1

„Kopernik i Kepler - Europejczycy łączący Niemcy, Polskę i Czechy”

Staatliche

Fachoberschule und Berufsoberschule

Regensburg

Zespół Szkół

Centrum Kształcenia Ustawicznego w

Gronowie

Vyšší odborná škola pedagogická a

sociální, Střední odborná pedagogická

škola a Gymnázium

2

Grupa projektu

Uczestnicy projektu

Zespół Szkół, Centrum Kształcenia Ustawicznego w Gronowie

Damian Albrecht Krzysztof Burak

Damian Jaskrowski Bartłomiej Jesionkowski Arkadiusz Lewandowski

Jarosław Szymelfenig

Gimnazjum Artystyczne w Pradze

Barbora Bulířová Tereza Čtvrtečková

Zuzana Pikorová Martina Soušková Kateřina Štolová Lucie Třísková

Szkoła Techniczna w Regensburgu

Julian Aumer Kathrin Krön

Mathias Markwirth Sebastian Schmidt Richard Schuster

Martin Zumbil

Prowadzenie i koordynacja: Katarzyna Marska (Gronowo), Alice Robová(Prag), Hartwig Grasse i Mathias Freitag (Regensburg)

3

Wstęp

1. Porównanie teorii geocentrycznej i heliocentrycznej 1.1. Objaśnienie teorii geocentrycznej 7 1.2. Objaśnienie teorii heliocentrycznej 8 1.3. Przejście z teorii geocentrycznej do heliocentrycznej 11 1.4. Porównanie obu teorii 12

2. Teorie antyku i średniowiecza

2.1. Historia kosmologii / astronomii w zarysie 13 2.2. Arystoteles 13 2.2.1. Życie Arystotelesa 13 2.2.2. Nauka i dzieła 14 2.2.3. Następstwa filozofii Arystotrelesa 15 2.2.4. Teorie Arystotelesa 17

2.3. Arystar z Samos 18 2.4. Ptolemeusz 20 2.5. Kosmologia średniowiecza 24 3. Przełom myśli filozoficznej, kulturowej, naukowej i religijnej

w dobie Renesansu 3.1. Przejście ze średniowiecza do odrodzenia 27 3.2. Rudolf II – mecenas kultury, sztuki i nauki w dobie renesansu 29 3.3. Renesans i sztuka 36 3.4. Renesans i religia 39 3.5. Renesans i filozofia 41 3.6. Renesans i rozrywka 43 3.7. Renesans i literatura 45 3.8. Renesans i kobiety 47 3.9. Renesans i nauka 48 4. Teoria Mikołaja Kopernika 4.1. Życie Mikołaja Kopernika 50 4.2. Teoria heliocentryczna wg Mikołaja Kopernika 53

Spis treści

4

5. Teoria Johannesa Keplera 5.1. Życie zawodowe Keplera 56 5.2. Kepler w Pradze 58 5.3. Kepler w Regensburgu 63 5.4. Kepler w Żaganiu u boku Wallensteina 67 6. Wykorzystanie Praw Keplera w technice satelitarnej 6.1. Objaśnienie Praw Keplera 71 6.2. Udowodnienie drugiego i trzeciego Prawa Keplera za pomocą impulsu

obrotowego i prawa grawitacji Newtona 77 6.3. Podstawowe obliczenie techniki satelitarnej 6.3.1. Obliczenie masy ziemskiej 80 6.3.2. Ciała na orbicie-obliczenie pierwszej prędkości kosmicznej satelity na

wysokości 130 km włączając czas obrotu po orbicie 81 6.3.3. Obliczenie drugiej prędkości kosmicznej – prędkość ucieczki z pola

grawitacji Ziemi 84 6.3.4. Manewry sprężania statków kosmicznych na orbicie 85 6.4. Typy satelit z krótkim opisem zastosowania 88 6.5. Zastosowanie satelit geostacjonarnych 6.5.1. Wyjaśnienie pojęcia 89 6.5.2. Wykorzystanie METEOSAT jako satelity na orbicie geostacjonarnej 90 6.5.3. Obliczanie toru dla satelity geostacjonarnego (METEOSAT) 92 6.6. Wykorzystanie satelity na orbicie polarnej 6.6.1. Wyjaśnienie pojęcia 94 6.6.2. Wykorzystanie MetOp-A jako satelity na orbicie polarnej 96 6.6.3. Obliczenie czasu obiegu satelity MetOp-A wokół Ziemi 97 7. Wpływ teorii Kopernika i Keplera na sposób myślenia człowieka

postmodernistycznego. Rozważania uczestników z Gronowa, Pragi i Regensburga.

7.1. Grupa polska z Gronowa 99 7.2. Grupa czeska z Pragi 100 7.3. Grupa niemiecka z Regensburga 101

5

Wstęp

Szkoła techniczna w Regensburgu, Zespół Szkół, Centrum Kształcenia Ustawicznego w Gronowie oraz Gimnazjum Artystyczne w Pradze są szkołami partnerskimi i postanowiły stworzyć wspólny, międzynarodowy projekt.

Teorie Johannesa Keplera w dużej mierze bazowały na odkryciach urodzonego w Toruniu Mikołaja Kopernika. Kepler prowadził badania naukowe w Pradze i często bywał w Regensburgu. Ten znany astronom i matematyk zmarł w Regensburgu. Projekt powstał właśnie w oparciu o powiązania astronomów o te trzy europejskie miasta. Niewątpliwie istotnym argumentem przy pomyśle stworzenia projektu był fakt starania się miasta Regensburg o umieszczenie na liście UNESCO, na której figurują zarówno Toruń jak i Praga. Projekt wspierany jest w związku z tym również przez resort kultury miasta Regensburg. Dzięki głębszej analizie tematyki projektu mogliśmy dowiedzieć się, że w epoce renesansu odbywała się wymiana odkryć i teorii naukowych pomiędzy krajami, co naturalnie przyczyniło się do ogromnego rozwoju nauki. W dziedzinie nauki granice międzynarodowe nie miały większego znaczenia. Poprzez wspólną międzynarodową pracę mogliśmy tego doświadczyć na własnej skórze. W przeszłości częściej zajmowano się tym co dzieli, a nie tym co może łączyć różne kraje. Nasz projekt ma na celu ukazanie podobieństw trzech krajów w takich dziedzinach jak historia, religia, nauka i technika. Wspólnym fundamentem jest bez wątpienia kultura zachodnia.

Postanowiliśmy również udowodnić, że pomimo upływu czasu, naukowe odkrycia Kopernika i Keplera nie straciły na wartości. Mają one ogromny wpływ na dzisiejszą, nowoczesną technologię informacyjną i komunikacyjną. Po raz kolejny okazało się, że przeszłość i teraźniejszość mają wiele wspólnego. Podczas realizacji projektu doświadczyliśmy wiele różnic kulturowych i socjologicznych pomiędzy naszymi krajami. Nauczyliśmy się wzajemnej tolerancji i próbowaliśmy odnaleźć wspólnie rozwiązania napotykanych w czasie naszych spotkań trudności. Praca nad projektem zarówno podczas fazy przygotowań w Gronowie jak też faz realizacji w Pradze i Regensburgu wymagała od nas, uczestników międzynarodowej grupy, dużej elastyczności i mobilności. Nabyte umiejętności wykorzystamy niewątpliwie w naszym przyszłym, miejmy nadzieję międzynarodowym, życiu zawodowym. Wyniki naszej pracy opublikowane zostaną na stronach internetowych naszych szkół. Proszę wybaczyć nam ewentualne pomyłki i nieścisłości w przedstawieniu tematyki. Staraliśmy się podać wszystkie wykorzystywane przez nas teksty źródłowe i mamy nadzieje, że nie przeoczyliśmy żadnego nazwiska ich autorów.

6

Życzymy udanej lektury. Październik 2007 Uczniowie ze szkół w Gronowie, Regensburgu i Pradze.

7

1. Porównanie teorii geocentrycznej i heliocentrycznej

1.1. Objaśnienie teorii geocentrycznej

W teorii geocentrycznej (z greckiego: geokentriko) w centrum wszechświata znajduje

się Ziemia, a wszystkie ciała niebieskie (Księżyc, Słońce, planety) krążą dookoła niej.

Planety rozmieszczone są wokół Ziemi w sposób warstwowy, a gwiazdy stałe

stanowią ogromną krystaliczną obudowę całego układu.

Teoria geocentryczna rozwijała sie w starożytnej Grecji.

Dużą zasługę w badaniu ruchów gwiazd i planet odniósł,

obok Hipparchosa z Nikei i Arystotelesa, Grek Klaudiusz

Ptolemeusz. Ptolemeusz został zatem twórcą tzw. teorii

systemu geocentrycznego.

Teoria ta zakładała, iż Ziemia nie podlega

żadnym ruchom i stanowi jednocześnie ścisłe

centrum kosmosu, wokół którego rozmieszczone

są planety.

Teoria Ptolemeusza wyjaśniała ruchy planet i gwiazd wprowadzając pojęcia deferentu

i epicyklu. Zgodnie z teorią geocentryczną w wersji Ptolemeusza, każda planeta

poruszała się po kolistym epicyklu, którego środek poruszał się po większym kole -

deferencie - wokół Ziemi.

8

Kościoły chrześcijańskie (nie tylko kościół rzymsko-katolicki) przejęły w średniowieczu

i stanowczo broniły tej teorii.

Kopernik i Kepler udowodnili, że teoria geocentryczna

jest przestarzała i wprowadzili nową, bardziej

przyswajalną (z matematycznego punktu widzenia)

teorię heliocentryczną, która to póżniej da się łatwo

objaśnić bazując na Prawie Grawitacji Newtona.

Po odkryciu budowy i rotacji Drogi Mlecznej stało się

jasne, że również Słońce nie może znajdować się w

centrum wszechświata. Wykorzystując jedynie

metody przyrodnicze nie da się odkryć bezwzględnego centrum wszechświata.

1.2. Objaśnienie teorii heliocentrycznej

Teoria heliocentryczna (kopernikańska) znajduje się w opozycji do teorii

geocentrycznej. Teoria heliocentryczna zakłada, że Słońce znajduje się w centrum

wszechświata. Słowo „heliocentryczny” jest pochodzenia greckiego i oznacza:

helios=słońce; kenotron=środek.

Antyczne Indie Poprzez próby zgłębienia wszechświata powstały

następujące teorie.

Najstarszym dowodem, że Słońce znajduje się w centrum

Wszechświata, a Ziemia porusza się dookoła Słońca jest

zapis w Wedach (świętych księgach hinduizmu z IX-VIII

wieku p.n.e.)

Astronomiczny tekst Shatapatha Brahmana:

„Słońce szereguje te światy, jak na girlandzie – Ziemię, planety, atmosferę.“

9

Antyczna Grecja Arystoteles, nauki Pitagorejczyków (IV wiek):

„W centrum znajduje się ogień, a Ziemia jest jedną z gwiazd, która poruszając się

dookoła powoduje dzień i noc.“

Świat Islamu

W Koranie (sura 36) widnieje zapis:

38. Słońce zbliża się do celu. Takie jest postanowienie Wszechmogącego

Wszechwiedzących.

39. Wyznaczyliśmy fazy dla księżyca, aż będzie on znowu wąski i skrzywiony,

jak trzon palmy daktylowej.

40. Ani Słońce nie może na swojej drodze dogonić Księżyca, ani noc nie może

wyprzedzić dnia. Każde ciało niebieskie porusza się własnym torem.

Europa w dobie Renesansu Kopernik ożywił w XVI wieku heliocentryzm, w takiej formie, która była zgodną ze

znanymi obserwacjami oraz podniósł problem powrotnego ruchu planet.

Niektórzy naukowcy okresu Renesansu argumentowali, że w

wyniku ruchu Ziemi we Wszechświecie, przedmioty znajdujące

się na Ziemi musiałyby się poruszać i odlecieć w Kosmos. W ten

sposób odrzucali oni teorie heliocentryczną.

Religia, a teoria heliocentryczna

Już za czasów Arystarcha teoria heliocentryczna była uważana za herezję. Temat

ten pozostawał jednak przez prawie 2000 lat bez znaczenia.

Ostateczna wypowiedź dotycząca swojego systemu w formie czysto matematycznej

hipotezy opublikował Mikołaj Kopernik w roku 1543. Początkowo wprowadzono zakaz

rozpowszechniania tych teorii, z którego z czasem zrezygnowano.

Z czasem kościół katolicki stał się największym przeciwnikiem teorii heliocentrycznej.

10

System Tycho Brahe, w którym Słońce krąży dookoła Ziemi, podczas gdy -w systemie

kopernikańskim- inne Planety krążą dookoła Słońca, stał się geocentrycznym

kompromisem.

Nowoczesny punkt widzenia: Od Systemu Słonecznego poprzez Galaktyki Spojrzenie heliocentryczne nie jest jednakże w pełni trafne.

W ciągu XVIII i XIX wieku umacniał się status Słońca jako gwiazdy, natomiast w XX

wieku, jeszcze przed odkryciem istnienia wielu galaktyk, jednomyślnie uznano Słońce

za gwiazdę.

Planety przyciągają się wzajemnie i powodują „zakłócenia” na torze, tak więc

eliptyczne orbity postulowane przez Keplera są raczej natury obrachunkowej

stosowane często w technikach satelitarnych.

Planety, tak jak i Słońce poruszają się właściwie po tzw. barycentrum Układu

Słonecznego (punkt ciężkości Układu Słonecznego).

Ziemia

Słońce

planety

gwiazdy stałe

11

1.3. Przejście z teorii geocentrycznej do heliocentrycznej

W XVI wieku Mikołaj Kopernik postawił Słońce, a nie jak dotychczas Ziemię, w

centrum wszechświata. Uczony pozostawił jednakże orbity w kształcie okręgu, co

miało wpływ na niedokładność jego obliczeń. Tycho Brahe odrzucił z tego powodu

teorię Słońca znajdującego się w centrum Wszechświata. Jan Kepler odkrył później

epileptyczne orbity, po których poruszają się planety. To odkrycie stało się przełomem

dla teorii heliocentrycznej.

Teoria Kopernikańska nie znalazła zwolenników w kościele katolickim. Galileo Galilei

popierał nową teorię i udowodnił za pomocą teleskopu, że nie wszystkie planety krążą

wokół Ziemi.

System kopernikański jest kontynuacją systemu Ptolemeusza. Teoria słońca w

centrum Wszechświata i epileptyczne tory, po których poruszają się planety zastąpiła

starą teorie geocentryczną. Opierając się na nowej teorii dokonano wielu

przełomowych, nowatorskich odkryć. (m. in. Jan Kepler, Isaac Newton)

Notatki Tycho Brahe pomogły Keplerowi ustalić, ze planety nie poruszają się ze stałą

prędkością wokół Słońca.

Za pomocą Isaaca Newtona udało się wyjaśnić Prawa Keplera. Pokazał on, że

miedzy planetami oddziaływają siły przyciągania, co wyznacza tor orbity. Teoria ta

została nazwana Prawem grawitacji.

12

1.4 Porównanie obu teorii

Teoria geocentryczna Teoria heliocentryczna Ziemia jest środkiem Wszechświata Słońce jest środkiem naszego Systemu

Słonecznego

Wszystkie planety poruszają się

wyłącznie dookoła Ziemi

Planety poruszają się dookoła Słońca

Planety poruszają się po okręgach Planety krążą wokół Słońca po

eliptycznych torach

Ciała niebieskie poruszają się z

równomierną prędkością

Szybkość poruszania się ciał niebieskich

uzależniona jest od ich odległości od

Słońca

Ziemia nie porusza się Również Ziemia krąży dookoła Słońca

oraz wokół swojej własnej osi

Pojedyncze gwiazdy maja swoje

księżyce, które wokół nich krążą

Siły przyciągania wokół planet, dbają o

to, żeby planety nie „zgubiły“ swoich

torów

Źródła: http://de.wikipedia.org/wiki/heliozentrisches_Weltbild http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/Tychomian_system.svg

http://de.wikipedia.org/wiki/Aristoteles

Skrypty Hartwiga Grasse

Referat z fizyki Floriana Albrechta

Referat z języka niemieckiego Philippa H. Schmälzle

Disziplingeschichte und Forschungsansätze in der Geographie 1998/1999

Autor: Krön Kathrin

13

2. Teorie astronomiczne w epoce antyku i średniowiecza 2.1. Historia kosmologii / astronomii z w zarysie

322 p.n.e. teoria geocentryczna wg Arystotelesa

270 p.n.e. teoria heliocentryczna wg Arystotelesa

178 p.n.e. teoria geocentryczna wg Platona

1543 teoria heliocentryczna wg Kopernika

1572 potwierdzenie teorii heliocentrycznej przez Tycho Brahe

1619 teoria heliocentryczna wg Keplera, prawa Keplera

1629 teoria heliocentryczna wg Galileusza, teleskop

1687 matematyczne uzasadnienie praw Keplera przez Newtona,

grawitacja

2.2. Arystoteles Aristoteles (nazwa pochodzi z języka greckiego))

Urodzony w 384 p.n.e. w Stratusie (u wybrzeży Turcji)

Zmarł w 322 p.n.e.w Chalkis na wyspie Eubea

Arystoteles był jednym z trzech, obok swojego nauczyciela Sokratesa i Platona,

największych filozofów greckich.

Arystoteles był również jednym z najbardziej znanych naukowców, który wsławił się w

dziedzinie astronomii, fizyki, biologii i logiki. Stworzył wiele teorii przyczyniając się

tym samym do ogromnego rozwoju nauki.

2.2.1. Życie Arystotelesa

Arystoteles urodził się w 384 roku p.n.e. w Stratusie. Jego ojciec, Nikomachos, był

nadwornym lekarzem króla Amynasa.

W wieku 17 lat Arystoteles wstąpił do Akademii Platońskiej w Atenach, gdzie najpierw

studiował, a potem sam został wykładowcą. Na Akademii Platońskiej spędził blisko

20 lat.

14

W 347 roku p.n.e. zmarł Platon, a rektorem Akademii został nie największy

pretendent do tytułu – Arystoteles, lecz Speusippos, siostrzeniec Platona. Arystoteles

opuścił z tego powodu Ateny i przenióśł się do Assos, miasta w Mezji, gdzie pracował

jako nadworny lekarz i doradca Hermeasa. Hermeas był zresztą uczniem Platona i

jednocześnie wasalem króla Persji. Za namową Hermeasa Arystoteles poślubił

Pythias i otworzył w Atarneus szkołę (Diogenes Laertios). Od 342 do 336 r.p.n.e.

Arystoteles został, na polecenie króla macedońskiego Filipa II, nauczycielem jego

syna Aleksandra Wielkeigo.

W 335 r. p.n.e. Arystoteles powrócił do Aten i założył tam własną szkołę, zwaną

liceum (Lykeion). Interesującym jest fakt, iż rozmowy pomiedzy uczniami, a

nauczycielami odbywały się często podczas spacerów na dziedzińcu szkoły. Z tego

powodu szkoła została nawna Perípatos, czyli „szkoła wędrująca”.

W 323 r. p.n.e. zmarł Aleksander, a Arystoteles został przez anty-macedońską

partię uznany za bezbożnika i Akademia została zamknięta. Arystoteles opuścił

ponownie Ateny i przeniósł się do Chalkis, miejsca urodzenia swojej matki, gdzie

zmarł w kolejnym roku.

2.2.2. Teorie i dzieła Rodzaje dzieł Arystotelesa Arystoteles zajmował sie wieloma dziedzinami nauki i dokonał ich podziału na

teoretyczne, praktyczne i poetyczne.

Nauki teoretyczne – matematyka, fizyka, metafizyka.

Nauki praktyczne – etyka, polityka

Nauki poetyczne – pismo Poetik des Corpus Aristotelicum, w którym

głównie chodzi o poezję

Ważną częścią nauki są zagadnienia metafizyczne, związane z logiką.

15

Główne zasady filozoficzne Arystotelesa Arystoteles wychodził z założenia, że wbrew temu co twierdził Platon, istnieje wiele

osobnych dyscyplin naukowych. Platon pojmował mianowicie wszystkie dyscypliny

jako nierozerwalną całość. Według Arystotelesa cała wiedza ludzkości pochodzi z

doświadczenia empirycznego, a nie z ukrytej pamięci idealnego świata.

2.2.3. Oddziaływanie teorii filozofii Arystotelesa Recepcja w antyku Nauki Arystotelesa nie miały tak wielkiego wpływu na jego uczniów jaki miały

niewątpliwie nauki Platona. Perypatetycy interesowali się szczególnie badaniem

przyrody, zajmowali się również etyką, nauką o duszy (psychologią) i teorią państwa.

Dopiero w pierwszym stuleciu p.n.e. Androniks z Rodos zajął się zestawianiem

wykładów i wszelkiego rodzaju pism naukowych Arystotelesa. Częściowo pisma te

zostały udostępnione dla ogółu i na ich podstawie prowadzone były wykłady.

Neoplatoniści przyczynili się w znacznym stopniu do utrzymania jak też

rozpowszechniania nauk i teorii Arystotelesa. Przejęli oni mianowicie jego teorię

logiki, komentowali ją i próbowali usystematyzować.

Ze względu na głoszone teorie związane z nieprzemijalnością świata i zwątpienie w

nieśmiertelność duszy, Arystoteles nie był akceptowany przez chrześcijaństwo.

Recepcja w średniowieczu W Cesarstwie Bizantyjskim okresu wczesnego średniowiecza, Arystoteles nie był

osobą znaczącą. Wpływ jego nauk był raczej pośredni, ponieważ cześć jego teorii

została przejęta przez Neoplatonistów. Z tego powodu ideologia Arystotelesa była

często mylona z ideologią Neoplatonistów.

16

Dużo większe oddziaływanie teorii Arystotelesa było widoczne na obszarze

islamskim. Dzieła i częściowo komentarze autorstwa Arystotelesa zostały już w IX

wieku przetłumaczone na język arabski. Ze względu na wymieszanie idei Platońskich

z arystotelizmem wierzono w zgodność nauk Platona i Arystotelesa.

W łacińskim średniowieczu została do 12 wieku

rozpowszechniona niewielka część dzieł Arystotelesa, a

mianowicie tylko dwa pisma dotyczące teorii logiki. Stały się

one też podstawą do nauczania logiki.

Ilość rozpowszechnionych dzieł zwiększyła się z chwilą

ogromnego rozwoju ruchów tłumaczeniowych w 12 i 13

wieku. W 12 wieku były już dostępne brakujące pisma z

dziedziny logiki również w łacinie.

Następnie dochodziły kolejne, prawie wszystkie dzieła. Przetłumaczone zostały

również komentarze Arystotelesa.

W 13 wieku dzieła Arystoteles stały się kanonem lektur na uniwersytetach.

Komentarze Alberusa Magnusa stały się przewodnikiem i przyjmowane były

bezkrytycznie. Teorie naukowe były używane do pokazania hierarchicznie

uporządkowanego systemu. W latach 1210, 1215, 1231,1345,1270, i 1277doszło do

zakazu arystotelizmu przez Kościół. Zakaz dotyczył głównie pism filozoficznych i

dlatego rozwój arystotelizmu został tylko częściowo zahamowany.

Arystoteles był postrzegany negatywnie jako filozof. Nowe pisma platońskie

przypisywane niesłusznie Arystotelesowi, sfałszowały ogólny obraz jego teorii

filozofii.

Recepcja czasów współczesnych W okresie renesansu dzieła Arystotelesa zostały przez ówczesnych humanistów

przełożone na łacinę w prostszej wersji językowej. Wtedy też zaczęto czytać

oryginalne teksty w języku greckim.

Naukowcy epoki renesansu próbowali pogodzić platońskie i arystoteleskie punkty

widzenie dotyczące teologii katolickiej i antropologii.

Od 15 wieku można było dowiedzieć się czegoś więcej o sprzecznościach

platonizmu, arystotelizmu i katolicyzmu, ponieważ łatwiejszy był dostęp do źródeł.

17

Dopiero w 17 wieku arystotelizm został wyparty przez nowe prądy naukowe. Tylko w

dziedzinie biologii przetrwały założenia Arystotelesa do 18 wieku,

2.2.4. Teoria Arystotelesa Według Arystotelesa ciała niebieskie były przymocowane za pomocą kryształowych

kul. Punktem środkowym kul była ziemia. Kule poruszały się ze stałą prędkością

kątową na idealnie okrągłych torach.

Nie potrafił jednak udowodnić, dlaczego podczas poruszania się planet, np. Marsa

można było zauważyć nierówne tory przed głębią gwiazd. Również różnice w

intensywności kolorów nieba pozostały bez wyjaśnienia.

Źródła:

http://de.wikipedia.org/wiki/heliozentrisches_Weltbild http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/Tychomian_system.svg

http://de.wikipedia.org/wiki/Aristoteles

Unterlagen von Herrn Grasse

Physikreferat von Florian Albrecht

Deutschreferat von Philipp H. Schmälzle

Disziplingeschichte und Forschungsansätze in der Geographie 1998/1999

Autor : Krön Kathrin

18

2.3. Arystarch z Samos Życie Dzieła i teorie Nowe odkrycia w epoce renesansu Żródła

Arystarch z Samos urodził się najprawdopodobniej między rokiem 281 – 230 p.n.e.

Był greckim matematykiem i astronomem, ale zajmował się również filozofią

perypetańską rozwijającą poglądy Arystotelesa. Niestety na temat życia Arystarcha

nie zachowały się właściwie żadne dane, ponieważ wszelkie napisane przez niego

pisma zostały zniszczone, albo po prostu zaginęły. Wiadomo tylko, że Arystarch

urodził się na małej wyspie leżącej u stóp Azji Mniejszej. Ten obszar nazywano

Wylęgarnią Geniuszy. Stamtąd pochodzili bowiem greccy filozofowie, którzy

odchodzili od wiary we wszelkie mity i próbowali wyjaśnić jak wygląda i funkcjonuje

wszechświat. Byli to min. Filolaos, Hiketas i sławny matematyk Pitagoras.

Arystarch prawie całe życie spędził w Aleksandrii, która w owych czasach była

naukowym centrum wschodniego wybrzeża Morza Śródziemnego. W czasach

panowania Ptolemäer stała się głównym centrum wiedzy i kształcenia, tutaj

znajdowały się najlepsze biblioteki i pielęgnowano naukę.

Arystarch był największym astronomem szkoły aleksandryjskiej, ale jego teorie można

znaleźć w dziełach innych autorów, np. Archimedesa Plutarchosa czy Sextusa

Empiricusa.

Arystarch jako pierwszy próbował oszacować średnicę Ziemi i Księżyca i doszedł do

wniosku, że średnica ziemi jest trzykrotnie większa niż księżyca, a średnica słońca

siedmiokrotnie większa od Ziemi. Te liczby były wprawdzie niedokładne, ale metoda,

jaką się posługiwał, była poprawna. Arystarch znalazł również metodę, w jaki sposób

można obliczyć odległość Księżyca od Ziemi. Vitruvius, w swoim dziele „O

architekturze” sądził nawet, że Arystarch jest wynalazcą wielu skomplikowanych

przyrządów oraz zegara słonecznego. Arystarch skonstruował rzekomo przyrząd,

dzięki któremu mógł obliczyć kąt padania promieni słonecznych.

Około 270 r. p. n. e. zaszokował Arystarch teorią heliocentryczną, która zakładała, że

Ziemia nie znajduje się w centrum wszechświata. Jego zdaniem w centrum znajduje

się nieruchome Słońce, które jest okrążane przez inne planety. W owych czasach

19

znano 5 planet, które poruszały się nieregularnie, czasami zatrzymywały się lub

cofały. Astronomowie przez ponad sto lat próbowali rozszyfrować ten proces i

dopiero teorie Arystarchosa dały odpowiedź na wiele pytań.

Ze względu za swoje niewiarygodne teorie (np. wszechświat jest nieskończony,

Ziemia okrąża Słońce w ciągu jednego roku, Ziemia kreci się wokół własnej osi w

ciągu jednego dnia ) wzbudzał niezrozumienie wśród społeczeństwa. Niestety,

pomimo tego, że jego teorie tak naprawdę były ówcześnie jedynymi właściwymi

teoriami, nie miał na nich wystarczających dowodów. Dowody znalazł w roku 150

p.n.e. pochodzący z Babilonii .Seleukos i potwierdził je zarówno fizycznie jak i

matematycznie.

Dopiero polski astronom Mikołaj Kopernik (1473 - 1543) wstawił się za odkryciami

Arystarchosa. Z tego względu Arysrachos nazywany jest czasami Kopernikiem

Starożytności. Teorie astronomiczne czasów starożytnych polegały mianowicie na

przypuszczeniu, że Ziemia znajduje się w centrum wszechświata, a inne planety ją

okrążają. Kopernik odparł tą teorię, a na jej miejscu pojawiła się nowa: Słońce jest

gwiazdą, Ziemia krąży wokół Słońca i jednocześnie obraca się wokół własnej osi.

Ze względu na odrzucenie tej teorii przez Kościół największe dzieło Kopernika

„O Obrotach sfer niebieskich” ukazało się dopiero w roku 1543, w roku jego śmierci.

Źródła: STORING, Hans Joachen – Malé dějiny filozofie, Praha 1993, Zvon

HAŠKOVEC Vít, MULLER Ondřej – Galerie géniů, 1999, Albatros

Ottův slovník naučný

http://cs.wikipedia.org/wiki/Aristarchos_ze_Samu

Autorzy: Michaela Mejdrová, Karolina Sovová

20

2.4. Ptolemeusz

Ptolemeusz – astronom, matematyk, astrolog i geograf -

urodził się około 87 r. n.e. prawdopodobnie w Górnym Egipcie

i umarł mniej więcej siedemdziesiąt lat później. Jego nazwisko

Ptolemeusz wskazuje że był Egipcjaninem greckiego

pochodzenia, lub przynajmniej zhellenizowanych przodków,

natomiast imię Klaudiusz wskazuje że otrzymał obywatelstwo

rzymskie. Miejscem do którego odnosi swoje prace jest

Aleksandria.

Obszerne pisma Ptolemeusza sugerują, że był zajęty tworzeniem encyklopedii

matematyki stosowanej. Był genialnym systematykiem. Ujmując wiedzę owych

czasów w jedną całość, rozszerzył niektóre dziedziny, i to tak skutecznie, że jego

metody badawcze i koncepcje przetrwały ponad tysiąc pięćset lat jako obowiązkowe

lektury.

Największym dziełem Ptolemeusza jest wielki traktat o astronomii i trygonometrii

sferycznej „Almagest”, który w języku greckim znany był jako „Mathematike Syntaxis”,

tytułowany również „Megale Syntaxis” lub „Megiste Syntaxis”.

Przekład łaciński tego dzieła pod nazwą „Constructio mathematica” ukazał się

drukiem w Bazylei w 1538 r.

Dzieło to składa się z 13 ksiąg i do końca okresu średniowiecza było podstawową

lekturą w dziedzinie astronomii. W księgach tych Ptolemeusz zajmuje się głównie

gwiazdami, księżycem i planetami. Dzieło zawiera udoskonalenie przedstawionego

przez Hipparcha z Nicei teorii geocentrycznej. Na podstawie „Almagestu” można było

obliczyć położenie wszystkich ciał niebieskich.

Według Ptolemeusza Ziemia znajduje się w centrum wszechświata i wszystkie ciała

niebieskie obracają się wokół Ziemi. Tym samym Ptolemeusz stał się

przedstawicielem teorii geocentrycznej. Wprowadził teorię epicyklu, na podstawie

której, można było wyjaśnić wsteczny ruch planet.

21

Niejednostajny ruch planety wg teorii epicyklu

Ziemia jest otoczona przez 8 sfer, które utrzymują ksieżyc, słońce, gwiazdy i 5

znanych wtedy planet

Wszystkie te ciała niebieskie poruszają się po orbitach wokół Ziemi znajdującej się w

centrum.

W celu pogodzenia obserwowanych ruchów orbit z tym systemem, przyporządkował

np. planetom na ich orbitach kolejne, mniejsze orbity, po których poruszają się

Ilustracja przedstawia zasadę modelu wg Ptolemeusza. Planeta porusza się wzdłuż małego koła 9epicyklu), który następnie porusza się wokół większego koła (deferentu) (źródło w przypisie) Model ten jest zgodny z fizyka Arystotelesa.

Planeta porusza się po deferencie o umownym promieniu 60, a następnie dobiera wielkość epicyklu, odległość Ziemi od środka deferentu itd., tak aby teoria zgadzała się z obserwacjami. Epicykl, dodatkowe mniejsze koło dodane do większego, lepiej opisywał ruchy wsteczne planet

22

planety. Poprzez wstawienie blisko 80 orbit Ptolemeusz mógł swój model dosyć

dokładnie porównać ze swoimi obserwacjami.

Założenia swojego systemu matematycznego związanego z obliczeniem wielkości

planet przedstawił Ptolemeusz w swoim dziele : „Algamest”

Metody obliczeniowe Ptolemeusza były bardziej precyzyjne, niż pierwsze wyniki

przedstawione przez Keplera, ale w znaczeniu filozoficznym, że ciała niebieskie krążą

wokół ziemi, nieprawdziwe

Matematyczne sztuczki Ptolemeusza, które stosował dla wyjaśniania ruchu planet,

stały się właściwie zbyteczne po odkryciu Keplera, że planety poruszają się po elipsie.

Nie można pominąć faktu, że obraz świat widziany oczmi Ptolemeusza, a związany

ze stwierdzeniem, że ziemia znajduje się w centrum wszechświata. Był bardzo sobrze

w średniowiweczu widziany przez Kościół.ten systwm zgadzał się z obrazem

biblijnym. Kościol aprobował ten system do czsów Kopernika, a więc do momentu

potwierdzenia przez niego heliocentrycznego obrazu świata, Geographike

Hyphegesis (wprowadzenie do geografii) to następne dzieło Ptolemeusza spisane w

osśmiu księgach. Dzieło to było dla dziedziny geografii tak samo istotne jak Almagest

dla astronomii. W dziele tym próbował Ptolemeusz przedstawić jemu znany świat i

jego mieszkańców.

Ptolemeusz wiedział, że ziemia jest okrągła, co było też widoczne w tworzonych przez

niego mapach. Informacje jego były jednack często niedokładne, poniewąz uzyskiwal

je zazwyczaj z zasłysznie lub z roznych legend. Zajmował sie również obliczaniem

wielkości ziemi powołując siena prace Eratosthenes und Poseidonios. Przedstawione

przez niego w literaturze cyfry okazały sie błędne:. 17.000 mil morskich (30.000 km).

W sumie w swoim dziele Ptolemeusz nazwał 800 nazw geograficznychz Afryki, Azji i

Europy.

23

Innym intereującym dziełem była Optyka, w pieciu księgach. Tutaj Ptolemeusz

zajmował się przede wszystkim właściwościami światła. Poświęca dużo czasu

refleksji, załamaniu i kolorom.

Ptolemeusz zajmował sięrównież w swych pismach muzyką. Napisał „Harmonię“ w

trzech częściach. Niewatpilwie jest to najważniejsze, wśród zachowanych dzieł teorii

muzyki późnego antyku. Próbował znaleźć kompromis pomiędzy Aristoxenos und

den Pythagoreern zu.

Dzisiaj naukowe osiągnięcia Ptolemeusza są krytykowane. Zarzuca sie mu zupełnie

zafałszowane obserwacja, przytoczeni cudzych myśli i plagiat. Znalezio9no w jego

dziełach mnóstwo błędów.

Źródła: http://www.logonia.org/index.php/content/view/14/2/www.wikiedia.pl

http://www.wiw.pl/Astronomia/a-ptolemeusz.asp

http://www.geoforum.pl/pages/index.php?page=geo_sw_2&id_catalog_text=92

http://www.copiszczywsieci.net.pl/kat/almagest/1/showsources/

http://www.ziemiaznieba.pl/file/index.php?strona=podroznicy.&&grup=oziemi.

http://jawsieci.pl/fachowo/wszechswiat/

http://de.wikipedia.org/wiki(Claudius_Ptolem%C3%A4us

http://www.k.shuttle.de/k/hoelderlin-gymnasium/fahrten/cesveu97/michael.html

http://de.wikipedia.org/wiki/Epizykeltheorie

http:/de.wikipedia.0rg/wiki/Almagest

Jan Gadomski, Poczet wielkich astronomów, Wydanie II rozszerzone, Warszawa1976

Autor: Arkadiusz Lewandowski

24

2.5. Kosmologia średniowiecza

Kosmologia średniowiecza, a więc obraz świata i jego budowy, tworzy zamknięty w

sobie kosmos. Dzieła Platona, Arystotelesa i Ptolemeusza stworzyły podstawy tego

obrazu. Do późnego średniowiecza twierdzono na Zachodzie, że ziemia jest

nieruchoma. Wokół Ziemi znajdowały się trzy sfery niebieskie, po których krążyły

planety, a poza tymi zewnętrznymi niewidzialnymi sferami rozciągało się Boże

królestwo.

Kosmos dzielił się na Ziemię i ciała niebieskie. Ziemia była zbudowana z czterech

żywiołów (ziemi, wody, powietrza, ognia).

Dociekliwość portugalskich żeglarzy, odkrycie nowego kontynentu i

opłynięcie ziemi dookoła doprowadziły w XV wieku do obalenia

dotychczasowych poglądów na budowę świata. Pod koniec XVI

wieku Giordano Bruno wątpił w skończoność wszechświata. Do

późnych lat XIX wieku widoczny jest wpływ średniowiecznego obrazu świata. W 1900

roku nie przykładano jeszcze większej wagi do zajmowania się fizyką ciał niebieskich.

Źródła średniowiecznego obrazu świata

Panujący w średniowieczu obraz świata akceptowały także kraje islamskie. Od

czasów starożytnych interpretowano na Zachodzie historycznie zbawienny obraz

świata. Opierano się na Biblii.

Poprzez rozpowszechnienie sztuki tłumaczenia w XII i XIII wieku, dotarły na Zachód

dodatkowe bizantyjskie manuskrypty Arystotelesa i Ptolemeusza. Kosmologia została

zdefiniowana w filozofii naturalnej. Arystoteles i Ptolemeusz zaprezentowali teorie

ruchu planet, które wywołały dyskusje. Ponieważ ruch planet jest niejednostajny, nie

można go przedstawić jako jedną, niezmiennie poruszającą się sferę. Podczas gdy

Arystoteles przyjmował dodatkowo poruszające się ruchy planet, Ptolemeusz popierał

epicykliczny model.

25

Niebiańskie sfery

Niebiańskie sfery były przyczyną filozoficznych dyskusji, ponieważ nie było żadnego

łączącego elementu.

Już w Starożytności wyobrażano sobie

sfery planet. W pierwszej sferze

znajdował się Księżyc, w drugiej Słońce,

potem niższe planety, po nich wyższe i

na końcu znajdowała się, według

Plutona, sfera gwiazd. Z Biblii wywiedli

uczeni dwie sfery, sferę krystaliczną

(siedzibę błogosławionych i świętych)

oraz Empireum (siedzibę Boga i

aniołów).

Sfery

Pod sferą Księżyca były rzekomo cztery kolejne sfery: Ziemi, wody, powietrza i ognia.

Europa, Afryka i Azja stanowiły ekumenę, jedyną część Ziemi, która wyłoniła się z

wody. Jerozolima była uznawana jako centrum, wokół którego formowały się

ekumeny.

To, że Ziemia była podzielona przez dwa oceany na cztery części było alternatywą

dla Kratesa z Mallos. Oceany te uchodziły za nie do przemierzenia, dlatego było

niemożliwe, że inne części były zamieszkane, gdyż ludzie pochodzą od Adama.

Także Jezus był tylko na ekumenie. Reszta nie mogła być zatem chrześcijańska i nie

mógł to być pod żadnym względem Boski Plan.

Obok geograficznego podziału według oceanów, dzielono Ziemię według stref

klimatycznych, przy czym istniały dwa modele podziału. W pierwszym wyróżniano

pięć stref klimatycznych od bieguna północnego do

południowego: nie nadającą się do zamieszkania Arktykę,

26

umiarkowaną strefę, znowu nie nadającą się do zamieszkania strefę równikową,

ponownie umiarkowaną strefę oraz Antarktydę.

Z drugiej strony ekumena była podzielona na siedem stref klimatycznych, które w

szerokości geograficznej znajdowały się w równej odległości, lub które dzięki

astronomicznym warunkom, ewentualnie najdłuższym dniom w roku, powstały.

Obydwa modele zostały przejęte ze Starożytności.

Źródła: http:// wikipedia.org/wiki/Kosmologie_des Mittelalters

Autor: Kathrin Krön

27

33.. PPrrzzeełłoomm mmyyśśllii ffiilloozzooffiicczznneejj,, kkuullttuurroowweejj,, nnaauukkoowweejj ii rreelliiggiijjnneejj ww ddoobbiiee rreenneessaannssuu 3.1. Renesans - przejście ze średniowiecza do odrodzenia

Nazwa renesans pochodzi od francuskiego słowa renaissance, które oznacza

powtórne narodziny. Terminem tym nazywany jest okres w historii idei, sztuki i

literatury, trwający od XIV do XVI wieku. W polskim literaturoznawstwie epokę tę

określa się również mianem odrodzenia. Był to bowiem czas, w którym odrodził się po

pierwsze człowiek, po drugie nauka i sztuka, po trzecie starożytność, po czwarte

wreszcie – odrodziła się ciekawość świata.

Główny prąd umysłowy nowej epoki to humanizm. Ośrodkiem, w którym działali

najwybitniejsi humaniści była m.in. Florencja. Również w innych miastach Europy, na

uniwersytetach, popularne stawały się studia nad kulturą, sztuką, językami antyku.

Nauki, które zajmowały się językiem i literaturą, nazywano humanistycznymi. By

badać dorobek antyku, należało znać trzy starożytne języki – łacinę, grekę i hebrajski.

Dawało to możliwość czytania w oryginale dzieł starożytnych mistrzów i filozofów, a w

dalszych następstwach pozwalało stworzyć nowe interpretacje dzieł antyku.

Poza tym zrywano więzy średniowiecznych nauk scholastycznych, opartych na

teologii. Z dawnej alchemii powstała w odrodzeniu chemia, z astrologicznych

nbjhoroskopów – astronomia, z przekazywanych często drogą ustną baśni i legend o

nieznanych krainach narodziły się nauki geograficzne i kartografia. Renesans dał też

początek naukom medycznym i przyrodoznawstwu.

Renesans był epoka rozwoju kultury w

Europie. Przyczyniły się do tego w znacznym

stopniu szybki rozwój gospodarczy miast.

Począwszy od XIV wieku we Włoszech,

zauważamy zmianę oblicza świata, zarówno

pod względem ideowym, gospodarczym,

politycznym, jak i geograficznym. Od

renesansu liczymy czasy nowożytne, a więc

bliskie współczesności.

Lucie Eliasova

28

Narodziny Renesansu poza Italią nastąpiły później, w XV-XVI w. Są badacze, którzy

wydzielają dwa Renesansy:

włoski i północnoeuropejski, z uwagi na wiele różnic w przebiegu epoki na tych dwóch

obszarach kulturowo-geograficznych i czasowych: Włochy XIV-XV wiek – kraje na

północ od Alp XVI wiek (1490-1560)

Renesans narodził się we Włoszech w XIV wieku. To stamtąd na resztę Europy

zaczęły promieniować nowe ideały i prądy. Włochy właśnie były ojczyzną genialnych

artystów, naukowców, wynalazców, filologów i pisarzy.

Odrodzenie oznacza przede wszystkim ożycie nowożytnego piśmiennictwa,

intensywny rozwój sztuki, a zwłaszcza rozkwit literatur narodowych, malarstwa,

rzeźby i architektury. Powtórnie narodziły się ideały starożytności, jednak w zupełnie

nowym odczytaniu ludzi renesansu. Przez wiele lat niesłusznie oceniano epokę

Średniowiecza, jako wieki ciemne pod względem osiągnięć naukowych, filozofii czy

sztuki. Odrodzenie ludzkości – renesans – miało kontrastować z tamtym „zacofanym

światem”.

Już w antyku spierano się o strukturę Wszechświata, tzn. o teorie geo- i

heliocentryczną. Na tak podatnym gruncie, jakim okazał się renesans, mogli więc

zarówno Kopernik, jaki i Kepler rozwijać swoje nowatorskie teorie.

KKeepplleerr pprraaccoowwaałł jjaakkoo mmaatteemmaattyykk nnaa ddwwoorrzzee RRuuddoollffaa IIII.. WW PPrraaddzzee.. ZZaajjmmoowwaałł ssiięę ttaamm

ggłłóówwnniiee bbaaddaanniieemm tteeoorriiii hheelliioocceennttrryycczznneejj.. DDzziięękkii lliibbeerraallnneejj ppoossttaawwiiee RRuuddoollffaa IIII wwoobbeecc

nnaauukkii ii rreelliiggiiii mmóóggłł KKeepplleerr ww ppeełłnnii sskkuuppiićć ssiięę nnaadd bbaaddaanniieemm tteeoorriiii kkooppeerrnniikkaańńsskkiieejj..

RRuuddoollff IIII

Kristyna Orsagova

29

3.2. Rudolf II (1552-1612) – mecenas kultury, sztuki i nauki w dobie Renesansu

Rudolf II Habsburg (ur. 18 lipca 1552 w Wiedniu, zm. 20 stycznia 1612 w Pradze) —

cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i król Czech w latach

1576-1611, król Węgier w latach 1576-1608 z dynastii Habsburgów.

Syn cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Czech i

Węgier - Maksymiliana II Habsburga i Marii Hiszpańskiej (córki cesarza Świętego

Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i króla Hiszpanii - Karola V Habsburga

oraz Izabeli Aviz).

O surowe wychowanie w duchu katolickim Rudolfa najprawdopodobniej zadbała jego

matka, podejmując decyzję o wysłaniu syna, wraz z młodszym bratem Ernestem, na

dwór hiszpański; znany z ogromnej, wręcz dewocyjnej religijności. Ojciec, zapewne

pod wpływem własnego wychowania – Maksymilian II przeznaczany był bowiem na

władcę Hiszpanii – nabrał niechęci do fanatycznego arcykatolickiego dworu i zaczął

sprzyjać protestantom.

Od 1563 do 1571 roku arcyksiążęta Rudolf i Ernest znaleźli się w Hiszpanii, na

dworze wuja Filipa II. Katolickim wychowaniem Rudolfa zajęli się jezuici; odegrało ono

niemałą rolę na politykę jaką prowadził późniejszy cesarz.

Jeszcze za życia ojca, w 1572 r. Rudolf II otrzymał koronę węgierską i w 1575 r.

czeską W 1575 r. został koronowany na króla rzymskiego, co przesądziło o

późniejszym objęciu przez niego korony cesarskiej.

W 1576 r., w czasie sejmu w Ratyzbonie, zmarł w wieku 49 lat Maksymilian II. 12 X

1576 r. Rudolf II zasiadł na tronie cesarskim jako cesarz, król Czech i Węgier.

W 1593 r., w odpowiedzi na najazd tureckiego beja Serbii na Chorwację, zaprzestał

płacenia Imperium osmańskiemu trybutu z Węgier i rozpoczął III wojnę austriacko-

turecką.

30

W latach 1608-1609 wydał akty gwarantujące swobody wyznaniowe dla protestantów

w Czechach i na Morawach (tzw. List Majestatyczny). Nie przestrzegał ich w praktyce,

czym przyczynił się do wybuchu wojny trzydziestoletniej.

Prowadził pertraktacje z królem Polski Zygmuntem III Wazą w sprawie przekazania

korony polskiej Habsburgom (Zygmunt liczył na odzyskanie tronu Szwecji).

Rudolf II nigdy nie zawarł małżeństwa i nie doczekał się legalnego następcy, co

spowodowane było lękiem przed wypełnieniem się przepowiedni astrologicznej,

zgodnie z którą stracić miał tron na rzecz swego prawowitego spadkobiercy (co

zresztą rzeczywiście nastąpiło, wobec braku potomstwa jego następcą był bowiem

brat Maciej, który doprowadził ostatecznie do usunięcia Rudolfa z tronu).

Cesarz posiadał mimo to liczne potomstwo z nieprawego łoża. Jednym z jego

nieślubnych synów był znany jako niezrównoważony psychicznie morderca markiz

Julius d'Austria.

Rudolf wykazywał pogłębiające się z wiekiem zaburzenia psychiczne spowodowane

najprawdopodobniej postępującą, wrodzoną kiłą. Dręczyły go częste stany lękowe

oraz obsesje na tle religijnym, w akcie szału dopuścił się nieudanej próby morderstwa

po której usiłował popełnić samobójstwo. Ulegał bardzo silnym wpływom filozofii

Tereza Ctvrteckova Michaela Mejdrova

31

hermetycznej oraz innych prądów okultystycznych i kabalistycznych. Jego praski dwór

stał się oazą dla rozmaitej maści czarowników, alchemików, astrologów i rabinów-

kabalistów, w których wiedzy i zdolnościach cesarz pokładał bezgraniczną ufność.

Rudolfa cechowała bardzo chwiejna postawa wobec Kościoła. W okresach

szczególnego nasilenia objawów choroby ostentacyjnie odrzucał wiarę katolicką,

deklarując postawę zbliżoną do satanizmu i oddając się praktykowaniu wiedzy

tajemnej. Widok duchownych, których na podstawie przepowiedni posądzał o

spiskowanie przeciw niemu i nastawanie na jego życie, budził w nim wówczas

paniczny lęk.

Ostatecznie obłąkany cesarz został pozbawiony tronów: Węgier, cesarskiego i Czech

na rzecz brata, Macieja Habsburga.

Rudolf II odebrał staranne wykształcenie, wykazywał się różnymi zdolnościami i

talentami; posiadał jednak bojaźliwe, niestałe usposobienie. Jak się później okazało,

także zbyt słabą psychikę, aby podnieść trudy rządzenia. Z czasem zaczął przejawiać

objawy choroby psychicznej, co w konsekwencji doprowadziło go do politycznego

upadku.

Jego pasją stała się astronomią, astrologia i alchemia. Interesował się hippiką.

Po objęciu władzy Rudolf II nie przekazał zarządu pojedynczych krajów swoim

braciom, jak było to przyjęte w zwyczaju. Wyznaczył im jedynie roczne dochody.

Rządy zaczął od skasowania postanowienia swojego ojca o wolności wyznań i w

1578 r. ogłosił wyznanie katolickie za panujące. Pod jego rządami jezuici, popierani

przez brata Ernesta, osiągnęli znaczne wpływy w życiu politycznym i szerokie pole dla

swojej działalności.

Przyjęty przez Rudolfa II kierunek w polityce międzynarodowej zakładał przyjazne

stosunki z Polską i Rosją. Przy okazji liczył także na uzyskanie dla dynastii

Habsburgów tronu polskiego. Prowadził w tym celu potajemnie pertraktacje z królem

Zygmuntem III Wazą, który planował odzyskanie korony szwedzkiej. Rokowania nie

został jednak zakończone pomyślnie dla cesarza niemieckiego.

Ponadto zakładał zachowanie pokoju z Turcją, jednocześnie zabezpieczając się w

tym wypadku poprzez nawiązanie kontaktów z wrogą Turcji Persją.

Za panowania Rudolfa II zaostrzył się spór religijny w Niemczech i krajach mu

podległych. On sam zaś stał się gorliwym stronnikiem sprawy katolickiej. Zabronił

32

nabożeństw protestanckich, zamknął szkoły protestanckie, wielu duchownych

protestanckich musiało opuścić kraj; wszystkie urzędy państwowe znalazły się

wyłącznie w rękach katolików. Pod naciskiem papieża i wyższego duchowieństwa

przystąpił do energicznej kontrreformacyjnej na Węgrzech i w Siedmiogrodzie.

W 1602 r. wojsko Rudolfa zajęło Siedmiogród. Nietolerancyjna polityka Habsburga,

zarówno w Siedmiogrodzie jak i w prowincjach węgierskich będących w

bezpośrednim jego władaniu wywołała opór stanów poparty przez powstanie ludowe.

Dwór austriacki zmuszony był w tej sytuacji do zawarcia pokoju w Wiedniu. Rudolf II

zachował wprawdzie koronę węgierską w zamian za obietnicę zapewnienia wolności

religijnej i rezygnację z władzy absolutnej na Węgrzech; ale nie udało mu się

utrzymać Siedmiogrodu. Cesarz uznał warunki pokoju, jednak z góry nosił się z

zamiarem powrotu do polityki kontrreformacji przy bardziej sprzyjających

okolicznościach.

Z czasem Rudolf II, nie mogąc podołać problemom rządzenia, zaczął zaniedbywać

obowiązki monarchy. Dziwaczał, unikał ludzi; niejednokrotnie dostojnicy państwowi i

dyplomaci zagraniczni tygodniami zmuszeni byli czekać na posłuchanie. Doszło

nawet do tego, że niektóre sprawy państwowe załatwiał za pośrednictwem swojego

kamerdynera.

Większość czasu spędzał na Hradczynie w Pradze i zapamiętale oddawał się swoim

pasjom: nauce i sztuce. Jego zainteresowania zaczęły kierować się od astronomii i

astrologii ku magii. Natomiast fascynacje chemią przerodziły się w zamiłowanie do

alchemii, z czasem odrywając cesarza do rzeczywistości. Zapamiętale prowadził

badania mające na celu odkrycie "kamienia filozoficznego". Zatrudniał wielu

alchemików, interesując się ich badaniami i niejednokrotnie karząc, gdy wyniki nie

spełniały jego oczekiwań.

Powoli Rudolf II zaczął tracić wpływ na życie polityczne. W coraz większym stopniu,

swoim uczestnictwem w życiu państwowym, zaczął zastępować go brat Maciej.

Tymczasem kontrreformacja stawała się coraz bardziej stanowcza, co powodowało

coraz większy opór. To z kolei zmuszało władców do zdecydowanych działań,

stosowania coraz surowszych i krwawych represji. Tymczasem Rudolf II coraz

bardziej odsuwał się od problemów swojego państwa i rządzenia.

W 1608 r. został zmuszony do zrzeczenia się Austrii, Węgier i Moraw na rzecz brata

Macieja. Nie udało mu się również zachować panowania w Czechach. Czesi

33

Moralia-Gallus amat Venerem

niezadowoleni z jego rządów sami wezwali na pomoc Macieja. Rudolf II chcąc

wprawdzie pozyskać czeskich protestantów wydał w 1609 r. tzw. List Majestatyczny,

gwarantujący swobody religijne, w rzeczywistości jednak sam go nie przestrzegał. W

1611 r. został pozbawiony na rzecz brata Macieja także Czech, Śląska i Łużyc.

Po odebraniu władzy, bracia uposażyli go rocznym dochodem 3 000 000 złotych

reńskich. Pozbawiony władzy, odsunięty od życia politycznego; zgorzkniały i

przejawiający oznaki choroby psychicznej, zmarł 20 I 1612 r. w Pradze.

Dworska kapela Rudolfa II – Muzyka renesansu

Muzyka miała w Pradze zajmowała w Pradze szczególną pozycję już za czasów

Ferdynanda z Tyrolu. Muzycy żyli w dobrych stosunkach z innymi dworskimi

artystami- Hans von Aachen żeni się z córką wybitnego kompozytora Orlando di

Lasso, Philippe de Monte żyje w przyjacielskich stosunkach z Clusiusem,

Dedeonesem, Westonié i Pieterem Stevensem – i pozostają związani z Czechami.

Za panowania Rudolfa II rola muzyki nabiera większego znaczenia. Za sprawą

dworskiej kapeli Rudolfa II powstaje największy dworski ensemble tamtych czasów.

Budowę dworskiej kapeli można zrekonstruować ze szczegółami. Po przybyciu do

Pragi liczyła kapela 46 muzyków (kapelmistrz, 23 śpiewaków, 2 muzyków, 20

trębaczy)

W roku 1594 liczba śpiewaków wzrosła do 28, muzyków do 7, a trębaczy do 27. Do

kapeli należeli również kapłani, słudzy i kopiści, tak że liczba członków wynosiła 74

osoby.

Do kapeli należeli w większości obcokrajowcy, przede wszystkim Holendrzy.

Znacząca postacia był Philippe de Monte (1521 - 1603), którego powołał Maxmilian

II, i który to był wybitnym polifonikiem. Innymi członkami kapeli przybyłymi z

Niderlandów byli m. in. Karel Luython i Jakob de Kerle. Z Francji przybył poeta i

kompozytor Jacques Renart, z Niemiec pochodzili organista Valerian Otto, Hans Leo

und Jakob Hassler. Inna ważna osobowością był hiszpański mnich Mattheo Flecha

(1530? - 1604), który był członkiem kapeli w latach 60-tych XVI wieku. Flecha wydał

wiele dzieł muzycznych i literackich u praskiego drukarza Jiříego Nigrina . U niego

publikował również Jacobus Gallus (Handl), sławny kompozytor, który przybył do

Czech w latach 70-tych XVI wieku.

34

Muzykę Renesansu cechowała bogata polifonia.

Fundament dla muzyków stanowili przede wszystkim Włosi.

Czeskie nazwiska wśród muzyków spotykało się niezmiernie rzadko. Czeskim

przedstawicielem na dworze był szlachcic Kryštof Harant z Polžic a Bezdružic (1564

- 1621). Studiował on na dworze arcyksięcia Ferdynanda w Insbruku. Wiele

podróżował i w roku 1601 trafił na dwór Rudolfa II. Stał się bliskim przyjacielem

Rudolfa II.

Wielu muzyków z dworskiej kapeli Rudolfa II było również kompozytorami.

WWyyrróóbb iinnssttrruummeennttóóww mmuuzzyycczznnyycchh bbyyłł ppiieellęęggnnoowwaannyy,, pprrzzeeddee wwsszzyyssttkkiimm fflleettuu

ppoopprrzzeecczznneeggoo,, ccoo mmoożżnnaa uussłłyysszzeećć ww ppiieeśśnnii..

((VViittaanneellllaa VVeennuuss,, dduu mmeeiinn KKiinndd))

Repertuar kapeli jest znany tylko częściowo. Nie wszystkie dzieła tej dworskiej kapeli

były przeznaczone na praski dwór.

Dzieła Philippe de Monte były rozpowszechnione w Wenecji, a nie w Pradze.

Repertuar dworskiej kapeli był przeważnie pochodzenia obcego.

Praga Rudolfa II była centrum zróżnicowanego przemysłu muzycznego. Zadaniami

tego ensemble była również, obok występów dworskich, oprawa muzyczna mszy

świętych.

Po roku 1556 zostały zainstalowane w katedrze St.-Veits nowe organy, co pozwoliło

tworzyć nową muzykę organowa. Interesującą rzeczą jest, że w wieży katedry od roku

1548 działała inna, niezależna grupa muzyków. Czynności kapeli dworskiej były

związane z praskim dworem, ale rzeczą oczywista było, ze członkowie grupy tworzyli

również gdzie indziej.

Po śmierci Rudolfa II rozpadła się również dworska kapela.

Muzykę Renesansu cechowała duża harmonijność.

Sam Kepler przyporządkował poszczególnym orbitom planet ich własną harmonię.

Harmonia natury była dla niego wyrazem boskości, która wyrażała się również w

muzyce i geometrii.

Vilanella: Venus, du mein Kind

35

Harmonia planet Jana Keplera (Harmonice Mundi)

Źródła: Robert J. W. Evans: Rudolf II. a jeho svět. V překladu Miloše Caldy vydala Mladá

fronta, Praha 1997, 384 stran textu + 16 stran obrazové přílohy.

Josef Janáček: Rudolf II. a jeho doba, Paseka 1997

http://de.wikipedia.org/wikiRenaissance http://www.tphys.uni-heidelbrg.de/~huefner/KopGeg/V01-kopernikus.pdf

http://dziedzictwo.polska.pl

Autorzy: 3.1. – 3.2.

Zuzana Štůlová, Michaela Mejdrová, Kristýna Orságová, Anna Vacířová

36

3.3. Renesans i sztuka Sztuka renesansu jest bardzo różnorodna i złożona. Można w niej jednak wskazać

pewne elementy wspólne i typowe. Do najważniejszych nowości, jakie wprowadził

Renesans, należy bezsprzecznie powrót do osiągnięć antycznej sztuki Greków i

Rzymian. Wpływy te dotyczyły głównie architektury. Przedstawiciele sztuki odrodzenia

uważali się za spadkobierców sztuki antycznej. Mieli świadomość piękna starożytnych

form i pragnęli

je

odrodzić zarówno w dziełach literackich, jak i malarstwie, rzeźbach i architekturze.

Była to także świadomość wartości ludzkiego umysłu, ciała, wszystkich ziemskich

spraw. To, co zakazywał Kościół w średniowieczu, co nazywał godnym pogardy, stało

się dla ludzi renesansu wartością. Nowy światopogląd odrzucił ascezę i wyrzeczenia,

zanegował zło świata ziemskiego, cielesnego. Dlatego też, w duchu humanizmu,

człowiek odrodzenia mógł odkryć piękno antyku: pogańskich świątyń i rzeźb.

Renesansowa architektura odrzucała gotyk, nawiązując obficie do form antycznych.

Budowle wznoszono według idealnych, matematycznych proporcji, które miały

wskazywać na harmonię całej budowli. Tym samym budynki wznoszone w dobie

renesansu są proste, harmonijne, przejrzyste kompozycyjnie. Drugą nowością było

wprowadzenie perspektywy, która pozwoliła na utrwalenie trójwymiarowej przestrzeni,

nadając dziełom głębię.

37

Zmieniła się również społeczna pozycja twórcy – artysty, który z rzemieślnika stał się

samodzielnym kreatorem sztuki, prawdziwym artystą. Od tego okresu sztuka zaczyna

być postrzegana indywidualnie, przez pryzmat jej twórcy.

Natchnieniem dla wielu dzieł była natura, którą starano się uważnie obserwować i

analizować. Antyczna twórczość stanowiła kanon – obowiązujący powszechnie wzór

piękna, proporcji, kompozycji, gatunku czy formy. Sztuka odrodzenia jest przede

wszystkim radosna, swobodna; czerpie z żywych źródeł antyku i życia

współczesnego. Wyraża dążenia i tęsknoty ludzi, bo oni stali się teraz najważniejsi.

Sztuka epoki przeszła ewolucję od klasycyzmu renesansowego po manieryzm.

Artystą klasycyzmu jest Rafael (właśc. Raffaelo Santi – wczesny i dojrzały renesans).

Jego dzieła wyróżnia lekkość i wdzięk. Natomiast Michał Anioł to już przykład

manieryzmu. Ówcześnie słowo maniera nie miało zabarwienia pejoratywnego;

oznaczało styl, charakter, sposób. Sztuka włoska XVI wieku – późny renesans –

polegała na dostrzeżeniu antymimetyzmu i zwróceniu uwagi na rolę samego twórcy.

Prąd manierystyczny charakteryzował się większą ekspresywnością, dążeniem w

dziełach do pokazania nietrwałości piękna świata i doskonałości piękna Boga.

W epoce Renesansu działało i tworzyło wielu wybitnych malarzy – Piero della

Francesca, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Rafael, Giorgione, Carpaccio,

Corregio, Paolo Veronese, Masacio, Perugino, del Sarto, Tycjan i inni. Spośród

twórców niemieckich nie można pominąć Albrechta Dürera, Holbeinów (ojca i syna)

oraz Lucasa Cranacha, a spośród niderlandzkich – van Eycka (którego zalicza się

czasami do literatury średniowiecznej). We Francji tworzył wtedy François Clouet.

Malarstwo zostało wyzwolone ze sztywnych schematów, wyswobodzone z ram

architektonicznych, którym wcześniej podlegało. Postaci stanowiły teraz równoprawną

część kompozycji, wprowadzono również rewolucyjną koncepcję perspektywy.

Malarstwo zaczęto opierać na rysunku, który prowadził następnie do powstania

projektu obrazu. W zakresie techniki wprowadzono malarstwo olejne zamiast

dotychczas używanej tempery. Jako podłoża, zamiast deski zaczęto używać płótna.

Doceniono rolę rysunku.

38

Podstawowym tematem podejmowanym przez malarstwo był człowiek i jego

otoczenie. Otoczenie oddawano z maksymalnie dużym realizmem, dbając o

szczegóły. Postaci malowane były żywiołowo, dynamicznie. Tematem niektórych

kompozycji zaczął być pejzaż, już nie tylko przedstawiany w postaci tła, ale jako temat

główny. W technice używano światłocienia, którym mistrzowsko posługiwał się da

Vinci. Technika ta polegała na miękkim modelunku postaci, zacierającym wyrazistość

konturów, łagodnym przenikaniu świateł i cieni. Tak stworzony obraz sprawiał

wrażenie, jakby spowijała go mgła.

Przykłady malarstwa renesansowego:

* Albrecht Dürer Święto różańcowe, Adoracja św. Trójcy

* Rafael Santi – Madonna ze szczygłem, Szkoła Ateńska

* Giorgione – Burza

* Piero della Francesca – portret Federico de Montefeltro

* Antonello da Messina, Portret mężczyzny

* Sandro Botticelli, Narodziny Wenus

* Lucas Cranach, Adam

* Michał Anioł, freski w Kaplicy Sykstyńskiej

39

3.4. Renesans i religia Religia miała wpływ na każdego człowieka bez względu na jego pozycję społeczną.

Ludzie nie poddawali istnienia Boga w wątpliwość, lecz sposób w jaki należy się do

niego modlić. Z czasem doszło do rozłamu między biblią i nauką. Również w

społeczeństwie istniały rozmaite grupy, których rozwój i sposób życia bardzo się od

siebie różnił.

Na wsiach mieszały się zabobony i religia. Siły nadprzyrodzone obecne były w życiu

każdego mieszkańca wsi. Od połowy XVI wieku poddanych obowiązywała religia

panującego. ( W tym czasie istnieli katolicy i protestanci) Wiara miała wpływ na życie

od chrztu, aż po grób.

W przeciwieństwie do wsi życie w mieście było o wiele bardziej nowoczesne. W

miastach poddanych bezpośrednio królowi obowiązywała większa wolność i

swoboda. Bezpośredni poddani króla cieszyli się wolnością religijną.

Lucie Triskova(Moda szlachty w epoce renesansu)

Reformacja, podobnie jak cała epoka, nie pojawiła się bez istotnej przyczyny, nie była

zjawiskiem nagłym, lecz przygotowały ją stopniowo wcześniejsze (od XIV w.) kryzysy

oraz piętnastowieczne dążenia do zmian w dotychczasowej hierarchii władzy

40

kościelnej. Bezpośredniej przyczyny wybuchu reformacji upatruje się w wystąpieniu

Marcina Lutra, który w 1517 r. w Wittenberdze ogłosił swe słynne tezy o odpustach.

Choć atakowały one tylko pewne praktyki, zwłaszcza możliwość uzyskania zbawienia

za odpowiednie świadczenia pieniężne, doprowadziły one do ostrego ataku ze strony

Rzymu na reformatora. Powód krył się w ostatecznej konkluzji rozumowania Lutra,

według której Kościół na ziemi nie był w stanie udzielić odpustu i rozgrzeszyć

człowieka, a tym samym uwolnić go od przyszłych mąk.

Potępiająca reformatora bulla papieska (którą Luter publicznie spalił) stała się

przyczyną ostrych walk religijnych, które ostatecznie rozbiły dotychczasową

europejską wspólnotę wyznaniową. Ogarniętą gorączką sporów Europą wstrząsały

niepokoje, przez cały niemalże XVI wiek trwały wojny religijne. Kościół katolicki, który

poczuł się poważnie zagrożony przez reformację, opracował całą strategię

przeciwdziałania fali protestantyzmu. Przeprowadzono szereg reform wewnętrznych,

poprawiających sytuację w łonie Kościoła, ale przede wszystkim, na soborze

Trydenckim, wytyczono plany wykorzystania dorobku kultury humanistycznej do

celów religijnych oraz wytyczono plany walki z innowiercami. Ta 'kontrofensywa'

Kościoła określana jest mianem kontrreformacji. Przewodził jej, powołany do życia w

roku 1534, zakon jezuitów.

Reakcja Kościoła katolickiego (sobór trydencki 1545 - 1563), mimo iż w końcówce

stulecia przyniosła istotną poprawę sytuacji, nie przywróciła jednak w pełni dawnego

ładu. Efektem reformacji pozostała niejednorodna wyznaniowo Europa, w której

istniały obok siebie luterańskie Niemcy, kalwińska Szwajcaria, oderwana od

papieskiej zwierzchności i posiadająca własny kościół narodowy Anglia oraz Czechy,

w których dominowali tzw. bracia czescy.

41

3.5. Renesans i filozofia Zasadniczym novum, odróżniającym renesans od średniowiecza, było wprowadzenie

antropocentryzmu. Człowiek, jego rozum stawał się miarą wszechrzeczy, a

zmniejszało się znaczenie Boga. Człowiek stawał się twórcą własnego losu. Wyrazem

takiej koncepcji było dążenie renesansowego humanisty do osiągnięcia pełni

szczęścia na ziemi. Stan szczęścia wewnętrznego jest zależny wyłącznie od samego

człowieka, od jego ładu moralnego, harmonii wewnętrznej oraz od cnotliwego życia.

Filozofia renesansowa w początkowym okresie tej epoki opierała się na koncepcji

jeszcze starożytnej, stworzonej bowiem przez Epikura (341 - 270 p.n.e.). Epikureizm,

bo tak nazywała się owa koncepcja filozoficzna, opierał się na dążeniu do

przyjemności i szczęścia. Jednak te stany osiągnąć może wyłącznie człowiek mądry i

sprawiedliwy. Epikurejczycy uważali, że należy żyć rozumnie, cnotliwie i

sprawiedliwie. Warunkiem szczęśliwego życia jest brak cierpienia. Taka koncepcja

filozoficzna kierowała uwagę humanistów w stronę wspaniałego dzieła bożego -

natury. Epikureizm, typowy dla wczesnego renesansu, głosił pochwałę społecznej

aktywności, cnoty jako zalety samej w sobie, a więc bezinteresownej, a także ładu

świata i harmonijnego rozwoju wnętrza człowieka. Humanizm poszukiwał zgody,

porozumienia, piękna a jednocześnie dawał świadectwo wierze człowieka, dla którego

nic nie było zbyt trudne.

Jednakże wczesny optymizm zaczął mieszać się z pesymizmem, który pojawił się w

późniejszych fazach tego prądu. Odpowiedzią na nieszczęścia spotykające człowieka

stał się stoicyzm. Ta koncepcja postulowała ascetyzm życiowy, obojętność względem

wzruszeń, wyniosłość i spokój wobec wszelkich odmian losu, nieuleganie

namiętności.

Nawiązanie humanistów do epoki antycznej nie oznaczało odrzucenia religii

chrześcijańskiej. Humaniści poszukiwali w epoce starożytnej wiadomości o człowieku,

klasycznego ujęcia ładu i piękna, nie głosili jednak uwielbienia dla greckiej religii.

Wręcz przeciwnie, poszukiwali płaszczyzny porozumienia z Kościołem. Stworzona

została przeto koncepcja irenizmu (tzn. pokoju) która niechętna była

wszelkim zacietrzewieniem, zwłaszcza społecznym i wyznaniowym. Najwybitniejszym

przedstawicielem był Erazm z Rotterdamu.

42

Humanizm był ruchem umysłowym i światopoglądowym doby Renesansu. Dążył do

zrekonstruowania starożytnej kultury poprzez studia nad antyczną myślą, literaturą,

językami. W przeciwieństwie do Średniowiecza, które w centrum stawiało Boga,

Renesans kierował swoją uwagę ku człowiekowi, jego duchowości i sprawom

materialnym. Tak rozumiana antropologia zajmowała się człowiekiem jako podmiotem

jednostkowym oraz bytem społecznym, badając jego uwarunkowania i przeżycia.

Taką perspektywę nazywamy antropocentryczną. Uznawano, iż rozum ludzki jest

autonomiczny i zdolny do poznania świata. Humanizm przywiązywał również wagę do

praw człowieka i skupiał się na uniwersalnych wartościach cnót oraz krytyce

powszechnych wad. Humaniści głosili potrzebę kształtowania jednostki indywidualnej,

silnej, świadomej swojej godności.

Samo słowo humanizm pochodzi od łacińskiego humanitas – człowieczeństwo,

ludzkość, homo – człowiek, humanus – ludzki. Określenia te wyznaczają skalę

przepaści między starą a nową epoką. Życie człowieka i rzeczywistość ziemska

zyskały wartość wbrew zakazom Kościoła, wbrew naukom kleru o marności świata, o

potrzebie wyrzeczenia się cielesności i o pogardzie dla ludzkich spraw. Ruch ten

przyniósł nie tylko nowy obraz człowieka i świata, ale także nowe spojrzenie na

moralność, religię, nauki ścisłe, sztukę. Humanizm upominał się o człowieka, często

uciśnionego, zapomnianego na dole drabiny feudalnej, pokrzywdzonego – jak np. o

chłopa upominał się Mikołaj Rej, czy o wartość dziecka – Jan Kochanowski. Często

łączy się definicję humanizmu z hasłem Terencjusza:

Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce

Jednak należy tu zachować ostrożność. Sam Terencjusz nie był prekursorem

założeń humanizmu renesansowego.

Erasmus von Rotterdam

43

Wczesna faza prądu charakteryzowała się epikureizmem i hedonizmem – działali G.

F. Bracciolini, L. Valla, L. B. Alberti, którzy narażali się kościołowi w swych

radykalnych poglądach. Większość jednak humanistów szukała zgody w świecie,

także z instytucją kościoła. Ludzi dostrzegających piękno i wartość ludzkiego życia

znajdujemy także w gronie papieży. Same idee narodziły się we Włoszech, za czasów

Medyceuszy. Był to słynny ród rządzący Florencją, wspierający sztukę i kulturę, a

także działalność wielkich indywidualności tamtych czasów, jak Leonardo da Vinci,

Rafael, Michał Anioł.

3.6. Renesans i rozrywka Z początkiem Renesansu przykładano większą wartość do życia doczesnego i

rozrywek dnia codziennego. Powstało wiele rozrywek, które były głównie przywilejem

dworów królewskich, szlachty i bogatych mieszczan. ( np. literatura lub taniec).

Podczas gdy dzieci mieszkańców wsi od samego dzieciństwa pomagały rodzicom w

pracach polowych, dzieci szlachty i mieszczan mogły cieszyć się beztroskim

dzieciństwem.

Najczęstszymi zabawami były zabawa w chowanego w ciuciubabkę oraz gry w piłkę.

Jako zabawki służyły drewniane figurki zwierząt, koniki na biegunach, karuzele.

Katerina Stolova

44

Młodzi chłopcy z szlacheckich rodów zostali wysyłani do uczelni militarnych, gdzie

uczyli się fechtunku. Dziewczynki uczono tańca i robótek ręcznych.

W wielu rodzinach hodowano zwierzęta: psy, zające, koty, a w niektórych rodzinach

królewskich nawet małe niedźwiadki.

Chłopi i rzemieślnicy mieli pełne ręce roboty, toteż niewiele wiadomo o ich

rozrywkach. Jeżeli mieli trochę wolnego czasu, odwiedzali przyjaciół (w domu lub w

knajpie), opowiadali historie albo grali w kości. Jeżeli w mieście znajdował się rynek,

nie brakowało na nim komediantów lub akrobatów. Taka forma spędzania wolnego

czasu nie była obca również ludziom z wyższych sfer.

Bogaci mieszczanie i szlachta zapraszali na swoje bale i bankiety muzyków, pisarzy

czy też kuglarzy. W owym czasie powstawały pierwsze publiczne teatry ( najbardziej

znane znajdowały się w Anglii), które mogli odwiedzać biedni i bogaci. Na dworach

królewskich i szlacheckich organizowano wyścigi konne lub pokazy fechtunku.

Dzięki architekturze krajobrazu szlachta spędzała wiele czasu w swoich ogrodach.

Ogrody miały regularna formę, posiadały altanki, fontanny i pergole. Krzewy były

regularnie przycięte, a grządki ozdobione pięknymi kwiatami i roślinami. W ogrodach

organizowano różne gry i zabawy.

wiele ogrodów posiadało dość miejsca do jazdy konnej. W niektórych organizowano

bale, grano w tenisa i siatkówkę. Najwięcej zadowolenia dawały jednak polowania.

Polowano w ogrodach okalających zamki. W polowaniach uczestniczyły psy

myśliwskie i drapieżne ptactwo.

Monika Bauerova

45

Podczas brzydkiej pogody spędzano czas w salonach, które podzielone były na

damskie i męskie. Mężczyźni grali w karty lub szachy, a kobiety szydełkowały albo

czytały książki. Interesowano się również sztuką- np. malarstwem, rzeźbą. Wielu

bogatych mieszczan zamawiało swoje portrety lub popiersia u znanych i cenionych

artystów. Niektórzy próbowali nawet własnych sił w malarstwie lub poezji.

3.7. Renesans i literatura

Wynalazek Gutenberga (1395-1468) przyczynił się do rozpowszechnienia literatury

w kręgach uczonych. Wynalazek ten (druk) uznawany jest jako medialna rewolucja.

Literatura renesansu stworzyła w dużych europejskich miastach tzw. język literacki

zastępując nim regionalne dialekty.

Literatura renesansu rozwijała się równolegle z rozwojem humanizmu (studiowano

antyczne teksty i wykorzystywano motywy literatury antycznej).

Edukacja renesansu nie ograniczała się jedynie do powielania antycznych wzorców,

starano się również o prawdziwą edukacje opartą na stosunkach międzyludzkich.

Klasyczna tradycja służyła zatem jako przykład, a nie jako wzorzec. Rozwijały się

główne gatunki nowoczesnej prozy, poezji i dramatu (sonety, nowele, komedie,

dramat historyczny…)

Jednym z bardziej znaczących autorów tamtych czasów był Francesco Petrarca,

włoski poeta, prozaik i znawca kultury antycznej. Jego dzieła zawierają elementy

humanizmu i moralności religijnej.

Martina Seidlova

46

Nowy, uprawiany przez niego styl propagował indywidualizm, zainteresowanie kulturą

antyczną i zachwyt nad kulturą Rzymu. Jego wersety nie zawierały akcji, ani

bezpośrednich konfliktów, a mimo to były przepełnione dramatyzmem. Sprzeczne

poglądy i myśli, archaiczne wyrażenia, skomplikowane formy cechowały jego dzieła.

Jego wersy przepełnione są nawiązaniami do biblii, literatury antycznej oraz dzieł jego

poprzedników (np. Dante Alighiery).

Również z Włoch pochodził Giovanni Boccaccio. Jego najwybitniejszym dziełem

Dekameron. Dzieło to składa się ze 100 nowelek, które stanowią integralną całość. W

dziele swoim ukazuje on cnoty i pokazuje właściwą drogę do szczęśliwego życia. W

odróżnieniu od Boskiej komedii Dantego jego dzieło ukazuje drogę do życia

ziemskiego. Jego dzieło nazwano ludzka komedią. Dekameron został napisany

między dwiema kulturowymi i społecznymi epokami : średniowieczem i renesansem.

Średniowiecze ukazuje się w symbolice, a renesans w łamaniu dziesięciu przykazań

Bożych. Boccaccio chciał ukazać człowieka w sposób realny. Bohaterowie nie są juz

abstrakcyjni, autor przedstawia ich w realiach psychologiczno- społecznych. W jego

dziele nie ma żadnych świętych, lecz handlarze rządni zysku, rozrzutna szlachta,

rozpustni mnisi.

Renesans stworzył również literaturę naukową. Należy tu wspomnieć o

opublikowanych rozważaniach Kopernika na temat teorii heliocentrycznej.

Strona tytułowa „ De Revolutionibus“ 1543

47

3.8. Renesans i kobiety Większość kobiet epoki renesansu była matkami, a macierzyństwo było ich zawodem

i życiowym celem. Macierzyństwo było wówczas niebezpieczne, ponieważ kobieta

mogła umrzeć w czasie porodu. Bardzo wysoka była również śmiertelność wśród

noworodków, w Europie zachodniej 20-50%, w innych krajach nawet do 90 %.

Kobiety z wyższych sfer nie karmiły własnych dzieci, bo tak doradzali im lekarze i

humaniści. W tym celu zatrudniano mamki, albo wysyłano dzieci na wieś. W niższych

grupach społecznych rodziny wielodzietne nie były mile widziane. Głównym powodem

był brak żywności i środków do życia. Częstą przyczyna zgonów wśród noworodków

był również mord (w przypadku dzieci pozamałżeńskich).

Tragiczny los spotykał również żony. Małżeństwo mężczyznom służyło jako

pomnażanie posagu. Kobiety nie miały żadnych praw. Ówczesne małżeństwo

zawierane było na całe życie, ale znajdowano powody, które mogły je unieważnić:

zdrada małżeńska, impotencja, brutalność małżonka. Kaznodzieje i humaniści

postulowali, aby związek budowany był na zaufaniu i miłości. Nie zapominali jednak

nigdy wspomnieć, że musi być on ustalony przez patriarchat. Opisywali, jak powinno

wyglądać życie seksualne. Pierwszoplanowym zadaniem miało być płodzenie dzieci.

Zwierzchnikom kościelnym i szlachcie nie przystało związać się z kurtyzaną, które

często należały do osób wykształconych. Renesansowym o

odpowiednikiem kurtyzany była hetera w starożytnej Grecji.

Okres renesansu jest okresem przejściowym między średniowieczem z jego

zabobonami i odrodzeniem z jego naukowym podejściem do życia. Dlatego też

dochodziło również w okresie renesansu do tzw. polowania na czarownice, którego

ofiarami były głównie kobiety.

Znanym przykładem może być matka Jana Keplera, która została oskarżona i

osadzona jako czarownica. Dzięki wstawiennictwu syna została uwolniona.

48

3.9. Renesans i nauka Renesans dopuszczał wolność słowa i umysły, bez względu na panującą teologię.

Nauka stawiała rozsądek i doświadczenie na pierwszym miejscu. Różnorodność

dziedzin nauki była konsekwentnie opanowana. Eksperyment i obserwacja

znajdowały się na pierwszym planie. Ocena zebranych doświadczeń podczas

obserwacji i eksperymentów została zapisana za pomocą matematyki i poparta teorią

naukową.

Te metody zapoczątkowały sukcesy w dziedzinie nauki od czasów odrodzenia, aż po

dzień dzisiejszy. Naukowcy uważali , że w naturze wszystko można zmierzyć,

policzyć, a to czego zmierzyć nie można, po prostu nie istnieje.

Teorie ta burza poglądy Kopernika i Keplera. W centrum ich badań naukowych na

pierwszym miejscu znajdowały się obserwacja, pomiary i matematyczna analiza.

W dobie renesansu doszło do ponadczasowych wynalazków takich jak luneta,

mikroskop, kompas czy druk. Wszystkie te wynalazki miały wpływ na różne sfery

ludzkiego życia. Dokonano odkryć geograficznych, których wynikiem były przemiany

gospodarcze, społeczne, polityczne i religijne.

Źródła: 3.3. – 3.9.: Josef Janáček: Ženy české renesance, Čs.Spisovatel,1976

Jiří Pelán a kol. : Slovník italských spisovatelů, Libri, 2004

http://wikipedia.org/wiki/Renaissance/Hexenverfolgung

http://www.tphys.uni-heidelberg/~huefner/KopGeg/VO1-Kopernikus.pdf

http:://de.wikipedia.org/wiki/De_Revolutionibus_Orbium_Coelestium

http:/7www.p-moeller.de/renabaro.htm

Notatki i zapiski pana Hartwiga Grasse

.

Autorzy 3.3. – 3.9: Zuzana Pikorová, Martina Soušková,

Vojtěch Bosák, Kateřina Štolová, Gabriela Ilyková

49

4. Teoria Kopernika

Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu

(Fotografia wykonana przez uczestników projektu)

50

4.1. Życie Kopernika

DRZEWO GENEALOGICZNE MIKOŁAJA KOPERNIKA

51

Dom Mikołaja Kopernika w Toruniu uczestnicy projektu przed Domem Kopernika

Mikołaj Kopernik, a właściwie Nikolas Koppernigk, (z łaciny: Nicolaus Copernicus)

urodził się 19 lutego 1473 w Toruniu i zmarł 24 maja 1543 we Fromborku.

Istnieje wiele kontrowersji związanych z pochodzeniem Kopernika. Naukowcy dzielą

się pod tym względem na dwie grupy, ponieważ niektórzy uważają go za rodowitego

Polaka, a inni za rodowitego Niemca. Są argumenty, które właściwie przemawiają za

każdą z tych stron. Udowodniono na przykład, że matka Kopernika i

najprawdopodobniej również jego ojciec byli pochodzenia niemieckiego. Mikołaj

urodził się jednak w Polsce, tutaj też mieszkał i studiował.

52

Kopernik tworzył swoje dzieła w większości w języku łacińskim, a tylko w niewielkim

stopniu w języku niemieckim. Nie istnieją zapiski w języku polskim. Kopernik bez

wątpienia urodził się w Toruniu i znał język polski. W Toruniu rozpoczął również swoją

edukację w gimnazjum. Wielokrotnie podkreślał, że pochodzi z Torunia. W swoim

największym dziele „O obrotach sfer niebieskich”

podpisał się jako Torinensis (Toruńczyk). Na

pomniku Mikołaja Kopernika w Toruniu widnieje

napis „ Nicolaus Copernicus Thorunensis, Terrae

motor, Solis Caelique stato”.

Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu

Kopernik był niewątpliwie wszechstronnym człowiekiem. Był kanonikiem, a

jednocześnie zajmował się takimi kierunkami jak: medycyna, prawo, astronomia czy

matematyka.

Rodzina Mikołaja Kopernika mieszkała w Toruniu na ulicy Świętej Anny. Ojciec

Mikołaja Kopernika był z zawodu kupcem i zmarł, gdy Mikołaj skończył 10 lat. O

edukację Mikołaja troszczył się jego wujek Lukas Watzenrode der Jüngere, brat jego

matki. W latach 1491–94 Kopernik był studentem Uniwersytetu Jagiellońskiego w

Krakowie. Tam też studiował 7 kierunków: dialektykę, retorykę, gramatykę geometrię,

arytmetykę, muzykę i astronomię. Nie ukończył jednak wszystkich tych kierunków.

Ważna dla niego była medycyna, a namiętnością stała się astronomia.

W tym czasie zdecydował się na zmianę swojego nazwiska na łacińskie brzmienie

mianowicie Coppernicus, a potem Copernicus.

Jak już zostało wspomniane w życiu Kopernika bardzo dużą rolę odgrywała religia.

W roku 1495 został kanonikiem we Fromborku, a potem zaczął studiować na

Uniwersytecie Bolońskim prawo i astronomię. W roku 1499 uzyskał tytuł doktora

medycyny.

53

4.2. Teoria heliocentryczna Kopernika Mikołak Kopernik byl przede wszystkim znanym astronomem. Uczył się we Włoszech

w okresie rozkwitu renesansu, kiedy to bezkrytycznie przyjęta została przez

naukowców teoria Ptolemeusza o geocentrycznym układzie świata.

Teorie Kopernika związane z ruchem planet po orbitach wokół słońca uczyniły z

niego bardzo znanego astronoma. Najprawdopodobniej Kopernik przejął i dalej

rozwijał pomysł heliocentrycznego wyobrażenia o świecie od Yajnavalkya (9.–8.

Jahrhundert v. Chr.) z Indii i Arystarchosa

We Włoszech poznał nową metodę fizyki: pomiary, dane statystyczne, udowadnianie

definicji matematycznych, sprawdzanie ich prawidłowości na podstawie wszelakich

twierdzeń.

Kopernik był przekonany o prawidłowości swojej teorii heliocentrycznej. Uważął, że

jego odkrycie jest dużo prostsze i odrzucał geocentryczny obraz świata Ptolemeusza.

Kopernik próbował udowodnić swoje twierdzenie

matematycznie,

Heliocentryzm wg Kopernka (Źródło: Kepler Gesellschaft - s.u.)

Jego opis poruszania się planet nie był bardzo ścisły, ale dokładniejszy niż ten przedstawiony przez Ptolemeusza.

54

Quelle: Kepler Gesellschaft(s.u.)

Zwlekał z wydaniem swojego dzieła „O obrotach sfer niebieskich“ , gdzie nakreślił teorię heliocentrycznego obrazu świata wraz z ruchem planet.

Strona tytułowa: De Revolutionibus Orbium Coelestium

55

Trudność polegała na tym, że za orbity przyjął koła i jego wyniki nie były

dokładniejsze od wyników Ptolemeusza.

Nawet ówcześni naukowcy nie widzieli powodu, by zaprzestać obstawania przy

dotychczasowej, pochodzącej od Ptolemeusza, wizji świata. Najpierw był odpierany

jako czysty model rachunkowy, a za nim stojący model budowy świata był po prostu

odrzucany. Jednak zgodnie z duchem okresu renesansu szukano innych, niż znanych

dotąd dróg w nauce.

Kościół perforował poza tym geocentryczną wizję świata Ptolemeusza..

Do roku 1835 dzieło o obrotach sfer niebieskich znalazło się w indeksie ksiąg

zakazanych przez kościół katolicki. .

Ze względu na kontrowersyjne w ówczesnych czasach treści dzieła „O obrotach sfer

niebieskich” zostało ono opublikowane dopiero w roku jego śmierci. Joachim Rethicus

próbował namówić Kopernika do wydania książki, która ukazała się drukiem w 1543

roku w Norymbergii.

Odkrycia i badania Kopernika są dzisiaj nazywane „Przewrotem Kopernikańskim“

ułatwiły drogę do nowoczesnej fizyki. Dzięki jego pracy myślenia i pogląd na świat

zostały skierowane na zupełnie inne tory.

Źródła: http://pl.Wikipedia.org/wiki/Miko%C5%82aj_Kopernik

http://tphys.uni-heidelberg.de/~huefner/KopGeg/V01-Kopernikus.pdf

http://www.Kepler-Gesellschaft.de/Kepler-

Foederpreis/2006/PlatzI_Faecherübergreifend/Polnisch.html

Karol Górski, „Dom i środowisko rodzinne Mikołaja Kopernika”, wydawnictwo tnt

Toruń 1968r.

Thomas S. Kuhn, „Przewrót kopernikański. Astronomia planetarna w dziejach myśli

zachodu. Wydawnicywo Prószynski i S-ka. Warszawa 2006

Zdjęcia : Grupa Gronowo

Autor: 4.1. – 4.2. Damian Jaskrowski

56

5. Teorie Jana Keplera 5.1. Życie zawodowe Keplera

Johannes Kepler urodził się 27 grudnia 1571 w Weil der Stadt

Zuzana Pikorova.

57

Dom rodzinny Keplera w Weil der Stadt (Fotgrafia Muzeum Keplera w Weil der Stadt)

Jego ojciec był żołnierzem najemnym i zginął w czasie wojny, gdy Jan Kepler miał 5

lat. Jego matka była gospodynią, a Jan był jej pierwszym synem.

Już od najmłodszych lat Kepler bardzo chorował. Prawie całe życie cierpiał na

problemy wątroby i żołądka. Poza tym bał się panicznie wody, a kąpiel była dla niego

karą i cierpieniem.

Już jako dziecko interesował się astronomią. Uczęszczał do szkół w miejscowościach

Leobnarg, niedaleko Stuttgartu, w Ellmendingen, Adelberg i Maulbronn. Następnie

studiował teologie, filozofię i matematykę na uniwersytecie w Tubingen.

Studia matematyczne, co w czasach renesansu było rzeczą powszechną, były ściśle

związane z arytmetyką, geometrią, astronomią i muzyką. W Tübingen poznał Kepler

teorię heliocentryczną Mikołaja Kopernika.

Kepler, był człowiekiem głęboko wierzącym i przekonanym o tym, że we

wszechświecie panuje idealny matematycznie i harmonijnie stworzony przez Boga

plan zgodnie z zasadą Pitagorasa, że matematyka jest wszystkim.

Jego przekonania religijne i przekonanie o prawdziwości teorii heliocentrycznej były

niezgodne z ortodoksyjnym protestantyzmem. Zrezygnował z planu zostania

protestanckim księdzem. W latach1594 - 1600 był nauczycielem matematyki w Graz.

Ze względu na ruchy antyreformacji musiał opuścić Graz.

Tycho Brahe, matematyk na dworze Rudolfa II., zaprosił go do Pragi. Tam miał Kepler

asystować przy badaniach astronomicznych. Nie można zapomnić, że poglądy Tycho

Brahe nie miały nic wspólnego z teorią heliocentrtyczną.

Po śmierci Tycho Brahe, pod rządami trzech habsburskich książąt Rudolpha II.,

Matthias I. i Ferdinanda II. stał się Kepler nadwornym matematykiem

Pracodawcy Keplera (Muzeum Keplera w Regensburgu)

58

Kepler był odpowiedzialnym za tworzenie horoskopów. Należy nadmienić, że w

epoce renesansu zabobony i wiedza miały wiele wspólnego.

Kepler otrzymał od Rudolfa II polecenie sworznia „Tablic Rudolfińskich”. Miały one

powstać na podstawie badań Tycho Brahe.

W roku 1612 zmarł Rudolph II.i doszło do zamieszek religijnych.

Kepler, jako prowincjonalny matematyk, udał się do Linzu (1627 – 1636). Również

tutaj dotarły niepokoje na tle religijnym. Miał również trudności w otrzymaniu

honorarium od cesarza Ferdinand II.

W roku 1627 znalazł w osobie Wallensteina nowego protektora i udał się do Żagania.

Wallenstein został jednak odsunięty od władzy i Kepler wyjechał do Regensburga

przede wszystkim w celu otrzymania zaległego honorarium od cesarza. W

Regensburgu zachorował i zmarł. Cmentarz, na którym został pochowany już nie

istrnieje. Dzisiaj stoi tam pomnik.

5.2. Kepler w Pradze

Ze względu na swój talent i sławę Kepler, jak zostało już wspomniane, został

zaproszony przez Tycho Brahe w roku 1600 do Pragi na dwór cesarza Rudolfa II,

gdzie pracował jako asytent Brahe. Po jego śmierci w roku 1601 Kepler stał się

nadwornym astronomem i matematykiem.

Prager Burg – Hof des Kaisers Rudolf II.

59

W czasie swego pobytu w Pradze Johannes Kepler mieszkał przy ulicy Karola,

niedaleko Mostu Karola. Na dziedzińcu jego domu znajduje się mała fontanna, na

której można przeczytać: „jak dotąd spełniło się moje marzenie - Johannes Kepler

Praga 1607-1612" oraz „Johannes Kepler - UBI MATERIA IBI GEOMETRIA" (

wszędzie, gdzie jest materia , jest też porządek – geometria)

Ausgrabungen des Hauses, wo Kepler in Prag wohnte.

Mała metalowa fontanna w kształcie obręczy. Dom, w którym mieszkał Kepler w czasie swojego pobytu w Pradze..

Kościół pod wezwaniem św. Tomasza

60

Renesansowy zamek dla królewny Anny - Belvedere, został w latach 1535 – 1537 wzniesiony na polecenie Ferdynanda Przyjmuje się, że tutaj znajdowały się astronomiczne przyrządy Tycho de Brahe i, że z tego miejsca również Kepler obserwował niebo.

W kościele pod wezwaniem św. Tomasza znajdującym się na ulicy Józefa jest

pogrzebany Jakob Kurz z Senftenau. Był on wicekanclerzem Rudolfa II., wsławił się

głównie jako polityk. Był również naukowcem, pośrednikiem pomiędzy cesarzem, a

naukowcami, którzy wówczas gromadzili się w Pradze. Rozwinął własne przyrządy

astronomiczne. W jego domu przez długi czas

mieszkali Tycho Brahe i Johannes Kepler.

Na podstawie danych obserwacji Tycho Brahe

Kepler zdefiniował eliptyczne tory Marsa i innych

planet.

Kapliczka w Kościele Wniebowstąpienia Panny

Marii na ulicy Karola na Starym Mieści w Pradze

ma kształt elipsy. Mówi się że kształt kapliczki

zainspirował Keplera do stworzenia teorii o

eliptycznym torze ze Słońcem w centrum. W owym

czasie była to jedyna forma

architektoniczna. We Włoszech było około

10 budowli o podobnym kształcie.

Kapliczka, o której była mowa, została zbudowana w roku 1590 (1600 poświęcona).

Kapliczka w Kościele Wniebowstąpienia Panny Marii

Belweder

61

W Pradze Kepler zajmował się również teorią bodowy lunety, optyką i tworzeniem

„Tablic Rudolfińskich”.

Tablice te zawierały rysunki Tycho Brahe oraz opis pozycji planet z dotychczas

nieznaną dokładnością. Dla Newtona tablice te stały się podstawą teorii grawitacji.

tablice Rudolfińskie Kepleara ( Muzeum Keplera w in Regensburgu)

W roku 1609 zakończone zostało dzieło „Astronomia Nova“, które zawierało

pierwsze i drugie prawo Keplera.

W roku 1612 zmarł cesarz Rudolf II. i Johannes Kepler udał się do Linzu, gdzie żył do

roku 1626 (swoją pozycją na cesarskim dworze zachował do śmierci) Miał poważne

problemy finansowe.

Przed pobytem w Pradze, został Kepler w Graz profesorem matematyki w liceum

ewangelickim. Tutaj zakończył w roku 1596 swoją pierwszą książkę o astronomii

62

„Mysterium cosmographicum“ (dzięki temu dziełu został zaproszony do Pragi) W Linz

opublikował w roku 1619 w dziele „Harmonices Mundi“ swoje trzecie prawo.

Kepler zmarł 15. listopada 1630 w Regensburgu (w Bawarii). Jego grób został

zniszczony podczas wojny 30 letniej, ale jego teorie o ruchach ciał niebieskich

pozostały nieśmiertelne. Rok po jego śmierci została wydana Sci fi-Geschichte

Somnium. Opisał tu swój sen o podróży na księżyc.

Figury obu Astronomów wykonane przez

J. Vajc i V. Pycha zostały wzniesione w 1984 roku na

placu dzisiejszego gimnazjum imienia Keplera.

Tu znajdował się dom Jakoba Kurz, w którym to przez

krótki czas przebywał Kepler. Dom ten został zniszczony w

połowie 17 wieku, ale jego istnienie potwierdzają

archeologiczne wykopaliska z drugiej połowy 20 wieku.

Źródła: http://www.tphys.uni-heidelberg.de/~huefner/KopGeg/V01-kopernikus.pdf http:de.wikipedia.org/wiki/Jonannes_Kepler http://www.raumfahrer.net/astronomie/geschichte/kepler.shtml Keplermuseum Regensburg Autorzy tekstów 5.1. –5.2.: Tereza Ctvrteckova Autorzy zdjęć: Lucie Triskova

Figury Kepler und Brahe.

63

5.3 Kepler w Regensburgu

Johannes Kepler odwiedził wielokrotnie

Regensburg podczas swojego życia.

Wizyty te rozpoczynają się od około roku 1600,

czyli w drugiej połowie jego życia.

Pierwszy kontakt z Regensburgiem miał on

poprzez swojego kolegę, dr Johanna

Obendorfera, który pracował jako nauczyciel

matematyki w protestanckiej szkole w Graz. W

1597 roku ów doktor powrócił do Regensburga,

a że nadal utrzymywał kontakt z Keplerem, miał

Johannes tam znajomego i zarazem punkt wsparcia. Dzięki Obendorferowi poznał w

Regensburgu inne osobistości.

Kepler był protestantem i żył w czasach religijnych zamieszek pomiędzy katolikami i

protestantami. Z przyczyn wyznaniowych, musiał opuścić Graz, Linz i Pragę.

Regensburg był czysto ewangelickim wolnym miastem i służył Keplerowi jako miejsce

schronienia. Jego zawodowe kompetencje jako astronoma były bezsporne. Dzięki

temu, pomimo religijnych zamieszek, został nadwornym matematykiem cesarza.

Krótko przed swoją śmiercią, cesarz Rudolf II, został zdetronizowany przez

swojego brata Matthiasa, co spowodowało zaostrzenie sytuacji polityczno religijnej w

Pradze. Kepler opuścił ją i w 1612 przeniósł się do Linz.

W 1613 wyjechał z polecenia swojego pana, cesarza Matthiasa, do Regensburga w

celu zajęcia stanowiska jako ekspert w sprawie dotyczącej kalendarza. Cesarz

Matihias chciał wprowadzić w całym Imperium kalendarz gregoriański, który był przez

protestanckich książąt, jako dzieło antychrześcijańskie (rozumiany jest tutaj papież

Grzegorz)

Cesarz miał nadzieję, że uzyska od protestanckiego naukowca Keplera argumenty

przemawiające na korzyść kalendarza. Z powodu poważnych sporów pomiędzy

książętami nie doszło do omówienia sprawy związanej z kalendarzem. Kepler nie

mógł zatem zaprezentować swojego memoriału.

64

W roku 1617 podczas swojej prywatnej podróży do klasztoru Walderbach, pojawił się

on ponownie na parę dni w Regensburgu. Pozostał tam, aby odwiedzić swoich

przyjaciół i znajomych.

Po wybuchu wojny 30 – sto letniej 1618 pogorszyła się też sytuacja religijna w Linz.

Z powodu wznowionego procesu przeciwko czarownicom (dotyczył on też jego matki),

musiał Kepler w 1620 roku przenieść się do Württenbergii. Z powodów

bezpieczeństwa zabrał swoja rodzinę do Ratyzbony i zakwaterował ją u swojego

przyjaciela Christopha Ränza. W 1622 sprowadził ją z powrotem do Linz. W tym

czasie w Linz narastały spory religijne. Niekatolikom zostało postawione ultimatum:

albo przejdą na katolicyzm albo muszą wyemigrować. W tej sytuacji stał się

Regensburg ponownie dla Keplera i jego rodziny miejscem schronienia. Zamieszkał

on u swojego przyjaciela krawca, Hansa Hallera. Kepler opuścił wkrótce miasto w

celu poszukiwania pracy. W Pradze udało mu się wypertraktować na 2 lata zajęcie

jako nadwornego matematyka u cesarza Maximiliana. Jego rodzina pozostawała w

tym czasie w Regensburgu.

1628 kam Kepler nach Regensburg zurück, um seine Familie abzuholen.

Er hatte einen neuen Arbeitgeber, Albrecht von Wallenstein gefunden und er

Übersiedelte nach Sagan in Schlesien.

2 listopada 1630 roku przyjechał on znowu do Regensburga, by rozmówić się z

cesarzem i zażądać swojej pensji. Zakwaterował się u swojego przyjaciela kupca

Hildebranda Billi, gdzie zakończył swoje życie 15 listopada 1630 roku wskutek

zapalenia płuc. Jego grób w Regensburgu jest nie do odnalezienia, ponieważ

cmentarz został zrównany z ziemią. Z tego powodu wzniesiono na tym miejscu

pomnik ku jego czci.

Kepler był związany z Regensburgiem prawie 30 lat. Nie znalazł on tam jednak

długotrwałego dachu nad głową, gdyż nie miał tam możliwości do przeprowadzania

swoich badań.

Dopiero po swojej śmierci osiągnął to, co za życia nie było mu dane , pozostać w

Regensburgu..

65

66

Pokój, w którym zmarł Kepler

{Pomnik Keplera w Regensburgu, w

miejscu gdzie został pochowany.

Źródło:

-Aufsatz „Johannes Kepler und Regensburg“ von Matthias Freitag in „Berühmte

Regensburger“ von Karlheinz Dietz und Gerhard Waldherr, 1997

Zdjecia :Grupa Regensburg

Autor: Mathias Markwirth

67

5.4. Kepler w Żaganiu u boku Wallensteina

W październiku 1625 roku, w czasie trwania

wojny trzydziestoletniej, wszyscy protestanci

mieszkający w Górnej Austrii zostali zmuszeni do

przejścia na inną wiarę. Kepler, będący

nadwornym matematykiem cesarza, został

wprawdzie zwolniony z tego obowiązku, ale jego

rodzina musiała się rozkazowi podporządkować.

Ze względu na to, że w Linzu zamieszki religijne

i polityczne przybierały na sile, Kepler opuścił tą

miejscowość i przeprowadził się wraz ze swoją

rodziną w roku 1626 do Regensburga.

Musiał znaleźć sobie nowego pracodawcę,

ponieważ władze Górnej Austrii ze względu na opuszczenie przez niego Linzu, uznały

kontrakt za nieważny.

Po wydrukowaniu “Tablic Rudolfińskich” w Ulm w 1627 r. Kepler poszukiwał

miejscowości, w której mógłby osiąść na stałe. W planach jego pracy było

przygotowanie do druku obserwacji Tychona Brahego. W 1628 r. przybył do Pragi, by

osobiście wręczyć cesarzowi egzemplarz wydrukowanych “Tablic” i przy tej okazji

próbował, zresztą bezskutecznie, uzyskać wypłatę należnych mu honorariów. Cesarz

będąc w trudnej sytuacji finansowej (trwała wojna 30-letnia 1618-1648) nie mógł sobie

pozwolić na wypłatę 11817 guldenów, dlatego, niejako zamiast zapłaty polecił jako

protektora Wallensteina, który z kolei zaproponował Keplerowi osiedlenie się w

Żaganiu.

Wallenstein, znany wódz i polityk, miał duże wpływy i dysponował sporymi finansami.

Kepler z takiego obrotu sprawy był zadowolony. Wallenstein zlecił mu postawienie

horoskopu, ponieważ Kepler postawił już Wallensteinowi kilka wielkich horoskopów

już wcześniej, bo w 1608 r.

W kwietniu 1628 r. Wallenstein zaprosił Keplera do Żagania, by wydał drukiem

obserwacje Tychona Brahego. Cesarz rozkazał Wallensteinowi by wypłacono

Keplerowi zaległe 11817 guldenów, gdyż jest on niezwykle biegły i doświadczony w

matematyce i astronomii.

68

Najważniejszym zadaniem jakie stanęło przed uczonym po przeprowadzce do

Żagania było uruchomienie drukarni dla wydania gotowych już dzieł. Do Żagania

przywiózł Kepler zestaw czcionek zakupiony jeszcze w okresie pracy nad “Tablicami

Rudolfińskimi”. Udało mu się również sprowadzić i uruchomić prasę drukarską choć

wymagało to mnóstwa czasu i zabiegów. W Żaganiu zajął się opracowywaniem i

drukiem badań nad efemerydami, drukując najpierw ich trzecią część obejmującą lata

1629-1639.

Druk ten zatytułował: “Joannis Kepleri mathematici ad eplotolam....Jecobi Bartschii

Lusati, medicinae candidati, praefixam Ephemevidi in aunum 1629, responsio de

computatione et editione ephemavidum. Typis saganesibus anno 1629”.

Był to list otwarty do Jakuba Bartscha, młodego lekarza i astronoma. Bartsch

studiował astronomię w Lipsku i Strasburgu, a po przybyciu do Żagania stał się

współpracownikiem Keplera.

W końcu 1629 r. została wreszcie sprowadzona do

Żagania prasa drukarska zakupiona w Lipsku.

Zainstalowano ją w domu Keplera . Uruchomienie jej

stało się okazją do zadedykowania Wallensteinowi

pierwszego druku żagańskiego.

Zamek Wallensteina w Żaganiu

69

Wallenstein nie wypłacił jednak Keplerowi pieniędzy od cesarza, chociaż jak

najbardziej mu się należały. Po ukończeniu pracy nad “Somnium” Kepler mógł

powrócić do spraw finansowych i wyruszył w podróż do Regensburga (Ratyzbony),

aby zwrócić się do obradujących tam elektorów o zwrot zaległej pensji. Potem kepler

dowiedział się, w Regensburgu debatowano na temat odsunięcia Wallensteina od

funkcji naczelnego wodza cesarza. Stawiało to pod znakiem zapytania jego dalszą

współpracę z Wallensteinem, jako pracodawcą.

Nie zamierzał jednak opuszczać Żagania. Wcześniej, praktycznie biorąc, odrzucił

propozycję stanowiska uniwersyteckiego w Rostocku. Po krótkich przygotowaniach

wyruszył konno do miejsca obrad zjazdu. Podróż w niesprzyjających warunkach

pogodowych trwała prawie trzy tygodnie. Już na jej początku męczył Keplera silny

kaszel i duszności. Prawdopodobnie 10 listopada przybył do Regensburga. Tam

zatrzymał się u przyjaciół. Mimo ich troskliwej opieki stan zdrowia astronoma

pogarszał się. Zmarł na zapalenie płuc 15 XI 1630 r. Dwa dni później został

pochowany na miejscowym cmentarzu protestanckim.

Niespodziewana śmierć wielkiego astronoma przecięła wszelkie plany domowników

w Żaganiu. Dwór Wallensteina natychmiast zawiesił wszelkie wypłaty. Zięć Keplera

jeszcze w 1631 r. zrealizował wydanie w Żaganiu tablic logarytmicznych. Wkrótce

zaraza, nieodłączny towarzysz wojen, objęła Śląsk i w 1633 r. zmarli wszyscy

przebywający wtedy w Lubaniu członkowie rodziny Keplera z wyjątkiem córki.

Spuściznę po uczonym przejął wówczas żyjący w Niemczech syn Ludwik. Jego to

staraniem w 1634 r. ukończono w druku “Sen”.

W dziedzinie astronomii znalazł Kepler następców w Żaganiu. W 1764 r. przy okazji

budowy Konwiktu augustiańskiego, nad furtą klasztorną zbudowano wieżę mającą

służyć do kontynuowania obserwacji astronomicznych. Również w Żaganiu

znajdowały się liczne dzieła i przyrządy Keplera. Wszystko było wynikiem działalności

opata Jana Ignacego von Felbigera (1724 -1788). W 300 rocznicę urodzin uczonego

27 XII 1871 r. założono towarzystwo naukowe. Na przełomie XIX i XX w. jedną z

najbardziej reprezentacyjnych ulic nazwano ulicą Keplera (Johannes Kepler Straße),

a w 1930 r. ustawiono kamień z medalionem upamiętniającym 300 rocznicę jego

śmierci oraz utworzono w parku „Gaj Keplera”.

Z okazji 400 rocznicy urodzin astronoma wmurowano w ścianę żagańskiego ratusza

tablicę pamiątkową. Została również odtworzona wieża, która przypuszczalnie służyła

70

mu jako obserwatorium. Pamięć o tej wielkiej postaci jest tak żywa, że znajduje

odzew w wielu artykułach prasowych, a nawet organizowane są konferencje naukowe

i sejmiki

Przedstawiona poniżej mapa obrazuje miejsca, które w działalności i życiu Keplera

były bardzo ważne. Znajdują się one na terenie trzech państw: Polski, Czech i

Niemiec.

Źródła : www.um.zagan.pl/kepler/kwz.htm

http://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Kepler

Jean –Pierre Vardet, "WSZECHŚWIAT" wyd. DELTA, Warszawa 2002r.

Jerzy Kreiner, Astronomia z Astrofizyką, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

1992

Kepler in Regensburg – Matthias Freitag

http://de.wikipedia.org/wiki/%C5%Bbag%C5%84

http://www.keplergesellschaft.de/Kepler-Foerderpreis/2006/Platz1_Faecheruebergreifend/Erdkunde.html Autorzy: Bartłomiej Jesionkowski, Damian Albrecht

71

6. Wykorzystanie Praw Keplera w technice satelitarnej 6.1. Objaśnienie Praw Keplera

Obliczenia orbit planetarnych przez Keplera

Astronomia Nova 1609 Harmonices Mundi 1619

72

Tablice Rudolfiańskie 1627 Tablice Rudolfiańskie jako podstawa technologii satelitarnej

73

Jan Kepler opublikował w roku 1609 w książce „Astronomia Nova” pierwsze i drugie

prawo dotyczące orbit, po których poruszają się planety. Prawa oba powstały na

podstawie analizy danych pomiarów Tycho Brahe.

W roku1619 wydano Hamonices Mundi z objaśnieniem trzeciego Praw Keplera. .

Dopiero w roku 1627 opublikował Kepler swoje „Tablice Rudolfińskie“ będące

podstawą do obliczeń w astronomii praktycznej.

Na podstawie tych dzieł wspierał się Isaac Newton przy badaniach prawa grawitacji.

Pierwsze Prawo Keplera

Rys.1 Wszystkie planety krążą wokół Słońca po orbitach eliptycznych, a słońce znajduje się

w jednym z ognisk.

Prawo to wynika z prawa grawitacji Newtona. każda planeta Układu Słonecznego

porusza się wokół Słońca po elipsie, w której jednym z ognisk jest Słońce.

Z własności elipsy wynika, że dla dwóch położeń planety, P1 i P2, spełnione jest

|O_{1}*P_{1}| + |P_{1}*O_{2}| = |O_{1}*P_{2}| + |P_{2}*O_{2}| \,

gdzie O to Słońce.

Rys.1 Graficzna interpretacja I Prawa Keplera

74

Z praw mechaniki wynika, że prawo to poprawnie opisuje ruch planety w układzie

związanym ze Słońcem. W układzie inercjalnym zarówno planeta jak i samo Słońce

wykonują ruchy po elipsach posiadających jedno wspólne ognisko. Ognisko to

pokrywa się z centrum masy układu.

Elipsę można opisać na wiele sposobów, w astronomii najczęściej opisuje się elipsy

podając ich wielką półoś (a) oraz mimośród (e), który określa stopień spłaszczenia

elipsy (im e bliższe zeru, tym elipsa bliższa jest okręgowi). Gdy znamy długość

odcinka c między środkiem, a jednym z ognisk to możemy napisać wzór na mimośród

elipsy "e" równy:

e = c / a

Kopernik budując swój model systemu heliocentycznego opierał się wciąż na idei

kombinowania ruchów jednostajnych po okręgu. Wymogło to na nim zachowanie w

modelu kilkudziesięciu małych epicykli. Dopiero Kepler zamieniając te okręgi na elipsy

pozbył się konieczności wprowadzania epicykli.

Orbity planet w naszym układzie są w większości niewielkie. Poza Merkurym dla

którego mimośród przekracza nieco wartość 0.2, eliptyczności orbit pozostałych

planet są poniżej wartości 0,1.

Drugie Prawo Keplera:

75

Drugie prawo Keplera mówi, że w równych jednostkach czasu, promień wodzący

planety poprowadzony od Słońca zakreśla równe pola. Wynika stąd, że w peryhelium

(w pobliżu Słońca), planeta porusza się szybciej niż w aphelium (daleko od Słońca).

Planeta w ciągu takiego samego czasu przebywa dłuższą drogę w pobliżu

peryhelium, niż w pobliżu aphelium, czyli prędkość liniowa w pobliżu peryhelium jest

większa niż w aphelium. Na przykład dla orbity Ziemi (mimośród e = 0,01672)

prędkość liniowa Ziemi w peryhelium wynosi 30,3 km/s, zaś w aphelium 29,3 km/s.

Drugie prawo Keplera jest ściśle związane z zasadą zachowania momentu pędu. Siły

grawitacyjne, jako oddziaływanie centralne, w układzie podwójnym nie wywołują

momentów sił, zatem moment pędu układu zostaje zachowany. Prędkość polowa jest

ściśle związana z momentem pędu planety

\frac{\Delta S}{\Delta t} = \frac{1}{2}\frac{K}{m}

gdzie K to moment pędu planety, zaś m jest jej masą.

Rozpatrujemy planetę, która porusza się w polu grawitacyjnym Słońca, gdzie:

m - masa tej planety

M - masa Słońca

r - odległość tej planety od Słońca

T - okres obiegu planety wokół Słońca

Zakładamy, że planeta porusza się po okręgu, zatem siła dośrodkowa jest równa sile

oddziaływania grawitacyjnego między tymi ciałami.

Trzecie prawo Keplera:

Trzecie (nieuogólnione) prawo Keplera głosi, że stosunek kwadratu okresu obiegu planety wokół Słońca do sześcianu średniej arytmetycznej największego i najmniejszego oddalenia od Słońca jest stały dla wszystkich planet w Układzie Słonecznym, co można zapisać wzorem:

76

W kombinacji z prawem grawitacji zawiera trzecia prawo Keplera dla ruchu dwóch

mas M i formy m.

Kepler używał do obliczenia osi toru a jeszcze średnią odległość od Słońca. Dzisiaj

używa się stosuje się odpowiednio definicję środkowego obiektu.

Chociaż te trzy prawa Keplera opisują problem tylko dwóch ciał niebieskich są

zasadniczo dobrą wskazówką dla rzeczywistych badań. Również dla tego prawa ma

znaczenie zasada kosmologiczna, wg której wszędzie w wszechświecie istnieje

heliocentryczny obraz naszego systemu słonecznego. Zasada ta ma również

zastosowanie dla księżyców, satelitów, asteroidów, chmur lokalnych i pierścieni

Jupitera i Saturna.

Uwzględniając różnorodne masy dwóch ciał niebieskich w ramach pojawienia się

trzeciego ciała, trzecie prawo Keplera brzmi następująco:

Naturalnie odchylenie od reguły zyskuje tylko wtedy na znaczeniu, kiedy oba obiekty

znacznie różnią się masą i obiekt centralny posiada masę M , która nie różni się

znacznie od masy obu satelit. Tak więc prawa Keplera są podstawą określenia

torowości.

77

6.2. Udowodnienie drugiego i trzeciego prawa Keplera za pomocą impulsu obrotowego i prawa grawitacji Newtona

Udowodnienie drugiego Prawa keplera

Rozważa sie tylko jeden punkt z masą m, który znajduje się pierwotnie w punkcie

w pobliżu perihelium. Porusza się on w przedziale czasowym z prędkością

kątową po , przy czym promień ruchu zacienia kąt . Po pewnym czasie

punkt masy znajduje się on w pobliżu afelium (punktu odsłonecznego) A w

punkcie . Porusza się on w tym samym przedziale czasowym z prędkością

kątową po , przy czym promień jazdy zacienia kąt :

Δφ

r

ds dA

droga ds w czasie dt:

ds = ω r dt dA = ½ r ds dA = ½ r2 ω dt z intergracji wynika: ΔA = ½ r2 ωΔt Ma zastosowanie:

ωΔt= Δφ

ΔA = ½ r2 Δφ

P1

Q1

P2 Q2

Δφ2 Δφ1

78

Ma zastosowanie twierdzenie zachowania impulsu obrotowego:

L = J ω = konstant

J wstawia się dla momentu bezwładności : i (ciała proste)

I dla prędkości kątowej: i

I otrzymujemy:

Skrócić wartość masy i pomnożyć po obu stronach przez :

trA Δ=Δ **21 2

1 ω

Z tego wynika, że w tym samym czasie są zacienione dwie identyczne powierzchnie.

Udowodnienie trzeciego Prawa Keplera

Przyjmując: masa m porusza się po niemal okrągłej orbicie wokół Słońca.

=ra przyśpieszenie siły dośrodkowej na orbicie

=T czas obrotu Ziemi wokół Słońca

=Em Masa Ziemi

=Sm Masa Słońca

=v Prędkość obrotu Ziemi wokół Słońca

79

Prędkość obrotu Ziemi wokół Słońca:

1. ;*2T

rv π= =>=

rvar

2

2

2*4T

rarπ

=

2. E

GrrEG m

FaamF ==>∗=

3. I.E

G

mF

Tr

=2

2*4 π II. 2

**

rmm

GF SFG = (Newton)

II. in I.: 22

2 **4r

mGTr s=π

inaczej: ==smGr

T*

4 2

3

2 π K wstaw r= w przybliżeniu równe dużej półosi a toru

eliptycznego)

KaT

=3

2

=> ....32

22

31

21 ==

aT

aT

Ponieważ planety podlegają nie tylko sile przyciągania Słońca, lecz przyciągają się

również wzajemnie, różnią się ich prawdziwe tory ruchu, gdyż dochodzi do zakłóceń.

Źródła: http:://www.Kepler-archiv.de/bilder.htm Kepler Museum Regensburg http:eu.wikipedia.org./wiki/Astrnomia_Nova Physik für Fachhochschulen und technische Berufe, Heywang, Treiber,Herberg.Neft Verlag Handwerk und Technik, 30. Auflage Autor: Julian Aumer

80

6.3. Podstawowe obliczenia techniki satelitarnej 6.3.1. Obliczenia masy ziemskiej

Masę Ziemi można obliczyć za pomocą Prawa Grawitacji F G = G × ²

21

r

mm × i

zasady F = m1 x g Newtona. Ponieważ oba prawa w jednakowym stopniu opisują

działającą na powierzchni Ziemi siłę, możliwe jest porównanie obu formułek i

dopasowanie ich do potrzeb obliczenia masy Ziemi.

znane wartości:

Przyspieszenie ziemskie: 9,81 2sm

Promień Ziemi: 6378 km

Stała grawitacyjna: 6,67259 × 1110 − 2

3

skgm×

Zostaje podawana przez kolejne, coraz bardziej

precyzyjne eksperymenty naukowe. Przy czym

ustalona jest siła przyciągania masy dwóch kul

przez kąt odchylenia, który powstaje przez silę

grawitacji.

W związku z tym:

FFFGGG === FFF

G × ²

21

rmm × = m1 × g

m1: masa objektu w kg

m2: masa Ziemi w kg

g: przyspieszenie ziemskie w m/s2

Następnie podstawia się m 2 (masa Ziemi); przy tym skraca się m1 z równania::

Ilustracja przedstawia zasadniczą budowę takiej próby. źródło: http://www.pi5.uni-stuttgart.de/lehre/hauptseminar2001/Gravitationskonstante/Gravitation_2ndversion-Dateien/image044.jpg z dnia: 16.07.07

81

m2 = g × Gr²

Ponieważ wszystkie wartości są podane, należy je teraz wstawić:

m2 = 9,81 ²s

m × ( )311

26

1067259,6²1038,6

mskgm

×××××

−

= 5,98 kg×× 2410

6.3.2. Ciała na orbicie – obliczenia pierwszej prędkości kosmicznej satelity na wysokości 130 km włączając czas obrotu po orbicie.

Pierwsza prędkość kosmiczna

(typowe wyrażenie rosyjskie) lub

prędkość orbitalna (USA) to

prędkość jakiej potrzebuje obiekt,

żeby znaleźć się na orbicie

okołoziemskiej(opór powietrza=0) i

na niej pozostać.

Vorraussetzung für eine stabile

Umlaufbahn muss die

Gravitationskraft FG gleich der

Fliehkraft oder Zentrifugalkraft FZ

Siła ucieczki albo siła odśrodkowa

W komiksie “ Asterix podbija Rzym „ Obelix rzuca oszczep, który okrąża Ziemię i trafia jedna z postaci w tyłek. Żeby było to możliwe, Asterix musiałby rzucić oszczepem z pierwszą prędkością kosmiczną (lekceważąc opór powietrza) źródło: http://www.elsenbruch.info/ph11_down/OHP_Asterix_Speerwurf.jpg; z dnia: 16.07.07

82

Jako siła przeciwstawna odśrodkowej musi być zgodna z siłą grawitacji:

FFGG == FFZZ

- dla satelity na wysokości 130 km, obowiązuje dla r:

Promień Ziemi re + wysokość orbity h

r = re + h

= 6378 km + 130 km

= 6508 km

Siła grawitacji: FG=²

21

rmmG ×

×

Siła odśrodkowa: FZ = m 1 × rv ²

Oba wyrażenia bedą ponownie porównane:

FG = FZ

²21

rmmG ×

× = rvm ²

1 ×

Logicznie rzecz biorąc masa obiektu nie odgrywa większej roli i skraca się w

równaniu. Ponieważ szukana jest prędkość po orbicie okołoziemskiej, podstawia się v

: (m 2 = masa Ziemi; G = stała grawitacyjna; r = odległość obiektu od środka ciężkości

Ziemi)

v = r

mG 2×

v = 21

6

24311

1051,61098,5

²1067259,6 ⎟⎟

⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛××

×⋅

× −

mkg

skgm

83

v = 7,827 skm

= 28 178 Km/h

Żeby obliczyć czas obiegu, należy wstawić przyśpieszenie kątowe

Tπω ×

=2 do formułki prędkości orbitalnej: rv ×=ω i zmienić na T.

Otrzymamy wówczas: vrT ××

=π2

Tak samo obowiązuje: 2

324²mG

rT×××

=π

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛×××

=2

324mG

rT π

Ta formułkę otrzymaliśmy wstawiając v = r

mG 2× do

vrT ××

=π2

Podstawiając wartość “ v“ do vrT ××

=π2

0trzymamy:

sm

mT3

6

1083,7

1051,62

×

×××=

π

sT 31022,5 ×=

Czas obiegu wynosi 1 godzinę i 27 minut. .

84

Wielkości z przyspieszeniem i czasem obiegu obiektów po orbicie:

Powierzchnia Ziemi Prędkość czas obiegu

0 km 7.910 m/s 1 godz. 24 min.

200 km 7.790 m/s 1 godz. 28 min.

300 km 7.730 m/s 1 godz. 31 min.

500 km 7.620 m/s 1 godz. 35 min.

1.000 km 7.360 m/s 1 godz. 45 min.

2.000 km 6.900 m/s 2 godz. 04 min.

5.000 km 5.920 m/s 3 godz. 21 min.

10.000 km 4.940 m/s 5 godz. 48 min.

20.000 km 3.900 m/s 11 godz. 49 min.

Odległość geostacjonarna:

35.800 km 3.080 m/s 24 godz. 00 min.

50.000 km 2.660 m/s 1 dzień 12 godz.

Odległość księżyca:

384.000 km 1.020 m/s 27 dni 7 godzin.

6.3.3. Obliczenia drugiej prędkości kosmicznej – prędkość ucieczki z pola grawitacyjnego Ziemi.

Druga prędkość kosmiczna, to prędkość jaka musi osiągnąć obiekt , aby opuścić pole

grawitacyjne Ziemi (energia kinetyczna).

Prędkość ucieczki (zwana też drugą prędkością kosmiczną lub V2) - jest to minimalna

prędkość jaką musi osiągnąć obiekt, aby opuścił dane pole grawitacyjne.

Prędkość ucieczki przy powierzchni Ziemi wynosi 11,2 km/s.

Żeby dany obiekt mógł opuścić Ziemie, jego energia kinetyczna musi być

przynajmniej na tyle wystarczająca, aby obiekt osiągnął pole grawitacji ziemskiej.

85

EpotGrav. = EkinObj.

²21

² 121 vmr

rmm

G ××=××

×

m1 można skrócić; tak samo r² do r w mianowniku:

²212 v

rmG ×=×

Po rozwiązaniu v:

v = r

mG 22 ××

v = m

kgskg

m

6

243

11

1051,6

1098,5²

1067259,62

×

××⋅

×× −

v = 11,07 x 10 3 sm = 39859 km/h

6.3.4. Manewry sprzęgania statków kosmicznych na orbicie

Space Shuttle został wystrzelony w przestrzeń kosmiczną, żeby zapewnić

zaopatrzenie, transport i astronautów dla międzynarodowej stacji kosmicznej (ISS).

Prom kosmiczny znajduje się w dużym uproszczeniu na tej samej orbicie co ISS.

Jeżeli odległość miedzy nimi wynosi tysiące kilometrów, obiekt znajdujący się z tyłu

nie musi przyspieszać, żeby dotrzeć do stacji badawczej ISS, musi on zostać

wyhamowany. Wyhamowanie spowoduje wejście Space Shuttles na niższą orbitę,

przez co ponownie przyśpieszy z powodu mniejszej odległości od Ziemi (pierwsze i

drugie Prawo Keplera) Większa prędkość na niższej orbicie spowoduje że będzie

można z łatwością dogonić docelowy obiekt. Poprzez podniesienie Shuttles na

pierwotna orbitę, można rozpocząć sterowane komputerowo dokowanie.

86

Statek kosmiczny Agena podczas manewru dokowania w przestrzeni kosmicznej 16 marca 1966 widziany z kapsuły Gemini 8. źródło: http://www.avgoe.de/StarChild/IMAGES/STARCH00/scientists/gemini_docking.jpg z dnia: 16.07.07

Zdjecie z NASA (National Aeronautics and Space Administration) przedstawiajace zadokowany Space Shuttles "Atlantis" do stacji badawczej ISS źródło: http://www.spiegel.de/img/0,1020,698814,00.jpg z dnia: 16.07.07

87

Źródła:

- http://www.cdrnet.net/ws/physik2/zcontent.asp?page=seite1_anwendungen

- http://www.weitensfelder.at/Eleonore/Gravitation/Gravitation.PDF

- http://de.wikipedia.org/wiki/Fluchtgeschwindigkeit

Autor: Sebastian Schmidt

88

6.4. Typy satelit z krótkim opisem zastosowania

Wskazówka: Satelity typu Highly- Elliptical poruszają się po silnie eliptycznej orbicie.

Punkt przyziemny (perigeum) znajduje się między 200 a15000 km a punkt odziemny

(apogeum) od 50 000 do 400 000 km.

Autor: Jaroslaw Szymelfenig Źródła:

http://de.wikipedia.org/wiki/Satellitenorbit http://de.wik http://de.wikipedia.org/wiki/ERS_(Satellit) „Fazination Natur und Technik” ADAC- Verlag 1996

Satelity na kolistych orbitach np: geostacjonarne

Satelity na orbitach eliptycznych np. : polarne

Satelity typu Medium- Earth-Orbit -wysokość 1000-3600 km -orbita eliptyczna i równikowa komunikacja globalna(telekomunikacja, nawigacja GPS)

Satelit typu Highly-Eliptical-Orbit Wysokość (0,2 ,15)*103

(50-400)*103

km -teleskopy astronomiczne -drogi transferowe -pojazdy kosmiczne

Satelity geostacjonarne(równikowe) -wysokość 36000km Orbita prawie kolista -satelity komunikacyjne meteorologiczne -satelity nadawcze (radio, telewizja)

Satelity synchroniczne ze Słońcem -satelity polarne -400-1000km -orbita eliptyczna -satelity geodezyjne; meteorologiczne– -badania

Satelity typu Low-Earth-Orbit -eliptyczna orbita -wysokość 200-1200 km -załogowy lot kosmiczny; -Satelity szpiegowskie; - -satelity geodezyjny astronomiczne; -satelity ; - satelity wojskowe; -globalne systemy komunikacyjne; (satelity wspomagające przesył i odbiór danych)

Typy satelit

89

6.5. Zastosowanie satelit geostacjonarnych 6.5.1. Wyjaśnienie znaczenia

żródło:www.ipn.uni-kiel.de/projekte/a7_2/umlauf.htm Satelita geostacjonarny porusza się na wysokości ok. 36 000 km nad równikiem

synchronicznie do ziemi. Porusza się z jednakowa prędkością jak Ziemia. Dlatego

obserwując ją z powierzchni Ziemi odnosi się wrażenie, że satelita znajduję się ciągle

w tym samym miejscu. Tak wiec za pomocą trzech lub czterech satelit tego typu

można zmapować każdy punkt na Ziemi.

W celu wystrzelenia satelity na wysokie orbity potrzebne są drogie nośniki.

Umiejscowienie satelit na orbicie geostacjonarnej jest sukcesywnie wprowadzane.

Satelita startuje zawsze w kierunku wschodnim. Start satelity jest zasilany energią

rotacyjną z Ziemi. Satelitą pośrednią jest orbita równikowa na wysokości 400 km od

Ziemi. Z tej orbity satelita wynoszony jest na wyższe orbity eliptyczne za pomocą

własnego napędu. Przez dalsze odpalenie napędu droga eliptyczna zaokrągla się na

wysokości geostacjonarnej.

Orbita geostacjonarna wysokość 36000km np. Meteosat

Orbita polarna

Orbita geostacjonarna

90

Satelita geostacjonarna znajdująca się nad równikiem jest najczęściej

wykorzystywaną. Wykorzystanie tego obszaru podlega regulacjom

międzynarodowym, ponieważ istnieje ryzyko zagęszczenia.

Obszary wykorzystania satelit geostacjonarnych są różnorodne (satelity informacyjne,

telewizyjne czy nawigacyjne)

Przykładowo satelita meteorologiczny jest satelitą nawigacyjnym, który służy przede

wszystkim do mapowania powierzchni Ziemi. W szczególnie służą one do badania

atmosfery ziemskiej (skład, skoncentrowanie gazów, występowanie izotopów,

ustalanie temperatury, pomiar ciśnienia itd.), powierzchni Ziemi (wegetacja, żyzność

gleby, monitorowanie katastrof itd), powierzchni wód (temperatura powierzchni wody,

zasolenie, przyrost alg, zanieczyszczenia itd.) oraz kół podbiegunowych (np. zmiany

pokrywy lodowej)

Celem obserwacji jest dokładny obraz atmosfery, wód morskich, promieniowania

Ziemi, erozji gleby. Te dane służą przyszłemu rozwojowi Ziemi i badaniu przeszłości.

6.5.2. Wykorzystanie METEOSAT jako satelity na orbicie

geostacjonarnej

W tym rozdziale zajmiemy sie bliżej satelitą typu Meteosat (Meteorological Satellite).

Satelity tego typu służą przede wszystkim do obserwacji i przewidywania pogody.

EUMETSAT napędza wszystkie satelity. Rozwój przejmowała i przejmuje do tej pory

ESA. (European Space Agency). Satelity transportują dane satelitarne z Afryki,

Europy i wschodniego Atklantyku z pozycji 0° długości geograficznej na wysokości

36 00 km od równika. Satelity przesyłają również ostrzeżenia o zbliżającym się

tsunami.

W roku 1977 wystartował pierwszy satelita tej serii, w roku 2007 kolejny, a mianowicie

Meteosat 9. Starty kolejnych satelit zaplanowano do roku 2018.

Meteosat 1 - 7 dostarczają co pół godziny obrazy satelitarne, które obrabiane są na

Ziemi w ciągu 5 minut i dostarczane do klientów, np. do stacji meteorologicznych.

Podczas obrotu sateliy wokół własnej osi ziemia jest mapowana za pomocą

skomplikowanego systemu lustrzanego od bieguna północnego po biegun

91

południowy. Wadą jest, że promieniowanie w okolicy biegunów powoduje

niedokładność przesyłanych zdjęć.

Satelita nowej generacji (Meteosat 8) może przesyłać bardzo dokładne informacje o

stanie pogody łącznie z prędkością i kierunkiem wiatru.

źródło:// http:de.wikipedia.org/wiki/Meteosat

Meteosat - 2 generacji

Zdjęcie Meteosat 9 z pozycji geostacjonarnej nad równikiem przy Gwinei o° szerokości północnej i 0° długości wschodniej) Zdjęcie z dnia 10.10.2007-10-10 źródło: htpp://members.vol.at/vorarlberg.wetter/meteosat.htm

92

6.5.3. Obliczenie toru dla satelity geostacjonarnego (METEOSAT)

Za pomocą trzeciego prawa Keplera można obliczyć tor satelity geostacjonarnego..

(obliczenie K za pomocą księżyca jako naturalnego satelty Ziemi)

Ts Czas obiegu satelty dookoła Ziemi

(24h)

rs Promień orbity satelity wokół Ziemi

Tm Czas obiegu księżyca wokół Ziemi

(27,3 Tg)

rm duża półoś orbity księżyca wokół Ziemi

384 400 km

Punkty odniesienia obliczeń odnoszą się do punktu środka Ziemi i centralnego punktu

satelity, dlatego też należy odjąć promień Ziemi w celu obliczenia odległości satelit od

powierzchni Ziemi.

kmr

kmkmr

rrr

cheErdoberflä

cheErdoberflä

ErdradiusscheErdoberflä

36000

637042284

≈

−=

−=

Na tej wysokości znajdują się wszystkie satelity geostacjonarne Ziemi.

kmrh

hr

TTr

krT

rT

s

s

m

ss

m

m

s

s

42284

384400km 243,27

24

r

3

2

m32

2

3

2

3

2

=

⋅⎟⎠

⎞⎜⎝

⎛⋅

=

⋅=

==

93

Satelita na orbicie geostacjonarnej Źrodła: http://de.encarta.msn.com/encnet/RefPages/RefArticle.aspx?refid=761567979 http://members.vol.at/vorarlberg.wetter/meteosat.htm http://www.ipn.uni-kiel.de/projekte/a7_2/umlauf.htm Fazination Natur und Technik S. 555 ADAC Verlag 1996 Unterlagen FOS Regensburg Autorzy: 6.5.1. Richard Schuster 6.5.2. Martin Zumbil

94

6.6. Wykorzystanie satelity na orbicie polarnej 6.6.1. Wyjaśnienie pojęcia

polarer Satellit z.B. MetOp in 820 km Höhe źródło: :www.ipn.uni-kiel.de/projekte/a7_2/umlauf.htm

Satelity geostacjonarne obejmują co prawda całą powierzchnię Ziemi, ale odbiór w

okolicach polarnych jest słaby, ponieważ obszary leżące daleko od równika mierzone

są pod płaskim kątem. Przez to jakość zdjęć jest nienajlepsza.

Satelity MetOp położone blisko Ziemi są idealnym uzupełnieniem satelit

geostacjonarnych typu METEOSAT, ponieważ wykonują dużo lepsze zdjęcia z

regionów polarnych i północnoatlantyckich.

Orbita polarna to orbita o prawie kolistym kształcie, po której porusza się satelita nad

biegunami na niewielkiej wysokości. Satelita obiega Ziemię w kierunku od północy na

południe , podczas gdy Ziemia obraca się z zachodu na wschód.

Tory satelit polarnych mają zastosowanie przy obserwacji pogody, zmian środowiska i

w wywiadzie wojskowym.

Tor polarny

Satelita polarny

Tor geostacjonarny

Satelita geostacjonarny

95

Satelita poruszający się po torze polarnym powinien zmapować przy świetle

dziennym określony region Ziemi w tym samym czasie.

Tutaj pojawia się problem związany ze zmianą osi Ziemi w określonych porach roku.

Dlatego niezbędna jest stosowna korekta. Satelita polarny zostaje wystrzelony na

orbitę synchroniczną do Słońca. Manewr sterowniczy dba o to, żeby sztuczny satelita

znajdował sie zawsze w takim samym położeniu bez względu jna porę roku.

Im bardziej eliptyczna jest orbita, tym szybciej satelita porusza Sie bliżej Ziemi.

Energia napędowa jest niezależna od formy orbity, kiedy średnica satelity kolistej

odpowiada długości osi elipsy. Dlatego wystarcza zastosowanie krótkiej siły

napędowej w odpowiednim punkcie, żeby zmienić orbitę. Eliptyczne orbity

przechodnie są przydatne do transportu satelit na orbity koliste, np. satelity

telewizyjne, satelity do badań pola magnetycznego Ziemi.

Zima

jesień

lato

wiosna

środowisko satelity

Ziemia

Słońce

96

6.6.2. Wykorzystanie MetOp-A jako satelity na orbicie polarnej Jako przykład wykorzystania satelity na orbicie polarnej wykorzystano satelitę Metop

– A.

MetOp (Meteorological Operational Satellite) to seria trzech europejskich satelit

meteorologicznych z przyziemną orbitą polarną. MetOp został stworzony przez

EUMETSAT i europejską agencją kosmiczną przy współpracy z firmą EADS,

francuska agencją kosmiczną CNES i amerykańskim instytutem meteorologicznym

NOAA dla EUMETSAT systemy polarne(EPS). EPS służy do obserwacji pogody i

klimatu.

Dzięki wysokiej jakości zdjęć, lepszemu systemowi obserwacji regionów polarnych i

północnoatlantyckich oraz poprzez pomiar temperatury i wilgotności można

przewidzieć pogodę z wyprzedzeniem pięciodniowym..

Orbita przyziemna satelity der MetOp-Satelliten jest idealnym uzupełnieniem

geostacjonarnego satelity meteorologicznego typu Meteosat. Dzięki niewielkie

wysokości, ok. 820 km, jakość zdjęć mapowanych terenów jest dużo lepsza niż ta

uzyskana z satelit geostacjonarnych, które pracują na wysokości około

35.800 km. Satelity na orbicie polarnej mogą w ciągu dnia zmapować cała

powierzchnię Ziemi. MetOp może obserwować określony obszar tylko w przeciągu

15 minut podczas gdy satelity geostacjonarne mogą zmapować poszczególne regiony

non stop.

97

Pierwszy satelita typu MetOp-A o masie startowej 4.093 kg został wystrzelony z

Bajkonuru 19 października 2006. Rakietą wynosząca był w tym przypadku

zmodyfikowany Sojus-2-1a/Fregat. Od początku roku 2007 funkcjonuje MetOp-A bez

zarzutu.

Okrąża on Ziemie po orbicie polarnej (synchronicznej do Słońca) na wysokości 820

km przy nachyleniu toru 98,72°. Jego następcą będzie MetOp-B, który zostanie

planowo wystrzelony w roku 2010, a start trzeciego MetOp-C przewidziany jest na

rok 2015.

Satelita składa się z dwóch modułów : moduł serwisowy (service module) dostarcza

energię, reguluje położenie i sterowanie.

Moduł użytkowy (payload module) zawiera narzędzia i przekazuje dane na Ziemię.

Satelita obserwuje za pomocą swoich 13 narzędzi zachodzące zmiany pogodowe.

Dodatkowo transportuje dane związane ze środowiskiem naturalnym. Do tego

dokonuje bardzo dokładnego pomiaru temperatury, wilgotności powietrza, jak tez

gazów w atmosferze (ozon, dwutlenek węgla itd. ).

6.6.3. Obliczenie czasu obiegu satelity MetOp-A wokół Ziemi Czas obiegu satelity MetOp-A wokół Ziemi można obliczyć za pomocą danych

pochodzących z satelity Landsat 4. Landsat 4 wystartował w roku 1982 na orbicie

polarnej na wysokości 705 km i jest cywilnym satelita służącym do obserwacji Ziemi.

Czas obiegu wynosi 100 min.

Do obliczenia czasu obiegu potrzebne jest trzecie Prawo Keplera.

Landsat 4 H=705 km Rziemia= 6370 km Vorbita = 705km+6370km=7075 km(promień orbity Landsat 4 =Vsy) Tokrążenie = 100 min(czas okrążenia Landsat 4 wokół Ziemi = Tsy) Obliczenia stałych Keplera z danymi pochodzącymi z Landsat 4

3

2

VsyTsy = K

98

33

22

753,70min100

km= 332

2

))10(*75,70(min10000

km= 0,0282*10-6 3

2minkm

K=0,0282*10-6 3

2minkm

MetOp-A Ts - ? (czas obiegu MetOp A wokół Ziemi) H= 820 km Rziemia =6370 km Vorbita=820km+6370km =7190 km(promień orbity satelity wokół Ziemi Vs ) K=0,0282*10-6 min2/km3

3

2

VsTs

=0,0282*10-6 3

2minkm

Ts2=Vs3*0,0282*10-6 3

2minkm = 71,93*(102)3*0,0282*10-6 3

23 min*km

km =

371694,96*0,0282m min2= 10481,79 min2 Ts= 2min79,10481 = 102 min MetOp – A okrąża więc 14 razy w ciągu dnia Ziemię (Landsat 4 ok. 14,5 razy) Źródło: http://de.wikipedia.org/wiki/Landsat http://de.wikipedia.org/wiki/MetOp www.google.pl\grafika\metop-a www.wikipedia.pl/satelita/metop-a www.ipn.uni-kiel.de/projekte/a7_2/umlauf.htm

„Fazination Natur und Technik” ADAC- Verlag 1996

Autor: Krzysztof Burak

99

7. Wpływ teorii Kopernika i Keplera na sposób myślenia człowieka postmodernistycznego.

Rozważania uczestników projektu z Gronowa, Pragi i Regensburga 7.1. Grupa polska z Gronowa

Odkrycie Kopernika zmieniło zupełnie pogląd ludzi na świat i ich pozycje we

Wszechświecie. Do tego momentu uważano, że Ziemia jest w centrum

Wszechświata a więc sądzono, że jesteśmy wyróżnieni i najważniejsi.

Stwierdzenie, że w centrum Wszechświata jest Słońce (oczywiście uważał tak

Kopernik, dzisiaj wiadomo, że Słońce jest tylko w centrum Układu Słonecznego)

zmieniło całkowicie światopogląd ludzi. Że człowiek nie czuł się już centrum

wszechświata. Poza tym wiadomość, że to Ziemia wraz z innymi planetami obiega

Słońce po orbitach pomogło wyjaśnić wiele zjawisk obserwowanych na niebie

takich jak zaćmienia, pory roku czy nawet wschody i zachody Słońca. Oczywiście

gdyby nie odkrycie Kopernika astronomia nie ruszyła by naprzód, albo ruszyła by w

złym kierunku. To co w tej chwili wiemy jest tak naprawdę kontynuacją odkrycia

Kopernika. Nadal odkrywamy wiele systemów planetarnych i wszystkie te systemy

są właściwie takie same jak nasz Układ Słoneczny. Natomiast odkrycia układów

planetarnych w wielu miejscach we Wszechświecie uświadomiło nam, że nie tylko

nie jesteśmy wyróżnieni w naszym Układzie Słonecznym, ale również nasza

planeta prawdopodobnie nie jest niczym szczególnym w całym Wszechświecie.

Natomiast okrycie Keplera oraz sformułowanie trzech praw opisujących ruch

planet w Układzie Słonecznym przyniosło ogromne korzyści w dziedzinie odkrywania

nowych planet oraz zbierania informacji na temat tych planet na podstawie

stosunkowo prostych obserwacji. Trzy sformułowane przez Keplera prawa zostały

przez astronomów uogólnione i dzięki nim możemy na podstawie obserwacji ruchu

planety wokół jej gwiazdy (w przypadku nowo odkrytego układy planetarnego), oraz

znajomości parametrów naszego Układu Słonecznego otrzymać informację dotyczącą

masy tej planety co jest informacją niezwykle pożądaną w przypadku gdy szukamy

planety podobnej do naszej Ziemi. Ponadto prawa Keplera stały się punktem wyjścia

dla sformułowania skomplikowanych równań ruchu planet, które obecnie są

100

niezastąpione przy opisie i poszukiwaniu nowych planet w nowoodkrytych układach

planetarnych.

Autorzy: Grupa z Gronowa 7.2. Grupa czeska z Pragi Przez całe wieki myślano, że Ziemia znajduje się w centrum Wszechświata. Taki

sposób myślenia wydawał sie logiczny, ponieważ podczas obserwacji nieba ma się

wrażenie, że planety, gwiazdy i Słońce, które codziennie wschodzi i zachodzi,

okrążają Ziemie.

Dlaczego myślano, że Ziemia znajduje się w centrum ? Dlaczego planety, a nawet

Słońce krążą wokół Ziemi? Naszym zdaniem odpowiedzi na te pytania szukano w

nauce Kościoła, która wyjaśniała powstanie świata : Bóg stworzył Ziemię, oddzielił

jasność od ciemności i niebo od wody. Potem stworzył światła na niebie, które

oddzieliły dzień od nocy, określiły pory roku, dni i lata.

Bóg stworzył dwa duże światła, Słońce dla dnia i Księżyc dla nocy. Do tego wszystkie

gwiazdy. W centrum, według nauki Kościoła, znajduje się Ziemia.

Już w starożytności pojawiły się pierwsze teorie na temat centralnego położenia

Słońca ( Arystarch). Kościół odrzucał te teorie i zakazał ich rozpowszechniania. W 16

wieku (w okresie renesansu) powstały nowe teorie o ruchach ciał niebieskich i o

Wszechświecie. Mikołaj Kopernik i Johannes Kepler pracowali nad swoją teoria

heliocentryczną i prawami o ruchach planet.

Teorie te wpłynęły w sposób znaczny na naukę i społeczeństwo. Kościół protestował

przeciwko tym teoriom i udało się wprowadzić zakaz ich rozpowszechniania.

Pomimo to, teorie Kopernika i Keplera wpłynęły na sposób myślenia społeczeństwa i

dalszy rozwój nauki. Wielu naukowców korzystało w swoich badaniach z odkryć

Kopernika i Keplera. Isaac Newton i Galileo Galilei wspierali się teorią

heliocentryczną Kopernika.

Prawa Keplera są wykorzystywane również dzisiaj. Dzięki nim Ziemię okrążają

sztuczne satelity.

101

Każdy wie, że nasze Słońce stoi w centrum naszego systemu planetarnego, i że

planety krążą wokół Słońca. Dzięki Galileo Galilei i Newtonowi wiemy, że Słońce i

planety podlegają sile grawitacji. Wiedza o systemie słonecznym i planetarnym, którą

posiadamy dzisiaj pochodzą właściwie z 16 wieku, z praw Keplera. Te prawa mają

wpływ na życie każdego z nas.

Zagadnienia teorii heliocentrycznej znajdujemy w każdej encyklopedii, poznajemy je

na lekcjach fizyki i geografii Taki model systemy słonecznego jest już potwierdzonym,

niezaprzeczalnym faktem.

Opracowała: Martina Soušková z Pragi

7.3. Grupa niemiecka z Regensburga:

Dzięki odkryciom Kopernika i teoriom jego kontynuatorów, człowiek zwrócił uwagę na

istotę budowy Wszechświata.

W przeciwieństwie do ludzi żyjących w 16 i 17 wieku nie znamy poczucia niepewności

związanego z prawdziwością teorii Kopernika i Keplera, ponieważ dzisiaj, na

podstawie wielu badań, wiemy, że były prawdziwe.

Naszym zdaniem to zbieg okoliczności, że na Ziemi pojawiło się życie.

Czystym przypadkiem jest np. fakt, że nasza planeta na początku powstania systemu

słonecznego skoligowała się z inną planetą i tym został wybity Księżyc z naszej

planety

Księżyc hamuje Ziemie w ruchu obrotowym, w taki sposób, że zostaje utrzymany rytm

niezbędny do życia: dzień i noc. Lista podobnych przypadków jest długa.

Panujące w średniowieczu przekonanie o ziemi, niebie i piekle oraz o

niepowtarzalności człowieka jako boskiego stworzenia nie spotkało się z akceptacją w

dobie renesansu.

Sformułowane przez Keplera prawa dały nam inne spojrzenie na wszechświat.

Ludzkość chciałaby poznać historię powstania wszechświata i na pewno z tego

względu badania astronomiczne są nie zwykle ważne, potrzebne i interesujące.

102

Niektórzy przypisywali powstanie Wszechświata mocy nadprzyrodzonej, np. Bogu. Ta

wszechmoc mogła objawić się pod postacią człowieka, albo niezidentyfikowanej siły.

Na temat istnienia Boga nasza grupa nie jest w pełni zgodna. Część nie wierzy w

Boga, ponieważ jest to kwestia indywidualnego podejścia do wiary każdego

człowieka. Pozostali uważają, że Bóg istnieje, ponieważ istnieje wszechświat

stworzony przez Niego. (stworzenie wszechświata nie zostało naukowo

udowodnione) Nasza wiara nie może być jednak podstawą myśli naukowej.

Współegzystowanie nazywamy dzisiaj Double-Bind. W zależności od punktu widzenia

metoda ta (wiara, nauka) może prowadzić do celu, ponieważ obie rzeczy się nie

wykluczają.

Źródła: http://de.wikipedia.org/wiki/Kosmologie

http://de.wikipedia.org/wiki/Feinabstimmung_der_Naturkonstanten

http://www.phillex.de/wende.htm

Autorzy: Grupa z Regensburga