173

^∏ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ÛÙa ¬ÚÈ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ

¶. ¢∏ª∏∆ƒπ√À ª¶∞£ƒ∂§§√À

™ÎÔe˜ Ùɘ ıÂÔÏÔÁ›·˜ ‰bÓ ÂrÓ·È Óa ‰ÈηÈÒÓÂÈÙd˜ ñ¿Ú¯Ô˘Û˜ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎb˜ ‰ÔÌb˜

àÏÏa Óa Ùd˜ ñÔ‚¿ÏÏÂÈ Ûb ıÂÔÏÔÁÈÎc ÎÚÈÙÈ΋.

i) ^∏ ÛËÌ·Û›· Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙa ¬ÚÈ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ ó˜ «Î·ıÔ-ÏÈÎɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜»

^∏ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· àÔÙÂÏÂÖ «Î·‡¯ËÌ· ìÌáÓ ÙáÓ \√ÚıÔ‰fi͈ӻ. ò∏‰Ë ÙeÓ 19Ô·åáÓ· ï ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ƒáÛÔ˜ ıÂÔÏfiÁÔ˜ Aleksei Khomiakov öÁÚ·Ê ¬ÙÈ, Ûb ÚÔÊ·ÓÉàÓÙ›ıÂÛË Ìb ÙcÓ \√Úıfi‰ÔÍË \∂ÎÎÏËÛ›·, «ï §·ÙÖÓÔ˜ [‰ËÏ. ï ƒˆÌ·ÈÔηıÔÏÈÎfi˜]‰ÈÂΉÈÎÂÖ Ì›· ÌÔÚÊc ëÓfiÙËÙ·˜ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ÛÙcÓ ïÔ›· ‰bÓ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó Èaú¯ÓË Ùɘ âÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙÔÜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔÜ, ηd ï ¶ÚÔÙÂÛÙ¿ÓÙ˘ âÌ̤ÓÂÈ Ûb Ì›· âÏ¢-ıÂÚ›· ηÙa ÙcÓ ïÔ›· ì ëÓfiÙËÙ· Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ âÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È âÓÙÂÏᘻ1. \∞ÓÙ›-ÛÙÔȯ·, ÚdÓ àe Ï›Á· ¯ÚfiÓÈ· ≤Ó·˜ ÂéÛ‚c˜ îÂÚ¤·˜, âÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙcÓ ÂéÚ‡ÙÂÚËâÎÎÏËÛÈÔÏÔÁÈ΋ Ì·˜ ·éÙÔÛ˘ÓÂȉËÛ›·, åÛ¯˘ÚÈ˙fiÙ·Ó Ûb ïÌÈÏ›· ÙÔ˘ ¬ÙÈ ÛÙeÓ ƒˆ-Ì·ÈÔηıÔÏÈÎÈÛÌe ö¯Ô˘Ì ÙeÓ ·éÙ·Ú¯ÈÛÌe ÙÔÜ ëÓe˜ (‰ËÏ·‰c ÙÔÜ ¿·), ÛÙcÓ\√ÚıÔ‰ÔÍ›· Ùc ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· ÙáÓ ÔÏÏáÓ, âÓá ÛÙeÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌe ÙcÓ àÓ·Ú-¯›· ÙáÓ ¿ÓÙˆÓ. ™‡Ìʈӷ Ìb Ùa ·Ú·¿Óˆ, ì Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· àÔÙÂÏÂÖ Î˘Ú›·Ú-¯Ô ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎe Ùɘ \√Úıfi‰Ô͢ \∂ÎÎÏËÛ›·˜, ÛÙcÓ ïÔ›· ‰bÓ àÔÊ·Û›˙ÂÈ ï≤Ó·˜ (ƒˆÌ·ÈÔηıÔÏÈÎÈÛÌfi˜), ÔûÙ ï ηı¤Ó·˜ (¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi˜), àÏÏa ì ¬ÏË\∂ÎÎÏËÛ›· âÓ Û˘Ófi‰ˇ (\√ÚıÔ‰ÔÍ›·).

1. µÏ. Ùe ΛÌÂÓfi ÙÔ˘ «Some Remarks by an Orthodox Christian Concerning the WesternCommunions, on the Occasion of a Letter Published by the Archbishop of Paris», ÛÙe JAKIM B.and BIRD R. (eds.), On Spiritual Unity: A Slavophile Reader (New York: Lindisfarne Books,1998), Û. 78. ∆e àÓˆÙ¤Úˆ ΛÌÂÓÔ ÚˆÙÔ‰ËÌÔÛȇÙËΠÛÙc §ÂÈ„›· Ùe 1855 Ìb ÙeÓ Ù›ÙÏÔQuelques mots par un chretien orthodoxe sur les communions occidentals, à l’ occasion d’ unMandement de Msgr. l’ Archeveque de Paris.

£∂√§√°π∞ 2/2009

174

¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ìb ÙcÓ âÈÛ‹Ì·ÓÛË Ùɘ ÛËÌ·Û›·˜ Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜, Ùa ÙÂÏ¢-Ù·Ö· ¯ÚfiÓÈ· ö¯ÂÈ â›Û˘ ÙÔÓÈÛÙÂÖ Î·d ì ÎÂÓÙÚÈÎc âÎÎÏËÛÈÔÏÔÁÈÎc ÛËÌ·Û›· ÙɘÙÔÈÎɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜, ‰ËÏ·‰c Ùɘ âÈÛÎÔɘ. ^∏ ÙÔÈÎc \∂ÎÎÏËÛ›· ‰bÓ àÔÙÂÏÂÖ(àÙÂϤ˜) ÙÌÉÌ· Ùɘ ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜, ¬ˆ˜ ηÙ\ ÔéÛ›·Ó åÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È ì«universalist» ڈ̷ÈÔηıÔÏÈÎc âÎÎÏËÛÈÔÏÔÁ›·, àÏÏa Ï‹ÚË âÎÎÏËÛ›·. ™\ ·éÙcÓôÏψÛÙ ñ¿Ú¯ÂÈ ï ¬ÏÔ˜ ÃÚÈÛÙfi˜, ÙeÓ ïÔÖÔ Û˘Ó·ÓÙÔÜÌ ΢ڛˆ˜ ηÙa ÙcÓ Ù¤ÏÂ-ÛË ÙÔÜ Ì˘ÛÙËÚ›Ô˘ Ùɘ £Â›·˜ ∂鯷ÚÈÛÙ›·˜. ^∏ ηıÔÏÈÎfiÙËÙ· Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜(ÛÙcÓ ïÔ›· ï Khomiakov àÓ·ÊÂÚfiÙ·Ó Ìb ÙeÓ ÂÚ›ÊËÌÔ ¬ÚÔ «sobornost») àÔ-ÙÂÏÂÖ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎe ù¯È ÌfiÓÔ Ùɘ ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ àÏÏa ηd Ùɘ ο-ı âÈÛÎÔɘ2.

¶·Úa ¬Ìˆ˜ Ùa ¬Û· ηÙa ηÈÚÔf˜ ϤÁÔÓÙ·È Î·d ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÁÈa Ùc ÛËÌ·Û›·Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ àe Ùc Ì›· ηd Ùɘ âÈÛÎÔɘ ó˜ ηıÔÏÈÎɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ àeÙcÓ ôÏÏË, ÔÏf Ï›Á· ö¯Ô˘Ó ÁÚ·ÊÙÂÖ ÁÈa Ùc Û¯¤ÛË ·éÙáÓ ÙáÓ ‰˘fi, ‰ËÏ·‰c ÁÈa ÙcÛ˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ÛÙa ¬ÚÈ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ. ™˘Ó‹ıˆ˜ Ôî àÓ·ÊÂÚfiÌÂÓ˜ ÛÙc Û˘ÓÔ‰È-ÎfiÙËÙ· Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È ÛÙd˜ Û¯¤ÛÂȘ ÙáÓ âÈÛÎfiˆÓ-âÈÎÂÊ·Ïɘ ÙáÓâÈÛÎÔáÓ ÙáÓ ·éÙÔÎÂÊ¿ÏˆÓ \∂ÎÎÏËÛÈáÓ Î·ıg˜ ηd ÛÙd˜ Û¯¤ÛÂȘ ÙáÓ ·éÙÔÎÂ-Ê¿ÏˆÓ \∂ÎÎÏËÛÈáÓ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. ∂rÓ·È ¬Ìˆ˜, ÓÔÌ›˙ˆ, ÂéÓfiËÙÔ ¬ÙÈ ‰bÓ ÌÔÚÂÖ ÓaÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÛˆÛÙa ì Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ÛÙe ¯áÚÔ ÌÈĘ ·éÙÔΤʷÏ˘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜,j ÛÙcÓ ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎc \∂ÎÎÏËÛ›· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·, âaÓ ·éÙc ‰bÓ ÚÈ˙ÒÓÂÈ ÛÙc Û˘ÓÔ‰ÈÎfi-ÙËÙ· ÙáÓ âd ̤ÚÔ˘˜ âÈÛÎÔáÓ, Ôî ïÔÖ˜ Û˘Ó·ÔÙÂÏÔÜÓ Ùd˜ ·Ú·¿Óˆ \∂Î-ÎÏËۛ˜. ∆e ΛÌÂÓÔ Ôf àÎÔÏÔ˘ıÂÖ ñÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ¬ÙÈ, ·Úa Ùd˜ ÂÚd ÙÔÜ àÓÙÈı¤-ÙÔ˘ ‰È·ÎËÚ‡ÍÂȘ, ÛÙe ¯áÚÔ, ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙáÓ âÈÛÎÔáÓ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜ ñ¿Ú¯ÂÈ ÛÔ‚·Úe öÏÏÂÈÌÌ· Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜.

°Èa Óa ηٷ‰ÂȯıÂÖ Ùe àÏËı¤˜ ÙÔÜ àÓˆÙ¤Úˆ åÛ¯˘ÚÈÛÌÔÜ ıa âȯÂÈÚ‹ÛÔ˘ÌÂηٷگa˜ ÌÈa îÛÙÔÚÈÎc àÓ·‰ÚÔÌc ÛÙd˜ à·Ú¯b˜ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ηd Ùɘ Û˘ÓÔ‰È-ÎfiÙËÙ¿˜ Ù˘. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ıa àÓ·ÊÂÚıÔÜÌ ÛÙe Û˘ÏÏÔÁÈÎe ηd Û˘ÓÔ‰ÈÎe ¯·-Ú·ÎÙÉÚ· ‰È·Ô›Ì·ÓÛ˘ Ôf ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙ ÙcÓ àÚ¯·›· \∂ÎÎÏËÛ›· ηıg˜ ηd ÛÙd˜Û˘Ófi‰Ô˘˜ ÙáÓ ÙÚÈáÓ ÚÒÙˆÓ ·åÒÓˆÓ. ^∏ îÛÙÔÚÈÎc ·éÙc àÓ·‰ÚÔÌc ıa ÌĘ ‚ÔË-ı‹ÛÂÈ Óa ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ì Ùc ıÂÔÏÔÁ›· Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ¬ˆ˜ ·éÙc Û·ÚÎÒıË-ΠÌb ÙÚfiÔ ÎÏ·ÛÛÈÎe ÛÙc ˙ˆc Ùɘ àÚ¯·›·˜ \∂ÎÎÏËÛ›·˜. ªÂÙa à\ ·éÙe ıa Û˘Á-

2. °Èa ÙcÓ âÎÎÏËÛÈÔÏÔÁÈÎc ÏËÚfiÙËÙ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ, ‚Ï. ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ∑∏∑π√À§∞ I., ^∏ëÓfiÙ˘ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ âÓ ÙFÉ ı›÷· Â鯷ÚÈÛÙ›÷· ηd Ùá âÈÛÎfi ˇ ηÙa ÙÔf˜ ÙÚÂÖ˜ ÚÒÙÔ˘˜ ·åáÓ·˜(\∞ıÉÓ·È °ÚËÁfiÚ˘, 19902) ηd ZIZIOULAS J., «Episkope and Episcopos in the Early Church: ABrief Survey of the Evidence», ÛÙe Episcope and Episcopate in Ecumenical Perspective (Faithand Order Paper 102; Word Council of Churches, Geneva, 1980), ÛÛ. 30-42.

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

175

ÎÚ›ÓÔ˘Ì Ùe Û˘ÓÔ‰ÈÎe qıÔ˜ ηd Ùd˜ àÓÙ›ÛÙÔȯ˜ Ú·ÎÙÈÎb˜ Ùɘ àÚ¯·›·˜ \∂ÎÎÏË-Û›·˜ Ìb ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˜ âÍÂÏ›ÍÂȘ ηd ΢ڛˆ˜ Ìb ¬,ÙÈ âÈÎÚ·ÙÂÖ Û‹ÌÂÚ· ÛÙd˜ âÈ-ÛÎÔb˜ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜. \∞e Ùe ΛÌÂÓfi Ì·˜ Ù¤ÏÔ˜ ıa ÚÔ·„Ô˘ÓïÚÈṲ̂Ó˜ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ıÂÛÌÈÎÔÜ ¯·Ú·ÎÙÉÚ· Ôf ıa ÌĘ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó, âÏ›˙ˆ, ÓaÁ›ÓÔ˘Ì ·éÙe Ôf η˘¯ÈfiÌ·ÛÙ ¬ÙÈ ÂúÌ·ÛÙÂ.

ii) ^∏ Û˘ÏÏÔÁÈ΋ - Û˘ÓÔ‰ÈÎc ÌÔÚÊc ‰È·Ô›Ì·ÓÛ˘ ÙáÓ âÈÛÎÔáÓÛÙcÓ àÚ¯·›· \∂ÎÎÏËÛ›·

™ÙcÓ àÚ¯·›· \∂ÎÎÏËÛ›·, ì ‰ÈÔ›ÎËÛË Î·d ‰È·Ô›Ì·ÓÛË Ùɘ âÈÛÎÔɘ Âr¯Â ¯·-Ú·ÎÙÉÚ· Û˘ÏÏÔÁÈÎfi, ηd Û˘ÓÂá˜ Û˘ÓÔ‰ÈÎfi. ≠√ˆ˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì àe ÔÏÏ·Ïb˜Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, Ôî \∂ÎÎÏËۛ˜ Ôf ¥‰Ú˘Û·Ó Ôî àfiÛÙÔÏÔÈ ‰bÓ ‰È·ÔÈÌ·›ÓÔÓÙ·Ó Úˆ-Ù›ÛÙˆ˜ àe ≤Ó· ÚfiÛˆÔ, àÏÏa Û˘ÏÏÔÁÈÎa àe ÙÔf˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜/âÈÛÎfi-Ô˘˜. h∞˜ ‰ÒÛÔ˘Ì ÌÂÚÈÎa ÌfiÓÔ Û¯ÂÙÈÎa ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·3.

™‡Ìʈӷ Ìb Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔÜ §Ô˘ÎÄ, ÛÙcÓ ÂÚÈÔ¯c Ùɘ \∞ÓÙÈfi¯ÂÈ·˜ Ùɘ ™˘Ú›·˜Ôî ¶·ÜÏÔ˜ ηd µ·ÚÓ¿‚·˜ ¯ÂÈÚÔÙfiÓËÛ·Ó «ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ ηÙ\ \∂ÎÎÏËÛ›·Ó»4. ™ÙcÓ∞ã ¶Úe˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂÖ˜ ï \∞fiÛÙÔÏÔ˜ ¶·ÜÏÔ˜ ·Ú·ÁÁ¤ÏÏÂÈ ÛÙÔf˜ ÈÛÙÔf˜«Âå‰¤Ó·È ÙÔf˜ ÎÔÈÒÓÙ·˜ âÓ ñÌÖÓ Î·d ÚÔ˚Ûٷ̤ÓÔ˘˜ ñÌáÓ âÓ ∫˘Ú›ˆ ηd ÓÔ˘ıÂ-ÙÔÜÓÙ·˜ ñÌĘ»5. ™ÙcÓ ¶Úe˜ ºÈÏÈËÛ›Ô˘˜ ï ú‰ÈÔ˜ \∞fiÛÙÔÏÔ˜ à¢ı‡ÓÂÙ·È ÄÛÈÙÔÖ˜ êÁ›ÔȘ âÓ ÃÚÈÛÙá \πËÛÔÜ ÙÔÖ˜ ÔyÛÈÓ âÓ ºÈÏ›ÔȘ ÛfÓ âÈÛÎfiÔȘ ηd ‰È·Îfi-ÓÔȘ6. ^√ ú‰ÈÔ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ï ¶·ÜÏÔ˜, ηd ¿ÏÈ Û‡Ìʈӷ Ìb Û¯ÂÙÈÎc Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔܧԢÎÄ, ηıg˜ ÔÚ¢fiÙ·Ó Úe˜ Ùa ^πÂÚÔÛfiÏ˘Ì·, ÛÙ·Ì¿ÙËÛ ÛÙc ª›ÏËÙÔ Î·d ο-ÏÂÛ ÙÔf˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜/âÈÛÎfiÔ˘˜ Ùɘ \∂ʤÛÔ˘ ÁÈa Óa ÙÔf˜ àÔ¯·ÈÚÂÙ›ÛÂÈ7.\∞e Ùa ·Ú·¿Óˆ ηı›ÛÙ·Ù·È ÚÔÊ·Ób˜ ¬ÙÈ Ôî \∂ÎÎÏËۛ˜ Ôf î‰Ú‡ıËÎ·Ó àe

3. ^∏ ·Ú·Î¿Ùˆ àÓ¿Ï˘ÛË ‰È¢ÎÔχÓıËΠÛËÌ·ÓÙÈÎa àe Ùe öÚÁÔ ÙÔÜ SULLIVAN F., S.J.,From Apostles to Bishops: The Development of the Episcopacy in the Early Church (New York:The Newman Press, 2001). ¶ÔÏÏa àe Ùa ı¤Ì·Ù· Ôf ı›ÁÔÓÙ·È â‰á Ùa Û˘˙ËÙá ηd ÛÙeBATHRELLOS D., «Church, Eucharist, Bishop: The Early Church in the Ecclesiology of JohnZizioulas», ÛÙe Douglas H. Knight (ed.), The Theology of John Zizioulas: Personhood and theChurch (England: Ashgate, 2007), ÛÛ. 133-45.

4. ¶Ú¿ÍÂȘ ÙáÓ \∞ÔÛÙfiψÓ, 14. 23.5. ∞ã ¶Úe˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂÖ˜, 5. 12.6. ¶Úe˜ ºÈÏÈËÛ›Ô˘˜, 1.1.7. ¶Ú¿ÍÂȘ ÙáÓ \∞ÔÛÙfiψÓ, 20. 17-38. ≠√ˆ˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ, ï §Ô˘ÎĘ àӷʤÚÂÈ ¬ÙÈ ï

¶·ÜÏÔ˜ οÏÂÛ ÙÔf˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ùɘ \∂ʤÛÔ˘ (ÛÙ. 17), ÙÔf˜ ïÔ›Ô˘˜ ÛÙc Û˘-Ó¤¯ÂÈ· ï ¶·ÜÏÔ˜ àÔηÏÂÖ «âÈÛÎfiÔ˘˜» (ÛÙ. 28).

£∂√§√°π∞ 2/2009

176

ÙeÓ ¶·ÜÏÔ j Ôf Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·Ó Ìb ÙcÓ îÂÚ·ÔÛÙÔÏÈ΋ ÙÔ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ‰È·ÔÈ-Ì·›ÓÔÓÙ·Ó Û˘ÏÏÔÁÈÎa àe ≤Ó· ÛáÌ· ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ/âÈÛÎfiˆÓ.

∆e ú‰ÈÔ ÌÔÚÂÖ ÁÂÓÈÎa Óa ÂåˆıÂÖ Î·d ÁÈa ¬Ï˜ Ùd˜ ôÏϘ \∂ÎÎÏËۛ˜ Ùɘ àÔ-ÛÙÔÏÈÎɘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÁÈa Ùd˜ ïÔÖ˜ ö¯Ô˘Ì ̷ÚÙ˘Ú›Â˜. ^∏ ÌÔÓ·‰ÈÎc ÂÚ›ÙˆÛËηÙa ÙcÓ àÔÛÙÔÏÈÎc ÂÚ›Ô‰Ô ¬Ô˘ ≤Ó·˜ âÎ ÙáÓ ÔÈÌ¤ÓˆÓ ÌÈĘ ÙÔÈÎɘ \∂ÎÎÏË-Û›·˜ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È àe ÙÔf˜ ñÔÏÔ›Ô˘˜ ÂrÓ·È âΛÓË ÙáÓ ^πÂÚÔÛÔχ̈Ó, ¬Ô˘ ï\π¿Îˆ‚Ô˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Óa η٤¯ÂÈ âͤ¯Ô˘Û· ı¤ÛË ÌÂÙ·Íf ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓÙɘ âÓ ÏfiÁˆ \∂ÎÎÏËÛ›·˜. ^øÛÙfiÛÔ, ÂrÓ·È àÓ¿ÁÎË â‰á Óa ÚÔÛ¯ıÂÖ ¬ÙÈ Î·d ì\∂ÎÎÏËÛ›· ÙáÓ ^πÂÚÔÛÔÏ‡ÌˆÓ ÔÈÌ·ÈÓfiÙ·Ó Û˘ÏÏÔÁÈο, àe ÙeÓ \π¿Îˆ‚Ô Î·dÙÔf˜ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˘˜. ≠√Ù·Ó, ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ¬ˆ˜ ‰È·‚¿˙Ô˘Ì ÛÙd˜ ¶Ú¿ÍÂȘ, ﶷÜÏÔ˜ âÈÛΤÙÂÙ·È ÙeÓ \π¿Îˆ‚Ô, ·Ú¢ڛÛÎÔÓÙ·È, Ì·˙d Ìb ÙeÓ \π¿Îˆ‚Ô, ¬ÏÔÈÔî ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ. ^∏ Û˘˙‹ÙËÛË Ôf àÎÔÏÔ˘ıÂÖ ‰bÓ ÂrÓ·È ÌÂÙ·Íf ÙÔÜ \π·ÎÒ‚Ô˘ ηdÙÔÜ ¶·‡ÏÔ˘, àÏÏa ÌÂÙ·Íf ÙÔÜ \π·ÎÒ‚Ô˘ ηd ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ àe Ùc Ì›· (ÔîïÔÖÔÈ à¢ı‡ÓÔÓÙ·È ÛÙeÓ ¶·ÜÏÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ Ùe ÚáÙÔ ÚfiÛˆÔ ÙÔÜÏËı˘ÓÙÈÎÔÜ), ηd ÙÔÜ ¶·‡ÏÔ˘ àe ÙcÓ ôÏÏË. ∂rÓ·È ÚÔÊ·Ób˜ ¬ÙÈ ï \π¿Îˆ‚Ԙηd Ôî ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ Û˘Ì‚Ô˘ÏÂ‡Ô˘Ó ÙeÓ ¶·ÜÏÔ ÌÈÏÒÓÙ·˜ ηd ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ Û˘Ï-ÏÔÁÈο, ó˜ ≤Ó· ÛáÌ·8.

™‡Ìʈӷ Ìb Ùd˜ ñ¿Ú¯Ô˘Û˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, ηÙa ÙcÓ ÚÒÈÌË ÌÂÙ¿-àÔÛÙÔÏÈÎcâÔ¯‹, ì ηٿÛÙ·ÛË ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Î·Ùa ‚¿ÛÈÓ ì ú‰È·9. ò∂ÙÛÈ, ì ¶Úe˜ ^∂‚Ú·›Ô˘˜àӷʤÚÂÙ·È ÛÙÔ‡˜ «ìÁÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜» Ùɘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÛÙcÓ ïÔ›· à¢ı‡ÓÂÙ·È ì âÈ-ÛÙÔÏc10 ηd ·Ú·ÎÈÓÂÖ ÙÔf˜ ÈÛÙÔf˜ Óa ÙÔf˜ ñ·ÎÔ‡Ô˘Ó11 – ‰bÓ ñ¿Ú¯ÂÈ öÓ‰ÂÈÍˬÙÈ Î¿ÔÈÔ˜ àe ÙÔf˜ ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤ÓÙ˜ «ìÁÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜» ñÂÚÂ֯ ÙáÓ ñÔÏÔ›-ˆÓ. ™ÙcÓ ∞ã ¶¤ÙÚÔ˘, ï «Û˘ÌÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˜» Û˘ÁÁڷʤ·˜ à¢ı‡ÓÂÙ·È ÛÙÔf˜ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ùɘ ƒÒÌ˘ ηd ÙÔf˜ ·Ú·ÁÁ¤ÏÏÂÈ Óa ÔÈÌ·›ÓÔ˘ÓÙe Ô›ÌÓÈÔ «âÈÛÎÔÔÜÓÙ˜»12. \∂›Û˘, ì \∂ÈÛÙÔÏc \π·ÎÒ‚Ô˘ àӷʤÚÂÙ·ÈÛÙÔf˜ «ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜»13.

8. ¶Ú¿ÍÂȘ, 21. 18-25. ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· â’ ·éÙÔÜ ıa ÔÜÌ ·Ú·Î¿Ùˆ àÓ·ÊÂÚfiÌÂÓÔÈ ÛÙcÓâÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓË «àÔÛÙÔÏÈÎc Û‡ÓÔ‰Ô».

9. ^√ Raymond Brown çÓÔÌ¿˙ÂÈ ÙcÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·éÙ‹ «subapostolic» ηd ÙÔÔıÂÙÂÖ ÙcÓ öÓ·Ú-ÍË Ùɘ Ùe 67 Ì.Ã., ¬Ù·Ó ï ¶¤ÙÚÔ˜, ï ¶·ÜÏÔ˜, ηd ï \π¿Îˆ‚Ô˜, ÁÈa Ùc ‰Ú¿ÛË ÙáÓ ïÔ›ˆÓ ö¯Ô˘ÌÂÛ·ÊÂÖ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, àÔÌ·ÎÚ‡ÓÔÓÙ·È àe Ùe ÚÔÛ΋ÓÈÔØ ‚Ï. Û¯ÂÙÈÎa ÛÙe BROWN R., TheChurches the Apostles Left Behind (New York: Paulist Press, 1984), ÛÛ. 13-16.

10. ¶Úe˜ ^∂‚Ú·›Ô˘˜, 13. 7, 17, ηd 24.11. ¶Úe˜ ^∂‚Ú·›Ô˘˜, 13. 17.12. ∞ã ¶¤ÙÚÔ˘, 5. 1-3.13. \∂ÈÛÙÔÏc \π·ÎÒ‚Ô˘, 5. 14.

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

177

™Ùd˜ âÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓ˜ ÔÈÌ·ÓÙÈÎb˜ âÈÛÙÔÏb˜ ‰È·Ê·›ÓÂÙ·È ÔéÛÈ·ÛÙÈÎa ì ú‰È·Î·Ù¿ÛÙ·ÛË. ™‡Ìʈӷ Ìb ÙcÓ ÂåÎfiÓ· Ôf ÌĘ ‰›ÓÔ˘Ó Ùa ΛÌÂÓ· ·éÙáÓ ÙáÓ âÈ-ÛÙÔÏáÓ, Ôî ∆ÈÌfiıÂÔ˜ ηd ∆›ÙÔ˜ ‰bÓ ÂrÓ·È ÌfiÓÈÌÔÈ «â›ÛÎÔÔÈ» ÙáÓ \∂ÎÎÏËÛÈáÓÙɘ \∂ʤÛÔ˘ ηd Ùɘ ∫Ú‹Ù˘ àÓÙ›ÛÙÔȯ·, àÏÏa Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔÜ \∞ÔÛÙfiÏÔ˘ ¶·‡-ÏÔ˘, Ôf ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÛÙd˜ àÓˆÙ¤Úˆ \∂ÎÎÏËۛ˜ ÚÔÛˆÚÈÓ¿14, Ìb ÛÎÔfi, ÌÂÙ·ÍfôÏψÓ, Óa ¯ÂÈÚÔÙÔÓ‹ÛÔ˘Ó ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ ÁÈa Ùd˜ \∂ÎÎÏËۛ˜15. ∂rÓ·È âÌÊ·Ób˜Î·d ÛÙd˜ âÈÛÙÔÏb˜ ·éÙb˜ ¬ÙÈ ì ‰È·Ô›Ì·ÓÛË ÙáÓ âÎÎÏËÛÈáÓ àÛÎÂÖÙ·È Û˘ÏÏÔÁÈÎaàe ÙÔf˜ ÌfiÓÈÌ· âÁηÙÂÛÙË̤ÓÔ˘˜ Û\ ·éÙb˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜/âÈÛÎfiÔ˘˜16.

^∏ ÌfiÓË öÓ‰ÂÈÍË ÁÈa Èı·ÓÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓË ≈·ÚÍË ëÓfi˜, ‰È·ÎÚÈÓfiÌÂÓÔ˘ àeÙÔf˜ ñfiÏÔÈÔ˘˜, ÔÈ̤ӷ Ûb ÙÔÈÎc \∂ÎÎÏËÛ›· ÙcÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·éÙc ÂrÓ·È, Û‡Ìʈ-Ó· Ìb ïÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ Âå‰ÈÎÔ‡˜, ï ¢ÈÔÙÚÂÊc˜ Ùɘ °ã \∂ÈÛÙÔÏɘ \πˆ¿ÓÓÔ˘. ∂rÓ·ÈóÛÙfiÛÔ àÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ ¬ÙÈ ï «ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˜» Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ùɘ âÈÛÙÔÏɘ ıˆÚÂÖ¬ÙÈ ö¯ÂÈ Ùe ‰Èη›ˆÌ· Óa ÙeÓ âϤÁÍÂÈ Î·d Óa ÙeÓ âÈÏ‹ÍÂÈ17.

∆a Ú¿ÁÌ·Ù· ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó, à\ ¬,ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È, âÓ ÔÏÏÔÖ˜ Ùa ú‰È· ηd ηÙaÙcÓ âÔ¯c Ôf ‚Ú›ÛÎÂÙ·È à̤ۈ˜ ÌÂÙa àe âΛÓËÓ Ùɘ Û˘ÁÁÚ·Êɘ ÙáÓ ‚È‚Ï›ˆÓÙɘ ∫·ÈÓɘ ¢È·ı‹Î˘. ò∂ÙÛÈ, ÛÙa ‰˘e àe Ùa ÙÚ›· ÚˆÈÌfiÙÂÚ· ÌÂٷηÈÓԉȷıË-ÎÈÎa ΛÌÂÓ·, ‰ËÏ·‰c ÛÙcÓ ∞ã ∫Ï‹ÌÂÓÙÔ˜ ηd ÛÙc ¢È‰·¯‹, ÂrÓ·È âÌÊ·Ób˜ ¬ÙÈ Ôî\∂ÎÎÏËۛ˜ Ôf Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì\ ·éÙa ‰ÈÔÈÎÔÜÓÙ·È Û˘ÏÏÔÁÈÎa àe ÚÂÛ‚˘Ù¤-ÚÔ˘˜/âÈÛÎfiÔ˘˜.

^∏ ∞ã ∫Ï‹ÌÂÓÙÔ˜ ÁÚ¿ÊÙËΠηÙa ¿Û· Èı·ÓfiÙËÙ· Á‡Úˆ ÛÙa Ù¤ÏË ÙÔÜ 1Ô˘Ì.Ã. ·åáÓ·. ^∏ âÈÛÙÔÏc ‰bÓ àӷʤÚÂÈ Ùe Û˘ÁÁڷʤ· Ù˘ –Ùe ùÓÔÌ· ∫Ï‹Ì˘ÚÔ·ÙÂÈ àe ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ·Ú¿‰ÔÛË. ^√ â›Û˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·Îe˜ åÛ¯˘ÚÈÛÌe˜¬ÙÈ ï ∫Ï‹Ì˘ àÔÙÂÏÂÖ ÙeÓ ÙÚ›ÙÔ Î·Ùa ÛÂÈÚa â›ÛÎÔÔ ƒÒÌ˘ ÂrÓ·È Èı·ÓfiٷٷàÓ·¯ÚÔÓÈÛÙÈÎe˜ ηd âÛÊ·Ï̤ÓÔ˜, ‰ÈfiÙÈ, ¬ˆ˜ ñÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó Ôî ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈÂå‰ÈÎÔ›, ÙcÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·éÙc ηd Èı·Ófiٷٷ ̤¯ÚÈ Ùa ̤۷ ÙÔÜ 2Ô˘ ·åáÓ· j àÎfi-Ì· ηd Ùd˜ ÚáÙ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔÜ 3Ô˘ ·åáÓ· ì \∂ÎÎÏËÛ›· Ùɘ ƒÒÌ˘ ‰bÓ Âr¯Â â›-

14. µÏ. µã ¶Úe˜ ∆ÈÌfiıÂÔÓ, 4. 9, 11, 13, ηd 21 ηd ¶Úe˜ ∆›ÙÔÓ, 3. 12.15. µÏ. .¯. ¶Úe˜ ∆›ÙÔÓ 1.5 («¥Ó· ... ηٷÛÙ‹ÛF˘ ηÙa fiÏÈÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜»), ηd ∞ã ¶Úe˜

∆ÈÌfiıÂÔÓ, 3. 1-7, ¬Ô˘ ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ ‰›ÓÂÈ ÛÙeÓ ∆ÈÌfiıÂÔ ï‰ËÁ›Â˜ ÁÈa Ùa ÚÔÛfiÓÙ· ¬ÛˆÓ ÚfiÎÂÈ-Ù·È Óa ¯ÂÈÚÔÙÔÓËıÔÜÓ â›ÛÎÔÔÈ (/ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ).

16. µÏ. ÛÙcÓ ∞ã ¶Úe˜ ∆ÈÌfiıÂÔÓ, 3. 1-13 (¬Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È ¬ÙÈ ö¯Ô˘Ì ‰˘e Ù¿ÍÂȘ ÔÈ̤ӈÓ,ÙÔf˜ âÈÛÎfiÔ˘˜ ηd ÙÔf˜ ‰È·ÎfiÓÔ˘˜), ηd ÛÙcÓ ¶Úe˜ ∆›ÙÔÓ, 1. 5-9, ¬Ô˘ Ôî ¬ÚÔÈ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚԘηd â›ÛÎÔÔ˜ àӷʤÚÔÓÙ·È ÛÙa ú‰È· ÚfiÛˆ·.

17. °ã \∂ÈÛÙÔÏc \πˆ¿ÓÓÔ˘, 9-10 ηd 1.

£∂√§√°π∞ 2/2009

178

ÛÎÔÔ18. ∂rÓ·È âÓ ÚÔÎÂÈÌ¤Óˇ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎe ¬ÙÈ ÙcÓ âÓ ÏfiÁˇ âÈÛÙÔÏc ‰bÓ ÙcÓà¢ı‡ÓÂÈ Î¿ÔÈÔ˜ ÚÔÂÛÙg˜ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ùɘ ƒÒÌ˘ ÛÙcÓ \∂ÎÎÏËÛ›· Ùɘ∫ÔÚ›ÓıÔ˘ àÏÏa «ì âÎÎÏËÛ›· ÙÔÜ £ÂÔÜ ì ·ÚÔÈÎÔÜÛ· ƒÒÌËÓ ÙFÉ âÎÎÏËÛ›÷· ÙÔÜ£ÂÔÜ ÙFÉ ·ÚÔÈÎÔ‡ÛFË ∫fiÚÈÓıÔÓ»19.

≠√ˆ˜ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È àe ÙcÓ ∞ã ∫Ï‹ÌÂÓÙÔ˜, ì \∂ÎÎÏËÛ›· Ùɘ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘ ÛÙa Ù¤-ÏË ÙÔÜ 1Ô˘ ·åáÓ· ÔÈÌ·ÈÓfiÙ·Ó Û˘ÏÏÔÁÈÎa àe ÙÔf˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜/âÈÛÎfiÔ˘˜.^√ Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ùɘ âÈÛÙÔÏɘ àӷʤÚÂÈ ¬ÙÈ Ôî àfiÛÙÔÏÔÈ Î·Ùa ¯ÒÚ·˜ ÔsÓ Î·dfiÏÂȘ ... ηı›ÛÙ·ÓÔÓ ... âÈÛÎfiÔ˘˜ ηd ‰È·ÎfiÓÔ˘˜ ÙáÓ ÌÂÏÏfiÓÙˆÓ «ÈÛÙ‡-ÂÈÓ»20. ™˘Ì‚Ô˘Ï‡ÂÈ ÙÔf˜ ·Ú·ÏÉÙ˜ Ùɘ âÈÛÙÔÏɘ Óa ÂrÓ·È «ñÔÙ·ÛÛfiÌÂÓÔÈÙÔÖ˜ ìÁÔ˘Ì¤ÓÔȘ ñÌáÓ Î·d ÙÈÌcÓ ÙcÓ Î·ı‹ÎÔ˘Û·Ó àÔÓ¤ÌÔÓÙ˜ ÙÔÖ˜ ·Ú\ ñÌÖÓÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔȘ»21. \∂›Û˘ àӷʤÚÂÙ·È ÛÙÔf˜ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˘˜ Ôf ÚÔÛ¤ÊÂÚ·Ó«Ùa ‰áÚ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ»22, ‰ËÏ·‰c ÙÂÏÔÜÛ·Ó Ùe Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔ Ùɘ ı›·˜ Â鯷ÚÈ-ÛÙ›·˜23. ∆¤ÏÔ˜, ÂrÓ·È âÌÊ·Óc˜ ì ‰‡Ó·ÌË ÙáÓ ÈÛÙáÓ Ùɘ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘, ì ηٿ¯ÚËÛËÙɘ ïÔ›·˜ ÁËÛ ÛÙcÓ àÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ÙÔ˘˜.

18. ^√ ƒˆÌ·ÈÔηıÔÏÈÎe˜ DUFFY E. ñÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ¬ÙÈ ÙeÓ 1Ô Ì.Ã. ·åáÓ· ‰bÓ ñÉگ â›ÛÎÔ-Ô˜ ÛÙc ƒÒÌË (Saints and Sinners: A History of the Popes (Yale: Yale University Press, 1997),Û. 7). O â›Û˘ ƒˆÌ·ÈÔηıÔÏÈÎe˜ ηd ∫·ıËÁËÙc˜ ÙÔÜ °ÚËÁÔÚÈ·ÓÔÜ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Ùɘ ƒÒÌ˘SULLIVAN F. ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ¬ÙÈ «Ôî ñ¿Ú¯Ô˘Û˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ¬ÙÈ ì \∂ÎÎÏËÛ›· Ùɘ ƒÒÌ˘ η-ıÔ‰ËÁÔÜÓÙ·Ó àe ÎÔÏϤÁÈÔ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ, ηd ù¯È àe ≤Ó·Ó â›ÛÎÔÔ, ÁÈa ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ àÚÎÂÙb˜‰ÂηÂٛ˜ ÙÔÜ ‰Â˘Ù¤ÚÔ˘ ·åÒÓ·» (From Apostles to Bishops, ÛÛ. 221-2). ™‡Ìʈӷ Ìb ÙeÓ LAMPE

P., ï ÚáÙÔ˜ â›ÛÎÔÔ˜ ƒÒÌ˘ qÙ·Ó ï µ›ÎÙˆÚ (189-198 Ì.Ã.) (‚Ï. Die stadtromischen Christenin den ersten beiden Jahrhunderten (Tubingen: Paul Siebeck, 1987), ÛÛ. 333-4). ^O BRENT A.ñÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ¬ÙÈ ï ÚáÙÔ˜ â›ÛÎÔÔ˜ ƒÒÌ˘ Ú¤ÂÈ Óa ÙÔÔıÂÙËıÂÖ ¯ÚÔÓÈÎa Ï›ÁÔ ÚdÓ àe Ùa ̤-Û· ÙÔÜ 3Ô˘ ·åáÓ· (Hippolytus and the Roman Church in the Third Century: Communities inTension Before the Emergence of a Monarch-Bishop (Leiden: Brill, 1995), ÛÛ. 412-56).

19. °Èa Ùe ΛÌÂÓÔ, ‚Ï. HOLMES M. (ed. and trans.), The Apostolic Fathers: Greek Texts andEnglish Translations, 3rd edn. (Michigan: Baker Academic, 2007), Û. 44.

20. ∞ã ∫Ï‹ÌÂÓÙÔ˜, 42. 4, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 100.21. ∞ã ∫Ï‹ÌÂÓÙÔ˜, 1. 3, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 46.22. ∞éÙc ÂrÓ·È Ì›· àe Ùd˜ ÔÏÏb˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Ôf ‚‚·ÈÒÓÔ˘Ó ¬ÙÈ ï ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˜ ‰bÓ Î·Ù¤-

ÛÙË «îÂÚ¤·˜ ηÙa ÙeÓ ÙÚ›ÙÔ ·åáÓ·, ¬ˆ˜ âÓ›ÔÙ ñÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È, àÏÏa qÙ·Ó ÚÔÂÛÙg˜ Ùɘ Â鯷ÚÈ-ÛÙ›·˜ âͷگɘ. ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· â\ ·éÙÔÜ ‚Ï. ÛÙe BATHRELLOS, «Church, Eucharist, Bishop: TheEarly Church in the Ecclesiology of John Zizioulas», passim. µÏ. â›Û˘ ·Ú·Î¿Ùˆ ÙcÓ ñÔÛË-Ì›ˆÛË 31.

23. ∞ã ∫Ï‹ÌÂÓÙÔ˜, 44. 1-6, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, ÛÛ. 103-4. ^√ Û˘ÁÁڷʤ·˜Ùɘ âÈÛÙÔÏɘ àӷʤÚÂÙ·È ÛÙeÓ àÚ¯ÈÂÚ¤·, ÙÔf˜ îÂÚÂÖ˜, ηd ÙÔf˜ Ï¢˝Ù˜ Ùɘ ¶·Ï·ÈĘ ¢È·ı‹Î˘(40. 5, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 98), àÏÏa ‰bÓ àӷʤÚÂÈ Î¿ÔÈ· àÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ÙÚÈ-ÌÂÚÉ ‰È·›ÚÂÛË ÙáÓ ÔÈÌ¤ÓˆÓ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ÂúÙ Ùɘ ƒÒÌ˘ ÂúÙ Ùɘ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘.

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

179

^∏ ú‰È· ÂÚ›Ô˘ Ìb ÙcÓ ·Ú·¿Óˆ âÎÎÏËÛÈÔÏÔÁÈÎc ηٿÛÙ·ÛË ÂÚÈÁÚ¿ÊÂ-Ù·È Î·d ÛÙc ¢È‰·¯‹, ì ïÔ›· ηÙa ¿Û· Èı·ÓfiÙËÙ· Û˘ÓÙ¿¯ıËΠÁ‡Úˆ ÛÙe 110-120 Ì.Ã.24. ^√ Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ù˘ ÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙa ̤ÏË Ùɘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÛÙcÓ ïÔ›·à¢ı‡ÓÂÙ·È25 «¯ÂÈÚÔÙÔÓ‹Û·Ù ÔyÓ ë·˘ÙÔÖ˜ âÈÛÎfiÔ˘˜ ηd ‰È·ÎfiÓÔ˘˜»26. \∂›-Û˘ àӷʤÚÂÈ ¬ÙÈ Ôî ÚÔÊÉÙ˜ Ùɘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÂrÓ·È Ôî àÚ¯ÈÂÚÂÖ˜ Ù˘ («·éÙÔd Á¿ÚÂåÛÈÓ Ôî àÚ¯ÈÂÚÂÖ˜ ñÌáÓ»)27. ≠√ˆ˜ ‚Ï¤Ô˘ÌÂ, ηd â‰á Á›ÓÂÙ·È àÓ·ÊÔÚa Ûb Â-ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ àe ≤Ó·Ó âÈÛÎfiÔ˘˜ ηd âÈϤÔÓ Ûb ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ àe ≤Ó·ÓàÚ¯ÈÂÚÂÖ˜. ^∏ ¢È‰·¯c âÍ¿ÏÏÔ˘ àÓ·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ìb ÌÂÁ¿ÏË Û·Ê‹ÓÂÈ· ÙeÓ ÎÂÓÙÚÈÎeÚfiÏÔ Ùɘ âÈÛÎÔɘ õ‰Ë ηÙa ÙcÓ ÚÒÈÌË ·éÙc âÔ¯‹. ^∏ âÈÛÎÔc ‰bÓ ñfiÎÂÈ-Ù·È ÛÙÔf˜ ÂÚÈԉ‡ÔÓÙ˜ àÔÛÙfiÏÔ˘˜ ηd ÚÔÊÉÙ˜, àÏÏa àÓÙ›ıÂÙ· ηÏÂÖÙ·È ÓaÙÔf˜ ÎÚ›ÓÂÈ Î·d ÂúÙ Óa ÙÔf˜ ‰Â¯ıÂÖ Ìb ÙeÓ Ú¤ÔÓÙ· Û‚·ÛÌe ÂúÙÂ, âaÓ àÔ‰ÂÈ-¯ıÔÜÓ „¢‰·fiÛÙÔÏÔÈ Î·d „¢‰ÔÚÔÊÉÙ˜, Óa ÙÔf˜ àÔÚÚ›„ÂÈ28. ^∏ ¢È‰·¯c ÏÔÈ-fiÓ ÌĘ ‰›ÓÂÈ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ηd ÁÈa Ùc Û˘ÓÔ‰ÈÎc ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ùɘ âÈÛÎÔɘ ηd ÁÈaÙcÓ âÎÎÏËÛÈÔÏÔÁÈ΋ Ù˘ ÏËÚfiÙËÙ·.

ºÙ¿ÓÔ˘Ì ·åÛ›ˆ˜ ÛÙeÓ \πÁÓ¿ÙÈÔ. ^√ \πÁÓ¿ÙÈÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ Ùd˜ ÂÚ›ÊË̘ âÈÛÙÔ-Ϥ˜ ÙÔ˘ ÛÙd˜ àÚ¯b˜ ÙÔÜ 2Ô˘ ·åáÓ·29. ™Ùd˜ âÈÛÙÔÏb˜ ·éÙb˜ ÂrÓ·È ÁÈa ÚÒÙË ÊÔÚ¿âÌÊ·ÓÂÖ˜ Ôî ÁÓˆÛÙÔd Û\ âÌĘ «ÙÚÂÖ˜ ‚·ıÌÔd Ùɘ îÂÚˆÛ‡Ó˘», ï â›ÛÎÔÔ˜30, ï

24. ∞éÙc ÂrÓ·È ì ÁÓÒÌË ÙÔÜ Niederwimmer, ï ïÔÖÔ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·d Ùd˜ àfi„ÂȘ ÔÏÏáÓôÏÏˆÓ ÌÂÏÂÙËÙáÓ, Ôî ïÔÖÔÈ ÙÔÔıÂÙÔÜÓ Ùc Û˘ÁÁÚ·Êc Ùɘ ¢È‰·¯É˜ àe ÙeÓ 1Ô ≤ˆ˜ ηd ÙeÓ 3Ô·åáÓ·Ø ‚Ï. NIEDERWIMMER K., The Didache, trans. by Linda M. Maloney (Minneapolis: FortressPress, 1998), ÛÛ. 52-3. ^√ ú‰ÈÔ˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ıˆÚÂÖ ó˜ Èı·ÓÔf˜ ÙfiÔ˘˜ ÚÔ¤Ï¢Û˘ Ùɘ âÈ-ÛÙÔÏɘ ÙcÓ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓË, Ùc ™˘Ú›·, ηd ÙcÓ ∞úÁ˘ÙÔ (ÛÙe ú‰ÈÔ, ÛÛ. 53-4).

25. ≠√ˆ˜ ·Ú·ÙËÚÂÖ ï NIEDERWIMMER, ï Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ùɘ ¢È‰·¯É˜ à¢ı‡ÓÂÙ·È ÛÙcÓ ¬ÏËâÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎc ÎÔÈÓfiÙËÙ·, ÙcÓ ïÔ›· ηÏÂÖ Óa âÎϤÍÂÈ (·éÙc ÂrÓ·È â‰á ì öÓÓÔÈ· ÙÔÜ Ú‹Ì·ÙÔ˜«¯ÂÈÚÔÙÔÓá») ÙÔf˜ âÈÛÎfiÔ˘˜ ηd ÙÔf˜ ‰È·ÎfiÓÔ˘˜ Ù˘ (The Didache, Û. 200).

26. ¢È‰·¯‹, 15. 1, HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 366.27. ¢È‰·¯‹, 13. 3, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 364. ^√ º∂π¢∞™ µ. Ìb ‚¿ÛË ÙcÓ ·-

Ú·¿Óˆ àÏÏa ηd ôÏϘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ åÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È ¬ÙÈ Ôî â›ÛÎÔÔÈ ÚÔÉÏı·Ó àe ÙcÓ Ù¿ÍË ÙáÓÚÔÊËÙáÓ [‚Ï. \∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎc ^πÛÙÔÚ›·, ∞ã (\∞ıÉÓ·, 1992), ÛÛ. 59-113]. ¢bÓ ö¯Ô˘Ì â‰á Ùc ‰˘-Ó·ÙfiÙËÙ· Óa Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì ÙcÓ ·Ú·¿Óˆ ôÔ„Ë.

28. µÏ. ΢ڛˆ˜ ¢È‰·¯c 11, 12, ηd 13 ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, ÛÛ. 360-4.29. ™‡Ìʈӷ Ìb ÙcÓ âÈÎÚ·ÙÔÜÛ· ôÔ„Ë, ÙcÓ ïÔ›· ñÔÛÙ‹ÚÈÍ ÚfiÛÊ·Ù· Ìb ÂÈÛÙÈÎe ÙÚfi-

Ô Î·d ï SCHOEDEL W. [Ignatius of Antioch: A Commentary on the Letters of Ignatius ofAntioch (Philadelphia: Fortress Press, 1985), ÛÛ. 3-7], ì ·éıÂÓÙÈÎc Û˘ÏÏÔÁc ÙáÓ âÈÛÙÔÏáÓ ÙÔÜ\πÁÓ·Ù›Ô˘ ÂrÓ·È ì «ÌÂÛ·Ö·», ÛÙcÓ ïÔ›· ηd ·Ú·¤ÌÔ˘ÌÂ.

30. ^√ÚÈṲ̂ÓÔÈ îÛÙÔÚÈÎÔ›, 剛ˆ˜ ·Ï·ÈÔÙ¤ÚˆÓ âÔ¯áÓ, ñÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ¬ÙÈ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈa ÙcÓ≈·ÚÍË âÈÛÎfiÔ˘ ñ¿Ú¯Ô˘Ó ηd Úe ÙÔÜ \πÁÓ·Ù›Ô˘. ^√ Lemaire, ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ıˆÚÂÖ ¬ÙÈ ï\π¿Îˆ‚Ô˜, ï º›ÏÈÔ˜ ÛÙcÓ ∫·ÈÛ¿ÚÂÈ· (¶Ú¿ÍÂȘ, 21.8), ï ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˜-Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ùɘ µã ηd

£∂√§√°π∞ 2/2009

180

ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˜, ηd ï ‰È¿ÎÔÓÔ˜31. ^√ \πÁÓ¿ÙÈÔ˜ àӷʤÚÂÙ·È Û˘¯Óa ÛÙeÓ â›ÛÎÔÔ,ÛÙe ÎÜÚÔ˜ ÙÔ˘, ηd ÛÙd˜ êÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘. ™˘Ó‹ıˆ˜ ¬Ìˆ˜ ‚ϤÂÈ ÙeÓ â›ÛÎÔÔηd ÙÔf˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ ÛÙcÓ ëÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, ó˜ ≤Ó· ÛáÌ·. h∞˜ ‰ÒÛÔ˘Ì ÌÂÚÈÎa·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·.

™ÙcÓ ¶Úe˜ \∂ÊÂÛ›Ô˘˜ ï \πÁÓ¿ÙÈÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ ¬ÙÈ «Ùe ... ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÈÔÓ ... Ô≈Ùˆ˜Û˘Ó‹ÚÌÔÛÙ·È Ùá âÈÛÎfiˆ ó˜ ¯ÔÚ‰·d ÎÈı¿Ú÷·»32 ηd ·Ú·ÁÁ¤ÏÏÂÈ ÛÙÔf˜ ÈÛÙÔf˜Óa ÂrÓ·È ñÔÙ·ÛÛfiÌÂÓÔÈ Ùá âÈÛÎfiˆ ηd Ùá ÚÂÛ‚˘ÙÂÚ›ˆ33. ™ÙcÓ ¶Úe˜ ª¿ÁÓË-Ù·˜ ÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙÔf˜ ÈÛÙÔ‡˜: «ëÓÒıËÙ Ùá âÈÛÎfiˆ ηd ÙÔÖ˜ ÚÔηıË̤ÓÔȘ»34

ηd «ôÓ¢ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ ηd ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ ÌˉbÓ Ú¿ÛÛÂÙ»35. ™ÙcÓ ¶Úe˜∆Ú·ÏÏÈ·ÓÔf˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ: «ôÓ¢ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ ÌˉbÓ Ú¿ÛÛÂÈÓ ñÌĘ, àÏÏ\ ñÔ-Ù¿ÛÛÂÛı ηd Ùá ÚÂÛ‚˘ÙÂÚ›ˇ »36. ¶·Ú·Î¿Ùˆ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ¬ÙÈ «ï ¯ˆÚd˜ âÈÛÎfiÔ˘

°ã \πˆ¿ÓÓÔ˘, Ôî °¿ÈÔ˜ ηd ¢ÈÔÙÚÂÊc˜ ÛÙd˜ ú‰È˜ âÈÛÙÔϤ˜, Ôî ôÁÁÂÏÔÈ ÙáÓ \∂ÎÎÏËÛÈáÓ Ùɘ \∞Ô-Î¿Ï˘„˘ ηd Èı·Ófiٷٷ ï ∫Ï‹Ì˘ ƒÒÌ˘ ... ‰bÓ Ê¤ÚÔ˘Ó ÌbÓ ÙeÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔÜ «âÈÛÎfiÔ˘», âÎÏË-ÚÒÓÔ˘Ó ¬Ìˆ˜ Ùc ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ (LEMAIRE A., Les ministeres aux origins de l’ Église (Paris: Cerf,1971, Û. 194; ^√ Lemaire ·Ú·¤ÌÂÈ Î·d ÛÙe öÚÁÔ ÙÔÜ ∫√¡π¢∞ƒ∏ °., ¶ÂÚd Ùɘ ÊÂÚÔ̤Ó˘ ‰È·-ÊÔÚĘ ÌÔÚÊáÓ âÓ Ùá ÔÏÈÙ‡̷ÙÈ ÙÔÜ àÚ¯ÈÎÔÜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔÜ 34-156 Ì.Ã.: ¶ÔÚ›ÛÌ·Ù· ÊÈÏÔÏÔ-ÁÈÎɘ ηd îÛÙÔÚÈÎɘ âÚ‡Ó˘ (\∞ıÉÓ·È, 19592). ¶·ÚfiÌÔȘ àfi„ÂȘ ‰È·Ù‡ˆÛ ÚfiÛÊ·Ù· Ìb ÌcÂÈÛÙÈÎe ÙÚfiÔ ï JONES D., O.P., ÛÙe ôÚıÚÔ ÙÔ˘ Was there a bishop of Rome in the FirstCentury, New Blackfriars, 80 (1999), ÛÛ. 128-43. ^∏ Û˘ÓÙÚÈÙÈÎc ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙáÓ ÓÂÒÙÂÚˆÓ îÛÙÔ-ÚÈÎáÓ óÛÙfiÛÔ ñÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ¬ÙÈ ì âÈÎÚ¿ÙËÛË ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘-âÈÎÂÊ·Ïɘ Ùɘ âÈÛÎÔɘ àÔÙÂ-ÏÂÖ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ. ∞éÙe Ôf ıa ÌÔÚÔÜÛ Óa ÂåˆıÂÖ ÂrÓ·È ¬ÙÈ ùÓÙˆ˜ Ûb οÔȘ Â-ÚÈÙÒÛÂȘ ö¯Ô˘Ì àÓ·ÊÔÚb˜ Ûb ÔÈ̤Ó˜ Ôf ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È öÓ·ÓÙÈ ÙáÓ ñÔÏÔ›ˆÓ, ηd ¬ÙÈ ·éÙeàÔÙÂÏÂÖ Î·Ùa ¿Û· Èı·ÓfiÙËÙ· ·Ú¿ÁÔÓÙ· Ôf Û˘Ó¤‚·Ï ÛÙc ‰È·ÌfiÚʈÛË Î·d ÙcÓ âÈÎÚ¿ÙË-ÛË ÙÔÜ âÈÛÎÔÈÎÔÜ ‚·ıÌÔÜ Ùɘ îÂÚˆÛ‡Ó˘. °ÂÓÈÎa ¬Ìˆ˜, ¬ˆ˜ ·Ú·ÙËÚÂÖ Î·d ï ∑Ë˙ÈԇϷ˜, ïâ›ÛÎÔÔ˜ âÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È îÛÙÔÚÈÎa ¬Ù·Ó ͯˆÚ›˙ÂÈ ≤Ó·˜ àe ÙÔf˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ j âÈÛÎfiÔ˘˜ ÁÈaÓa ηٷÛÙÂÖ ï «â›ÛÎÔÔ˜» (ZIZIOULAS, «Episkopé and Episcopos in the Early Church», Û. 33(ì öÌÊ·ÛË ÂrÓ·È ÙÔÜ Û˘ÁÁڷʤ·).

31. ^√ \πfiÏ˘ÙÔ˜ ÛÙcÓ \∞ÔÛÙÔÏÈÎc ¶·Ú¿‰ÔÛË (8.2), âÈÛËÌ·›ÓÂÈ ¬ÙÈ ï ‰È¿ÎÔÓÔ˜, Ûb àÓÙ›-ıÂÛË Úe˜ ÙeÓ â›ÛÎÔÔ Î·d ÙÔf˜ îÂÚÂÖ˜, ‰bÓ ö¯ÂÈ îÂÚˆÛ‡ÓË, ÚÔÊ·ÓᘠâÂȉc ‰bÓ ÌÔÚÂÖ Óa ÙÂ-ϤÛÂÈ Ùe Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔ Ùɘ ı›·˜ Â鯷ÚÈÛÙ›·˜. \∂aÓ ıˆڋÛÔ˘Ì ¬ÙÈ ì ‚·ÛÈÎc ‰È¿ÎÚÈÛË ÛÙcÓ \∂ÎÎÏË-Û›· ÂrÓ·È âΛÓË ÌÂÙ·Íf ÙáÓ ÔÈÌ¤ÓˆÓ Ôf ÙÂÏÔÜÓ ÙcÓ Â鯷ÚÈÛÙ›· àe Ùc Ì›· ηd ÙáÓ ñfiÏÔȈÓÈÛÙáÓ àe ÙcÓ ôÏÏË, Á›ÓÂÙ·È àÊÂÓe˜ Ê·ÓÂÚc ì ÌÂÁ¿ÏË àfiÛÙ·ÛË Ôf ¯ˆÚ›˙ÂÈ ÙeÓ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ- îÂÚ¤· àe ÙeÓ ‰È¿ÎÔÓÔ, ηd àÊÂÙ¤ÚÔ˘ Ùe fiÛÔ ÎÔÓÙ‡ÙÂÚ· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ï ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˜ ηd ï â›-ÛÎÔÔ˜, ùÓÙ·˜ àÌÊfiÙÂÚÔÈ ÚÔÂÛÙáÙ˜ Ùɘ Â鯷ÚÈÛÙ›·˜.

32. ¶Úe˜ \∂ÊÂÛ›Ô˘˜, 4. 1, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 186.33. ¶Úe˜ \∂ÊÂÛ›Ô˘˜, 2. 2, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 184. 34. ¶Úe˜ ª¿ÁÓËÙ·˜ 6.2, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 206. √î «ÚÔηı‹ÌÂÓÔÈ»

ÂrÓ·È âÓ ÚÔÎÂÈ̤ӈ ÚÔÊ·ÓᘠÔî ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ.35. ¶Úe˜ ª¿ÁÓËÙ·˜ 7.1, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 206.36. ¶Úe˜ ∆Ú·ÏÏÈ·ÓÔ‡˜, 2. 2, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 214.

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

181

ηd ÚÂÛ‚˘ÙÂÚ›Ô˘ ηd ‰È·ÎfiÓˆÓ Ú¿ÛÛˆÓ ÙÈ, ÔyÙÔ˜ Ôé ηı·Úe˜ ÙFÉ Û˘ÓÂȉ‹-ÛÂÈ»37. \∞ÎfiÌË ·Ú·Î¿Ùˆ ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ ÙÔf˜ ÈÛÙÔf˜ Óa ÂrÓ·È ñÔÙ·ÛÛfiÌÂÓÔÈ ÙáâÈÛÎfi ˇ ... ïÌÔ›ˆ˜ ηd Ùá ÚÂÛ‚˘ÙÂÚ›ˇ 38.

™Ùe ÚÔÔ›ÌÈÔ Ùɘ ¶Úe˜ ºÈÏ·‰ÂÏÊÂÖ˜ ï \πÁÓ¿ÙÈÔ˜ ̷ηڛ˙ÂÈ ÙÔf˜ ÈÛÙÔf˜«âaÓ âÓ ëÓd zÛÈÓ ÛfÓ Ùá âÈÛÎfi ˇ ηd ÙÔÖ˜ ÛfÓ ·éÙá ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔȘ ηd ‰È·Îfi-ÓÔȘ»39. ™Ùc Û˘Ó¤¯ÂÈ· àӷʤÚÂÈ ¬ÙÈ «íÓ ı˘ÛÈ·ÛÙ‹ÚÈÔÓ, ó˜ Âx˜ â›ÛÎÔÔ˜, ±Ì· ÙáÚÂÛ‚˘ÙÂÚ›ˆ ηd ‰È·ÎfiÓÔȘ»40. \∂›Û˘, ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ ÙÔf˜ ÈÛÙÔf˜ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜:«Ùá âÈÛÎfi ˇ ÚÔÛ¤¯ÂÙ ηd Ùá ÚÂÛ‚˘ÙÂÚ›ˆ ηd ‰È·ÎfiÓÔȘ»41. √î Û¯ÈÛÌ·ÙÈÎÔdÁ›ÓÔÓÙ·È ‰ÂÎÙÔd âaÓ ÌÂÙ·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó Î·d â·Ó¤ÏıÔ˘Ó Ûb ëÓfiÙËÙ· ù¯È êÏᘠÌb ÙeÓâ›ÛÎÔÔ àÏÏa Ìb Ùfi «Û˘Ó¤‰ÚÈÔÓ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘»42 (Ùe Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ·éÙe ÂrÓ·È ÔîÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ, ÙÔf˜ ïÔ›Ô˘˜ ï \πÁÓ¿ÙÈÔ˜ àÏÏÔÜ àÔηÏÂÖ Û˘Ó¤‰ÚÈÔÓ £ÂÔÜ)43. ∆¤-ÏÔ˜, ÛÙcÓ ¶Úe˜ ¶ÔχηÚÔÓ ï \πÁÓ¿ÙÈÔ˜ ηd ¿ÏÈ àӷʤÚÂÙ·È Ûb ¬ÛÔ˘˜ ñÔ-Ù¿ÛÛÔÓÙ·È «Ùá âÈÛÎfi ˇ , ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔȘ, ‰È·ÎfiÓÔȘ»44.

^À¿Ú¯Ô˘Ó ‰˘e àÎfiÌË âӉȷʤÚÔÓÙ· ÛÙÔȯÂÖ· ÛÙd˜ âÈÛÙÔÏb˜ ÙÔÜ \πÁÓ·Ù›Ô˘Ôf àÍ›˙ÂÈ Óa âÈÛËÌ·ÓıÔÜÓ. ∆e ÚáÙÔ ÂrÓ·È ¬ÙÈ ï \πÁÓ¿ÙÈÔ˜ ‰bÓ Î¿ÓÂÈ Âéı¤ˆ˜ÏfiÁÔ ÁÈa ñ·ÎÔc ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ ÛÙeÓ â›ÛÎÔÔ. ^∏ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfiÙÂÚËÛ¯ÂÙÈÎc àÓ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÂrÓ·È ï ö·ÈÓÔ˜ ÛÙÔf˜ êÁ›Ô˘˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ Ôf qÙ·ÓÛ˘Á¯ˆÚÔÜÓÙ[Â]˜ ·éÙá [‰ËÏ. Ùá âÈÛÎfi ˇ ]45, ÚÄÁÌ· Ôf Èı·Ófiٷٷ ÛËÌ·›ÓÂÈ,¬ˆ˜ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È Î·d àe Ùa Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ·, Ùe Û‚·ÛÌe ηd ÙcÓ ñÔ¯ˆÚËÙÈÎfi-ÙËÙ· Ôf ö‰ÂÈ¯Ó·Ó Ôî ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ à¤Ó·ÓÙÈ Ûb ≤Ó· Ó¤Ô Ûb ìÏÈΛ· â›ÛÎÔÔ46.\∞ÓÙ›ıÂÙ·, ï \πÁÓ¿ÙÈÔ˜ ıˆÚÂÖ ¬ÙÈ Ôî ‰È¿ÎÔÓÔÈ çÊ›ÏÔ˘Ó ñÔÙ·Ác ÛÙeÓ â›ÛÎÔÔηd ÙÔf˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜, ¬ˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È àe ÙeÓ ö·ÈÓÔ Ôf à¢ı‡ÓÂÈ ÛÙeÓ ‰È¿-

37. ¶Úe˜ ∆Ú·ÏÏÈ·ÓÔ‡˜, 7. 2, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 218.38. ¶Úe˜ ∆Ú·ÏÏÈ·ÓÔ‡˜, 13. 2, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 222.39. ¶Úe˜ ºÈÏ·‰ÂÏÊÂÖ˜, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 236. ∂rÓ·È âӉȷʤÚÔÓ ¬ÙÈ

â‰á, ¬ˆ˜ ηd Ûb ôÏÏ· ÛËÌÂÖ·, Ôî ‰È¿ÎÔÓÔÈ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ìb ÙeÓ â›ÛÎÔÔ Î·d ÙÔf˜ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˘˜. 40. ¶Úe˜ ºÈÏ·‰ÂÏÊÂÖ˜, 4, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 238.41. ¶Úe˜ ºÈÏ·‰ÂÏÊÂÖ˜, 7.1, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 242.42. ¶Úe˜ ºÈÏ·‰ÂÏÊÂÖ˜, 8, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 242. 43. ¶Úe˜ ∆Ú·ÏÏÈ·ÓÔ‡˜, 3.1, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 216.44. ¶Úe˜ ¶ÔχηÚÔÓ, 6.1, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 266.45. ¶Úe˜ ª¿ÁÓËÙ·˜, 3.1, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 204.46. µÏ. Û¯ÂÙÈÎa Ùc ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔÜ HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 205 ηd ÙÔÜ SULLIVAN,

From Apostles to Bishops, Û. 109. ^∏ öÓÓÔÈ· Ùɘ ñ·ÎÔɘ ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ ÛÙeÓ â›ÛÎÔÔ ıaàÓ·Ù˘¯ıÂÖ, ‰ÈηÈÔÏÔÁË̤ӷ, Ûb ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· ΛÌÂÓ·.

£∂√§√°π∞ 2/2009

182

ÎÔÓÔ ∑ˆÙ›ˆÓ·, ‰ÈfiÙÈ ñÔÙ¿ÛÛÂÙ·È Ùá âÈÛÎfi ˇ ó˜ ¯¿ÚÈÙÈ £ÂÔÜ Î·d Ùá ÚÂÛ‚˘-ÙÂÚ›ˆ ó˜ Ófï \πËÛÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ47.

∆e ‰Â‡ÙÂÚÔ âӉȷʤÚÔÓ ÛÙÔȯÂÖÔ ÙáÓ âÈÛÙÔÏáÓ ÙÔÜ \πÁÓ·Ù›Ô˘ ö¯ÂÈ Óa οÓÂÈÌb Ùc Û˘Ì‚Ô˘Ïc Ôf à¢ı‡ÓÂÈ ÛÙeÓ ¶ÔχηÚÔ ¬ÙÈ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Óa âÈÏÂÁÂÖηd Óa àÔÛÙ·ÏÂÖ àÓÙÈÚfiÛˆfi˜ ÙÔ˘˜ àe ÙcÓ âÎÎÏËÛ›· Ùɘ ™Ì‡ÚÓ˘ ÛÙcÓ\∞ÓÙÈfi¯ÂÈ·, ıa Ú¤ÂÈ Óa Û˘ÁηϤÛÂÈ «Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔÓ ... ıÂÔÚ¤ÛÙ·ÙÔÓ»48. ∞éÙfi,¬ˆ˜ ·Ú·ÙËÚÂÖ ï Sullivan, Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ Ùe Û˘ÓÔ‰ÈÎe ÛÙÔȯÂÖÔ Î·Ùa ÙcÓ ôÛÎËÛËÙɘ âÍÔ˘Û›·˜ ... [^∏] àÔÛÙÔÏc àÓÙÈÚÔÛÒÔ˘ ‰bÓ ÂrÓ·È Ú¿ÍË ÌfiÓÔ ÙÔÜ âÈÛÎfi-Ô˘. \∂ÊfiÛÔÓ ï \πÁÓ¿ÙÈÔ˜ çÓÔÌ¿˙ÂÈ Ùe ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÈÔ «Û˘Ó¤‰ÚÈÔ [ηd ù¯È Û˘Ì‚Ô‡-ÏÈÔ] ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘» (ºÈÏ·‰ÂÏÊÂÖ˜, 8.1), ì Û‡ÁÎÏËÛË Û˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ ñÔ‚¿ÏÏÂÈ ÙcÓ剤· ÌÈĘ ÂéÚ‡ÙÂÚ˘ Û˘ÌÌÂÙԯɘ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ÛÙcÓ âÎÏÔÁc ÙÔÜ àÓÙÈÚÔÛÒ-Ô˘ ηd ÛÙcÓ àÓ¿ıÂÛË ÙáÓ Î·ıËÎfiÓÙˆÓ ÙÔ˘49. ¶Èı·Ófiٷٷ ÏÔÈeÓ ÛÙe Û˘Ì‚Ô‡-ÏÈÔ ·éÙe ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó Î·d Ï·˚ÎÔ›.

∆e ¬ÙÈ ÛÙe ‰Â‡ÙÂÚÔ ·åáÓ· Ôî \∂ÎÎÏËۛ˜ ‰ÈÔÈÎÔÜÓÙ·Ó ÂúÙ àe ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜(/âÈÛÎfiÔ˘˜) ÂúÙ àe ÙeÓ â›ÛÎÔÔ Ì·˙d Ìb ÙÔf˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ ηٷʷ›ÓÂÙ·Èηd àe ôÏÏ· ΛÌÂÓ·, Ùa ïÔÖ· ¬Ìˆ˜ ‰bÓ ÂrÓ·È ‰˘Ó·ÙeÓ Óa ÌÓËÌÔÓ¢ıÔÜÓ ÛÙeÏ·›ÛÈÔ ÙÔÜ ·ÚfiÓÙÔ˜ ôÚıÚÔ˘50. √î ·Ú·¿Óˆ àÓ·ÊÔÚb˜ ÎÚ›ıËÎ·Ó àÓ·ÁηÖ˜,

47. ¶Úe˜ ª¿ÁÓËÙ·˜, 2, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 204. 48. ¶Úe˜ ¶ÔχηÚÔÓ, 7.2, ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 268.49. SULLIVAN, From Apostles to Bishops, Û. 123.50. h∞˜ ‰ÒÛÔ˘ÌÂ, óÛÙfiÛÔ, Ìb Û˘ÓÙÔÌ›· ÌÂÚÈÎa àÎfiÌË ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·. ^√ ¶ÔχηÚÔ˜ ÍÂÎÈÓÄ

ÙcÓ âÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ¶Úe˜ ºÈÏÈËÛ›Ô˘˜ Ìb Ùc ÊÚ¿ÛË «¶ÔχηÚÔ˜ ηd Ôî ÛfÓ ·éÙá ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈÙFÉ \EÎÎÏËÛ›÷· ÙÔÜ £ÂÔÜ ÙFÉ ·ÚÔÈÎÔ‡ÛFË ºÈÏ›Ô˘˜» (¶ÔÏ˘Î¿ÚÔ˘ \∂ÈÛÙÔÏ‹, ÛÙe HOLMES, TheApostolic Fathers, Û. 280). ¶·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÔf˜ ºÈÏÈËÛ›Ô˘˜ Óa ñ·ÎÔ‡Ô˘Ó ÛÙÔf˜ ÚÂ-Û‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ ηd ÙÔf˜ ‰È·ÎfiÓÔ˘˜ (5.3, ÛÙe ú‰ÈÔ, Û. 286), ¯ˆÚd˜ Óa àӷʤÚÂÙ·È Ûb â›ÛÎÔÔ, ÚÄÁÌ·Ôf ñÔ‰ËÏÒÓÂÈ Ùc Ìc ≈·ÚÍË âÈÛÎfiÔ˘ ÛÙcÓ \∂ÎÎÏËÛ›· ÙáÓ ºÈÏ›ˆÓ. ™‡Ìʈӷ Ìb ¬Û· ÁÚ¿-ÊÂÈ ï ¶ÔχηÚÔ˜, Ùa ηı‹ÎÔÓÙ· ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ÙáÓ ºÈÏ›ˆÓ ÂrÓ·È âÓ ÔÏ-ÏÔÖ˜ Ùa ú‰È· Ìb ·éÙa Ôf ï \πÁÓ¿ÙÈÔ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ó˜ ηı‹ÎÔÓÙ· ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ ÛÙcÓ âÈÛÙÔÏ‹ÙÔ˘ Úe˜ ÙeÓ ¶ÔχηÚÔ (‚Ï. ¶ÔÏ˘Î¿ÚÔ˘ \∂ÈÛÙÔÏ‹, 6.1 ÛÙe HOLMES, The Apostolic Fathers,Û. 286-7 ηıg˜ ηd ÙcÓ ¶Úe˜ ¶ÔχηÚÔÓ âÈÛÙÔÏc ÙÔÜ \πÁÓ·Ù›Ô˘, passimØ ‚Ï. â›Û˘ ηdSULLIVAN, From Apostles to Bishops, Û. 129). \∂›Û˘, ï ¶ÔÈÌcÓ ÙÔÜ ^∂ÚÌÄ (ÁÚ¿ÊÙËΠÈı·Ófi-ٷٷ ÛÙe ÚáÙÔ ÌÈÛfi ÙÔÜ 2Ô˘ ·åáÓ· ηd àӷʤÚÂÙ·È ÛÙcÓ \∂ÎÎÏËÛ›· Ùɘ ƒÒÌ˘) ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈ ÙcÛ˘ÏÏÔÁÈÎc ‰È·Ô›Ì·ÓÛË Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ àe ÙÔ‡˜ «ÚÔËÁÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜» (¬Ú·ÛȘ ‚ã, 2.6.6, HOLMES,The Apostolic Fathers, Û. 464 ηd ¬Ú·ÛȘ Áã, 9.17.7, HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 488),ÙÔ‡˜ «ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜» (¬Ú·ÛȘ ‚ã, 4.8.2, HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 468 ηd ¬Ú·ÛȘ Áã,3.1.8, HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 470), ηd ÙÔ‡˜ «ÚˆÙÔηı‰ÚÖÙ·˜» (¬Ú·ÛȘ Áã, 9.17.7,HOLMES, The Apostolic Fathers, Û. 488). h∞˜ ÛËÌÂȈıÂÖ Ù¤ÏÔ˜ ¬ÙÈ ì ·úÛıËÛË ÌÈĘ οÔÈ·˜ ÏË-ÚfiÙËÙ·˜ Ùɘ âÈÛÎÔɘ àÎfiÌË Î·d âÓ àÔ˘Û›÷· âÈÛÎfiÔ˘ (ÏfiÁˆ âΉËÌ›·˜ ÙÔ˘) âÈ‚ÈÒÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

183

‰ÈfiÙÈ ì ·ÚÂÚÌËÓ›· Ùɘ îÛÙÔÚ›·˜ ηd Ùɘ ıÂÔÏÔÁ›·˜ Ùɘ àÚ¯·›·˜ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ó˜Úe˜ Ùa ı¤Ì·Ù· ·éÙa ÛÙeÓ ÙfiÔ Ì·˜ ÂrÓ·È ÔÏÏb˜ ÊÔÚb˜ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ηd Û˘¯Óa¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂÖÙ·È ÁÈa Ùc ıÂÔÏÔÁÈÎc ηÙÔ¯‡ÚˆÛË ëÓe˜ «âÈÛÎÔÔÌÔÓÈÛÌÔÜ» Ôfö¯ÂÈ Û˘Ó‹ıˆ˜ ó˜ Ú·ÎÙÈÎc Û˘Ó¤ÂÈ· Ùc ‰È·ÈÒÓÈÛË Ùɘ àÓ·ÙÚÔɘ Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfi-ÙËÙ·˜ ÛÙa ¬ÚÈ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ. ∆e ÙÔ›Ô óÛÙfiÛÔ ıa ηٷÛÙÂÖ Û·Ê¤ÛÙÂÚÔ àeÙcÓ Û˘ÓÔÙÈÎc àÓ·ÊÔÚa ÛÙd˜ Û˘Ófi‰Ô˘˜ Ùɘ àÚ¯·›·˜ \∂ÎÎÏËÛ›·˜, ì ïÔ›· àÎÔ-ÏÔ˘ıÂÖ ÛÙc Û˘Ó¤¯ÂÈ·51.

iii) ^∏ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ηd ì ıÂÔÏÔÁ›· ÙáÓ Û˘Ófi‰ˆÓ Ùɘ àÚ¯·›·˜ \∂ÎÎÏË-Û›·˜

^∏ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ âÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÁÈa ÚÒÙË ÊÔÚa ÛÙe ¯áÚÔ ÙɘâÈÛÎÔɘ52. ¢bÓ ö¯Ô˘Ì âӉ›ÍÂȘ ÁÈa Û‡ÁÎÏËÛË Û˘Ófi‰ˆÓ ÌÂÙ·Íf ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓàe ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎb˜ âÈÛÎÔb˜ ÚdÓ àe Ùa Ù¤ÏË ÙÔÜ 2Ô˘ ·åáÓ·. \∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜ ıˆ-ÚÂÖÙ·È ‚¤‚·ÈÔ ¬ÙÈ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Û˘ÓÔ‰ÈÎÔÜ ¯·Ú·ÎÙÉÚ· Ï¿Ì‚·Ó·Ó ¯ÒÚ· âͷگɘÛÙd˜ âÈÛÎÔ¤˜, Ìb ÚÔÊ·ÓÉ ÛÎÔe Ùc ‰È·¯Â›ÚÈÛË ıÂÔÏÔÁÈÎáÓ Î·d Ú·ÎÙÈÎáÓ

Ùa ̤۷ ÙÔÜ 3Ô˘ ·åáÓ·. °Èa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙcÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·éÙ‹, ÌÂÙa Ùe ı¿Ó·ÙÔ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ ƒÒ-Ì˘ º·‚›Ô˘, Ôî ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ Ùɘ ƒÒÌ˘ à¢ı‡ÓÔÓÙ·È ÁÚ·ÙᘠÛÙcÓ \∂ÎÎÏËÛ›· Ùɘ ∫·Ú¯Ë‰fiÓ·˜Ìb âÈÛÎÔÈÎe RÊÔ˜, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÁÈa ÙÔf˜ ë·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÙeÓ ¬ÚÔ «praepositi», ÙeÓ ïÔÖÔ ï∫˘ÚÈ·Óe˜ ηÓÔÓÈÎa ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂÖ ÁÈa ÙÔf˜ âÈÛÎfiÔ˘˜. ^√ ∫˘ÚÈ·Óe˜ Û˘ÓÙ¿ÛÛÂÈ ÙcÓ à¿ÓÙË-Û‹ ÙÔ˘ ÛÙcÓ ·Ú·¿Óˆ âÈÛÙÔÏc Ìb ÙÚfiÔ Ôf Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ Ùe Û‚·ÛÌfi ÙÔ˘ ÛÙe, sede vacante,·éÍË̤ÓÔ ÎÜÚÔ˜ ÙÔÜ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ Ùɘ ƒÒÌ˘, àÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÁÈa ·åÙÈ¿ÛÂȘ ÔfÙÔÜ àÔ‰›‰Ô˘Ó ηd àԉ¯fiÌÂÓÔ˜ Ùc Û˘Ì‚Ô˘Ï‹ ÙÔ˘˜ ÁÈa Ùc ÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛË ÙáÓ ÂÙˆÎfiÙˆÓ (‚Ï.Û¯ÂÙÈÎa ÛÙe SULLIVAN, From Apostles to Bishops, ÛÛ. 207-8 ηd ÛÙe CLARKE G., The Letters ofCyprian of Carthage, trans. and comm., i (Ancient Christian Writers, 43) (New York, NewmanPress, 1984), Û. 203).

51. ^∏ Û˘ÏÏÔÁÈÎfiÙËÙ·, Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·, ηd Û˘ÌÌÂÙÔ¯ÈÎfiÙËÙ· àÓ·ÊÔÚÈÎa Ìb Ùc ‰È·Ô›Ì·ÓÛËÙáÓ âÈÛÎÔáÓ, ÛÙcÓ ïÔ›· àÓ·ÊÂÚı‹Î·ÌÂ, àÏÏa ηd Ìb Ùc ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙáÓ Û˘Ófi‰ˆÓ, ÛÙcÓ ïÔ›·ÚfiÎÂÈÙ·È à̤ۈ˜ ÙÒÚ· Óa àÓ·ÊÂÚıÔÜÌÂ, âÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È Î·d àe ÙeÓ ª√™Ã√ ¢., ÛÙe öÚÁÔ ÙÔ˘\∞e ÙeÓ ò√ÛÈÚÈ ÛÙeÓ Àîe ¢·˘›‰: ^∏ Á¤ÓÂÛË Î·d Ùe àÚ¯¤ÁÔÓÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔÜ ÛÙcÓ∞úÁ˘ÙÔ (\∞ı‹Ó·: ¶·ÚÔ˘Û›·, 2002).

52. ^∏ ·Ú·Î¿Ùˆ àÓ¿Ï˘ÛË àÎÔÏÔ˘ıÂÖ Ûb ÁÂÓÈÎb˜ ÁÚ·ÌÌb˜ Ùe HESS H., The Early De-velopment of Canon Law and the Council of Serdica (Oxford: Oxford University Press, 2002).^∏ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎc âÌÊ¿ÓÈÛË Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙe ¯áÚÔ Ùɘ âÈÛÎÔɘ ö¯ÂÈ âÈÛËÌ·ÓıÂÖ àeÔÏf ·Ï·ÈfiÙÂÚ·Ø ‚Ï., ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ùe ôÚıÚÔ ÙÔÜ MAROT H. «Conciles anteniceens etconciles œcumeniques» ÛÙe BOTTE B. et al., Le concile et les conciles: Contribution à l’ histoirede la vie conciliaire de l’ Église (éditions de Chevetogne - éditions du Cerf, 1960), ÛÛ. 22-23.

£∂√§√°π∞ 2/2009

184

˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ53. ≠∂Ó· Ù¤ÙÔÈÔ ˙‹ÙËÌ· qÙ·Ó ì âÎÏÔÁc ÎÏËÚÈÎáÓ, àÓÙÈÚÔÛÒˆÓ, Î.Ï.∂ú‰·Ì õ‰Ë, ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙcÓ ÚÔÙÚÔc ÙÔÜ \πÁÓ·Ù›Ô˘ ÛÙeÓ ¶ÔχηÚÔ ÓaÛ˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ «Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔÓ ıÂÔÚ¤ÛÙ·ÙÔÓ» ÁÈa ÙcÓ âÈÏÔÁc ηd ÙcÓ àÔÛÙÔÏcâÎÚÔÛÒÔ˘ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ùɘ ™Ì‡ÚÓ˘ ÛÙc ™˘Ú›·. ∂ú‰·Ì â›Û˘ ÙcÓ ÚÔ-ÙÚÔc ÙÔÜ Û˘ÁÁڷʤ· Ùɘ ¢È‰·¯É˜ Úe˜ ÙÔf˜ àÔ‰¤ÎÙ˜ Ù˘ Óa ¯ÂÈÚÔÙÔÓ‹ÛÔ˘ÓâÈÛÎfiÔ˘˜ ηd ‰È·ÎfiÓÔ˘˜. \∂ÈϤÔÓ, ï \πfiÏ˘ÙÔ˜ ÛÙcÓ \∞ÔÛÙÔÏÈÎc ¶·Ú¿-‰ÔÛË ·Ú·ÙËÚÂÖ ¬ÙÈ ï â›ÛÎÔÔ˜ âÎϤÁÂÙ·È «àe ·ÓÙe˜ ÙÔÜ Ï·ÔÜ»54. ¢ÈηÈÔ-ÏÔÁË̤ӷ ï Hess ·Ú·ÙËÚÂÖ ¬ÙÈ ì à·Ú¯c Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙcÓ \∂ÎÎÏËÛ›·Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ìb ÙcÓ âÎÏÔÁc ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ àe Ùe Ï·fi, ÚÔÛı¤ÙÔÓÙ·˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ¬ÙȬϷ Ùa ôÏÏ· ÛÙc Û¯¤ÛË ÙÔ˘˜ [ÙáÓ ÈÛÙáÓ] Ìb âÎÂÖÓÔÓ [ÙeÓ â›ÛÎÔÔ] ηd âΛ-ÓÔ˘ Ìb ÙÔf˜ ÈÛÙÔf˜ ıÂÌÂÏÈÒÓÔÓÙ·Ó Û\ ·éÙcÓ ÙcÓ Ú¿ÍË55.

ªÈa ‰Â‡ÙÂÚË ïÌ¿‰· ıÂÌ¿ÙˆÓ Ôf à·ÈÙÔÜÛ·Ó Û˘ÓÔ‰ÈÎc àÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Î·ÙaÙcÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÛÙcÓ ïÔ›· àÓ·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ ۯÂÙÈ˙fiÙ·Ó Ìb ıÂÔÏÔÁÈÎa ηd ÔÈÌ·-ÓÙÈÎa ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·. ™Ùe Ï·›ÛÈÔ ·éÙe âÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Î·d ì ÂÚ›ÊËÌË «àÔÛÙÔÏÈÎcÛ‡ÓÔ‰Ô˜». ∂rÓ·È ÚÔÊ·Ób˜ ¬ÙÈ ì Û‡ÓÔ‰Ô˜ ·éÙc ‰bÓ Û˘ÓÈÛÙÄ Û‡ÓÔ‰Ô Ìb Ùc ÌÂÙ·-ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË öÓÓÔÈ· ÙÔÜ ùÚÔ˘, ‰ËÏ·‰c Ìb ÙcÓ öÓÓÔÈ· Ùɘ Û˘ÌÌÂÙԯɘ ÙáÓ âÈÎÂ-Ê·Ïɘ ÔÈÌ¤ÓˆÓ ÙáÓ âÈÛÎÔáÓ –Ôî ÚáÙ˜ ·Ú·ÔÌb˜ ÛÙcÓ «àÔÛÙÔÏÈÎcÛ‡ÓÔ‰Ô» ó˜ ÌÔÓÙ¤ÏÔ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ Û˘Ófi‰Ô˘ Ìb ·éÙc ÙcÓ öÓÓÔÈ· àÓ¿ÁÔÓÙ·È ÛÙaÙ¤ÏË ÙÔÜ 4Ô˘ ·åáÓ·56. ¢bÓ ıa ÌÔÜÌ Ûb ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Û¯ÂÙÈÎa Ìb Ùa ÚÔ‚Ï‹Ì·-Ù· Ôf ÚÔ·ÙÔ˘Ó àe ÙeÓ ÙÚfiÔ Ìb ÙeÓ ïÔÖÔ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ùc Û‡ÓÔ‰Ô ·éÙc ï§Ô˘ÎĘ57. £a àÚÎÂÛÙÔÜÌ êÏᘠÛÙe Óa âÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ì Ùe ÛËÌ·ÓÙÈÎe ÚfiÏÔ Ôfö·ÈÍ ÁÈa ÙcÓ àÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙáÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ôf Û˘˙ËÙ‹ıËÎ·Ó ÛÙc Û‡ÓÔ‰Ô ìÙÔÈÎc \∂ÎÎÏËÛ›· ÙáÓ ^πÂÚÔÛÔχ̈Ó, ηd Ì¿ÏÈÛÙ· Ôî ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ› Ù˘, Ôî ïÔÖÔÈÛ˘Ó·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ìb ÙÔf˜ àÔÛÙfiÏÔ˘˜ ÁÈa Ùe ‰¤ÔÓ ÁÂÓ¤Ûı·È58.

53. µÏ. HESS, The Early Development of Canon Law, ÛÛ. 5-6.54. π¶¶√§À∆√™, \∞ÔÛÙÔÏÈÎc ¶·Ú¿‰ÔÛË, 2.55. HESS, The Early Development of Canon Law, Û. 29, ñÔÛ. 97.56. µÏ. HESS, The Early Development of Canon Law, Û. 5.57. °Èa Û¯ÂÙÈÎc àÓ¿Ï˘ÛË, ‚Ï., ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÛÙe FITZMYER J., The Acts of the Apostles

(New York: Doubleday, 1998), ÛÛ. 538-550. ∆e ¬ÙÈ ì «àÔÛÙÔÏÈÎc Û‡ÓÔ‰Ô˜» ‰bÓ àÔÙÂÏÂÖ âÈÓfiË-ÛË ÙÔÜ §Ô˘ÎÄ Ê·›ÓÂÙ·È àe Ùe ¬ÙÈ ÙcÓ ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈ Î·d ï ¶·ÜÏÔ˜ ÛÙcÓ ¶Úe˜ °·Ï¿Ù·˜, 2. 1-10.

58. ≠√ˆ˜ ‰È·‚¿˙Ô˘Ì ÛÙd˜ ¶Ú¿ÍÂȘ, ï ¶·ÜÏÔ˜ ηd ï µ·ÚÓ¿‚·˜ ËÁ·›ÓÔ˘Ó «Úe˜ ÙÔf˜ àÔ-ÛÙfiÏÔ˘˜ ηd ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ Âå˜ ^πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì» (¶Ú¿ÍÂȘ, 15. 2). ™Ùa ^πÂÚÔÛfiÏ˘Ì· ÙÔf˜ öÁÈÓ ñÔ-‰Ô¯‹ «ñe Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ηd ÙáÓ àÔÛÙfiÏˆÓ Î·d ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ» (15.4). «™˘Ó‹¯ıËÛ·Ó» ÁÈaÓa Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Ùe ı¤Ì· Ôî àfiÛÙÔÏÔÈ Î·d Ôî ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ (15.6). ¶·Ú·Î¿Ùˆ àӷʤÚÂÙ·È ¬ÙÈ«ö‰ÔÍ ÙÔÖ˜ àÔÛÙfiÏÔȘ ηd ÙÔÖ˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔȘ ÛfÓ ¬ÏFË ÙFÉ \∂ÎÎÏËÛ›÷·» (15.22) Óa âÎϤÍÔ˘Ó Î·d

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

185

√î àÚ¯·ÈfiÙÂÚ˜ Û‡ÓÔ‰ÔÈ ÁÈa Ùd˜ ïÔÖ˜ ö¯Ô˘ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ìb ÙcÓ àÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ùɘ ·¥ÚÂÛ˘ ÙÔÜ ªÔÓÙ·ÓÈÛÌÔÜ. ^√ ∂éÛ¤‚ÈÔ˜·Ú·ı¤ÙÂÈ ÙcÓ àÓ·ÊÔÚa οÔÈÔ˘ àÓÒÓ˘ÌÔ˘ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˘, ï ïÔÖÔ˜ ÌÂÙ·ÍfôÏÏˆÓ ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈ Ùd˜ Û¯ÂÙÈÎb˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÛÙcÓ \∂ÎÎÏËÛ›· Ùɘ ò∞Á΢ڷ˜, ηÙaÙd˜ ïÔÖ˜ ï ú‰ÈÔ˜ àÓÙÈÙ¿¯ıËΠÛÙcÓ Î·ÈÓÔÊ·ÓÉ ·¥ÚÂÛË, ÚÄÁÌ· Ôf ÁËÛÂÙcÓ âÓ ÏfiÁˇ \∂ÎÎÏËÛ›· ÛÙe Óa ηٷ‰ÈοÛÂÈ Ùe ªÔÓÙ·ÓÈÛÌfi. ™Ùc Û˘Ó¤¯ÂÈ· ïàÓÒÓ˘ÌÔ˜ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˜ àӷʤÚÂÙ·È ÛÙcÓ ·Ú¿ÎÏËÛË «ÙáÓ Î·Ùa ÙfiÔÓ ÚÂÛ‚˘-Ù¤ÚˆÓ» Óa ÁÚ¿„ÂÈ Û¯ÂÙÈÎe ñfiÌÓËÌ·, ÚÄÁÌ· Ùe ïÔÖÔ öÚ·Í àÚÁfiÙÂÚ·59.¶ÚÔÛı¤ÙÂÈ â›Û˘ ÌÈa ÛËÌ·ÓÙÈÎc ÏËÚÔÊÔÚ›· Ìb ÙcÓ ëÍɘ ÊÚ¿ÛË: «ÙáÓ ÁaÚηÙa ÙcÓ \∞Û›·Ó ÈÛÙáÓ ÔÏÏ¿ÎȘ ηd ÔÏÏ· FÉ Ùɘ \∞Û›·˜ Û˘ÓÂÏıfiÓÙˆÓ... ηdàÔ‰ÔÎÈÌ·Û¿ÓÙˆÓ ÙcÓ ·¥ÚÂÛÈÓ...». ¶·Ú·Î¿Ùˆ ï ∂éÛ¤‚ÈÔ˜ ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈ âÈÛÙÔÏcÙÔÜ ™ÂÚ·›ˆÓÔ˜, âÈÛÎfiÔ˘ \∞ÓÙÈԯ›·˜, ÙcÓ ïÔ›· ÚÔÛ˘ÔÁÚ¿ÊÔ˘Ó ï ∞éÚ‹-ÏÈÔ˜ ∫˘Ú‹ÓÈÔ˜ ηd ï ∞úÏÈÔ˜ ¶fiÏÈÔ˜ \πÔ‡ÏÈÔ˜, âÎ ÙáÓ ïÔ›ˆÓ ï ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ÌfiÓÔñÔÁÚ¿ÊÂÈ ó˜ â›ÛÎÔÔ˜, ÚÄÁÌ· Ôf Èı·ÓeÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ¬ÙÈ ï ÚáÙÔ˜ qÙ·ÓÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˜60.

\∞e Ùd˜ âÓ ÏfiÁˇ àÓ·ÊÔÚb˜ Û˘ÌÂÚ·›ÓÔ˘Ì ¬ÙÈ ï ªÔÓÙ·ÓÈÛÌe˜ ηٷ‰Èο-ÛÙËΠàe ÔÏÏb˜ ÙÔÈΤ˜, âÓÙe˜ ‰ËÏ·‰c ÙáÓ ïÚ›ˆÓ Ùɘ âÈÛÎÔɘ, Û˘Ófi‰Ô˘˜Î·d ù¯È àe οÔÈ· ÂéÚ‡ÙÂÚË Û‡ÓÔ‰Ô ÛÙcÓ ïÔ›· ıa âÎÚÔÛˆÔÜÓÙ·Ó Ôî âÈ-ÛÎÔb˜ ‰Èa ÙáÓ âÈÎÂÊ·Ïɘ ÙÔ˘˜. ™Ùd˜ Û˘Ófi‰Ô˘˜ ·éÙb˜ ÚÔ˝ÛÙ·ÓÙÔ Ôî ÔÈ̤Ó˜οı âÈÛÎÔɘ, Ûb ôÏϘ ‰ËÏ·‰c ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ, ηd Ûb ôÏϘ ïâ›ÛÎÔÔ˜ Ìb ÙÔf˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜, Ôî ïÔÖÔÈ Î·d ñ¤ÁÚ·Ê·Ó Ùa Û¯ÂÙÈÎa ΛÌÂ-Ó·, âÓá àÔÊ·ÛÈÛÙÈÎɘ ÛËÌ·Û›·˜ ÛÙd˜ âÓ ÏfiÁˇ Û˘Ófi‰Ô˘˜ qÙ·Ó Î·d ì Û˘ÌÌÂÙÔ¯cÙáÓ Ï·˚ÎáÓ61.

Óa ÛÙ›ÏÔ˘Ó àÓÙÈÚÔÛÒÔ˘˜ ÛÙcÓ \∞ÓÙÈfi¯ÂÈ·, âÓá ì Û¯ÂÙÈÎc âÈÛÙÔÏ‹ - àfiÊ·ÛË Ùɘ Û˘Ófi‰Ô˘àÚ¯›˙ÂÈ Ìb Ùc ÊÚ¿ÛË «Ôî àfiÛÙÔÏÔÈ Î·d Ôî ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ Î·d Ôî à‰ÂÏÊÔ›» (15.23). ™Ùc Û‡ÓÔ‰Ô·éÙc âÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î·Ùa οÔÈÔ ÙÚfiÔ ï ÌbÓ ¶¤ÙÚÔ˜ Óa ÌÈÏÄ ó˜ âÎÚfiÛˆÔ˜ ÙáÓ \∞ÔÛÙfiψÓï ‰b \π¿Îˆ‚Ô˜ ó˜ âÎÚfiÛˆÔ˜ ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ Ùɘ ÙÔÈÎɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ (âÈÛÎÔɘ). ^∏ ÛÔ˘-‰·ÈfiÙËÙ· Ùɘ ÁÓÒÌ˘ ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ Ùɘ ÙÔÈÎɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ê·›ÓÂÙ·È àe Ùe ¬ÙÈ ì ÚfiÙ·ÛËÙÔÜ \π·ÎÒ‚Ô˘ ÁÈa ÙcÓ àÔÊ˘Á‹ «ÙáÓ àÏÈÛÁËÌ¿ÙˆÓ ÙáÓ Âå‰ÒÏˆÓ Î·d Ùɘ ÔÚÓ›·˜ ηd ÙÔÜ ÓÈ-ÎÙÔÜ Î·d ÙÔÜ ·¥Ì·ÙÔ˜» âÓۈ̷ÙÒÓÂÙ·È ÛÙcÓ ÙÂÏÈÎc àfiÊ·ÛË Ùɘ Û˘Ófi‰Ô˘ (‚Ï. 15. 20 ηd 29 àÓÙ›-ÛÙÔȯ·Ø Ùe ¬ÙÈ ·éÙc ÂrÓ·È ì ı¤ÛË ÙÔÜ \π·ÎÒ‚Ô˘ ηd ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Î·d àe Ùe¶Ú¿ÍÂȘ, 21. 18-26).

59. ∂À™∂µπ√À, \∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎc ^πÛÙÔÚ›·, 5. 16., PG 20, 465B.60. ∂À™∂µπ√À, \∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎc ^πÛÙÔÚ›·, 5. 19., PG 20, 481A-B61. µÏ. ηd HESS, The Early Development of Canon Law, ÛÛ. 6-8.

£∂√§√°π∞ 2/2009

186

^∏ ÛËÌ·Û›· Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙa ¬ÚÈ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Î·dàe Ùe ¬ÙÈ, ¬ˆ˜ ö¯ÂÈ â·ÓÂÈÏËÌ̤ӷ âÈÛËÌ·ÓıÂÖ, àÔÙ¤ÏÂÛ Ùc ‚¿ÛË Î·d ÙeÚfiÙ˘Ô ÁÈa Ùc Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙáÓ ÂéÚ‡ÙÂÚˆÓ Û˘Ófi‰ˆÓ Ùɘ àÚ¯·›·˜ \∂ÎÎÏËÛ›·˜.^√ ªËÙÚÔÔÏ›Ù˘ ¶ÂÚÁ¿ÌÔ˘ \πˆ¿ÓÓ˘ ∑Ë˙ÈԇϷ˜, ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ö¯ÂÈ ñÔ-ÛÙËÚ›ÍÂÈ ¬ÙÈ:

âaÓ ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘Ì ÚÔÛ¯ÙÈÎa ÙeÓ ÙÚfiÔ Ìb ÙeÓ ïÔÖÔ àÓ·Ù‡¯ıËΠì Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËٷηÙa ÙÔf˜ ÚÒÙÔ˘˜ ·åáÓ˜, Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈÔÜÌ ¬ÙÈ Ôî àÚ¯·Ö˜ Û‡ÓÔ‰ÔÈ àÔÙÂÏÔÜÛ·ÓÚÔÂÎÙ¿ÛÂȘ j àÎfiÌ· ηd àÓÙ›ÁÚ·Ê· ÙÔÜ ÙÚfiÔ˘ Ìb ÙeÓ ïÔÖÔ ì Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· Âr¯ÂâÊ·ÚÌÔÛÙÂÖ ÛÙcÓ ÙÔÈÎc \∂ÎÎÏËÛ›· [âÈÛÎÔ‹]. ∞éÙe Ôf àÓÙÂÁÚ¿ÊË Î·d ¯ÚËÛÈÌÔ-ÔÈ‹ıËΠó˜ ñfi‰ÂÈÁÌ· [ÁÈa Ùc Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙáÓ àÚ¯·›ˆÓ Û˘Ófi‰ˆÓ] qÙ·Ó Ùe åÁÓ·-ÙÈ·Ófi «Û˘Ó¤‰ÚÈÔÓ âÈÛÎfiÔ˘» ηd ù¯È, ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ì àÔÛÙÔÏÈÎc Û‡ÓÔ‰Ô˜ ÔfàӷʤÚÂÙ·È ÛÙd˜ ¶Ú¿ÍÂȘ62.

\π‰È·›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈÎb˜ àe ÙcÓ ôÔ„Ë ·éÙɘ Ùɘ âͤÏÈ͢ ÂrÓ·È Ôî ÏËÚÔÊÔ-ڛ˜ Ôf ö¯Ô˘Ì ÁÈa Ùd˜ Û˘Ófi‰Ô˘˜ ÙáÓ \∂ÎÎÏËÛÈáÓ Ùɘ µÔÚ›Ԣ \∞ÊÚÈÎɘ ÔfÛ˘ÓÂÎÏ‹ıËÛ·Ó Î·Ùa ÙcÓ âÔ¯c ÙÔÜ ∫˘ÚÈ·ÓÔÜ (̤۷ ÙÔÜ 3Ô˘ ·åáÓÔ˜). ™Ùd˜ Û˘Ó-fi‰Ô˘˜ ·éÙb˜ Á›ÓÂÙ·È âÌÊ·Óc˜ ì ÛËÌ·ÓÙÈÎc ÌÂÙ¿‚·ÛË àe ≤Ó· àÚ¯ÈÎe ÛÙ¿‰ÈÔ,ηÙa Ùe ïÔÖÔ ì Û‡ÓÔ‰Ô˜ ÁÈÓfiÙ·Ó ÛÙcÓ âÈÛÎÔc Ìb Ùc Û˘ÌÌÂÙÔ¯c ÙÔÜ ÎÏ‹ÚԢηd ÙÔÜ Ï·ÔÜ Ù˘, Ûb ≤Ó· ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Î·Ùa Ùe ïÔÖÔ ÛÙcÓ àÓˆÙ¤Úˆ Û‡ÓÔ‰ÔÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ηd â›ÛÎÔÔÈ ÁÂÈÙÔÓÈÎáÓ âÈÛÎÔáÓ63, ÚÄÁÌ· Ùe ïÔÖÔ ï‰ËÁÂÖ,àÚÁfiÙÂÚ·, Ûb ÌÈa ÌÔÚÊc Û˘Ófi‰Ô˘ ¬Ô˘ ÙeÓ Î‡ÚÈÔ ÚfiÏÔ ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙Ô˘Ó Ôî â›-ÛÎÔÔÈ, àÔÎÏ›ÔÓÙ·˜ Ùe Ï·e ηd ÂÚÈıˆÚÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙeÓ ñfiÏÔÈÔ ÎÏÉÚÔ.

™Ùd˜ Û˘Ófi‰Ô˘˜ ÙÔÜ ∫˘ÚÈ·ÓÔÜ ÌÔÚÔÜÌ ÓÔÌ›˙ˆ Óa âÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ì ‰˘e âÓÙ¿-ÛÂȘ. ^∏ ÚÒÙË öÓÙ·ÛË âÓÙÔ›˙ÂÙ·È ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ ÛÙc Û¯¤ÛË ÌÂÙ·Íf ÙÔÜ âÈÛÎfiԢηd Ùɘ ÏÔÈɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ηd ‰Â˘ÙÂÚ¢fiÓÙˆ˜ ÌÂÙ·Íf ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ ηd ÙÔÜÏ·ÔÜ. ≠√ˆ˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ï ∫˘ÚÈ·Óe˜ Âr¯Â Ì›· ÔÏf àÓÂÙ˘Á̤ÓË ıÂÔÏÔÁ›· ÁÈa

62. ZIZIOULAS, «Episkopé and Episcopos in the Early Church», Û. 37. ^∏ ıÂÌÂÏ›ˆÛË Ùɘ Û˘Ó-Ô‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÁÂÓÈÎa ¿Óˆ ÛÙfi «Î‡ÙÙ·ÚÔ» Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ Ùɘ âÈÛÎÔɘ Âr¯Â âÈÛËÌ·ÓıÂÖ õ‰Ëàe ÙeÓ MAROT, ï ïÔÖÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎa ¬ÙÈ ·éÙc ì âÎÎÏËÛÈÔÏÔÁ›· Ùɘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ö¯ÂÈó˜ ‚¿ÛË Ù˘ ÙcÓ ÙÔÈÎc \∂ÎÎÏËÛ›· [‰ËÏ. ÙcÓ âÈÛÎÔ‹] (‚Ï. «Conciles antenicéens et concilesœcumeniques», Û. 42).

63. ™ÙcÓ âÈÛÙÔÏc 49.2 1-3 ÙÔÜ ∫˘ÚÈ·ÓÔÜ ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ‰È·‚¿˙Ô˘Ì ¬ÙÈ ï ∫ÔÚÓ‹ÏÈÔ˜ Âr¯ÂÛ˘ÁηϤÛÂÈ Û‡ÓÔ‰Ô ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ Ùɘ ƒÒÌ˘ ÛÙcÓ ïÔ›· Û˘ÌÌÂÙÂÖ¯·Ó ηd ¤ÓÙ â›ÛÎÔÔÈ Ôf‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÙcÓ ì̤ڷ âΛÓË ÛÙc ƒÒÌË (‚Ï. Û¯ÂÙÈÎa ηd ÛÙe HESS, The Early Development ofCanon Law, Û. 33). ∂rÓ·È Û·Êb˜ ¬ÙÈ â‰á ÚfiÎÂÈÙ·È ‚·ÛÈÎa ÁÈa Û‡ÓÔ‰Ô Ùɘ âÈÛÎÔɘ, ÛÙcÓ ïÔ›·ÌÂÙ¤¯Ô˘Ó â›Û˘ â›ÛÎÔÔÈ Ôf Û˘Ó¤‚Ë Óa ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÙcÓ ì̤ڷ âΛÓË âÓÙe˜ ÙáÓ ïÚ›ˆÓ Ù˘.

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

187

Ùe âÈÛÎÔÈÎe àÍ›ˆÌ·. \∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ Ôî àÔÊ¿ÛÂȘ ÛÙcÓ âÈÛÎÔ‹ ÙÔ˘ Ï·Ì‚¿ÓÔ-ÓÙ·Ó Ì¤Û· àe Û˘ÓÔ‰ÈÎb˜ ‰È·‰Èηۛ˜. ™Ùd˜ ‰È·‰Èηۛ˜ ·éÙ¤˜, ¬ˆ˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘-ÌÂ, ö·È˙·Ó ÚˆÙ‡ÔÓÙ· ÚfiÏÔ Ùe concilium (ì ÁÓÒÌË) ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ ηd Ùeconsensus (ì Û˘Ìʈӛ·) ÙÔÜ Ï·ÔÜ64. ªb ÙeÓ ÙÚfiÔ ·éÙe ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÔÓÙ·ÓàÊÂÓe˜ ì ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂÙ·Íf âÈÛÎfiÔ˘ ηd ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ, âÊfiÛÔÓ ï â›ÛÎÔÔ˜öÊÂÚ ÙcÓ Âéı‡ÓË Ùɘ ÙÂÏÈÎɘ àfiÊ·Û˘, ηd àÊÂÙ¤ÚÔ˘ ì Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·, âÊfi-ÛÔÓ ÁÈÓfiÙ·Ó Û·Êb˜ ¬ÙÈ ‰bÓ ÂrÓ·È ‰˘Ó·Ùc ì Ï‹„Ë ÌÈĘ Ù¤ÙÔÈ·˜ àfiÊ·Û˘ ¯ˆÚd˜Ùc Û˘ÌÌÂÙÔ¯c ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ, ÙáÓ ïÔ›ˆÓ Ùc ÁÓÒÌË ï â›ÛÎÔÔ˜ âÈ˙ËÙÂÖ.∆cÓ ú‰È· ÛÙÈÁÌ‹, ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÔÓÙ·Ó â›Û˘ àe Ùc Ì›· ÌÂÚÈa ì ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂÙ·ÍfÔÈÌ¤ÓˆÓ (ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ) ηd Ï·ÔÜ (ÛÙÔf˜ ÚÒÙÔ˘˜ àӷʤÚÂÙ·È Ùe conciliumâÓá ÛÙÔf˜ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘˜ êÏᘠÙe consensus), ηd àÊÂÙ¤ÚÔ˘ ì ÔéÛÈ·ÛÙÈÎc Û˘ÌÌÂ-ÙÔ¯c ηd ÙÔÜ Ï·ÔÜ ÛÙc ‰È·‰Èηۛ· Ï‹„ˆ˜ ÙáÓ àÔÊ¿ÛÂˆÓ Ùɘ âÈÛÎÔɘ.

°Èa Óa âÈÌ›ÓÔ˘Ì ϛÁÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙe ÙÂÏÂ˘Ù·ÖÔ ·éÙe ÛËÌÂÖÔ Î·d öÙÛÈ ÓaηٷÛÙ‹ÛÔ˘Ì ۷ʤÛÙÂÚË Ùc ÛËÌ·Û›· Ùɘ Û˘ÌÌÂÙԯɘ ÙÔÜ Ï·ÔÜ ÛÙc ‰È·‰Èηۛ·Ï‹„ˆ˜ ÙáÓ àÔÊ¿ÛÂˆÓ Ùɘ âÈÛÎÔɘ, ıa qÙ·Ó ¯Ú‹ÛÈÌÔ Óa àÓ·ÊÂÚıÔÜÌ ÌbÛ˘ÓÙÔÌ›· ÛÙe ÓfiËÌ· ÙÔÜ ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤ÓÙÔ˜ consensus. ™ÙcÓ ÔÏÈÙÈÎc ηd ÎÔÈÓˆ-ÓÈÎc Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ùɘ ƒˆÌ·˚Îɘ ∞éÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ âΛӢ Ùɘ âԯɘ, ηıg˜Î·d ÛÙe âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi Ù˘ àÓÙ›ÛÙÔȯÔ, Ùe consensus ‰bÓ àÓ·ÊÂÚfiÙ·Ó êÏá˜ÛÙcÓ ñÔ¯Ú¤ˆÛË ñ·ÎÔɘ ÛÙd˜ ¬ÔȘ àÔÊ¿ÛÂȘ Ùɘ ÔÏÈÙÈÎɘ j âÎÎÏËÛÈ·-ÛÙÈÎɘ ìÁÂÛ›·˜, àÏÏa ÌÄÏÏÔÓ ÛÙc Û˘Ìʈӛ· Ôf âÈÙ˘Á¯·ÓfiÙ·Ó Ì¤Û· àe Û˘Ó-Ô‰ÈÎb˜ ‰È·‰Èηۛ˜. ^∏ ⛉ڷÛË Ê˘ÛÈÎa Ôf àÛÎÔÜÛ ï ÎÏÉÚÔ˜ qÙ·Ó å‰È·›ÙÂ-Ú· ÛËÌ·ÓÙÈÎc ¯¿ÚȘ ÛÙcÓ auctoritas Ôf ÙeÓ ‰È¤ÎÚÈÓÂ, ì ÙÂÏÈÎc ¬Ìˆ˜ ‰È·ÌfiÚʈ-ÛË ÙÔÜ consensus Ùɘ ¬Ï˘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ qÙ·Ó ÚÔ˚eÓ Û˘ÓÔ‰ÈÎÔÜ ‰È·ÏfiÁÔ˘ ηıg˜Î·d ≤Ó· àe Ùa desiderata οıÂ Û˘Ófi‰Ô˘. ^√ ú‰ÈÔ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ï ∫˘ÚÈ·Óe˜ ‰È·-ÌfiÚʈÓÂ Û˘¯Óa Ùd˜ àfi„ÂȘ ÙÔ˘ ñe ÙcÓ â›‰Ú·ÛË ÙÔÜ ÎÏ‹ÚÔ˘ ηd ÙÔÜ Ï·ÔÜÙÔ˘65.

64. µÏ., ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, \∂ÈÛÙÔÏc 14. 3-4 (Ú‚Ï. ∑∏∑π√À§∞, ^∏ ëÓfiÙ˘ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜, ÛÛ.122-3).

65. µÏ. HESS, The Early Development of Canon Law, ÛÛ. 22 ηd 31-2. µÏ. ηd K. OEHLER,«Der Consensus Omnium als Kriterium der Wahrheit in der antiken Philosophie und derPatristik», Antike Philosophie und byzantinisches Mittelalter: Aufsatze zur Geschichte des grie-chischen Denkens (Munich, 1969), ÛÛ. 234-71. ∆c ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ· Ùɘ ⛉ڷÛ˘ ÙáÓ Ï·˚ÎáÓ âÈ-ÛËÌ·›ÓÂÈ Î·d ï MAROT, ï ïÔÖÔ˜ ÙÔf˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ «Û˘Ì‚Ô‡ÏÔ˘˜ ÙáÓ âÈÛÎfiˆÓ ηÙa Ùd˜ àÊÚÈ-ηÓÈÎb˜ Û˘Ófi‰Ô˘˜» Ùɘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÙÔÜ ∫˘ÚÈ·ÓÔÜ («Conciles antenicéens et conciles œcumé-niques», Û. 25, ñÔÛ. 7).

£∂√§√°π∞ 2/2009

188

\∂aÓ ì ÚÒÙË öÓÙ·ÛË, ÛÙcÓ ïÔ›· õ‰Ë àÓ·ÊÂÚı‹Î·ÌÂ, ö¯ÂÈ Óa οÓÂÈ ÌÂÙ·ÍfâÈÛÎfiÔ˘ ηd ÏÔÈɘ ÙÔÈÎɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ (ηd ‰Â˘ÙÂÚ¢fiÓÙˆ˜ ÌÂÙ·Íf ÚÂÛ‚˘-Ù¤ÚˆÓ Î·d Ï·ÔÜ), ì ‰Â‡ÙÂÚË öÓÙ·ÛË âÓÙÔ›˙ÂÙ·È ÛÙc Û¯¤ÛË âÈÛÎÔɘ ηd ÂéÚ‡-ÙÂÚ˘ (¤Ú·Ó Ùɘ âÈÛÎÔɘ) \∂ÎÎÏËÛ›·˜. \∂Óá àe Ùc Ì›· ï ∫˘ÚÈ·Óe˜ ›-ÛÙ¢ ¬ÙÈ ÁÈa Ùd˜ àÔÊ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ï â›ÛÎÔÔ˜ ÂrÓ·È ñ‡ı˘ÓÔ˜ ÌfiÓÔ à¤Ó·ÓÙÈÛÙe £Âfi, ÚÄÁÌ· Ùe ïÔÖÔ ñÔ‰ËÏÒÓÂÈ ÙcÓ âÎÎÏËÛÈÔÏÔÁÈÎc ÏËÚfiÙËÙ· ηd ÛbοÔÈÔ ‚·ıÌe ·éÙÔÓÔÌ›· Ùɘ âÈÛÎÔɘ, ÛÙcÓ ïÔ›· ï â›ÛÎÔÔ˜ ö¯ÂÈ ÙcÓ ÙÂ-ÏÈÎc Âéı‡ÓË ÙáÓ àÔÊ¿ÛÂˆÓ Ôf Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Ì¤Û· àe Û˘ÓÔ‰ÈÎb˜ ‰È·‰Èη-ۛ˜, àe ÙcÓ ôÏÏË ï ú‰ÈÔ˜ Û˘ÁοÏÂÛÂ Û˘Ófi‰Ô˘˜ âÈÛÎfiˆÓ, Ôî àÔÊ¿ÛÂȘ ÙáÓïÔ›ˆÓ ηÙa οÔÈÔ ÙÚfiÔ âÚfiÎÂÈÙÔ àÚÁfiÙÂÚ· Óa ‰ÂÛ̇ÛÔ˘Ó ÙÔf˜ âÈÛÎfi-Ô˘˜ Ôf Ùd˜ Û˘ÁÎÚÔÙÔÜÛ·Ó (ÌÂÙ·Íf £ÂÔÜ Î·d âÈÛÎfiÔ˘ àÚ¯›˙ÂÈ Óa ñÂÈÛ¤Ú-¯ÂÙ·È ì Û‡ÓÔ‰Ô˜). ¶ÚÔ˚fiÓÙÔ˜ ÙÔÜ ¯ÚfiÓÔ˘ Ôî ·Ú·¿Óˆ âÓÙ¿ÛÂȘ ıa àÌ‚Ï˘ÓıÔÜÓÏfiÁˆ Ùɘ åÛ¯˘ÚÔÔ›ËÛ˘ àÊÂÓe˜ ÌbÓ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ öÓ·ÓÙÈ ÙÔÜ ÏÔÈÔÜ ÎÏ‹ÚԢηd ÙÔÜ Ï·ÔÜ Ùɘ âÈÛÎÔɘ, àÊÂÙ¤ÚÔ˘ ‰b Ùɘ Û˘Ófi‰Ô˘ öÓ·ÓÙÈ Ùɘ âÈÛÎÔɘηd ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ Ù˘. ¶·ÚfiÏ· ·éÙa ì öÓÓÔÈ· Ùɘ àԉԯɘ (receptio) ÙáÓàÔÊ¿ÛÂˆÓ ÙáÓ Û˘Ófi‰ˆÓ àe ÙeÓ ÎÏÉÚÔ Î·d Ùe Ï·e Ùɘ âÈÛÎÔɘ ‰bÓ ¯¿ıËÎÂÔÙb àe ÙcÓ \∂ÎÎÏËÛ›·, ÚÄÁÌ· Ôf ñÔ‰ËÏÒÓÂÈ ÙcÓ âÎÎÏËÛÈÔÏÔÁÈÎc ÛÔ˘-‰·ÈfiÙËÙ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ ηıg˜ ηd Ùɘ ñ\ ·éÙɘ «Û˘ÓÔ‰ÈÎɘ» ÚfiÛÏ˄˘ (õ,àÓÙ›ıÂÙ·, àfiÚÚȄ˘) ÙáÓ ¬ÔÈˆÓ ÂéÚ‡ÙÂÚˆÓ Û˘ÓÔ‰ÈÎáÓ àÔÊ¿ÛˆÓ66.

ªb Ùd˜ ‰˘e ·Ú·¿Óˆ âÓÙ¿ÛÂȘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ‰˘e ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜, Ï›ÁÔ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤-ÛÙÂÚ˜, Û‡ÓÔ‰ÔÈ. ^∏ Û‡ÓÔ‰Ô˜ Ùɘ \∂Ï‚›Ú·˜ (^πÛ·Ó›·, àÚ¯b˜ ÙÔÜ 4Ô˘ ·åáÓ·)Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ìb Ùc ‰Â‡ÙÂÚË öÓÙ·ÛË, ηıg˜ àÔÙÂÏÂÖ ÙcÓ ÚÒÙË Û‡ÓÔ‰Ô Ôf ıa ıÂ-Û›ÛÂÈ Î·ÓfiÓ˜. ¢Ôı¤ÓÙÔ˜ ¬ÙÈ Ôî ηÓfiÓ˜ ÂrÓ·È âÍ ïÚÈÛÌÔÜ ‰ÂÛÌ¢ÙÈÎÔ›, ì Û‡ÓÔ-‰Ô˜ ·éÙc ıa οÓÂÈ ≤Ó· àÔÊ·ÛÈÛÙÈÎe ‚ÉÌ· ÛÙe Óa ÙÂıÂÖ Ù¤ÏÔ˜ ÛÙcÓ ·éÙÔÓÔÌ›·Î·d ÙeÓ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi «ÙÔÈÎÈÛÌfi» Ùɘ âÈÛÎÔɘ.

^∏ ‰Â‡ÙÂÚË Û‡ÓÔ‰Ô˜, ì Û‡ÓÔ‰Ô˜ Ùɘ Arles (àÚ¯·›· \∞ÚÂÏ¿ÙË, ÛÙc ¡fiÙÈ· °·Ï-Ï›·, 314 Ì.Ã.), Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ìb ÙcÓ ÚÒÙË öÓÙ·ÛË. \∂Óá ÛÙc Û‡ÓÔ‰Ô Ùɘ \∂Ï‚›Ú·˜ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó 19 â›ÛÎÔÔÈ Î·d 26 ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ, Ìb ÙcÓ ·ÚÔ˘-Û›· ÙáÓ ‰È·ÎfiÓˆÓ Î·d ÙÔÜ Ï·ÔÜ, ÛÙc Û‡ÓÔ‰Ô Ùɘ Arles Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó 39 âÈÛÎfi-ÔÈ, ηd ÌfiÏȘ Ï›ÁÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ àe ‰Ò‰Âη ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔÈ, âÓá Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ÁÈa

66. ∆e ÎÏ·ÛÛÈÎe Ê˘ÛÈÎa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· àfiÚÚȄ˘ Û˘ÓÔ‰ÈÎɘ àfiÊ·Û˘ ÂrÓ·È ì ÛÙ¿ÛË ÔfâÈÊ‡Ï·Í·Ó ï ÎÏÉÚÔ˜ ηd ï Ï·e˜ à¤Ó·ÓÙÈ ÛÙd˜ àÔÊ¿ÛÂȘ Ùɘ ëÓˆÙÈÎɘ Û˘Ófi‰Ô˘ Ùɘ ºÂÚÚ¿Ú·˜- ºÏˆÚÂÓÙ›·˜ ηd ÛÙÔf˜ âÈÛÎfiÔ˘˜ Ôf Ùd˜ ñ¤ÁÚ·„·Ó.

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

189

ÚÒÙË ÊÔÚa ‰bÓ Á›ÓÂÙ·È Î·ÌÈa àÓ·ÊÔÚa ÛÙcÓ ·ÚÔ˘Û›· Ï·˚ÎáÓ67. ∞éÙe àÔÙÂ-ÏÂÖ Ùe ÚáÙÔ ‚ÉÌ· Úe˜ ÙcÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË ÙÔÜ àÔÎÏÂÈÛÌÔÜ ÙáÓ Ï·˚ÎáÓ àe Ùd˜Û˘ÓÔ‰ÈÎb˜ ‰È·‰Èηۛ˜. ¶ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ Î·d ‰È¿ÎÔÓÔÈ (ηıg˜ η›, àÚÁfiÙÂÚ·, ÌÔ-Ó·¯Ô›) ıa Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó Óa ÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Ûb Û˘Ófi‰Ô˘˜, Óa Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ùe ÏfiÁÔ, ηd ÓañÔÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ùa Ú·ÎÙÈο ÙÔ˘˜ –¯ˆÚd˜ ‚¤‚·È· Óa ö¯Ô˘Ó ‰Èη›ˆÌ· „‹ÊÔ˘, âÎÙe˜âaÓ âÎÚÔÛˆÔÜÓ ÙÔf˜ âÈÛÎfiÔ˘˜ ÙÔ˘˜. √î Ï·˚ÎÔd ¬Ìˆ˜ ıa àÔÎÏÂÈÛÙÔÜÓ68.

™˘ÓÔ„›˙ÔÓÙ·˜, âÓÙÂÏᘠۯËÌ·ÙÈο, ıa ϤÁ·Ì ¬ÙÈ ì ÔÚ›· Ôf ‰È·ÁÚ¿ÊÂÈ ìÛ˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· àe ÙeÓ ÚáÙÔ ≤ˆ˜ ÙeÓ Ù¤Ù·ÚÙÔ ·åáÓ· Ê·›ÓÂÙ·È Óa ö¯ÂÈ ó˜ ëÍɘ.\∞Ú¯ÈÎa Ûb ÔÏÏb˜ âÈÛÎÔb˜ ‰bÓ ñ¿Ú¯ÂÈ â›ÛÎÔÔ˜ (∫·ÈÓc ¢È·ı‹ÎË, ∞ã ∫Ï‹-ÌÂÓÙÔ˜, ¢È‰·¯‹, Î.Ï.). ^H ‰È·Ô›Ì·ÓÛË àÛÎÂÖÙ·È Û˘ÏÏÔÁÈο/Û˘ÓÔ‰ÈÎa àe ÙÔf˜ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜/âÈÛÎfiÔ˘˜ οı âÈÛÎÔɘ, âÓá ï Ï·e˜ ·›˙ÂÈ àÔÊ·ÛÈÛÙÈÎeÚfiÏÔ, ï ïÔÖÔ˜ ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È, ÌÂÙ·Íf ôÏψÓ, àe Ùe ÁÂÁÔÓe˜ ¬ÙÈ Û˘¯Óa Û˘Ì-ÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙcÓ âÈÏÔÁc ÙáÓ ÔÈÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘. ™b ≤Ó· ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛÙ¿‰ÈÔ, Ùe ïÔÖÔ Ì·Ú-Ù˘ÚÂÖÙ·È Ìb Û·Ê‹ÓÂÈ· ÁÈa ÚÒÙË ÊÔÚa àe ÙeÓ \IÁÓ¿ÙÈÔ, ï â›ÛÎÔÔ˜ ‰È·ÎÚ›ÓÂ-Ù·È àfi, àÏÏa ηd àÔÙÂÏÂÖ ≤Ó· ÛáÌ· ̤, ÙÔf˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜, Ìb ÙÔf˜ ïÔ›Ô˘˜Û˘Ì-ÔÈÌ·›ÓÂÈ ÙcÓ âÈÛÎÔ‹, âÓá, ¬ˆ˜ ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘Ì àÚÁfiÙÂÚ· Ìb ÙeÓ K˘-ÚÈ·Ófi, ÛËÌ·ÓÙÈÎe ÚfiÏÔ ÛÙd˜ Ï·Ì‚·ÓfiÌÂÓ˜ àÔÊ¿ÛÂȘ ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙ÂÈ Î·d ïÏ·e˜ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ·˜ ÛÙc ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔÜ consensus Ùɘ \EÎÎÏËÛ›·˜. ™b ≤Ó·ÙÚ›ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ âÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ôî Û‡ÓÔ‰ÔÈ ÙáÓ âÈÛÎfiˆÓ, Ôî ïÔÖ˜ ñÂÚ‚·›ÓÔ˘ÓÙa ¬ÚÈ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ, ¯ˆÚd˜ Èı·Ófiٷٷ Óa âÈı˘ÌÔÜÓ j Óa ÌÔÚÔÜÓ Óa ÙɘâÈ‚¿ÏÏÔ˘Ó Ùd˜ àÔÊ¿ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ηd ¯ˆÚd˜ Ê˘ÛÈÎa Óa àÔÎÏÂ›Ô˘Ó ÙcÓ ·ÚÔ˘-Û›· ÙáÓ Ï·˚ÎáÓ. Te ٤ٷÚÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ, Ôf ÊÙ¿ÓÂÈ ó˜ Ùd˜ ̤Ú˜ Ì·˜, Û˘Ì›ÙÂÈ ÌbÙc ‰È·ÌfiÚʈÛË Ùɘ Û˘Ó›‰ËÛ˘ ¬ÙÈ Ôî â›ÛÎÔÔÈ àÔÙÂÏÔÜÓ «ÎÔÏϤÁÈÔ» Û˘ÏÏÔ-ÁÈÎa ñ‡ı˘ÓÔ ÁÈa Ùc ‰ÈÔ›ÎËÛË ÙáÓ \EÎÎÏËÛÈáÓ. \AÓÙd ÙÒÚ· ï â›ÛÎÔÔ˜ ÓaàÔÊ·Û›˙ÂÈ Ì·˙d Ìb ÙeÓ ÎÏÉÚÔ ÙÔ˘ ηd Ùe Ï·fi ÙÔ˘ ÁÈa Ùa ı¤Ì·Ù· Ôf ÙÔf˜ àÊÔ-ÚÔÜÓ (Û˘ÓÂÎÙÈÌÒÓÙ·˜ âӉ¯Ô̤ӈ˜ ηd Ùd˜ ÁÓá̘ ôÏÏˆÓ âÈÛÎfiˆÓ), Û˘Ó·Ô-Ê·Û›˙ÂÈ Ìb ÙÔf˜ ôÏÏÔ˘˜ âÈÛÎfiÔ˘˜, Ûb οÔÈÔ ‚·ıÌe âÚ‹ÌËÓ ÙÔÜ ÎÏ‹ÚÔ˘ ηdÛb àÎfiÌË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ‚·ıÌe âÚ‹ÌËÓ ÙÔÜ Ï·ÔÜ, ÁÈa ¬Ï˜ Ùd˜ âÈÛÎÔ¤˜ (‰ÂÛÌ¢-ÙÈÎb˜ Û˘ÓÔ‰ÈÎb˜ àÔÊ¿ÛÂȘ, ¬ÚÔÈ ›ÛÙˆ˜, ηd ηÓfiÓ˜).

67. °Èa Û‡ÓÙÔÌË Û˘˙‹ÙËÛË ÙáÓ ‰˘e ·Ú·¿Óˆ Û˘Ófi‰ˆÓ, ‚Ï. HESS, The Early Developmentof Canon Law, ÛÛ. 40-44.

68. \π‰ÈfiÙ˘Ë âÍ·›ÚÂÛË àÔÙÂÏÔÜÓ Ôî ·éÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎÔd àÍȈ̷ÙÔܯÔÈ, àÏÏa Ìb Ùe ı¤Ì· ·éÙe‰bÓ ÌÔÚÔÜÌ Óa àÛ¯ÔÏËıÔÜÌ ÛÙe ·ÚeÓ ôÚıÚÔ.

£∂√§√°π∞ 2/2009

190

√î ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ àe Ùd˜ ·Ú·¿Óˆ âÍÂÏ›ÍÂȘ ñÉÚÍ·Ó Î·Ùa ‚¿ÛË Î·d ıÂ-ÙÈÎb˜ ηd àÓ·ÁηÖ˜69. √î \∂ÎÎÏËۛ˜ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·Ó â›ÛÎÔÔ ÁÈa ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ Ïfi-ÁÔ˘˜, ÌÂÙ·Íf ÙáÓ ïÔ›ˆÓ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ı¤ÛË Âr¯Â ì àÓ¿ÁÎË ÁÈa Ùc ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛËÙɘ âÛˆÙÂÚÈÎɘ ÙÔ˘˜ ëÓfiÙËÙ·˜. ∆e ÁÂÁÔÓe˜ ·éÙe Âr¯Â âÈÛËÌ·ÓıÂÖ ÛÙa Ù¤ÏË ÙÔÜ4Ô˘ ·åáÓ· àe ÙeÓ ≠∞ÁÈÔ ^πÂÚÒÓ˘ÌÔ, ï ïÔÖÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ ¬ÙÈ:

^√ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˜... ÂrÓ·È Ùe ú‰ÈÔ ÚÄÁÌ· Ìb ÙeÓ â›ÛÎÔÔ, η›, ÚÔÙÔÜ ÂåÛ‚¿ÏÂÈ ÌbñÔΛÓËÛË ÙÔÜ ‰È·‚fiÏÔ˘ ÛÙc ıÚËÛΛ· ì ÊÈÏÔ‰ÔÍ›· ηd àÚ¯›ÛÔ˘Ó Ôî ôÓıÚˆÔÈ ÓaϤÓ âÁg àӋΈ ÛÙe ¶·ÜÏÔ, âÁg ÛÙeÓ \∞ÔÏÏÒ, âÁg ÛÙeÓ ∫ËÊ¿ Ôî âÎÎÏËۛ˜ ‰ÈÔÈ-ÎÔÜÓÙ·Ó àe Ùe ÎÔÏϤÁÈÔ ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ Ôf âÓÂÚÁÔÜÛ·Ó àe ÎÔÈÓÔÜ. \∞ÏÏaàÊfiÙÔ˘ ôÚ¯ÈÛ ï ηı¤Ó·˜ Óa ıˆÚÂÖ ¬ÙÈ ·éÙÔd ÙÔf˜ ïÔ›Ô˘˜ Âr¯Â ‚·Ù›ÛÂÈ àÓÉηÓÛ\ âÎÂÖÓÔÓ, ηd ù¯È ÛÙe ÃÚÈÛÙfi, àÔÊ·Û›ÛÙËΠïÌfiʈӷ ¬ÙÈ ≤Ó·˜ àe ÙÔf˜ ÚÂÛ‚˘-Ù¤ÚÔ˘˜ ıa Ú¤ÂÈ Óa âÎÏÂÁÂÖ Î·d Óa ÚÔ˝ÛÙ·Ù·È ÙáÓ ôÏÏˆÓ Î·d ¬ÙÈ ì ÊÚÔÓÙ›‰· Ùɘ\∂ÎÎÏËÛ›·˜ ıa Ú¤ÂÈ Óa àÓ‹ÎÂÈ âÍ ïÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ Û\ âÎÂÖÓÔÓ, œÛÙ Óa ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó öÙÛÈÓa àÔÌ·ÎÚ˘ÓıÔÜÓ Ùa Û¤ÚÌ·Ù· ÙÔÜ Û¯›ÛÌ·ÙÔ˜70.

\∂ÈϤÔÓ, ì ÛÙ·‰È·Îc âͿψÛË Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ηd ì àÓ¿ÁÎË àÊÂÓe˜ ÁÈaâÈÎÔÈÓˆÓ›· ηd ëÓfiÙËÙ· ÌÂÙ·Íf ÙáÓ âÈÛÎÔáÓ Î·d àÊÂÙ¤ÚÔ˘ ÁÈa ÙcÓ àe ÎÔÈ-ÓÔÜ àÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ Ôf à·Û¯ÔÏÔÜÛ·Ó ÙcÓ ¬ÏË \∂ÎÎÏËÛ›· (õ, âÓ¿ÛFË ÂÚÈÙÒÛÂÈ, ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘) ÁËÛ ÛÙc Û‡ÁÎÏËÛË ÂéÚ‡ÙÂÚˆÓ Î·dàÚÁfiÙÂÚ· ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎáÓ Û˘Ófi‰ˆÓ. ^øÛÙfiÛÔ, Ùe η›ÚÈÔ âÚÒÙËÌ· âÓ ÚÔÎÂÈ̤ӈÂrÓ·È Î·Ùa fiÛÔÓ ì ·Á›ˆÛË ÙáÓ àÓˆÙ¤Úˆ âÍÂÏ›ÍÂˆÓ Û˘Ó¤‚·Ï ÛÙe Óa ͯ¿-ÛÔ˘Ì Ùe ·éÙÔÓfiËÙÔ: ¬ÙÈ ¬ˆ˜ ÂrÓ·È à‰È·ÓfiËÙË ì ≈·ÚÍË Î·d ì ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ùɘ·éÙÔΤʷÏ˘ õ, ÂéÚ‡ÙÂÚ·, Ùɘ ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ¯ˆÚd˜ ÙcÓ âÈÛÎÔ‹,

69. ^∏ ·Ï·ÈfiÙÂÚË àÓÙ›ıÂÛË ÌÂÙ·Íf ÌÈĘ ÚˆÙÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ¯·ÚÈÛÌ·ÙÈÎɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ηdÌÈĘ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˘, ηÙÒÙÂÚ˘ ÔÈfiÙËÙ·˜ \∂ÎÎÏËÛ›·˜, ÛÙcÓ ïÔ›· ΢ÚÈ·Ú¯ÔÜÓ ì îÂÚ·Ú¯›·, ïıÂÛÌfi˜, ηd ì «çÚıÔ‰ÔÍ›·» ö¯ÂÈ àÌÊÈÛ‚ËÙËıÂÖ àe ÓÂÒÙÂÚ· öÚÁ· Ô‡, ‚·ÛÈṲ̂ӷ, ÌÂÙ·ÍfôÏψÓ, ÛÙd˜ ÎÏ·ÛÛÈÎb˜ ÌÂϤÙ˜ ÙÔÜ Max WEBER, ö¯Ô˘Ó ‰Â›ÍÂÈ g˜ ì çÚÁ¿ÓˆÛË, ì ıÂÛÌÔÔ›ËÛË,ì Û˘ÁÎÚfiÙËÛË îÂÚ·Ú¯›·˜, ì Û˘ÁÎÂÎÚÈÌÂÓÔÔ›ËÛË ÙÔÜ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ Ùɘ ›ÛÙ˘, ηd ì ı¤ÛÈÛËηÓfiÓˆÓ àÔÙÂÏÔÜÛ·Ó à·Ú·›ÙËÙ· ÛÙÔȯÂÖ· ¯ˆÚd˜ Ùa ïÔ›· ï ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌe˜ Ùɘ ‰Â‡ÙÂÚ˘ ηdÙÚ›Ù˘ ÌÂÙa ÙÔf˜ \∞ÔÛÙfiÏÔ˘˜ ÁÂÓÈĘ, ï ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌe˜ ‰ËÏ·‰c ï ïÔÖÔ˜ ‰È·ÚÎᘠàÔÎÙÔÜÛ Ӥ·Ì¤ÏË Î·d àe ÙeÓ ïÔÖÔ Âr¯·Ó âÎÏ›„ÂÈ àÊÂÓe˜ Ôî ¯·ÚÈÛÌ·ÙÈÎb˜ ÌÔÚÊb˜ ÙáÓ àÔÛÙfiÏˆÓ -î‰Ú˘ÙáÓ ÙÔ˘ ηd àÊÂÙ¤ÚÔ˘ ì ·úÛıËÛË ÙÔÜ ôÌÂÛ· âÈΛÌÂÓÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜, ‰bÓ ıa Âr¯Â âÈ‚ÈÒÛÂÈ. °ÈaÛ‡ÓÙÔÌË Û˘˙‹ÙËÛË ÙáÓ ·Ú·¿Óˆ, ‚Ï. Ùe ¯Ú‹ÛÈÌÔ ôÚıÚÔ ÙÔÜ BARTON S., «The CommunalDimension of Earliest Christianity: A Critical Survey of the Field», Journal of TheologicalStudies, 43.2 (1992), ÛÛ. 419-21.

70. ∆e ·Ú¿ıÂÌ· ÂrÓ·È àe Ùe öÚÁÔ ÙÔÜ π∂ƒø¡Àª√À ^ÀfiÌÓËÌ· ÛÙcÓ Úe˜ ∆›ÙÔÓ âÈÛÙÔÏ‹,π, 6-7 ηd ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÛÙe JAY E., «From Presbyter-Bishops to Bishops and Presbyters: ChristianMinistry in the Second Century: A Survey», ÛÙe The Second Century, 1 (1981), Û. 159.

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

191

öÙÛÈ ¯ˆÚd˜ Ùc Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· Ùɘ ‰Â‡ÙÂÚ˘ ÂrÓ·È à‰È·ÓfiËÙË Î·d ì Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·Ùɘ ÚÒÙ˘.

∫Ï›ÓÔÓÙ·˜ ÙcÓ ·ÚÔÜÛ· ëÓfiÙËÙ· ıa Ú¤ÂÈ Óa ÙÔÓ›ÛÔ˘Ì ¬ÙÈ ì àÓ·ÁηÈfi-ÙËÙ· Û˘ÓÔ‰ÈÎáÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈáÓ ÛÙe ¯áÚÔ Ùɘ âÈÛÎÔɘ ‰bÓ ÚÔ·ÙÂÈ êÏᘠηdÌfiÓÔ àe Ùe ÁÂÁÔÓe˜ Ùɘ îÛÙÔÚÈÎɘ ÙÔ˘˜ âÌÊ¿ÓÈÛ˘ ÛÙcÓ àÚ¯·›· \∂ÎÎÏËÛ›·. ^∏Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ÛÙa ¬ÚÈ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ ‰bÓ àÔÙÂÏÂÖ Û˘Á΢ÚÈ·Îc îÛÙÔÚÈÎc âÈ-ÏÔÁc àÏÏa âÎÎÏËÛÈÔÏÔÁÈÎc àÓ·ÁηÈfiÙËÙ·, ‰bÓ ÂrÓ·È ‰ËÏ·‰c οÙÈ Ôf â͢ËÚÂ-ÙÔÜÛ Ùc ‰È¢ı¤ÙËÛË âÎÎÚÂÌÔÙ‹ÙˆÓ ÛÙe Ï·›ÛÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ¯ˆÚÔ¯ÚÔÓÈÎáÓÛ˘ÓıËÎáÓ, àÏÏa àÓÙÈı¤Ùˆ˜ àÔÚÚ¤ÂÈ àe ÙcÓ ú‰È· Ùc ʇÛË Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜. ^∏Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ‰bÓ ö¯ÂÈ Óa οÓÂÈ êÏᘠÌb Ùe bene esse àÏÏa ΢ڛˆ˜ Ìb Ùe ú‰ÈÔÙe esse Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜.

¶Èe Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ì Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ ÚÔ·ÙÂÈ àe ÙcÓ Â鯷-ÚÈÛÙȷ΋ Ù˘ ‰ÔÌ‹. ^∏ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· àÔÙÂÏÂÖ ÙcÓ ÚÔ¤ÎÙ·ÛË âΛÓË Ùɘ Â鯷-ÚÈÛÙ›·˜ ηÙa ÙcÓ ïÔ›· ì ¬ÏË \∂ÎÎÏËÛ›· (‰ËÏ·‰c âÓ ÚÔÎÂÈÌ¤Óˇ ì âÈÛÎÔ‹),ÎÏÉÚÔ˜ ηd Ï·fi˜, Û˘Ó¿ÛÛÂÙ·È âd Ùe ·éÙfi, ÁÈa Óa Ú˘ıÌ›ÛÂÈ Ùa ÙÔÜ ‚›Ô˘ Ù˘.≠√ˆ˜ ‰bÓ ÂrÓ·È ‰˘Ó·ÙeÓ ï â›ÛÎÔÔ˜ ηd Ôî îÂÚÂÖ˜ Óa ÙÂϤÛÔ˘Ó ÙcÓ Â鯷ÚÈÛÙ›·¯ˆÚd˜ Ùe Ï·fi, öÙÛÈ ‰bÓ ÂrÓ·È ‰˘Ó·ÙeÓ Óa àÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó ÁÈa Ùa Û¯ÂÙÈÎa Ìb ÙcÓ\∂ÎÎÏËÛ›· âÚ‹ÌËÓ ÙÔ˘ Ï·ÔÜ (àÎfiÌË Ê˘ÛÈÎa Èe ·Ú¿ÏÔÁË Î·ı›ÛÙ·Ù·È ì ¬ÏËηٿÛÙ·ÛË ¬Ù·Ó ï â›ÛÎÔÔ˜ àÔÊ·Û›˙ÂÈ âÚ‹ÌËÓ àÎfiÌË Î·d ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤-ÚˆÓ!).

^∏ ‚·ıÈa Û¯¤ÛË Ùɘ Â鯷ÚÈÛÙ›·˜ Ìb Ùc Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ Ê·›ÓÂ-Ù·È, ÌÂÙ·Íf ôÏψÓ, àe ÙeÓ ÙÚfiÔ Ìb ÙeÓ ïÔÖÔ qÙ·Ó ÙÔÔıÂÙË̤ÓÔÈ ¬ÛÔÈ ÌÂ-ÙÂÖ¯·Ó ÛÙd˜ Û˘Ófi‰Ô˘˜ ηÙa ÙcÓ âÔ¯c ÙÔÜ ∫˘ÚÈ·ÓÔÜ. √î â›ÛÎÔÔÈ Î·d Ôî ÚÂ-Û‚‡ÙÂÚÔÈ Î¿ıÔÓÙ·Ó Ì·˙d ÎÔÓÙa ÛÙe ı˘ÛÈ·ÛÙ‹ÚÈÔ, âÓá ï Ï·e˜ ηd ï ηÙÒÙÂÚÔ˜ÎÏÉÚÔ˜ ÛÙ¤ÎÔÓÙ·Ó ùÚıÈÔÈ. ≠√ˆ˜ ·Ú·ÙËÚÂÖ ï Hess, «Î·ıg˜ ·éÙe ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈÙc ‰È¿Ù·ÍË Ùɘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜, ÌÔÚÔÜÌ ÂûÏÔÁ· Óa Û˘ÌÂÚ¿ÓÔ˘Ì ¬ÙÈ Ôî Û˘ÓÔ-‰ÈÎb˜ Û˘Ó‰ڛ˜ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·Ó Ìb ÙcÓ Ù¤ÏÂÛË Ùɘ ∂鯷ÚÈÛÙ›·˜, ÛÙcÓ ïÔ›· Û˘ÌÌÂ-ÙÂÖ¯Â ì ¬ÏË ÎÔÈÓfiÙËÙ·»71. ^∏ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË Ú·ÎÙÈÎc Û‡Ìʈӷ Ìb ÙcÓ ïÔ›·ÌfiÓÔ â›ÛÎÔÔÈ âÈÎÂÊ·Ïɘ âÈÛÎÔáÓ Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ì¤ÚÔ˜ ÛÙd˜ Û˘Ófi‰Ô˘˜ Ê·ÓÂ-ÚÒÓÂÈ Î¿ÙÈ àÓÙ›ÛÙÔȯÔ. √î â›ÛÎÔÔÈ ‰bÓ ÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙc Û‡ÓÔ‰Ô êÏᘠó˜ ôÙÔ-Ì·-ÊÔÚÂÖ˜ Ùɘ àÚ¯ÈÂÚˆÛ‡Ó˘, àÏÏa ó˜ ÔÈ̤Ó˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ âÈÛÎÔáÓ,ÙáÓ ïÔ›ˆÓ Ùc ıÂÔÏÔÁÈÎc ηd âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎc âÌÂÈÚ›· ηd Ì·ÚÙ˘Ú›· ηÏÔÜÓÙ·È

71. HESS, The Early Development of Canon Law, Û. 21, ¬Ô˘ ηd Ôî Û¯ÂÙÈÎb˜ ·Ú·ÔÌb˜ÛÙa öÚÁ· ÙÔÜ ∫˘ÚÈ·ÓÔÜ.

£∂√§√°π∞ 2/2009

192

Óa ÌÂٷʤÚÔ˘Ó ÛÙd˜ Û˘Ófi‰Ô˘˜ ÛÙd˜ ïÔÖ˜ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó. ^√ â›ÛÎÔÔ˜ ‰bÓ ÌÂ-ٷʤÚÂÈ ÛÙc Û‡ÓÔ‰Ô êÏᘠηd ÌfiÓÔ ÙcÓ àÙÔÌÈ΋ ÙÔ˘ ôÔ„Ë àÏÏa ηd Ùc Ì·Ú-Ù˘Ú›· Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ì ïÔ›· ÙeÓ âͤÏÂÍ ηd ÙcÓ ïÔ›· ö¯ÂÈ ÎÏËıÂÖ Óa ÔÈÌ·›-ÓÂÈ72. ¶á˜ ¬Ìˆ˜ ÌÔÚÂÖ Óa Á›ÓÂÈ ·éÙe ¬Ù·Ó ì Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ÛÙe ¯áÚÔ Ùɘ âÈ-ÛÎÔɘ ñÔÏÂÈÙÔ˘ÚÁÂÖ; ∫·d ᘠÌÔÚÂÖ ≤Ó·˜ â›ÛÎÔÔ˜ ÔÜ à‰È·ÊÔÚÂÖ ÁÈa ÙcÛ˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· âÓÙe˜ Ùɘ âÈÛÎÔɘ ÙÔ˘ Óa ÙcÓ ñËÚÂÙ‹ÛÂÈ âÎÙe˜ ·éÙɘ;

iv) ^∏ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ÛÙc Û‡Á¯ÚÔÓË âÈÛÎÔ‹: âÈÛËÌ¿ÓÛÂȘ ηd ÚÔ-Ù¿ÛÂȘ

™Ùe Ï·›ÛÈÔ ÙÔÜ ·ÚfiÓÙÔ˜ ôÚıÚÔ˘ ‰bÓ ÂrÓ·È âÊÈÎÙc ì ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔÜ ÙÚfi-Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙa ¬ÚÈ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ àe ÙeÓ Ù¤Ù·ÚÙÔ·åáÓ· ̤¯ÚÈ Ùd˜ ̤Ú˜ Ì·˜. ^øÛÙfiÛÔ, ì àÚ¯·›· \∂ÎÎÏËÛ›· ÌĘ ‰›ÓÂÈ Ùd˜ ıÂÌÂÏÈÒ-‰ÂȘ îÛÙÔÚÈÎb˜ ηd ıÂÔÏÔÁÈÎb˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ Ôf ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó grosso modoÙcÓ âÓ ÏfiÁˆ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·. ^√ˆÛ‰‹ÔÙ ¿ÓÙÔÙ ñÉÚ¯·Ó ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘηd ÌÂÙ·‚ÔÏb˜ ó˜ Úe˜ ÙeÓ ÙÚfiÔ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜, ì ú‰È· ¬Ìˆ˜ì Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ηd Ùa ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë Ù˘ ‰Â‰Ô̤ӷ ‰bÓ ÂrÓ·È ‰˘Ó·Ùe Óa ÌÂÙ·‚ÏË-ıÔÜÓ ¯ˆÚd˜ Óa ÌÂÙ·‚ÏËıÂÖ Î·d ì ú‰È· ì \∂ÎÎÏËÛ›·. °Èa Ùe ı¤ÛÔ˘Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈ-ο, Ôî ÔÈΛϘ ÌÔÚÊb˜ öÎÊÚ·Û˘ Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ àÓ‹ÎÔ˘Ó ÛÙd˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ,ì ú‰È· ¬Ìˆ˜ ì Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· àÓ‹ÎÂÈ ÛÙcÓ ¶·Ú¿‰ÔÛË. ^∏ \∂ÎÎÏËÛ›· ÌÔÚÂÖ Óañ¿ÚÍÂÈ ¯ˆÚd˜ οÔȘ àe Ùd˜ ÚáÙ˜, ù¯È ¬Ìˆ˜ ¯ˆÚd˜ Ùc ‰Â‡ÙÂÚË.

ò∂¯ÔÓÙ·˜ ó˜ ‰Â‰Ô̤ӷ Ùe Û˘ÓÔ‰ÈÎe qıÔ˜ ηd Ùc ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙáÓ ıÂÌÂ-ÏȈ‰áÓ ‰ÔÌáÓ öÎÊÚ·Û‹˜ ÙÔ˘ ηÙa ÙcÓ àÚ¯·›· \∂ÎÎÏËÛ›·, ÌÔÚÔÜÌ ÛÙc Û˘Ó¤-¯ÂÈ· Óa ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ì Ûb ïÚÈṲ̂Ó˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÁÈa Ùc ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ùɘ Û˘Ó-Ô‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙc Û‡Á¯ÚÔÓË âÈÛÎÔ‹. £a âÈÎÂÓÙÚÒÛÔ˘Ì Ùc Û¯ÂÙÈÎc Û˘˙‹ÙËÛËÛb ÙÚ›· â›Â‰·: ™Ùe â›Â‰Ô Ùɘ Û¯¤Û˘ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ Ìb ÙÔf˜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜,ÛÙe â›Â‰Ô Ùɘ Û¯¤Û˘ ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ηd ÛÙe â›Â‰Ô Ùɘ

72. ∂rÓ·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋, ÁÈa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ì ÚfiÙ·ÛË Ìb ÙcÓ ïÔ›· ηٷϋÁÂÈ âÈÛÙÔÏc 27ªËÙÚÔÔÏÈÙáÓ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜ àÓ·ÊÔÚÈÎa Ìb ÚÔÛÊ¿Ùˆ˜ àӷ·„·Ó âÎÎÏËÛÈ·-ÛÙÈÎe ˙‹ÙËÌ·: «ì ·ÚÔÜÛ· [âÓ. âÈÛÙÔÏc ÙáÓ ªËÙÚÔÔÏÈÙáÓ] àÔÙÂÏÂÖ öÎÊÚ·ÛË fiÓÔ˘ ηd àÁˆ-Ó›·˜ ÙÔÜ ∫Ï‹ÚÔ˘, ÙáÓ ªÔÓ·¯áÓ, ηd ÙÔÜ Ï·ÔÜ ÙáÓ ªËÙÚÔfiÏÂÒÓ Ì·˜...». ^∏ ÚfiÙ·ÛË ·éÙc Ê·-ÓÂÚÒÓÂÈ ¬ÙÈ Ôî â›ÛÎÔÔ› Ì·˜ ‰È·ÙËÚÔÜÓ Ùc Û˘Ó›‰ËÛË ÙÔÜ ¯Ú¤Ô˘˜ ÙÔ˘˜ Óa âÎÊÚ¿˙Ô˘Ó «ÙeÓ fi-ÓÔ Î·d ÙcÓ àÁˆÓ›·» ÙÔÜ ÎÏ‹ÚÔ˘ ηd ÙÔÜ Ï·ÔÜ ÙáÓ âÈÛÎÔáÓ ÙÔ˘˜. ^∏ ηıȤڈÛË Û·Ê¤ÛÙÂÚˆÓıÂÛÌáÓ Û˘ÓÔ‰ÈÎɘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÛÙe ¯áÚÔ Ùɘ âÈÛÎÔɘ ıa ‰È¢ÎfiÏ˘Ó ÙcÓ âÎÏ‹ÚˆÛË ·éÙÔÜÙÔÜ ¯Ú¤Ô˘˜.

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

193

Û¯¤Û˘ ÙÔÜ ÎÏ‹ÚÔ˘ Ìb Ùe Ï·e Ùɘ âÈÛÎÔɘ. \∂›Û˘ ıa àÓ·ÊÂÚıÔÜÌ Ìb Û˘-ÓÙÔÌ›· ÛÙeÓ ÙÚfiÔ Ìb ÙeÓ ïÔÖÔ Ùa ·Ú·¿Óˆ âȉÚÔÜÓ ÙfiÛÔ ÛÙc Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙË-Ù· Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ¬ÛÔ Î·d ÛÙcÓ îÂÚ·ÔÛÙÔÏÈ΋ Ù˘ Ì·ÚÙ˘Ú›·.

≠√ÛÔÓ àÊÔÚÄ Ùe â›Â‰Ô Ùɘ Û¯¤Û˘ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ Ìb ÙÔf˜ îÂÚÂÖ˜, ì Û˘ÓÔ-‰ÈÎfiÙËÙ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÛÔ‚·Úb˜ ‰˘ÛÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜. ^√ â›ÛÎÔÔ˜ Ûb àÚÎÂÙb˜ ÂÚÈ-ÙÒÛÂȘ ö¯ÂÈ ¿„ÂÈ Óa ıˆÚÂÖ Ùe ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÈÔ (Ùfi «Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘»)ó˜ Ùe Û˘Ì‚Ô˘Ï¢ÙÈÎfi ÙÔ˘ ÛáÌ·, ÛÙe ïÔÖÔ àÓ‹ÎÂÈ çÚÁ·ÓÈÎa ηd ï ú‰ÈÔ˜. ∞éÙeÛ˘Ó‰¤ÂÙ·È Ìb Ùe ÁÂÁÔÓe˜ ¬ÙÈ ‰bÓ ñ¿Ú¯Ô˘Ó ıÂÛÌÈÎb˜ ÚԂϤ„ÂȘ ÁÈa Ùc Û˘ÁÎÚfi-ÙËÛË Î·d Ùc ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔÜ àÓˆÙ¤Úˆ Û˘Ó‰ڛԢ. ∆e àÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÂrÓ·È ¬ÙÈ ÛÙcÓÚ¿ÍË ï â›ÛÎÔÔ˜ âÓ›ÔÙ ‰bÓ Û˘˙ËÙÄ Ìb ÙÔf˜ îÂÚÂÖ˜ ÁÈa Ùa ‰È¿ÊÔÚ· ı¤Ì·Ù· ÙɘâÈÛÎÔɘ, àÏÏa ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È ÛÙe Óa ÙÔf˜ ÎÔÈÓÔÔÈÂÖ Ùd˜ àÔÊ¿ÛÂȘ ÙÔ˘. √îàÔÊ¿ÛÂȘ ·éÙb˜ Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È àÔÎÏÂÈÛÙÈÎa àe ÙeÓ â›ÛÎÔÔ, âӉ¯Ô̤ӈ˜Ûb Û˘ÓÂÓÓfiËÛË Ìb οÔÈÔ˘˜, âӉ¯Ô̤ӈ˜ «â͈ıÂÛÌÈÎÔ‡˜», Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘,âÓá Ôî îÂÚÂÖ˜ àe Û‡Ì-‚Ô˘ÏÔÈ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ ÌÂÙ·ÙÚ¤ÔÓÙ·È Ûb àÔ‰¤ÎÙ˜âÓÙÔÏáÓ, Ùd˜ ïÔÖ˜ ηÏÔÜÓÙ·È «ÂéÂÈıᘻ Óa âÎÙÂϤÛÔ˘Ó. ^∏ ÎÚ›ÛË Ùɘ Û˘ÓÔ-‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙc Û¯¤ÛË âÈÛÎfiÔ˘ ηd îÂÚ¤ˆÓ Ê·›ÓÂÙ·È Î·d àe Ùe ÁÂÁÔÓe˜ ¬ÙÈàÎfiÌË Î·d ì Û˘ÌÌ·ÚÙ˘Ú›· ÙÔÜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘, ¯ˆÚd˜ ÙcÓ ïÔ›· ï â›ÛÎÔÔ˜ ‰bÓâÈÙÚ¤ÂÙ·È Óa àÛ΋ÛÂÈ Ùe ηÙÂÍÔ¯cÓ ‰È·ÎÚÈÙÈÎe ÙÔÜ âÈÛÎÔÈÎÔÜ ‚·ıÌÔÜ ÙɘîÂÚˆÛ‡Ó˘ «‰Èη›ˆÌ·», âÎÂÖÓÔ ‰ËÏ·‰c Ùɘ ¯ÂÈÚÔÙÔÓ›·˜, ö¯ÂÈ Ûb àÚÎÂÙb˜ ÂÚÈ-ÙÒÛÂȘ ÔéÛÈ·ÛÙÈÎa ηٷÚÁËıÂÖ – Ûb οÔÈÔ ‚·ıÌe Ìb Âéı‡ÓË Î·d ÙáÓ ú‰ÈˆÓÙáÓ îÂÚ¤ˆÓ73.

73. ∂rÓ·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎe ¬ÙÈ ÛÙc ¯ÂÈÚÔÙÔÓ›· ÙÔÜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘ Ôf ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ï \πfiÏ˘-ÙÔ˜, ¬ÏÔÈ Ôî ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ àÁÁ›˙Ô˘Ó Ùe ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔÜ ¯ÂÈÚÔÙÔÓÔ˘Ì¤ÓÔ˘ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘, Ì·˙d Ìb ÙeÓâ›ÛÎÔÔ Ôf ¯ÂÈÚÔÙÔÓÂÖ (\∞ÔÛÙÔÏÈÎc ¶·Ú¿‰ÔÛË, 7. 1), âÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·˜ öÙÛÈ Ùc Û˘Ìʈӛ· ηd ÙcÛ˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙcÓ ¯ÂÈÚÔÙÔÓ›· ÙÔÜ Ó¤Ô˘ ̤ÏÔ˘˜ ÙÔÜ ÚÂÛ‚˘ÙÂÚ›Ô˘. ^√ ≠∞ÁÈÔ˜ ™˘ÌÂgÓ £ÂÛÛ·-ÏÔӛ΢ ÙeÓ 15Ô ·åáÓ· àӷʤÚÂÈ ¬ÙÈ ·éÙe˜ Ôf ÚfiÎÂÈÙ·È Óa ¯ÂÈÚÔÙÔÓËıÂÖ Ú¤ÂÈ Óa ö¯ÂÈ Û˘Ì-Ì·ÚÙ˘Ú›· àe ëÙa ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ (¶ÂÚd ÙáÓ îÂÚáÓ ¯ÂÈÚÔÙÔÓÈáÓ, PG 155, 372A ηd C). ∆fiÛÔ ïàÚÈıÌe˜ ëÙa ¬ÛÔ Î·d ì Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ÙÔ˘ ÛËÌ·Û›· Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó ¬ÙÈ Ï›ÁÔ ÔÏf Ùe Û‡ÓÔÏÔ ÙáÓ ÚÂ-Û‚˘Ù¤ÚˆÓ ıa Ú¤ÂÈ Óa ‰ÒÛÂÈ Ùc Û˘ÁηٿıÂÛ‹ ÙÔ˘ œÛÙ ï â›ÛÎÔÔ˜ Óa ÙÂϤÛÂÈ ÛÙc Û˘Ó¤¯ÂÈ·Ùc ¯ÂÈÚÔÙÔÓ›·. ≠√ˆ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎa àӷʤÚÂÈ ï ≠∞ÁÈÔ˜ ™˘ÌÂÒÓ, ì Û˘ÌÌ·ÚÙ˘Ú›· ÙáÓ ëÙa ÚÂ-Û‚˘Ù¤ÚˆÓ ÂrÓ·È à·Ú·›ÙËÙË «¥Ó· ‚‚·›÷· Fq ‰Èa ¿ÓÙˆÓ ì âÎÏÔÁ‹ Ù ηd Ì·ÚÙ˘Ú›·Ø ¬ÙÈ Î·d ÙeÓ ÏÂÈ-ÙÔ˘ÚÁeÓ ÙáÓ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ì˘ÛÙËÚ›ˆÓ ñe ¿ÓÙˆÓ âÎϤÁÂÛı·È ‰ÂÖ» (372C). ™‹ÌÂÚ·, óÛÙfiÛÔ,‰bÓ àÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÂÚÈÙÒÛÂȘ ηÙa Ùd˜ ïÔÖ˜ ï â›ÛÎÔÔ˜ ¯ÂÈÚÔÙÔÓÂÖ ·Úa ÙcÓ àÓÙ›ıÂÙË ÁÓÒ-ÌË ÙÔÜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘ - ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔÜ ÙÔÜ ñÔ„ËÊ›Ô˘, j Ôf êÏᘠ·Ú·ÁÁ¤ÏÏÂÈ Ûb οÔÈÔÓ«ÂéÂÈıÉ» îÂÚ¤· Óa ÚÔÌËı‡ÛÂÈ ÙeÓ ñÔ„‹ÊÈÔ Ìb Ì›· Ù˘È΋ Û˘ÌÌ·ÚÙ˘Ú›·. \∞ÓÙ›ıÂÙ·, ì Úfi-ÛÊ·ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ûb ïÚÈṲ̂Ó˜ ªËÙÚÔfiÏÂȘ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜ «°ÂÚÔÓÙ›·˜», ¯ˆÚd˜Ùc Û‡ÌʈÓË ÁÓÒÌË Ùɘ ïÔ›·˜ ‰bÓ ÂrÓ·È ‰˘Ó·Ùc ì ¯ÂÈÚÔÙÔÓ›· ÎÏËÚÈÎÔÜ, àÔÙÂÏÂÖ ‚ÉÌ· Úe˜ ÙcÛˆÛÙc ηÙ‡ı˘ÓÛË.

£∂√§√°π∞ 2/2009

194

∆e öÏÏÂÈÌÌ· Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ Ôf ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ Ùc Û¯¤ÛË âÈÛÎfiÔ˘ ηd îÂÚ¤-ˆÓ çÊ›ÏÂÙ·È Ûb ÔÏÏb˜ ·åٛ˜, Ì›· àe Ùd˜ ïÔÖ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Óa ÂrÓ·È Î·d Ùe ÁÂ-ÁÔÓe˜ ¬ÙÈ Ôî îÂÚÂÖ˜ ‰bÓ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙc ‰È·‰Èηۛ· âÎÏÔÁɘ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ÙÔ˘˜. ªb ‚¿ÛË ÙcÓ åÛ¯‡Ô˘Û· ÛÙcÓ \∂ÎÎÏËÛ›· Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜ ‰È·‰Èηۛ· âÎÏÔÁɘÙáÓ âÈÛÎfiˆÓ74, Ôî îÂÚÂÖ˜ ‰bÓ àÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·È ó˜ ñ‡ı˘ÓÔ ÁÈa ÙcÓ ‰È·Ô›-Ì·ÓÛË Ùɘ ÙÔÈÎɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ÎÔÏϤÁÈÔ Ôf ö¯ÂÈ êÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ˜ ηd Âéı‡Ó˜ۯÂÙÈÎa Ìb Ùc ‰È·‰Èηۛ· âÎÏÔÁɘ ÙÔÜ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ ÙÔ˘, àÏÏa ÌÄÏÏÔÓ ó˜ «ñÊÈÛÙ¿-ÌÂÓÔÈ» Ôf ñÔ¯ÚÂÔÜÓÙ·È Óa àԉ¯ıÔÜÓ ÙeÓ â›ÛÎÔÔ Ôf âͤÏÂÍ·Ó Î¿ÔÈÔÈôÏÏÔÈ â›ÛÎÔÔÈ, ôÛ¯ÂÙÔÈ Úe˜ Ùc Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË âÈÛÎÔ‹, ¯ˆÚd˜ ÎaÓ Óa àÎÔ‡-ÛÔ˘Ó Ùc ÁÓÒÌË ÙÔ˘˜. ∞éÙe åÛÔ‰ÒÓÂÈ âÎÎÏËÛÈÔÏÔÁÈÎa ÙcÓ âÈÛÎÔc ηd ÙÚ·˘-Ì·Ù›˙ÂÈ Ùc Û¯¤ÛË ÙáÓ îÂÚ¤ˆÓ Ìb ÙeÓ â›ÛÎÔÔ õ‰Ë âÓ ÙFÉ ÁÂÓ¤ÛÂÈ Ù˘75.

¶ÚÔÊ·Óᘠï àÔÎÏÂÈÛÌe˜ ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ àe Ùd˜ ‰È·‰Èηۛ˜ ÙɘâÎÏÔÁɘ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ ηd Ùɘ Ï‹„˘ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙáÓ àÔÊ¿ÛÂˆÓ Ùɘ âÈ-ÛÎÔɘ ‰bÓ ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙcÓ àÔ‰Ô¯c ÔûÙ ÙÔÜ ú‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ âÈÛÎfiÔ˘ ÔûÙ ÙáÓàÔÊ¿ÛÂÒÓ ÙÔ˘, âÓá àÓÙÈı¤Ùˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂÖ Ê˘ÁfiÎÂÓÙÚ˜ Ù¿ÛÂȘ ·éÙÔÓfiÌËÛ˘ÙáÓ îÂÚ¤ˆÓ àe ÙeÓ â›ÛÎÔÔ. ∞éÙe ÚÔÊ·Óá˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ìb ÙcÓ àÓÙ›ÏË„Ë ïÚÈ-ÛÌ¤ÓˆÓ îÂÚ¤ˆÓ ¬ÙÈ ÛÙcÓ âÓÔÚ›· ÙÔ˘˜ ö¯Ô˘Ó Ùe ‰Èη›ˆÌ· Óa àÔÊ·Û›˙Ô˘Ó Î·d ÓaÚ¿ÙÙÔ˘Ó Î·Ùa Ùe ‰ÔÎÔÜÓ, àÁÓÔÒÓÙ·˜ âÓÔÏÏÔÖ˜ ÙeÓ â›ÛÎÔfi ÙÔ˘˜. ∂rÓ·ÈÂéÓfiËÙÔ ¬ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ˘ Âú‰Ô˘˜ ÓÔÔÙÚԛ˜ ηd Ú·ÎÙÈÎb˜ ÙÚ·˘Ì·Ù›˙Ô˘Ó Ùc Û˘ÓÔ‰È-ÎfiÙËÙ·.

ªb ‚¿ÛË ÙcÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ôf ÂÚÈÁÚ¿„·Ì ·Ú·¿Óˆ, ıa ÌÔÚÔ‡Û·ÌÂúÛˆ˜ Óa ÔÜÌ ¬ÙÈ ÛÙcÓ \∂ÎÎÏËÛ›· Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜ ì Û¯¤ÛË ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ Ìb ÙÔf˜ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ïÚÈṲ̂Ó˜ ÊÔÚb˜ οÔȘ ïÌÔÈfiÙËÙ˜ Ìb Ùc Û¯¤-ÛË ÙÔÜ ëοÛÙÔÙ ≠∂ÏÏËÓ· Úˆı˘Ô˘ÚÁÔÜ Ìb ÙÔf˜ ñÔ˘ÚÁÔ‡˜ ÙÔ˘. ≠√ˆ˜ ·Ú·-ÙËÚÂÖ ï ∫·ıËÁËÙc˜ Kevin Featherstone Ûb Û¯ÂÙÈÎe ôÚıÚÔ ÙÔ˘, ï Úˆı˘Ô˘ÚÁe˜

74. ∆a Û¯ÂÙÈÎa Ìb ÙcÓ âÎÏÔÁc ÙáÓ ªËÙÚÔÔÏÈÙáÓ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜ àӷʤÚÔÓÙ·ÈÛÙe ∑ã ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙÔÜ ∫·Ù·ÛÙ·ÙÈÎÔÜ Ã¿ÚÙË Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜, N. 590/1977, ôÚıÚ·17-28.

75. ∂rÓ·È å‰È·›ÙÂÚ· âӉȷʤÚÔÓ ¬ÙÈ Û‡Ìʈӷ Ìb Ùe Ù˘ÈÎe Ùɘ ¯ÂÈÚÔÙÔÓ›·˜ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘«ÌÂÙa Ù›ÓÔ˜ Ï·Ù˘Ù¤Ú·˜ âÎı¤Ûˆ˜ ÙáÓ ÁÈÓÔ̤ӈӻ, Ùe ïÔÖÔ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÛÙe âÓ ¯Ú‹ÛFË∂é¯ÔÏfiÁÈÔÓ Ùe ª¤Á· (ÛÛ. 169-76) , ï ñÔ„‹ÊÈÔ˜ «„‹Êˆ ηd ‰ÔÎÈÌ·Û›÷· ÙáÓ £ÂÔÊÈÏÂÛÙ¿ÙˆÓ ^πÂ-Ú¤ˆÓ ηd ∫ÏËÚÈÎáÓ Ùɘ fiψ˜ (Ùɘ ‰¤)» «ÚÔÛ¿ÁÂÙ·È» ηd «ÚÔÛʤÚÂÙ·È» àe ÙeÓ «ÏÔÁÈÒÙ·-ÙÔ» ÙáÓ ∫ÏËÚÈÎáÓ Ùɘ ªËÙÚÔfiψ˜ Úe˜ ÙeÓ àÚ¯ÈÂÚ¤· Ôf ıa ÙeÓ ¯ÂÈÚÔÙÔÓ‹ÛÂÈ. ^∏ ÏÔÁÈÎc Ùɘ·Ú·¿Óˆ ‰È·‰Èηۛ·˜ ÂrÓ·È Û·Ê‹˜. √î ÎÏËÚÈÎÔd Ùɘ ªËÙÚÔfiψ˜ „ËÊ›˙Ô˘Ó Î·d ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘ÓÙeÓ ñÔ„‹ÊÈÔ Î·d ÛÙc Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙfiÓ «ÚÔÛ¿ÁÔ˘Ó» ÛÙeÓ àÚ¯ÈÂÚ¤· Ôf ıa ÙeÓ ¯ÂÈÚÔÙÔÓ‹ÛÂÈ. ^∏ΛÓËÛË ÂrÓ·È àe ÙcÓ âÈÛÎÔc ÛÙcÓ ^πÂÚ·Ú¯›·, ù¯È àÓÙ›ÛÙÚÔÊ·.

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

195

ÛÙe ëÏÏËÓÈÎe ÔÏÈÙÈÎe Û‡ÛÙËÌ· àe Ùc Ì›· ö¯ÂÈ ÙÂÚ¿ÛÙȘ âÍÔ˘Û›Â˜ («ÌÔÚÂÖ ÓaàÔχÂÈ Î·d Óa ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·Ùa ‚Ô‡ÏËÛË, Óa âÈϤÁÂÈ ¬ÔÈÔ˘˜ ı¤ÏÂÈ, Óa ıÂ-Û›˙ÂÈ âÈÙÚÔb˜ ηd ‰È·‰Èηۛ˜, Óa ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂÖ Î·d Óa ηٷÚÁÂÖ ñÔ˘ÚÁÂÖ·»),àe ÙcÓ ôÏÏË ¬Ìˆ˜ ÂrÓ·È öÙÛÈ ‰ÔÌË̤ÓË ì ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙáÓ ñÔ˘ÚÁ›ˆÓ, œÛÙ ïÎÚ·ÙÈÎe˜ Ì˯·ÓÈÛÌe˜ Óa «‚Ú›ÛÎÂÙ·È âd Ùɘ ÔéÛ›·˜ ñe ÙeÓ Ï‹ÚË öÏÂÁ¯Ô ÙáÓñÔ˘ÚÁáÓ», ÚÄÁÌ· Ùe ïÔÖÔ Ûb ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌe à΢ÚÒÓÂÈ ÙcÓ âÍÔ˘Û›· ÙÔÜ Úˆ-ı˘Ô˘ÚÁÔÜ ÛÙcÓ Ú¿ÍË. √ Featherstone ηٷϋÁÂÈ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ¬ÙÈ «âÓ Î·Ù·-ÎÏÂÖ‰È, Ôî ≠∂ÏÏËÓ˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁÔd ÂrÓ·È ‰ÈÎÙ¿ÙÔÚ˜ Ìb ‰Â̤ӷ ¯¤ÚÈ·»76. \∞ÓÙ›-ÛÙÔȯ· ÛÙcÓ âÈÛÎÔ‹, Ùe öÏÏÂÈÌÌ· Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ¬ÛÔÓ àÊÔÚÄ Ùc Û¯¤ÛË ÙÔÜâÈÛÎfiÔ˘ Ìb ÙÔf˜ îÂÚÂÖ˜ ö¯ÂÈ ó˜ àÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙcÓ ≈·ÚÍË âÓe˜ ıˆÚËÙÈÎa ·-Ó›Û¯˘ÚÔ˘ âÈÛÎfiÔ˘, ÙÔÜ ïÔ›Ô˘ ¬Ìˆ˜ ì åÛ¯f˜ ÛÙcÓ Ú¿ÍË Ûb ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌeà΢ÚÒÓÂÙ·È àe ÙcÓ ·éÙÔÓÔÌ›· ÙáÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ Ôf âϤÁ¯Ô˘Ó Ùd˜ âÓÔڛ˜.ªÂÙ·‚ÔÏc Ùɘ ηٿÛÙ·Û˘ ·éÙɘ ‰bÓ ÂrÓ·È ÂûÎÔÏÔ Óa Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËıÂÖ âaÓ‰bÓ àÔηٷÛÙ·ıÂÖ ì Û˘ÌÌÂÙÔ¯c ÙáÓ îÂÚ¤ˆÓ ÛÙcÓ âÎÏÔÁc ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ ηıg˜Î·d ì Û˘ÓÔ‰ÈÎc ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔÜ Û˘Ó‰ڛԢ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘. √î âÍÂÏ›ÍÂȘ ·éÙb˜ôÏψÛÙ ıa àÓ·‚·ıÌ›ÛÔ˘Ó Ùc Û¯¤ÛË âÌÈÛÙÔÛ‡Ó˘ ÌÂÙ·Íf âÈÛÎfiÔ˘ ηd îÂÚ¤-ˆÓ ηd ıa ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ˜ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜.

^∏ ÎÚ›ÛË Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ Ôf ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ Ùc Û¯¤ÛË âÈÛÎfiÔ˘ ηd îÂ-Ú¤ˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ Ûb àÚÎÂÙb˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ηd Ùd˜ Û¯¤ÛÂȘ ÙáÓ îÂÚ¤ˆÓ ÌÂٷ͇ÙÔ˘˜. ¢bÓ ñ¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙc Û‡Á¯ÚÔÓË âÈÛÎÔc ıÂÛÌÔd Ôf Óa ÚÔˆıÔÜÓ Ùc Û˘ÓÔ-‰ÈÎfiÙËÙ· ηd Ùc Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÌÂÙ·Íf ÙáÓ îÂÚ¤ˆÓ. ∞éÙe åÛ¯‡ÂÈ ù¯È ÌfiÓÔ ÁÈa ÙÔf˜îÂÚÂÖ˜ ÂéÚ‡ÙÂÚ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ, àÏÏa àÎfiÌ· ηd ÁÈa ÙÔf˜ îÂÚÂÖ˜ Ùɘ ú‰È·˜ âÓÔ-Ú›·˜. °Èa ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ìb âÍ·›ÚÂÛË ÙeÓ Úfi‰ÚÔ ÙÔÜ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔÜ Û˘Ì‚Ô˘-Ï›Ô˘, Ôî îÂÚÂÖ˜ ÙáÓ âÓÔÚÈáÓ ‰bÓ ÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙe âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎe Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÙÔÜ Ó·-ÔÜ ÙÔ˘˜77. ∞éÙe ö¯ÂÈ ó˜ àÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ùe ıÂÛÌÈÎe àÔÎÏÂÈÛÌfi ÙÔ˘˜ àe Ùd˜ ‰È·‰È-ηۛ˜ Ï‹„˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎáÓ àÔÊ¿ÛÂˆÓ Ôf àÊÔÚÔÜÓ ÙcÓ ú‰È· ÙcÓ âÓÔÚ›· ÙÔ˘˜.

∆e Úfi‚ÏËÌ· ÂÚÈϤÎÂÙ·È àÎfiÌË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ âÍ·ÈÙ›·˜ Ùɘ ıÂÛÌÔÔÈË̤-Ó˘ ηٿÙÌËÛ˘ êÚÌÔ‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ âÓÙe˜ ÙáÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ âÓÔÚÈáÓ, ¬Ô˘ ôÏÏÔ˜ ÂrÓ·ÈîÂÚ·ÙÈÎe˜ ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ˜, ôÏÏÔ˜ Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔÜ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔÜ Û˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘,ôÏÏÔ˜ îÂÚ¤·˜ ÓÂfiÙËÙÔ˜, ôÏÏÔ˜ Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔÜ ÊÈÏÔÙÒ¯Ô˘ Î.Ï., ¯ˆÚd˜ η̛· ıÂ-

76. FEATHERSTONE K., «^∏ ‰ÔÌÈÎc àÓ¿ÚÎÂÈ· ÙÔÜ ëÏÏËÓÈÎÔÜ ÔÏÈÙÈÎÔÜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜», ∫·-ıËÌÂÚÈÓ‹ Ù˘ ∫˘ÚÈ·Îɘ, 22 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 2009, Û. 25.

77. °Èa Ùa Û¯ÂÙÈÎa Ìb Ùc Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙáÓ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎáÓ Û˘Ì‚Ô˘Ï›ˆÓ ÙáÓ Ó·áÓ, ‚Ϥ ∫·-ÓÔÓÈÛÌe 8/1979 ÂÚd ^πÂÚáÓ ¡·áÓ Î·d \∂ÓÔÚÈáÓ, ôÚıÚÔ 7.

£∂√§√°π∞ 2/2009

196

ÛÌÈÎc àÓ·ÊÔÚa ÙÔÜ ëÓe˜ Úe˜ ÙeÓ ôÏÏÔ. AéÙe ‰˘Û¯ÂÚ·›ÓÂÈ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÙcÓ ‰È·-ÌfiÚʈÛË Û˘ÓÔ‰ÈÎɘ Û˘Ó›‰ËÛ˘ ηd ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ηd âÓÈÛ¯‡ÂÈ Ùd˜ Ù¿ÛÂȘ ·éÙÔ-ÓÔÌ›·˜ ÙÔÜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘ àe ÙÔf˜ Û˘ÌÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ àÎfiÌ· ηd ̤۷ ÛÙe¯áÚÔ Ùɘ ú‰È·˜ ÙÔ˘˜ Ùɘ âÓÔÚ›·˜.

h∞Ó ÂÚ¿ÛÔ˘Ì ÙÒÚ· ÛÙe ÙÚ›ÙÔ â›Â‰Ô (‰˘Û)ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙË-Ù·˜, ‰ËÏ·‰c Û âÎÂÖÓÔ Ôf àÊÔÚÄ Ùc Û¯¤ÛË ÙÔÜ ÎÏ‹ÚÔ˘ Ìb Ùe Ï·fi, ıa ¯ÚÂÈ·ÛÙÂÖηd ¿ÏÈ Óa àÓ·ÊÂÚıÔÜÌ ÛÙeÓ àÔÎÏÂÈÛÌe ÙáÓ Ï·˚ÎáÓ àe Ùc ‰È·‰Èηۛ·âÎÏÔÁɘ ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ ÙÔ˘˜ ηd ÛÙd˜ àÚÓËÙÈΤ˜ ÙÔ˘ Û˘Ó¤ÂȘ78. ≠√ÛÔÓ àÊÔÚÄÙd˜ Û˘Ó¤ÂȘ ·éÙb˜ ÁÈa ÙeÓ â›ÛÎÔÔ, ÂrÓ·È ÓÔÌ›˙ˆ ÂéÓfiËÙÔ ¬ÙÈ ≤Ó·˜ â›ÛÎÔÔ˜ÛÙcÓ âÎÏÔÁc ÙÔÜ ïÔ›Ô˘ ıa ö¯ÂÈ Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ ï ÎÏÉÚÔ˜ ηd ï Ï·e˜ Ùɘ âÈ-ÛÎÔɘ ÙÔ˘ ıa ö¯ÂÈ Èı·Ófiٷٷ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎc Û¯¤ÛË Ì·˙› Ù˘ àe ¬,ÙÈ ≤Ó·˜ôÏÏÔ˜ Ôf çÊ›ÏÂÈ ÙcÓ âÎÏÔÁ‹ ÙÔ˘ àÔÎÏÂÈÛÙÈÎa ηd ÌfiÓÔ ÛÙc ı¤ÏËÛË ôÏψÓâÈÛÎfiˆÓ. ∂rÓ·È â›Û˘ ÂéÓfiËÙÔ ¬ÙÈ ≤Ó·˜ â›ÛÎÔÔ˜ Ôf àÔÙÂÏÂÖ ÚÔ˚eÓ ÙɘÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ Ùɘ âÈÛÎÔɘ ıa ÂrÓ·È Èı·Ófiٷٷ ÂÚÈÛÛfiÙÂ-ÚÔ Âé·›ÛıËÙÔ˜ ¬ÛÔÓ àÊÔÚÄ ÙcÓ ÚÔÛÙ·Û›· ηd Ì¿ÏÈÛÙ· ÙcÓ ÚÔÒıËÛË ·éÙɘÙɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜. ≠√ÛÔÓ àÊÔÚÄ ¿ÏÈ ÙÔf˜ Ï·˚ÎÔ‡˜, ì Ìc ÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙcÓâÎÏÔÁc ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ ÙÔ˘˜ ‰bÓ ÙÔf˜ ‚ÔËıÄ Óa àÔ‚¿ÏÔ˘Ó Ùc Û˘Ó›‰ËÛË ÙÔÜàÓ‡ı˘ÓÔ˘ ηd ÂÚÈÛÙ·ÛÈ·ÎÔÜ «ÂÏ¿ÙË» âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎáÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ Ôf ÂrÓ·ÈÛ‹ÌÂÚ· ΢ڛ·Ú¯Ë ηd Óa àÓ·Ù‡ÍÔ˘Ó ·úÛıËÌ· Âéı‡Ó˘ ÁÈa ÙcÓ ÔÚ›· Ùɘ \∂Î-ÎÏËÛ›·˜ ÙÔ˘˜ ηd Ùɘ âÈÛÎÔɘ ÙÔ˘˜.

∆e öÏÏÂÈÌÌ· Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙc Û¯¤ÛË ÙÔÜ Ï·ÔÜ Ìb ÙeÓ ÎÏÉÚÔ âÌÊ·Ó›˙ÂٷȬ̈˜ ¬ÛÔÓ àÊÔÚÄ Ùc Û¯¤ÛË ÙÔÜ Ï·ÔÜ ù¯È ÌfiÓÔ Ìb ÙeÓ â›ÛÎÔÔ àÏÏa ηd ÌbÙÔf˜ îÂÚÂÖ˜. ≠√ˆ˜ Ùe Ô›ÌÓÈÔ Ùɘ âÈÛÎÔɘ ‰bÓ ö¯ÂÈ ÏfiÁÔ ÁÈa Ùe ÔÈe˜ ıa ÂrÓ·Èï â›ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘, öÙÛÈ Î·d Ùe Ô›ÌÓÈÔ Ùɘ âÓÔÚ›·˜ ‰bÓ ö¯ÂÈ ÏfiÁÔ ÁÈa Ùe ÔÈfi˜ ıaÂrÓ·È ï îÂÚ¤·˜ ÙÔ˘. ¢bÓ ö¯Ô˘Ó àÎfiÌË ıÂÛÈÛÙÂÖ ‰È·‰Èηۛ˜ ‰È·‚Ô‡Ï¢Û˘ ÙáÓâÓÔÚÈÙáÓ Ìb ÙeÓ â›ÛÎÔÔ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Óa ‰È·ÎÚÈ‚ˆıÂÖ ÔÈb˜ ÂrÓ·È Ôî àÓ¿ÁΘ,Ùa ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, Ôî ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ, Ôî ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜, Ôî âÈı˘Ì›Â˜, Ùa ïÚ¿Ì·Ù·,Î.Ï. ÙÔÜ ÔÈÌÓ›Ô˘ ÌÈĘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ âÓÔÚ›·˜ œÛÙ Óa ÂrÓ·È ‰˘Ó·ÙeÓ ÛÙc Û˘Ó-¤¯ÂÈ· Óa âÎÙÈÌËıÂÖ ÔÈe˜ îÂÚ¤·˜ ÂrÓ·È Î·Ù¿ÏÏËÏÔ˜ ÁÈa Óa àÓ·Ï¿‚ÂÈ Ùc ‰È·Ô›-

78. °Èa Ì›· Û‡Á¯ÚÔÓË ÚfiÙ·ÛË âÎÏÔÁɘ ÙáÓ âÈÛÎfiˆÓ àe ÙeÓ ÎÏÉÚÔ Î·d Ùe Ï·e Ùɘ âÈ-ÛÎÔɘ, ‚Ï. . ¶π¡∞∫√À§∞ ∞., «æ‹Êˆ ÎÏ‹ÚÔ˘ ηd Ï·ÔÜ»: ª›· Ó¤· ÚfiÙ·ÛË ÁÈa ÙcÓ âÎÏÔÁc ÙáÓâÈÛÎfiˆÓ (\∞ı‹Ó·: \∂Ó ¶Ïá, 2007). °Èa Ì›· ·Ï·ÈfiÙÂÚË Û¯ÂÙÈÎc ÚfiÙ·ÛË, ‚Ï. \∞Ú¯ÈÌ. £∂√¢ø-ƒ√¶√À§√À ∂., «™¯¤‰ÈÔÓ ÓfiÌÔ˘ ÂÚd âÎÏÔÁɘ àÚ¯ÈÂÚ¤ˆÓ âÓ ÙFÉ \√ÚıÔ‰fi͡ \∂ÎÎÏËÛ›÷· Ùɘ ^∂ÏÏ¿-‰Ô˜», ÛÙe ò∞ÚıÚ·, ªÂϤٷÈ, \∂ÈÛÙÔÏ·›, ∞ã (\∞ıÉÓ·È, 1986), ÛÛ. 150-7Ø ÚÒÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÛÙe\∂ÓÔÚ›·, ÊÜÏÏÔ 325, 1.2.1962.

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

197

Ì·ÓÛ‹ Ù˘. \AÎfiÌ· ηd Ôî åÛ¯‡Ô˘Û˜ âÏÏÂÈÌ·ÙÈÎb˜ ‰È·Ù¿ÍÂȘ Ôf àÊÔÚÔÜÓ ÛÙcÓàÓ¿ÚÙËÛË ÙÔÜ çÓfiÌ·ÙÔ˜ ÙÔÜ ñÔ„ËÊ›Ô˘ ÁÈa οÔÈ· âÊËÌÂÚÈ·Îc ı¤ÛË, ÛÙc ‰˘-Ó·ÙfiÙËÙ· ñÔ‚ÔÏɘ âÓÛÙ¿ÛÂˆÓ àe ÙÔf˜ âÓÔÚ›Ù˜ Î.Ï.79, ö¯Ô˘Ó Ûb ÔÏÏb˜ Â-ÚÈÙÒÛÂȘ ÛÙcÓ Ú¿ÍË Î·Ù·ÚÁËıÂÖ. \EÈϤÔÓ, Ôî ÌÂÙ·ı¤ÛÂȘ ÙáÓ îÂÚ¤ˆÓ Á›ÓÔ-ÓÙ·È ïÚÈṲ̂Ó˜ ÊÔÚb˜ à‚·Û¿ÓÈÛÙ· ηd Ìb ÌÂÁ¿ÏË ÂéÎÔÏ›·, âÓá Ùe Ô›ÌÓÈÔ, ÛÙe‚·ıÌe Ôf ‰bÓ ö¯ÂÈ Î˘ÚÈ¢ÙÂÖ àe ÙcÓ à‰È·ÊÔÚ›· ηd ÙcÓ à¿ıÂÈ· ÛÙd˜ ïÔÖ˜Ùe óıÂÖ ï âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎe˜ çÚÁ·ÓÈÛÌfi˜, àÓ·ÚˆÙÈ¤Ù·È Ìb àÁˆÓ›· ÁÈa Ùe ÔÈeÓ îÂ-Ú¤· ıa ÙÔf˜ ÛÙ›ÏÔ˘Ó Î·d ¿ÏÈ àe Ùc MËÙÚfiÔÏË ÁÈa Óa ÙÔf˜ ÔÈÌ¿ÓÂÈ80.

≠∂Ó·˜ àe ÙÔf˜ âÏ¿¯ÈÛÙÔ˘˜ ıÂÛÌÔf˜ Ì¤Ûˇ ÙÔÜ ïÔ›Ô˘ Ôî Ï·˚ÎÔd ÌÂÙ¤¯Ô˘Óñ‡ı˘Ó· ÛÙe âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎe Á›ÁÓÂÛı·È Ùɘ âÓÔÚ›·˜ ÙÔ˘˜ ÂrÓ·È ·éÙe˜ ÙÔÜ âÎ-ÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔÜ Û˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘, ÛÙeÓ ïÔÖÔ àÓ·ÊÂÚı‹Î·Ì ηd ÓˆÚ›ÙÂÚ·. ∫·d â‰á¬Ìˆ˜ Ôî Ï·˚ÎÔd (¬ˆ˜ ηd Ôî îÂÚÂÖ˜) ‰bÓ ö¯Ô˘Ó, ıÂÛÌÈÎa ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, ηӤӷÏfiÁÔ ÁÈa Ùe ÔÈÔd ıa ÌÂÙ¿Û¯Ô˘Ó ÛÙe âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎe Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ – ‰bÓ ö¯Ô˘Ó Ùc‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Óa Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯Ô˘Ó ÛÙcÓ âÎÏÔÁc ù¯È ÙÔÜ âÈÛÎfiÔ˘ ÙÔ˘˜ àÏÏa ÔûÙÂÎiÓ ÙáÓ Ï·˚ÎáÓ ÌÂÏáÓ ÙÔÜ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔÜ Û˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ Ùɘ âÓÔÚ›·˜ ÙÔ˘˜81.\∂ÈϤÔÓ, ï âÓ ÙÔÖ˜ Ú¿ÁÌ·ÛÈ, Ûb οÔȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ÂÚÈÔÚÈÛÌe˜ ÙáÓ êÚÌÔ-‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙáÓ ÌÂÏáÓ ÙÔÜ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔÜ Û˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘, Û˘Ó‹ıˆ˜ Ìb Âéı‡ÓË ÙÔÜÚÔ¤‰ÚÔ˘ ÙÔ˘, à·ÍÈÒÓÂÈ Ùe ÚfiÏÔ ÙÔÜ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔÜ Û˘Ì‚Ô‡ÏÔ˘ ηd ï‰ËÁÂÖÛÙc ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË à‰˘Ó·Ì›· Â≈ÚÂÛ˘ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎáÓ Û˘Ì‚Ô‡ÏˆÓ Ìb οÔÈ·ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋, ÌÔÚʈÙÈ΋, ηd ÎÔÈÓˆÓÈÎc â¿ÚÎÂÈ·.

≠√ˆ˜ àӷʤڷÌ ηd ÓˆÚ›ÙÂÚ·, Ùe öÏÏÂÈÌÌ· Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙe ¯áÚÔ ÙɘâÈÛÎÔɘ, ÌÔÚÊb˜ ηd âÎÊÚ¿ÛÂȘ ÙÔÜ ïÔ›Ô˘ ÌfiÏȘ ÂÚÈÁÚ¿„·ÌÂ, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂÖ

79. ∫·ÓÔÓÈÛÌe˜ 2/1970 ¶ÂÚd ^πÂÚáÓ ¡·áÓ, \∂ÓÔÚÈáÓ Î·d \∂ÊËÌÂÚ›ˆÓ, ôÚıÚ· 33-37.80. ^√ ∫·Ù·ÛÙ·ÙÈÎe˜ ÿÚÙ˘ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜ ÚԂϤÂÈ «¬ÙÈ Ù·ÎÙÈÎe˜ âÊË̤-

ÚÈÔ˜ ÌÂÙ·Ù›ıÂÙ·È ·) ÙFÉ ·åÙ‹ÛÂÈ ÙÔ˘, ‚) àÔÊ¿ÛÂÈ Ùɘ ¢.π.™. ÌÂÙa äÙÈÔÏÔÁË̤ÓËÓ ÚfiÙ·ÛÈÓ ÙÔÜÔåΛԢ \∞Ú¯ÈÂÚ¤ˆ˜..., ηd Á) ÏfiÁˇ ÔÈÓɘ... (ôÚıÚÔ 37, ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ˜ 7)». ™b η̛· àe Ùd˜ ÂÚÈ-ÙÒÛÂȘ ·éÙb˜ ‰bÓ ÚԂϤÂÙ·È ì öÎÊÚ·ÛË ÁÓÒÌ˘ âΠ̤ÚÔ˘˜ ÙÔÜ ÔÈÌÓ›Ô˘.

81. ^√ Û¯ÂÙÈÎe˜ ηÓÔÓÈÛÌe˜ ÚԂϤÂÈ ¬ÙÈ Ùe âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎe Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ àÔÙÂÏÂÖÙ·È «·) âÎÙÔÜ âÊËÌÂÚ›Ô˘, ó˜ ¶ÚÔ¤‰ÚÔ˘... ‚) âÎ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ Ï·˚ÎáÓ ÌÂÏáÓ, âÎÏÂÁÔÌ¤ÓˆÓ Î·d ‰ÈÔÚÈ˙Ô̤ӈÓâÎ ÙÔÜ Î·Ù·ÏfiÁÔ˘ ÙáÓ âÓÔÚÈÙáÓ ñe ÙÔÜ ªËÙÚÔÔÏÈÙÈÎÔÜ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘, ÙFÉ ÚÔÙ¿ÛÂÈ ÙÔÜ ÔåΛԢªËÙÚÔÔÏ›ÙÔ˘» (∫·ÓÔÓÈÛÌe˜ 8/1979 ÂÚd ^πÂÚáÓ ¡·áÓ Î·d \∂ÓÔÚÈáÓ, ôÚıÚÔ 7, ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ˜ 1).^√ îÂÚ¤·˜ - Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔÜ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔÜ Û˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È àe ÙeÓ ªËÙÚÔÔÏ›ÙË (‚Ï. ÙeàÓˆÙ¤Úˆ ôÚıÚÔ Î·ıg˜ ηd Ùe ôÚıÚÔ 37, ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ˜ 8 ÙÔÜ ∫·Ù·ÛÙ·ÙÈÎÔÜ Ã¿ÚÙË Ùɘ \∂ÎÎÏË-Û›·˜ Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜). ∂rÓ·È âÌÊ·Óc˜ ì öÏÏÂÈ„Ë Úfi‚Ï„˘ ÁÈa Ùc Û˘ÌÌÂÙÔ¯c ÙáÓ îÂÚ¤ˆÓ ηd ÙÔÜÔÈÌÓ›Ô˘ Ùɘ âÓÔÚ›·˜ ÛÙd˜ ·Ú·¿Óˆ ‰È·‰Èηۛ˜ – iÓ Î·d ‚¤‚·È· ÛÙcÓ Ú¿ÍË Ùe ªËÙÚÔÔÏÈ-ÙÈÎe ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ Û˘Ó‹ıˆ˜ Ùa ̤ÏË Ôf ÚÔÙ›ÓÂÈ ï Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔÜ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔÜ Û˘Ì-‚Ô˘Ï›Ô˘.

£∂√§√°π∞ 2/2009

198

à‰È¤ÍÔ‰· ù¯È ÌfiÓÔ ÛÙcÓ âÈÛÎÔc ηı·˘Ù‹Ó, àÏÏa ηd ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÛÙc Û˘ÓÔ-‰ÈÎc ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ùɘ ÂéÚ‡ÙÂÚ˘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜. ∂rÓ·È ÓÔÌ›˙ˆ ÚÔÊ·Ób˜ ¬ÙÈ ÙeöÏÏÂÈÌÌ· Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙa ¬ÚÈ· Ùɘ âÈÛÎÔɘ ‰bÓ ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙÔf˜ âÈÛÎfi-Ô˘˜ ÛÙe Óa ÌÂٷʤÚÔ˘Ó ÛÙc Û‡ÓÔ‰Ô â·ÚÎᘠÙcÓ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎc Û˘Ó›‰ËÛËηd âÌÂÈÚ›· ÙÔÜ ÎÏ‹ÚÔ˘ ηd ÙÔÜ Ï·ÔÜ Ùɘ âÈÛÎÔɘ ÙÔ˘˜. \∂ÈϤÔÓ, ÂrÓ·È ÓÔ-Ì›˙ˆ ÔÏf Ê˘ÛÈÎe ïÚÈṲ̂ÓÔÈ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ â›ÛÎÔÔÈ Óa Ù›ÓÔ˘Ó, Ìb ‰È·ÊÔÚÂ-ÙÈÎe ‚¤‚·È· ÙÚfiÔ, Óa àÓ··Ú¿ÁÔ˘Ó Î·d ÛÙe ¯áÚÔ Ùɘ ^πÂÚ·Ú¯›·˜ Ùa ÌÔÓ٤ϷàÓÙÈÛ˘ÓÔ‰ÈÎɘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚĘ Ùa ïÔ›· Âr¯·Ó ηd Ôî ú‰ÈÔÈ ‚ÈÒÛÂÈ ó˜ Ï·˚ÎÔ›, ‰È¿-ÎÔÓÔÈ, ηd îÂÚÂÖ˜. ¢bÓ ÂrÓ·È ÏÔÈeÓ Óa àÔÚÔÜÌ ÁÈa Ùa ¬ÔÈ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· àÓÙ›-Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ à·ÓÙÔÜÓ ÛÙe ¯áÚÔ Ùɘ ^πÂÚ·Ú¯›·˜, âÊfiÛÔÓ ¯ˆÚd˜ ÍÂοı·Ú˜,ıÂÛÌÈÎa ·ÁȈ̤Ó˜ ‰È·‰Èηۛ˜ Û˘ÓÔ‰ÈÎɘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙfiÛÔ ì âÈÛÎÔc ¬ÛÔηd ì Û‡ÓÔ‰Ô˜ ÙáÓ âÈÛÎfiˆÓ Ù›ÓÔ˘Ó Î·d ıa Ù›ÓÔ˘Ó Óa ÌÂÙ·‚¿ÏÏÔÓÙ·È àe ıÂ-ÛÌÔd ηd âÎÊÚ¿ÛÂȘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ «Ûb ëÓe˜ àÓ‰Úe˜ àÚ¯‹».

\∂ÎÙe˜ ¬Ìˆ˜ àe Ùd˜ âÈÙÒÛÂȘ ÙÔ˘ ÛÙcÓ ÂéÚ‡ÙÂÚË Û˘ÓÔ‰ÈÎc ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ùɘ\∂ÎÎÏËÛ›·˜, Ùe öÏÏÂÈÌÌ· Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙcÓ âÈÛÎÔc ÙÚ·˘Ì·Ù›˙ÂÈ Î·d Ùc Ì·Ú-Ù˘Ú›· Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Úe˜ Ùe Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÎfiÛÌÔ. ≠√ˆ˜ ÛÙc ‰È·ÛÔÚa ì ıÂÔÏÔ-ÁÈÎc Ì·ÚÙ˘Ú›· Ùɘ çÚıfi‰Ô͢ âÎÎÏËÛÈÔÏÔÁ›·˜ à΢ÚÒÓÂÙ·È ÛÙcÓ Ú¿ÍË àe ÙcÓ≈·ÚÍË ÙáÓ ‰ÈηÈÔ‰ÔÛÈáÓ ÙáÓ âıÓÈÎáÓ \∂ÎÎÏËÛÈáÓ, öÙÛÈ Î·d ÛÙeÓ ÙfiÔ Ì·˜ ìâÓ ÙÔÖ˜ Ú¿ÁÌ·ÛÈ ‰˘ÛÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ à΢ÚÒÓÂÈ ÙcÓ àÍ›· ÙáÓÂÚd ÙÔÜ àÓÙÈı¤ÙÔ˘ ‰È·‚‚·ÈÒÛÂˆÓ Ùɘ ηÙa Ùa ôÏÏ· çÚıfi‰Ô͢ âÎÎÏËÛÈÔÏÔ-Á›·˜ Ì·˜. ∆e öÏÏÂÈÌÌ· Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙcÓ âÈÛÎÔc ‰bÓ àÓÙÈ‚·›ÓÂÈ ÌfiÓÔ ÛÙcÓÂ鯷ÚÈÛÙȷ΋ Ù˘ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Î·d ‰bÓ ñÔÓÔ̇ÂÈ êÏᘠÙcÓ àÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·. ™˘ÓÙËÚÂÖ Ì›· àÎfiÌË àÓ·ÓÙÈÛÙÔȯ›· ÌÂÙ·Íf ÏfiÁˆÓ ηd öÚÁˆÓ,ÌÈa àÎfiÌË ñÔÎÚÈÛ›· ÎÔÓÙa ÛÙd˜ ÙfiÛ˜ ôÏϘ ÁÈa Ùd˜ ïÔÖ˜ ï ÎfiÛÌÔ˜ ÌĘ âÈ-ÎÚ›ÓÂÈ.

∆e ÁÂÁÔÓe˜ ·éÙe âÎı¤ÙÂÈ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÙeÓ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎe çÚÁ·ÓÈÛÌe ηd ÁÈaÙeÓ ÚfiÛıÂÙÔ ÏfiÁÔ ¬ÙÈ ˙ÔÜÌ Ûb Ì›· Û‡Á¯ÚÔÓË ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎc ÎÔÈÓˆÓ›·, ‰ËÏ·‰cÛÙcÓ ^∂ÏÏ¿‰· Ùɘ ÌÂÙ·ÔÏ›Ù¢Û˘, Ûb Ì›· ¯ÒÚ·-̤ÏÔ˜ Ùɘ ∂éÚˆ·˚Îɘ ≠∂Óˆ-Û˘. ∂ú‰·Ì ӈڛÙÂÚ· Ùc ÛËÌ·Û›· ÙÔÜ consensus ÙfiÛÔ ÛÙcÓ ÔÏÈÙÈÎc ˙ˆc ÙɘƒˆÌ·˚Îɘ ∞éÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ¬ÛÔ Î·d ÛÙc Û˘ÓÔ‰ÈÎc ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙáÓ ÚˆÙÔ¯ÚÈÛÙÈ·-ÓÈÎáÓ \∂ÎÎÏËÛÈáÓ. \∂ÈϤÔÓ Ôî îÛÙÔÚÈÎÔd ÌĘ ÁÓˆÛÙÔÔÈÔÜÓ ¬ÙÈ ï ÙÚfiÔ˜ ÌbÙeÓ ïÔÖÔ âÎÊÚ¿ÛÙËΠÛÙcÓ àÚ¯·›· \∂ÎÎÏËÛ›· ì Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ˘îÔı¤ÙËÛ ÛbÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌe Ùa ÌÔÓ٤Ϸ Ùɘ ÔÏÈÙÈÎɘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Ùɘ ƒˆÌ·˚Îɘ ∞éÙÔ-ÎÚ·ÙÔÚ›·˜ (Ôî îÛÙÔÚÈÎÔd Û˘ÌʈÓÔÜÓ ó˜ Úe˜ ·éÙfi, àÏÏa ‰È·ÊˆÓÔÜÓ ó˜ Úe˜ ÙeiÓ Ùe ΢ڛ·Ú¯Ô ÌÔÓÙ¤ÏÔ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ ηd ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙáÓ Û˘Ófi‰ˆÓ ÚÔÂÚ¯fi-Ù·Ó àe Ùc ڈ̷˚Îc Û‡ÁÎÏËÙÔ j Ùa Û˘Ì‚Ô‡ÏÈ· ÙáÓ fiÏÂˆÓ Î·d ôÏÏÔ˘˜ çÚÁ·ÓÈ-

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘

∏ ™À¡√¢π∫√∆∏∆∞ ™∆∞ √ƒπ∞ ∆∏™ ∂¶π™∫√¶∏™

199

ÛÌÔ‡˜)82. \∂aÓ ·éÙe Û˘Ó¤‚·ÈÓ ÙfiÙÂ, ‰ÈÂÚˆÙÄÙ·È Î·ÓÂd˜ fiÛÔ Èe ·éÙÔÓfiËÙË ıaöÚ Óa ÂrÓ·È ì Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· Û‹ÌÂÚ·, ÛÙe Ï·›ÛÈÔ ÙáÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ÂéÚˆ-·˚ÎáÓ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎáÓ ÎÔÈÓˆÓÈáÓ, ¬Ô˘ ì Û˘ÌÌÂÙÔ¯ÈÎfiÙËÙ· ηd ì ÎÔÈÓˆÓÈÎc ÏÔ-ÁÔ‰ÔÛ›· àÔÙÂÏÔÜÓ ·éÙÔÓfiËÙ˜ öÓÓÔȘ. ¢bÓ ÂrÓ·È úÛˆ˜ Ù˘¯·ÖÔ Ùe ÁÂÁÔÓe˜ ¬ÙÈ ì\∂ÎÎÏËÛ›· ÛÙd˜ ̤Ú˜ Ì·˜ ‰›ÓÂÈ Û˘¯Óa ÙcÓ âÓÙ‡ˆÛË ¬ÙÈ àÔÙÂÏÂÖ ≤Ó·Ó àe ÙÔf˜Ï¤ÔÓ ·éÙ·Ú¯ÈÎÔf˜ ¯ÒÚÔ˘˜ Ùɘ ëÏÏËÓÈÎɘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ^∏ âÓÙ‡ˆÛË ·éÙc ‰ËÌÈ-Ô˘ÚÁÂÖÙ·È Î·d àe Ùd˜ àÓ¿ÚÌÔÛÙ˜, ù¯È ÌfiÓÔ ÁÈa Ùe ¯áÚÔ Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ àÏÏaηd ÁÈa οı ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎc ÎÔÈÓˆÓ›·, âΉËÏÒÛÂȘ àÌÂÙÚÔÂÔܘ ÎÔϷΛ·˜ Úe˜ÙeÓ àگțÛÎÔÔ, ÙÔf˜ âÈÛÎfiÔ˘˜, η›, Ûb ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‚·ıÌfi, ÙÔf˜ îÂÚÂÖ˜, ÛÙd˜ïÔÖ˜ âȉ›‰ÂÙ·È ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔÜ ÎÏ‹ÚÔ˘ ηd ÙÔÜ Ï·ÔÜ Ì·˜.

v) \∞ÓÙd âÈÏfiÁÔ˘: Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ηd îÂÚ·Ú¯›·

™Ùe 16Ô ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙáÓ \∞ÚÈıÌáÓ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ≤Ó· ÔÏf âӉȷʤÚÔÓ ÂÚÈ-ÛÙ·ÙÈÎfi. ^√ Ï¢›Ù˘ ∫ÔÚb Ì·˙d Ìb ÌÈa ÌÂÁ¿ÏË ïÌ¿‰· Ï¢ÈÙáÓ â·Ó·ÛÙ¿ÙËÛ·ÓâÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔÜ ªˆ˘ÛÉ Î·d ÙÔÜ \∞·ÚÒÓ, ‰ÈÂΉÈÎÒÓÙ·˜ ηd ÁÈa ÙeÓ ë·˘Ùe ÙÔf˜ ÙeàÍ›ˆÌ· Ùɘ îÂÚˆÛ‡Ó˘. «¡· ͤÚÂÙ ¬ÙÈ ¬ÏÔ˜ ï Ï·e˜ ÂrÓ·È ±ÁÈÔ˜», Âr·Ó ÛÙeÓªˆ˘ÛÉ Î·d ÙeÓ \∞·ÚÒÓ, ηd ï ∫‡ÚÈÔ˜ ÂrÓ·È Ì·˙› ÙÔ˘˜. «°È·Ù› â·Ó·ÛÙ·ÙÂÖÙÂηÙa ÙÔÜ Ï·ÔÜ ÙÔÜ ∫˘Ú›Ô˘ àÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙcÓ àÚ¯ËÁ›·;», ÙÔf˜ ηÙËÁfiÚËÛ·Ó83. ^√à›ÌÓËÛÙÔ˜ . \πˆcÏ °È·ÓÓ·ÎfiÔ˘ÏÔ˜ ëÚÌËÓ‡ÂÈ Ùc ÛÙ¿ÛË ÙÔÜ ∫ÔÚb ηd ÙáÓàÎÔÏÔ‡ıˆÓ ÙÔ˘ ‚¿˙ÔÓÙ·˜ ÛÙe ÛÙfiÌ· ÙÔ˘˜ Ùa ·Ú·Î¿Ùˆ ÏfiÁÈ·: «ºı¿ÓÂÈ È·!^ø˜ â‰á ηd Ìc ·Ú¤ÎÂÈ. \∞ÚÎÂÙa ÌĘ âο̷Ù ÙeÓ ≠∞ÁÈÔÓ. ≠√ÏË ì Û˘Ó·ÁˆÁcÂrÓ·È êÁ›· ηd ö¯ÂÈ ÙeÓ £ÂfiÓ. ¢bÓ ÂrÛı ÛÂÖ˜ àÓÒÙÂÚÔÈ Óa ÙcÓ âÍÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ». ¶·-ڷοو ï . \πˆcÏ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ¬ÙÈ «ï ∫ÔÚb Ìb ÙcÓ ÚfiÊ·ÛÈÓ Ùɘ åÛfiÙËÙÔ˜ âÈı˘-ÌÂÖ Óa àÓÙÈηٷÛÙ‹ÛË ÙeÓ ªˆ˘Û¤·»84. ™ËÌÂÈÒÓÂÈ â›Û˘ ¬ÙÈ «Ì¤Á· ̤ÚÔ˜ ÙÔÜÏ·ÔÜ Âr¯Â Û˘ÌÌÂÚÈÛıÂÖ ÙcÓ àÓÙ·ÚÛ›·Ó Ù·‡ÙËÓ»85. ∆e ·Ú·¿Óˆ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎe ÙÂ-

82. µÏ. Ùc Û¯ÂÙÈÎc Û˘˙‹ÙËÛË Î·ıg˜ ηd ÏÔ‡ÛÈ· ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ÛÙe HESS, The EarlyDevelopment of Canon Law, ÛÛ. 24-7.

83. \∞ÚÈıÌÔ›, 16. 3.84. \∞Ú¯ÈÌ·Ó‰Ú›ÙÔ˘ °π∞¡¡∞∫√¶√À§√À π., ^∏ ¶·Ï·Èa ¢È·ı‹ÎË Î·Ùa ÙÔf˜ ^√ã: ∫›ÌÂÓÔÓ,

ëÚÌËÓ¢ÙÈÎc ·Ú¿ÊÚ·ÛȘ, ë‚Ú·˚Îc àÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·, ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, Û¯fiÏÈ· - ¯¿ÚÙ·È, iii, §Â˘˚ÙÈÎfiÓ,\∞ÚÈıÌÔd ¢Â˘ÙÂÚÔÓfiÌÈÔÓ, 2Ë öΉÔÛË FËéÍË̤ÓË (∫·Ï·Ì¿Ù· 1966), Û. 105. ^∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔÜ ÛÙ›-¯Ô˘ 3 Ôf ·Ú·ı¤Ùˆ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙcÓ ·Ú¿ÊÚ·ÛË ÙÔÜ . \πˆ‹Ï.

85. °π∞¡¡∞∫√¶√À§√À, ^∏ ¶·Ï·Èa ¢È·ı‹ÎË, iii, §Â˘ÈÙÈÎfiÓ, \∞ÚÈıÌÔd ¢Â˘ÙÂÚÔÓfiÌÈÔÓ, Û. 108.

£∂√§√°π∞ 2/2009

200

ÏÂÈÒÓÂÈ Ìb ÙcÓ Î·Ù·‰›ÎË ÙáÓ â·Ó·ÛÙ·ÙáÓ àe Ùe £Âfi: «Î·d äÓÔ›¯ıË ì ÁÉ Î·dη٤ÈÂÓ ·éÙÔf˜ ηd ÙÔf˜ ÔúÎÔ˘˜ ·éÙáÓ Î·d ¿ÓÙ·˜ ÙÔf˜ àÓıÚÒÔ˘˜ ÙÔf˜ ùÓÙ·˜ÌÂÙa ∫ÔÚb ηd Ùa ÎÙ‹ÓË ·éÙáÓ. ∫·d η٤‚ËÛ·Ó ·éÙÔd ηd ¬Û· âÛÙÈÓ ·éÙáÓ˙áÓÙ· Âå˜ ò∞‰Ô˘»86.

^∏ ÚÔÒıËÛË Ùɘ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ‰bÓ âÈÙÚ¤ÂÙ·È Óa ö¯ÂÈ Î·Ì›· Û¯¤ÛË Ìb Ù¤-ÙÔÈÔ˘ Âú‰Ô˘˜ àÓÙ·Úۛ˜. ¢bÓ âÈÙÚ¤ÂÙ·È Óa ÙcÓ âÈηÏÂÖÙ·È Î·ÓÂd˜ ó˜ Û˘ÁÎÂ-Î·Ï˘Ì̤ÓË «àÍ›ˆÛË åÛ¯‡Ô˜». √î àÚ¯ÈÂÚÂÖ˜, Ôî îÂÚÂÖ˜, Ôî ‰È¿ÎÔÓÔÈ, ηd ï Ï·e˜‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÌÂÙ·Íf ÙÔf˜ Ìb ‚¿ÛË Ùd˜ ‰ˆÚÂb˜ Ùɘ ¯¿ÚÈÙÔ˜ ÙÔÜ £ÂÔÜ, Ôf ‰bÓÌÔÚÔÜÓ ÔÙb Óa ηٷÛÙÔÜÓ àÓÙÈΛÌÂÓÔ ‰ÈÂΉ›ÎËÛ˘, ‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢Û˘, j Û˘-Ó·ÏÏ·Áɘ. ^∏ \∂ÎÎÏËÛ›· Ì·˜ ö¯ÂÈ àÓ¿ÁÎË àe âÈÛÎfiÔ˘˜ Ôf ıa ÙcÓ ÔÈÌ·›-ÓÔ˘Ó ıÂÔÊÈÏá˜, Ôf ıa Û˘ÁÎÚÔÙÔÜÓ ÙcÓ ëÓfiÙËÙ¿ Ù˘, àÏÏa ηd Ôf ıa Û¤‚ÔÓÙ·ÈÙc Û˘ÓÔ‰È΋ Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·. ò∂¯ÂÈ â›Û˘ àÓ¿ÁÎË àe îÂÚÂÖ˜ Ôf ıa ÙÈÌÔÜÓ ÙeÓâ›ÛÎÔfi ÙÔ˘˜ ù¯È ÛÙa ÏfiÁÈ· àÏÏa ÛÙcÓ Ú¿ÍË, ηd Ôf ıa ÂrÓ·È Úfiı˘ÌÔÈ ÓaÛ˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Ì\ âÎÂÖÓÔÓ, ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ηd Ìb ÙÔf˜ âÓÔÚÖÙ˜ ÙÔ˘˜. ^∏ \∂ÎÎÏË-Û›· ö¯ÂÈ Ù¤ÏÔ˜ àÓ¿ÁÎË àe Ï·˚ÎÔf˜ Ôf ‰bÓ ıa Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ìb ÙcÓ \∂ÎÎÏËÛ›·¬ˆ˜ Ôî ı·Ùb˜ ÌÈĘ ·Ú¿ÛÙ·Û˘ Ìb ÙÔf˜ äıÔÔÈÔ‡˜, àÏÏa Ôf ıa ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó¬ÙÈ Û˘Ó·ÔÙÂÏÔÜÓ ÙcÓ \∂ÎÎÏËÛ›· ηd ¬ÙÈ ì å‰ÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ó˜ ÌÂÏáÓ ÙÔÜ «‚·ÛÈ-Ï›Ԣ îÂÚ·Ù‡̷ÙÔ˜» Û˘Ó¿ÁÂÙ·È «‰ÈηÈÒÌ·Ù·» àÏÏa ηd Âéı‡Ó˜.

^∏ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ‰bÓ ÂrÓ·È Ù›ÔÙ ôÏÏÔ ·Úa öÎÊÚ·ÛË Ùɘ çÚıɘ ÏÂÈÙÔ˘Ú-Á›·˜ ÙÔÜ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ. «√é ‰‡Ó·Ù·È ‰b çÊı·ÏÌe˜ ÂåÂÖÓ ÙFÉ ¯ÂÈÚ›Ø ¯Ú›-·Ó ÛÔ˘ ÔéÎ ö¯ˆØ j ¿ÏÈÓ ì ÎÂÊ·Ïc ÙÔÖ˜ ÔÛ›ÓØ ¯Ú›·Ó ñÌáÓ ÔéÎ ö¯ˆØ àÏÏaÔÏÏá ÌÄÏÏÔÓ Ùa ‰ÔÎÔÜÓÙ· ̤ÏË ÙÔÜ ÛÒÌ·ÙÔ˜ àÛıÂÓ¤ÛÙÂÚ· ñ¿Ú¯ÂÈÓ àÓ·-Áηֿ âÛÙÈ, ηd L ‰ÔÎÔÜÌÂÓ àÙÈÌfiÙÂÚ· ÂrÓ·È ÙÔÜ ÛÒÌ·ÙÔ˜, ÙÔ‡ÙÔȘ ÙÈÌcÓ ÂÚÈÛ-ÛÔÙ¤Ú·Ó ÂÚÈÙ›ıÂÌÂÓ... ^ÀÌÂÖ˜ ‰b âÛÙb ÛáÌ· ÃÚÈÛÙÔÜ Î·d ̤ÏË âΠ̤ÚÔ˘˜»87.

≠√ÏÔÈ ÂúÌ·ÛÙ ̤ÏË ÙÔÜ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ. ∆fiÛÔ ì ÂûÚ˘ıÌË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›··éÙÔÜ ÙÔÜ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ¬ÛÔ Î·d ì îÂÚ·ÔÛÙÔÏÈ΋ ÙÔ˘ Ì·ÚÙ˘Ú›· à·ÈÙÔÜÓ Ùc Û˘ÌÌÂ-ÙÔ¯c ηd Ùc Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ¬ÏˆÓ Ì·˜. ^∏ Û˘ÓÔ‰ÈÎfiÙËÙ· ÛÙe ¯áÚÔ Ùɘ âÈÛÎÔɘàÔÙÂÏÂÖ à·Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈa ÙcÓ çÚıc ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ηd ÙcÓ àÔÙÂÏÂ-ÛÌ·ÙÈÎc Ì·ÚÙ˘Ú›· Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ì·˜.

86. \∞ÚÈıÌÔ›, 16. 32-3. 87. ∞ã Úe˜ ∫ÔÚÈÓı›Ô˘˜, 12. 21-23 ηd 27.

. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª·ıÚ¤ÏÏÔ˘