Akreditacija_M. Djapic, V. Zeljkovic

8/16/2019 Akreditacija_M. Djapic, V. Zeljkovic

http://slidepdf.com/reader/full/akreditacijam-djapic-v-zeljkovic 1/8

1) Dr Mirko Đapić, dipl. maš. ing., LOLA Institut, Beograd, e-mail: [email protected]

2) Dr Vladimir Zeljković, dipl. maš. ing., LOLA Institut, Beograd, e-mail: [email protected]

* U radu predstavlja deo istraživanja u okviru projekta br. TD-7082B, ”Razvoj i primenametoda i postupaka ispitivanja, kontrolisanja i sertifikacije mašina alatki i sudova podpritiskom u skladu sa zahtevima evropskih direktiva” koji je delimično finansiran

sredstvima Ministarstva za nauku i zaštitu životne sredine Republike Srbije.

ULOGA AKREDITACIJE U OVLAŠĆIVANJU TELA ZAOCENU USAGLAŠENOSTI*

ACREDITATION ROLE IN THE CONFORMITYASSESSMENT BODY NOTIFIKACTION*

dr Mirko Đapić1), dr Vladimir Zeljković

2)

Rezime: U ovom radu se predstavlja uloga akreditacije i serije standarda EN

45000 u postupku ovlaš ćivanja (notifikacije) tela za ocenjivanje usaglašenosti.

Jedan od zahteva koje ova tela moraju da ispune u postupku ovlaš ćivanja je

demonstracija kompetentnosti. Najoptimalniji put da to urade je kroz postupak

akreditacije prema zahtevima serije standarda EN 45000.

Summary: In this paper are presented accreditation and EN 45000 standard series

roles in conformity assessment body notification procedure. Key requirement

which this body have to implement in notification procedures is demonstration of

its competence. The best way to do that is through accreditation in regard the EN

45000 standard series requirement.

1. UVOD

Potreba za zaštitom kupaca, odnosno potrošača nikad nije bila izraženija kao danas

(Direktive EU, CE znak, ...)Kupaci će da budu zaštićeni:

• ako proizvođači poseduju sertifikate za proizvode koji prodaju, odnosno ako su

proizvodi sertifikovan od ovlašćene treće strane

• ako su proizvodi kontrolisani od strane ovlašćenog kontrolnog tela

• ako su proizvodi ispitani u ovlašćenoj laboratoriji



G-4

• ako su proizvodi proizvedeni u proizvodnom pogonu kojim se kvalitetom upravlja

u skladu sa zahtevima međunarodnih standarda kao što je ISO 9000, ISO 1400, ...

Kupci će imati poverenje u sertifikat i/ili izveštaj o kontrolisanju/ispitivanju samo

ako neko od autoriteta to proveri u njihovo ime kao što je Akreditaciono telo Srbije i

Crne Gore - JUAT.

Zato organizacije koje vrše sertifikaciju sistema (QMS-a, EMS-a, IMS-a, ...) i

proizvoda, zatima kontrolna tela i ispitne i metrološke laboratorije moraju da

demonstriraju svoju kompetentnost. One to postižu na taj način što traže da buduakreditovani od strane nacionalnog akreditacionog tela, odnosno JUAT-a.

Ovo je samo potreban ali ne i dovoljan uslova da bi ova tela za ocenu usaglašenosti bila

prepoznata na nivou Evropske unije (EU) za poslove ocene usaglašenosti proizvoda koji

podpadaju pod zahteve tehničkog zakonodavstva, odnosno direktiva Novog i Globalnog

pristupa.

2. NOVI I GLOBALNI PRISTUP

Slobodan protok dobara, usluga, ljudi i novca je kamen temeljac jedinstvenog tržišta.

Cilj je:

Mehanizmi koji omogućavaju ostvarenje ovog cilja baziraju na:

• prevenciji od novih trgovinskih barijera,

• međusobnom prepoznavanju i

• tehničkoj harmonizaciji

Kada govorimo o Novom i Globalnom pristup onda moramo da identifikujemo ključne

aktere u sprovođenju tehničkog zakonadavstva na nivou Evropske Unije (slika 2.1). To

su:

•

Proizvođač Onaj ko proizvodi proizvod ili njegov ovlašćeni predstavnik. On je generalno

odgovoran za usklađivanje svog proizvoda sa suštinskim zahtevima koji su

definisani u direktivama Novog pristupa. Najjednostavniji način da to uradi je kroz

korišćenjem evropskih hermonizovanih standarda.

• Ovlašćeno telo

Ovlašćeno (imenovano) ili notifikovano telo je telo za ocenu usaglašenosti koje

obavlja ispitivanje, kontrolisanje i sertifikaciju proizvoda i QMS-a kada se u

direktivama Novog pristupa zahteva angažovanje treće strane. Ona moraju da budu

nezavisna i nepristrasna u odnosu na sve zainteresovane strane a pre svega

proizvođ

ača i ovlaš

ćeni organ za nadzor nad tržištem.

Uklanjanje tehnič kih barijera sa unutrašnjeg tržišta EU koje su

posledica nacionalne tehnič ke regulative, primene nacionalnih

standarda i uspostavljenih procedura ispitivanja, kontrolisanja i

sertifikacije proizvoda.



G-5

• Ovlašćeni organ za nadzor tržišta

Odgovarajuće mere prisile uključujući nadzor tržišta su neophodne da bi se

osigurala ispravna primena direktiva Novog pristupa.

Slika 2.1 - Glavni uč esnici u sprovođ enju tehni č kog zakonodavstva

Glavni elementi Novog pristupa (slika 2.2) su definisani u Odluci1 Saveta o Novom

pristupu u oblasti tehničke harmonizacije i standardizacije: To su:

• Da bi se osigurao visok nivo zaštite opštih interesa kao što su zdravlje, bezbednost i

zaštita potrošača i okoline za proizvođače i njihove ovlašćene pretstavnike u EU

definisani su obavezujući suštinski zahtevi. Oni su definisani na takav način da se

mogu na jedinstven način primeniti u svim državama članicama EU. Ovakav pristup

omogućava telima za ocenu usaglašenosti (CAB) da ocene usaglašenost proizvoda

sa suštinskim zahtevima, a telima za razvoj evropskih standarda (CEN, CENELEC i

ETS) da razviju standarde koji osiguravaju delimično ili kompletno ispunjenje

suštinskih zahteva.

• Proizvođači su slobodni da izaberu bilo koje tehničko rešenje koje ispunjava

suštinske zahteve. Proizvodi koji su usaglašeni sa harmonizovanim standardima

su po pretpostavci usaglašeni sa suštinskim zahtevima.

•

Proizvođači su obavezni da izaberu odgovaraju

ću proceduru ocene usaglašenosti koja mora da bude u saglasnosti sa tipom rizika koji je vezan za proizvod. Gde je

odgovarajuće, ove procedure zahtevaju angažovanje tela za ocenu usaglašenosti

koja se sada javljaju kao treća strana. Ova tela su poznata kao notifikovana ili

ovlašćena tela koje države članice prijavljuju Evropskoj komisiji za poslove

ispitivanja, kontrolisanja i sertifikacije QMS-a i proizvoda koji potpadaju pod

tehničko zakonodavstvo Novog pristupa. Proizvođači su slobodni da izaberu

najpovoljniju proceduru ocenjivanja usaglašenosti saglasno zahtevima primenljive

direktive (odgovarajućeg aneksa direktive).

1 Council Resolution of 7 May 1985 OJ C, 4.06.1985.



G-6

• Proizvođači ili njihovi ovlašćeni pretstavnici su obavezani (u većini direktiva

Novog pristupa) da pre puštanja proizvoda na tržište označi proizvod sa CEznakom. Ovaj znak nosi informacije da je proizvod usaglašen sa svim

harmonizovanim odredbama koje se odnose na njega, odnosno da je "prošao" sve

zahtevane procedure ocene usaglašenosti. Kao potvrdu svega ovog na proizvod sestavlja CE znak.

• Obaveza je država članica da preduzmu odgovarajuće mere prisile uključujući

nadzor nad tržištem kako bi proizvodi koji ne zadovoljavaju suštinske zahteve

direktiva, odnosno koji nisu prošli sve procedure ocene usaglašenosti bili povučeni

sa tržišta.

Ukratko, osnove Novog pristupa baziraju na:

• Ocenjivanju proizvoda pre pojave na tržištu

Proizvodi koji se stavljaju na tržište moraju ispuniti suštinske zahteve. Proizvođač

obezbeđuje ovo sa označavanjem proizvoda sa CE znakom

• Kontrola proizvoda na-tržištu

Države članice moraju kontrolisati da su proizvodi na njihovim tržištu u

saglasnosti sa suštinskim zahtevima. Ovo se postiže sa nacionalnim organom za

nadzor nad tržištem

Slika 2.2 - Novi i Globalni pristup

Procedure ocene usaglašenosti koje su uključene u direktive baziraju na modulima za

ocenu usaglašenosti (slika 2.3). Mnogi od modula zahtevaju od proizvođača da u

postupku ocenjivanja usaglašenosti uključi nezavisnu treću stranu, odnosno ovlašćena

ili notifikovana tela. Angažovanje ovih tela se uglavnom zahteva u procedurama ocene

usaglašenosti koje se odnose na visoko rizične proizvode sa stanovišta ugroženosti

zdravlja i bezbednosti ljudi i okoline. Zbog toga je veoma važno da ova tela obavljaju

svoju funkciju sa prethodno dokazanim visokim nivoom kompetencije, integriteta i

profesionalizma. Obaveza je država članica da imenuju ova tela ako njihovo tržište to



G-7

zahteva. Drugim rečima, države članice nisu obavezne da imenuju tela za sve direktive

nego samo za one za koje postoji interes, odnosno tržište.

Slika 2.3 - Moduli ocene usaglašenosti

Imenovanje tela za ocenu usaglašenosti je obaveza koju nameću direktive Novog

pristupa. a kriterijumi se nalaze u Odluci saveta EU broj 93/465/EEC o uvođenju

Modula za ocenu usaglašenosti i anaksima direktiva. Nigde u ovim dokumentima ne

stoji da tela koja se ovlašćuju maraju da budu prethodno akreditovana ali se "de-facto"

to podrazumeva. U odluci 93/465/EEC je jasno naznačeno da države članice koje

ovlaste tela koja nisu prethodno akreditovana moraju da pruže objektivne dokaze na

osnovu čega su utvrdile njihovu kompetentnost.

3. ULOGA AKREDITACIJE U OVLAŠĆENIH TELA ZA OCENUUSAGLAŠENOSTI

Akreditacija je postupak posredstvom koga nadležno telo2 zvanično priznaje da su telo

ili osoba kompetentni za sprovođ

enje određenih poslova ocenjivanja usaglašenosti.

Glavni aspekti akreditacije tela za ocenu usaglašenosti su:

• Menadžment sistem za kvalitet (QMS) i

• Tehnička kompetentnost i saglasnost tela sa zahtevima akreditacije.

S druge strane, sertifikacija je postupak posredstvom koga treća strana daje pisanu

garanciju da su proizvodi, procesi ili usluge usaglašeni sa utvr đenim zahtevima. U

postupku sertifikacije ne ocenjuje se posebno tehnička kompetentnost.

2

Nacionali organ za akreditaciju tela za ocenu usaglašenosti u slučaju naše zemlje Akreditaciono teloSrbije i Crne Gore (JUAT).



G-8

Važno je uočiti da je sertifikacija saglasnost sa standardima ili nekim drugim

referentnim dokumentima a akreditacija predstavlja kompetentnost tela.

Kada govorimo o telima za ocenu usaglašenosti u direktivama Novog pristupa

govorimo o četiri vrste tela a to su:

• Akreditaciona tela

• Sertifikaciona tela (za proizvode i sisteme menadžmenta)

• Kontrolna tela i

• Laboratorije

Odnos ovih tela u postupku ocenjivanja usaglašenosti proizvoda saglasno direktivama

Novog pristupa sa pripadajućim standardima serija EN 45000, odnosno serije ISO/IEC

17000 su prikazani na slikama 3.1 i 3.2.

Slika 3.1 - Razli č ite vrste akreditacija

Ovlašćena tela (laboratorije i/ili kontrolna i/ili sertifikaciona tela) izvršavaju zadatke

vezane za procedure ocene usaglašenosti koje se odnose na primenljive direktive Novog

pristupa kada se zahteva angažovanje treće strane. Ona ovu funkciju ispunjavaju podnadležnošću i kontrolom nacionalnog organa za ovlašćivanje države članice (slika 3.3).

Države članice su:

• odgovorne za imenovanje ovlašćenih tela

• mogu da biraju tela koja će ovlastiti samo od tela koja su pod njihovom

nadležnošću,

• ovlašćena tela moraju stalno da rade u saglasnosti sa zahtevima direktiva i

principa postavljenih u Odluci 93/465/EEC.



G-9

Slika 3.2 - Tela za ocenu usaglašenosti sa pripadajuć im standardima

Slika 3.3 - Akreditacija tela za ocenu usaglašenosti

Kada se razmatra pogodnost tela da rade kao ovlašćena tela u poslovima ocenjivanja

usaglašenosti u okviru direktiva Novog pristupa primarno se razmatra njihova

kompetentnost i tehnička osposobljenost u odnosu na minimalne kriterijume koji su

postavljeni u aneksima direktiva (slika 3.3).

Ocenjivanjem tela određuje se da li su:

• tehnički kompontentno i sposobno da izvršava odgovarajuće procedure ocene

usaglašenosti,



G-10

•

da li mogu demonstrirati neophodan nivo nezavisnosti, nepristrasnosti i

integriteta

• kompetentnost ovlašćenog tela treba da bude predmet nadzora (izvršava se u

regularnim vremenskim intervalima u skladu sa praksom koja je uspostavljena

od strane nacionalnog akreditacionog tela).

Savet EU u svojoj Odluci br. 93/465/EEC prepoznaje da:

• Ovlašćena tela koja mogu da dokažu svoju usaglašenost sa harmonizovanim

standardima serije EN 45000, podnošenjem rešenja o akreditaciji ili sa nekim

drugim objektivnim dokazom su po pretpostavci usaglašeni sa zahtevima

direktiva.

Na osnovu ovoga može se zaključiti da akreditacija igra važnu ulogu u postupku

ocenjivanja tela koja žele da budu ovlašćena zajedno sa serijom standarda EN 45000 na

osnovu koje se sprovodi. Mnogi od standarda serije EN 45000 su danas prihvaćeni na

međunarodnom nivou i spadaju u seriju međunarodnih standarda ISO/IEC 17000.

4. ZAKLJUČAK

Ovlašćena tela igraju važnu ulogu u funkcionisanju tehničkog zakonodavstva Novog

pristupa. Ona se moraju obavezno uključiti u ocenjivanja usaglašenosti proizvoda kada

se u direktivama Novog pristupa zahteva angažovanje treće strane. Odgovornost je

država članice da ovlaste ova tela i da ih kao takve prijave Komisiji EU. Na osnovu

toga su odgovorne za njihov rad institucijama EU i drugim državama članicama.

Ovlašćivanje tela zahteva prethodno ocenjivanje njihove kompetentnosti u odnosu nazahteve koji su definisani u anaksima direktiva. Akreditacija tela prema zahtevima

harmonizovane grupe standarda EN 45000 predstavlja odličan alata na osnovu koga se

na najjednostavniji način utvr đuje ova kompetentnost.

LITERATURA

[1] Prešern, S. „Obaveze notifikovanih tela“, Projekt SCG-Quality, Kurs CA-1,

Beograd 2005.

[2]

Blue Guide, „Guide to Iimplementation of Directives Based on the New Approach

and the Global Aproach“, Luxembourg: Office for Official Publications of the

European Communities, 2000.

[3] Hynd, M., „Role of the Accreditation and the EN 45000 Standards“, Workshop:

Notified Bodies, A Key Element in Establishing the Single Market, Beussel, 2001.

[4] Becker, U., „National Experience – Germany“, Workshop: Notified Bodies, A Key

Element in Establishing the Single Market, Beussel, 2001.

[5]

EN 4500, Serija standarda EN 45000.

[6]

ISO/IEC 17000, Serija standarda ISO/IEC 17000.

Akreditacija_M. Djapic, V. Zeljkovic

Documents

Transcript of Akreditacija_M. Djapic, V. Zeljkovic