arak kabul etti. Aldand n ona syleyebi lecek miyim? Kasvetli hafta lar neyi kantlar? Ya lnzca kend i l erinin kantd rlar ve ne evveliyata kar ne de sonsuza dek peinden gidecekleri uykuya kar tankl k ederler.

25

Sayn Anne 60' l y l l ara do ru mela nkolikleti ve bu ona dnyan n en gzel ha l i ni verdi , nedenine nfuz edemediim bu deiim onu benim ii n daha da kymetli k ld , lmn glgeleri sevginin baharatlar dr, sonsuz yaam ise mutlak so ukl u u n oku l u ol u r. Yar n lar tehdit a lt ndaki i n sa n severiz, ne kadar ok tehdit a lt ndaysa o kad a r ok severiz, Tanr sevmez ve bir sevgi n esnesi deild i r, tan rsal ak bir a nlamszl ktr, en iyisi kukusuz ki kimseyi sevmemektir ve b u n u n i in de nce kendimizden balamamz gerekir. Kendinden n efret etmeyi savu nan kii, hissi balar pa ralar.

26

Duygu larmz dnd mzde duygularmz uup gider, Tin'in baknn duygularn zerine konmas bunlarn k le dnmesine yeter. Sayn Anne ld, ya kendimi asarm ya da onu unuturum, kendimi yok etmek istedim, kafamda bir i ki kitap varm gibi geldi, gereken zaman yaamaya ve yok o lan insan unutmaya karar verdim, yazdm Semanyer'imin [Hafta l k lar) baka amac yoktu, yuvarlanacam uurumdan beni b u ek i p kard. Ya llerimizi gmmel iyiz ya da pelerinden gitmel i yiz, ya mezarlarnn zerinde canmza k ymal yz ya da tek damla gzya dkmeden oradan ayr lmal yz ...

27

Benim felsefem, ierd i i rktc sertliklere ramen iyid i r, yumuamay reddediyorum, kendimi i leci yaptm, bu sertlikleri havada i lenen zinalar, h rnca tat a lma lar ve pek ho terk ediler olarak n iteliyorum. Bunlar yetitiren kad n l a r m ? Bu konuda onlar taklit etmeyece iz. Say n Anne benim sistemimin sertliklerin i b i lmiyor deildi, b u sistemi kabul edi lebil i r olarak gryordu, en azndan aktan vazgeilmise, ona gre bu artt, saduyulu olduuna kant bu da. Ak hakknda genken dndklerin i zaval l kad n bana aklamad, zaten b u beni hi i lgilendirmiyordu.

28

Sayn Anne her gece d gryordu, hem de btn gece boyu nca, ima ediinden bell iydi, ama bana ryala r n an latmyordu, a lacakaran l ktaki yaa nts n b i lmiyordum, belk i de kimi zaman benimle oyun oyn uyordu, kad n lar soluk a l r gibi yal a n syler, o n u n glgedeki yz benim mehulmd, bu da Ana O u l oyu n u n u n kura l d r. Kad n n glgedeki yz bizimkinden daha korkuntur, Bat'da kad n n kara n l kla r n bi lmezden gel iyoruz, ortaa n Mel us ine'den sz ettii do rudur ve Mel us ine bana gre en hayranlk veri c i kad n portres id i r, bu kon uda Bat asla daha teye gidemed i .

29

Erkek kadndan vazgeer, kadn gemez, kadn erkee aslr ve erkek haksz yere kendisinin kadnn peinden gitti ini hayal eder, oysa kadn onu a rr. Erkek manastrlar kadn manastrlarndan son derece daha deerlid ir, erkeklerin aka ihtiya c yoktur, ten onlarn akln bandan ayn gle almaz, erkek erkek olduu i in strap ekmez, parasz kald ya da gc kudreti olmad i in strap eker, kadn kadn old u u iin ve sevilmed ii i in strap eker. Gzel grnm, kahkahalar, oyunlar, vr zvr ve sevimlili kler; derin denizin kp ve kp n altnda art k kendimize de il, tre a it olduumuz siyah bir d nya.

30

Erkek kadna kar ya ratld ve eer direnseydi d nya balangc ndan bu yana deimemi olurdu. Sayn Anne bunu kabul etmiti ve b i r btn olarak, Medea'dan ok Antigone'ye benziyordu, Sayn Anne'yle birl i kte a k l yrtleb i l i r, Sayn Anne kafas nn iinde gzel tler veren ve aydn l k bakl , ll ve drst, namuslu, kusursuz b i r erkek ta yordu. Ne yazk k i hastal k onun en soylu n itelik lerini alt etti, biz teni ona tekrar tekrar strap vermesin diye zihnimizde ldrdk onu, pek az ac ekti, ya ln zca da lm nden nceki saatlerde.

31

kiyzllmz gsterd i k, o n u n korku v e umutlaryla oynadk, en korkun komedi oldu bu, geleneklerimiz bize b u n u dayatyordu ve bu geleneklere cepheden sald rmaya cesa ret edemed ik, bu t insel cinayete zlyorum, oysa ben tenaziyi terc ih ederdim, hastann kandr lmamas n ve ca n eki meye balarken kendi bi lerek lmes i n i isterdim, tek vicdan azabm bu. Zava l l Say n An ne, merhametin kurba n , merhamet onu dknlkten kurta ramad , bizler onu kafasn n d i renemedi i i l alarla ldrdk, o yaad, heyhat, ne hayat ya, b u n u n ya n n d a fiziksel cinayet bir ltuftur.

32

Nasl davra nma k gere k i rd i ? Say n Bayan Anne ondan esi rgedi imiz aklamalara dayanr myd ? Yal l ndan sz ediyordu ama asla l mnden dei l , gzel l i iyle lmektense yalanmay tercih ederdi, b u kvra k zeka koket b i r kad nn zekas de i l d i r, yaamaktan holanyord u, gen bir kad n ken, 1925-1929 y l larnda Berl i n'de ok elenmiti, n eel i ve uar b ir ya n va rd, b u onu sade b i ri yapyordu. Beni tuhaf b iimd e traj i k b u l uyordu ve beni mahkum etmeden, benim ka ramsa rl ma ka plmadan, btn kadn larda b ir zengi n l i k oldu u n u ve erkeklerin bunu zar zor sezebi ldi i n i i ti raf ediyord u.

33

Sayn Anne znde bence ac l biriydi, genken sarsld n, rperdi ini it i raf ediyord u, ama tela kadar cesareti de vard , dengesini kendi kendine salamas kiisel zaferi olmutu. Sk sk baylyordu ve Sayn Baba, deneyimli erkek, gzel kad nn imdadna kouyord u. Sayn Anne'yi ka kez baygn grdm tahmin etmeye cesaret edemem, kendine geldi inde, yle uzaktan gelmi ol uyordu ki genellikle ldn sanyordu ve yardm edilmedi inde kimi zaman vard son buna cevap olmuyordu. Zayft ve d i renci onu b itap dene d ek destekl iyord u.

34

Bu ayrnt lara gi rd i im iin beni balayn ama bunlar nemli gzkyor: Sayn Anne'nin kan gru bu AB'yd i, benimki A, babamn ailesinde ise sylenene bakl rsa O grubu basknd . Zava l l Sayn Anne vcut sv lar yla i lg i l i denen hasta l kla ra mahkumdu ve habis tmrlerden lmeye yazg l yd , o kendini sal kl gryor, mizacyla vnyordu, sa lkl deildi , ben de sal kl deilim, nk beni dokuz ay karnnda tad , bu da beni onunla ayn kazalara yatkn klyor, kendi doal kaos unu amt, hayranlk verici karakteri bir savunma mekanizmas ol uturdu, bense benim kaosumu aamadm, bu yzden yok olacam kesin.

35

Kendisinde eytan tuyu old u u n u sylyordu, ona ya kndan bak ld nda, balangta neden old u u hayranlk geiyordu. Cazibesi, bence, benim uzanamad m baka kaynaklardan beslen iyordu. Drt ba mamur bir kadnd, ne zama n bayl p aylsa derhal pudra lar n ve fa r lar n istiyord u, hoa gitmeme dncesi onu yl e rktyord u ki! lm ya klaana dek koketlik disiplinini korudu, nk dnyay iyi b i l iyordu ve bata n kar r karmaz ba la namaz olan kad n l a r kon usunda onu harekete geiren zekasn n gerekeleri ona yetiyord u .

36

Onun korktuunu b i l iyorum, ama yaa d srece hep yrekl i grnd ba n a , ben onda grdm bir ruh gcne dayanyordum, o da kayg lar na d i renebi l mek i in bunu n la s i l ahlan m t. O d zend i, gn yayyordu orta l a, ama b u d grnm sonuta kaostan ve kara n l klardan srekl i yen iden fethedi len b i r eser olarak kald : Say n an ne, boyun edi i el ikileri hissetmeyecek kadar zekiydi . Zava l l ac l kad n huzur bulsun! ok ac ekmiti ve eriyip gitt i i u a n n ihayet d in l enmekte, hem de i l k kez ryasz b i r uykuyla.

37

Daima rya gren ve uykusu dlerin -srarma ramen bana anlatmad bu d lerin- birbi rine eklenmesinden baka bir ey olmayan Sayn Anne, bu dlerde, be ya da alt yandayken koleradan lm olan kendi annesini giderek daha sk gryord u: Bana yalnzca bu kadarn syleyebi lmi ti. Byle bir kehanette uursuz bir yan buluna b i l ir, hasta l nn hissed i lmez gidi atnn ryalarnn doas hakknda bi lgi verdi ini sanyorum, kendi derinl ik leri belki onu uyaryordu, ama lmekten ekind iinden bu uyarlara kulaklarn t kamt . B ir kez yataa dt

nde de i lalar ak l nn ha kkndan geld i ler.

3 8

Say n An ne'nin gizl i d nyas n imdi kefediyorum, bu d nya kayg n n hakimiyeti a lt ndayd, bat l ina nlar ndan uta nd ndan onlar benden gizlemiti: Her ay e l ine a lt n a larak Ay'a sesleniyordu, sonra beni hayr dualar n a lmaya zorl uyordu, dola plar kapatmay ihmal etmiyordu, dme di kerken benim sessiz kalmam gerekmiyord u , muskalar kokl uyordu, bylere kaptrmt kendi ni, kem gzlerden eki n iyord u, ama ha kkn yememek i in yal and ka daha az bat l inanl o lduunu iti raf edeyim; tabii eer daha fazla kurnazl k la kendini gizlememise.

39

Onun kara kteri ne pek b i r hayra ndm, en iyi ya n ise berrak ve tutarl ak l yd. Sayn Anne ve ben, f i lozofa a k l yrtyord u k, b i rl i kte susmay da bi l iyorduk, saysz kon uda keifte b u l u nara k, bi rbir imizi an layarak, a n layor ve neredeyse hi tartmyorduk. Onda doal bir nezaket vard, st ne b i r de zarif b i r ekince, iki a i len in mensuplar da bu konuda ona sitem ediyorlard, n k insan lar la mesafel iydi, onlara a lan b ra kmyordu, onu k ib ir l i olma kla suluyorlard ama b u n u n tam da kibir olmad n b i l iyorlard, olaand l n n da etkisi vard .

40

Sayn Anne'yi yakyoruz bugn, f r na kadar i kimiz el i k ediyoruz ona, Say n Baba ve ben. te oradayz, fr n n sti l i mkemmel, evresindeki gal eri ler insan tefekkre da lmaya tevik ed iyor, ka gndr bi lmiyorum ama i lk kez gne b u l utlar del iyor ve haftalarca s ren rzgar, yamur ve so u klardan sonra bizi tekra r s t yor. Ken d i asla yaamayan hal k, l leri gerekd kabul ett i i can l la rdan daha ca n l olara k ben imsiyor, h a l k, yeniden a n msama i badetid i r. Fui, non sum, non curo, ite benim sloganm, l lerimizi u n utma lyz.

41

l lerimizi l olarak un utma l yz, ama onlar n model l erini tak ip etmemize ve eserler in i s rdrmemize izi n var; gerisi ise ci lve naz. Sayn Anne'n i n k l lerini saklamak i sterd i m, Fra n sz yasalar b u n u yasakl yor, d uvardaki k k bir gze ka pat lacak k l ler, cesed i rmeye b rakmaktan ve gid i p mezarna gl n bir eki lde iekler b rakmaktan daha iyi bu. Ben art k olmayan insan n d ir i lmil i iyim, benim eserim onu h i likten ek i p karyor, art k o benim kzm oldu, iimde h i h zn yok, Sayn Baba da benden daha az so ukka n l de i l.

42

lmek ne basit! lm iyi bi r ey, yalnzca krlerin lmden d patlar, ben Sayn Anne'ye imreniyorum, artk zecek sorunu yok, o benimle h emfikir olmazd, seksen yanda lmek isterdi kukusuz, iinin derinlerindeki rpertisine ramen her ey sevind ir irdi onu, iindeki mutluluk kayna kasvetl i ve h uzurl u, sakin ve umutsuz olan benden daha fazlayd. Ben ki y lda drt kez d grdm hat rla rm ve kendimi gnll olarak mutlak bir i lgisizl ie gmerim, en akl l kadnn zaman zaman ya pt akal a rn esi ri b i le o lurd um.

43

Sayn Anne gen el l ik le akacyd , son derece nazikti, kafasnda tuhaf, lgnca f ikirler dolard , onun yannda yaamak ok hotu, sknty kovuyordu, kt ruh hallerin i uzaklatryordu, esprisi boldu, ste l ik de ineli bir a layc l vard . Ya dnm n P n yumua k b iimde atlatt v e b u onda yen i trde niteliklere yol at, o andan iti baren kad n l k erdemlerini yitirmeden d rst bir erkek oldu, her eyi kon u k edebilirdi, har ikalar yaratt, genli ine deer vermekten ok olgun l u u n a hayra nd m.

44

Bizim denektamz olgu n l u ktur, b i rok kadn b u noktada kendini ya lan lar v e glgeleri ortaya kar: Do urga n, al kan ve sofu olduklar i in vlen bu a i le ana lar na ya k ndan b a kt nzda s izi balayacak h ib ir eyleri olmad n grrsnz, onlar apta l l klar ktlk yapma la r n engelleyen ypranm zavall yaratk lard r, cazi besiz, i ncel i kten yoksun, ksz ve benim harabe diye adlandrd m, d zenin, ahl a k n ve i n a nc n ya r yolda b rakt kadnlar. Sayn Anne d in le alay ed iyord u, as la i badet etmedi, bat l i na nlar ndan vazgeti, lmnden nceki y l larda ken d i n i felsefeye verd i .

45

Sayn Anne ve ben, kend i l eri n i sofu sayan ama kar koca hayat yaayan, da ima gnaha batan ve daima balanan bu kad n l a ra g ler g i b i yapyorduk: Onlar olduka iyi tanyordu, onlar hayasz kad n lar diye n i tel iyordu, kocalar na da sevimli hayva n la r diyordu. Rahip grdnde ok rahatsz ol uyordu ve kader eyta n g i b i i rk in bu s iyahi adamlardan b i r in in hasta nede o n u n kaps na mesi n i isted i : Tan r'n n bu elis i n i a rbal b i r havada kar lad ve hi b i r konuda ona tesl im olmad, akl n n ka l a n k smyla silahland ve bu i lk tesel l i ed ic in in , ardndan da onun yerine geen dier ikis in in ite n l i i n i so uttu.

46

Sayn Anne bana az ok sofu kad n l a ra kar mutl a k kmseme a lad, gayet de ha k l yd ve laf aramzda b u n lar n ak lda i lenen z ina lar old u u n u dn yorum, gerekler inden daha namussuz. Sayn Anne uyurken ld , gc tkendi ve tren in t'si b i le olma dan ya k ld . Benim szlerime inanyordu ve ona, olur da Ta n r varsa k iisel olamayacan kant ladm, n k k i i n i n oluturucu esi sredi r ve sonsuz lm de btn yaamn d i yetidi r. B iz, lecek ola n seviyoruz, kend imizi lml ve tehdit a lt nda hissetti imiz iin seviyoruz.

47

Tanr bizi sevmiyor ve bir sevgi nesnesi de dei l , Mistisizm znde Narsisizmdir, k iisel Tanr ise samalktan baka b ir ey deild i r, yoksul larn tese l l i bulma i htiyac kendi alalmalarnn kant d r, yoksa varsayd klar figrlerin gerekl i inin de i l. . . Fi lozoflarn Tanr's bana yeter, ben de b ir k i iyim ve kendi dmda k imse aramyorum, mebbet lme razym, kurtulu f ikr i bana bir taknl k gibi gel i yor, kurtulmak metafizi k b i r tecavz yalnzca. Sayn Anne her trl Mesi hi l i e kar Klasisizmi tercih ediyordu; ermi ler gi bi haklyd.

48

Sayn Anne bir znd kt , yine de ocukl uundan kalma ve yznn kzarmasna yol a an u b irka batl inancn kkn kazmakta ok glk ektim. Kad nlar acnaca k d u rumd a, onlar kendi leri n i erkeklerden daha fazla tehdit a ltnda hissediyorlar, ama daha az akl yrttklerinden, ilerini kemiren rky ifade etmekte glk ekiyorlar, onlarn vefaszl - doann yapmadan dan baka

onlara salad bir destektir ve hi ayrm inanma ihtiyac ise zaafla rnn itirafnbir ey asla olmamtr. Annem yalnzca

b i r kadnd ve fazladan b i r ey olamama ktan strap ekt iinde, sanki bylenmi gibi, kendi doasndan koptu.

49

Beni zen ey lm deil, l m ekilen straptan ve gsz dmekten daha iyidir, Sayn Anne lmekle iyi etti; bana ac veren ey onun b ra kt ve ben i m doldurd u u m bo l u k deil; yaln zca o n u n hasta olmu olmasndan ac ekiyoru m, y lla rca h a sta olmasndan; stel ik ho kad n n yaam aac, k i m se beklemezken, hatta ken d i de bilmezken arp lm t . En azndan kendi me kzacak b i r ey yok, ben ona fazlasyla tabiyd i m, hatta a r tabi olduumu, benden b u kadar sayg beklemediini kend i de iti raf ediyordu, ona d i renmemi isterdi.

50

Ben onun ebedi ocu u oldum, benim iin zlyordu, ama ball n , sayg n n tad n kartyordu, benim m i n n etimi n farkndayd , bu kayp a nlarda kendi bencilliine kzyor, kimi zaman kend i n i sulu hissediyord u: "Seni yalnzca kendim iin yeti ti rdim, doymak b i lmez b i r anne o lduumu sanmyordum ama seni sakat ladm, zaval l ocuum. Annenden daha fazla koruma l ydn kendini , senin ktln istemesem de sana arzu ettiim tm iyil ii yapamadm ve istemeden kendimi dndm. Biraz daha kaba ol, b i ra z nankrlk ben i teskin eder, znde hepimiz korku n benciller iz ... "

5 1

O, ksz olmaktan ok ekmiti, annesine yle a lamt ki bir anlamda felekten intikam almak ve ar b ir dknlkle stne titremek i in tek bir ocuu olsun istemiti. Kucaklamalaryla beni boacak kadar btn efkatini gsterip beni bkt rm t ve daha yaammn ortasna gelmeden beni k imsenin pmesini istemez olmutum, sevgi gsteri leriyle lene dek yetecek denli dol mutum, fazlasyla nazl bytlmtm, ama bu bir gtr, bunun i in teekkr borluyum, doru dzgn s evilmemi, glmsemenin glgesiyle cezbolan erkekler m i sal i okanma, sevgi d i lenecek deil im.

52

Pa ris'in gezin ti yerler i benim hac mekanla rm oldu, Sayn Anne'yle kar lamadm tek b i r yer yok, hayra n l m hznle a tba gidiyor, eh i r ben im gzmde b i r a lametler orma n , her ey bana kaybm hatrlatyor ve hi durmad a n yeni l enen bir tr mucizeyle bana onu geri veriyorlar, hi grmediim bir fasad a rpyor gzme ve hatrlamam i stiyor, Sayn An ne'yi unuttuumu sanyordum, oysa va rl hi olmad kad ar gerek, ls sa l ndan daha canl . Bu ne srpriz, bu ne zenginlik, benim gibi kukucu biri i in nas l b i r vahiyd i r bu!

53

Bura n n tad n , son kez, Say n An ne'yle birli kte, kan tkrmesinden bir hafta nce, Old Engla nd'daki son giysi provamda n sonra, Jeu de Paume Mzesi'n i n kar s ndaki Smith ay salonunda karmtk, ekim ay na yaklayord uk. Sayn Anne mevsime balad bir yorgunluktan rahatszd, aslnda ar bir yorgunluktu, Say n Anne artk pek yryemiyordu ve dn yolunda, banklarda oturmay tercih etmiti, benim de geni daireler izerek etraf nda dnmem iin rica etmiti. Smith'te a l anlardan bir in i ta n d k, 1948 yl nda onu grm olduumuz Rumpelmayer'den buraya gelmiti.

54

Tui lerie'de attm her a dmda a n lar zerime yapyordu ve y l lar n saatle r in izini s rd bu a n lar n bulan k kavga la r , d nme yetimi el imden a lan bir uultu doldu ruyordu i ime. Savatan nce miydi, yoksa son ra m? Hangi k a l m s ras nda? Sa n k i her ey stste biniyord u , sonunda kendimi bile ayrt edemedim, sanki hem on hem on be yamdaydm, hem otuz hem krk ya ndaydm. Heyhat, zamana kavumutum, ama kend imi yle yitirmitim ki, derleyecek gce sahip zne olmad ndan, hazinelerim kar gi bi eriyord u.

55

Bu neyi kantlar? iirsel bir kafam olsa da, bunlar sistemin zaaflardr, dnya naslsa yledir ve semboller ise hayallerin zaafdr. Sayn Anne'nin biricik bir yan yoktu, dnya ise hayranlk verici ve genellikle daha bahtsz kadnlarla doludur, ite nesneliim bana bunu retiyor ve ben de bu derslere uyuyorum. Sayn Anne daha gen lm olsayd ben daha sefil olurdum ve beni yokluuna kelimenin gerek anlamnda altrd iin ona teekkr borluyum, bedeninin k onun yitimini benim iin daha hafif klyor ve yok olup gitmeden nce bilincini yitirdii iin de ona mteekkirim.

56

Sayn Anne kadnlar hakknda bana ok kt ey sylyordu, kadnlar -ona kalrsa- canavard, yalnzca kendi karlarn dnyorlard, erkei yaama niyetiyle kovuyorlard ve onu asla iddia ettikleri gibi sevmiyorlard, sonuta lnceye dek yabanc olarak kalyorlard. Kendisi de yz kt grndnde, bana yzn retiyor, kusurlarn gsteriyor, sonra da ustalkla far sryordu ve beni deiim zerine dnmeye davet ediyordu, bylelikle gzm aarak beni kendi cinsiyeti konusunda soutuyordu, niyetine byle ulamt.

5 7

Sayn Anne beni tiksindirmeyi baard iin kimi zaman kendini sulu gryordu, bunun iin onu pek sulamyorum, yalandka nefsime egemen olmak bana daha az ac verdi. O, ocuk kalmay benim iin bir grev kld ve beni teselli etmek iin de ok uzun ve ok mutlu olmasn arzulad yallmdan sz ediyordu: Beni, ak sakallarmla, yan banda grmeyi diliyordu, kskand dier kadnlarn gznde benim bir erkek olmamam nemliydi. Btn anneleri vyor, btn kadnlar knyordu, sonra da benim ikincilerden uzak durmama zaman zaman aryordu.

58

Hayat, bizim yaama nedenlerimizin yannda hitir, Sayn Anne yaam sevmesine ramen bunu hissediyordu. Onu ngiliz ya da Alman sanyorlard, bu da durumu kolaylatryordu, kimse onun Yahudi olduuna inanmyordu, Yahudiler de onun kendilerinden olduunu renince aryorlard, onun girginliinin ve rahatlnn baka kayna yoktu, ben de bunu ona belirttim: "Zavall Annem," dedim, "mutluluunu bilmiyorsun, teyzelerimden birine benzeseydin hayal bile etmediin eye maruz kalrdn, nefret ve aalama her admnda karna kard, dengen kalmazd, dengeni yitirirdin!"

59

Ona biraz imreniyordum, ona benzemek isterdim, sonunda onun stilini benimseyerek kendimi ona gre hizalamay baardm. Onun yetenekleri, gl ve incelikli olduklar belli olsa da, serbest kalmadlar ve meziyetleri, kullanlmadndan, nadasta snp gitti. Kendi yetilerini gerekletirebilmek iin Sayn Baba'y ve beni feda edebilirdi, ama kendini Kutsal Metinler'in altnda saklayarak yaad, kendi snrlarnn berisinde len birok kadnn yazgs da budur ... Aslnda olmay hak ettii ey, varlnn glgesinde kalmt, dolaysyla bizimle tatl tatl ilikiye geiyordu.

60

Sayn Anne benim iimde yaad, onun iin gzya dkmem gerekmyor, cisimleti ve ben onu barmda tayorum, o benim ocuum, oysa unutacam sanmtm. Nafile kurumlanrnayn, hayr, Sayn Baba, o yok olmad, onu benim iimde bulacaksnz, gzyalarnz kurulayn. Mutluluumuz llyd, en azndan Yahudilerin olabilecei kadar mutluyduk, nk Yahudiler pek mutlu deildir, akl yrtp hissettiklerinde, yntemli iyimserlikleri temeldeki irenliklerine tanklk eder ve umut zerinde bir eyler ina etmeye kalkyorlarsa, imdiki zaman ellerinden kat ve tutunduklar her ey toza dnd iindir.

61

Sayn Baba beni okurken hznleniyor, ama o teselli bulur nk uar bir eilimi var, bu da yaamay salar ve insan yalandka bu bir ayrcalk olur. Yaammzn akn lm kadn aramaya ynelteceiz, vaktiyle ona elik ettiim sokaklarda geziniyoruz. Paris 1929 ylndan beri pek deimedi, bildiimiz yerleri defalarca dolatk, ben artk bir gizbilimci ve yorumcu oldum, Sayn Baba'y trbeden trbeye, sunaktan sunaa gtryor ve ona kendi ilmimi, anlarn ve sembollerin corafyasn aktaryorum.

62

Sayn Anne ve ben birlikte yayorduk ve benim renim yllarm boyunca ayr kalm olsak bile bu ayrl telafi etmitik, bir daha da ayrlmadk, bizi daima birlikte gryorlard, birbirimize gceniyor ya da matrak geiyorduk. Bu krk drt yl boyunca, be ya da alt yakn ilikinin bir yzyldaki grmesinden daha fazla grtk; kucaklamalarmz istatistiklere geer, hatta kimi zaman biraz bkknlk hissettiim de oluyordu, onun burnu milyonlarca dudan andrd Roma'daki Aziz Petrus'un bronz ayana denktir benim iin, bir iki kaburga kemiini inediim bile olmutur.

63

Sayn Baba'ya Anne ile Oul'un birlikte gezindikleri ve alveri yaptklar kutsal yerleri retiyorum, sohbetlerin konusunu ona gsteriyorum, unutulmu birok ona trensi bir havada retiyorum. Lamartine heykelinin birka adm tesinde duruyoruz ve sonunda, Avrupa Konseyi olmu atonun yz adm tesinde, Orman'n snrnda oturuyoruz, yolun her dnemecinde Sayn Anne'yi hatrlyoruz, manzarann her engebesi kelimenin tam anlamyla onun figrleriyle dolu, dzinelerce Anne'yle evrili gryorum kendimi, her yandan geliyorlar ve sanki her yata gibiler.

64

Zaman yeni bir boyut edindi, dadan inen sel gibi kayor, sonra engin bir dzln iinde aniden neredeyse hareketsizleiyor, nehir yatann snr yok, yorulmak bilmeden birbirini izleyen saatler geveke uzayp gidiyor ve yolda iyice lgnleiyorlar, kimi zaman ise kendi zerlerine gelip kapanyorlar, yapsn analiz edemediimiz ve bize sonsuz nsezi salayan bir aknlk hissediyoruz: Gemiin eseri bu; dirilen ve srenin akn frenleyen, bizi bir araya getiren zdelik dolaysyla oaltan. Sayn Anne bizi byle dolduruyor, lyken.

65

Sayn Baba ikna oldu: Sayn Anne bizimle birlikte. Sayn Anne bizi koruyor, Sayn Baba onu seve seve tanra yapar. inancyla ilgili konularda onu niye rahatsz edeyim ki? Benim duygum bu deil, ller ldr, ama bizler onlar yok olmasn diye yayoruz, bizim edimlerimiz ve eserlerimiz hem onlarn tutumundan esinlenebilir hem de anlarn srdrebilir, ama asla daha teye gidemez. Sayn Anne, btn nitelikleriyle birlikte, ona dair izdiim resmin dengi deildir, itiraf ediyorum: Benim yargm yceltmeye varyor ve ben kendimi kkrttm hayallerin esiri klyorum, ite esir dtm ve byle olmay ise hi olmad kadar onaylyorum.

66

leceini bilmedi, iyilemek ve yaamak istedi, lp gitmeden daha birka hafta ncesine dek projeler tasarlyordu, svire'ye yolculuk yapmaktan ve Victor Hugo meydannda gzel bir daire satn almaktan sz ediyordu, fkeden tepesi atsa bile onu hastanede tutmak iin biz de onu paylyorduk, kendini zayf hissediyordu, ama hi ac ekmiyordu, ilalar i gryordu, hasta olmad yanlsamasn salyorlard ona, bizim elimizden kap gidiyordu, onu hi tanyamyorduk. Ama ne yazk ki can ekienlerin o son mutluluunu yaamad, hayatn yeniden yaamad, o hayat ki, skntlarna ramen, mutsuz deildi.

67

Mays aynda hekimler toplandlar ve onu son kez mahkum ettiklerinden, hep birlikte Sayn Anne'yi teskin etmeye ve ciddi bir eyi olmad konusunda ona yeminler etmeye gittiler. becerilerini birletirmiti, onlardan nce gelenler de vard, onlar izleyecek olanlar da. Sayn Anne onlara kulak verdi ve szlerinden kuku duymad, itah hala yerindeydi, yz yanltabilirdi, hala gazete okuyabiliyor ve iman konularnda gevezelik edebiliyordu, odasnda dolaabiliyordu ve kendisine pudra, far, krem ve losyon, ayrca eitli incik boncuklar almaya beni gnderiyordu.

68

Onun ban ykamam gerekti, salarnn yarsn yitirmiti, herkesin imrendii salar sar ve doallnda bukleliydi, artk kuafre de gitmiyordu. lalar bu salarn hakkndan gelmiti, buna zlyordu, ben de onun kadar zlyordum, boynunun ne kadar zayfladn gryordum, omurgalar saylyordu. O gnlerde, olaanst bir anda ocukluunu hatrlad, asla geri dnmeyen ocukluunu: Yanlarnda spalaryla evden eve giden Konstantinopolis'teki satclarn lklarn taklit etti.

69

Beni hala heyecanlandran ve tarifi imkansz bir mutluluk havasyla bana sradan eylerini tekrar tekrar anlatt, yazarken boazm dmleniyor hala. Bence strap kusursuz mutluluk kadar uzun boylu deil, Sayn Anne'nin kendisini son derece sevimli klan yeteneklerinin karl olarak kusursuz mutluluu hissettii kansndaym. Sayn Anne'nin skntl biri olduuna eminim, ama dertlerinin devasn da yannda tayordu, memnuniyetinin gc aclarnda yoktu, bu devalardan birinin ben olduumu ve benim evliliimin onu cidden tesellisiz kldn hissediyorum.

70

O mays ay ok daha trajik oldu, Sayn Anne'yi o srada kaybettim, yoksa eyll banda deil, nk artk kendisi deildi. O mays ay bizim son yaknlk anmz oldu, sa elimle ellerini tutuyordum, sol elim alnndayd: Hala az ok rahat soluk alyordu. Ayn gn, mcadele ettiim byk acnn dncesiz hareketinin esiri olarak Orman'da kotuktan sonra Lamy-Trouvain'deydim, hava artc biimde scakt ve gne o zamandan beri, Sayn Anne'nin yakld 12 Eyll perembe gnne kadar bir daha ayn gte parldamad.

7 1

lm olan Sayn Anne'nin benim iimde yeniden yaayacan biliyordum, ben ki o mays ayndan beri onun can ekimesini bitmeyecekmi gibi grm ve en ksa srede son nefesini vermesini dilemitim, artk ayaa kalkamayaca ve ac ekerek yatakta eriyip gidecei, sonu nceleyen o dehetli dknlk hali gelmeden son nefesini versin istemitim. Ona bakmaya cesaret edemedim, karlaacam eyin binlerce baka grntnn yerine gemesinden korkuyordum, ksa kesmenin daha hayrl olaca eye sayg gstermek zorunda brakan ahlakmza lanet okuyordum. Sevgili kadn ho bir lm hak ediyordu, yoksa donup kalm gsz doktorlarn ortasnda zlp dalmay deil. ..

72

Bunu da syleyeyim mi? ocukluk anlarm bana dokunmuyor, ilk yirmi ylm karsnda neredeyse tamamen ilgisizim: Sayn Anne'nin beni bir yn mrebbiyeyle yetitirdii doru, bunlar birbiri ardna benimle ilgilendiler, alld zere hepsi de olduka eitimli, ok dzgn davranl ve sayelerinde sevgili anne babama kimi muaeret dersleri verebildiim kz kuru/aryd. On drt yl akn sre boyunca Sayn Anne'yle yalnzca bayram gnleri ya da tatillerde dar kyordum, onu iki gecede bir ancak bir, iki saat grebiliyordum.

73

Sayn Anne ld m? u an iin hibir ey deimedi, Sayn Anne geri gelebilir, sanki yata bile onu bekliyor, byk ve kk gardroplar, komodini ve ifonyeri, mantolar ve giysileri, amar, biblolar ve incik boncuklar, hepsi onu bekliyor. Yaayanlar geip gidiyor, geriye nesneler kalyor, Sayn Anne bunun farkndayd, Sayn Anne bunu sylyordu ve ben ona nesnelerin devletin gznde daha nemli olduunu sylyordum, benim gerekelerim onu zyordu ama doruluklarn kabul ediyordu, ykld yklacak bir binay desteklemekten ya da bir galerideki tablolar restore etmektense bin ocuu yaamaya armak daha az masrafldr.

74

Nesnelerin yaam onu rktyordu, salamlklar aknla bouyordu, bunca tasasz nesnenin ortasnda kendini tehdit edilmi hissediyordu, ama niye? Bu nesneler de sras geldiinde ona tanklk edeceklerdir, onlar da az ok onun doasnn parasdrlar, Sayn Anne onlar insaniletirdi, onlar yeterince uzun sre koruyacamz dnyorum. Sayn Anne yalln eiinde ld, altm iki yana gelirken, en fazla ellisinde gsteriyordu, iyi zamanlarnda daha da az gsteriyordu, yalansayd ufak tefek biri olurdu, her eye ramen bundan ac ekerdi ve sahip olduu btn felsefe bile onu kadn olarak akl yrtmekten alkoyamyordu.

75

Ben ne acy ne hazz seviyorum, kadn dnyas beni cezbetmedii gibi ikna edici de gelmiyor, Annemin iindeki kadn beni asla ekmiyor, benim derinliklerim souk, tasasz, arzudan ve endieden nefret ediyorum, Sayn Anne de benim bu meziyetlerime hayran olmuyor deildi, benim zgrlmn kaynan burada gryordu. lm beni uzun sre sarsmayacak, nk artk hibir ey beni etkilemiyor, Sayn Anne de benim kayglarmn kalnt larn yannda gtryor, onun sonu beni zgrletiriyor, ayaklarmn altnda dzenden baka bir ey grmyorum, kaos yok oluyor, her yer l l, benim iimde sakin bir gven gibi doduunu hissediyorum.

76

Bir sre sonra Sayn Anne'yi dnecek durumda olmayacam, i g ve gnler galebe alacak, bkknlkla her eye yeniden balayacam ve merhumenin ans bir simgenin iinde silinip gidecek. Sayn Anne beni kadnlardan kurtard, ona mteekkirim, tini varla raz ve kle klan yazgnn yknden kurtard beni, yazgnn varlnda olamadm eyi artk oluyorum ve Sayn Anne hayattayken grndm ezeli ocuk halim sonunda onun yannda yok oluyor. ki lnn birlikte yaklacan dnyorum: Onun iin olduum eyi yannda gtryor, beni kurtard iin ona minnettarm.

77

Her yerde ac var, ilk grev acy ortadan kaldrmak, ac akn parasdr, ak ve ac ayn izgide yryorlar, ne kadar az seversek o kadar az tehdit altndayz, sevginin z soysuzlap rpermektir, severek bakalar iin rpermeyi reniyoruz ve kayg zincirini boynumuzda tayoruz. Yazglarmz en masum bakirelerin gzlerinde uyukluyor, en hayranlk verici kzlarn glgesinde klelik silahlarn kuanm yryor, yanlsama her kuakta yeniden douyor, sarlp kucaklamalar yan lsamay srdryor; yzyllar ve binyllar var ki bunun tek aresi cinsel perhizdir.

78

Kadnlar bizim dmanmz, anneler de bu zc kuraln istisnas deiller, anneler bizi kadnlardan kurtarmaya yaryor, eserler bizi annelerden kurtarmaya yaryor, eserler Tin'in evlatlardr, eserler Pallas gibi kafalarmzdan douyor. Biz kadnlara sayg borluyuz, onlara sonsuz nezaket borluyuz, onlar knayanlar onlarn sultas altna dyorlar, onlar paralayanlar ayaklarnn dibinde srklenmekten kaamyorlar: Kadnlardan daha fazla uzak durabilmek iin onlar onurlandracaz, onlar iyice itmek iin gklere kartacaz, onlar kendi simgeleri altnda ezmek iin tanrlatryoruz.

79

ki gz iki eme bir hayalet olarak deil, yardmsever bir dost olarak geri dneceini hissediyorum, onun lmnden beri fazladan bir boyutum olduu kansndaym. Sayn Anne benim m doldurdu, Sayn Anne beni terk etmedi, fikir yerli yerini buldu, fikrin gc bana gereken tek mucizeyi gerekletiriyor, Kutsal Anamz'a tapyor deilim, ama sonuta ben de o sofulara benziyorum ve onlarn aknlklarn balyorum, Katolikliin bir biimi bu, gayet iyi farkndaym. Her olun kaybedecei bir Anne'si olduunu biliyoruz elbette. imde aa kan vahyin beni istemediim yere gtrmesinden rkyorum.

80

Odadan kamamasna yol aan kanamalarndan nceki son gezintilerimizden birinde, Debilly kprsnn tesindeki Modern Mze'ye ve revana gittik. Sayn Anne mavnalara bakyor, kimileri ar ykl ve su seviyesinde Seine boyunca kyorlar, kimileri ise ev kadar yksek ve bo nehirden aa iniyorlar. Hava, ekim aynda olmamza ramen scakt, :zayf ve plak bir adam gneleniyordu, ayn adam eylln bu pazartesinde grdm, aa yukar on bir ay sonra, hala yayor ama bana glmseyerek onun zayfln gstermi olan kii artk l.

8 1

Sayn Anne benimle birlikte yrmeye almt, havann olduka esintili olduu kprden tekrar tekrar geiyorduk, ama bu kez bana yalnz gitmek iin rica etti ve btn zamann nehrin sol yakasndaki gezinti yerini snrlayan koca bir tan zerine oturarak geirdi. O tan ve karsndakinin yerine imentodan bir rampa koymular, biraz zldm, nk oraya oturacam diye kendi kendime sz vermitim. Geri dnerken Mze'nin revandan getiimizi ha-

. trlyorum, burada, yz kadar seyircinin ortasnda, tekerlekli patenlerin zerinde kendinden gemi iri yar bir adam vals yapyor, kollu bir gramofondan da mzik yaylyordu.

82

Sayn Anne bu tuhaflktan zevk alyordu, onu elendirdii iin adama minnettardm, antika gramofonunu Mze'nin avlusundaki sunaa yerletirmiti ve bir dakika bile yalanlanmayan bir hayranlkla evresinde dnyordu, kimseyi grmyordu, herkesin bak onun gzlerine taklp kalmt. Okuyucum bana anlarmn niin genellikle 1953 yl eiinde durduunu soracaklardr? nk ocukluum ve ergenliim srasnda kendim deildim, hayaller alemindeydim ve yaamyordum, Sayn Anne'yi pek az anmsyorum nk onunla kaynamtm, onun tanskmnn glgesindeydim.

83

Sayn Anne'nin vefatnn zerinden bi r hafta geti ve bu yaammn en uzun haftas oldu, bende ka ay srd bilemiyorum, asla yalnz deilim, gerekten oalmm, ellerim dolu, yanmda bir varlk, varlmda bir k var. Merhume, kimseden beklemeye cret edemeyeceim balar benim zerime sat, brakt boluk takn ltuflarla ve bitmek bilmez iyiliklerle doluyor. yi kalpli Sayn Anne, size teekkr ediyorum, imkansz olduunu sandm eyi bana gsterdiniz, sizin misyonunuz benimkiyle devam ediyor.

84

inde bulunduum artc durumda bekar olmak kolay, fikrin hizmetkar Kutsal Anamz sofularndan biri gibiyim, Goethe'nin Doktor Marianus'una benziyorum. Akl, Analarn olduu yerden inmedi, Akln dehas her ycelikten kayor, onun rol orta yolu korumak ve biz ona sayg duyuyoruz, Akl bu eyll gnlerinde bana yetmiyor, yarn tekrar karma kacak, Analarn yanna iniyorum ve srasyla Mater Gloriosa'nn [Ezeli Dii] szld yere ykseliyorum, mistik bir soluklanma bu ve buradaki daimi hedef artk benim yaama nedenim.

85

Sayn Anne'yi aknlatrdm ve kendime Gkte bir baka Anne verdim, ne fazla ne eksik, ben ksz olmak isterken ister istemez Oul oldum, yazgma razym ve bunun imrenilesi olup olmadn bilmiyorum, annelii kapsayan Arketipe kadar gittim, kayna gecede grdm ve artk tek olmadm anladm, Sayn Anne'nin yannda yalnzlktan ekiniyordum, Sayn Anne beni baka ellere brakt, bama konan ite bu eller. Hayr, bunun mmkn olabildiini asla dnmemitim, bu beklenmedik bir dirili oldu, vaktiyle bununla ilk ben alay ederdim.

86

Bu aklamalardan dolay beni balayn, ama acnn aresi aknlktr, hibir ac aknla direnemez, yol uzun deil, bizim erdemler imiz de bu yolu ksaltr, erdemin dl alkanlklarmza damgasn vuran dzendedir, ou zaman alkanlklar sayesinde varlmz srdrdmzden, sonunda alkanlklarmz en az doal erdemleri bile doallatrrlar, biz de dnrz ve sonuta bizi dntren hareketin elimizden katn fark ederiz, nihayet olgunlamzdr ve belli belirsiz yol alarak Doa durumundan Ltuf durumuna geeriz.

87

Sayn Baba belki de bu dili anlamaz, ama yine de o fazlasyla ac ekti, Sayn Anne'nin banda bekledi, hem de aylarca, bu oyunda on be kilo kaybetti, zavall adam kendi glgesine dnd, geceleri rpertilerle geiyordu, Sayn Anne'nin mthi lklar att dnemde on iki, on be kez kalkyordu, Sayn Anne'den nce onu yitirmekten korkuyordum ve Sayn Anne'nin hastaneye yatrlmasnda srar ediyordum, hastay ikna etmekte glk ektim, burada kalsayd en az iki ay daha yaard. Anne babamdan birini hi olmazsa kurtaraym dedim, dieri naslsa lecekti.

88

Sayn Anne hayatta olduu srece onu yitirmekten ekiniyordum, onun lmnden daha ackl bir ey bama gelemezdi, hissettiim skunet olduka rktc. Sayn Anne altmn gemiti ve ben, krkmn zerindeyim, beni henz olgunlamadan ksz brakmad iin Tanr'ya krediyorum, ikayet etmek elimde deil, yasm silinecek, acm dinecek, iime geri dneceim ve olan olduuyla kalacak, gemiimde ekillenmi olan ey btnyle lmeyecek, zaman ertelendi ama yeniden bulunacak, baka bir grevim olmadn geen zaman bana retiyor.

89

Anne adna layk btn anneler, her anne Arketip'i yansttklarndan birbirlerine benzerler, onlarn nezdinde Arktetip'e hrmet gsteririz, kiide bulunmayan mkemmelliyet onda vardr ve tek bana ele alnan ahsiyet bizim hayranlmz zorlamaktadr. Sayn Anne, dikkat ekici ahsiyet, beni Arketip'e gnderiyordu ve bir Ezeli Ana'y benim iin mevcut klyordu: Kii yok olsa da kendi lmyle Mater Gloriosa'y srklemez, bulut ynlar salnyor, rzgarlarn oyunca ile bizden para para gizledii Arketip sonsuza dek yerinde kalyor.

90

Benden bakalar ahs tercih ederler, kiinin yerinin doldurulamayacan dnrler, mutlak gereklii aka ifade ederler, onun yitimi karsnda hibir arketip onlar tesell i edemez, bu insanlarn tutkusu houma g itse de akl yrtmeleri bence temelde gnahkardr. ahsta bizi iten zel l ikler var, tpk kanmz donduran glgeler gibi, bu dnyadaki hi ki mse her gn ya da akamdan sabaha taplmay hak etmez, tutku gereklii bizden sonsuza dek gizlememelidir, tutku ne kadar krse gzn almas da o lde etin olacaktr. Kusursuzluk Arketip'te toplanr, ahstan yola kp onu severiz.

91

Ezeliyet duygusuyla buluanlar teselli bulurlar ve bu duyguya sahip olanlar hibir ey ykamaz. Yaam bir dayanaktr, yoksa neden deil, yaam zorunludur, ama yeterli deildir: llerin bize verdii ders budur. Sayn Anne salnda bilmedii ve yokluunda syledii yce hakikatleri bana retti, glgedeki az kuku duymadm kavramlar bana gsteriyor, Sayn Anne ld ve Ezeli Ana onun yerini ald. Kukusuz tek bir annemiz var, ama seilmiler onun bir olduunu bilmezler, bir ve ayn, stelik lke, yzyl ya da kii ne olursa olsun.

92

Kadndaki Ezeli An ne'yi uyandranlara, onu O'na benzemeye zorlayanlara ne mutlu! Kendileri ni daima hayal k rk l na uratacak kadnda bitmez tkenmez bir zen ginl ik bu lurlar, o kadn bir ahs olduu nda, kadn olarak kadn eitsizdir, erkein dengi deildir, onun derin nitelikleri kiisel l ikten yoksundur, en yksek erdemleri a rketipiktir, fem inistlerin eseri ancak belirgin haklarna bal olarak ilerler, bu eseri reddetmemekle birl i kte, yetersiz olduunu dnyoruz, kadn bir a lt-erkek yapmaya vard; tanm gerei pheli bir erkekliin s radan bir d oldu.

93

Sayn Anne'nin kii olarak kusurlar vard, snrlar da vard, tarihin en kayda deer kadnlarnn kadns kk yanlar vardr, kimileri kralie olmulardr, kimileri azize, bundan dolay onlar balamalyz, doalarnn dzene dedii ve dzenin de yaratc olarak bize dedii bedel budur: Bizim kadna oynattmz rol kadn kendi semedi, rahibe ve efendi olan kadnlar bize en aalayc rol dayatyorlar ve bizi onlarn grndklerinden daha kk klyorlar; bu arada onlarn bizim kurbanmz olduklarn unutmayalm.

94

Benim yaza r olmamda Sayn Anne'nin pay vardr, beni yeten ekli buldu, bana cesaret esinledi, beni kendime ve baka larna kar destekledi, bu ii brakacak olduu mda zld ve benim yazlar m onun yaama nedeni oldu, zevki de ngrs de yerindeydi, kimi za man beni dzeltti, ben de s k sk ona dant m. Bir kad n n kayda deer bir eserin yaratcs olmas pek enderdir, ama byle bir esere tevik ettiine -itiraf edel i m ki- pek s k rastlan r, kadnn ardnda gizlendii glge bir by klk kaynadr, hatta ou kadnn grnmeye alt ktan daha fazla.

95

Sayn Anne'nin benim geleceime i nanc vard, benimle birl ikte onun da dnyevi bir hrete eriememi olmas yazk. Son eserim ktnda gazete bile okuyamyordu, eseri minnet iareti olarak kollarnn arasna ald, eseri ben onu el lerinden aldm, ama amaya, sayfalarn kartrmaya mecal i yoktu, hi olmazsa prova basklarna yle bir bakmt, baz sayfalar karmam benden rica etmiti, ama bence hakszd. Bedensel lmnden ay nce ilalar akl n ldrmt, biz onu straptan az ok kurtardk, karanl klardan deil.

96

Sayn Baba'nn zntl olduunu goruyorum, zaman zaman yeniden melankoliye dt oluyor, benim felsefemin yeterince teselli edici zellii yok, ama Sayn Baba yorgun, can ekimenin arl omuzlarna iyice kt, imkansz gerekletiremediinden grevini hi yerine getirmediini dnyor, -iyi niyetle- sorumlu hissediyordu kendini, ona itiraz ediyorum, kendisinin nemsiz biri olmadn, Sayn Anne'ye prenses muamelesi yapldn, bir dairesi olduunu -hem de hastanenin en gzel dairesi-, iki hemire ve alt doktorun ona baktn sylyorum. Batan kaybedilmi bir mcadeleye girmitik ve sonu, herkesin hemfikir olduu gibi, asla beklenmedik deildi.

97

Sayn Anne'nin ok hayran vard, ama bu blm benim yetki alanma girmiyor, bu Sayn Baba'nn ii. Sayn Anne istedii kadar felsefeye dalsn, azmsanmayacak kompliman alyordu, kendisinin ho bulunduunun gayet farkndayd, gen kzken semekte glk ektiini, gen bir kadnken neredeyse aktris olup barollerde oynayacan sylerken belli ki doru sylyordu, ama yine konu benim iim deil. Hayranlar arasnda iki ya da lise retmenini hatrlyorum, benim gzmn nnde cehennemi bir kur yapmlard.

98

Sayn Anne bilge ve koket biriydi, atele oynuyordu, nk kendinden emindi, i htiyatlyd ve daima makuld, dnd, hesap yapt yznden bel l i olmazd, taktik bir dehas vard, e n ufak grnmden bile ok anla l r sonular kartyordu, kimse yaknn ondan iyi kavrayamazd. nsanlar konutururken kendisi ancak bir iki kelime ediyordu, onlar Sayn Anne hakknda hibir ey bi lmiyorlard, Sayn Anne onlar sorguladnda, kmsedii insan lar sistematik olarak onayla rd , onun en byk ustal k imseyi yaralamamak, yaralamad klarn uzakta tutmakt.

99

Kendine itaat ettirmekte ok baarlyd, kimse ondan iyi kendini savunamazd, btn bunlar da slubunu koruyarak yapyordu, yalandka zevki ve slubu giderek gzelleip salamlayor, ho bir yal olmay ve asla azarlayacak biri olmamay vaat ediyordu, ama buna zaman olmad ve ite biz buna zlyoruz. Onun bencillii kalbinin soukluundan kaynaklanmyordu, berrak bir bilinle hareket ediyordu, akl bandayd, hem de trnaklarnn ucuna dek, en iyi anlarnda bir Pallas oluyordu, i havasna brndrmeden yaknlarnn karna ondan daha iyi gz kulak olabilecek kimse olamaz.

100

Hayr, alamyorum Sayn Anne, llerimize akttmz yalar, bizi onlardan skp alan gnl borcumuzdur, erkek de kendine alar. Hayat ya da lm benim iin farksz, benim eilimim hep bu ynde oldu, kadnlar ve ak beni heyecanlandrmyor, Sayn Anne'nin vaktiyle olduu kadn hali beni asla cezbetmedi, benim derinliklerim souk, arkanl, bu derinliklerdeki sakinlik beni artyor, henz kendimi tanmazken bu vahiy bana benim bir filozof olmak iin doduumu retiyor. Sayn Anne acl biriydi, ama onun tela hepimizi kurtard, rpertisi bilgelie deerdi.

1 0 1

Sayn Anne kadn lar tanyordu, bana onlarn zaaflarn retti, evirdi kleri dolaplar hakk nda beni bilgi lendirdi, benim yanlsamalarm datt, ona yine teekkr borluyum, benim gzm amak iin kendini bile kk drd, acmasz yntemi beni so ukluum, arkanl l m ii nde sertletirdi. Bana m utluluk aramamay tledi ve btn mutsuzluklarn kaynann aramak olduuna beni ikna etti, pek de haksz olmadn dn yorum, en ufak sarhol u k bile b i r ykml lktr ve reddedilmek asla cezalandrlmak olmaz. Sayn Anne, b i lgeli inize krler olsun! Beni souttunuz, bana yaplacak en byk hizmet buydu.

102

Sayn Anne bana olumsuz bir mutlu luk vaaz ediyordu, s kntlarn olmad bir mutluluk, gn l l bir asetizm, erdemli b i r bencil l ik; o n u n hakl olduunu ilan ediyorum. Sayn Anne dnyay a n lamt ve beni dnyadan kurtard, ona hi sitemde buluna mayacam hissediyorum, doamn kimi za man bana tel kin ettii eyin peinde gitseydim ekeceim straptan ok daha az n imdi ekiyor o lmam ona borluyum. O, benim bu doutan zell iimi kendi i l keleri nin su ltas a ltnda edi, g l bir kadnd o n k, kendi zaaflar n amaya a l knd ve btn bunlar da kal binden kopup gelen gnl okayc bir yumua kl kla ve srekl i i ltifatlarla yapyordu.

103

Sayn Anne bi r hafta nce yakld ama varl hi olmad kadar gerek, onunla doluyum, onun verdii dersleri dnyorum, iimde h zne yer yok. Soylu kadn Bellek Tapna'nda yaamay salad, ben de ona bir sunak d iktim, ite malzemesi, Sayn Baba i le benim aramda merh ume sk ve kesin bir zincir halkas oldu, birbirimize sar ldmzda Sayn Anne'yi dnyoruz, Sayn Baba onu benim iimde bulurken, ben de onun iinde buluyorum. Bu itenl iimden dolay beni balayn! Benim eserlerimde bu tr eylere bolca rastla nmaz, bu a lan bir parantezdi r ve yaknda kapanacaktr.

104

Anne, sizi selaml yorum ! tlerinizle bana yardm edin ve verdiiniz rnekleri bana hat rlat n ! Siz sembol oldun uz, ben de size vg dolu bir kurban olarak yazm sunuyorum! Sizi hastayken yitirdim, ldkten sonra yeniden kavutum, dkn hal inizin ansn iimde yok ederek eserlerinizin ans n canlandryorum. Evrenin bo olup olmadn bilmenin ben i m iin nemi yok, zorunluluun ynettiini ve dnya yasalarnn kiiden bamsz olduunu h issetmenin benim iin nemi yok, hakikat asla baka bir ey olmad, hakikatin bana yeterli olmasn protesto ediyorum, onlar -llerin i- grmeyi hayal eden zayf yaratklar kmsyorum.

1 05

Onlar as la grmeyece iz ve bu yzden onlar seviyoruz, h i l ik sevg i n i n bedel i d i r ve h i l i in tac sevgi d i r, byle olmas da iyidir, zaman ve a h s ak yor, sevgi ve h i l ik birbir ine denk, bu konuda bizi a ldatanlara m u lagatac d iyoru m. Rza okulu, bykl n m jdecisi ve ezel i yaam bizim bu d nyada -asla baka yerlerde deil- yer a ld mz yaamdr, biz yoksa k baka yer de yokt u r. te, reti l mesi gereken, ite renmeyi hak ettiimiz ey b u ! Ve i te yi ne de bizden esirgenen ve hatta i n a n ma m z n bi le yasakland ey b u !

1 06

B it ird i imi sanyord u m a ma h a l a syleyecek bir ik i ey kald , beni boyu n d u ru u na a lan ei l ime niin d i reneyim ki? S i l inen bir acy tatmama izin verin, defa larca ba kt kta n sonra b i r kez daha arkama bakmama izin verin. Sayn An ne'n in l m l old u u n u bi l iyordum, onun lecei fik ri y l lard r ben i m hayal gcm al t ryordu, kendimi yavaa buna hazrlamak istedim ve bu olay meydana geld i inde dehet benim iin ainayd art k, yat t m h issett im, lm n, Say n Anne'nin l m n n bi le bir h i o lduunu grm tm. l ler l olmaktan ac ekmezler, ya ln zca yaaya n l a r yaad k lar i in ac ekerler.

107

Hep ac ekmek akla yatkn bir ey dei l , tabi i eer ac bizi s lah etmiyorsa, a lad mz l ler b u n u h i b i l mez, tesel l i b u l maz b i r h a l a l rsak eer kendi sevg i mizi n esiri o lmuuzd u r. nsa n n s rd rmek iin yarat lmad safl n i inde varl mz as la uzun s re koruyamayz, azizler in yaa m bu neden le tehl i kelere daha a ktr, b ir tutku i imizi sard nda biz de kimi zaman on lara benzeriz. Kendime a layacak ve merh umeyi d n meni n yerine kendimi ge i rebilecek miyim? Tesel l i bu l mayan herkes bu raya varr, znt leri mden daha deerl i o ldu u m u hissediyor u m . . .

108

nk ac n n bile i inde s a n l a nd a n ok kendi-n i beenmi l ik ve itiraf edi lenden ok ehvet vard r. Bizi tecrit eden yas, bizi ha nta l lamak zorunda brakarak, sonunda yen id e n yk m l l k a lt na a l r: O za man h erkese benzeriz ve herkesin dengi olu ruz, herkesle b i r l ikte kayp k it leyi ol utururuz, a rzu n u n , kayg n n, sevgi v e n efretin, ya n lsama oyu ncaklar nn ve olumsa l l k kleleri n i n dokuduu alara kapl r kal rz. Asl nda ben z i nciri k rd m, Say n Anne bunu bi l iyordu, bu zg r l n i l k eleri n i bana o salad , b u n la r beni s ras ge ld i inde o n u n an s ndan da ku rtaracaklar.

109

Sayn Anne'yi, yceltme ei l imi gsterdi kten sonra, sayg yla ve m i nnetle sevmek istiyoru m, nk baka trl, can l la r n ortas nda, b i r merh u menin tesel l i bul maz olu olarak ka l r m . Ustaca yen i lenmi bir ac dan yara rl a n rsam onun a n s n ktye kul lan r m, yas m bir yaama nedeni yapa rsam kendime i hanet ederim. Say n Anne ok meziyetl iydi , ne kend i a i lesini ne de benim ona borl u o lduum mizac o sem iti, bun lar ben i m nefsime egemen olmam sayesinde hazr lad m m utsuzl u k lard r. l m bir sevg i l iyi bekler g i bi bekl iyorum, ocukken Sayn Anne'yi bekled i i m gibi bekl iyorum.

1 1 0

Sevg i n i n reddi bizi ebeveyni mizi n zeri ne karyor, Sayn An n e b u n u hissed iyordu, ben d e onun an la mas n sal yord u m, onun ba n a aktard eyin yay lmay hak etmedii n i , ama ac lar mzn bizi mle bir l ikte gm lmesi i in o rtak grevi m izin yo k o l ma k o l d u u n u o n a g l b i r eki lde bel i rtiyord um. Benim felsefem i n do lu o lduu karan l ktan giderek daha ok zevk a l yord u, o n u tmyle isti l a eden lm bu felsefeyi ona aina k lyordu, o n u n knn emarelerin i grp de y l d r m l a arp l m a dnmeme yn ndeki g rl eri mi payl a rd , bu d o n u suyun yz ne geri dn meye zorl a m , yaamak i in yaln zca can ekime o las l b rakmt .

1 1 1

Ben yaa d m m , hi bi lm iyo rum, benim yaam m evri lecek b i r sayfadan fazlas a s l a olmad , yam elliye gel i rken, el imde m rekkebin karartt sayfa lar kald ya l n zca. Yaa m m d iye ad land rmaya c ret edemediim eyin tek olay A n n em oldu, o n u n zaferi tamdr ve benim ken d i m i tin olarak hissetmem i in yetecek kadar ten i m var. Annem s u n a k oldu, buras benim kendimi ister istemez bir pre n s i be s unacam yer, A n n em bu prensi b in bu d nyadaki m jdesi old u u n u b i l m iyord u : Her kad n kendi iinde bu der in d nyan n i mgesi n i ta r, biz b u raya ancak kendi d nya m z i n ka r ederek eriebi l i riz.