AKUT RADYASYON SENDROMU - THD...35 Akut Radyasyon Sendromu Tablo 1. Akut radyasyon sendromunun...

AKUT RADYASYON

SENDROMU

Muhit ÖZCAN,Pervin TOPÇUOĞLU

İnsanoğlunun yeryüzünde radyasyondan kaçınması olanaklı değildir. Ço-ğunluğumuz yılda 1-2 mili Gray (mGy) radyasyona maruz kalmakta ve bu du-rum “bazal radyasyon” olarak adlandırılmaktadır. Radyasyon havada, toprak-ta ve suda olabilir. En sık maruz kalınan radyasyon kaynakları kozmik ışınlargibi doğal kaynaklar ve yerkabuğundaki radondur. Diğerleri ise insanlarınkendisinin neden olduğu nükleer reaktörlerden kaynaklanan atıklardan, tanı-sal amaçlı kullanılan röntgen, tomografi veya mamografi cihazları veya kansertedavisinde kullanılan radyoterapidir. Ayrıca daha ciddi radyasyon kaynaklarıise nükleer kazalar, nükleer silah kullanımı veya nükleer testlerdir.

Çok kısa sürede yüksek dozda iyonize edici radyasyona maruz kalan kişi-ler çok ağır olarak hastalanmaktadır. Bu durum akut radyasyon sendromu(ARS) olarak tanımlanmaktadır. Bu hastalık bazen radyasyon toksisitesi veyaradyasyon hastalığı olarak da tariflenebilir. Bu sendromun gelişimindeki temelneden belli dokularda immatür parankimal kök hücrelerin zedelenmesidir.Radyasyonun akut etkileri son 50 yıldır radyasyon kurbanlarının kaydının tu-tulması sayesinde oluşturulmuştur. Bu kuruluşlar; Atom Bombası KazazedeKomisyonu (the Atomic Bomb Casualty Commission; günümüzde RadyasyonEtkileri Araştırma Fonu= the Radiation Effects Research) ve Uluslarası AtomEnerjisi Radyasyon Kaza Kayıt Merkezi (the International Atomic Energy Ra-diation Accident Registry) ve ülkemizde ise Türkiye Atom Enerjisi Kuru-mu’dur. Son 25 yıldır radyasyon kazalarının bildirimi “the Radiation Emer-gency Assistance Center/Training Site (REAC/TS) Registry”ye yapılmaktadır

Akut Radyasyon Sendromunun Gelişimine Neden Olan Durumlar

ARS gelişmesi için gerekli radyasyon dozu büyük olmalı (> 0,7 Gy) ve dozgenellikle eksternal (dış) bir kaynaktan gelmelidir. Maruz kalınan radyasyo-nun penetrasyon etkisi olmalı, yani iç organlara kadar ulaşabilmelidir: Yüksekenerjili X-ışınları, gama ışınları ve nötronlar penetran radyasyon kaynaklarıdır.ARS gelişimi için tüm vücut veya büyük bir kısmı radyasyona maruz kalmalı-dır. Çoğu radyasyon zedelenmeleri lokaldir, sıklıkla elleri içerir ve bu lokal ze-delenmeler ARS klasik bulgularına nadiren neden olabilir. Bu sendromun ge-lişimine neden olan doza kısa zamanda, genellikle dakikalar içinde ulaşılmalı-dır. Porsiyonlar (fraksiyon) olarak verilen dozlar sıklıkla radyasyon tedavile-rinde kullanılırlar. Bu nedenle bu tür yaklaşımlar ARS’ye neden olmada aynıbüyüklükte tek bir dozdan daha az etkindirler.

Kontrolsüz radyasyona maruz kalma ufak kaynaklardan radyoaktivite salı-nımı (nükleer tıp, brakiterapi, endüstriyel sayaçlar, ufak kalibrasyon kaynak-ları vs.) ya da taşıma kazaları, nükleer reaktör kazaları, nükleer silahlar ve rad-yolojik dağıtım cihazları (RDC) sonucunda olabilir. Dünyada 50’den fazla ül-kede yaklaşık 10 milyon tecrit edilmiş kaynak vardır. Bu radyoaktif materyalkaynakları (Cs-137, Sr-90, Co-60, Pu-238, Pu-239 vs.) metal ile kaplanmıştır

33

Akut Radyasyon Sendromu

ve tıp, endüstri, tarım ve araştırmada kullanılırlar. 1995 yılından itibaren 621tecrit edilmiş kaynak kayıp veya çalınmıştır, 254’ü halen bulunamamıştır. Böy-le materyallerin RDC yapımı (ya da kirli bomba) için teröristler tarafındankullanılabileceği düşünülmektedir. Konvansiyonel patlayıcılar kullanıldığındaradyoaktif maddeler rölatif olarak sınırlı alana korku veya paniğe neden olmakiçin yayılır. Radyoaktif toz, solüsyon veya gaz ile birlikte hazırlanan RDC’lerdaha geniş alana yayılarak, geniş toplumları etkiler.

Yapılmış bir nükleer araç radyoaktif maddeyi patlama ile kullanır ve nük-leer bir reaksiyona yol açar. Nükeer patlama ile ortama enerjinin üç formu sa-lınır: ısı (toplam enerjinin %35’i), şok veya bomba patlaması (%50) ve radyas-yon (%15). Nükleer patlamadaki blast dalgası kırıklara, laserasyonlara, iç or-gan parçalanmalarına, pulmoner ödeme, kanamaya ve emboliye neden olur-ken termal enerji ani yanıklara, alev yanıklarına, ani körlüğe ve retinal yanık-lara neden olur. Salınan enerji tipleri, zedelenmeler ve ölüm oranları patlama-nın uzaklığına göre değişir. Radyoaktif maddeye dikkat edilmeksizin, çok sa-yıda zedelenmelerin bulunması (yani birleşik zedelenmeler) travma ve yanıkyeri enfeksiyonuna maruz kalma mortaliteye neden olabilir.

Kısaca, akut radyasyon sendromunda semptomlar teknik olarak yüksekdüzeyde, kısa sürede radyasyona maruz kalınmasını takiben birkaç ay içindegörülür. ARS gelişimi için gerekli doz genellikle 2 Gy ile 100 Gy arasındadır.Genellikle üç sistemi ilgilendiren semptomlar görülür: serebrovasküler sistem,gastrointestinal sistem ve hematopoietik sistem. Bu sistemlerin yanı sıra sonzamanlarda kutanöz radyasyon sendromu da tanımlanmaktadır. Bu sendrom-lar, semptomların tipi ve bu semptomlara neden olan radyasyon miktarına gö-re değişir.

Bu sendromların her birinin gelişiminde dört evre bulunur (Tablo 1):

1. Prodromal faz (bulantı-kusma-ishal evresi): Klasik semptom bulantı,kusma ve (yüksek dozlarda) ishaldir. Bu dönem radyasyona maruz kalınma-sından itibaren dakikalar ya da günler içinde gelişir. Semptomlar birkaç daki-kadan birkaç güne kadar sürebilir.

2. Latent faz: Hasta genellikle birkaç saat hatta birkaç hafta iyi görünür ya-da iyi hisseder.

3. Belirgin hastalık evresi: Bu evrede semptomlar spesifik sendroma bağlı-dır ve birkaç saatten birkaç aya kadar sürebilir.

4. İyileşme veya ölüm: Çoğu hasta radyasyona maruz kaldıktan sonra bir-kaç ay içinde ölür. İyileşme süreci birkaç haftadan iki yıla kadar uzayabilir.

Erken semptomlar prodromal fazı oluşturur. Semptomlar, bulguların süre-si ve mortalite oranı radyasyon dozunun büyüklüğüne ve travma ya da yanıkgibi ek zedelenme olup olmamasına bağlıdır. Gerçekte 10-20 Gy’den fazla mik-

34

Nükleer Kaza veya Terörist Atakta Hematopoietik Kök Hücre Transplantasyon Stratejisi

35


Tab

lo 1

. A

kut

rad

yasy

on

sen

dro

mun

un e

vrel

eri

Sen

dro

mD

oz

Pro

dro

mal

faz

Late

nt

faz

Bel

irg

in h

asta

lık f

azı

İyile

şme/

Ölü

m

0,7-

10 G

y

(haf

if se

mp

tom

lar

(0,3

Gy’

dege

lişeb

ilir)

.

-Ano

reks

i, bu

lant

ı-ku

sma.

-1sa

at il

e 2

gün

için

de b

aşla

r.

-Dak

ikal

ar-

günl

ersü

rer

-Kem

ik il

iğin

deki

kök

hücr

eler

ölü

r,an

cak

hast

a ke

ndis

i-ni

iyi h

isse

der

ve iy

igö

rünü

r.

-1-6

haf

ta s

ürer

.

Birk

aç h

afta

için

detü

m k

anhü

crel

erin

de d

üşm

egö

rülü

r.

-Ano

reks

i, at

eş,

bitk

inlik

gör

ülür

.

-Ölü

mün

esa

sne

deni

enf

eksi

yon

ve k

anam

alar

dır.

-Çoğ

u öl

ümle

rm

aruz

iyet

ten

sonr

abi

rkaç

ay

için

dem

eyda

na g

elir.

-Çoğ

u va

kada

, Kİ

hücr

eler

i ilik

teye

nide

n dü

zelm

eye

başl

ar.

-Birk

aç h

afta

- 2

yıla

kada

r bü

yük

oran

dadü

zelir

.

-LD

50/5

0:2,

5-5G

y

Kemik iliği(Hematopoietik sistem)

-10-

100

Gy

(baz

ı sem

pto

mla

r 6

Gy

kada

r dü

şük

dozd

a ge

lişeb

ilir)

-Ano

reks

i, ci

ddi

bula

ntı,

kusm

a,kr

amp

lar

ve is

hal

-Birk

aç s

aat

için

dege

lişir.

-2 g

ün k

adar

sür

er.

- G

İ kan

alda

kihü

crel

er ö

lür,

anca

kha

sta

iyi g

örün

ür v

eiy

i his

sede

r.

-1 h

afta

dan

daha

kısa

sür

er.

-Bitk

inlik

, an

orek

si,

cidd

i ish

al,

ateş

,de

hidr

atas

yon,

ele

k-tr

olit

deng

esiz

liği,

enfe

ksiy

on v

e öl

üm.

- M

aruz

kal

dıkt

an 2

haft

a iç

inde

ölü

mm

eyda

na g

elir.

LD10

0:10

Gy.

Gastrointestinalsistem

36

Tab

lo 1

. A

kut

rad

yasy

on

sen

dro

mun

un e

vrel

eri (

dev

amı)

Sen

dro

mD

oz

Pro

dro

mal

faz

Late

nt

faz

Bel

irg

in h

asta

lık f

azı

İyile

şme/

Ölü

m

-50

Gy

(baz

ı sem

pto

mla

r20

Gy

kada

r dü

şük

dozd

a m

eyda

nage

lebi

lir)

-Old

ukça

sin

irlili

k,ko

nfüz

yon,

cid

dibu

lant

ı, ku

sma

veis

hal,

bilin

ç ka

ybı,

ciltt

e ya

nma

duyu

su

-Dak

ikal

ar iç

inde

geliş

ir.

-Dak

ikal

ar-

saat

ler

süre

r.

-Has

ta k

ısm

enfo

nksi

yone

l ola

rak

döne

r.

-Saa

tler

süre

bilir

,an

cak

daha

kıs

a da

süre

bilir

.

-İsh

al,

konv

ulzy

on,

kom

a

-Mar

uz k

aldı

ktan

sonr

a 5-

6 sa

atte

başl

ar.

-Mar

uz k

aldı

ktan

3gü

n iç

inde

ölü

mm

eyda

na g

elir.

İyile

şme

yok

LD:

Leth

al d

oz (

öldü

rücü

doz

); L

D50

/50:

50

günd

e %

50 ö

ldür

ücü

doz,

LD

100

Kayn

ak:

CD

C g

uide

line

2005

: A

cute

Rad

iatio

n Sy

ndro

me:

A F

act

Shee

t fo

r Ph

ysic

ians

(w

ww

.bt.

cdc.

gov)

Kardiyovasküler sistem/Santral sinir sistemi


tarda radyasyon alan tüm bireylerde maruziyetten 1-72 saat içinde prodromalbulgu ve semptomlar gelişir. Bunlar anoreksi, bulantı, kusma, ishal, ateş, sıvıkaybı ve elektrolit dengesizliğidir. Bunların pek çoğu gastrointestinal semp-tomlar olmasına rağmen bulantı-kusma merkezi beyinde lokalizedir ve bu böl-ge çok küçük dozlarda bile elektroensefalografide (EEG) anormalliklerin oluş-tuğu bölgedir. Diğer organ sistemlerinin toksisitesi (gastrontestinal sistem vehematopoietik sistem gibi) gelişmeden önce bu semptomlar yavaş yavaş yeri-ni biliç kaybı, hipotansiyon ve ölüme bırakır (nörolojik yetmezlik ve kardiyo-vasküler kollaps ile karakterize serebrovasküler sendromun bileşenleri).Ölüm, 10-20 Gy’e maruz kalındıktan sonraki birkaç gün içinde meydana gelir.Hızlı ciddi prodromal yanıt, kanama, enfeksiyon ve ölüme yol açabilecek cid-di lökonötropeni, trombositopeni ve retikulositopeniyle birlikte oluşan anemikötü bir klinik sonucun habercisidir. Daha düşük dozlarda (2-10 Gy) prodro-mal sendromu esas alan bir prognozu oluşturmak zordur. Prodromal fazı çe-şitli organ sistemlerine özgü belirgin hastalık fazı takip eder. Sistemlere özgübulgu ve semptomları değerlendirmek kurbanın kurtarılması, tedavi seçimi veprognozu tanımlamak için gerekir.

Düşük dozlarda radyasyonun santral sinir sisteminde yol açtığı lokal-geçi-ci değişiklikler sonucu nörovasküler sendrom gelişir. Bu değişiklikler bozul-muş kapiller dolaşım, kan-beyin bariyerinde hasar, interstisyel ödem, akut inf-lamasyon, peteşial kanamalar, menenjit ve perivasküler astrositlerde hipertro-fiyi içerir. Paroksismal pik ve dalga değişiklikleri EEG’de bulunur ve bilgisa-yarlı beyin tomografisi ve magnetik rezonans incelemede beyinde ödem görü-lebilir. Geçici bulantı, anoreksi, kusma ve bitkinlik kısmi iyi prognozun gös-tergeleridir. Santral sinir sisteminde orta derecede hasar geçici ve çok ciddi bu-lantı-kusmaya neden olur ve sonrasında tabloya baş ağrısı, nörolojik bozuklukve bilinç değişiklikleri eşlik eder. Ciddi bulantı-kusma, ciddi baş ağrısı, uykuhali, ateş ve hipotansiyon kötü prognozun habercileridir.

Gastrointestinal sendrom 5-12 Gy arasında dozlarda meydana gelir. Hafifgastrointestinal semptomlar karın ağrısı ile birlikte 1-2 ishal atağıyla sınırlı isegerçekte belirgin iyileşmeye eşlik eder. Aralıklı ishal ve kanama epitel hücre ta-bakasında yoğun soyulmaya eşlik eder. Gastrointestinal sistemde daha ciddihasar kalıcı ishal, gastrointestinal sistem kanaması, kramp tarzı karın ağrısı, sı-vı kaybı-elektrolit bozukluğu, inflamasyon ve sepsise eşlik eder. Gastrointesti-nal sistemin bozulmuş bariyer fonksiyonu kan dolaşımına bağırsak duvarı ara-cılığı ile bakteriyel toksinlerin pasajı ile sonuçlanır. Ciddi komplikasyonlar ba-ğırsak duvarında ülserasyon ve nekrozu içerir. Son durumda, iyileşme müm-kün değildir, kriptlerdeki radyasyona duyarlı kök hücreler devamlı olarak ha-sara uğrar. Sonuçta, normal bağırsağın soyulması ve villusların yüzeyinde ka-yıplar sonucunda hücreler yeniden yerleşemez.

Hematopoietik Sendrom ayrı bir konu başlığı olarak ele alınmıştır.

37


Kutanöz radyasyon sendromu ise son yıllarda tanımlanmış olup, ciltte,akut radyasyona maruz kalmayı takiben ortaya çıkan kompleks bir patolojiksendromdur. Akut radyasyon semptomları olmaksızın ciltte hasara neden olandozu almak özellikle beta ışınımı veya X ışınları ile olasıdır. Bazen radyoaktifmateryal bir hastanın cilt veya kıyafetine bulaştığında da kutanöz radyasyonsendromuna sebep olabilir. Cildin bazal hücre tabakası radyasyon ile hasarla-nır ve inflamasyon, eritem, kuruluk ve cillte soyulma gelişebilir. Işınlamadansonra birkaç saat içinde kaşıntının eşlik ettiği geçici eritem meydana gelebilir.Latent faz birkaç günden birkaç haftaya kadar uzayabilir. Yoğun kırmızılık, ve-ziküller ve ışınlanma bölgesinde ülserasyon gözlenebilir. Çoğu vakada iyileş-me rejeneratif anlamda meydana gelir. Çok yüksek cilt dozları ile; kalıcı saçkaybı, sebase ve ter bezlerinde hasar, atrofi, fibrozis, artmış ya da azalmış pig-mentasyon, ülserasyonlar ve nekroz ortaya çıkar.

Sonuç olarak, özellikle Chernobyl ve Tokai-mura nükleer kazalarından el-de edilen veriler, radyasyon kazalarının ortak etkilerinin doz-ilişkili olarakçoklu organ tutulumu ve çoklu organ yetmezliği gelişimi olduğunu göstermiş-tir. Bu tabloya yol açan olayların: 1- İyonize edici radyasyona maruziyeti taki-ben reaktif oksijen radikallerinin aşırı üretimi ve 2- İyonize edici radyasyonunhücrede apoptozis ve nekroza yol açması sonucu hücre debrilerinin (özelliklelipid peroksidazların) oluşumu olduğu bilinmektedir.

Reaktif oksijen radikallerinin aşırı üretimi genellikle 4 Gy üzerinde iyoni-ze edici radyasyon dozları sonrası gelişir. Çeşitli araştırmalar reaktif oksijen ra-dikallerinin bazı hücre tiplerinde, endotel hücreleri gibi, apoptozise veya nek-rotik hücre ölümüne neden olduğu göstermektedir. Endotel hücrelerdeki böy-le bir hasar mikrovaskuler kanama ve kapiller sızıntıyı başlatabilir. İyonize edi-ci radyasyon ayrıca normal hücrelerin fagositik yanıtını bozabilir ve apoptotikhücrelerin temizlenmesini önleyebilir. Reaktif oksijen radikallerinin neden ol-duğu hücre debrilerindeki artış mikrovaskuler hasara yol açabilir. Ayrıca, re-aktif oksijen radikalleri endoplazmik retikulumdan Ca++ iyonu salınımına, ta-kiben de nekroz ve apoptoziste artışa yol açabilir. Sonuçta çoklu organ yetmez-liği sendromu gelişir.

Klinik ve Fizik İnceleme:

ARS tek bir hastalık olmadığı için tanı koymak zor olabilir. Doza bağlı ola-rak, prodromal faz radyasyona maruz kalındıktan saatler veya günler içindegelişmeyebilir veya hasta latent fazda gelmiş olabilir. Bu nedenle tanıda sorun-lar olabilir ancak, akut radyasyon sendromunda hastaların muayenesindeamaç gelişen veya gelişmiş klinik değişikliklerin şiddetini değerlendirmektir(Tablo 2). İlk laboratuvar değerlendirme tam kan sayımı, rutin biyokimyasaltestler ile gelecekte yapılma ihtiyacı göz önünde tutularak sitogenetik incele-me için heparinli tüplere ekstra kan örneği alınmalıdır. İç kontaminasyondan

38


39

Akut Radyasyon SendromuTa

blo

2.

Nö

rova

skül

er,

gas

tro

inte

stin

al v

e ku

tan

öz

sist

emi d

eğer

len

dir

me

sist

emi

Sem

pto

mG

rad

e 1

Gra

de

2G

rad

e 3

Gra

de

4N

öro

vask

uler

Sis

tem

Bula

ntı

Haf

ifO

rta

Yoğu

nD

ayan

ılmaz

Kusm

aBa

zen,

1/g

ünA

ralık

lı, 2

-5 d

efa/

gün

Dev

amlı,

6-1

0/gü

nD

irenç

li, g

ünde

10

def

adan

çok

Ano

reks

iYi

yebi

liyor

Alım

da a

zalm

aM

inim

al a

lımPa

rent

eral

des

tek

Hal

sizl

ik S

endr

omu

Çal

ışab

iliyo

rÇ

alış

mad

a bo

zulm

aG

ünlü

k ak

tivite

lerd

e G

ünlü

k ak

tivite

yard

ımya

pam

ama

Ate

ş38

°C’n

in a

ltı38

-40°

C a

rası

24 s

aatt

en k

ısa

süre

n,

24 s

aatt

en u

zun

süre

n,40

°C’n

in ü

stü

40°C

’nin

üst

üBa

ş ağ

rısı

Haf

ifO

rta

Yoğu

nD

ayan

ılmaz

Hip

otan

siyo

nKT

A:1

00’ü

n üs

tü;

KB:

100/

70 m

m/H

g’ni

nKB

: 90

/60

mm

/Hg’

nin

KB:

80/?

mm

/Hg’

nin

KB:1

00/7

0 m

m/H

g’ni

n al

tıal

tıal

tıüs

tüN

örol

ojik

etk

iler*

Zor

lukl

a sa

pta

nır

Kola

y sa

pta

nabi

lirG

eçic

i bel

irgin

D

evam

lı, y

aşam

ıbo

zulm

ate

hdit

edic

iKo

gniti

f bo

zukl

ukH

afif

kayı

pO

rta

dere

cede

kay

ıpBe

lirgi

n bo

zulm

aTa

m b

ilinç

kay

bıG

astr

oin

test

inal

Sis

tem

İsha

l Sıkl

ık2–

3 de

fa/g

ün4-

6 de

fa/g

ün7-

9 de

fa/g

ünG

ünde

10

defa

dan

çok,

Kıva

mH

acim

liH

afif

sulu

Haf

if su

lusu

lu,

deva

mlı,

Ka

nam

aG

izli

Ara

lıklı

Dev

amlı

fazl

a m

ikta

rda

Karın

da k

ram

pla

r/ağ

rıH

afif

Ort

aYo

ğun

Day

anılm

az

40


Tab

lo 2

. N

öro

vask

üler

, g

astr

oin

test

inal

ve

kuta

nö

z si

stem

i değ

erle

nd

irm

e si

stem

i (d

evam

ı)

Sem

pto

mG

rad

e 1

Gra

de

2G

rad

e 3

Gra

de

4K

ütan

öz

Sist

em

Erite

mH

afif

ve g

eçic

iO

rta,

Belir

gin,

Cid

di,

VYA

: %

10’u

n al

tında

VYA

: %

10-4

0 ar

asın

daVY

A:

%40

’ın ü

zerin

de

Has

sasi

yet/

Kaşı

ntı

Kaşı

ntı

Haf

if-or

ta d

erec

ede

ağrı

Ort

a-de

vam

lı ağ

rıC

iddi

-dev

amlı

ağrı

Şişm

e/Ö

dem

Dev

amlı,

Se

mp

tom

atik

,Se

kond

er d

isfo

nksi

yon

Tota

l dis

fonk

siyo

nas

emp

tom

atik

cild

i ger

en

Vezi

kül

Nad

ir, s

teril

sıv

ıN

adir,

hem

oraj

iBü

l, st

eril

sıvı

Bül,

hem

oraj

i

Soyu

lma

Yok

Yam

alı k

uru

Yam

alı n

emli

Birle

şik

nem

li

Üls

er/n

ekro

zYa

lnız

ep

ider

mal

Der

mal

Cilt

altı

Kas/

kem

ik d

ahil

Saç

Kayb

ıİn

celm

eYa

mal

ı, gö

rüne

bilir

Tam

, ge

ri dö

nüşü

mlü

Tam

, ge

ri dö

nüşü

msü

z

Oni

koliz

isYo

kKı

smi

Kısm

iTa

m

*Nör

oloj

ik b

ozuk

lluk:

Ref

leks

dur

umu

(cor

neal

ref

leks

dah

il),

pap

il öd

em,

atak

si v

e di

ğer

mot

or/d

uysa

l bul

gula

r

Kısa

ltmal

ar:

KTA

: Ka

lp t

epe

atım

ı; KB

: Ka

n Ba

sınc

ı; VY

A:

Vücu

t yü

zey

alan

ı

Kayn

ak:

Dai

niak

N.

Acu

te r

adia

tion

Synd

rom

e. A

SH E

duca

tion

Book

200

3; 4

73-4

96

şüphenilen hastalar için, periferik kan, idrar, nazal sürüntü, kusma materya-linden ve dışkıdan radyolojik izlem için örnek alınmalıdır.

Sonuç:

Hiroşima ve Nagasaki’ye atom bombası atılmasından sonra, 1986 yılındayaşanan Chernobyl Nükleer Santrali Kazası başta olmak üzere, pek çok ülke-de bildirilen nükleer kazaların yanı sıra, artık günümüzde kullanımı yaygınla-şan kontrollü tanısal ve tedavi radyasyon kaynakları ve kontrolsüz olarak te-röristler ve savaşlarda kullanılan nükleer silahlar insanlar ve diğer tüm canlı-lar için tehlike oluşturmaya devam etmektedir. Bu nedenle ARS’nin bilinmesive radyasyona maruz kalan hastalara erkenden tanı konabilmesi, erken müda-hale ve tedavisine olanak sağlayacaktır. Ulusal strateji ve hazırlıklıkların ta-mamlanmaması halinde ülkemizin diğer doğal felaketlerde gösterdiği perfor-mansı göstermesi bile mümkün olamayabilecektir.

KAYNAKLAR

1. CDC guideline 2005: Acute Radiation Syndrome: A Fact Sheet for Physicians(www.bt.cdc.gov).

2. Dainiak N. Acute radiation Syndrome. ASH Education Book 2003; 473-496.

3. Waselenko JK, MacVittie TJ, Blakely WF, Pesik N, Wiley AL, Dickerson WE, Tsu H, ConferDL, Coleman CN, Seed T, Lowry P, Armitage JO, Dainiak N. Medical Management of theAcute Radiation Syndrome: Recommendations of the Strategic National Stockpile Radiati-on Working Group. Ann Intern Med. 2004;140:1037-1051.

4. Peter RU. Cutaneous radiation syndrome in multi-organ failure. Bri J Radiol. 2005; 27:180-184.

5. Boothman DA, Reicrath J. New basic science initiatives for improved understanding of radi-ation-induced multi-organ dysfunction syndrome (MODS). Bri J Radiol. 2005; 27: 157-160.

6. Monti P, Wysocki J, Van Der Meeren A, Griffiths NM. The contribution of radiation-indu-ced injury to the gastrointestinal tract in the development of multi-organ dysfunctionsyndrome or failure. Bri J Radiol. 2005; 27: 89-94

7. Gourmelon P, Marquette C, Agay D, Mathieu J, Clarenc D. Involvement of the central ner-vous system in radiationinduced multi-organ dysfunction and/or failure. Bri J Radiol. 2005;27: 62-68.

41


42

ÖZET

AKUT RADYASYON SENDROMU - THD...35 Akut Radyasyon Sendromu Tablo 1. Akut radyasyon sendromunun...

Documents

Transcript of AKUT RADYASYON SENDROMU - THD...35 Akut Radyasyon Sendromu Tablo 1. Akut radyasyon sendromunun...