Aeneid I.1-20 1 Name: Invocation of the Muse: Why must the ... · Aeneid I.161-180 9 Ecphrasis on a...

47
Aeneid I.1-20 Name: ______________________________ Invocation of the Muse: Why must the pious suffer? 1 1 Arma virumque canō, Troiae quī prīmus ab ōrīs _________________________________________________________ Ītaliam fātō profugus Lāvīnaque vēnit _________________________________________________________ lītora—multum ille et terrīs iactātus et altō _________________________________________________________ vī superum, saevae memorem Iūnōnis ob īram, _________________________________________________________ 5 multa quoque et bellō passus, dum conderet urbe_________________________________________________________ īnferretque deōs Latiō—genus unde Latīnum _________________________________________________________ Albānīque patrēs atque altae moenia Rōmae. _________________________________________________________ Mūsa, mihī causās memorā, quō nūmine laesō _________________________________________________________ quidve dolēns rēgīna deum tot volvere cāsūs _________________________________________________________ 10 insignem pietāte virum, tot adīre labōrās _________________________________________________________ impulerit. Tantaene animīs caelestibus īrae? _________________________________________________________ Urbs antīqua fuit (Tyriī tenuēre colōnī) _________________________________________________________ Karthāgō, Ītaliam contrā Tiberīnaque longē _________________________________________________________ ōstia, dīves opum studiīsque asperrima bellī; _________________________________________________________ 15 quam Iūnō fertur terrīs magis omnibus ūnam _________________________________________________________ posthabitā coluisse Samō: hīc illius arma, _________________________________________________________ hīc currus fuit; hoc rēgnum dea gentibus esse, _________________________________________________________ sī quā fāta sinant, iam tum tenditque fovetque. _________________________________________________________ Prōgeniem sed enim Troiānō ā sanguine dūcī _________________________________________________________ 20 audierat Tyriās ōlim quae verteret arcēs; _________________________________________________________

Transcript of Aeneid I.1-20 1 Name: Invocation of the Muse: Why must the ... · Aeneid I.161-180 9 Ecphrasis on a...

Aeneid I.1-20 Name: ______________________________ Invocation of the Muse: Why must the pious suffer?

1

1 Arma virumque canō, Troiae quī prīmus ab ōrīs _________________________________________________________

Ītaliam fātō profugus Lāvīnaque vēnit _________________________________________________________

lītora—multum ille et terrīs iactātus et altō _________________________________________________________

vī superum, saevae memorem Iūnōnis ob īram, _________________________________________________________

5 multa quoque et bellō passus, dum conderet urbe_________________________________________________________

īnferretque deōs Latiō—genus unde Latīnum _________________________________________________________

Albānīque patrēs atque altae moenia Rōmae. _________________________________________________________

Mūsa, mihī causās memorā, quō nūmine laesō _________________________________________________________

quidve dolēns rēgīna deum tot volvere cāsūs _________________________________________________________

10 insignem pietāte virum, tot adīre labōrās _________________________________________________________

impulerit. Tantaene animīs caelestibus īrae? _________________________________________________________

Urbs antīqua fuit (Tyriī tenuēre colōnī) _________________________________________________________

Karthāgō, Ītaliam contrā Tiberīnaque longē _________________________________________________________

ōstia, dīves opum studiīsque asperrima bellī; _________________________________________________________

15 quam Iūnō fertur terrīs magis omnibus ūnam _________________________________________________________

posthabitā coluisse Samō: hīc illius arma, _________________________________________________________

hīc currus fuit; hoc rēgnum dea gentibus esse, _________________________________________________________

sī quā fāta sinant, iam tum tenditque fovetque. _________________________________________________________

Prōgeniem sed enim Troiānō ā sanguine dūcī _________________________________________________________

20 audierat Tyriās ōlim quae verteret arcēs; _________________________________________________________

Aeneid I.21-40 Causes of Juno's anger, Juno's soliloquy

2

21 hinc populum lātē rēgem bellōque superbum _________________________________________________________

ventūrum excidiō Libyae: sīc volvere Parcās _________________________________________________________

Id metuēns veterisque memor Sāturnia bellī, _________________________________________________________

prīma quod ad Troiam prō cārīs gesserat Argīs _________________________________________________________

25 (necdum etiam causae īrārum saevīque dolōrēs _________________________________________________________

exciderant animō; manet altā mente repostum _________________________________________________________

iūdicium Paridis sprētaeque iniūria formae _________________________________________________________

et genus invīsum et raptī Ganymēdis honōrēs) _________________________________________________________

hīs accēnsa super iactātōs aequore tōtō _________________________________________________________

30 Trōās, relliquiās Danaum atque immītis Achillī, _________________________________________________________

arcēbat longē Latiō, multōsque per annōs _________________________________________________________

errābant āctī fātīs maria omnia circum. _________________________________________________________

Tantae mōlis erat Rōmānam condere gentem. _________________________________________________________

Vix ē cōnspectū Siculae tellūris in altum _________________________________________________________

35 vēla dabant laetī et spūmās salis aere ruēbant, _________________________________________________________

cum Iūnō aeternum servāns sub pectore vulnus _________________________________________________________

haec sēcum: “Mēne inceptō dēsistere victam _________________________________________________________

nec posse Ītāliā Teucrōrum āvertere rēgem? _________________________________________________________

Quippe vetor fātīs. Pallasne exūrere classem _________________________________________________________

40 Argīvum atque ipsōs potuit summergere pontō _________________________________________________________

Aeneid I.41-60 End of Juno's soliloquy, land of Aeolus

3

41 ūnius ob noxam et furiās Aiācis Oīleī? _________________________________________________________

Ipsa Iovis rapidum iaculāta ē nûbibus ignem _________________________________________________________

disiēcitque ratēs ēvertitque aequora ventīs, _________________________________________________________

illum exspīrantem trānsfīxō pectore flammās _________________________________________________________

45 turbine corripuit scopulōque īnfīxit acūtō; _________________________________________________________

ast ego, quae dīvum incēdō rēgīna Iovisque _________________________________________________________

et soror et coniūnx, ūnā cum gente tot annōs _________________________________________________________

bella gerō. Et quisquam nūmen Iūnōnis adōrat _________________________________________________________

praetereā aut supplex ārīs impōnent honōrem?” _________________________________________________________

50 Tālia flammātō sēcum dea corde volūtāns _________________________________________________________

nimbōrum in patriam, loca fēta furentibus Austrīs,________________________________________________________

Aeoliam venit. Hīc vastō rēx Aeolus antrō _________________________________________________________

luctantēs ventōs tempestātēsque sonōrās _________________________________________________________

imperiō premit ac vinclīs et carcere frēnat. _________________________________________________________

55 Illī indignantēs magnō cum murmure montis _________________________________________________________

circum claustra fremunt; celsā sedet Aeolus arce _________________________________________________________

scēptra tenēns mollitque animōs et temperat īrās; _________________________________________________________

nī faciat, maria ac terrās caelumque profundum _________________________________________________________

quippe ferant rapidī sēcum verrantque per aurās. _________________________________________________________

60 Sed pater omnipotēns spēluncīs abdidit ātrīs _________________________________________________________

Aeneid I.61-80 Juno and Aeolus as patron and client

4

61 Hoc metuēns mōlemque et montēs īnsuper altōs _________________________________________________________

imposuit rēgemque dedit quī foedere certō _________________________________________________________

et premere et laxās scīret dare iussus habēnās. _________________________________________________________

Ad quem tum Jūnō supplex hīs vōcibus ūsa est: _________________________________________________________

65 “Aeole, namque tibī dīvum pater atque hominum rēx___________________________________________________

et mulcēre dedit flūctūs et tollere ventō, _________________________________________________________

gēns inimīca mihī Tyrrhēnum nāvigat aequor _________________________________________________________

Īlium in Ītaliam portāns victōsque Penātēs: _________________________________________________________

incute vim ventīs summersāsque obrue puppēs, _________________________________________________________

70 aut age dīversōs et disiice corpora pontō. _________________________________________________________

Sunt mihi bis septem praestantī corpore nymphae,________________________________________________________

quārum quae formā pulcherrima, Dēiopēa, _________________________________________________________

cōnūbiō iungam stabilī propriamque dicābō, _________________________________________________________

omnēs ut tēcum meritīs prō tālibus annōs _________________________________________________________

75 exigat et pulchrā faciat tē prōle parentem.” _________________________________________________________

Aeolus haec contrā: “Tuus Ō rēgīna, quid optēs________________________________________________________

explōrāre labor; mihi iussa capessere fās est. _________________________________________________________

Tū mihi quodcumque hoc rēgnī, tū scēptra Iovemque______________________________________________________

conciliās, tū dās epulīs accumbere dīvum _________________________________________________________

80 nimbōrumque facis tempestātumque potentem.” _________________________________________________________

Aeneid I.81-100 Winds rush over the sea, Aeneas prays for death

5

81 Haec ubi dicta, cavum conversā cuspide montem_______________________________________________________

impulit in latus: ac ventī velut agmine factō, _________________________________________________________

quā data porta, ruunt et terrās turbine perflant. _________________________________________________________

Incubuēre marī tōtumque ā sēdibus īmīs _________________________________________________________

85 ūnā Eurusque Notusque ruunt crēberque procellīs_________________________________________________________

Āfricus et vastōs volvunt ad lītora flūctūs: _________________________________________________________

īnsequitur clāmorque virum strīdorque rudentum._________________________________________________________

Ēripiunt subitō nūbēs caelumque diemque _________________________________________________________

Teucōrum ex oculīs; pontō nox incubat ātra. _________________________________________________________

90 Īntonuēre polī et crēbrīs micat ignibus aethēr _________________________________________________________

praesentemque virīs intentant omnia mortem. _________________________________________________________

Extemplō Aenēae solvuntur frīgore membra; _________________________________________________________

Ingemit et duplicēs tendēns ad sīdera palmās _________________________________________________________

tālia vōce refert: “Ō terque quarterque beātī, _________________________________________________________

95 quīs ante ōra patrum Troiae sub moenibus altīs _________________________________________________________

contigit oppetere! Ō Danaum fortissime gentis _________________________________________________________

Tȳdīdē! mēne Īliacīs occumbere campīs _________________________________________________________

nōn potuisse tuāque animam hanc effundere dextrā_______________________________________________________

saevus ubi Aeacidae tēlō iacet Hector, ubi ingēns_________________________________________________________

100 Sarpēdon, ubi tot Simoīs correpta sub undīs _________________________________________________

Aeneid I.101-120 Winds overwhelm the Trojan ships

6

101 scūta virum galeāsque et fortia corpora volvit!” _________________________________________________________

Tālia iactantī strīdēns Aquilōne procella _________________________________________________________

vēlum adversa ferit, flūctūsque ad sīdera tollit. _________________________________________________________

Franguntur rēmī, tum prōra āvertit et undīs _________________________________________________________

105 dat latus, īnsequitur cumulō praeruptus aquae mōns_______________________________________________________

Hī summō in flūctū pendent; hīs unda dehīscēns _________________________________________________________

terram inter flūctūs aperit, furit aestus harēnis. _________________________________________________________

Trēs Notus abreptās in saxa latentia torquet _________________________________________________________

(saxa vocant Italī mediīs quae in flūctibus Ārās, _________________________________________________________

110 dorsum immāne marī summō), trēs Eurus ab altō _________________________________________________________

in brevia et syrtēs urget, miserābile vīsū, _________________________________________________________

inlīditque vadīs atque aggere cingit harēnae. _________________________________________________________

Ūnam, quae Lyciōs fīdumque vehēbat Orontēn, _________________________________________________________

ipsius ante oculōs ingēns ā vertice pontus _________________________________________________________

115 in puppim ferit: excutitur prōnusque magister _________________________________________________________

volvitur in caput; ast illam ter flūctus ibīdem _________________________________________________________

torquet agēns circum et rapidus vorat aequore vertex.______________________________________________________

Appārent rārī nantēs in gurgite vastō, _________________________________________________________

arma virum tabulaeque et Trōia gaza per undās. _________________________________________________________

120 Iam validam Īlioneī nāvem, iam fortis Achātae, _________________________________________________________

Aeneid I.121-140 Poseidon's speech to the winds

7

121 et quā vectus Abās, et quā grandaevus Alētēs, _________________________________________________________

vīcit hiems; laxīs laterum compāgibus omnēs _________________________________________________________

accipiunt inimīcum imbrem rīmīsque fatīscunt. _________________________________________________________

Intereā magnō miscērī murmure pontum _________________________________________________________

125 ēmissamque hiemem sēnsit Neptūnus et īmīs _________________________________________________________

stāgna refūsa vadīs, graviter commōtus; et altō _________________________________________________________

prōspiciēns summā placidum caput extulit undā. _________________________________________________________

Disiectam Aenēae tōtō videt aequore classem, _________________________________________________________

flūctibus oppressōs Trōas caelīque ruīnā. _________________________________________________________

130 Nec latuēre dolī frātrem Iūnōnis et īrae. _________________________________________________________

Eurum ad sē Zephyrumque vocat, dehinc tālia fātur:______________________________________________________

“Tantane vōs generis tenuit fīdūcia vestrī? _________________________________________________________

Iam caelum terramque meō sine nūmine, ventī, _________________________________________________________

miscēre et tantās audētis tollere mōlēs? _________________________________________________________

135 Quōs ego—! sed mōtōs praestat compōnere flūctūs._______________________________________________________

Post mihi nōn similī poenā commissa luētis. _________________________________________________________

Mātūrāte fugam rēgīque haec dīcite vestrō: _________________________________________________________

nōn illī imperium pelagī saevumque tridentem, _________________________________________________________

sed mihi sorte datum. Tenet ille immānia saxa, _________________________________________________________

140 vestrās, Eure, domōs; illā sē iactet in aulā _________________________________________________________

Aeneid I.141-160 Poseidon calms the sea, Aeneas heads to shore

8

141 Aeolus et clausō ventōrum carcere rēgnet.” _________________________________________________________

Sīc ait et dictō citius tumida aequora plācat _________________________________________________________

collēctāsque fugat nūbēs sōlemque redūcit. _________________________________________________________

Cȳmothoē simul et Trītōn adnixus acūtō _________________________________________________________

145 dētrūdunt nāvēs scopulō; levat ipse tridentī _________________________________________________________

et vastās aperit syrtēs et temperat aequor _________________________________________________________

atque rotīs summās levibus perlābitur undās. _________________________________________________________

Ac velutī magnō in populō cum saepe coörta est _________________________________________________________

sēditiō saevitque animīs ignōbile vulgus; _________________________________________________________

150 iamque facēs et saxa volant, furor arma ministrat;_________________________________________________________

tum, pietāte gravem ac meritīs sī forte virum quem________________________________________________________

cōnspexēre, silent arrēctīsque auribus astant; _________________________________________________________

ille regit dictīs animōs et pectora mulcet: _________________________________________________________

sīc cūnctus pelagī cecidit fragor, aequora postquam_______________________________________________________

155 prōspiciēns genitor caelōque invectus apertō _________________________________________________________

flectit equōs currūque volāns dat lōra secundō. _________________________________________________________

Dēfessī Aeneadae quae proxima lītora cursū _________________________________________________________

contendunt petere, et Libyae vertuntur ad ōrās. _________________________________________________________

Est in sēcessū longō locus: īnsula portum _________________________________________________________

160 efficit obiectū laterum, quibus omnis ab altō _________________________________________________________

Aeneid I.161-180 Ecphrasis on a calm bay, Trojans seize the shore

9

161 frangitur inque sinūs scindit sēsē unda reductōs. _________________________________________________________

Hinc atque hinc vastae rūpēs geminīque minantur_________________________________________________________

in caelum scopulī, quōrum sub vertice lātē _________________________________________________________

aequora tūta silent; tum silvīs scaena coruscīs _________________________________________________________

165 dēsuper, horrentīque ātrum nemus imminet umbrā;________________________________________________________

fronte sub adversā scopulīs pendentibus antrum, _________________________________________________________

intus aquae dulcēs vīvōque sedīlia saxō _________________________________________________________

nymphārum domus. Hīc fessās nōn vincula nāvēs _________________________________________________________

ūlla tenent, uncō nōn alligat ancora morsū. _________________________________________________________

170 hūc septem Aenēās collēctīs nāvibus omnī _________________________________________________________

ex numerō subit; ac magnō tellūris amōre _________________________________________________________

ēgressī optātā potiuntur Trōes harēnā _________________________________________________________

et sale tābentēs artūs in lītore pōnunt. _________________________________________________________

Ac prīmum silicī scintillam excūdit Achātēs _________________________________________________________

175 suscēpitque ignem foliīs atque ārida circum _________________________________________________________

nūtrīmenta dedit rapuitque in fōmite flammam. _________________________________________________________

Tum Cererem corruptam undīs Cereāliaque arma________________________________________________________

expediunt fessī rērum, frūgēsque receptās _________________________________________________________

et torrēre parant flammīs et frangere saxō. _________________________________________________________

180 Aenēās scopulum intereā cōnscendit, et omnem________________________________________________________

Aeneid I.181-200 Aeneas hunts deer, Trojans prepare dinner

10

181 prōspectum lātē pelagō petit, Anthea sī quem _________________________________________________________

iactātum ventō videat Phrygiāsque birēmēs _________________________________________________________

aut Capyn aut celsīs in puppibus arma Caīcī. _________________________________________________________

Nāvem in cōnspectū nūllam, trēs lītore cervōs _________________________________________________________

185 prōspicit errantēs; hōs tōta armenta sequuntur _________________________________________________________

ā tergō et longum per vallīs pascitur agmen. _________________________________________________________

Cōnstitit hīc arcumque manū celerēsque sagittās _________________________________________________________

corripuit, fīdus quae tēla gerēbat Achātēs, _________________________________________________________

ductōrēsque ipsōs prīmum capita alta ferentēs _________________________________________________________

190 cornibus arboreīs sternit, tum vulgus et omnem _________________________________________________________

miscet agēns tēlīs nemora inter frondea turbam; _________________________________________________________

nec prius absistit quam septem ingentia victor _________________________________________________________

corpora fundat humī et numerum cum nāvibus aequet.____________________________________________________

Hinc portum petit et sociōs partītur in omnēs. _________________________________________________________

195 Vīna bonus quae deinde cadīs onerārat Acestēs _________________________________________________________

lītore Trīnacriō dederatque abeuntibus hērōs _________________________________________________________

dīvidit, et dictīs maerentia pectora mulcet: _________________________________________________________

“Ō sociī (neque enim ignārī sumus ante malōrum_______________________________________________________

Ō passī graviōra, dabit deus hīs quoque fīnem. _________________________________________________________

200 Vōs et Scyllaeam rabiem penitusque sonantēs _________________________________________________________

Aeneid I.201-209, 418-420 Aeneas encourages his men, Achates and Aeneas see Carthage

11

201 accestis scopulōs, vōs et Cyclōpia saxa _________________________________________________________

expertī: revocāte animōs maestumque timōrem _________________________________________________________

mittite; forsan et haec ōlim meminisse iuvābit. _________________________________________________________

Per variōs cāsūs, per tot discrīmina rērum _________________________________________________________

205 tendimus in Latium, sēdēs ubi fāta quiētās _________________________________________________________

ostendunt; illīc fās rēgna resurgere Troiae. _________________________________________________________

Dūrāte, et vōsmet rēbus servāte secundīs.” _________________________________________________________

Tālia vōce refert cūrīsque ingentibus aeger _________________________________________________________

209 spem vultū simulat, premit altum corde dolōrem. _________________________________________________________

Skip to 418

418 Corripuēre viam intereā, quā sēmita mōnstrat. _________________________________________________________

Iamque ascendēbant collem, quī plūrimus urbī _________________________________________________________

420 imminet adversāsque aspectat dēsuper arcēs. _________________________________________________________

Aeneid I.421-440 Carthage and the Bee Simile

12

421 Mīrātur mōlem Aenēās, māgālia quondam, _________________________________________________________

mīrātur portās strepitumque et strāta viārum. _________________________________________________________

Īnstant ardentēs Tyriī: pars dūcere mūrōs _________________________________________________________

mōlīrīque arcem et manibus subvolvere saxa, _________________________________________________________

425 pars optāre locum tēctō et conclūdere sulcō; _________________________________________________________

iūra magistrātūsque legunt sānctumque senātum. _________________________________________________________

Hīc portūs aliī effodiunt; hīc alta theātrīs _________________________________________________________

fundāmenta locant aliī, immānēsque columnās _________________________________________________________

rūpibus excīdunt, scaenīs decora alta futūrīs. _________________________________________________________

430 Quālis apēs aestāte novā per flōrea rūra _________________________________________________________

exercet sub sōle labor, cum gentis adultōs _________________________________________________________

ēdūcunt fētūs, aut cum līquentia mella _________________________________________________________

stīpant et dulcī distendunt nectare cellās, _________________________________________________________

aut onera accipiunt venientum, aut agmine factō _________________________________________________________

435 ignāvum fūcōs pecus ā praesēpibus arcent; _________________________________________________________

fervet opus redolentque thymō fragrantia mella. _________________________________________________________

“Ō fortūnātī, quōrum iam moenia surgunt!” _________________________________________________________

Aenēās ait et fastīgia suspicit urbis. _________________________________________________________

Īnfert sē saeptus nebulā (mīrabile dictū) _________________________________________________________

440 per mediōs, miscetque virīs neque cernitur ūllī. _________________________________________________________

Aeneid I.494-500 Aeneas sees Dido and likens her to Diana

13

494 Haec dum Dardaniō Aenēae mīranda videntur, _________________________________________________________

495 dum stupet obtūtūque haeret dēfīxus in ūnō, _________________________________________________________

rēgīna ad templum, formā pulcherrima Dīdō, _________________________________________________________

incessit magnā iuvenum stīpante catervā. _________________________________________________________

Quālis in Eurōtae rīpīs aut per iuga Cynthī _________________________________________________________

exercet Dīāna chorōs, quam mīlle secūtae _________________________________________________________

500 hinc atque hinc glomerantur Orēades; illa pharetram______________________________________________

Aeneid I.501-500 Dido receives lost Trojans as Aeneas looks on

14

501 fert umerō gradiēnsque deās superēminet omnēs _________________________________________________________

(Lātōnae tacitum pertemptant gaudia pectus): _________________________________________________________

tālis erat Dīdō, tālem sē laeta ferēbat _________________________________________________________

per mediōs īnstāns operī rēgnīsque futūrīs. _________________________________________________________

505 Tum foribus dīvae, mediā testūdine templī, _________________________________________________________

saepta armīs soliōque altē subnixa resēdit. _________________________________________________________

Iūra dabat lēgēsque virīs, operumque labōrem _________________________________________________________

partibus aequābat iūstīs aut sorte trahēbat: _________________________________________________________

cum subitō Aenēās consursū accēdere magnō _________________________________________________________

510 Anthea Sergestumque videt fortemque Cloanthum________________________________________________________

Teucōrumque aliōs, āter quōs aequore turbō _________________________________________________________

dispulerat penitusque aliās āvēxerat ōrās. _________________________________________________________

Obstipuit simul ipse, simul percussus Achātēs _________________________________________________________

laetitiāque metūque; avidī coniungere dextrās _________________________________________________________

515 ardēbant; sed rēs animōs incognita turbat. _________________________________________________________

Dissimulant et nūbe cavā speculantur amictī _________________________________________________________

quae fortūna virīs, classem quō lītore linquant, _________________________________________________________

quid veniant; cūnctīs nam lēctī nāvibus ībant _________________________________________________________

ōrantēs veniam, et templum clāmōre petēbant. _________________________________________________________

520 Postquam intrōgressī et cōram data cōpia fandī, _________________________________________________________

Aeneid I.521-540 Ilioneus pleads to Dido for hospitality

15

521 maximus Īlioneus placidō sīc pectore coepit: _________________________________________________________

“Ō rēgīna, novam cui condere Iuppiter urbem _________________________________________________________

iūstitiāque dedit gentēs frēnāre superbās, _________________________________________________________

Trōes tē miserī, ventīs maria omnia vectī, _________________________________________________________

525 orāmus, prohibē infandōs ā nāvibus ignēs, _________________________________________________________

526 parce piō generī, et propius rēs aspice nostrās. _________________________________________________________

Nōn nōs aut ferrō Libycōs populāre penātēs _________________________________________________________

vēnimus, aut raptās ad lītora vertere praedās; _________________________________________________________

nōn ea vīs animō nec tanta superbia victīs. _________________________________________________________

530 Est locus, Hesperiam Grajī cognōmine dīcunt, _________________________________________________________

terra antīqua, potens armīs atque ūbere glaebae; _________________________________________________________

Oenōtri coluēre virī; nunc fāma minōrēs _________________________________________________________

Ītaliam dīxisse ducis dē nōmine gentem. _________________________________________________________

Hic cursus fuit, _________________________________________________________

535 cum subitō adsurgēns flūctū nimbōsus Orīōn _________________________________________________________

in vada caeca tulit, penitusque procācibus Austrīs_________________________________________________________

perque undās superante salō perque invia saxa _________________________________________________________

dispulit; hūc paucī vestrīs adnāvimus ōrīs. _________________________________________________________

Quod genus hoc hominum? Quaeve hunc tam barbara mōrem_______________________________________________

540 permittit patria? Hospitiō prohibēmur harēnae;______________________________________________________

Aeneid I.541-560 Ilioneus tells Dido about Aeneas and the Trojans

16

541 bella cient prīmāque vetant cōnsistere terrā. _________________________________________________________

Sī genus hūmānum et mortālia temnitis arma _________________________________________________________

at spērāte deōs memorēs fandī atque nefandī. _________________________________________________________

Rēx erat Aenēās nōbīs, quō iūstior alter _________________________________________________________

545 nec pietāte fuit, nec bellō maior et armīs. _________________________________________________________

Quem sī fata virum servant, sī vēscitur aurā _________________________________________________________

aetheriā, neque adhūc crūdēlibus occubat umbrīs, _________________________________________________________

nōn metus; officiō nec tē certāsse priōrem _________________________________________________________

paeniteat. Sunt et Siculīs regiōnibus urbēs _________________________________________________________

550 armaque, Trojānōque ā sanguine clārus Acestēs. _________________________________________________________

Quassātam ventīs liceat subducere classem, _________________________________________________________

et silvīs aptāre trabēs et stringere rēmōs: _________________________________________________________

sī datur Ītaliam, sociīs et rege receptō, _________________________________________________________

tendere, ut Ītaliam laetī Latiumque petāmus; _________________________________________________________

555 sīn absūmpta salūs, et tē, pater optime Teucrum, _________________________________________________________

pontus habet Libyae, nec spēs iam restat Iūlī, _________________________________________________________

at freta Sīcaniae saltem sēdēsque parātās, _________________________________________________________

unde hūc advectī, rēgemque petāmus Acestēn.” _________________________________________________________

Tālibus Īlioneus; cūnctī simul ōre fremēbant _________________________________________________________

560 Dardanidae. _________________________________________________________

Aeneid I.561-678 Dido responds to Ilioneus and receives the Trojans kindly

17

561 Tum breviter Dīdō, vultum dēmissa, profātur: _________________________________________________________

“Solvite corde metum, Teucrī, sēclūdite cūrās. _________________________________________________________

Rēs dūra et regnī novitās mē tālia cōgunt _________________________________________________________

mōlīrī, et lātē fīnēs custōde tuērī. _________________________________________________________

565 Quis genus Aeneadum, quis Troiae nesciat urbem, _______________________________________________________

virtūtēsque virōsque aut tantī incendia bellī? _________________________________________________________

Non obtūnsa adeō gestāmus pectora Poenī, _________________________________________________________

nec tam āversus equōs Tyriā Sōl iungit ab urbe. _________________________________________________________

Seu vōs Hesperiam magnam Sāturniaque arva, _________________________________________________________

570 sīve Erycis fīnēs regemque optātis Acestēn, _________________________________________________________

auxiliō tūtōs dīmittam opibusque iuvābō. _________________________________________________________

Vultis et hīs mēcum pariter cōnsīdere rēgnīs? _________________________________________________________

urbem quam statuō, vestra est; subdūcite nāvēs; _________________________________________________________

Trōs Tyriusque mihī nūllō discrīmine agētur. _________________________________________________________

575 Atque utinam rēx ipse Notō compulsus eōdem _________________________________________________________

adforet Aenēās! Equidem per lītora certōs _________________________________________________________

dīmittam et Libyae lūstrāre extrēma iubēbō, _________________________________________________________

578 sī quibus ējectus silvīs aut urbibus errat.” _________________________________________________________

Aeneid II.40-65 Laocoon runs down from Troy and hurls a spear at the horse

18

40 Prīmus ibi ante omnēs magnā comitante catervā_______________________________________________________

Lāocoōn ardēns summā dēcurrit ab arce, _________________________________________________________

et procul: “Ō miserī, quae tanta īnsānia, cīvēs? _________________________________________________________

Crēditis āvectōs hostēs? Aut ūlla putātis _________________________________________________________

Dōna carēre dolīs Danaum? Sīc nōtus Ulixēs? _________________________________________________________

45 Aut hōc inclūsī lignō occultantur Achīvī, _________________________________________________________

Aut haec in nostrōs fabricāta est māchina mūrōs, _________________________________________________________

īnspectūra domōs ventūraque dēsuper urbī, _________________________________________________________

aut aliquis latet error; equō nē crēdite, Teucrī. _________________________________________________________

Quidquid id est, timeō Danaōs et dōna ferentēs.” _________________________________________________________

50 Sīc fātus validīs ingentem vīribus hastam _________________________________________________________

in latus inque ferī curvam compāgibus alvum _________________________________________________________

contorsit. Stetit illa tremēns, uterōque recussō _________________________________________________________

īnsonuēre cavae gemitumque dedēre cavernae. _________________________________________________________

Et, sī fāta deum, sī mēns nōn laeva fuisset, _________________________________________________________

55 impulerat ferrō Argolicās foedāre latebrās, _________________________________________________________

56 Troiaque nunc stāret, Priamīque arx alta manērēs._________________________________________________________

Aeneid II.201-220 Serpents from Tenedos attack Laocoön

19

201 Lāocoōn, ductus Neptūnō sorte sacerdōs, _________________________________________________________

sollemnēs taurum ingentem mactābat ad ārās. _________________________________________________________

Ecce autem geminī ā Tenedō tranquilla per alta _________________________________________________________

(horrēscō referēns) immēnsīs orbibus anguēs _________________________________________________________

205 incumbunt pelagō pariterque ad lītora tendunt; _________________________________________________________

pectora quōrum inter flūctūs arrēcta iubaeque _________________________________________________________

sanguineae superant undās; pars cētera pontum _________________________________________________________

pōne legit sinuatque immēnsa volūmine terga. _________________________________________________________

Fit sonitus spūmante salō; iamque arva tenēbant _________________________________________________________

210 ardentēs oculōs suffectī sanguine et ignī _________________________________________________________

sībila lambēbant linguīs vibrantibus ōra. _________________________________________________________

Diffugimus vīsū exsanguēs. Illī agmine certō _________________________________________________________

Lāocoönta petunt; et prīmum parva duōrum _________________________________________________________

corpora nātōrum serpēns amplexus uterque _________________________________________________________

215 implicat et miserōs morsū dēpascitur artūs; _________________________________________________________

post ipsum auxiliō subeuntem ac tēla ferentem _________________________________________________________

corripiunt spīrīsque ligant ingentibus; et iam _________________________________________________________

bis medium amplexī, bis collō squāmea circum _________________________________________________________

terga datī superant capite et cervīcibus altīs. _________________________________________________________

220 Ille simul manibus tendit dīvellere nōdōs _________________________________________________________

Aeneid II.221-240 Serpents slip into Minerva's temple, Trojans pull in the horse

20

221 perfūsus saniē vittās ātrōque venēnō, _________________________________________________________

clāmōrēs simul horrendōs ad sīdera tollit: _________________________________________________________

quālis mūgitus, fūgit cum saucius āram _________________________________________________________

taurus et incertam excussit cervīce secūrim. _________________________________________________________

225 At geminī lāpsū dēlūbra ad summa dracōnēs _________________________________________________________

effugiunt saevaeque petunt Trītonidis arcem _________________________________________________________

sub pedibus deae clipeīque sub orbe teguntur. _________________________________________________________

Tum vērō tremefacta novus per pectora cūnctīs _________________________________________________________

īnsinuat pavor, et scelus expendisse merentem _________________________________________________________

230 Lāocoönta ferunt, sacrum quī cuspide rōbur _________________________________________________________

laeserit et tergō scelerātam intorserit hastam. _________________________________________________________

Dūcendum ad sēdēs simulācrum ōrandaque dīvae_________________________________________________________

nūmina conclāmant. _________________________________________________________

Dīvīdimus mūrōs et moenia pandimus urbis. _________________________________________________________

235 Accingunt omnēs operī pedibusque rotārum _________________________________________________________

subiiciunt lāpsūs, et stuppea vincula collō _________________________________________________________

intendunt: scandit fātālis māchina mūrōs _________________________________________________________

fēta armīs. Puerī circuminnūptaeque puellae _________________________________________________________

sacra canunt fūnemque manū contingere gaudent:_________________________________________________________

240 illa subit mediaeque mināns inlābitur urbī. _________________________________________________________

Aeneid II.241-249 Horse enters the citadel, Cassandra foretells doom that no one believes

21

241 Ō patria, Ō dīvum domus Īlium et incluta bellō _________________________________________________________

moenia Dardanidum! Quarter ipsō in līmine portae________________________________________________________

substitit atque uterō sonitum quarter arma dedēre;_________________________________________________________

īnstāmus tamen immemorēs caecīque furōre _________________________________________________________

245 et mōnstrum īnfēlīx sacrāta sistimus arce. _________________________________________________________

Tunc etiam fātīs aperit Cassandra futūrīs _________________________________________________________

ōra deī iussū nōn umquam crēdita Teucrīs. _________________________________________________________

Nōs dēlūbra deum miserī, quibus ultimus esset _________________________________________________________

249 ille diēs, fēstā vēlāmus fronde per urbem. _________________________________________________________

Aeneid II.268-80 Hector comes to Aeneas in a dream

22

Skip 268-297

268 Tempus erat quō prīma quiēs mortālibus aegrīs_________________________________________________________

incipit et dōnō dīvum grātissima serpit. _________________________________________________________

270 In somnīs, ecce, ante oculōs maestissimus Hector_________________________________________________________

vīsus adesse mihī largōsque effundere flētūs, _________________________________________________________

raptātus bīgīs ut quondam, āterque cruentō _________________________________________________________

pulvere perque pedēs trājectus lōra tumentēs. _________________________________________________________

Ei mihi, quālis erat, quantum mūtātus ab illō _________________________________________________________

275 Hectore quī redit exuviās indūtus Achillī, _________________________________________________________

vel Danaum Phygiōs iaculātus puppibus ignēs; _________________________________________________________

squālentem barbam et concrētōs sanguine crīnēs_________________________________________________________

vulneraque illa gerēns, quae circum plūrima mūrōs________________________________________________________

accēpit patriōs. Ultrō flēns ipse vidēbar _________________________________________________________

280 compellāre virum et maestās exprōmere vōcēs; _________________________________________________________

Aeneid II.281-297 Hector speaks to Aeneas

23

281 “Ō lūx Dardaniae, spēs Ō fīdissima Teucrum, _________________________________________________________

quae tantae tenuēre morae? Quibus Hector ab ōrīs________________________________________________________

expectāte venīs? Ut tē post multa tuōrum _________________________________________________________

fūnera, post variōs hominumque urbisque labōrēs_________________________________________________________

285 dēfessī aspicimus! Quae causa indigna serēnōs _________________________________________________________

foedāvit vultūs? Aut cūr haec vulnera cernō?” _________________________________________________________

Ille nihil, nec mē quaerentem vāna morātur, _________________________________________________________

Sed graviter gemitūs īmō dē pectore dūcēns, _________________________________________________________

“Heu fuge, nāte deā, tēque hīs” ait “ēripe flammīs.________________________________________________________

290 Hostis habet mūrōs; ruit altō ā culmine Troia. _________________________________________________________

Sat patriae Priamōque datum: sī Pergama dextrā _________________________________________________________

dēfendī possent, etiam hāc dēfēnsa fuissent. _________________________________________________________

Sacra suōsque tibī commendat Troia penātēs; _________________________________________________________

hōs cape fātōrum comitēs, hīs moenia quaere _________________________________________________________

295 magna, pererrātō statuēs quae dēnique pontō.” _________________________________________________________

Sīc ait et manibus vittās Vestamque potentem _________________________________________________________

297 aeternumque adytīs effert penetrālibus ignem. _________________________________________________________

Aeneid II.559-580 Aeneas sees Helen and considers killing her

24

559 At mē tum prīmum saevus circumstetit horror. _________________________________________________________

560 Obstipuī; subiit cārī genitōris imāgō, _________________________________________________________

ut rēgem aequaevum crūdēlī vulnere vīdī _________________________________________________________

vītam exhālantem; subiit dēserta Creūsa _________________________________________________________

Et dīrepta domus et parvī cāsus Iūlī. _________________________________________________________

Respiciō et quae sit mē circum cōpia lūstrō. _________________________________________________________

565 Dēseruēre omnēs dēfessī, et corpora saltū _________________________________________________________

ad terram mīsēre aut ignibus aegra dedēre. _________________________________________________________

Iamque adeō super ūnus eram, cum līmina Vestae________________________________________________________

servantem et tacitam sēcrētā in sēde latentem _________________________________________________________

Tyndarida aspiciō; dant clāram incendia lūcem _________________________________________________________

570 errantī passimque oculōs per cūncta ferentī. _________________________________________________________

Illa sibi infēstōs ēversa ob Pergama Teucrōs _________________________________________________________

et poenās Danaum et dēsertī coniugis īrās _________________________________________________________

praemetuēns, Troiae et patriae commūnis Erīnys, _________________________________________________________

abdiderat sēsē atque ārīs invīsa sedēbat. _________________________________________________________

575 Exarsēre ignēs animō; subit īra cadentem _________________________________________________________

ulciscī patriam et scelerātās sūmere poenās. _________________________________________________________

“Scilicet haec Spartam incolumis patriāsque Mycēnās______________________________________________________

aspiciet, partōque ībit rēgīna triumphō, _________________________________________________________

coniugiumque domumque patris nātōsque vidēbit_________________________________________________________

580 Īliadum turbā et Phrygiīs comitāta ministrīs? _________________________________________________________

Aeneid II.581-600 Venus persuades Aeneas not to kill Helen but to return to his family

25

581 occiderit ferrō Priamus? Troia arserit ignī? _________________________________________________________

Dardanium totiēns sūdārit sanguine lītus? _________________________________________________________

Nōn ita. namque etsī nūllum memorābile nōmen, _________________________________________________________

fēmineā in poenā est, habet haec victōria laudem; _________________________________________________________

585 exstīnxisse nefās tamen et sūmpsisse merentēs _________________________________________________________

laudābor poenās, animumque explēsse iuvābit _________________________________________________________

ultrīcis flammae et cinerēs satiāsse meōrum.” _________________________________________________________

Talia iactābam et furiātā mente ferēbar, _________________________________________________________

cum mihi sē, nōn ante oculīs tam clāra, videndam_________________________________________________________

590 obtulit et pūrā per noctem in lūce refulsit _________________________________________________________

alma parēns, cōnfessa deam quālisque vidērī _________________________________________________________

caelicolīs et quanta solet, dextrāque prehēnsum _________________________________________________________

continuit roseōque haec īnsuper addidit ōre: _________________________________________________________

“Nāte, quis indomitās tantus dolor excitat īrās? _________________________________________________________

595 quid furis aut quōnam nostrī tibi cūra recessit? _________________________________________________________

Nōn prius aspiciēs ubi fessum aetāte parentem _________________________________________________________

līqueris Anchīsēn, superet coniūnxne Creūsa _________________________________________________________

Ascaniusque puer? Quōs omnēs undique Grajae _________________________________________________________

circum errant aciēs et, nī mea cūra resistat, _________________________________________________________

600 iam flammae tulerint inimīcus et hauserit ēnsis. _________________________________________________________

Aeneid II.601-620 Venus reveals to Aeneas how the gods destroying Troy

26

601 nōn tibi Tyndaridis faciēs invīsa Lacaenae _________________________________________________________

culpātusue Paris, dīvum inclēmentia, dīvum _________________________________________________________

hās ēuertit opēs sternitque ā culmine Troiam. _________________________________________________________

Aspice (namque omnem, quae nunc obducta tuentī________________________________________________________

605 mortālis hebetat vīsūs tibi et ūmida circum _________________________________________________________

cālīgat, nūbem ēripiam; tu nē qua parentis _________________________________________________________

iussa timē neu praeceptīs pārēre recūsā): _________________________________________________________

hīc, ubi disiectās mōlēs āvulsaque saxīs _________________________________________________________

saxa vidēs, mixtōque undantem puluere fūmum, _________________________________________________________

610 Neptūnus mūrōs magnōque ēmōta tridentī _________________________________________________________

fundāmenta quatit tōtamque ā sedibus urbem _________________________________________________________

ēruit. Hīc Jūnō Scaeās saeuissima portās _________________________________________________________

prīma tenet sociumque furēns ā nāvibus agmen _________________________________________________________

ferrō accīncta vocat. _________________________________________________________

615 Iam summās arcēs Trītōnia, respice, Pallas _________________________________________________________

insēdit limbō effulgēns et Gorgone saeuā. _________________________________________________________

Ipse pater Danaīs animōs vīrīsque secundās _________________________________________________________

sufficit, ipse deōs in Dardana suscitat arma. _________________________________________________________

Ēripe, nāte, fugam fīnemque impōne labōrī. _________________________________________________________

620 Nūsquam aberō et tūtum patriō tē līmine sistam.”_________________________________________________________

Aeneid IV.160-180 Dido and Aeneas alone in a cave

27

160 Intereā magnō miscērī murmure caelum _________________________________________________________

Incipit, īnsequitur commixtā grandine nimbus, _________________________________________________________

et Tyriī comitēs passim et Troiāna iuventūs _________________________________________________________

Dardaniusque nepōs Veneris dīversa per agrōs _________________________________________________________

tēcta metū petiēre; ruunt dē montibus amnēs. _________________________________________________________

165 Spēluncam Dīdō dux et Troiānus eandem _________________________________________________________

dēveniunt. Prīma et Tellūs et prōnuba Iūnō _________________________________________________________

dant signum; fulsēre ignēs et cōnscius aethēr _________________________________________________________

cōnūbiīs, summōque ululārunt vertice nymphae. _________________________________________________________

Ille diēs prīmus lētī prīmusque malōrum _________________________________________________________

170 causa fuit; neque enim speciē fāmāve movētur _________________________________________________________

nec iam fūrtīvum Dīdō meditātur amōrem: _________________________________________________________

coniugium vocat, hōc praetexit nōmine culpam. _________________________________________________________

Extemplō Libyae magnās it Fāma per urbēs, _________________________________________________________

Fāma, malum quā nōn aliud vēlōcius ūllum: _________________________________________________________

175 mōbilitāte viget vīrēsque adquīrit eundō, _________________________________________________________

parva metū prīmō, mox sēsē attollit in aurās _________________________________________________________

ingrediturque solō et caput inter nūbila condit. _________________________________________________________

Illam Terra parēns īrā inrītāta deōrum _________________________________________________________

extrēmum, ut perhibent, Coeō Enceladōque sorōrem______________________________________________________

180 prōgenuit pedibus celerem et pernīcibus ālīs, _________________________________________________________

Aeneid IV.181-200 The monster Fama spreads

28

181 mōnstrum horrendum, ingēns, cui quod sunt corpore plūmae,_______________________________________________

tot vigilēs oculī subter (mīrabile dictū), _________________________________________________________

tot linguae, totidem ōra sonant, tot subrigit aurēs._________________________________________________________

Nocte volant caelī mediō terraeque per umbram _________________________________________________________

185 strīdēns, nec dulcī dēclīnat lūmina somnō; _________________________________________________________

lūce sedet custōs aut summī culmine tēctī _________________________________________________________

turribus aut altīs, et magnās territat urbēs, _________________________________________________________

tam fictī prāvīque tenāx quam nuntia vērī. _________________________________________________________

Haec tum multiplicī populōs sermōne replēbat _________________________________________________________

190 gaudēns, et pariter facta atque īnfecta canēbat: _________________________________________________________

vēnisse Aenēān Troiānō sanguine crētum, _________________________________________________________

cui sē pulchra virō dignētur iungere Dīdō; _________________________________________________________

nunc hiemem inter sē luxū, quam longa, fovēre _________________________________________________________

rēgnōrum immemorēs turpīque cupīdine captōs. _________________________________________________________

195 Haec passim dea foeda virum diffundit in ōra. _________________________________________________________

Prōtinus ad rēgem cursūs dētorquet Iarbān _________________________________________________________

incenditque animum dictīs atque aggerat īrās. _________________________________________________________

Hic Hammōne satus raptā Garamantide nymphā________________________________________________________

templa Iovī centum lātīs immānia rēgnīs, _________________________________________________________

200 centum ārās posuit vigilemque sacrāverat ignem,_________________________________________________________

Aeneid IV.201-218, 259-260 Iarbas receives rumors and prays to Jupiter

29

201 excubiās dīvum aeternās, pecudumque cruōre _________________________________________________________

pingue solum et variīs flōrentia līmina sertīs. _________________________________________________________

Isque āmēns animī et rūmōre accēnsus amārō _________________________________________________________

dīcitur ante ārās media inter nūmina dīvum _________________________________________________________

205 multa Iovem minibus supplex ōrāsse supīnīs: _________________________________________________________

“Iuppiter omnipotēns, cui nunc Maurūsia pictīs _________________________________________________________

gēns epulāta torīs Lēnaeum lībat honōrem, _________________________________________________________

aspicis haec? An tē, genitor, cum fulmina torquēs_________________________________________________________

nēquīquam horrēmus, caecīque in nūbibus ignēs _________________________________________________________

210 terrificant animōs in inānia murmura miscent? _________________________________________________________

Fēmina, quae nostrīs errāns in fīnibus urbem _________________________________________________________

exiguam pretiō posuit, cui lītus arandum _________________________________________________________

cuique locī lēgēs dedimus, cōnūbia nostra _________________________________________________________

reppulit ac dominum Aenēān in rēgna recēpit. _________________________________________________________

215 Et nunc ille Paris cum sēmivirō comitātū, _________________________________________________________

Maeoniā mentum mitrā crīnemque madentem _________________________________________________________

subnexus, raptō potitur: nōs mūnera templīs _________________________________________________________

218 quippe tuīs ferimus fāmamque fovēmus inānem.”________________________________________________________

259 ut prīmum ālātīs tetigit māgālia plantīs _________________________________________________________

260 Aenēān fundantem arcēs ac tēcta novantem _________________________________________________________

Aeneid IV.261-280 Mercury finds Aeneas and repeats Jupiter's message

30

261 cōnspicit. Atque illī stēllātus iaspide fulvā _________________________________________________________

Ēnsis erat Tyriōsque ardēbat mūrice laena _________________________________________________________

dēmissa ex umerīs, dīves quae mūnera Dīdō _________________________________________________________

fēcerat, et tenuī tēlās discrēverat aurō. _________________________________________________________

265 Continuō invādit: “Tū nunc Karthāginis altae _________________________________________________________

Fundāmenta locās pulchramque uxōrius urbem _________________________________________________________

exstruis? Heu, rēgnī rērumque oblīte tuārum! _________________________________________________________

Ipse deum tibi mē clārō dēmittit Olympō _________________________________________________________

rēgnātor, caelum ac terrās quī nūmine torquet: _________________________________________________________

270 ipse haec ferre iubet celerēs mandāta per aurās: _________________________________________________________

Quid struis? Aut quā spē Libycīs teris ōtia terrīs? _________________________________________________________

Sī tē nūlla movet tantārum glōria rērum _________________________________________________________

[nec super ipse tuā mōlīris laud labōris,] _________________________________________________________

Ascanium surgentem et spēs hērēdis Iūlī _________________________________________________________

275 Respice, cui rēgnum Ītaliae Rōmānaque tellūs _________________________________________________________

dēbētur.” Tālī Cyllēnius ōre locūtus _________________________________________________________

mortālis vīsūs mediō sermōne relīquit _________________________________________________________

et procul in tenuem ex oculīs ēvānuit auram. _________________________________________________________

At vērō Aenēās aspectū obmūtuit āmēns, _________________________________________________________

280 arrēctaeque horrōre comae et vōx faucibus haesit._________________________________________________________

Aeneid IV.281-300 Aeneas secretly plans to leave, Dido discovers the deception

31

281 Ardet abīre fugā dulcēsque relinquere terrās, _________________________________________________________

attonitus tantō monitū imperiōque deōrum. _________________________________________________________

Heu quid agat? Quō nunc rēgīnam ambīre furentem_______________________________________________________

audeat adfātū? Quae prīma exordia sūmat? _________________________________________________________

285 Atque animum nunc hūc celerem nunc dīvidit illūc________________________________________________________

in partēsque rapit variās perque omnia versat. _________________________________________________________

Haec alternantī potior sententia vīsa est: _________________________________________________________

Mnēsthea Sergestumque vocat fortemque Serestum,_______________________________________________________

classem aptent tacitī sociōsque ad lītora cōgant. _________________________________________________________

290 arma parent et quae rēbus sit causa novandīs _________________________________________________________

dissimulent; sēsē intereā, quandō optima Dīdō _________________________________________________________

nesciat et tantōs rumpī nōn spēret amōrēs, _________________________________________________________

temptātūrum aditūs et quae mollissima fandī _________________________________________________________

tempora, quis rēbus dexter modus. Ōcius omnēs _________________________________________________________

295 imperiō laetī pārent et iussa facessunt. _________________________________________________________

At rēgīna dolōs (quid fallere posit amantem?) _________________________________________________________

praesēnsit, mōtūsque excēpit prīma futūrōs _________________________________________________________

omnia tūta timēns. Eadem impia Fāma furentī _________________________________________________________

dētulit armārī classem cursumque parārī. _________________________________________________________

300 Saevit inops animī totamque incensa per urbem _________________________________________________________

Aeneid IV.301-320 Dido speaks to Aeneas in anger (1st speech)

32

301 bacchātur, quālis commōtīs excita sacrīs _________________________________________________________

Thyias, ubi audītō stimulant trietērica Bacchō _________________________________________________________

orgia nocturnusque vocat clāmōre Cithearōn. _________________________________________________________

Tandem hīs Aenēān compellat vōcibus ultrō: _________________________________________________________

305 “Dissimulāre etiam spērāstī, perfide, tantum _________________________________________________________

posse nefās tacitusque meā dēcēdere terrā? _________________________________________________________

Nec tē noster amor nec tē data dextera quondam _________________________________________________________

nec moritūra tenet crūdēlī fūnere Dīdō? _________________________________________________________

Quīn etiam hībernō mōlīris sīdere classem _________________________________________________________

310 et mediīs properās Aquilōnibus īre per altum, _________________________________________________________

crūdēlis? Quid, sī nōn arva aliēna domōsque _________________________________________________________

ignōtās peterēs, et Troia antīqua manēret, _________________________________________________________

Troia per undōsum peterētur classibus aequor? _________________________________________________________

Mēne fugis? Per ego hās lacrimās dextramque tuam tē_____________________________________________________

315 (quandō aliud mihi iam miserae nihil ipsa relīquī),________________________________________________________

per cōnūbia nostra, per inceptōs hymenaeōs, _________________________________________________________

sī bene quid dē tē meruī, fuit aut tibi quicquam _________________________________________________________

dulce meum, miserēre domūs lābentis et istam, _________________________________________________________

ōrō, sī quis adhūc precibus locus, exue mentem. _________________________________________________________

320 Tē propter Libycae gentēs Nomadumque tyrannī _________________________________________________________

Aeneid IV.321-340 Dido finishes her 1st speech, Aeneas responds

33

321 ōdēre, īnfensī Tyriī; tē propter eundem _________________________________________________________

exstīnctus pudor et, quā sōlā sīdera adībam, _________________________________________________________

fāma prior. Cui mē moribundam dēseris,--hospes_________________________________________________________

(hoc solum nōmen quoniam dē coniuge restat)? _________________________________________________________

325 Quid moror? An mea Pygmaliōn dum moenia frāter_______________________________________________________

dēstruat aut captam dūcat Gaetūlus Iarbās? _________________________________________________________

saltem sī qua mihī dē tē suscepta fuisset _________________________________________________________

ante fugam subolēs, sī quis mihi parvulus aulā _________________________________________________________

lūderet Aenēās, quī tē tamen ōre referret, _________________________________________________________

330 nōn equidem omnīnō capta ac dēserta vidērer.” _________________________________________________________

Dīxerat. Ille Iovis monitīs immōta tenēbat _________________________________________________________

lūmina et obnixus cūram sub corde premēbat. _________________________________________________________

Tandem pauca refert: “Ego tē, quae plūrima fandō________________________________________________________

ēnumerāre valēs, numquam, rēgīna, negābō _________________________________________________________

335 prōmeritam, nec mē meminisse pigēbit Elissae _________________________________________________________

dum memor ipse meī, dum spīritus hōs regit artūs.________________________________________________________

Prō rē pauca loquar. Neque ego hanc abscondere fūrtō_____________________________________________________

spērāvī (nē finge) fugam, nec coniugis umquam _________________________________________________________

praetendī taedās aut haec in foedera vēnī. _________________________________________________________

340 Mē sī fāta meīs paterentur dūcere vītam _________________________________________________________

Aeneid IV.341-361 Aeneas finishes his defense to Dido

34

341 auspiciīs et sponte meā compōnere cūrās, _________________________________________________________

urbem Troiānam prīmum dulcēsque meōrum _________________________________________________________

relliquiās colerem, Priamī tēcta alta manērent, _________________________________________________________

et recidīva manū posuissem Pergama victīs. _________________________________________________________

345 Sed nunc Ītaliam magnam Grȳnēus Apollō, _________________________________________________________

Ītaliam Lyciae iussēre capessere sortēs; _________________________________________________________

hic amor, haec patria est. Sī tē Karthāginis arcēs _________________________________________________________

Phoenissam Libycaeque aspectus dētinet urbis, _________________________________________________________

quae tandem Ausoniā Teucrōs cōnsidere terrā _________________________________________________________

350 invidia est? Et nōs fās extera quaerere rēgna. _________________________________________________________

Mē patris Anchīsae, quotiēns ūmentibus umbrīs. _________________________________________________________

nox operit terrās, quotiēns astra ignea surgunt, _________________________________________________________

admonet in somnīs et turbida terret imāgō; _________________________________________________________

mē puer Ascanius capitisque iniūria cārī, _________________________________________________________

355 quem rēgnō Hesperiae fraudō et fātālibus arvīs. _________________________________________________________

Nunc etiam interpres dīvum Iove missus ab ipsō _________________________________________________________

(testor utrumque caput) celerēs mandāta per aurās________________________________________________________

dētulit: ipse deum manifestō in lūmine vīdī _________________________________________________________

intrantem mūrōs vōcemque hīs auribus hausī. _________________________________________________________

360 Dēsine mēque tuīs incendere tēque querēlīs; _________________________________________________________

361 Ītaliam nōn sponte sequor.” _________________________________________________________

Aeneid VI.659-660 Dido on the funeral pyre

35

659 Dīxit, et ōs impressa torō “Moriēmur inultae, _________________________________________________________

660 sed moriāmur” ait. “Sīc, sīc iuvat īre sub umbrās._________________________________________________________

Aeneid IV.661-680 Dido falls on her sword, Anna runs to the pyre

36

661 Hauriat hunc oculīs ignem crūdēlis ab altō _________________________________________________________

Dardanus, et nostrae sēcum ferat ōmina mortis.” _________________________________________________________

Dīxerat, atque illam media inter tālia ferrō _________________________________________________________

conlāpsam aspiciunt comitēs, ēnsemque cruōre _________________________________________________________

665 spūmantem sparsāsque manūs. It clāmor ad alta _________________________________________________________

ātria: concussam bacchātur Fāma per urbem. _________________________________________________________

lāmentis gemitūque et fēmineō ululātū _________________________________________________________

tēcta fremunt, resonat magnīs plangōribus aethēr,________________________________________________________

nōn aliter quam sī immissīs ruat hostibus omnis _________________________________________________________

670 Karthāgō aut antīqua Tyros, flammaeque furentēs_________________________________________________________

culmina perque hominum volvantur perque deōrum______________________________________________________

audiit exanimis trepidōque exterrita cursū _________________________________________________________

unguibus ōra soror foedāns et pectora pugnīs _________________________________________________________

per mediōs ruit, ac morientem nōmine clāmat: _________________________________________________________

675 “Hoc illud, germāna, fuit? Mē fraude petēbās? _________________________________________________________

Hoc rogus iste mihi, hoc ignēs āraeque parābant?_________________________________________________________

Quid prīmum dēserta querar? Comitemne sorōrem________________________________________________________

sprēvistī moriēns? Eadem mē ad fāta vocāssēs: _________________________________________________________

īdem ambās ferrō dolor atque eadem hōra tulisset.________________________________________________________

680 Hīs etiam strūxī minibus patriōsque vocāvī _________________________________________________________

Aeneid IV.681-700 Anna speaks to Dido on the pyre, Iris

37

681 vōce deōs, sīc tē ut positā, crūdēlis, abessem? _________________________________________________________

Exstīnxtī tē mēque, soror, populumque patrēsque _________________________________________________________

Sīdoniōs urbemque tuam. Date, vulnera lymphīs _________________________________________________________

abluam et, extrēmus sī quis super hālitus errat, _________________________________________________________

685 ōre legam.” Sīc fāta gradūs ēvāserat altōs _________________________________________________________

sēmianimemque sinū germānam amplexa fovēbat_________________________________________________________

cum gemitū atque ātrōs siccābat veste cruōrēs. _________________________________________________________

Illa gravis oculōs cōnāta attollere rūrsus _________________________________________________________

dēficit; īnfīxum strīdit sub pectore vulnus. _________________________________________________________

690 Ter sēsē attollēns cubitōque adnixa levāvit, _________________________________________________________

ter revolūta torō est oculīsque errantibus altō _________________________________________________________

quaesīvit caelō lūcem ingemuitque repertā. _________________________________________________________

Tum Iūnō omnipotēns longum miserāta dolōrem _________________________________________________________

difficilisque obitūs Īrim dēmīsit Olympō _________________________________________________________

695 quae luctantem animam nexōsque resolveret artūs._______________________________________________________

Nam quia nec fātō meritā nec morte perībat, _________________________________________________________

Sed misera ante diem subitōque accēnsa furōre, _________________________________________________________

nōndum illī flāvum Prōserpina vertice crīnem _________________________________________________________

abstulerat Stygiōque caput damnāverat Orcō. _________________________________________________________

700 Ergō Īris croceīs per caelum rōscida pennīs _________________________________________________________

Aeneid IV.701-705, VI.295-300 Iris clips Dido's hair, the boatman Charon

38

701 mīlle trahēns variōs adversō sōle colōrēs _________________________________________________________

dēvolat et suprā caput astitit. “Hunc ego Dītī _________________________________________________________

sacrum iussa ferō tēque istō corpore solvō.” _________________________________________________________

Sīc ait et dextrā crīnem secat: omnis et ūnā _________________________________________________________

705 dīlāpsus calor atque in ventōs vīta recessit. _________________________________________________________

Book 6: 295-332

295 Hinc via Tartareī quae fert Acherontis ad undās.________________________________________________________

Turbidus hīc caenō vastāque vorāgine gurgēs _________________________________________________________

aestuat atque omnem Cocytō ērūctat harēnam. _________________________________________________________

Portitor hās horrendus aquās et flūmina seruat _________________________________________________________

terribilī squālōre Charōn, cui plūrima mentō _________________________________________________________

300 cānitiēs inculta jacet, stant lūmina flammā, _________________________________________________________

Aeneid VI.301-320 Souls wait to cross, Aeneas questions Sibyl

39

301 sordidus ex umerīs nōdō dēpendet amictus. _________________________________________________________

Ipse ratem contō subigit vēlīsque ministrat _________________________________________________________

et ferrūgineā subvectat corpora cumbā, _________________________________________________________

iam senior, sed crūda deō viridisque senectūs. _________________________________________________________

305 hūc omnis turba ad rīpās effūsa ruēbat, _________________________________________________________

matrēs atque virī dēfūnctaque corpora vītā _________________________________________________________

magnanimum hērōum, puerī innūptaeque puellae, _________________________________________________________

impositīque rogīs iuuenēs ante ōra parentum: _________________________________________________________

quam multa in siluīs autumnī frīgōre prīmō _________________________________________________________

310 lāpsa cadunt folia, aut ad terram gurgite ab altō _________________________________________________________

quam multae glomerantur avēs, ubi frigidus annus_________________________________________________________

trāns pontum fugat et terrīs immittit aprīcīs. _________________________________________________________

Stābant ōrantēs prīmī trānsmittere cursum _________________________________________________________

tendēbantque manūs rīpae ulteriōris amōre. _________________________________________________________

315 Nāvita sed trīstis nunc hōs nunc accipit illōs, _________________________________________________________

ast aliōs longē summōtōs arcet harēnā. _________________________________________________________

Aenēās mīrātus enim mōtusque tumultū _________________________________________________________

“Dīc,” ait, “Ō virgō, quid uult concursus ad amnem? ______________________________________________________

Quidve petunt animae? Vel quō discrīmine rīpās _________________________________________________________

320 hae linquunt, illae rēmīs vada līvida verrunt?” _________________________________________________________

Aeneid VI.321-332 Sibyl tells Aeneas about the souls of the unburied

40

321 Ollī sīc breviter fāta est longaeva sacerdōs: _________________________________________________________

“Anchīsā generāte, deum certissima prōlēs, _________________________________________________________

Cōcytī stāgna alta vidēs Stygiamque palūdem, _________________________________________________________

dī cuius iūrāre timent et fallere nūmen. _________________________________________________________

325 Haec omnis, quam cernis, inops inhumātaque turba est; ____________________________________________________

portitor ille Charōn; hī, quōs vehit unda, sepultī. _________________________________________________________

nec rīpās datur horrendās et rauca fluenta _________________________________________________________

trānsportare prius quam sēdibus ossa quiērunt. _________________________________________________________

Centum errant annōs volitantque haec lītora circum; _______________________________________________________

330 tum dēmum admissī stāgna exoptāta revīsunt.” _________________________________________________________

Cōnstitit Anchīsā satus et vestīgia pressit _________________________________________________________

332 multa putāns sortemque animō miserātus inīquam. ________________________________________________________

Aeneid VI.384-400 Charon refuses to carry Aeneas across

41

384 Ergō iter inceptum peragunt fluviōque propinquant. _____________________________________________________

385 Nāvita quōs iam inde ut Stygiā prōspexit ab undā_________________________________________________________

per tacitum nemus īre pedemque aduertere rīpae, _________________________________________________________

sīc prior adgreditur dictīs atque increpat ultrō: _________________________________________________________

“Quisquis es, armātus quī nostra ad flūmina tendis, ________________________________________________________

fāre age quid veniās iam istinc, et comprime gressum. _____________________________________________________

390 Umbrārum hic locus est, somnī noctisque sopōrae:________________________________________________________

corpora vīva nefās Stygiā vectāre carīnā. _________________________________________________________

nec vērō Alcīdēn mē sum laetātus euntem _________________________________________________________

accēpisse lacū, nec Thēsea Pīrithoümque, _________________________________________________________

dīs quamquam genitī atque invictī vīribus essent. _________________________________________________________

395 Tartareum ille manū custōdem in vincla petīvit _________________________________________________________

ipsius ā soliō rēgis traxitque trementem; _________________________________________________________

hī dominam Dītis thalamō dēdūcere adortī.” _________________________________________________________

Quae contrā breviter fāta est Amphrȳsia vātēs: _________________________________________________________

“Nūllae hīc īnsidiae tālēs (absiste movērī), _________________________________________________________

400 nec vim tēla ferunt; licet ingens jānitor antrō _________________________________________________________

Aeneid VI.401-420 Sibyl speaks and reveals Proserpina's golden branch, Cerberus

42

401 aeternum lātrāns exsanguīs terreat umbrās, _________________________________________________________

casta licet patruī seruet Prōserpina līmen. _________________________________________________________

Trōjus Aenēās, pietāte īnsignis et armīs, _________________________________________________________

ad genitōrem īmās Erebī dēscendit ad umbrās. _________________________________________________________

405 sī tē nūlla movet tantae pietātis imāgō, _________________________________________________________

at rāmum hunc' (aperit rāmum quī veste latēbat) _________________________________________________________

“agnōscās.” Tumida ex īrā tum corda resīdunt; _________________________________________________________

nec plūra hīs. ille admīrāns venerābile dōnum _________________________________________________________

fātālis virgae longō post tempore vīsum _________________________________________________________

410 caeruleam aduertit puppim rīpaeque propinquat. _________________________________________________________

Inde aliās animās, quae per iuga longa sedēbant, _________________________________________________________

dēturbat laxatque forōs; simul accipit alueō _________________________________________________________

ingentem Aenean. Gemuit sub pondere cumba _________________________________________________________

sūtilis et multam accepit rīmōsa palūdem. _________________________________________________________

415 Tandem trāns fluvium incolumēs vātemque virumque______________________________________________________

informī līmō glaucāque expōnit in ulvā. _________________________________________________________

Cerberus haec ingēns latrātū rēgna trifaucī _________________________________________________________

personat aduersō recubāns immānis in antrō. _________________________________________________________

Cui vātēs horrēre vidēns iam colla colubrēs _________________________________________________________

420 melle sopōrātam et medicātīs frūgibus offam _________________________________________________________

Aeneid VI.421-425, 450-460 Cerberus is put to sleep, Aeneas spots and addresses Dido

421 obicit. Ille famē rabidā tria guttura pandēns _________________________________________________________

corripit obiectam, atque immānia terga resoluit _________________________________________________________

fūsus humī tōtōque ingēns extenditur antrō. _________________________________________________________

Occupat Aenēās aditum custōde sepultō _________________________________________________________

425 ēvāditque celer rīpam inremeābilis undae. _________________________________________________________

450 Inter quās Phoenissa recēns ā vulnere Dīdō _________________________________________________________

errābat silvā in magnā; quam Trōius hērōs _________________________________________________________

ut prīmum iuxtā stetit agnōvitque per umbrās _________________________________________________________

obscūram, quālem prīmō quī surgere mēnse _________________________________________________________

aut videt aut vīdisse putat per nūbila lūnam, _________________________________________________________

455 dēmisit lacrimās dulcīque adfātus amōre est _________________________________________________________

“Īnfēlīx Dīdō, vērus mihi nuntius ergō _________________________________________________________

vēnerat exstinctam ferrōque extrēma secūtam? _________________________________________________________

Fūneris heu tibi causa fuī? Per sīdera iūrō, _________________________________________________________

per superōs et sī qua fidēs tellūre sub īmā est, _________________________________________________________

460 invītus, rēgīna, tuō dē lītore cessī. _________________________________________________________

Aeneid VI.461-476 Aeneas pleads with Dido as she walks away

44

461 Sed mē iussa deum, quae nunc hās īre per umbrās,________________________________________________________

per loca senta sitū cōgunt noctemque profundam,_________________________________________________________

imperiīs ēgēre suīs; nec crēdere quīvī _________________________________________________________

hunc tantum tibi mē discessū ferre dolōrem. _________________________________________________________

465 Siste gradum tēque aspectū nē subtrahe nostrō. _________________________________________________________

Quem fugis? Extrēmum fātō quod tē adloquor hoc est.”___________________________________________________

Tālibus Aenēās ardentem et torva tuentem _________________________________________________________

lēnībat dictīs aninum lacrimāsque ciēbat. _________________________________________________________

Illa solō fīxōs oculōs āversa tenēbat _________________________________________________________

470 nec magis inceptō vultum sermonē movētur _________________________________________________________

quam sī dūra silex aut stet Marpēsia cautēs. _________________________________________________________

Tandem corripuit sēsē atque inimīca refūgit _________________________________________________________

in nemus umbriferum, coniūnx ubi prīstinus illī _____________________________________________________

respondet cūrīs aequatque Sychaeus amōrem. _____________________________________________________

475 Nec minus Aenēās cāsū concussus inīquō _____________________________________________________

476 prōsequitur lacrimīs longē et miserātur euntem. _________________________________________________________

Aeneid VI.847-860 Anchises speaks to Aeneas about Greeks, Romans, and Marcellus

45

847 Excūdent aliī spīrantia mollies aera _________________________________________________________

(crēdō equidem), vīvōs dūcent dē marmore vultūs________________________________________________________

ōrābunt causās melius, caelīque meātus _________________________________________________________

850 dēscribent radiō et surgentia sīdera dīcent: _________________________________________________________

tū regere imperiō populōs, Rōmāne, mementō _________________________________________________________

(hae tibi erunt artēs), pācisque impōnere mōrem, _________________________________________________________

parcere subiectīs et dēbellāre superbōs.” _________________________________________________________

Sīc pater Anchīsēs atque haec mīrantibus addit:_________________________________________________________

855 “Aspice, ut īnsignis spoliīs Mārcellus opīmīs _________________________________________________________

ingreditur victorque virōs superēminet omnēs. _________________________________________________________

Hic rem Rōmānam magnō turbante tumultū _________________________________________________________

sistet, eques sternet Poenōs Gallumque rebellem,_________________________________________________________

tertiaque arma patrī suspendet capta Quirīnō.” _________________________________________________________

860 Atque hīc Aenēās (ūnā namque īre vidēbat _________________________________________________________

Aeneid VI.861-880 Aeneas asks about young Marcellus, Anchises replies

46

861 ēgregium formā iuvenem et fulgentibus armīs, _________________________________________________________

sed frōns laeta parum et dēiectō lūmina vultū) _________________________________________________________

“Quis, pater, ille, virum quī sīc comitātur euntem?________________________________________________________

Fīlius, anne aliquis magnā dē stirpe nepōtum? _________________________________________________________

865 Quī strepitus circā comitum! Quantum īnstar in ipsō!______________________________________________________

Sed nox ātra caput trīstī circumvolat umbrā.” _________________________________________________________

Tum pater Anchīsēs lacrimīs ingressus obortīs: _________________________________________________________

“Ō nāte, ingentem lūctum nē quaere tuōrum; _________________________________________________________

ostendent terrīs hunc tantum fāta neque ultrā _________________________________________________________

870 esse sinent. Nimium vōbīs Rōmāna propāgō _________________________________________________________

vīsa potēns, superī, propria haec sī dōna fuissent. _________________________________________________________

Quantōs ille virum magnam Māvortis ad urbem _________________________________________________________

campus aget gemitūs! Vel quae, Tiberīne, vidēbis_________________________________________________________

fūnera, cum tumulum praeterlābēre recentem! _________________________________________________________

875 Nec puer Īliacā quisquam dē gente Latīnōs _________________________________________________________

In tantum spē tollet avōs, nec Rōmula quondam _________________________________________________________

ūllō sē tantum tellūs iactābit alumnō. _________________________________________________________

Heu pietās, heu prīsca fidēs invictaque bellō _________________________________________________________

dextera! Nōn illī sē quisquam impūne tulisset _________________________________________________________

880 obvius armātō, seu cum pedes īret in hostem _________________________________________________________

Aeneid VI.881-899 Anchises honors young Marcellus, Gates of Ivory and Horn

47

881 seu spūmantis equī foderet calcāribus armōs. _________________________________________________________

Heu, miserande puer, sī quā fāta aspera rumpās, _________________________________________________________

tū Mārcellus eris. Manibus date līlia plēnīs, _________________________________________________________

purpureōs spargam flōrēs animamque nepōtis _________________________________________________________

885 hīc saltem accumulem dōnīs, et fungar inānī _________________________________________________________

mūnere.” Sīc tōtā passim regiōne vagantur _________________________________________________________

āeris in campīs lātīs atque omnia lūstrant. _________________________________________________________

Quae postquam Anchīsēs nātum per singula dūxit_________________________________________________________

incenditque animum fāmae venientis amōre, _________________________________________________________

890 exim bella virō memorat quae deinde gerenda, _________________________________________________________

Laurentīsque docet populōs urbemque Latīnī, _________________________________________________________

et quō quemque modō fugiatque feratque labōrem________________________________________________________

Sunt geminae Somnī portae, quārum altera fertur________________________________________________________

cornea, quā vērīs facilis datur exitus umbrīs, _________________________________________________________

895 altera candentī perfecta nitēns elephantō, _________________________________________________________

sed falsa ad caelum mittunt īnsomnia mānēs. _________________________________________________________

Hīs ibi tum nātum Anchīsēs ūnāque Sibyllam _________________________________________________________

prōsequitur dictīs portāque ēmittit eburnā; _________________________________________________________

899 ille viam secat ad nāvēs sociōsque revīsit. _________________________________________________________