AKTİF VE PASİF BAĞIŞIKLIK

(Aşılar ve Serumlar)

PROF. DR. BEKİR KOCAZEYBEKİ.Ü. CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESİ

TIBBİ MİKROBİYOLOJİ ABD

İMMÜNİTE;İMMÜNİTE;

Hastalıklara,özellikle enfeksiyon Hastalıklara,özellikle enfeksiyon hastalıklarına karşı dirençtir.hastalıklarına karşı dirençtir.

Enfeksiyöz ya da non-enfeksiyöz Enfeksiyöz ya da non-enfeksiyöz faktörlere karşı savunma faktörlere karşı savunma sağlayan sistemdirsağlayan sistemdir

2

KONAK İMMÜNİTESİ;KONAK İMMÜNİTESİ;DOĞAL(İNNATE) İMMÜNİTEDOĞAL(İNNATE) İMMÜNİTE

Enfeksiyonlara karşı ilk koruyan engeldirEnfeksiyonlara karşı ilk koruyan engeldir

EDİNSEL(ADAPTİF-EDİNSEL(ADAPTİF-ÖZGÜL)İMMÜNİTE:ÖZGÜL)İMMÜNİTE:Daha yavaş olarak devreye giren ancak Daha yavaş olarak devreye giren ancak

daha etkili savunmayı oluşturan daha etkili savunmayı oluşturan bağışıklıktırbağışıklıktır

4

IMMUN SİSTEMDE IMMUN SİSTEMDE REAKTİF REAKTİF

MEKANİZMALARMEKANİZMALARI.Doğal Immun Yanıt:I.Doğal Immun Yanıt: EH,Fagositler,NK ve Kompleman sistemi gibiEH,Fagositler,NK ve Kompleman sistemi gibi

II.Edinsel Immun Yanıt:II.Edinsel Immun Yanıt:A)Humoral(sıvısal)IYA)Humoral(sıvısal)IY

B lenfositlerinB lenfositlerin

B)Hücresel IYB)Hücresel IY T lenfositleriyleT lenfositleriyle

III.Immun Sistemde Yanıtsızlık veya DURMAIII.Immun Sistemde Yanıtsızlık veya DURMA NormalNormal ImmunoFİZYOLOJİK SÜREÇLERLE;ImmunoFİZYOLOJİK SÜREÇLERLE;

ÖRN:ÖRN:IMMUNOLOJİK TOLERANS;IMMUNOLOJİK TOLERANS; Merkezi ve periferik toleranstaMerkezi ve periferik toleransta

☻☻Apoptoz ve Tregler mek. gibiApoptoz ve Tregler mek. gibi

PatofizyolojikPatofizyolojik ya da ya da Eksojen faktörlerle Eksojen faktörlerle İ.S.’in yanıtsızlığı veya Durmasıİ.S.’in yanıtsızlığı veya DurmasıÖrn;Örn;

Immün sist.hücreleri proliferatif hast.Immün sist.hücreleri proliferatif hast.

☻ ☻ Lenfoma,Multiple Myeloma Lenfoma,Multiple Myeloma Çeşitli kronik hast.Çeşitli kronik hast.

☻ ☻ Sifiliz,TBC,Lepra,KızamıkSifiliz,TBC,Lepra,Kızamık

Örn;Örn; Eksojen yapay baskılayıcı faktörlerEksojen yapay baskılayıcı faktörler

☻ ☻KortikosteroidlerKortikosteroidler

☻ ☻Sitotoksik ilaçlarSitotoksik ilaçlar

☻ ☻X ışınları gibiX ışınları gibi

EDİNSEL(Spesifik)İMMÜNİTEDİNSEL(Spesifik)İMMÜNİTENİN KAZANILMASI:ENİN KAZANILMASI:

AKTİF PASİFAKTİF PASİF

Hümoral ve/veya Hücresel IY Yapay DoğalHümoral ve/veya Hücresel IY Yapay Doğal

Yapay Doğal Enfeksiyonlar Yapay Doğal Enfeksiyonlar ▲▲Im. serum Im. serum PlesantaPlesanta

●●(at ve benzer Hayvan)(at ve benzer Hayvan)

▲▲İnsan Ig veya Lenfosit İnsan Ig veya Lenfosit Kolostrum Kolostrum

Aşılama Klinik Klinik Aşılama Klinik Klinik

hast oluşur hast oluşmaz hast oluşur hast oluşmaz

Edinsel(Spesifik)İmmünitEdinsel(Spesifik)İmmünitede;ede;

İster doğal yoldan,ister aşılama yoluyla İster doğal yoldan,ister aşılama yoluyla sağlanan sağlanan AKTİF BAĞIŞIKLIKTAAKTİF BAĞIŞIKLIKTA T,B lenfositleriyleT,B lenfositleriyle Makrofajların işbirliği önemlidirMakrofajların işbirliği önemlidir Sonuçta Sonuçta NÖTRALİZANNÖTRALİZAN Ab’lerle güçlü bağışıklık Ab’lerle güçlü bağışıklık

sağlanırsağlanır HAVHAV

Zorunlu ya da fakültatif Hücre içi bakterilerdeZorunlu ya da fakültatif Hücre içi bakterilerde Makrofaj-T lenfosit işbirliği ile gecikmiş Tip Aşırı Makrofaj-T lenfosit işbirliği ile gecikmiş Tip Aşırı

Duyarlılık önemlidirDuyarlılık önemlidir TBCTBC

YAPAY AKTİF VE PASİF BAĞIŞIKLIK (AŞILAR VE SERUMLAR) Günümüzde sağlık hizmetleri;

Tedaviye öncelik tanımaktan öteKoruyucu ve hastalıkları önleyici temel

almaktadır. Bu anlayışla;

Mikrobik hastalıklardan korunmada; temizlik, bakım ve beslenmenin

düzeltilmesi yanındaBAĞIŞIKLAMA ve KORUNMAYA büyük

önem verilmektedir.

Son 20-30 yıl içinde; Yeni enfeksiyon hastalıkları tanımlanmış

Gastrit, duedenal ülserAIDSHepatit C ve E

Yeniden önem kazanan enfeksiyonlar ortaya çıkmışKuş ve Domuz gribi

Anti-mikrobik ilaçların bilinçsiz, gelişi güzel kullanımıyla DİRENÇLİ MİKROORGANİZMALAR ortaya çıkmış.VRSAMulti-Resistan M. tuberculosis

Anti-mikrobiyal tedavilerde çok gelişme olmasına karşın, zoonatik ve vaktör kaynaklı enfeksiyonlarda bilinen ilaçlar yetersizdir.Kırım-Kongo Hemorojik HummasıBatı-Nil virüsü

TÜM BU NEDENLERDEN DOLAYI; SAĞLIK HİZMETLERİNDE EN ÖNEMLİ

HEDEFAKTİF BAĞIŞIKLAMA OLARAK

AŞILAMADIR Çünkü mikrobik hastalıklarda

En etkin En kolay En ucuz En basit yöntemdir Tedavi edici hizmetler çok pahalıdır

ULUSAL VE ULUSLAR ARASI BAĞIŞIKLAMA PROGRAMLARININ HEDEFLERİ

Aşı ile korunabilen hastalıklar halen mevcut olmasına karşın;

Hepatit B, Kızamıkçık, Poliyomyelit, tbcBağışıklama programları

Çok pahalı olduğundan uygulanamamakta ya da

Kızamık yılda 2 milyon ölüme neden olmakta

İhmal edilmektedir Kızamık ABD'de salgınlar yapmaktadır

1)Toplumun boğmaca, difteri, tetanoz ve kuduzdan korunması

2)Kızamık, kabakulak, kızamıkçık,V-2 virüs, H.inf. tip B, S. pnemoniae yayılımının kontrolü

1)Batı yarım kürede wild tipi poliyomiyelitin, tüm dünyada çiçek hast. ortadan kaldırılması 1980'de doğal çiçek hastalığı ortadan kaldırıldı,

ancak biyolojik savaş tehditi için ABD ve Rusyada çiçek virüsü stoklarda tutuluyor.

KızamıkKızamık

ÇiçekÇiçek

AŞILAR; Organizmaya uygun yolla verildiğinde BAĞIŞIK YANIT oluşturarak, Kişinin enfeksiyon hastalıklarından

korunmasını sağlayan maddelere denir.Aşı ( vaccine) sözcüğü;

Çiçek hastalığından korunmada kullanılan; Düşük hastalandırıcı özellikli olan Poxvirüs grubundan Vaccine virustan türetilmiştir

Antijen(Ag) yapısındadırOrganizmada Humoral ve/veya hücresel

immün yanıt oluşturarakEnfeksiyon hastalığı geçirmeden sanki

geçirmişcesine koruma sağlarlar

Bir populasyonun bağışıklanması sonucunda; Hastalığa duyarlı bireylerin sayısı azalır ve sonuç olarak enfeksiyonun yayılımı durur

AŞI ÇEŞİTLERİ Hazırlanış şekline göre 3 çeşittir

Cansız (ölü) mikrop aşılarıCanlı mikrop aşılarıMikrop ürünlerinden hazırlanan aşılar

Konakta Immun Yanıtı Uyarma Şekillerine Göre;Enfeksiyon oluşturarak;

Canlı Virülansı aaltılmış suşlarla, Atenüe

Enfeksiyon oluşturmayarak;Ölü bakteri veya inaktive virüsToksoidPeptit veya Subünit aşılarVLP (virüs benzeri protein)

Genomik Aşılar;Genomik Aşılar;

DNA AşılarıBelli bir patojenin spesifik Ag’lerini

kodlayan genlerBakteriyal bir plazmite klonlanırPlazmit DNA’sı konak kas veya derisine

verilirHem TH1 hem CTL yanıtı oluşturulur

A)AŞI GELİŞTİRİLMASİNDE KULLANILACAK UYGUN MİKROP ÖZELLİKLERİ Enfeksiyonlardan korunmada en iyi yol

aşılamadır Ancak her enfeksiyon etkenine karşı aşı

geliştirilememektedir BUNUN NEDENİ;

Aşı geliştirmek çok pahalı ve zaman alıcıdır

Mikropla ilişkili nedenlerMikrop net ve belirgin enf hastalığına

neden olmalıdır.

ÇÜNKÜ;ÇÜNKÜ;1.1. Tek bir serotip olmalıdırTek bir serotip olmalıdır2.2. Antikoru, enfeksiyonu Ya da sistemik Antikoru, enfeksiyonu Ya da sistemik

yayılımı durdurmalıdır.yayılımı durdurmalıdır.3.3. Kanserojenilk potansiyeli olmamalıdır.Kanserojenilk potansiyeli olmamalıdır.4.4. Isıya dayanıklı olmalı, farklı ısı Isıya dayanıklı olmalı, farklı ısı

koşullarında taşınabilmelidir.koşullarında taşınabilmelidir.

Çiçek hastalığı başarılı Vaccinia aşısı uygulaması ile dünyadan yok edilmiştir.

Bunun NEDENİ; ÇİÇEK HASTALIĞI VİRUSU BAŞARILI ÇİÇEK HASTALIĞI VİRUSU BAŞARILI

BİR AŞI HAZIRLANMASINDA UYGUN BİR AŞI HAZIRLANMASINDA UYGUN BİR MİKROPTUR.BİR MİKROPTUR. ŞÖYLEKİ;ŞÖYLEKİ; Yukardaki 4 maddeyi kapsamaktadır.Yukardaki 4 maddeyi kapsamaktadır.

RinovirüsRinovirüs ise aşılamaya uygun bir virüs ise aşılamaya uygun bir virüs değildir.değildir. ÇÜNKÜÇÜNKÜ Ciddi seyirli bir enf. oluşturmaz Ciddi seyirli bir enf. oluşturmaz Çok fazla serotipi vardır.(100 den fazlaÇok fazla serotipi vardır.(100 den fazla))

Çiçek AşısıÇiçek Aşısı

B) AŞININ KALİTE ÖZELLİKLERİ Aşının içindeki Ag madde bozulmamış olmalıCanlı aşıdaki mikrop ölmemiş olmalı

veya miktarda azalma olmamalı Dışarıdan mikroplarla kontamine olmamalı Aşılar stabil olmalı ve bunun için iyi

korunmalıSoğuk zincir ile transport ve depolama+4 C'de veya -20 C'de dondurarak saklanmalı

veya nakledilmelidir. Güneş ışığına maruz kalmamalı Bozulmaması için;

Koruyucu maddelerAntibiyotik maddeler konulmaktadır..

X

Liyofilize aşılar Soğukta vakum altında suyu

buharlaştırılıp, kuru toz haline getirilir. En sağlıklı korunabilen ve stabilitesi

bozulmayan aşılardır Her aşının bir kullanım ömrü vardır

Üretim ve son kullanım tarihi olmalıdır Bayat ve stabilitesi bozulmuş aşılar

kullanılmaz Kullanılır ise doz tekrarlanmalıdır.

Liyofilize AşıLiyofilize Aşı

Zayıf antijenik aşılara adjuvan konur.Aliminyum bileşikleri, su

emilsiyonları,saponinAdjuvanın yararları;

Ag'leri ASH’ye yönlendirir İmmünojeniteyi güçlendirir

▲T lenfosit aktivasyonunda ASH işbirliğinde Sitokin sentezi ve eş uyaran

ekspresyonunu arttırarak

Amaca uygun immün yanıt oluşturur

CANSIZ VE İNAKTİF MİKROP AŞILARI Bakteri ya da virusların

Formaldehit, fenol, aseton gibi kimyasal maddeler Ya da UV ve ısı gibi fiziksel yöntemlerle

Bu işlemlerde mikrop bütünlüğü veya Ag yapısı bozulmaz

Adjuvan (destek maddesi) Aliminyum monofosforid Lipid A mf59 Lipozom,bakteri hücre duvar yapıları gibi

Parenteral yoldan uygulanırlar İlk uygulamadan 4 gün sonra Ab görülür.

Ancak koruyucu değillerdir. Bundan dolayı 2., 3. hatta daha fazla kez,

yüksek dozlar kullanılır.Koruyuculuk süreleri diğer aşılardan

kısadır. Bağışıklılık yaşam boyu devam etmez

Antikor yanıtı IgG'dir. Lokal IgG yanıtı oluşturmazlar.

Nadiren kol ağrısı ve tekrar hastalandırıcılık gelişmez.

Sadece aşı kompenent maddelerine karşı alerji gelişebilir.

Örneğin virüslerin üretildiği yumurta alerjisi

ÖLÜ BAKTERİ;Bakterinin tüm hücresinin öldürülmesiyle

elde edilirBoğmaca, Tifo ve Paratifo, Kolera,

Veba ,Şarbon

İNAKTİVE VİRÜS AŞILARI;Tüm viryon inaktive edilir.

Salk Poliyo Aşısı Mamun böbrek hücre kültüründe

Kuduz aşısı; Tavşan nöronları, ördek

embriyonlarında İnsan diploid hücre kültür (HDCV)

İnfluenzae (grip) aşısı Yumurtanın amniyotik veya Allontois

boşlukta üretilirHepatit A aşısı;

İnsan diploid hücrelerinde üretilir.

ÖLÜ PROTOZOON AŞILARIÖLÜ PROTOZOON AŞILARIPlazmodium (sıtma), LeiPlazmodium (sıtma), Leisshmania (Şark hmania (Şark

çıbanı, kalaçıbanı, kala a azzaar)r)ToxoplazmaToxoplazmayaya karşı aşı çalışmalar karşı aşı çalışmalarıı

Şark Çıbanı Sıtma

CANLI MİKROP AŞILARI; Bakteri veya virüs canlı olarak kullanılır Antijenik niteliği bozulmadan

HASTALANDIRICI ÖZELLİĞİ (VİRÜLANSI) AZALTILIR veya ORTADAN KALDIRILIR.

Bu tip aşılara ATENÜE denir. Hafif seyirli ancak enfeksiyon hastalığına

benzer bir bağışıklık oluştururlarBazen aşı hastalıkları gelişebilir

BCG Jit gibiNadiren yan etki yaparlar ( Kızamık,

Kızamıkçık)Diğer virüs enfeksiyonları nadiren

engelleyebilir (İNTERFERANS)

BCGBCG

Humoral ve daha çok hücresel immün yanıtı uyarırlar

TH1,TH2 ve Bellekli hücreleri devrededir.Bundan dolayı koruyucu süresi uzundur.Bunu TEK DOZ ile bile yapabilirler. IgG ve IgA antikoru sentezlenir

Uygulama yolu ve dozuParenteral, oral Ya da solunum yoluyla

oral Ya da solunum yolunda IgA oluşurGenellikle tektir

Bazen 6-10 yıl sonra Booster gerekebilir.Adjuvan ihtiyacı yoktur.

Kullanılan virüs sayısı ve fiyatı düşüktür. ANCAK; Bu aşılarla ilgili 3 sorun vardır.

İmmunsuprese veya gebeler için tehlikeli olabilir.

Aşı içeriği (avirulan) virulana dönüşebilir. Aşı içeriğinin canlılığı sürdürülmesi

gerekir.

CANLI (ATENÜE) BAKTERİ AŞILARI S.typhi için (Tifo hast.)S.typhi için (Tifo hast.)

Ty21aTy21a M. tuberculosis (Tüberküloz)M. tuberculosis (Tüberküloz)

BCGBCG B. artracis (Şarbon), F. tuleransis B. artracis (Şarbon), F. tuleransis

(tulerami)(tulerami)

Şarbon Tuleremi

Canlı (Atenüe) virüs aşıları Kızamık, kızamıkçık, kabakulak, Suçiçeği

,Sarı humması (parenteral) Poliyo sabin aşısı (oral) İnfluenza (Nazal sprey)

Sabin Aşlsı Nazal-influenza

Parenteral

CANLI VİRÜS AŞISI Vaccina (aşı virüsü) aşısı kullanılarakVaccina (aşı virüsü) aşısı kullanılarak Çiçek hastalığı yok edilmiştirÇiçek hastalığı yok edilmiştir

ANCAK;ANCAK; biyoterörizmden korunmada biyoterörizmden korunmada Vaccina kullanılmaktadır.Vaccina kullanılmaktadır.

MİKROP ÜRÜNLERİNDEN HAZIRLANAN AŞILAR

TOKSOİD (ANATOKSİN) AŞILAR; Bakteri toksini saf halde elde edilir. Formal veya formaldehitle (%0.3-0.4 oranında)

37C'de 3-4 hafta bekletilerek hazırlanır.Toksik (zehir) etkisi yok olur.Ag yapımı bozulmaz.

Daha çok hümoral immün yanıt uyarılır.Ab'ler toksinlere karşı oluşur. NÖTRALİZASYON gelişir.ÖRNEK;

Difteri, Botulismus, Tetanoz

KAPSÜL SUBNİT BAKTERİ AŞILARI

Kapsül antifagositik özelliğiyle bakteri virülansını arttırır.

Kapsül Ab ile opsonize olursa fagositoz kolaylaşır.

Polisakkaritler zayıf Ag'ler. T bağımsızdırlar. Sadece konakta IgM sınıfı Ab üretirler. Bu Ab'ler çok kısa ömürlü oldukları için;

Protein taşıyıcı molekülle bağlanarak immünojeniteyi arttırırlar (KONJUGE AŞI) C. diphtheriae proteini N. menengitidis OMP Difteri toksini

Böylelikle IgM ve IgG sınıfı Ab'ler üretirler

2 yaş ve üzerinde kullanılmaktadır.2 yaş ve üzerinde kullanılmaktadır. ÖRNEK;ÖRNEK;

H. influenzae B (Hib)H. influenzae B (Hib) Polisakkarit/ difteri toksini kompleksPolisakkarit/ difteri toksini kompleks

S. typhi, S. pneumonae,S. typhi, S. pneumonae, N. menengitidisN. menengitidisS. pnS. pneeumoniae'de 23 serotip veya 7 umoniae'de 23 serotip veya 7

serotipserotip non-toksik difteri toksininon-toksik difteri toksini ile ile

KONJUGEKONJUGEN. menengitidN. menengitidiiss maj majoor 4 tipin r 4 tipin ( A,C,( A,C,Y,W-Y,W-

135135))

İNAKTİVE SUBUNİT VİRAL AŞILAR Viral tutunma üniteleri (kapsit ya da

gikoproteinler) Rekombinasyon yoluyla elde edilir

Hepatit B aşısıDaha önceleri kronik HBV KİŞİLERİN

SERUMLARINDA elde edilen HBsAg kısmıyla

Bugün maya hücrelerin entegre edilmiş HBsAg geninden elde edilir.

Aliminyum ile adsorbe edilirİnsan Papilloma Virüs (HPV)

HPV'nin L1 elde edilen Ag

MİKROP ÜRÜNLERİNDEN YENİ YÖNTEMLERLE HAZIRLANAN AŞILAR Çalışmaları halen devam etmektedir.

Peptid subünit aşılarıDNA aşılarıAnti-idiotip antikorlar

Bu yöntemlerle hazırlanan aşılar;HIV, P. falciparum, Leishmania enf.S. mutans (diş çürümelerine karşı) umut

olabilir.

S. mutansS. mutans

AŞILAMA VE AŞILAR İLE İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR Primovaksinasyon

Belirli bir aşı ile daha önce hiç aşılanmamış bir kişiye aşının ilk uygulanması

RAPELPrimovaksinasyonla sağlanan bağışıklılığı

etkin bir düzeyde devamını sağlayan,Bağışıklığı pekiştiren,Belirli zaman aralıklarıyla yapılan,AŞI TEKRARLARINA denir

MONOVALAN AŞI;MONOVALAN AŞI;İçinde İçinde tek bir mikroptek bir mikrop Ya da Ag bulunan Ya da Ag bulunan

POLİVALAN (=Karma/Kombine)POLİVALAN (=Karma/Kombine)Ölü bakteri yadÖlü bakteri yadaa toksoid aşılar toksoid aşılar.. Birkaç Birkaç

tanesitanesi karıştırılarak elde edilen aşıdır. karıştırılarak elde edilen aşıdır.Uygulaması daha kolay, pratik ve zaman Uygulaması daha kolay, pratik ve zaman

kazandırıcıdır.kazandırıcıdır.Tek tek uygulamalara göre daha güçlü Tek tek uygulamalara göre daha güçlü

bağışıklılık kazandırır.bağışıklılık kazandırır.

AŞININ KORUYUCULUK DEĞERİ;Aşılanan kişinin, aşılanmayan kişiye göre o

enfeksiyona karşı gösterdiği direnç anlaşılır.

Koruyuculuk değerinin araştırılmasında;Hümoral Ya da hücresel immünite ölçülür.ÖRNEĞİN;

HBV karşı Anti-HBs yanıtı >10 IU/ml

AŞININ KORUYUCULUK SÜRESİKoruyuculuk etkilerinin ne kadar devam

ettiğini gösterirKoruma süresi uzun olan aşılar iyidir.

Canlı (atenüe) aşılar

AŞILARIN UYGULANMASI İLE İLGLİ ÖZELLİKLER; Aşının tam yarar görebilmesi için

Yeterli dozdaYeterli sayıdave uygun zaman aralıklarıylaUsulüne uygun teknikle yapılması gerekir.

Aşıların uygulanma yolları: MUKOZAL UYGULAMA

Buruna damlatılarakBuruna püskürtmekAğızdan verilmektedirDiğer (rektal, genital vb.)

PARENTERAL UYGULAMA (Enjeksiyon);

Deriyi çizerekDeri içine (Intra dermal)Deri altına (Subkutan)Kas içine (Intramuskular))

Aşı enjeksiyon şeklinde uygulanıyorsa Deri altına veya kas içine uygulanmalıdır Damar içine uygulanmaz.

Çünkü hem aşının bağışıklanma gücü azalırHem yan etki fazla olur

Kas içi uygulamalarda iğne uzunluğu yeterli olmalıdır.

Çünkü; Adjuvant madde katkılı olduğu için, yeterli

derinliğe yapılmaz, yüzeysel yapılırsa (deri altında) nekroz gelişir.

Paranteral uygulamalarda; En iyi yol deri içidir.

Daha erken ve güçlü immün yanıt gelişir. Ağız ve burun yoluyla verilen aşılar;

kolay uygulanırlar, geniş kitle aşılamalarında seçilen

yollardır..

Aşının ilk verilmesinden sonra Ab gelişmesine kadar geçen; LATENT SÜREÇ;

24 saat ve 2 haftadır.Kişinin immün sistemeAntijenin yapısına, şekline, dozuna bağlıdır.

Bu dönem sonunda 4 gün ile 4 hafta arasında ARTMA dönemidir

Sonunda azalma DÖNEMİ başlar İlk önce 3. günden sonra IgM

2. 3. haftada en yüksek1-2 ay içerisinde kaybolur.

15-20 günlerde IgG sentezlenir.5. haftada en yüksekÖmür boyu kalır..

İlk kez verilen bir aşıdan, kısa bir süre sonra ikinci Ag verilirse

İlkinde oluşan Ab'ler, 2. leri etkisiz kılabilir. Anneye bağlı IgG antikorları, bebeğe

geçtikten sonra en az 5, en fazla 9. aya kadar koruma yapabilir.

Bu durumda atenüe aşılar (kızamık, kızamıkçık, kabakulak) uygulamasında bu IgG 'lerin kaybolma süresi dikkate alınır.

Bu aşılar 9. aydan sonra yapılır. Yeni doğanda Hücresel immün yanıt

oldukça gelişmiş olduğundan ;BCG aşısı hemen doğum sonrası uygulanır.

BCGBCG

AŞILAMA YAŞI;Aşı enfeksiyonun daha sık görüldüğü yaşta

uygulanır Aynı zamanda aşının uygulandığı yaşta yan

etkilerinin azlığı veya çokluğudur. AŞILAMA RİSKİ:

Aşı ile sağlanacak yarar aşının neden olacağı zararla karşılaştırılır.

Hangisi ağır basarsa ona göre karar verilmelidir.

AŞILAMANIN SAKINCALI OLDUĞU DURUMLAR; İmmün yetmezliği veya immünitesi bozulmuş

olanlara veLösemi, lenfoma, kanser ve AIDS

Radyasyon ve kortikosteroid gibi immünospresif tedavi olanlara

CANLI AŞI UYGULANMAZ. Böbrek ve diabet hastalarına;

Tifo-paratifo aşısı yapılmaz. Yumurta alerjisi olanlara

İnfluenzae, Sarı Humma, Kızamık ve Kabakulak

Gebeler;OPV, çiçek, kızamıkçık uygulanmaz

Yenidoğan ensefolopatisi veya mental sekelleri olanlar;

İlk yıl hiç aşı yapılmaz HIV seropozitif olgulara

BCG, OPV, İnfluenzae, pnömokok yapılmaz Gamaglobulin verildikten sonraki 3 ay içinde

Canlı virüs aşısı yapılmaz.

AŞILARIN BİRLİKTE UYGULANMASI (=KARMA AŞILAR) Ölü bakteri aşıları ve toksoid aşılar birlikte

kullanılabilir Hem zaman kazandırır, hem pratiktir, kolaydır. Tek uygulamaya göre daha güçlü koruma

sağlarDifteri+tetanoz+Boğmaca (DTB)DTB+OPVKızamık+Kızamıkçık+Kabakulak (KKK) İnfluenzae+Tetanoz

BAZI AŞILAR EŞ ZAMANLI OLARAK UYGULANIR DTB+ OPV DTB+Kızamık DTB+OPV+Kızamık DTB+OPV+KKK

BAZI AŞILAR BİRLİKTE UYGULANABİLİR DTB+ Hep. B. BCG+DTB+OPV BCG+DTB+Kızamık+Sarı humma DTB+Kızamık+Sarı humma+OPV

BAZI AŞILAR BİRLİKTE UYGULANMAZ Kolera ve Sarı Humma

AŞILAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DURUMLAR; AŞILARIN YAN ETKİLERİ;

YEREL (Lokal) AŞI REAKS; Isı artışıKızarıklıkŞişlikAğrıBazen bölgesel lenf bezlerinde şişlik

HAFİF SİSTEMİK;Aşı içindeki yabancı proteinlerin neden

olduğu reaksiyonlar AĞIR SİSTEMİK;

Nadiren gelişir ALLERJİK REAKS.;

Anaflaktik tipte gelişirAnaflaktik tipte gelişir Aşı şokuAşı şoku denir denir

Bazen allerjik ensefalit oluşur.Bazen allerjik ensefalit oluşur.

GÜNCEL BAZI AŞILAR VE UYGULAMA GRUPLARI; Pnömokok aşısı

>65 yaşAstım dahil kronik kardiyovesküler ve

allerjik hast.Splenektomi veya immunsupresif tedavi 2

hafta önce uygulanır0.5 ml Im/sc tek doz uygulanırlar

Yüksek riskli gruplarda > 6 yıl geçtikten sonra

Nefrotik sendrom, böbrek yetmezliği, transplantasyon olanlarda

pnömokok Ab'ler hızla kaybolur 2. doz aşı yapılır.

İNFLUENZAE AŞISI 65(50) yaş ve üzerindekilerKronik kardiyovasküler ve akciğer hastalarıKronik hastaların ve yüksek riskli kişilerin

bakımıyla uğraşan personel ve ev halkıDiabetes mellitus (DM) ve diğer metabolik

hastalıklar, böbrek yetmezliği, immunsupresif ve bağışıklık yetmezliği durumları (HIV pozitifliği, kortikosteroid tedavisi ve immunsupresif ve antineoplastik tedavi görenler)

Bakımevlerinde kalan kronik hastalıklı yatalak kişiler

Uzun süre aspirin tedavisi görmek zorunda olan genç erişkin kişiler

Grip mevsiminde bulunan 2. 3. trimestrideki gebe kadınlar

0.5ml deltoid kasa (IM); heryıl ekim başı, kasım ortası

HEPATİT B AŞISI Seksüel olarak aktif, çok eşli kişiler

homoseksüeller ve çok eşli heteroseksüeller Kan ve kan ürünleri ile temas edenler Mental özürlü, bakımevlerinde kalanlar ve

çalışanlar Hemodiyaliz hastaları Pıhtılaşma faktör konstantreleri alanlar HBsAg taşıyıcılarının eşleri ve ev halkı Anti-HCV pozitif olanlar Damar içi uyuşturucu kullananlar Hep.B’nin endemik olduğu yerleri ziyaret edenler Hemofili hastaları Çocuk aşılama programına alınmıştır 0,1 ve 6.ayda 3 doz

GEBELİK Canlı aşılar kontrendike Tetanoz-doğum öncesi 2 doz Td verilir Polio ve Sarı humma riski yüksekse bu aşılar

uygulanabilir İnaktive aşılar risksiz

Annenin ateşlenmesi fetus için riskli olduğundan elden geldiğinde bu aşılardan kaçınılır

Gerektiğinde influenzae (gebeliğin 14. haftası ve sonrasında) ve HBV, HAV ve pnömokok aşıları uygulanabilir

Emziren anneye canlı veya inaktif aşılardan biri uygulanabilir

ULUSLAR ARASI SEYAHAT EDENLERDE AŞILAMA Sarı humma- Seyahat öncesi 1 doz 0.5ml –SC Kolera-0.5 ml IM/SC,0.2ml ID, 2doz 1hafta/1ay

arayla (Sarı Humma aşısı ile en az 3 hafta ara)

Tifo (Ty21a: 48 saatte bir, 4 doz- rapel 5 yıl sonra, Vi polisakkarit İM-2 yılda bir rapel)

N.menengitidis (A,C,Y,w-135): 1 doz/0.5ml SC Japon ensefalit aşısı -0., 7. ve 30. günlerde 0,1ml

SC, 2 yıl sonra 1 rapel) Hepatit A: aşı+Ig (3 aydan az kalma-0,02 ml/kg, 4-

6 ay kalma:0,06 ml/kg)

KAZALAR/TEMASLAR Yanıklar: Td,TIG Hayvan ısırıkları: Kuduz-HDCV+RIg, Td Yılan ve Akrep sokmaları: Özgül antiserumlar Yaşlılar: Pnömokok, İnfluenzae, Td Şarbon: Şarbonun yaygın olduğu bölge

hayvanlarının der, kürk, yün, kıl, kemik unu vs ile temas eden çalışanlar

Q Ateşi: Koyunlarla teması olanlar ve C. burnetti ile laboratuvarda çalışanlar için inaktif bir aşı vardır

Tularemi: Canlı attenue aşı; tularemin endemik olduğu bölgelerde ilgili hayvan ve vektörle temas riskindekilere uygulanır

Veba: Laboratuvar personeli, Arizona-New Mexico bölgelerine gideceklere uygulanır

BULAŞMA SONRASINDA BAĞIŞIKLAMA Hepatit A : Bulaşma sonrasında 2 hafta

içinde Ig+aşı HBV : HBsAg pozitif kişiden bulaş:HBIg+aşı HCV hepatit bulaşında standart Ig etkisiz;

izleme yapılır Şüpheli hayvan ısırığı : Aşı(HDCV) +RIg Yaralanma : T veya Td +TIg +SAT Kızamık-Bulaşma sonrası 6 gün içinde Ig

(0.25 ml/kg-max 15 ml+aşı Kızamıkçık-Ig ile belirtiler silik geçer, viremi

ve fetus enfeksiyonu ve konjenital rubella önlenemez

Türkiye’de Uygulanan Aşı Türkiye’de Uygulanan Aşı ProgramıProgramı

SERUMLAR (=PASİF BAĞIŞIKLAMA) Bağışık serumları İmmunoglobulinler

Pasif bağışıklama için kullanılırlarHazır Ab içerikli olduklarından,

uygulandıkları anda etki gösterirler. Ancak kısa sürelidirler.(3-4 hafta) Aktif bağışıklık oluşma süresine kadar

koruyucu ve tedavi edici direnç kazandırır

BAĞIŞIK SERUM (=Anti serum) Bağışıklanmış hayvanlardan elde edilmiş

antikor içeren serumlar Hastalık etkeni mikroplar veya ürünleri Ya da

yılan, akrep zehirleri Ag olarak kullanılırDeney hayvanlarına verilir.

At, sığır, koyun gibi büyük hayvanlar kullanılır Bu hayvanlarda bol miktarda Ab içeren serum

elde edilir. Ancak; hayvan kaynaklı serumlar, yabancı

protein içerdiğinden allerjik reaksiyon oluşturur.

Bundan dolayı, hayvan kaynaklı serumlar yerine insan kaynaklı serum kullanımı artmıştır.

İMMÜNOGLOBİNLER (=İnsan İMMÜNOGLOBİNLER (=İnsan Kaynaklı Bağ Kaynaklı Bağ Serum=GamaglobulinSerum=Gamaglobulin)) İnsan plazması veya plİnsan plazması veya plaasentadan elde sentadan elde

edilir.edilir. Yan etkileri oldukça az olup, kullanım Yan etkileri oldukça az olup, kullanım

alanı geniştir.alanı geniştir. İki çeşittir.İki çeşittir.

Standart Ig Standart Ig Özgül IgÖzgül Ig

Standart İmmunoglobulin; Eş anlamları;

Normal immünoglobulin Ya da gamaglobulin

Standart gamaglobulin Ya da polivalan immünoglobulin

1000 kadar donörün plazmasından Immünoglobulin ayırt edilmesiyle hazırlanan üründür.

Bu üründe çeşitli Ab'ler birarada yoğun olarak bulunur

Kullanım alanı;İmmünite bozukluklarında;

Enfeksiyonlardan korunmada veyaBulaşıcı hastalıklarla temas sonrası sonrası

Özgül immünoglobulin; Eş anlamları;

Spesifik IgM, Özgül gamaglobulin , Hiper immünoglobulin gibi

Doğal olarak BİR ENFEKSİYON HAST. gelişenlerden Ya da patojene özgü aktif bağışıklama

(aşı) olan gönüllü kişilerin plazmasından elde edilir.

Bu ürün o mikroba veya ürüne karşı yoğun özgül Ab içerirler.

YANİ SPESİFİK Ig'lerdir.Bu Ig'ler hayvan kaynaklı bağışık serumlara

oranla Ab içerikleri 15-30 kez daha fazladır.

BAĞIŞIK SERUM VE İMMÜNOGLOBULİN BAĞIŞIK SERUM VE İMMÜNOGLOBULİN ÖRNEKLERİ;ÖRNEKLERİ; Anti toksik serumlar ;Anti toksik serumlar ;

Difteri, tetanoz, gazlı gangren, botulismusDifteri, tetanoz, gazlı gangren, botulismus Anti-bakteriyal serumlar Anti-bakteriyal serumlar

Şarbon,N. menengitidŞarbon,N. menengitidiis, Boğmacas, Boğmaca Anti-vektör serumlar Anti-vektör serumlar

Akrep, yılan, örümcekAkrep, yılan, örümcek Anti-viral Ig Anti-viral Ig

Kuduz,Hepatit B, KabakulakKuduz,Hepatit B, Kabakulak Bunlardan kuduz, HBV, V2'de hem koruyucu hem Bunlardan kuduz, HBV, V2'de hem koruyucu hem

tedavi özelliği vardırtedavi özelliği vardır.. Anti-toksik Ig Anti-toksik Ig

Tetanoz anti toksik IgTetanoz anti toksik Ig

SIK KULLANILAN SIK KULLANILAN IMMÜNGLOBULINLERIMMÜNGLOBULINLER HEPATİT B immünglobulin (HBIgHEPATİT B immünglobulin (HBIg))

İnsan donörlerden elde edilen spesifik Ig İnsan donörlerden elde edilen spesifik Ig ml'sinde ml'sinde 200 IU Anti-HBs200 IU Anti-HBs bulunur. bulunur.Riskli gruplar;Riskli gruplar;

Sağlık peroneliSağlık peroneli Özellikle cerrahi ve laboratuvar elemanlarıÖzellikle cerrahi ve laboratuvar elemanları

UYGULAMA ZAMANLARI;UYGULAMA ZAMANLARI;HBV ile kontamine araç-gereç HBV ile kontamine araç-gereç

temasından sonratemasından sonra Dializ yapılan hastalar Dializ yapılan hastalar HBV'li kişilerle cinsel temasa girenlerHBV'li kişilerle cinsel temasa girenler HBV taşıyıcı annelerin yeni doğanlarınaHBV taşıyıcı annelerin yeni doğanlarına HBV'li kanın verilmesinden hemen sonraHBV'li kanın verilmesinden hemen sonra Mümkünse Mümkünse HBV'li kişiyle temasHBV'li kişiyle temas olmadan olmadan

hemen önce vermek daha önemlidirhemen önce vermek daha önemlidir..

Hem aktif hem pasif bağışıklama birlikte Hem aktif hem pasif bağışıklama birlikte yapılmalıdır.yapılmalıdır.

ÖRNEĞİN;ÖRNEĞİN;HBsAg pozitifHBsAg pozitif kanla, kaza sonucu perkütan kanla, kaza sonucu perkütan

Ya da mukoza teması sonrasıYa da mukoza teması sonrası 48 saat içinde 800 IU48 saat içinde 800 IU

HBsAg pozitifHBsAg pozitif anneden doğan bebeklere anneden doğan bebeklere Doğumdan hemen 12 saat sonraDoğumdan hemen 12 saat sonra

100 IU100 IUUygulama DozuUygulama Dozu

0.006 ml/kg0.006 ml/kg (en çok 5 ml) Im (en çok 5 ml) Im

Kuduz ImmunoglobuliniKuduz Immunoglobuliniİnsan donörlerinin plazmasından elde İnsan donörlerinin plazmasından elde

edilen Ig'lerdiredilen Ig'lerdirml'sinde 150 IUml'sinde 150 IU Ab bulunur Ab bulunurHayvan ısırmalarından hemen sonra Hayvan ısırmalarından hemen sonra

uygulanıruygulanırHem aktif hem pasif bağışıklık birlikte Hem aktif hem pasif bağışıklık birlikte

yapılmaktadır.yapılmaktadır.

Tetanoz Anti-Toksoid IgTetanoz Anti-Toksoid Ig İnsan kökenli İnsan kökenli ml'sinde 250 IUml'sinde 250 IU Ab içerir Ab içerir IM olarak yaralanma sonrası yapılır.IM olarak yaralanma sonrası yapılır. Hem koruyucu hem tedavi edicidir.Hem koruyucu hem tedavi edicidir. Hem aktif hem pasif bağışıklama birlikte Hem aktif hem pasif bağışıklama birlikte

yapılamalıdır.yapılamalıdır.

Anti-D (Rh) Ig Anti-D (Rh) Ig İnsan donörlerinin kan plazmasından elde edilirİnsan donörlerinin kan plazmasından elde edilirml'sinde 250 ml'sinde 250 µµg Anti-Dg Anti-D Ab'leri vardır. Ab'leri vardır.Rh(-) anne, Rh(+) bebeğe hamileyse uygulanır;Rh(-) anne, Rh(+) bebeğe hamileyse uygulanır;

Eritroblastis fetalisis Hast.Eritroblastis fetalisis Hast. Rh(-) anne,Rh(-) anne,ikinciikinci Rh(+) bebeğe immünize Rh(+) bebeğe immünize

olmaması içinolmaması için;; Anneye ilk doğumdan hemen sonra(72 saat) Anneye ilk doğumdan hemen sonra(72 saat)

Anti-D Ig Anti-D Ig verilirverilir Böylelikle anne immün olmadan antijenler Böylelikle anne immün olmadan antijenler

nötralize edilir.nötralize edilir. Bu durum anneye bilmeden ilk hamilelik öncesi Bu durum anneye bilmeden ilk hamilelik öncesi

Rh(+) kan verilmişse aynen geçerlidirRh(+) kan verilmişse aynen geçerlidir