Agnieszka Folejewska Analiza FMEA -...
Transcript of Agnieszka Folejewska Analiza FMEA -...
Zarządzanie
jakością
Analiza FMEA – zasady, komentarze, arkusze
Agnieszka Folejewska
Copyright © 2010
ISBN: 978-83-7537-023-2
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o.al. Krakowska 271, 02-133 Warszawatel.: 22 559 36 00, 559 36 66, faks: 22 829 27 00, 829 27 27www.dashofer.pl
Opracowanie edytorskie: Jolanta Stypu³kowskaSk³ad: NOVA Monika Stru¿kiewicz
Wszelkie prawa zastrze¿one, prawo do tytu³u i licencji jest w³asnoœci¹ Dashöfer Holding Ltd. Kopiowanie, przedru-kowywanie i rozpowszechnianie ca³oœci lub fragmentów niniejszej publikacji, równie¿ na noœnikach magnetycz-nych i elektronicznych, bez zgody Wydawcy jest zabronione. Ze wzglêdu na sta³e zmiany w polskim prawie orazniejednolite interpretacje przepisów Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialnoœci za zamieszczone informacje.
„Z FMEA możliwości są nieprawdopodobne, natomiast bez FMEA − możliwośćjest tylko prawdopodobna’’.
/Jon Choppin/
Agnieszka Folejewska
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 1
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 2
SPIS TREŚCI
WSTĘP − Znaczenie zarządzania jakościąCZĘŚĆ 1. Metoda FMEACZĘŚĆ 2. Wykorzystanie analizy FMEA −− wskazówki praktyczneCZĘŚĆ 3. Wzór arkusza FMEA z komentarzamiCZĘŚĆ 4. Przykłady wypełnionych arkuszy FMEA
Rozwój przedsiębiorstwa wymaga ciągłego inwestowania w jakość, a konkretniew: 1) rozwój produktu, czyli poprawę jakości typu; 2) doskonalenie procesu produkcji, czyli poprawę jakości wykonania; 3) wzrost zaufania odbiorców do firmy i jej produktów przez:
uzyskanie certyfikatów na wytworzone produkty, uzyskanie certyfikatu na zgodność systemu zapewnienia jakości z wymo-
gami norm ISO 9000; 4) public relations i marketing.
Poniesione wydatki na poprawę jakości muszą prowadzić do: 1) wzrostu efektywności produkcji, 2) obniżki kosztów produkcji, 3) obniżki cen, 4) lepszego dostosowania do potrzeb rynku i wiązać się z uelastycznieniem produkcji tak, aby w krótkim czasie przedsiębior-stwo mogło zmieniać strukturę produkcji i zwiększać produkcję wyrobów, naktóre rośnie popyt, i ograniczać te, na które popyt maleje.
Zwiększona sprzedaż będzie niewątpliwie skutkowała: 1) wzrostem przychodu i dochodu firmy, 2) bezpieczniejszą pozycją na rynku, 3) zapewnieniem pracy dla załogi i wzrostem zatrudnienia, 4) zwielokrotnieniem zysku.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
rozwój przedsiębiorstwa
wydatki napoprawę jakości
zwiększona sprzedaż
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 3
WSTĘPZnaczenie zarządzania jakością
METODA FMEA − ang. Failure Mode Effect Analysis
W języku polskim FMEA funkcjonuje jako metoda: analizy przyczyn i skutków wad, analizy możliwości i efektów powstawania wad, analizy możliwych przyczyn i skutków wad, analizy przyczyn, skutków i krytyczności wad, FMECA (ang. Failure Mode
Effects and Criticality Analysis).
Metoda FMEA opisana jest w normie PN-IEC 812:1994 − Procedura analizy ro-dzajów i skutków uszkodzeń.
Metodologia FMEA oficjalnie została opracowana w USA i wydana 9 listopada1949 roku jako procedura MIL-P 1629 „Procedure for Performing a Failure Mo-de, Effects and Criticality Analysis’’.
Pionierem stosowania FMEA było w latach sześćdziesiątych NASA, realizująceprogram lotów kosmicznych „Apollo’’. Metodą FMEA weryfikowano projektyróżnych elementów statków kosmicznych, aby zapewnić bezpieczeństwo uczest-nikom wyprawy. Po sukcesie w przemyśle kosmicznym, z FMEA skorzystałprzemysł lotniczy i atomowy.
W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych metodę zaczęto wykorzystywaćw Europie w przemyśle chemicznym, elektronicznym, a w szczególności w samo-chodowym. W połowie lat osiemdziesiątych metoda została przyjęta w branżymotoryzacyjnej przez Ford Motor Company, który pracował razem z wybranymidostawcami, ustalając doskonalenie projektowania i procesu produkcji.
Podstawowe założenia FMEA: około 75% błędów wynika z nieprawidłowości w fazie przygotowania pro-
dukcji; ich wykrywalność w fazie początkowej jest niewielka, około 80% błędów wykrywanych jest w fazie produkcji i jej kontroli, a także
w czasie eksploatacji.
Metoda FMEA jest wykorzystywana przez organizacje do zapobiegania, niwe-lowania skutków wad, które występują w procesach konstrukcyjnych i wytwór-czych. Jej zastosowanie polega na badaniu wszystkich możliwych usterek przedzatwierdzeniem rozwiązania konstrukcyjnego. Jej ostatecznym celem jest ocenaryzyka związanego z planowaną produkcją, konstruowaniem i wytwarzaniem.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
podstawowezałożenia FMEA
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 4
CZĘŚĆ 1. Metoda FMEA
Metoda FMEA pozwala w praktyce realizować jakościowe założenie „zero de-fektów’’, a także potrzebę „ciągłego doskonalenia’’.
Metoda odpowiada głównie na następujące pytania: Co jest celem projektowania? Czy będzie ono odpowiadało oczekiwaniom przyszłych klientów? Czy zaprojektowany wyrób może być z powodzeniem produkowany?
Cele FMEA to: konsekwentne i trwałe wyeliminowanie wad wyrobu (słabych miejsc wy-
robu) przez rozpoznawanie rzeczywistych przyczyn ich powstania, unikanie wystąpienia rozpoznanych, a także jeszcze nieznanych wad w no-
wych wyrobach i procesach przez wykorzystanie wiedzy i doświadczeń z jużprzeprowadzonych analiz.
Analiza FMEA ma szerokie zastosowanie. Jest skuteczna przy analizie złożo-nych procesów i produktów, w produkcji masowej i jednostkowej. Analizie moż-na poddać zarówno pojedynczy komponent oraz podzespół, jak i cały wyrób,fragment procesu (np. jedną operację) oraz cały proces technologiczny.
Powody stosowania analizy FMEA to: spełnienie oczekiwań klienta, dostosowanie się do wymagań przepisów np. związanych z bezpieczeństwem
produkcji, odpowiedzialnością za wyrób itp., obniżenie kosztów jakości, skrócenie czasu związanego z wdrażaniem nowych technologii, wprowadze-
niem nowych wyrobów na rynek itp., coraz większa złożoność wyrobów, a wiąże się to z niebezpieczeństwem po-
wstawania większej ilości wad podczas produkcji oraz większą ilością rekla-macji,
pomoc dotycząca podejmowania decyzji związanych z inwestycjami.
Przebieg FMEA obrazuje schemat na rys. 1.
FMEA składa się z następujących etapów: Powołanie zespołu pracowników. Identyfikacja elementów składowych produktu lub procesu. Przedstawienie listy możliwych wad/błędów w odniesieniu do zidentyfiko-
wanych elementów produktu lub procesu. Sporządzenie wykazu prawdopodobnych skutków wyodrębnionych wad/błę-
dów. Sporządzenie wykazu przyczyn wyodrębnionych wad/błędów. Analiza potencjalnych wad/błędów. Określenie ryzyka związanego z błędami. Zaplanowanie działań zapobiegawczych. Wdrożenie działań zapobiegawczych i badanie ich skuteczności.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
cele FMEA
powody stosowania FMEA
etapy FMEA
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 5
W skład zespołu powinni wchodzić pracownicy średniego oraz wyższego szcze-bla zarządzania, a także przedstawiciele różnych działów przedsiębiorstwa: biurokonstrukcyjne, wydział produkcyjny, dział jakości. Optymalna grupa to 4 do 8osób oraz animator, czyli osoba, która kieruje i koordynuje pracę zespołu. Zespółmoże być również wspierany przez eksperta z danej dziedziny.
W metodzie FMEA kładzie się duży nacisk na pracę zespołową.
Kolejny etap to przygotowanie założeń do przeprowadzenia właściwej analizy.Przygotowanie to polega na wyborze podzespołu, części (w przypadku wyrobu)lub operacji (w przypadku procesu), które należy przeanalizować. Analiza powin-na być uogólniona i bardzo przejrzysta.
Do wyboru zakresu FMEA i sposobu jej prowadzenia można podejść w dwojakisposób:
Problemowo − przy takim podejściu analizie poddawane są tylko obszary, w których praktycznie stwierdzono wystąpienie problemów. Zakres analizyjest wybierany na podstawie doświadczenia, aktualnych problemów z wyro-bem lub procesem, reklamacji klienta, analizy braków itp. Słabością takiegopodejścia jest ograniczenie możliwości wykrycia potencjalnych zagrożeń w funkcjonowaniu wyrobu lub przebiegu procesu. Analizowane są tylko te,które zdążyły się już ujawnić i na które zwrócono uwagę. Łatwo „przeoczyć’’zagrożenia, które występują rzadko, ale ich skutki mogą być bardzo poważne.
Podejście to stosowane jest zdecydowanie najczęściej − jego zaletą jest prostotai zwartość (arkusze FMEA są proste i czytelne, ich analiza nie wymaga szczegól-nego przygotowania).
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
skład zespołu
założenia do właściwej
analizy
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 6
Rys. 1. Przebieg FMEA
Systemowo − podejście systemowe oznacza, że wyrób, konstrukcja lub pro-cesy są rozpatrywane całościowo jako system złożony z podsystemów, którez kolei mają własne podsystemy niższego rzędu (podsystemem w konstrukcjimoże być podzespół, a podsystemem zespołu − część). Każdy element syste-mu spełnia w nim określoną funkcję.
Mogą to być funkcje wewnętrzne (zasadnicze dla danego elementu), funkcje wyjś-cia (przesyłane do innych elementów) oraz funkcje wejścia (odbierane od elemen-tów znajdujących się wyżej w hierarchii systemu). Określenie granic systemu i wy-odrębnienie w nim podsystemów jest przy takim podejściu jednym z pierwszychzadań pracy zespołu FMEA.
Podejście systemowe pozwala uogólnić analizę i jednocześnie czyni ją bardziejprzejrzystą. Pozwala łatwiej rozpoznać potencjalne zagrożenia w funkcjonowaniuwyrobu lub przebiegu procesu, które w praktyce jeszcze się nie ujawniły lub wys-tępowały stosunkowo rzadko. Wymaga od prowadzących projekt dobrego przygo-towania i konsekwentnego stosowania narzuconych przez podejście systemoweschematów postępowania. Arkusze FMEA są bardziej rozbudowane niż przy po-dejściu problemowym.
Kolejnym elementem analizy jest określenie listy możliwych wad/błędów w odnie-sieniu do zidentyfikowanych elementów produktu lub procesu. Następnie należysporządzić wykaz prawdopodobnych skutków wyodrębnionych wad/błędów (skut-kiem wady jest zakłócenie działania systemu wyższego rzędu) oraz wykaz przy-czyn wyodrębnionych wad/błędów (przyczyną wady jest niezgodne z założeniamidziałanie podsystemu niższego rzędu).
Weryfikacja potencjalnych wad/błędów służy określeniu ryzyka związanego z błę-dami.
Dla każdego błędu, jego przyczyny oraz skutku określa się następujące parametry,punktując je w skali 1-10: prawdopodobieństwo wystąpienia błędu (R) − częstotliwość występowania
wady, znaczenie błędu dla odbiorcy (Z) − jak istotne znaczenie dla klienta będzie mia-
ła dana wada, prawdopodobieństwo wykrycia błędu przez dostawcę, producenta (W) − opisu-
je prawdopodobieństwo, że dana wada nie zostanie wykryta przez producentai trafi do klienta.
Członkowie zespołu określają wartości R, Z, W, kierując się ustalonymi dla każ-dego produktu wagami liczbowymi dla poszczególnych wskaźników.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
możliwewady/błędy
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 7
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 8
Tabela 1. Wskazówki do przyjmowania liczby R
Wystąpienie FMEA wyrobu / konstrukcji R Częstość występowania wady
Nieprawdopodobne Wystąpienie wady jest
nieprawdopodobne 1 Mniej niż 1 / 1 000 000
Bardzo rzadko Zdarza się stosunkowo mało wad 2 1 na 20 000
Rzadko Zdarza się stosunkowo mało wad 3 1 na 4 000
Przeciętnie Wada zdarza się sporadycznie co jakiś
czas 4-6
1 na 1 000 1 na 400 1 na 80
Często Wada powtarza się cyklicznie 7-8 1 na 40 1 na 20
Bardzo często Wady prawie nie da się uniknąć 9-10 1 na 8 1 na 2
Tabela 2. Znaczenie wady dla klienta Z
Znaczenie wady dla klienta Z
Bardzo małe Skutek minimalny, klient nic nie zauważa, wada nie ma
jakiegokolwiek wpływu na warunki użytkowania wyrobu 1
Małe Skutek minimalny, powodujący nieznaczne utrudnienia, zauważalne
może być umiarkowane pogorszenie właściwości wyrobu 2-3
Przeciętne Wada wywołuje ograniczone niezadowolenie i powoduje małe
utrudnienia; wyrób nie zaspokaja potrzeb lub jest źródłem uciążliwości; użytkownik dostrzega mankamenty wyrobu
4-6
Duże Pojawia się niezadowolenia klienta; koszt naprawy nieznany 7-8
Bardzo duże Duże niezadowolenie klienta, koszty naprawy wysokie
z powodu zepsucia całości lub podzespołu 9
Bardzo duże Znaczenie wady jest bardzo duże, zagraża bezpieczeństwu
użytkownika lub narusza przepisy prawa 10
Tabela 3. Wskazówki do przyjmowania liczby W
Wykrywalność wady
Prawdopodobieństwo wykrycia wady W
Bardzo wysoka Bardzo małe prawdopodobieństwo wykrycia wady zanim produkt nie
opuści procesu wytwórczego; automatyczna kontrola 100% elementów, zainstalowanie zabezpieczenia
1-2
Wysoka Małe prawdop odobieństwo nie wykrycia wady przed zakończeniem operacji; wada jest ewidentna, kilka wad może zostać niewykrytych
3-4
Przeciętna Prawdopodobieństwo średnie niewykrycia wady produktu przed
zakończeniem opera cji; ręczna kontrola utrudniona 5-6
Niska Prawdopodobieństwo niewykrycia wady wysokie; ocena subiektywna
w zakresie kontroli wyrywkowej próbek 7-8
Bardzo niska Prawdopodobieństwo niewykrycia wady wysokie; punkt jest
niekontrolowany; wada jest niewidoczna 9-10
Inną metodą oceny kryteriów R, Z, W jest skala progresywna, która zawiera tylkotrzy stopnie oceny: 3, 5, 15.
Dla celów analitycznych wykorzystuje się wskaźnik poziomu ryzyka C, który jestiloczynem parametrów R, Z oraz W. Im wyższy jest iloczyn, tym istotniejsza wada.
C = R x Z x W
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
wskaźnik poziomuryzyka C
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 9
Tabela 4. Wartości ocen przy zastosowaniu skali progresywnej
Prawdopodobieństwo Znaczenie dla klienta Wykrywalność wady Ocena
R Z W
3 Nigdy Bez konsekwencji dla klienta 100%
5 Możliwe Wywołuje niezadowolenie
klienta Niewystarczające
wykrywanie
15 Często Wada krytyczna Nieistniejące wykrywanie
Tabela 5. Kryteria oceny przy zastosowaniu skali progresywnej
Kryterium Ocena Kryteria oceny
3 Niemożliwe; Wyjątkowo; Prawdopodobieństwo
skrajnie niskie
5 Może wystąpić; Stwierdzono przypadki występowania dla podobnych wyrobów; Nie ma pełnej analizy możliwych
ograniczeń Prawdopodobieństwo
15 Często; Powtarzalne dla podobnych wyrobów; Gdy nie
jest możliwe , częstotliwość występowania
3 Klient nie z auważy wady; Wada istnieje, ale nie ma
żadnych konsekwencji dla klienta
5
Klient jest niezadowolony z powodu wystąpienia pewnych niedogodności w użytkowaniu wyrobu;
Konieczność naprawy; Obciążenie dodatkowymi niewielkimi kosztami; Krótka
przerwa w użytkowaniu Znaczenie dla Klienta
15 Klient jest bardzo niezadowolony; Długa przerwa
w użytkowaniu; Znaczne dodatkowe koszty; Wyrób ma wady krytyczne dla bezpieczeństwa użytkownika
3 Wykrywa się 100% istniejących przyczyn wad i nie istnieje żadne ryzyko dostarczenia klientowi wyrobu
wadliwego
5 Środki i procedury kontroli są do dyspozycji
w przedsiębiorstwie, ale nie gwarantują 10 0% wykrywalności
Wykrywalność wady
15 Brak środków kontroli; Nie istnieje procedura; Środek
lub procedura są wątpliwe
skala progresywna
Dla skali ocen 1-10 wskaźnik poziomu ryzyka zmienia się od 1 do 1000.
Dla skali progresywnej zmienia się od 27 do 3375.
Ponieważ wskaźnik C łączy w sobie trzy obszary, w działaniach korygującychmożna wskazać trzy różne drogi naprawy: zmniejszenie prawdopodobieństwa, zwiększenie wykrywalności, zmniejszenie uciążliwości wady.
Na tym etapie należy zaproponować wprowadzenie działań zapobiegawczych i ko-rygujących w celu zmniejszenia lub eliminacji ryzyka wystąpienia wad określo-nych jako krytyczne. Propozycje te powstają na podstawie wyników przeprowa-dzonych wcześniej analiz. Jeśli całkowite wyeliminowanie wady jest niemożliwe,należy zaproponować działania zmierzające do zwiększenia wykrywalności lubzmniejszenia negatywnych skutków ich występowania.
Ostatecznym etapem analizy jest wdrożenie działań zapobiegawczych i badanieich skuteczności.
Dzięki zastosowaniu Analizy Przyczyn i Skutków Wad: Zidentyfikujesz źródła wad, dzięki czemu będziesz mógł się ich pozbyć lub je
ograniczyć. Wybierzesz odpowiednie rozwiązania alternatywne podczas etapu projektowa-
nia. Zidentyfikujesz odpowiednie środki kontroli badań w procesie projektowania. Wyeliminujesz zbędne operacje w procesie produkcyjnym. Ustalisz właściwe środki kontroli badań w procesie produkcyjnym. Wpadniesz na nowe pomysły, ulepszające właściwości Twoich produktów i pro-
cesów. Będziesz mógł ciągle doskonalić produkty i procesy przez przeprowadzanie
kolejnych analiz i podejmowanie kolejnych działań doskonalących i napraw-czych na podstawie uzyskanych wyników.
Korzyści z zastosowania metody FMEA to niewątpliwie: lepszy produkt (dobro lub usługa), przez eliminację problemu przed jego pow-
staniem, wyższy poziom jakości, wzrost możliwości procesu przez redukcję powtórnej pracy, obniżenie poziomu odpadów, wzrost satysfakcji klienta, eliminacja błędnych warunków, wzrost rentowności i większe bezpieczeństwo dla wszystkich.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
działaniakorygujące
działania zapobiegawcze
korzyści z zastosowania
metody FMEA
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 10
W zależności od przedmiotu analizy, na który nakierowana jest FMEA, wy-różnia się: System FMEA − FMEA przeprowadzona dla SYSTEMU. Design FMEA − DFMEA przeprowadzona dla WYROBU (konstrukcji, projek-
towania). Process FMEA − PFMEA przeprowadzona dla PROCESU. Machine FMEA − MFMEA przeprowadzona dla MASZYNY. Environmental FMEA − EFMEA przeprowadzona dla organizacji przez pryz-
mat wymagań środowiskowych. Software FMEA − SFMEA przeprowadzone dla PROGRAMU (software).
Najczęściej stosowanymi i najbardziej popularnymi metodami są DFMEA orazPFMEA.
Analiza FMEA projektu (ang. Design FMEA) jest określana także jako dFMEAlub D-FMEA.
FMEA produktu ukierunkowana jest głównie na optymalizację niezawodności pro-duktu. Metodę przeprowadza się podczas prac projektowych, aby uzyskać infor-macje o silnych i słabych punktach produktu. Wady produktu mogą dotyczyć wieluaspektów: funkcji, które wyrób ma realizować, niezawodności wyrobu w czasie eksploatacji, łatwości naprawy, w przypadku uszkodzenia, łatwości obsługi przez użytkownika, technologii konstrukcji.
Przeprowadzenie FMEA wyrobu zalecane jest w przypadku, gdy na rynek wpro-wadza się nowy wyrób, wyrób w znacznej części jest zmodyfikowany, zastosowa-no nowe materiały lub technologie, pojawiają się nowe możliwości stosowaniawyrobu, niedopuszczalne jest pojawienie się jakiejkolwiek wady wyrobu, wyróbjest eksploatowany w szczególnie trudnych warunkach, produkcja wyrobu wiążesię ze znacznymi inwestycjami.
Analiza FMEA procesu (ang. Process FMEA) jest określana także jako pFMEAlub P-FMEA.
FMEA procesu jest przeprowadzane, aby rozpoznać czynniki, które mogą utrud-niać proces wytwarzania lub stanowią zagrożenie dla wymagań zawartych w spe-cyfikacji konstrukcji. Czynniki te wiążą się z metodami obróbki, parametrami ob-
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
FMEA produktu
wady produktu
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 11
CZĘŚĆ 2. Wykorzystanie analizy FMEA −− wskazówki praktyczne
róbki, używanymi środkami pomiarowo-kontrolnymi oraz ze stosowanymi maszy-nami i urządzeniami.
FMEA procesu stosowana jest w odniesieniu do procesów trudnych do opanowa-nia, na etapie planowania procesów technologicznych, procesów serwisowania,przed uruchomieniem produkcji seryjnej lub w produkcji seryjnej w celu dosko-nalenia procesów, które nie zapewniają uzyskania wymaganej wydajności.
Przeprowadzanie kolejnych etapów analizy FMEA musi znaleźć odzwierciedleniew postaci odpowiednio przygotowanego dokumentu. Do tego celu służy specjalnieprzygotowany arkusz FMEA. Forma, zawartość i złożoność tego dokumentu by-wają różne i zależą od przyjętych przy realizacji FMEA założeń.
Analiza FMEA jest prowadzona na tzw. ARKUSZU FMEA.
Podstawowe informacje, jakie powinien zawierać dokument, są następujące: Dane identyfikujące: wyrób, podzespół/część/element, proces podlegający ana-
lizie. Element: nazwa elementu stanowiącego przedmiot analizy. Funkcja: nazwa funkcji realizowanej przez rozpatrywany element. Rodzaj wady: potencjalny błąd. Skutki wady: w jaki sposób wada ogranicza funkcjonowanie całego wyrobu. Przyczyna wady: mechanizmy powstania wady, co spowodowało powstanie
błędu.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
FMEA procesu
arkuszFMEA
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 12
Tabela 1. Porównanie FMEA wyrobu/konstrukcji oraz FMEA procesu
FMEA wyrobu/konstrukcji FMEA procesu
Kryterium analizy Spełnienie przez wyrób funkcji
użytkowych Prawidłowość przebiegu procesu Spełnienie przez proces wymagań
Przedmiot analizy Cały wyrób, podzespoły, części Fazy procesów (operacje, zabiegi,
czynności)
Pytania, na które udziela się odpowiedzi
Jakie przyczyny mogą powodować całkowity lub częściowy zanik danej
funkcji wyrobu? Jakie mogą być związane z tym skutki?
Jakie wady (problemy) mogą się pojawić w danej fazie procesu i jaki może być ich wpływ na wady wyrobu/konstrukcji lub
finalnego efektu usługi?
Przykłady określeń wad
Pęknięcie elementu Brak styku
Brak przepływu medium
Wymiar poza polem tolerancji Niewłaściwe połączenie Niedotrzymanie czasu
Udzielenie niewłaściwej porady
Przykłady określeń przyczyn wad
Błędy konstrukcji Zużycie
Błędy obsługi Wpływ otoczenia
Błędy urządzenia /maszyny Błędy człowieka
Niewłaściwe metody Niewłaściwy materiał
Brak kompetencji Niewłaściwa organizacja pracy
Przykłady określeń skutków
Awaria/Zanik funkcji Zmniejszenie osiągów
Zagrożenie zdrowia/życia
Niezgodność z wymaganiami Zmniejszona wydajność
Wysokie koszty Za długi czas oczekiwania
Oceny parametrów R (prawdopodobieństwo wystąpienia błędu), Z (znaczeniedla klienta), W (wykrywalność wady) oraz C (liczba priorytetowa ryzyka).
Zalecane środki zaradcze: sposób wyeliminowania wady.
Arkusz może być modyfikowany i poszerzony o kolumny wskazujące: Osoby odpowiedzialne za realizację działań naprawczych. Terminy rozpoczęcia i zakończenia tych działań. Wskaźniki R, Z, W i C obliczone po wprowadzeniu założonych działań na-
prawczych.
Arkusz (poza tabelą) może być uzupełniony o informacje wskazujące: Kto go sporządził, sprawdził, zatwierdził? W jakim przedsiębiorstwie, zakładzie czy dziale analiza była przeprowadzona? Czego ona dotyczyła?
Analiza przyczyn i skutków dotyczy przede wszystkim określenia: możliwych błędów − potencjalnych błędów w różnych elementach produktu
(usługi) systemu, które mogą wpłynąć na obniżenie jakości, bezpieczeństwa i utratę funkcjonalności,
skutków błędów − następstwa błędów, jakie mogą się pojawiać w różnych fa-zach procesu,
przyczyn błędów − przewidywane działania i warunki ich przebiegu są podsta-wą studiów nad najbardziej prawdopodobnym wystąpieniem błędu, a szczegól-nie nad jego umiejscowieniem, mechanizmem i przyczyną jego powstawania.
W określaniu błędów pomocne są raporty z badań, analiza reklamacji, świadczo-nych usług gwarancyjnych, różne raporty, wiedza pracowników.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
zakres arkusza
analiza przyczyn i skutków
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 13
Tabela 2. Przykłady typowych rodzajów usterek wyrobu
W odniesieniu do KOMPONENTÓW W odniesieniu do ZESPOŁÓW Deformacja Zatarcie
Zgniecenie Rozluźnienie
Zagięcie Zablokowanie
Wyszczerbienie Mała wydajność
Odbarwienie Straty
Pęknięcie Odczepienie
Zerwanie Zbyt duży luz
Korozja/Utlenianie Brak współosiowości
Zużycie Przesunięcie/Odłączenie
Pękanie Przenikanie wody
Zatkanie Stopienie
Osiadanie Wibracje
Stopienie Hałaśliwość
Utrata wyważenia Rozregulowanie
Skręcanie Krótkie spięcie
Błędy popełniane na początku wypełniania arkusza (szczególnie podczas precy-zowania wad) osłabiają zdolność identyfikacji zagrożeń, ich przyczyn i ustaleniaoptymalnego planu działań zapobiegawczych. Dlatego dla zespołu realizującegoanalizę FMEA mogą być pomocne zalecenia dotyczące formułowania wad, ichprzyczyn i skutków: Wady − nazwanie najpierw funkcji analizowanego wyrobu, aby wada stano-
wiła zagrożenie dla danej funkcji, w przypadku analizy procesu, określenie ce-lu wybranego etapu tego procesu lub operacji powinno umożliwić formułowa-nie wad, które stanowią zagrożenie dla celu tej operacji/procesu. Należy unikaćogólnych nazw typu: „zły wyrób’’, „niewłaściwe wykonanie’’. Wskazane jestjak najbardziej dokładne nazwanie wad czy niezgodności.
Przyczyny wad − zastosowanie diagramu Ishikawy z wykorzystaniem katego-rii 5M+E do określenia i uporządkowania pomysłów. Wpisywane do arkuszaprzyczyny powinny być dokładnie i jednoznacznie sformułowane, a przez za-dawanie pytania „DLACZEGO?’’ należy poszukiwać źródłowych przyczyn,które są powodem wady na wyższym poziomie.
Skutki wad − opisując je, należy uwzględniać wszystkie potencjalne skutki,odnoszące się do klientów zewnętrznych i wewnętrznych. Warto pamiętać, żeto, co jest prawdopodobne, może się zdarzyć, dlatego lepiej temu zapobiec.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
zalecenia
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 14
Tabela 3. Przykłady typowych przyczyn usterek wyrobu
W odniesieniu do KOMPONENTÓW W odniesieniu do ZESPOŁÓW
Brak specyfikacji Wadliwe ujście powietrza Wadliwy materiał Wadliwy system kontroli
Błędna specyfikacja Wadliwe pokrycie powierzchni
Nieodpowiedni projekt Nieodpowiednie pokrycie powierzchni
Niestabilność strukturalna Nieodpowiednia osłona
Nieodpowiednie tolerancje Nieodpowiednia elastyczność
Błędne wygięcie Interferencje
Błędny moment Wadliwe styki
Korozja Nieodpowiednia klasa funkcjonalności
Niedostateczne smarowanie
Nieodpowiednia temperatura
Niewystarczające połączenia
Trudny dostęp
Tabela 4. Przykłady typowych skutków usterek wyrobu
W odniesieniu do KOMPONENTÓW W odniesieniu do ZESPOŁÓW Brak funkcjonowania Nieprawidłowy poziom
Funkcjonowanie niepożądane Hałaśliwość/Dudnienie Przegrzewanie się Trudne manewrowanie
Wycieki oleju Trudności przy zamykaniu
Wycieki wody Trudności przy otwieraniu
Przenikanie wody Włączona lampka awaryjna
Przenikanie spalin Nieprawidłowe ustawienie świateł
Zużycie oleju Działanie przerywane Zużycie hamulców Niewłaściwa estetyka
Wibracje
Dodatkowo przy wartościowaniu parametrów służących analizie często popeł-niane są błędy związane z brakiem konkretnie ustalonych reguł i kryteriów od-niesienia − warto w związku z tym przestrzegać następujących zasad: ryzyko (liczba R) − podobnie jak możliwość wykrycia, może dotyczyć zarów-
no wystąpienia wady, jak i przyczyny − konieczne jest zachowanie konsek-wencji w postępowaniu,
przy wystawianiu liczby Z należy brać pod uwagę tylko skutek − niezależnieod tego, jaką wadą jest spowodowany (często zdarza się, że ten sam skutekjest inaczej wartościowany w zależności od tego, czy wada go wywołującajest trudna lub łatwa do wykrycia − wyższe wartości Z są wystawiane dlawad, których wykrywalność jest niska),
możliwość wykrycia (liczba W) odnosi się zasadniczo do wady, ale możliwejest również odnoszenie jej do przyczyny wady − w ramach danej analizy na-leży jednak konsekwentnie przestrzegać reguły przyjętej na początku,
w ramach danego projektu FMEA warto − jeśli to możliwe − zidentyfikowaćwady, skutki i przyczyny, którym należy przypisać maksymalne i minimalnewartości R, Z i W; wszystkie pozostałe wady, skutki i przyczyny są do nichodnoszone, co zapewnia „zrównoważenie’’ wystawionych ocen.
Podsumowanie
Metoda FMEA polega na analitycznym ustalaniu związków przyczynowo-skut-kowych powstawania potencjalnych usterek w produktach oraz uwzględnieniu w analizie czynnika krytyczności, zwanego ryzykiem produktowym.
Dzięki zastosowaniu metody FMEA, możemy ciągle doskonalić nasz produkt(lub proces) przez poddawanie go kolejnym analizom i na podstawie uzyskanychwyników wprowadzać nowe poprawki i rozwiązania, a co się z tym wiąże sku-tecznie eliminować źródła wad, jakie mogły powstać w procesie, przez co dąży-my do produktu DOSKONAŁEGO.
Przydatność analizy FMEA zależy od wielu czynników związanych z umiejętno-ścią stosowania tej metody, doboru członków zespołu i zdolności pracy zespoło-wej, zaangażowania, zapewnienia zasobów, skutecznego wdrażania wniosków.Prawidłowe stosowanie metody FMEA jest ściśle związane z umiejętnością wy-pełniania arkusza FMEA.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 15
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 16
CZĘŚĆ 3. Wzór arkusza FMEA z komentarzami
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 17
Naz
wa
wyr
obu:
N
r wyr
obu:
Rod
zaj F
MEA
Stro
na:
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
− Fu
nkcj
a
− Pr
oces
−
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
wad
y Po
tenc
jaln
e sk
utki
wad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
Bie
żące
st
erow
anie
pr
oces
em/
bież
ąca
kont
rola
pr
ojek
tow
a
W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z R
W
C
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
Jaki
e dz
iała
nia
rzec
zyw
iści
e zo
stał
y po
djęt
e?
Kto
odp
owia
da z
a pr
zepr
owad
zeni
e dz
iała
ń za
radc
zych
ora
z
jaki
jest
term
in ic
h w
ykon
ania
?
Stos
owan
e ak
tual
nie
met
ody
kont
roli,
pozw
alaj
ące
wyk
ryć/
prze
wid
zieć
wys
tąpi
enie
wad
y
Ogr
anic
zeni
e fu
nkcj
i, pr
zy p
odej
ściu
sys
tem
owym
– w
jaki
spo
sób
wad
a og
rani
cza
funk
cjon
owan
ie p
odsy
stem
u
wyż
szeg
o rz
ędu?
W ja
ki s
posó
b el
emen
t z k
olum
ny 1
moż
e zo
stać
pozb
awio
ny s
wej
fun
kcji/
dzia
łani
e z
kolu
mny
jest
nies
kute
czne
?
W z
ależ
nośc
i od
rodz
aju
prze
prow
adza
nej a
naliz
y, p
ole
uzup
ełni
a si
ę, p
odaj
ąc: a
) w
yrób
, będ
ący
prod
ukte
m f
inal
nym
świa
dcze
nia
usłu
gi, b
) po
dzes
pół,
częś
ć, e
lem
ent w
yrob
u -
j eśl
i poz
wal
a uś
ciśl
ić id
enty
fika
cję
obie
ktu
anal
izy,
c) p
roce
s bę
dący
prz
edm
iote
m a
naliz
y
Naz
wa
elem
entu
/dzi
ałan
ia s
tano
wią
cego
prz
edm
iot
anal
izy
oraz
roz
patr
ywan
a fu
nkcj
a
Co
spow
odow
ało
pow
stan
ie w
ady?
Prz
y po
dejś
ciu
syst
emow
ym –
prz
yczy
ny n
ależ
y sz
ukać
w p
odsy
stem
ie n
iższ
ego
rzęd
u
Spos
ób w
yelim
inow
ania
wad
y, o
gran
icze
nia
jej
skut
ków
lub
wcz
esne
go r
ozpo
znan
ia m
ożliw
ości
wys
tąpi
enia
PRZYKŁAD 1.
Użytkownicy samochodu osobowego SX skarżą się na kłopoty z uruchamianiemsilnika, spowodowane niesprawnością układu rozruchowego.
W skład zespołu powołanego do przeprowadzenia projektu powołano przedsta-wicieli działów: konstrukcji, produkcji oraz marketingu. Do zespołu zaproszonotakże doświadczonego mechanika z jednego z warsztatów naprawczych.
Opracowano ankietę i rozesłano ją następnie do 200 losowo wybranych użytkow-ników oraz do warsztatów naprawczych.
Sformułowano problem: silnika nie można uruchomić z powodu awarii któregośz elementów układu rozruchowego. Ustalono następującą hierarchię problemu: prąd nie dopływa do rozrusznika, ponieważ:
− akumulator jest wyczerpany,− w instalacji elektrycznej wystąpiła przerwa,
rozrusznik nie przenosi momentu na silnik samochodu, ponieważ:− uszkodzone jest koło zębate zębnika.
Komentarze do przyznanych wartości wskaźników Z, R, W: znaczeniu Z przypisano wartość 8 − w ankiecie dla użytkowników samocho-
dów wszyscy respondenci wskazali na skutki (strata czasu, poniesienie kosz-tów), które dotknęły ich w związku z problemem dotyczącym uruchomieniasilnika,
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 18
CZĘŚĆ 4. Przykłady wypełnionych arkuszy FMEA
Pytanie w ankiecie Wyniki (%)
Przyczyny niesprawności: a) niesprawny akumulator b) niesprawna instalacja elektryczna (w tym klemy) c) uszkodzony silnik elektryczny rozrusznika d) uszkodzenie mechaniczne rozrusznika
30 30 6 4
Sposób usunięcia niesprawności: a) własnymi siłami (przez użytkownika) b) w warsztacie
50 50
Skutki odczuwane przez użytkownika (możliwych jest kilka odpowiedzi): a) strata czasu b) poniesienie kosztów c) utrata zaufania do marki d) inne
100 100 55 30
kierując się wynikami ankiet, największe ryzyko (R = 7) przypisano wyczer-paniu akumulatora, spowodowanemu jego „długim nieładowaniem’’, wysokąwartość R przyznano także zabrudzonej klemie, która jest związana z nie-sprawną instalacją elektryczną,
wykrywalność została najbardziej krytycznie (W = 6) oceniona, w przypadkuuszkodzenia płyt akumulatora, co wynika z braku dostępności (wymaga spe-cjalistycznych badań). Wysoką wartość przyznano także zabrudzeniu klem,kierując się przesłanką, że współczesny kierowca rzadko zajmuje się ich kon-serwacją. Uszkodzenie koła zębatego, mimo, że niedostępne wzrokowo, uzys-kało wartość W = 5, gdyż jest łatwe do zlokalizowania na podstawie charak-terystycznego dźwięku, powstającego przy próbie uruchomienia silnika.
Z analizy arkusza wynika, że największe wartości wskaźnika priorytetu uzyskałyrelacje: przerwa w instalacji − brud na klemie: WPR = 240, wyczerpany akumulator − długo nieładowany: C = 168, uszkodzenie koła zębatego − zmęczenie materiału: C = 120.
Sugerowane działania naprawcze: zwiększony dozór użytkownika oraz stacji obsługi (akcja uświadamiania klien-
tom rolę okresowej obsługi), jak wyżej, przeprowadzenie analizy FMEA procesu obróbki i montażu koła zębatego.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 19
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 20
Naz
wa
wyr
obu:
N
r wyr
obu:
Rod
zaj F
MEA
Stro
na:
Sam
ochó
d os
obow
y SX
, Ukł
ad ro
zruc
how
y
25/2
3
F
ME
A w
yrob
u
(ukł
ad p
robl
emow
y)
1
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z
Dat
a op
raco
wan
ia:
Ukł
ad n
iezb
ędny
do
uruc
hom
ieni
a si
lnik
a
Jan
Kow
alsk
i 1
2.10
.200
9
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
– Fu
nkcj
a
Pr
oces
–
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
wad
y
Pote
ncja
lne
skut
ki w
ad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
Bie
żące
st
erow
anie
pr
oces
em/
bież
ąca
kont
rola
pr
ojek
tow
a W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z R
W
C
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
Wyc
zerp
any
akum
ulat
or
8
Dłu
go
nieł
adow
any
Za
mał
a po
jem
ność
ak
umul
ator
a
Z
użyt
e pł
yny
akum
ulat
ora
7 2 2
Bra
k D
obie
rana
fa
bryc
znie
Bra
k
3 2 6
168
32
96
Wię
ksza
dba
łość
uż
ytko
wni
ka
K
upow
anie
aku
mul
ator
ów
z at
este
m
Prze
rwa
w
inst
alac
ji
Nie
moż
na
uruc
hom
ić
siln
ika
– pr
ąd n
ie
dopł
ywa
do
rozr
uszn
ika
8
Bru
d na
kle
mie
Zsu
nięt
y pr
zew
ód
Z
erw
any
prze
wód
5 2 2
Kon
trol
a po
dcza
s pr
zegl
ądów
w
ASO
6 5 3
240
80
48
Wię
ksza
dba
łość
uż
ytko
wni
ka
Ukł
ad
rozr
ucho
wy
Uru
chom
ieni
e si
lnik
a
Usz
kodz
enie
ko
ła z
ębat
ego
Nie
moż
na
uruc
hom
ić
siln
ika
– ro
zrus
znik
ni
e pr
zeno
si
mom
entu
na
siln
ik
8
Zm
ęcze
nie
mat
eria
łu
3
Uży
tkow
nik
na p
odst
awie
dź
wię
ku
5
120
Prz
epro
wad
zeni
e an
aliz
y FM
EA
pro
cesu
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 21
Naz
wa
wyr
obu:
N
r w
yrob
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Sam
ochó
d os
obow
y SX
, Ukł
ad ro
zruc
how
y
25/2
3
F
ME
A p
roce
su
(ukł
ad s
yste
mow
y)
1
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
U
kład
nie
zbęd
ny d
o ur
ucho
mie
nia
siln
ika
– pr
oces
obr
óbki
i m
onta
żu z
ębni
ka
Jan
Kow
alsk
i 1
2.10
.200
9
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
– Fu
nkcj
a
Pr
oces
–
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
skut
ki w
ad
Pote
ncja
lne
wad
y
Z
Pote
ncj
alne
pr
zycz
yny
wad
R
Bie
żące
st
erow
anie
pr
oces
em/
bież
ąca
kont
rola
pr
ojek
tow
a W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z R
W
C
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
Zer
wan
e po
łącz
enie
„k
oło
zęba
te
– w
ałek
”
8 Z
męc
zeni
e m
ater
iału
3
Słuc
how
o
C
hara
kter
ys-
tycz
ny
dźw
ięk
5 1
20
Nie
moż
na
uruc
hom
ić
siln
ika
– ro
z-ru
szni
k ni
e pr
ze-
nosi
mom
entu
na
siln
ik
Z
erw
ane
połą
czen
ie „
koło
zę
bate
– w
ałek
”
Z
męc
zeni
e m
ater
iału
10
Kar
b na
wał
ku
pow
stał
y po
dcza
s ob
róbk
i sz
lifow
anie
m
N
iew
łaśc
iwy
mon
taż
3 1
Sam
okon
trol
a op
erat
ora
Sa
mok
ontr
ola
6 3
180
30
Połą
czen
ie
wał
ka z
koł
em
zęba
tym
Prz
enos
zeni
e m
omen
tu n
a si
lnik
Zm
ęcze
nie
mat
eria
łu
Kar
b na
w
ałku
10
Nie
wła
ściw
a ge
omet
ria
narz
ędzi
a
Nie
wła
ściw
ie
dobr
ane
war
unki
ob
róbk
i
2 3
Sam
okon
trol
a
B
rak
3 5
60
150
Pr
zepr
owad
zeni
e w
alid
acji
proc
esu
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 22
Naz
wa
wyr
obu:
N
r w
yrob
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Tul
eja
3/4
bieg
u
1/2/
3
F
ME
A p
roce
su
1
O
pis/
Funk
cja:
O
prac
owan
y pr
zez:
Dat
a op
raco
wan
ia:
Kom
pone
nt u
rząd
zeni
a E
SCO
FIE
R, f
unkc
ja−
rolo
wan
ie
Dam
ian
Now
ak
21.
09.2
008
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
− Fu
nkcj
a
Pr
oces
−
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
wad
y Po
tenc
jaln
e sk
utki
wad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
Bie
żące
st
erow
anie
pr
oces
em/
bież
ąca
kont
rola
pr
ojek
tow
a
W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i d
ocel
owa
data
w
droż
enia
Z R
W
C
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
9
Nie
wła
ściw
ie
usta
wio
na
rolo
wni
ca
8
4
288
Z
wer
yfik
ow
ać p
rzyr
ząd
pod
kąte
m G
RR
Krz
yszt
of W
iecz
orek
30.1
1.20
08
4
4
4
64
Ope
racj
a 35
R
olow
anie
Dłu
gość
za
gnie
ceni
a 3,
85 (0
,35)
Prze
kroc
zona
dł
ugoś
ć >4
,20
lub
Pr
zekr
oczo
na
dług
ość
<3,5
0
Zuż
ycie
−
wid
ełki
3/4
bi
eg
8 Z
użyc
ie n
arzę
dzia
8
Przy
rząd
cz
ujni
kow
y PS
-SE
K
CK
1/2
00
4
256
Prz
epro
wad
zić
Proc
edur
ę pi
erw
szej
do
brej
szt
uki
Agn
iesz
ka
Kow
alsk
a
31.1
2.20
08
3
4
4
48
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 23
PR
ZY
KŁ
AD
3.
Ark
usz
FME
A W
YR
OB
U –
ust
erka
rol
ety
okie
nnej
.
Naz
wa
wyr
obu:
N
r w
yrob
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Rol
eta
okie
nna
typu
XV
1/
15
F
ME
A w
yrob
u
1
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
Rol
eta
mat
eria
łow
a z
prow
adni
cam
i boc
znym
i
Jan
Kow
alsk
i 1
2.10
.200
9
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
– Fu
nkcj
a
Pr
oces
–
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
wad
y Po
tenc
jaln
e sk
utki
wad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
Bie
żące
st
erow
anie
pr
oces
em/
bież
ąca
kont
rola
pr
ojek
tow
a
W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z R
W
C
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
Źle
ści
ęta
tkan
ina
w
role
cie
Pofa
łdow
ana,
ni
efun
kcjo
naln
a ro
leta
9
Śc
ięci
e m
ater
iału
po
d ką
tem
inny
m
niż
90 s
topn
i 3
Kon
trol
a po
dcza
s pr
zygo
tow
ania
m
ater
iału
5
180
S
praw
dzan
ie k
ąta
w
ści
nane
j tka
nini
e
Skaz
y na
m
ater
iale
B
rak
este
tyki
, pl
amy
7
B
rak
prze
gląd
u,
chw
ilow
a us
terk
a m
aszy
ny
barw
iące
j
4
Kon
trol
a po
dcza
s pr
zyjm
owan
ia
mat
eria
łów
7
196
K
ontr
ola
przy
pr
oduk
cji t
kani
n,
prze
gląd
bel
ek
R
olet
a ok
ienn
a
Wad
liwy
mec
hani
zm
Prze
skak
iwan
ie
w tr
akci
e pr
owad
zeni
a ro
lety
, blo
kuje
si
ę
7
Wyp
adni
ęcie
, us
zkod
zeni
e sp
ręży
nki
3
Bra
k
8
168
Pop
raw
a za
czep
u sp
ręży
nek
Po
ryso
wan
e pr
owad
nice
N
iees
tety
czny
w
yglą
d
3 Z
arys
owan
ie p
rzy
wyc
iąga
niu
dłuż
yzny
z p
aczk
i 2
Bra
k 3
18
Stos
owan
ie
mat
eria
łów
ch
roni
ącyc
h pr
zed
zary
sow
anie
m,
kont
rola
w m
agaz
ynie
PRZYKŁAD 4.
Arkusz FMEA PROCESU − obsługa klienta w biurze podróży.
Przedmiotem analizy była jakość obsługi w jednym z warszawskich biur podróży.
Celem badania była ocena stanu faktycznego oraz analiza przyczyn i skutkówewentualnych błędów.
W celu określenia istotnych (z punktu widzenia klienta) elementów procesu ob-sługi oraz obliczenia wskaźników zostały zrealizowane badania ankietowe. Ba-danie jakości obsługi przeprowadzone zostało metodą Mystery Shopping.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 24
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 25
Naz
wa
proc
esu:
N
r pr
oces
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Obs
ługa
klie
ntów
w b
iurz
e po
dróż
y
-
FM
EA
pro
cesu
1/3
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
Jako
ść o
bsłu
gi m
a be
zpoś
redn
ie p
rzeł
ożen
ie n
a w
ynik
i spr
zeda
żow
e
Agn
iesz
ka K
apus
ta
18.0
6.20
10
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
− Fu
nkcj
a
Pr
oces
−
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
wad
y
Pote
ncja
lne
skut
ki w
ad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z R
W
C
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
Biu
ro tr
udne
do
znal
ezie
nia
Klie
nt s
trac
i duż
o cz
asu,
szu
kają
c bi
ura
–
moż
e si
ę zn
iech
ęcić
lu
b ni
e tr
afić
3 N
iew
łaśc
iwa
loka
lizac
ja/in
form
acja
(s
zyld
, str
załk
i itp
.)
2
3 18
Po
praw
ić o
znac
zeni
a,
wye
kspo
now
ać b
iuro
pr
zez
rekl
amę
Kat
arzy
na
Mor
awsk
a
31.0
8.20
10
Szyl
d re
klam
owy
słab
o w
idoc
zny
jw
. 1
Złe
usy
tuow
anie
re
klam
y, p
robl
emy
tech
nicz
ne (
rozm
iar,
ko
lor
szyl
du),
zagu
bien
ie w
nat
łoku
in
nych
rek
lam
3
1
3
Pop
raw
ić w
yglą
d
i usy
tuow
anie
szy
ldu
Bru
dna
witr
yna/
szyl
d re
klam
owy
Złe
wra
żeni
e pr
zy
pier
wsz
ym k
onta
kcie
z
biur
em, r
ezyg
nacj
a z
w
ejśc
ia d
o śr
odka
1
Zan
iedb
anie
obo
-w
iązk
ów, n
iepr
zy-
dzie
leni
e te
go z
adan
ia
żadn
emu
z pr
acow
-ni
ków
, war
unki
zew
-nę
trzn
e (p
ogod
a, d
uże
zani
eczy
szcz
enie
itp.
)
2
1 2
Wyr
aźne
wyt
yczn
e do
tycz
ące
utrz
ymyw
ania
ot
ocze
nia
w c
zyst
ości
, ok
reso
we
kont
role
Oto
czen
ie
biur
a
Witr
yna
urzą
dzon
a ni
eest
etyc
znie
jw
. 1
Bra
k m
ater
iałó
w d
o um
iesz
czen
ia
w w
itryn
ie, p
ozos
ta-
wie
nie
prac
owni
kom
„w
olne
j ręk
i” w
tej
kwes
tii, z
anie
dban
ie
5 1
5
Wyr
aźne
wyt
yczn
e co
do
wyg
lądu
witr
yny,
w
yzna
czen
ie o
soby
od
pow
iedz
ialn
ej,
okre
sow
e ko
ntro
le
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 26
Naz
wa
proc
esu:
N
r pr
oces
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Obs
ługa
klie
ntów
w b
iurz
e po
dróż
y
-
FM
EA
pro
cesu
2/3
O
pis/
Funk
cja:
O
prac
owan
y pr
zez:
Dat
a op
rac
owan
ia:
Jako
ść o
bsłu
gi m
a be
zpoś
redn
ie p
rzeł
ożen
ie n
a w
ynik
i spr
zeda
żow
e
Agn
iesz
ka K
apus
ta
18.0
6.20
10
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
− Fu
nkcj
a
Pr
oces
−
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
wad
y
Pote
ncja
lne
skut
ki w
ad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z R
W
C
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
Info
rmac
je
w w
itryn
ie
niea
ktua
lne
lu
b ni
epeł
ne
jw.
2 jw
. 3
1 6
jw.
Biu
ro s
praw
ia
nega
tyw
ne
wra
żeni
e
Obn
iżen
ie to
lera
ncji
na
dal
szyc
h et
apac
h ob
sług
i, po
czuc
ie d
ys-
kom
fort
u, r
ezyg
nacj
a
z us
ług
biur
a
3 B
iuro
cia
sne,
za
tłocz
one,
urz
ądzo
ne
niee
stet
yczn
ie, n
ie
naw
iązu
je d
o tu
ryst
yki
3 3
27
Zm
iana
wys
troj
u,
wyt
yczn
e na
tem
at
utrz
ymyw
ania
por
ząd
-ku
w m
iejs
cu p
racy
, ok
reso
we
kont
role
Bru
dne
podł
ogi,
meb
le, s
przę
t bi
urow
y
jw.
4
Zan
iedb
anie
obo
-w
iązk
ów, n
iepr
zydz
ie-
leni
e te
go z
adan
ia
żadn
emu
z pr
acow
ni-
ków
, war
unki
zew
-nę
trzn
e (p
ogod
a, d
uże
zani
eczy
szcz
enie
itp.
)
1 1
4
Wyr
aźne
wyt
yczn
e do
tycz
ące
utrz
ymyw
ania
ot
ocze
nia
w c
zyst
ości
, ok
reso
we
kont
role
Bra
k m
iejs
c si
edzą
cych
dla
kl
ient
a
Dys
kom
fort
, klie
nt
czuj
e si
ę ja
k pe
tent
, m
oże
wyb
rać
bard
ziej
pr
zyja
zne
biur
o
5 Je
dnor
azow
a du
ża il
ość
klie
ntó
w w
biu
rze,
bra
k m
iejs
ce s
iedz
ącyc
h
w o
góle
2 2
20
Ust
alen
ie o
ptym
alne
j lic
zby
mie
jsc
sied
zący
ch, m
ożliw
ość
elas
tycz
nej a
ranż
acji
Wyg
ląd
i w
ypos
ażen
ie
biur
a
Nie
dost
ępno
ść
mat
eria
łów
in
form
acyj
nych
Klie
nt u
da s
ię p
o in
form
acje
do
inne
go
biur
a 9
Zby
t mał
a ilo
ść
kata
logó
w
3
4
108
Z
apew
nien
ie
odpo
wie
dnie
j ilo
ści
mat
eria
łów
i r
ytm
iczn
ości
dos
taw
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 27
Naz
wa
proc
esu:
N
r pr
oces
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Obs
ługa
klie
ntów
w b
iurz
e po
dróż
y
-
FM
EA
pro
cesu
3/3
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
Jako
ść o
bsłu
gi m
a be
zpoś
redn
ie p
rzeł
ożen
ie n
a w
ynik
i spr
zeda
żow
e
Agn
iesz
ka K
apus
ta
18.0
6.20
10
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
− Fu
nkcj
a
Pr
oces
−
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
wad
y
Pote
ncja
lne
skut
ki w
ad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z R
W
C
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
Nie
używ
anie
for
m
grze
czno
ścio
wyc
h
Klie
nt c
zuje
się
zig
no-
row
any
i ob
rażo
ny,
moż
e w
yjść
z b
iura
5
Zan
iedb
anie
pr
acow
nika
4
6 12
0 Sz
kole
nie
prac
owni
ków
, ok
reso
we
kont
role
Pale
nie
papi
ero-
sów
, jed
zeni
e w
ob
ecno
ści k
lient
a
jw.
10
Zan
iedb
anie
pr
acow
nika
, bra
k po
koju
soc
jaln
ego
2
5 10
0 Pr
zerw
y dl
a pr
a-co
wni
ków
, mie
jsce
na
spoż
ywan
ie p
osiłk
ów
B
rak
konc
entr
acji
na k
lienc
ie, n
ie-
wła
ściw
y sp
osób
pr
zeka
zyw
ania
in
form
acji
– zb
yt
cich
o, c
haot
yczn
ie
jw.
8 Z
anie
dban
ie
prac
owni
ka, b
rak
umie
jętn
ości
ko
mun
ikac
yjny
ch
7 8
448
Sz
kole
nie
prac
ow-
nikó
w, e
wen
tual
ne
prze
suni
ęcie
na
inne
st
anow
isko
Bra
k w
ycze
rpuj
ącej
od
pow
iedz
i
Klie
nt z
wró
ci s
ię d
o in
nego
biu
ra
10
Zan
iedb
anie
pra
cow
-ni
ka, n
iew
iedz
a,
brak
lub
niew
łaśc
iwa
form
a po
trze
bnyc
h m
ater
iałó
w
6 7
420
Sz
kole
nie
prac
owni
ków
, m
ater
iały
info
rmac
yjne
dl
a pr
acow
nikó
w
Zw
łoka
w o
bsłu
dze
K
lient
moż
e w
yjść
z
biur
a 7
Zby
t duż
a ilo
ść k
lien-
tów
w b
iurz
e, z
byt d
u-żo
obo
wią
zków
, za-
nied
bani
e pr
acow
nika
4 7
196
Szko
leni
e, k
ontr
ola,
w
ięce
j per
sone
lu
w g
odzi
nach
szc
zytu
Zac
how
anie
i w
yglą
d pe
rson
elu
Zła
pre
zenc
ja
i wyg
ląd
obsł
uguj
ąceg
o Po
dważ
enie
zau
fani
a
6 Pe
łna
dow
olno
ść
w d
obor
ze s
troj
u,
zani
edba
nie
1
3 18
W
ytyc
zne
doty
cząc
e ub
ioru
, str
ój f
irm
owy
PRZYKŁAD 5.
Arkusz FMEA PROCESU − produkcja torebki.
Poniższy przykład dotyczy jednego z elementów procesu produkcji torebki − cię-cia części przedniej/tylnej. Błąd na tym etapie produkcji skutkuje określonymikonsekwencjami.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 28
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 29
Naz
wa
proc
esu:
N
r w
yrob
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Prod
ukcj
a to
rebk
i T
B18
FM
EA
pro
cesu
1
O
pis/
Funk
cja:
O
prac
owan
y pr
zez:
Dat
a op
raco
wan
ia:
Akc
esor
ia d
amsk
ie
Agn
iesz
ka B
elka
2
1.09
.200
8
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
− Fu
nkcj
a
Pr
oces
−
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
wad
y Po
tenc
jaln
e sk
utki
wad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
Bie
żące
st
erow
anie
pr
oces
em/
bież
ąca
kont
rola
pr
ojek
tow
a
W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i d
ocel
owa
data
w
droż
enia
Z R
W
C
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
6 Z
łe z
wym
ia-
row
anie
prz
ez
prac
owni
ków
3
6 10
8
Poi
nstr
uow
ać
prac
owni
ków
Grz
egor
z K
rani
ec
30.0
9.20
08
6 B
łąd
w in
stru
kcji
4
6
144
O
prac
ować
now
ą in
stru
kcję
cię
cia
Oliw
ia P
łask
a
31.1
0.20
08
Za
krót
ka c
zęść
(n
a dł
ugoś
ć)
Zam
ek n
ie
pasu
je
B
ok n
ie
pasu
je
E
lem
ent d
o w
yrzu
ceni
a 6
Za
duża
par
tia
mat
eria
łu d
o ci
ęcia
3
Kon
trol
a w
yryw
kow
a pr
zepr
owa-
dzan
a ra
z dz
ienn
ie
(25
sztu
k)
6 10
8 Z
mni
ejsz
yć p
artię
w
ycin
anyc
h m
ater
iałó
w
Stan
isła
w B
roje
k
31
.10.
2008
5 Z
łe z
wy
-m
iaro
wan
ie p
rzez
pr
acow
nikó
w
3 6
90
5 B
łąd
w in
stru
kcji
3
6 90
Cię
cie
częś
ci
prze
dnie
j/ ty
lnej
Za
dług
a cz
ęść
Zam
ek n
ie
pasu
je
B
ok n
ie
pasu
je
E
lem
ent d
o po
now
nego
uc
ięci
a 5
Za
duża
par
tia
mat
eria
łu d
o ci
ęcia
3
Kon
trol
a w
yryw
kow
a pr
zepr
owa-
dzan
a ra
z dz
ienn
ie
(25
sztu
k)
6 90
PRZYKŁAD 6.
Arkusz FMEA WYROBU − możliwe usterki komputera PC.
Poniższy przykład jest bardzo uproszczony i w praktyce musiałby zostać zna-cznie rozszerzony. Wskazane zostały przykładowe wady, które mogą dotyczyćpodstawowych elementów komputera PC.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 30
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 31
Naz
wa
wyr
obu:
N
r w
yrob
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Kom
pute
r kla
sy P
C
VC
45
FM
EA
wyr
obu
1/2
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
Urz
ądze
nie
do p
racy
biu
row
ej
Jan
Kow
alsk
i 1
2.10
.200
9
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
− Fu
nkcj
a
Pr
oces
−
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
wad
y Po
tenc
jaln
e sk
utki
w
ad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
Bie
żące
st
erow
anie
pr
oces
em/
bież
ąca
kont
rola
pr
ojek
tow
a W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z R
W
C
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
Je
dnos
tka
syst
emow
a
Syst
em s
ię n
ie
ładu
je
Kom
pute
r si
ę ni
e ur
ucha
mia
10
N
iew
łaśc
iwy
prog
ram
sy
stem
owy
3
9
270
W
ymia
na p
rogr
amu
A
nna
Iksi
ńska
30.1
0.20
09
Mon
itor
Nie
wła
ściw
e ko
lory
Kol
ory:
zie
lony
i c
zerw
ony
są
nie
dost
ępne
3
Nie
wła
ściw
a ka
rta
graf
iki
2
2 12
Sp
raw
dzen
ie k
arty
i w
ymia
na
Dys
k tw
ardy
D
ysk
niem
ożliw
y do
od
czyt
ania
U
trat
a da
nych
8
Z
ła in
stal
acja
dy
sku
4
10
32
0
Inst
alac
ja w
łaśc
iweg
o na
pędu
Iw
ona
Szyb
ka
15
.10.
2009
Kla
wia
tura
K
law
iatu
ra
się
blok
uje
Nie
moż
liwe
prze
kazy
wan
ie
dany
ch
2 N
iew
łaśc
iwe
podł
ącze
nie
4
Kon
trol
a w
yryw
kow
a
wła
ściw
ego
mon
tażu
el
emen
tów
ko
mpu
tera
5 40
T
est k
law
iatu
ry,
spra
wdz
anie
po
łącz
enia
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 32
Naz
wa
wyr
obu:
N
r w
yrob
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Kom
pute
r kla
sy P
C
VC
45
FM
EA
wyr
obu
2/2
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
Urz
ądze
nie
do p
racy
biu
row
ej
Jan
Kow
alsk
i 1
2.10
.200
9
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
− Fu
nkcj
a
Pr
oces
−
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
wad
y Po
tenc
jaln
e sk
utki
w
ad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
Bie
żące
st
erow
anie
pr
oces
em/
bież
ąca
kont
rola
pr
ojek
tow
a W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z R
W
C
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
Dru
kark
a B
łędy
wyd
ruku
W
ydru
ku n
ie d
aje
się
odcz
ytać
3
Usz
kodz
enie
st
erow
nika
6
3 54
W
ymia
na s
tero
wni
ka
Nap
ęd d
ysku
B
łędy
odc
zytu
Nie
ma
moż
liwoś
ci
prze
chow
ywan
ia
dany
ch
5 Z
anie
czys
zczo
ny
dysk
lub
mec
hani
zm
napę
dow
y
3 2
30
Czy
szcz
enie
m
echa
nizm
u lu
b w
ymia
na d
ysku
Kar
ta
rozs
zerz
ając
a
Błą
d dz
iała
nia
kart
y ro
zsze
rzaj
ącej
Nie
wyk
orzy
stan
e m
ożliw
ości
kar
ty
1 K
arta
źle
po
dłąc
zona
7
8 56
T
esto
wan
ie p
ołąc
zeń,
w
łaśc
iwe
połą
czen
ie
po te
ście
PRZYKŁAD 7.
Arkusz FMEA WYROBU − budowa głośnika wolnostojącego.
Analiza wykazała, że wprowadzenie zmian w procesie wytwarzania (w postacidodatkowej kontroli przy montażu osłony) i konstrukcji budowy pudła rezonan-sowego (poprzez zwiększenie grubości zastosowanego MDF) pozwoliło na zna-czące poprawienie jakości produktu.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 33
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 34
Naz
wa
wyr
obu:
N
r w
yrob
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Bud
owa
głoś
nika
wol
nost
ojąc
ego
67
/x/0
0
F
ME
A w
yrob
u
1
/1
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
Urz
ądze
nie
do o
dbio
ru d
źwię
ku
A
leks
andr
a D
omag
ała
13
.04.
2011
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
– Fu
nkcj
a
Proc
es –
W
ymag
ania
Pote
ncja
lne
wad
y
Pote
ncja
lne
skut
ki w
ad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z
R
W
C
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10
11
12
13
14
Nis
kie
wal
ory
este
tycz
ne
3 T
war
dy m
ater
iał
3 3
27
Osł
ona
głoś
nika
Z
nisz
czen
ie
zabe
zpie
czen
ia
głoś
nika
U
ciąż
liwe
wib
racj
e i
szum
y
7 N
iew
łaśc
iwe
zam
ocow
anie
3
6
12
6 W
prow
adze
nie
doda
tkow
ej k
ontr
oli
Just
yna
XX
X
12
.06.
2011
7
3
2
42
Nis
kie
wal
ory
arty
styc
zne
4
Nie
rów
ne z
łoże
nie
3
4 48
Moż
liwoś
ć us
zkod
zeni
a
4 O
bici
e im
itacj
ą sk
óry
4
3 48
O
budo
wa
głoś
nika
Nie
wła
ściw
a ko
nstr
ukcj
a bu
dow
y pu
dła
rezo
nans
oweg
o
Słab
e w
alor
y dź
wię
kow
e 6
Zas
toso
wan
ie
cien
kieg
o M
DF
4
5 12
0 W
ykon
anie
gło
śnik
a z
inne
go m
ater
iału
Piot
r Y
YY
30.0
6.20
11
6 2
5 60
PRZYKŁAD 8.
Arkusz FMEA PROCESU − niezgodność firan/serwet.
Z rocznego zestawienia wyników z zakresu jakości firan/serwet losowo wyty-powano miesiące: styczeń, marzec, maj. Struktura niezgodności badanych pro-duktów przedstawia poniższa tabela:
Wyniki analizy wykazały, że działania, których celem miałoby być zapobiegnię-cie wystąpienia niezgodności, powinny być skoncentrowane na następującychprzyczynach: zmiana dostawcy przędzy poliestrowo-wiskozowej, zmiana wzoru serwety, zmiana przędzy poliestrowo-lnianej, zmiana dostawcy barwników.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 35
Tabela 1. Nazwy i udział procentowy niezgodności firan/serwet w różnych okresach
Nazwa niezgodności/wady Styczeń Marzec Maj
Zmiana dostawcy przędzy poliestrowo - -wiskozowej
6,15 5,38 5,38
Zmiana przędzy osnowowej 6,15 4,62 4,62 Zmiana przędzy poliestrowo -lnianej 5,38 3,85 6,15
Zmiana wzoru serwet, firan 9,23 7,69 6,92 Remont maszy ny 4,62 9,23 6,15
Czyszczenie maszyny 7,69 7,69 7,69 Zmiana dostawcy środków chemicznych do wybielania serwet, bieżników, firan
6,92 6,92 6,92
Zmiana dostawcy środków chemicznych do usztywniania serwet, bieżników
3,09 6,15 4,62
Zmiana przędzy wątkowej 5,38 5,38 3,86 Zmiana dostawcy jedwabiu poliestrowego 7,69 12,31 7,69
Zmiana przędzy z dodatkiem włókien elastycznych
13,85 6,94 5,38
Zmiana dostawcy barwników do barwienia tkanin
12,31 11,54 11,54
Zmiana przędzy do zmiękczania i usztywniania tkanin
4,62 5,38 10
Zmiana przędzy bawełnianej 6,92 6,92 13,08
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 36
Naz
wa
proc
esu:
N
r w
yrob
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Wyt
war
zani
e fi
ran/
serw
et/b
ieżn
ików
-
F
ME
A p
roce
su
1
/2
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
Wyp
osaż
enie
mie
szk
ania
K
rzys
ztof
Pie
tras
zek
17
.06.
2007
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
– Fu
nkcj
a
Proc
es –
W
ymag
ania
Pote
ncja
lne
niez
godn
ości
/wad
y
Pote
ncja
lne
skut
ki w
ad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
Odp
owie
dzia
lnoś
ć i d
ocel
owa
data
w
droż
enia
Z
R
W
C
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10
11
12
13
14
Zm
iana
dos
taw
cy
przę
dzy
polie
stro
wo
-w
isko
zow
ej
Zła
jako
ść w
yrob
u go
tow
ego,
rek
lam
acje
kl
ient
ów, w
zros
t ko
sztó
w
10
Zła
jako
ść p
rzęd
zy,
mał
a w
ytrz
ymał
ość
przę
dzy,
nie
term
inow
e do
staw
y
9 7
630
Zm
iana
rod
zaju
pr
zędz
y, z
akup
m
aszy
ny, z
mia
na
dost
awcy
Kat
arzy
na
Ow
ies
18
.07.
2007
Zm
iana
prz
ędzy
os
now
owej
Rek
lam
acje
klie
ntów
, pr
zerw
y w
pra
cy
mas
zyny
, wzr
ost
kosz
tów
4 W
ycią
gani
e si
ę fi
ran,
zr
ywan
ie s
ię o
snow
y,
złoż
ony
proc
es f
azy
wyk
ończ
enio
wej
7 4
11
2 Z
akup
prz
ędzy
I
gatu
nku,
zm
iana
do
staw
cy
Zm
iana
prz
ędzy
po
liest
row
o-l
nian
ej
Zła
jako
ść w
yrob
u,
rekl
amac
je k
lient
ów,
prze
rwy
w p
racy
m
aszy
n
9 M
ała
wyt
rzym
ałoś
ć,
wad
liwa
jako
ść
przę
dzy,
zry
wan
ie
osno
wy
8 6
432
Zm
iana
dos
taw
cy,
zaku
p pr
zędz
y I
gatu
nku,
w
prow
adze
nie
now
ych
wzo
rów
Kar
ol J
ęczm
ień
30.0
9.20
07
Zm
iana
wzo
ru
serw
ety
Mni
ejsz
a sp
rzed
aż,
spad
ek z
aint
eres
owan
ia
firm
ą, w
zros
t kos
ztów
9
Obi
cie
imita
cją
skór
y
10
8 72
0
Wpr
owad
zeni
e no
wyc
h w
zoró
w,
unow
ocze
śnie
nie
park
u m
aszy
n, z
akup
no
wyc
h te
chno
logi
i
Em
ilia
Psze
nica
30.0
9.20
07
Firany/serwety/bieżniki
Czy
szcz
enie
m
aszy
ny
Rek
lam
acje
, prz
esto
je
w p
racy
, wad
liwe
wyr
oby,
wyp
adki
sp
owod
owan
e aw
aria
mi m
aszy
n,
wzr
ost k
oszt
ów
7 Z
asto
sow
anie
ci
enki
ego
MD
F
4 5
140
Okr
esow
e cz
yszc
zeni
e m
aszy
n (k
onse
rwac
ja),
sz
kole
nie
prac
owni
ków
w
zak
resi
e ob
sług
i
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 37
Naz
wa
proc
esu:
N
r w
yrob
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Wyt
war
zani
e fi
ran/
serw
et/b
ieżn
ików
-
F
ME
A p
roce
su
2
/2
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
Wyp
osaż
enie
mie
szka
nia
K
rzys
ztof
Pie
tras
zek
17.0
6.20
07
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
– Fu
nkcj
a
Proc
es –
W
ymag
ania
Pote
ncja
lne
niez
godn
ości
/wad
y
Pote
ncja
lne
skut
ki w
ad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z
R
W
C
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10
11
12
13
14
Zm
iana
dos
taw
cy
środ
ków
ch
emic
znyc
h do
us
ztyw
nian
ia
serw
et, b
ieżn
ików
, fi
ran
Zła
jako
ść w
yrob
ów
goto
wyc
h, s
pade
k sp
rzed
aży,
rek
lam
acje
kl
ient
ów, w
zros
t ko
sztó
w
8
Nie
wła
ściw
e us
ztyw
nian
ie m
a-
teri
ału,
prz
ebar
wie
nia
tkan
in, z
ryw
anie
os
now
y, o
późn
ieni
a
w d
osta
wac
h
5 4
160
Zm
iana
dos
taw
cy,
zaku
p śr
odkó
w le
psze
j ja
kośc
i
Zm
iana
dos
taw
cy
jedw
abiu
po
liest
row
ego
Prze
rwy
w p
racy
m
aszy
ny, g
orsz
a ja
kość
w
yrob
u
6 M
ała
wyt
rzym
ałoś
ć pr
zędz
y, p
owst
awan
ie
zgru
bień
, pow
staw
anie
pę
ków
8 5
240
Zak
up p
rzęd
zy le
psze
j ja
kośc
i
Zm
iana
prz
ędzy
ba
weł
nian
ej
Rek
lam
acje
klie
ntów
, zł
a ja
kość
wyr
obu
6
Nie
rów
nom
iern
ości
pr
zędz
y ba
weł
nian
ej,
słab
a ja
kość
, utr
ud-
nien
ia w
ystę
pow
ania
w
fazi
e w
ykoń
czen
iow
ej
8 5
240
Zm
iana
gat
unku
pr
zędz
y, z
mia
na ty
pu
mas
zyny
Zm
iana
dos
taw
cy
barw
nikó
w
Nie
nadą
żani
e na
d tr
enda
mi m
ody,
duż
e ko
szty
pro
dukc
ji
8 M
ała
pale
ta k
olor
ów,
złoż
ony
proc
es f
azy
wyk
ończ
enio
wej
5
9 36
0
Wpr
owad
zeni
e no
wyc
h te
chn
olog
ii w
fa
zie
wyk
ończ
enio
wej
, za
kup
barw
nikó
w p
o ni
ższe
j cen
ie
Aga
ta Ż
yto
30.0
9.20
07
Zm
iana
prz
ędzy
w
ątko
wej
Z
ła ja
kość
wyr
obu,
w
ysok
ie k
oszt
y
5 M
ała
wyt
rzym
ałoś
ć pr
zędz
y, w
adliw
a ja
kość
prz
ędzy
, zr
ywan
ie o
snow
y
8 6
240
Zm
iana
rod
zaju
pr
zędz
y
Zm
iana
śro
dków
do
zm
iękc
zani
a
i usz
tyw
nian
ia
tkan
in
Rek
lam
acje
, zła
jako
ść
wyr
obu
7
Odb
arw
ieni
a, z
byt
szty
wne
tkan
iny
4
3 84
Z
akup
śro
dków
leps
zej
jako
ści,
zmia
na
dost
awcy
śro
dków
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 38
PR
ZY
KŁ
AD
9
Ark
usz
FME
A W
YR
OB
U –
moż
liwe
uste
rki b
ater
ii w
anno
wej
Nr
wyr
obu:
Rod
zaj F
ME
A
St
rona
:
Bat
eria
wan
now
a
GH
7/6
FM
EA
wyr
obu
1/2
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
Zaw
ór d
o za
sila
nia
w w
odę
urzą
dzeń
san
itarn
ych
A
nna
Cie
plak
0
8.05
.200
8
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Pote
ncja
lne
wad
y Po
tenc
jaln
e sk
utki
w
ad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
Bie
żące
st
erow
anie
pr
oces
em/
bież
ąca
kont
rola
pr
ojek
tow
a W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z
R
W
C
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
Nie
szcz
elno
ść
Wyc
iek
wod
y
10
Zły
odl
ew,
mik
ropo
ry
5 4
200
Wym
iana
bat
erii
A
nna
Kry
ta
30
.05.
2008
Złe
gw
inty
U
trud
nien
ia
mon
tażu
1
Złe
ust
awie
nie
mas
zyny
3
1 3
Wym
iana
kor
pusu
Wyb
ijani
e
Zal
anie
łazi
enki
10
Z
a m
ały
gwin
t 2
Kon
trol
a w
yryw
kow
a w
trak
cie
prod
ukcj
i el
emen
tów
ba
teri
i
8 16
0 W
ymia
na g
łow
icy
Iw
ona
Zas
łoni
ęta
30
.05.
2008
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 39
N
azw
a w
yrob
u:
Nr
wyr
obu:
Rod
zaj F
ME
A
St
rona
:
Bat
eria
wan
now
a
GH
7/6
FM
EA
wyr
obu
2/2
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
Zaw
ór d
o za
sila
nia
w w
odę
urzą
dzeń
san
itarn
ych
A
nna
Cie
plak
0
8.05
.200
8
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
− Fu
nkcj
a Pr
oces
−
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
wad
y Po
tenc
jaln
e sk
utki
w
ad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
Bie
żące
st
erow
anie
pr
oces
em/
bież
ąca
kont
rola
pr
ojek
tow
a W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z
R
W
C
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10
11
12
13
14
15
N
iesz
czel
ność
W
ycie
k w
ody
8
Zła
usz
czel
ka
3 6
144
Wym
iana
usz
czel
ki
Wyl
ewka
K
rzyw
e za
mon
tow
anie
N
iees
tety
czny
w
yglą
d
3 B
łędn
y m
onta
ż
7 1
21
Pono
wny
mon
taż
Utr
udni
one
prze
łącz
anie
N
adm
iern
y w
ysiłe
k
5 Z
byt t
war
da
uszc
zelk
a 8
3 12
0 Z
mia
na u
szcz
elki
Prze
łącz
nik
natr
ysku
N
iepe
łne
prze
łącz
anie
Wod
a w
ylew
a
się
z w
ylew
ki
i nat
rysk
u je
dnoc
ześn
ie
4 B
łędn
y m
onta
ż
6
4 96
Po
now
ny m
onta
ż
Roz
plat
anie
N
iees
tety
czny
w
yglą
d
6 „Z
łam
anie
” w
ęża
3
3
54
Wym
iana
węż
a
Wąż
Nie
szcz
elno
ść
Wyc
iek
wod
y
7 K
rzyw
e pr
zyci
ęcie
węż
a
3
8 16
8 W
ymia
na w
ęża
PRZYKŁAD 10.
Arkusz FMEA PROCESU − produkcja pluszowych zabawek dla dzieci.
Zakład przemysłu włókienniczego prowadzi produkcję pluszowych zabawek dladzieci. Kontrola jakości przeprowadzona w zakładzie wykazała niezgodności w pewnej partii gotowego towaru. Jako pojawiające się wady podano:1) niestaranne szwy powodujące przenikania materiału wypełniającego na zew-
nątrz.2) niestaranne wykończenie naszywanych elementów 3) gatunkowo klej powoduje odpadanie naklejonych elementów 4) nadmiar kleju powoduje nieestetyczny wygląd5) przebarwienie materiału
Aby wyrób prawidłowo spełniał przypisane mu funkcje tzn. aby działał zgodnieze swoim przeznaczeniem powinien być wykonany w sposób estetyczny, aby bu-dził zainteresowanie dzieci oraz winien być wytrzymały na próby mechaniczne-go uszkodzenia.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 40
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 41
Naz
wa
wyr
obu:
N
r w
yrob
u:
R
odza
j FM
EA
Stro
na:
Prod
ukcj
a za
baw
ek d
la d
ziec
i
-
FM
EA
pro
cesu
1/1
Opi
s/Fu
nkcj
a:
Opr
acow
any
prze
z:
D
ata
opra
cow
ania
:
-
Agn
iesz
ka N
iew
iado
msk
a
10.0
5.20
10
Zna
czen
ie
wad
y dl
a kl
ient
a
Ryz
yko
wys
tąpi
enia
W
ykry
-w
alno
ść
Lic
zba
prio
ryte
tu
Wyn
iki d
ział
ań
Wyr
ób
– Fu
nkcj
a Pr
oces
–
Wym
agan
ia
Pote
ncja
lne
wad
y
Pote
ncja
lne
skut
ki w
ad
Z
Pote
ncja
lne
przy
czyn
y w
ad
R
W
C
Zal
ecan
e dz
iała
nie
O
dpow
iedz
ialn
ość
i doc
elow
a da
ta
wdr
ożen
ia
Z
R
W
C
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10
11
12
13
14
Nie
star
anne
szw
y
Prze
nika
nie
mat
eria
łu
wyp
ełni
ając
ego
na
zew
nątr
z 6
Nie
star
anno
ść
prac
owni
ków
7
6 25
2
Zao
strz
enie
dys
cypl
iny
prac
y B
ryga
dzis
ta
Nie
star
anne
w
ykoń
czen
ie
nasz
ywan
ych
elem
entó
w
Nie
este
tycz
ny w
yglą
d
4 N
iest
aran
ność
pr
acow
nikó
w
5 5
100
Zao
strz
enie
dys
cypl
iny
prac
y B
ryga
dzis
ta
Zły
kle
j uży
ty d
o pr
oduk
cji
Odp
adan
ie n
akle
jony
ch
elem
entó
w
3 Z
akup
sur
owca
złe
j ja
kośc
i 4
9 10
8 Z
wię
ksze
nie
wyd
atkó
w
prze
znac
zony
ch n
a pr
oduk
cję
Ksi
ęgow
ość
Uży
cie
zbyt
duż
ej
ilośc
i kle
ju
Nie
este
tycz
ny w
yglą
d
2 N
iest
aran
ność
pr
acow
nikó
w
2 7
28
Zao
strz
enie
dys
cypl
iny
prac
y Pr
acow
nik
Prod
ukcj
a za
baw
ek d
la
dzie
ci
Prze
barw
ieni
a m
ater
iału
N
iees
tety
czny
wyg
ląd
6
Zby
t dłu
gi o
kres
m
agaz
ynow
ania
m
ater
iału
uży
tego
do
prod
ukcj
i
2 1
12
Wyc
iągn
ięci
e od
pow
iedz
ialn
ości
K
iero
wni
ctw
o
Bibliografia:1. Dziadkowiec Joanna, Ocena jakości obsługi w biurach turystycznych z wyko-
rzystaniem metody FMEA, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Katedra To-waroznawstwa Ogólnego i Zarządzania Jakością, Kraków.
2. Gołębiowski Marian, Janasz Władysław, Prozorowicz Magdalena, Politykaprojakościowa w przedsiębiorstwie, Uniwersytet Szczeciński, WydawnictwoNaukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, 2004.
3. Hamrol Adam, Zarządzanie jakością z przykładami, Wydawnictwo NaukowePWN, Warszawa, 2008.
4. Jazdon Andrzej, Doskonalenie zarządzania jakością, Oficyna WydawniczaOśrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz, 2001.
5. Menedżer jakości: rozwiązywanie problemów w praktyce przedsiębiorstw, pracazbiorowa, red. Lisiecka Krystyna, Akademia Ekonomiczna im. Karola Ada-mieckiego, Katowice 1999.
6. Podstawy kompleksowego zarządzania jakością TQM, red. nauk. ŁańcuckiJerzy, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Wydawnictwo Akademii Ekono-micznej, Poznań, 2006.
7. Zarządzanie jakością, cz. 3, Metody kształtowania jakości w organizacji, red.Ładoński Wiesław, Szołtysek Katarzyna, Wydawnictwo Uniwersytetu Eko-nomicznego, Wrocław, 2008.
Jak efektywnie wykorzystać metodę zarządzania jakością −− FMEA?
Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 42
Szczegółowa oferta na stronie internetowej: www.dashofer.pl