T.C. STANBUL NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS TRK DL VE EDEBYATI ANABLM DALI

Yksek Lisans Tezi

ADN DVANI VE ADN DVANINDA BENZETMELER

Osman KUFACI 2501010450

Tez Danman: Prof. Dr. Ahmet Atilla ENTRK

STANBUL-2006

Osman KUFACI Adni Divan ve Adni Divannda Benzetmeler

ZTezimiz blmden olumaktadr. Tezin birinci blmnde Adni divannn metni, kaynaklarda belirtilmeyen farkl nshalardan da yararlanlarak ortaya konulmutur. Divan metninin semantik olarak oluturulmasna allmtr. Ayrca beyitlerin altnda, her beytin gnmz Trkesine evrilii de yer almaktadr. Tezimizin ikinci blmnde ise Adni divannda bulunan benzetmeler yer almtr. Tezin ikinci ksmnda yer alan benzetmeler; benzeyen, kendisine benzetilen ve benzetme yn ya da benzetme sebebi ile birlikte ele alnp verilmitir. Bylece eski edebiyatmzn kurulu dnemi eserlerinden olan Adni divanndaki benzetmeler ele alnp incelenmitir. Bu tez, eski edebiyatmzn kurulu dneminin aydnlanmasna ve kurulu dneminin klasik dneme etkisini aratracak aratrmaclara yardmc olacaktr. Bu tez bir btnn bir parasdr. Byle almalar yapld srece eski edebiyatmz daha iyi anlalacaktr. Tezimizin nc ksmnda ise Adni divannda yer alan benzetmelerin (benzeyen unsurlar dikkate alnarak) alfabetik olarak dizini yaplmtr. Bu dizinde; benzeyen unsur, kendisine benzetilen ve benzetmenin yer ald kaside ya da gazelin beyit numaras bulunmaktadr.

iii

Osman KUFACI Adni divan and metaphors in Adni divan

ABSTRACTOur thesis is been constituted of three sections. In the first section of the thesis, the text of Adni divan has been brought up by using different copies that have not been mentioned in the sources. The divan text has been tried to be constituted as semantic. Under the couplets, there is a translation of each couplet to todays Turkish. In the second section of our thesis, there are metaphors that are in the Adni divan. The metaphors in the second section of the thesis are given considered together with the resembling, comparing to itself and with metaphor aspect. In this way, the metaphors in Adni divan which is one of the works in foundation period of our old literature are considered and examined. This thesis will help to the clarification of the foundation period of our old literature and to researchers that will study the effect of foundation period to classical period. This thesis is an integral part of a whole. As long as these kinds of studies are performed, our old literature will be understood better. In the third section of our thesis, the alphabetical index of the metaphors in Adni divan (by considering the similar matters) is constituted. In this index, the couplet number of the ode or the lyric poem that the similar matter, comparing to itself and the metaphor are given.

iv

NSZ13. yzylda balayp, 19. yzyln ortalarna kadar devam eden ve yaklak alt yzyllk mevcudiyetinde saysz sanatnn eitli trlerde eser verdii eski edebiyatmz kendi ierisinde eitli devirlere ayrmak mmkndr. Fatih Sultan Mehmet devrinde yaam, Fatihin sadrazamln yapm ve yine bu dnemde vefat etmi Mahmut Paay (l. 1474) eski edebiyatmzn kurulu devrinden klasikleme devrine gei dnemi sanatlar arasnda sayabiliriz. Fatih devri bal bana eski edebiyatmzn kurulu devrinden klasikleme devrine gei dnemini iinde barndran bir devirdir. Ayn zamanda Fatih devri Trkenin Klasik dnem Trkesi olma yolunda ilerledii bir devirdir. Bu bakmdan Fatih devri eserlerinin incelenip, bu devir eserlerinin daha sonraki yzyllarda meydana getirilmi eserlere olan tesiri aratrlp edebiyatmzn geirdii deiimler ortaya konulmaldr. Bylece edebiyatmzn geirdii deiimler tam olarak incelenmi ve gn yzne km olacaktr. te bu yzden Fatih devri sanatlar iinde Adni, eski edebiyatmzn gei dnemi airi olmas bakmndan ayr bir neme sahiptir. Her ne kadar tezkirelerde birinci snf air olarak gsterilmiyorsa da, Adni divan o devirdeki Trk edebiyatnn kalplam slubundaki syleyi biimlerini, imaj sistemini, kelimeler arasndaki ilikilerden doan sz oyunlarn gstermesi ve ierisinde eitli edebi sanatlar barndrmas bakmndan deer tamaktadr. Biz bu adan Adni divannn metnini kaynaklarda belirtilen nshalarn dnda bulunan yeni nshalarla oluturmaya karar verdik. Ayrca oluturulan divanda kullanlan benzetmeleri ve bu benzetmelerin niin yapldn (benzetme ynlerini) ortaya koymaya altk. Tezimizin nc blmnde ise benzetmelerin alfabetik dizinini vermeyi de ihmal etmedik.

v

Bu tezin hazrlanmasnda bana her konuda yardmc olan ve desteini eksik etmeyen kymetli hocam Prof. Dr. A. Atilla entrke teekkr bir bor biliyorum. Beni tezimi bitirme konusunda cesaretlendiren ve desteini esirgemeyen aabeyim Adem Kufacya ve tezin yazm aamasnda yardmlarn esirgemeyen kadir-inas insan Ersin Glere teekkr ediyorum.

vi

NDEKLERZ ............................................................................................................................. iii ABSTRACT ............................................................................................................. iv NSZ..................................................................................................................... v NDEKLER ....................................................................................................... vii KISALTMA LSTES ............................................................................................ x GR ....................................................................................................................... 1

BRNC BLMADN DVANI......................................................................................................... 14 KNC BLM ADN DVANINDA BENZETMELER 126 2.1.Gzellik (Hsn, Hub, Melahat, Cemal) .............................................................. 126 2.2. Sevgili (Canan, Yar, Dilber) .............................................................................. 129 2.3. Sevgilide Gzellik Unsurlar.............................................................................. 130 2.3.1. Sa (Zlf, Turre) .................................................................................. 130 2.3.2. Yz ....................................................................................................... 139 2.3.3. Yanak (Ruh, Hadd, Ruhsar, 'Ariz, zar)............................................... 148 2.3.4. Aln (Cebin) ......................................................................................... 152 2.3.5. Ka (Ebru) ............................................................................................ 153 2.3.6. Gz ....................................................................................................... 153 2.3.7. Gamze (Yan Bak) .............................................................................. 155 2.3.8. Az (Dehan, Dehen, Fem) .................................................................. 158 2.3.9. Di ........................................................................................................ 159 2.3.10. Ayva Tyleri (Hatt).............................................................................. 160 2.3.11. Ben (Hal).............................................................................................. 161 2.3.12. Dudak (Leb) ......................................................................................... 162 2.3.13. Sine ...................................................................................................... 165 2.3.14. Boy (Kadd, Kamet, Endam)................................................................. 165 2.3.15. Gnl.................................................................................................... 168 2.3.16. Beden ................................................................................................... 169 2.3.17. ene ukuru (ah- Zenahdan) ........................................................... 169 2.3.18. Kirpik (Mje) ....................................................................................... 169 2.3.19. Ter (Arak), Ter Damlas(Katre-Yi Arak)............................................. 170

vii

2.4. Sevgili ile lgili Dier Unsurlar ....................................................................... 170 2.4.1. Eik....................................................................................................... 170 2.4.2. Kuy....................................................................................................... 171 2.4.3. Naz ....................................................................................................... 171 2.4.4. Sevgilinin zinin Tozu.......................................................................... 172 2.5. Seven (Ak)..................................................................................................... 172 2.5.1. Gnl.................................................................................................... 172 2.5.2. Adni...................................................................................................... 179 2.6. Aa Ait Vcut Aksam ve lgili Unsurlar ..................................................... 181 2.6.1. Can ....................................................................................................... 181 2.6.2. Yz ....................................................................................................... 184 2.6.3. Gz, Gzbebei.................................................................................... 184 2.6.4. Gzya................................................................................................. 185 2.6.5. Sine....................................................................................................... 187 2.6.6. Cier..................................................................................................... 188 2.6.7. Bak (Nazar) ....................................................................................... 188 2.7. Maddi ve Manevi Haller .................................................................................. 189 2.7.1. Ah......................................................................................................... 189 2.7.2. Yara (Zahm) ......................................................................................... 190 2.7.3. Gam, Dert, Bela.................................................................................... 191 2.7.4. Cefa .................................................................................................. 194 2.7.5. Ayrlk (Hecr)....................................................................................... 194 2.7.6. Ak (Muhabbet, Heva) ......................................................................... 195 2.7.7. Mutluluk (Saadet, adlk) .................................................................... 196 2.7.8. Feragat.................................................................................................. 197 2.7.9. Hasret .................................................................................................. 197 2.7.10. Rahm .................................................................................................. 197 2.7.11. Kavuma (Vuslat), Bekleme (ntizar) .................................................. 197 2.7.12. Sr .................................................................................................. 198 2.7.13. Hayal .................................................................................................. 198 2.8. Rakip .............................................................................................................. 198 2.9. Tabiat .............................................................................................................. 199 2.9.1. Kozmik Alem ....................................................................................... 199 2.9.1.1. Dnya (Dehr, Cihan)............................................................... 199 2.9.1.2. Ay, Gney (Kamer, Meh, Mah) .............................................. 199 2.9.2. Bitkiler iekler................................................................................... 201

viii

2.9.2.1. iekler (Ezhar) ...................................................................... 201 2.9.2.2. iek eitleri......................................................................... 201 2.9.2.2.1. Gonca .................................................................... 201 2.9.2.2.2. Gl......................................................................... 202 2.9.2.2.3. Lale........................................................................ 202 2.9.2.2.4. Yasemin(Semen) ................................................... 203 2.9.2.3. Aa eitleri.......................................................................... 203 2.8.2.3.1. Tuba Nihali ........................................................... 203 2.9.2.4. Ba, emen, ieklik ve lgili Unsurlar................................. 203 2.9.2.4.1. Bahar ..................................................................... 203 2.9.2.4.2. Bahe..................................................................... 203 2.9.2.4.3. Diken (Har) ........................................................... 203 2.9.2.4.4. i Tanesi (Jale) ................................................... 204 2.9.2.5. Zaman ve Zaman ile lgili Mefhumlar .................................... 204 2.9.2.5.1. Zaman.................................................................... 204 2.9.2.5.2. Karanlk Akam .................................................... 204 2.9.3. Rzgar ve Rzgar eitleri .................................................................. 204 2.9.3.1. Saba ......................................................................................... 204 2.9.4. Hayvanlar ............................................................................................. 204 2.9.4.1. Sivrisinek (Pee).................................................................... 204 2.10. Dini ve Tasavvufi Kavramlar........................................................................... 205 2.10.1. er ..................................................................................................... 205 2.10.2. Kaza ve Kader .................................................................................... 205 2.10.3. Huri .................................................................................................... 205 2.10.4. Cennet Bahesi................................................................................... 206 2.10.5. Kevser ................................................................................................ 206 2.10.6. Ehl-i niyaz .......................................................................................... 206 2.10.7. Hz. Hseyin........................................................................................ 206 2.11. eitli Benzetmeler .......................................................................................... 207

NC BLMALFABETK BENZETMELER DZN ................................................................. 211 SONU..................................................................................................................... 224 KAYNAKA ........................................................................................................... 225

ix

KISALTMA LSTES

a.e. a.e.g. bkz. c. Ed. veya Haz. HK. Ktb. .. ..E.F. M1. M2 . M3. nr. . s. vb.

Ayn eser/yer Ad geen eser Baknz Cilt Editr/yayna hazrlayan Hac Kemal Nshas Ktphane stanbul niversitesi stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Millet Ktphanesi (278) Nshas Millet Ktphanesi (279) Nshas Msr Nshas Numara. Ahmet Akosman Ktphanesi Nshas Sayfa/Sayfalar Ve benzeri

x

GRMahmut Paann Hayat ve Edebi Kiilii Mahmut Paann hayat hakknda en teferruatl bilgileri ahabeddin Tekindan slam Ansiklopedisine yazd Mahmut Paa maddesinde bulmaktayz. Aada ad geen madde zetlenerek verilmektedir. Fatih devri Osmanl sadrazamlarndandr. XVI. balayarak Osman-zade Taibe kadar, onun Asr tezkirecilerinden Alaca-Hisar

Srbistandaki

(Krueva)dan olduunu bildirenler var ise de, bunun doruluu phelidir. Mahmut Paann anne cihetinden Bizansn byk ailelerinden Marko Yagarinin Srbistanda bulunan torunu olduu ve Trabzon imparatoru Davidin bamabeyincisi olup, Mahmut Paann teyze-zadesi olan Georgios Amirutzesin yine bu Yagarinin torunu olduunu bildirir. Babasnn Srp despotu Angelos ailesinin Tesalya kolundan gelmi olmas ihtimali kuvvetlidir. Kaynaklara gre, Mahmut Paa, annesi ile birlikte, Novo Brdodan Semendireye giden yol stnde, meradan Mehmet Aa tarafndan esir edilmitir. Yine Mehmet Aa, Mahmut Paa ile birlikte Molla lyas ve Molla Abdlkerim namyla mehur alimlerden olan iki ocuu diyar- kfrden alp Edirneye getirmitir. Mehmet Aann himayesinde tahsiline balayan Mahmut, phesiz bu zatn nfuzu sayesinde II. Murata takdim edilmitir. Edirne saraynda bir mddet tahsil ve terbiye gren Mahmut, II. Mehmetin clusundan sonra, yeni padiahn tevecch ve iltifatna mazhar olarak, ocak aal rtbesine nail oldu ve stanbul muhasarasnda padiahn yannda bulundu; muhasarann ilk gnlerinde (6 Nisan 1453) padiahn onu, ehrin teslimini teklif etmek zere, stanbula gnderdii de rivayet edilir.Vezarete nasbnn, Zaganosun azlinden sonra, yani 858 (1454)de olduunda mevsuk kaynaklardan birou birleiyorlar. Mahmut Paann Beylerbeyi olmas Belgrad Muhasarasndan sonradr. Mahmut Paa, Fatihin maiyetinde olarak, birok seferlere itirak etmi ve bu seferlerde pek byk baarlar gstermitir. Nitekim, Belgrad Muhasarasndaki ecaatine mkafaten vezirlie terfi etmi, vezir ve Rumeli Beylerbeyi olarak hizmet

1

etmitir. Srp kraliesi Helenann, Mahmut Paann kardei Mihael Angelovii bertaraf ederek katolik bir Bosnaly i bana getirmesi yznden Srp boyarlarnn II. Mehmete mracat edip Srbistan teslim etmei teklif etmeleri zerine, 1458de Fatih Srbistan iinin halline Mahmut Paay memur etti. Kendi paras ile techiz ettii Rumeli askerine Anadolu askeri ile Fatihin verdii 1.000 yenieriyi de katarak Sofyaya gelip bata Resava, Kuruca kaleleri olmak zere birtakm mstahkem mevkileri zaptetti. Daha sonra Ostrovi ve Rudnik kalelerini almtr. skpte Fatihin yanna gelmi idi. Fatihi Macarlar Tunay getikleri srada, ordusunu terhis etmekten alkoyan Mahmut Paadr. Mahmut Paa, 1460ta Fatihin ikinci Mora seferine itirak etmitir. Mahmut Paa ertesi sene Fatihin maiyetinde Amasra, Sinop ve Trabzon seferlerine itirak etmi ve pek byk ecaat ve muvaffakiyet gstermitir. 1462de, Fatih ile birlikte, Eflak seferine itirak eden Mahmut Paa, Vald Drakulun, Evronos Beyin aknclarn vurmasna mani olduu gibi, onun bir gece basknn da def ederek, byk bir baar gstermitir. Bunun zerine Macarlara ilticaya mecbur olan Vlad, Mathias tarafndan hapsedilmitir. Mahmut Paa Fatihin emri ile Midilli adasnn fethine memur olmu ve askerinin bir ksm, 60 kadrga ve 7 nakliye gemisinden ibaret donanma ile Midilli adasn muhasara etmitir. 27 gn topa tutulan ehir Mahmut Paa tarafndan bir rivayete gre harben, bir rivayete gre de aman ile alnmtr. Srbistann fethine karar veren Fatih, yolu zerindeki Bobovats vb. kaleleri zapt etmi, Jajczada bulunan kral yakalamaya karar vermi ve Mahmut Paay zerine sevk etmitir. Mahmut Paa bundan sonra Moradaki Rum ehirlerini isyana tevik eden Venediklilerin tecavzlerini nlemee memur edildi. Moraya karak Venediklileri hezimete uratp bu kaleyi zapt etmee muvaffak oldu. Mahmut Paann bu baars isyan eden Rum ehirlerini korkutmu ve onlar teslim olmaya mecbur etmitir. Daha sonra Mahmut Paa Venedikliler tarafndan kuatlan

2

Midillinin imdadna gnderilmitir. Agrboza ekilen Venediklileri takip etmitir. Daha sonra Mahmut Paa Macar seferin memur edilmitir. Mahmut Paann 1465te Venedikliler ile mzakereye giritii, ertesi sene fatih ile beraber, Arnavutluka giderek, harekata itirak ettii, daha sonra, Sazlderedeki hassn Haskye ekildii grlyor. Fatih ile birlikte 1468de Konya ve Geveleye kadar giden Mahmut Paa, Pir Ahmetin takibine memur edildi ise de, Karaman Beyini yakalayamad. Rakibi olan Rum Mehmet Paa, orduyu ve padiah kazanmak iin, Mahmut Paann bu ite ihmali olduunu ileri srd. Fatih bu hadiseye kzmakla birlikte gazabn gizleyerek, Mahmut Paay Turgutlarn takibine gnderdi; bir mddet sonra da, Karaman ilinin merkezindeki amele ve sanat erbabnn kamilen stanbula nakline memur edildi.Rakipleri onu bsbtn gzden drmek iin, zenginleri deil, fakirleri tehcir ettiini ve rvet aldn iddia ettiler.Vazifesi Rum Mehmet Paaya verilen Mahmut Paann ordusu Karahisar(Afyon)a geldii srada, tevsik edilemeyen bir rivayete gre, adr bana yktrld; bylece, Rum Mehmet Paann tezviri ile hem vezaretten ve hem de Rumeli Beylerbeyliinden azledildi. Bu azilden ok gemeden, donanma komutanlna tayin olunmu ve kendisine Gelibolu Sanca verilerek(1469-1470) Osmanl donanmasnn slahna memur edilmitir. 1470te Gelibolutan Eriboz seferine memur edilmi, byk bir kuvvetle karadan Eriboz karsna gelip bir kpr ina ettiren Fatihi adann zaptna ikna etmi ve ada 12 Temmuzda fethedilmitir. Uzun Hasan kuvvetlerinin merkezi Anadoluda ilerlemee balad srada Mahmut Paa Rum Mehmet Paann yerine Eriboz zaferinin amili olmas dolaysyla tekrar Sadrazam oldu.Muasr kaynaklara gre, Mahmut Paa, Fatihin Uzun Hasana yaplacak hareket hususunda toplad mecliste Fatihin teklif ettii kumandanl kabul etmemi ve bu yzden onunla aras almtr.Uzun Hasann olu Uurlu Mehmet ile yaplan savata herkes bu baarnn Mahmut Paa sayesinde temin edildiine inanm idi. Mahmut Paay ekemeyenler onu II, Mehmetin gznden drdler ve azline sebep oldular.

3

Bundan sonra Haskye ekilen Mahmut Paa Sultan Mustafann lm zerine, stanbula gelerek Fatihin huzuruna kt ve ok souk ekilde karland. Fatih ehzade Mustafann lmne sevindiinden phe ettii Mahmut Paay ortadan kaldrmaya karar verdi ve onu Yedikuleye hapsettirdi. Mahmut Paa Yedikulede bir mddet idam edildi.(1474) Mahmut Paa stanbulda yaptrm olduu cami nndeki trbeye defnedilmitir. Mahmut Paa Zaganosun ikinci kz ile evli idi. Bu kadndan olan Ali Bey adnda olundan vakf kaytlarnda bahsolunmaktadr. Fatih devrinin pek mhim bir ahsiyeti olan ve halk tarafndan ok sevilerek, velayetine hkmedilen Mahmut Paann lm byk bir teessr uyandrd. Mellifler bu vakay hzn ile anlatrlar ve Mahmut Paann ehit edildiini sylerler. Baz kaynaklardan anlaldna gre, Mahmut Paa hibir Osmanl vezirinde bulunmayan hasletlere malik idi. Mahmut Paa; stanbulda, Rumelinin ve Anadolunun muhtelif yerlerinde pek ok hayrat yaptrmtr. Fatihin ok takdirini kazanm idi. Edirne mftisi ve mderrisi Fahrettin Aceminin muzaharetini temin ettikten sonra Hurufileri yaktrmas ve bu suretle padiahn hurufilie kar duyduu alakay nlemesi, ulemay ve halk sevindirmi idi. Hamidi bu hadise mnasebeti ile Mahmut Paaya bir kaside sunmutur. Rivayete gre, Mahmut Paa, Ali Kuu ile beraber Tetimme ve Sahn- Seman Medreseleri tekilatnn kurucusudur. Devrinin ricali, byk alimleri ve eyhleri ile sk mnasebette bulunan Mahmut Paa, bilhassa airlere, ediplere ok alaka gstermi ve birok telif eserin meydana gelmesine sebep olmutur. Alimleri ikram ve ihsanyla minnetli ederek namna ithaf olunmak zere birok eser yazlmasna sebep olmutur. Mahmut Paann kendi namna yazlan her eser iin, 1.000 ake-yi Rumi verdii sylenir.1

M. C. ahabeddin Tekinda, Mahmut Paa, slam Ansiklopedisi, c. VII, stanbul, MEB Yaynlar, 1997, s. 183-188.

1

4

Tezkireler, divan sahibi olan, Adni mahlasyla iirler yazan Mahmud Paann iirinden ve sanatndan vgyle sz etmektedir. Sehi, Mahmut Paann ahs ve iirleri iin: limleri srasyla grm, faziletli, kamil, iir ve inada mahir bir kimseydi. iirlerinde hususi manalar oktur. Ho tabiatl, kudret sahibi kiiydi. Farsa ve Trke iirler demitir. Zahir-i Faryabinin kasidelerine ve irazl Hoca Hafzn gazellerine nazireler sylemitir. iirleri gzel, gazelleri sanatl, el dememi szleri ok ve zel manalarna nihayet yoktur. Bunun elde ettii itibar ve hrete, buna gsterilen ilgi ve deere, bunda olan fikir, anlay, ileri grllk, tedbir ve fetanete , Osmanllarda hibir vezir myesser olmad. Hner sahibi ve hnerlileri koruyan bir vezirdi. Eserlerinden gc bellidir. demektedir.2 Latifi tezkiresi de Mahmud Paa kiilii ve ilmi hakknda: Osmanl lkesine onun gibi insafl, merhamet sfatlaryla donanm Asafa benzeyen ii aydnlk bir vezir ok az gelmitir.Belki de ahlak, cmertlii, zihin ve zekas konusunda arla kaanlarn sylediklerine baklacak olursa, ei ve benzeri, vezirlik makamna gelmemitir. Tefsir aratrmalar yapabilecek seviyede, czi meselelerin ounda mahir, sanatlara yardn eden ve sanat koruyan biriydi.3 demektedir. Mahmut Paann yaad dnem; dnyada Fatihin stanbulu fethedip bin yllk Bizans imparatorluuna son verip Orta an bitip Yeni an balad bir dnemdir. Osmanl devleti, bu devirde kk bir u beylii olma durumundan tam teekkll devlet hatta cihan imparatorluu olma yolundaki ilk admn atmtr. Cihan imparatorluu olma sadece toprak bykl ya da ordunun gcyle olmamaktadr. Dolaysyla ilim, kltr, sanat ve eitim sahasnda imparatorlua yarar ekilde byk olmak gerekliydi.Bu yzden Osmanl devletinin bandaki Fatih bizzat eitim-retim faaliyetlerine nem vermi, bu amala airleri, ilim adamlarn lkesine davet etmi ve onlar bizzat kendisi taltif etmitir. Fatih Osmanl sultanlar arasnda mahlas kullanan ilk air olma zelliine de sahiptir. Fatih Sultan Mehmet Trkeden baka yedi dil ( Arapa, Farsa, Yunanca, Slavca ve Latince, branice,2 3

Mustafa sen, Sehi Bey Tezkiresi( Het Behit), Ankara, Aka,1998, s.62. Mustafa sen, Latifi Tezkiresi, Ankara, Aka, s.86-87.

5

Keldanice,) bilmekteydi. Bununla birlikte Fatih Sultan Mehmed dier dillerde iirler yazmam, sadece Trke ile iirler sylemitir. Bu da Fatihin Trkeye verdii nemi gstermesi bakmndan son derece nemlidir. Bu dnemde airlerin topland edebiyat meclisleri oluturulmutur. Bu meclisler aadaki gibidir. Bir ksm airler Adni mahlasyla iirler yazan Sadrazam Mahmud Paann etrafnda toplanmlar ve Mahmud Paann himayesi altnda sanat faaliyetlerine devam etmilerdir. Mahmud Paann etrafnda toplananlar arasnda devlet kademesinde nemli grev alm kimseler de bulunmaktayd. Bunlar arasnda Niani mahlasyla iirler yazan, Fatihe nce nianc, daha sonra da sadrazam olan Karamani Mehmed Paa, bir musiki risalesinin, birka Arapa dini eserin ve Behcett-tevarih adl Farsa tarih eserinin sahibi krullah, Dstur-name adl manzum tarihin mellifi Enveri, Tarih-i Ebul-fethi kaleme alan Tursun Bey, air Saruca Kemal, sonradan II. Bayezide vezir olan Safi mahlasl Kasm Paa, hezle mayil bir air olan Hayati ile Lgat-i Halimi diye mehur olan Bahrl-garayib adl lgatin yazar Halimi Mahmud Paadan himaye ve tevik grmtr. 1. Bir baka gurup air ise II. Bayezidin etrafnda, onun elebi Sultan

olarak bulunduu Amasyada toplanmtr. 2. Bir baka gurup air de Konyada ehzade Cem Sultann etrafnda

toplanmlardr. 3. Yukarda bahsi geen air meclislerinin en by ve en kalabal,

Fatih Sultan Mehmedin etrafnda toplanmtr.4 Yukarda bahsedildii zre Fatihin sadrazamlarndan olan Mahmut Paa ilim, kltr faaliyetlerine nem vermi ve bizzat airleri, ilim adamlarn desteklemi ve himaye etmitir. Bylece Fatih devri kltr hayatna nemli katkda bulunmutur. Mahmut Paa ayn zamanda bir airdir. Arapa ve Farsay ok iyi bilmektedir. Ayrca Farsa divan da bulunmaktadr. Bununla birlikte Trke divan Fatih devri

4

Gnl Tekin, Fatih Devri Trk Edebiyat, stanbul Armaan, stanbul Bykehir Belediyesi Kltr leri Daire Bakanl Yaynlar, nr. 17, 1995, s.184-186.

6

Trk edebiyatna parelel bir seyir izlemitir.5 Arapa ve Farsay ok iyi bilmesine hatta Farsa divan sahibi olmasna ramen divannda sade, gsteriten uzak, zaman zaman sehl-i mhteni diyebileceimiz syleyiler, konuma diline yakn ifadeler gze arpmaktadr. Ancak divandaki iirlerde aruz kusurlar da dikkatten kamamaktadr. ok sayda imale, zihaf yapmtr. Trkeyi aruza uydurma konusunda pek baarl olduu sylenemez. Bununla birlikte air Adni divandaki gazellerinin bazlarnda devrindeki inanlara, gndelik hayata dair ipular vermektedir. Ayrca gnlk konuma diline yakn ifade tarznda halkn dilindeki deyimlerden de ustalkla yararlanmasn bilmitir. air Adninin eserini meydana getirdii devir, Eski Anadolu Trkesinin son dnemine (13-15 yy.) rastlamaktadr. Trke, Eski Anadolu Trkesinden sonra Klasik Trke zellii kazanacaktr. Adni divan bu bakmdan son derece nem tamaktadr. Adni divan, gerek Eski Edebiyatmzn kurulu devrinden Klasik dneme gei dnemi rn olmas, gerekse de dil ynnden Eski Anadolu Trkesinden Klasik Trkeye geii bnyesinde barndrmas bakmndan kymeti haiz bir eserdir. Divannda yer alan iirlerin vezinlerindeki ve cmle kurulularndaki kk aksaklklar onun st dzeyde bir air olmad kansn uyandrsa da kelimelerin anlam inceliklerini iyi deerlendirmesi, konuma dili havasnda rahat yazmas ve ortak kltr deerlerinden deyimlere fazlaca yer vermi olmas dikkati eken zellikler arasnda yer almaktadr.6 Adni Divan Hakknda Yaplan almalar 1. air Adni hakknda ilk almay Aye Meserret Diriz yapmtr.7

Tez; indekiler, Balarken, Hayat, Edebi ahsiyet, A-Nesri, B-Farsa iirleri, C5

Kemal Yavuz, Fatih Devrinde Trk Dili ve Edebiyat, Fatih ve Dnemi, Ed; Necat Birinci, stanbul, Trk Kltrne Hizmet Vakf Yaynlar, 2004, s. 329-353. 6 A. Atilla entrk-Ahmet Kartal, niversiteler in Eski Trk Edebiyat Tarihi, stanbul, Dergah Yaynlar, 2004, s.188-189. 7 Meserret Diriz, Adni (Mahmud Paa-y Veli), Hayat ve Edebi ahsiyeti,..E.F., Yaymlanmam- Mezuniyet Tezi, Demirba nr. 1356, 1945-1946.

7

Trke iirleri, Vesikalar, Bibliyografya balklarn tamaktadr. Tez toplam 71 sayfadan meydana gelmektedir. Bu almada Adni Divannn metni oluturulmamtr. Ancak tane Adni Divan yazmasndan bahsetmektedir. Yazar genel olarak air Adninin nesri, Farsa iirleri ve Trke iirleri zerinde durmutur. Adninin nesrinin .. Ktphanesindeki divann nc ksmnda yer alan alt tane Farsa mektuptan ibaret olduunu belirtmektedir.Balang ve hatimeleri Farsa yazlm, ok mniyane olan bu paralarn bilhassa sonuncusunda bir iki parada Arapa iirin mevcut olduunu belirtmektedir. Ayrca Adninin nesirle meydana getirdii eserlerin sadece bu olmayaca grndedir. Farsa iirleri ksmnda Adninin yazma divanda yer alan Farsa iirlerinin saysn verir. Adninin Zahir-i Faryabiye yazd bir nazireyi Zahir-i Faryabinin iiri ile karlatrr ve kendi grne gre Mahmud Paann kasidesinin Zahir-i Faryabiden daha kuvvetli olduunu syler. Adninin Hafz- iraziye olan nazirelerinden birka gazelin matla beyti ile Hafz- irazinin iirlerini karlatrr. Trke iirleri ksmnda ise Adninin Trke iirleri hakknda grlerini belirtmektedir. M. Paann muasr bulunan dier airlerden hi de aa olmadn syler Onda eski edebiyatmzn btn mazmunlarna rastlamann mmkn olduunu belirtir. Tezin Vesikalar ksmnda ise Mahmut Paann yer ald tarihi vesikalar ve Mahmut Paann bu vesikalarda ne ekilde yer ald verilmitir. Son ksm ise Bibliyografya baln tamaktadr. 2. kinci alma Bercis Miskiolunun bitirme tezidir.8 Tez; nsz, M.

Paann Biyografisi ve Siyasi Hayat, M. Paann Menkbevi Hayat, M. Paaya Ait Divan Hakknda Malumat, Divann Metni, Metin Tahlili, Netice ve Bibliyografya balklarn tamaktadr.Tez toplam 133 sayfadr.Tezin Metin Tahlili blm; I. Edebiyat Bakmndan ve II. Dil Bakmndan olmak zere ikiye ayrlmtr.Divan metnini olutururken nshadan yararlanmtr. Bunlar: Millet Ktp., Ali Emiri, Manzum Eserler, nu. 278, Millet Ktp., Ali Emiri, Manzum Eserler, nr. 279, stanbulBercis Miskiolu, Adni Divan, ..E.F.,-yaymlanmam- Mezuniyet Tezi, Demirba nr.2123, stanbul, 1951.8

8

niversitesi Ktp., nr. T.Y. 1962. Divan metnini olutururken esas nsha olarak stanbul niversitesi Ktphanesinde bulunan nshay semitir. 3. nc alma ise Do. Dr. Bilal Ycel tarafndan yaplmtr. balklar yer almaktadr. Birinci

Birinci blmden nce nsz, Giri, Mahmud Paa ve Zaman(I. Genel Durum ve II. Mahmud Paa), Metni Kurarken Tutulan Yol blm Divan baln tamaktadr. Burada Adni divan eitli nshalardan yararlanlarak oluturulmutur. Yine burada stanbul niversitesi Ktphanesindeki nsha esas olarak alnmtr. kinci blm ise Dil ve slup Notlar baln tamaktadr. Bu blmde Adni Divan dil ve gramer bakmndan incelenmitir. nc blmde ise Ekler Dizini ve Szlk-Dizin yer almtr. Nshalarn Tantlmas Ahmet Akosman Ktphanesi Nshas Bu nsha Ahmet Akosman Beyefendinin hususi ktphanesinde bulunan bir nshadr.Bu nshann banda Dvn- Mhmd P ibaresi yer almaktadr. Daha sonra Farsa kaside ve gazeller yer almaktadr. Nshann 9b ksmndan itibaren Trke kaside yer almtr. Ayrca bu kasidenin bir bal bulunmaktadr. Ancak elimizdeki nshann fotokopisinde bu balk okunamamaktadr. Nshann 11b ksmnda Trke gazeller Zlfe bezer ger met olmdur sab/ Kim ayaguda dil cnlar yatur olup heb beyti ile balayp Yzi grmedin Adn lrse/Sen boynuadur ey dost kan beyti ile bitmektedir. Trke kaside ve gazeller arasnda yer yer Farsa gazellerin yer aldn grmekteyiz. inde en ok iir barndran nsha bu nshadr. Bu nshada 1 kaside ve 94 gazel bulunmaktadr. Bu nshada dier nshalarda olmayan 52. Gazel bulunmaktadr. Bu nshada gazellerden nce balklar yer almaktadr. Ancak fotokopide silik kt iin okunamamaktadr. Bu nsha ksaltma olarak olarak adlandrlmtr. stanbul niversitesi Ktphanesi Nshas T.Y. 1962 Trke Divanlar Katalounda bu nshada; 1 kaside, tertipsiz 98 gazel, yine

9

tertipsiz Farsa 45 gazel, 21 Farsa beyit ve Paann mensur makalelerinin bulunduu belirtilmektedir.9 Yukarda belirtildii zre 98 Trke gazel deil, bu nshada 93 Trke gazel bulunmaktadr. lk nce kaside yer almaktadr. Trke gazeller eker zehresini ehd-i leb k eyler/ Kamer ihresini mihr-i ruhu hk eyler beyti ile balayp Nigr srrn f itme Adn dmene kim/ Degl zamyir-i erbb- kne mahrem-i rz beyti ile bitmektedir. Yk:46, : 160x100-116x65, st:13, yz: talik, bk ve cl: yaldz, kt: abadi taklidi, ct: alt mein, st ebri kapl, kitaplk mhr basldr.10 Msr Nshas Bu nshann ba tarafnda Dvn- Adn Ftih Sultn Muhammed ibaresi yer almaktadr. Bu nshann ilk ksmnda 2 Farsa kaside ve Farsa 13 gazel bulunmaktadr. Ardndan Trke kaside ve gazeller gelmektedir. Trke gazeller FiHarfi Elif ibaresi ile balamaktadr. Trke gazeller Zlfe bezer ger met olmdur sab/ Kim ayaguda dil cnlar yatur olub heb beytiyle balayp Yzi grmedin Adn lrse/Sen boynuadur ey dost kan beyti ile bitmektedir. Bu nsha dier nshalara gre bir hayli eksik bir nshadr. Bu nshada Trke1 kaside ve 58 gazel yer almaktadr. Baz beyitlerin ba taraflar silik ktndan dolay okunamamaktadr. Bu beyitlerin say ok azdr. Bu nshada dier nshalarda olmayan hibir gazel ya da kaside yoktur. Bu nshann sonunda Sad divan yer almaktadr. Hac Kemal Nshas Eridirli Hac Kemal (Beyazd 5782) tarafndan yazlan Camin-nezairde 1 kaside ve 47 gazel bulunmaktadr. Hac Kemal nshasnn en nemli zellii dier nshalarda bulunmayan 96. gazelin Hac Kemal nshasnda bulunmasdr.

9 10

MEB, stanbul Kitaplklar TrkeYazma Divanlar Katalogu, c. I, stanbul, Milli Eitim Basmevi, 1947, s. 28. A.e.

10

Ali Emiri Efendi Manzum Eserler(Millet Ktb.) 278. Bu nshada stanbul niversitesi Ktb. T. 1962 nshasna gre daha az gazel bulunmaktadr. Trke Yazma Divanlar Katalogu Cilt I. S. 28de 71 Trke gazel olduu belirtiliyorsa da bu nshada 1 kaside ve 70 gazel vardr. Trke gazeller Ey gzm gn yzine ren nazar kl dyim/ Lkin ol em-i siyhndan hazer kl dyim beytiyle balayp Adny rn lebin algl dehnua mdm/ Geri cnn agzna almak kii sn degl beytiyle bitmektedir. Ayrca nshann ilk ksmnda Farsa kasideler ve gazeller vardr. Nshann i kapanda nsha ve Adni hakknda ok ksa bir bilgi verilmektedir. Nsha hakknda verilen bilgiler arasnda nshann numaras(278), mellifi (Mahmud Paa), kitabn ad(divan), cilt adedi(I), eserin mevzuu (Farsa ve Trke iirler), ebad(170x108-113x64), sayfa adedi(78 s.), yaznn nevi (ince talik) bulunmaktadr. Ayrca nshann i kapanda Sleymaniye Ktphanesi mikrofilm ariv no(722) da yazldr. Yk:39, : 170x110-113x65, st:13, yz: talik, bk: lacivert zemin stne hafif ve ince yaldzl, cl ve szb: yaldz, kt: abadi, ct: siyah mein, istampa yaldzl, emseli ve kebentli. Ba tarafta Ali Emirinin mhryle ayrca mhr basl ve baz beyitlerle bir fetva sureti ve temellk kayd yazldr. 11 Ali Emiri Efendi Manzum Eserler (MLLET KTB.) 279 Bu nshada sadece Trke kaside ve gazeller yer almaktadr. Kasidenin yer ald sayfada Dvn- Mhmd P-y Vel Rahmetullahi Aleyh ibaresi yazldr. Bunun altnda da Kasde Der-Hakk- Ftih Sultn Muhammed Gz ibaresi yer almakta ve sonra kaside gelmektedir. Yine burada drt tane mhr vardr. Kasidenin bittii yerde Millet Genel Ktphanesi ibaresi vardr ve bu ibarenin altnda Ksm(A.E. Manzum), Eski Kayt No(279), Yeni Kayt No, Tasnif No vardr. Bu kaydn kar tarafnda ise Gazeliyt ibaresi yer almaktadr. Gazeller; Zlfe bezer ger met olmdur sab/ Kim ayaguda dil cnlar yatur olub heb beytiyle balayp Yolnda bau vir Adny nasiht iit/ Sadet ol kiin kim cihnda sz tutd beyti ile bitmektedir. Trke Yazma Divanlar Katalogunda bu11

A.e.

11

nshada 1 kaside ile 72 gazel olduu belirtilmitir. Ancak bizim tesbitimize gre bu nshada Ftih Sultn Mehmet vgsnde bir kaside ve 71 gazel yer almaktadr. Bu nsha tamir grm ve silinti, kaznt olmu bir nshadr. 13. Gazelin ilk beyiti ayn sayfada yer alm, dier beyitler ise bir arka sayfada yer almtr. 42. Gazelin ilk be beyti ayn sayfada, dierleri ise farkl sayfada yer almtr.63. gazelin 3-9. beyitleri, 1. ve 2. beyitlerinden farkl sayfada ve daha nce yer almtr. Mstensih bu yer deiikliklerini notlarla gazelin yannda gstermitir. Divan Metninin ve Benzetmelerin Oluturulmas zel nshada, dier nshalara gre daha fazla iir yer almas bakmndan divan metnini olutururken zel nsha esas alnd.. Ancak bu nshada anlam ve vezin bakmndan beyitle rtmeyen kelimelerin yerine dier nshalarda bulanan kelimeler alnmtr.. Dier nshalarda bulunan nsha farklar aada dipnot olarak verilmitir. Kaside metni, esas olarak stanbul niversitesi nshasndan alnmtr. nk zel Nshada bulunan kaside metninin beyitlerinin yerleri deimi ve eksik haldedir. Her beytin, anlam inceliklerine de dikkat ederek, bugnk Trkeye evrilmi halini de verdik. Divanda yer alan benzetmeler sadece tebih sanatna gre tespit edilmitir. Divanda yer alan benzetmeler tespit edilirken istiare sanat gz nnde bulundurulmamtr. Divanda bulunan benzetmeler; benzeyen, kendisine benzetilen ve benzetme yn eklinde ortaya konulmaya allmtr. zellikle divanda bulunan benzetmelerin benzetme yn, benzeyenle kendisine benzetilen arasndaki iliki aklanmaya allmtr. Divanda yer alan benzetmelerin daha iyi anlalabilmesi iin benzetmeler arasnda blmlendirmeye gidilmitir. Bylece divanda yer alan benzetmelerin ne ynde olduu ifade edilmeye allmtr. Tezimizin nc ksmnda ise Adni divannda yer alan benzetmelerin alfabetik dizini yer almaktadr. Alfabetik dizin yaplrken; benzeyen unsurlar dikkate alnmtr. Ayrca birden ok benzeyen unsur varsa, hangi unsurun ad daha ok

12

gemise ona gre isimlendirme yaptk. rnein; boy, kadd, kamet isimlerinden daha ok kadd ismi getii iin bu benzeyen kavramlar kadd bal altnda toplamay uygun grdk. Dier benzeyenler arasnda da bu dzenlemeyi yaptk.

13

BRNC BLM ADN DVANIKASDE Feiltn feiltn feiltn feiln ++ ++ ++ + +

1

Subh-dem urs- bahr ire zemn pre-zeni Bezedi drl kfeyle ars- emeni Zaman kocakars, sabah vakti baharn(hazrlad) dn yemeinde yeillik gelinini eitli ieklerle ssledi. 2 Gl-i ter yzine pinhn nazar klmagun Kasr- smnden aar revzene gr ysemeni Yasemini gr ki, taze gln yzne gizlice bakmak iin gm kkten pencere aar. 3 takar. 4 Gl-i ter nhn- hr ile yzin trmalad Subhdem diledi ebnem leb-i nestereni Sabah vakti i tanesi nesterenin dudan dileyince, yeni am gl (kskanlktan) diken trnayla yzn trmalad. em-i nergis zarar itmemegin hatmi dakar dnp gerdenine levh akik-i Yemeni Nergisin gz zarar vermesin diye hatmi iei, Yemen akikini levha edinip

5

Semen-i sm-beden gl yzini yumagun Sebzede nergis elinde dutar altun legeni Gm bedenli yasemin yzn ykasn diye, nergis yeillikler arasnda elinde altn leen tutar. 6 Kse-yi gonceye mhr urd anuun eh-i gl Ki zer lalin ugurlamaya glen dikeniars- emeni: zemn zemeni M1. smnden: sminden M3HK. nestereni: ysemeni M1M2. sebzede: sebzde M1M2HK, dutar: tutar M3. urd anuun:urdugun HK, Zer : zer M1, ki zer : gzedr HK, ugurlamaya: ugurlamaga HK.

1. 2. 4. 5. 6.

14

Gl padiah gl bahesinin dikeni altn ve lal talarn almasn diye goncann kesesine mhr vurdu. 7 Jle ddkde seher lleye san dilberdr Kim dakar znetin gna drr-i Adeni Seher vaktinde laleye i tanesi dnce, sanki ziynet iin kulana Aden incisi takan bir dilbere benzer. 8 nki bahri bigi yzmek dilemez lle nin Su kenarnda durur baa sarup preheni Madem gelincik iei bahri gibi yzmek istemiyor, ne diye gmleini bana sarp su kenarnda duruyor? 9 dolar. Ol temy nazar klup okrd grdm Szla bu gazeli blbl-i rn-shan Tatl szl blbl, o manzaraya(gsteriye) bakp bu gazeli yanp yaklarak okurken grdm. 11 Grmeyelden ber sen gl-ruh u gonce-deheni Dil cn blblin dr- hazendr vatan Sen gl yanak ve gonca az grmeyeliden beri gnl ve can blblnn vatan hznler evidir. 12 10 Oluban bencileyin bd- sab fte Dost kohusn alam diy tolaur semeni Saba rzgar, benim gibi perian olup dostun kokusunu alaym diye yasemini

n semen yze ykndi sab ol del b- ter urd ki hep glgl olupdur bedeni Yasemin senin yzne benzemeye alt iin saba rzgar taze denekle o kadar(ok) vurdu ki, yaseminin vcudu kzarmtr. 13 Leb zlf gamla leni zemzemle yuyup

7. ddkde:dde M1M2, ddike HK, kim:ki M1M2M3HK, dakar:takar . 8. durur: turur M3HK. 9. bencileyin bd- sab : bd- sab bencileyin M3, kohusn: kokusn HK, semeni: emeni HK. 11. bu beyit de yok. 12. n: , semen: sab M1M2, yze:yzine M2.

15

Perde-yi Mekkeden itmek gerek aa kefeni Senin dudann ve sann gam ile leni zemzemle ykayp ona kefeni Mekke perdesinden yapmak gerekir. 14 astlar. 15 Gonce-ve k- kab itmiem yaum cy Greli sen yzi gl serv-i semen-preheni Sen yz gl(gibi olan) yasemin gmlekli selviyi grdmden beri gonca gibi elbisemi yrtm ve gzyam rmak haline getirdim. 16 n lebden eker ugurlad rnlik an Asdlar dzd bigi boynna dakup reseni irinlik, senin dudandan eker ald iin onu hrsz gibi boynuna ip takp

Dest-gr olm iken k- ftdelere Py-ml itme ser-i zlf-i kec gibi beni Zavall aklara yardmc olmuken, beni kvrm kvrm sann ucu gibi ayak altnda ineme. 17 Ki dil cn gz gret idpdr nite kim Dmen kalbini dehr eh-i leker-ikeni Dnyann asker krc padiah, dmann kalbini yamalad gibi senin gzn de gnl ve can yamalamaktadr. 18

fitb- felek-i izz meh-i devlet ch Keyledi nrla ren bu zemn zemeni Ycelik feleinin gnei ile saadet ve itibar ay, nur ile(yla) bu zaman ve yeryzn aydnlatt. 19 Hn Muhammed kim anu adli sehb nemile Tzedr sebzegeh-i er-i Resl-i Meden Medineli peygamberin eriatinin bahesi Muhammet Hann adaletinin bulutunun nemi ile tazedir.14. n: , lebden: lebinden M2, rnlik: rn , bigi: gibi M3, diy HK, dakup: takup . 15. serv-i: serv M2. 16. kec: kej HK, gibi: bigi M2HK. 17. Ki: ger M1M2, bu HK. 18. fitb- felek-i izz meh-i devlet ch: fitb felek izz meh devlet-hwh , felek-i: felek M3, izz : izz-i M3, meh-i: meh M1M2M3, nrla: mihrile M1. 19. bu beyit de yok, sebze-geh-i: sebze bigi HK.

16

20

Rezm-i rstem idicek alsa ele tr kemn Ugradur sehm-i kaz v kadere Tehmeteni Ele ok ve yay alp Rstem gibi savat zaman Tehemteni(Zal olu Rstem) kaza ve kader okuna uratr. 21 Dmene ger dokna sengi kemn mhresin Tob-ve ykar eger burcsa dah bedeni Eer onun yaynn mhresinin(camnn) ta dmana dokunursa, (o dmann) bedeni kale dahi olsa onu top gibi ykar. 22 Terbiyet ger ide bir peeye kuvvet buluban Gtre mr-sfat zrla sad pl-teni Eer sivrisinei eitirsen kuvvet bularak yz fil vcutluyu karnca gibi zorla kaldrr. Bd-i huke ire lutf nesimi yaarup ecer-i nahl bigi bite hemn-dem Pereni Kuru st aacna (o hann) lutfunun nesimi ulatnda lker yldz nahl aac gibi yeerip abucak biter. 24 Hsrev arh gnh itdi meger iige Ki gelr gerdenine subh-dem atup kefeni Ey padiah! Felek galiba gnah iledi. nk sabahleyin kefeni boynuna atp eiine geliyor. Adl vz zih kold revn tr-sfat Dest-i medd bkeli y bigi kadd-i fiteni (Ey padiah!) Senin her yere uzanan elin, yay gibi fitneler (saan) boyu bktnden beri, ne ho ki, adaletinin sesi ok gibi (her yere) gitti. 26 23

25

Dmen tfln emzrdgi dem dye-yi dehr Zehr-i mr olur anu sedy iinde lebeni Dnya dads dmann ocuunu emzirdii zaman onun memesindeki st ylan zehri olur.22. ide bir: idesin , peeye: eyyihe ki M2, gtre: getire M1M2. 23. bigi:gibi HK, Pereni: M2, bedeni , bedeli M3. 24. subh-dem: subhdan . 25. medd: kahru M1M2HK, M3, bigi: gibi M3, fiteni: fikeni . 26. emzrdgi: emzrdgi M2, sedy: M1M2.

17

Hasmuu farkna ger grz ire tr bigi Ba u ayag belrmeye tola kan deheni (Ey padiah!) Eer grzn dmann bana ok gibi ulatnda (dmann) ba ve aya belirmez, az kan dolar. 28 Ger ad gurbe-sfat pene ura sen re lmedin m bigi gr ii ola vatan (Ey padiah!) Eer dman kedi gibi sen aslana pene vurursa, lmeden nce vatan fare gibi mezar ii olur. 29 tdgi hkmile Hak sini Sleyman-htem Bu ki rm ola sen emre dehr ehrimeni (Ey padiah!) Allahn seni hkmyle Sleyman mhrl yapmas bu ki, cihann eytan senin emrine girmesidir. Ol Hud hakkyun kim yogiken eyledi var dem cinn melek ar u zemn zemeni O Allah insan, cinni, melei, ar, yeryzn ve zaman yoktan var etti. Bende Adnnn eh dilegi bu nie kim em-i ezhrla zeyn ola zemn encmeni Ey padiah, kul Adninin dilei; ieklerin mumu ile yeryznn yldzlarnn sslenmesidir.

27

30

31

32

Ehl-i diller emen-i lem iinde nie kim Kadd-i cnneye tebh ideler nrveni Gnl ehli kimseler,dnya bahesi iinde narven aacn sevgilinin boyuna nasl benzetirler?

27. hasmuu: dmen M3, ire: ura M1M2, bigi: gibi HK, ba u: ba , tolu: tola M2M3. 28. ura: ire M1M2, bigi: gibi M1M2M3. 29. itdgi: itdigi M2, itdi M3, hkmile: hkmile M3, ehremeni: M2, hatem:zemn M3. 30. zemn: zemni M1. 31. bende: bende-yi M3, iy:ey HK, bu: budur M1M2, nie kim: nite kim HK, bu beyit M3te 31a32b eklindedir. 32. diller: dillere M1M2, nie kim: nite kim HK, cnneye: cnnla M1M2, cnna HK,tebh: teebbh HK, bu beyit M3te 32a31b eklindedir.

18

33

Ssen tgna karu nie kim bagda gl Sahn- prze iinde duta laln miceni Bahedeki gl, susenin klcna kar firuze meydanda lalden siperi nasl tutar?

34

Ebr-i nsn nem-i brnla nie kim ide Gvra sadef gna drr-i Adeni Nisan bulutu, yamurun nemi ile sadefin kulana Aden incisini nasl kpe yapsn? 35 Eyleyp devletile mri pyende hud Saa balaya ol iki gher sm-teni (Ey padiah!) Allah mrn saadet ile srekli eyleyip o iki gm tenli inciyi sana balasn. GAZEL 1 Filtn Filtn Filtn Filn + + + +

1

Zlfe bezer gir met olmdur sab Kim ayaguda dil cnlar yatur olup heb Saba yine senin san ssleyen bir kadn olmua benzer. nk senin ayanda gnl ve canlar yok olup yatmaktadr. 2 Glile nki yapdu bu dil-i vrnum Muhkem olsar bu kez kim sengile urdu bina Gnln ile bu harap gnlm yaptn. Bu kez(harap gnlm) salam olacak. nk (bu harap gnlm) ta ile yaptn. 3 Hk-ve cnn yolnda olmayan sabit-kadem Yiridr ger bd bigi deng ser-gerdn ola Sevgili yolunda (urunda) toprak gibi kararl olmayan rzgar gibi akn olsa yeridir.

33. nie kim: nite ki HK, kim:- M3, prze: frze M3, duta: tuta , zerre HK. 34. gvra: Gvr M1M2. de beyit sras: 1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-12-13-14-15-16-17-18-24-25-26- 27-28-20-2122-23-29-30-32-31-33-34-35. M3te sadece 31. Beyit 31a32b, 32. Beyit ise 32a31b eklindedir.

HKde 29. beyit ile 30. beyit yer deitirmitir.1. olmudur: urmdur M2. 3. bigi: gibi M1M2M3

19

4

Yzi ger ema tebh eyledmise gnh Yak beni pervne bigi bu gnhin oda Senin (aydnlk) yzn muma benzetirsem bu hatadr. Bu hata iin beni pervane gibi atete yak. 5 Serv-kadd-ve nigr olmayan yoluda rst Greyin zlf-i kec gibi yzi olsun kara Ey sevgili, senin yolunda (urunda) servi boyun gibi doru olmayann, kvrm kvrm zlfn gibi yznn kara olduunu greyim. 6 Ay diler kim gn yzden hsn ugurlaya gice Anuun revzenden kasrua girer eh Ey padiah!Ay, gne(gibi parlak) yznden gzellik almay ister. Gece (bunu engellemek iin) senin pencerenden sarayna girer. 7 Hatt hadd hasretinden ger lrse Adnn Sini zre bitiserdr lle-yi mihr-i giy Eer (Adni) senin (yanandaki) ayva tylerinin ve boyunun hasretinden lrse Adninin mezar zerinde bitki sevgisinin lalesi bitecektir.

GAZEL 2 Filtn Filtn Filtn Filn + + + + 1 Ey gzm gn yzine ren nazar kl dyim Lkin ol em-i siyhndan hazer kl dyim Ey gzm,(o sevgilinin) gn yzne daima ak ekilde bak; fakat siyah gznden daima sakn. Yile ba kom mselsel zlfine tolamagl Bu uzun sevddan ey glm gzer kl dyim Ey gnlm, rzgarla beraber giden mselsel sana dolama. Daima bu uzun sevdadan ge.

2

4. 5. 7. 1.

eyledmise: eyledgmiseM1, gnh: hat M2, beni:meni M2, bigi: gibi M1M2M3. greyin: greyim M3, kec: kej M2. lle-yi mihr-i giy: lle mihr giy M1, lle-yi mihr giy M2, lle mihr-i giy M3. lkin: lk M2.

20

3

Yzi emine yakmak dilese pervne-vr Ey dil-i b-re terk-i bl per kl dyim Ey biare gnl, pervane gibi yznn mumuma yakmak istersen kol ve kanad daima terk et. 4 Ger yzi aksin dilerse grmege ey cn gzi Glen iinde gle ren nazar kl dyim Ey can gz, eer (sevgilinin) yznn aksini grmek istersen gl bahesi iinde gle ak ekilde (iyice) bak. 5 Ey sanem saa nashat mdde mi itdi kim Glini aklaru zr zeber kl dyim Ey put (gibi gzel sevgili), sana daima aklarn gnln alt-st etmeni, mddei (iddia sahibi) mi nasihat etti?

6

nki cnn kna sayd oldu ey dil re ne Cevrine sabr eylegil yhd sefer kl dyim Ey gnl, sevgilinin akna av oldun. are ne? Sevgilinin eziyetine sabret ya da buralardan g et. 7 Adny ger rhat- dil diler ise dilber Gamzesi okna cnu siper kl dyim Ey Adni, eer gnl rahatl istersen sevgilinin yan baknn okuna daima cann siper et. GAZEL 3 Filtn Filtn Filtn Filn + + + +

3. 4. 5. 6. 7.

yakmak: yakm M1, dilese: dilersin M3. ger: gn M2, aksin: aksini M1. glini: gli M3. dil: cn HK. okna: oknM1, ohlarna M2, cun: cua M1, cu M2. (M3te beyit sras: 1-2-4-3-5-6-7)

21

1

Glm dvne itdi zlf-i pr-sevd-y dost Cnum pervne kld em-i bezm-r- y dost Sevgilinin sevda dolu(siyah) sa gnlm divane etti. Dost meclisini ssleyen mum ise canm pervane (haline getirdi) kld. 2 Yollar stine dp her dem budur hk oldugum Ola kim n-geh irie yzm zre py- dost Yollar stne dp her zaman toprak olmamn sebebi udur: Olur ki, anszn dostun aya yzme ular. 3 Servden tbt u glden baa itsnler kefen ldre n evk-i ry u hasret-i bl-y dost Benim iin(bana) selvi aacndan tabut ve glden kefen yapsnlar. nk sevgilinin boyunun hasreti ve yzn grmeyi istemenin arzusu beni ldrecek.

4

Cn u dil h- zenahdnda kalurd ekmese Anbern zencr uzadup zlf-i mg-s-y dost Sevgilinin misk gibi (siyah, kokulu) sa, anber kokulu zincir uzatp ekmese can ve gnl ene ukurunda kalrd. 5 Kaddi gibi togruyd vademiz lkin sd Turre-yi tarrr bigi ebr-y kejr-y dost Boyu gibi vademiz (szmz) doruydu. Fakat sevgilinin yamac sa gibi olan eri ka (bu sz) bozdu. 6 Ber yirine k nrn virici bir servdr Glsitn- hsn iinde kmet-i ran-y dost Sevgilinin gzel boyu, gzellik gl bahesinde meyve yerine ak ateini veren bir servidir. 7 ntizaru zahmna urmazsa vuslat merhemi ldriser Adnyi evk-i ruh- zb-y dostitdi: kld M1M2, kld: itdgi M1, bezm-r: cem-r M2. stine: stinde M2, n-geh: bir gn , yy-: py- M1M2M3. bu beyit de tekrar yazlm. gibi: bigi M1, turre-yi tarrr: blbl-i gl-p , bigi: gibi M2M3. intizaru: ayrlgu M1M2M3, urmazsa: vurmazsaM1M2, merhemi: merheminM3, zib-y: bl-y . M1M2M3te beyit sras: 1-2-3-4-6-5-7. de beyit sras: 1-2-3-4-4-5-7

1. 2. 4. 5. 7.

22

ntizarn(bekleme) yarasna kavuma merhemini srmezse sevgilinin gzel yanann arzusu Adniyi ldrecek. GAZEL 4 Filtn Filtn Filtn Filn + + + + 1 Mihrile hum ey meh-r Sreyydan geer Ek-i emm katresi mevc urd derydan geer Ey ay yzl(sevgili), ahm senin sevgin ile ta Sreyya yldzndan geer. Gzyamn damlas ise dalgalanp deryadan geer. 2 h kim klmad cn gle nlem eser Geri dirler h- k seng-i hrdan geer Ey can(gibi kymetli sevgili), her ne kadar aklarn ahnn sert tatan getiini sylerse de, yazk ki, inlemem senin gnlne ilemedi.

3

Alur cn gleninde gonce-yi d ne dem Kim leb fikri dil-i pr-hn-i eyddan geer Mutlu gonca, can gleninde aldnda senin dudann dncesi lgn ve kanl gnlden geer. 4 Niter- gamze nin k kann dker didm Didi kasdile maraz kim ola sevddan geer Yan baknn neteri niin ak kann dker, dedim. Kast ile dedi i:Hastalk, sevdadan geer. 5 Lle-haddde arak grdke cn dir gl b- gldr kim szilp srh- vldan geer Ey can (gibi kymetli sevgili); gnl, senin lale yananda ter grdnde: (sanki) gl suyu szlp srh-i valadan geiyor. der. 63. 4. 5. 6.

Gedgince b- emmden hayl-i zlf-i dostpr-hn-: pr-hn u M1HK. didi: der , maraz: meger HK, ola:olsa M1. cn dir: dir cn M1, gl: gren M3. b-: ek-i M2HK.

23

San neheng- nl-gndur oynayup mdan geer Sevgilinin sann hayali gzyamdan getiinde sanki siyah timsah oynayarak sudan geer. 7 Dilber ger hk- pyu gire Adn destine Cn u ya devrn nedr firdevs-i aldan geer Ey sevgili, eer senin ayann topra Adninin eline geerse,(Adni iin) can veya zaman(dan gemek) nedir?( Adni o zaman) yce cennetten geer. GAZEL 5 Mefl filt mefl Filn + ++ ++ + 1 Kadd hrm tbiye hayret virp-durur Hadd gl-i cinna haclet virp-durur Senin boyunun yry tubay hayrete drmtr.Yanan ise cennet gln utandrmtr. 2 Meh gn yzle dav-yi hsn itse vechi yok n hatt yazup izrua hccet virp-durur Ayn senin gne(e benzeyen parlak) yznle gzellik davas etmeye yz yok. nk yaz yazp yanana delil vermitir. Gm klsa cn ehd lebden diler gl rn degl mi sanki emnet virp-durur Gnl, can kaybetse bal dudandan ister. irin deil mi? Sanki emanet vermitir. 4 Dvne dil bel-y gamudan fign ider Bilmez ki Tar aa ne nimet virp-durur Deli gnl, senin gamnn belasndan inler. Bilmez ki, Tanr ona ne (byk) nimet vermitir. 57. 1. 2. 3. 4.

3

Bir demde bi lye hayt- ebed virrnedr: nolur M1M3HK. tbiye: tbya M2, izrua: izrna M1M2. lebden: lebinden M1, sanki: sankim . Tar aa : aa Tar , ne nimet: - nimet M2.

24

Kevser lebe hak ne kermet virp-durur Bir anda bin lye sonsuz hayat verir. Allah, Kevser (gibi ifal) dudana ne (byk) keramet vermitir. 6 Gam lekeri ziyn ide mi nki y kau Gamze okn cna almet virp-durur Gam askeri ykm (ziyan) yapar m?nk yay kan, gamzenin okn cana nian (iz) olarak vermitir. 7 Adn hadeng-i gamzesin aduka cn virr Allh aa ne turfe mahabbet virp-durur Adni, sevgilinin yan baknn okunu hatrladka can verir.Allah ona ne tuhaf sevgi vermitir. GAZEL 6 Filtn Filtn Filtn Filn + + + +

1

Her seher dilden bu remzi blbl-i gy geer Cm- mey n eyle kim devr-i gl-i hamr geer akyan blbl, her sabah gnlden bu remzi (iareti) geirir. arap kadehi(arap) i ki, krmz gl(ilkbahar) devri geer. 2 tdgince yz ayna nazar glm bigi Kendden b-h olup mihr-i cihn-r geer Cihan ssleyen gne, gnlm gibi yznn ayna baktka kendinden geip gider. 3 Kirpgm stinde yaum shil-i emmde san Merdm-i mellhdur kim sl idp dery geer Kirpiim stndeki yam, sanki gzmn sahilinde sal yapp denizi geen bir gemi adamdr. 4 yknelden gn yzine hacletinden her gice ehr-i cnndan kamer ugru bigi tenh geerokn: okna M2. turfe: tuhfe M2. san: sal M2, ger HK,mellhdur: mellhdurur HK. yzine: yze HK, kamer:kaar HK, ugru: ugr , bigi: gibi HK.

6. 7. 3. 4.

25

Ay, gne(e benzeyen parlak) yzne benzemeye altndan beri, sevgilinin ehrinden her gece utancndan hrsz gibi yalnz olarak geer. 5 Yzi tbndan-durur bmr oldug gzi L-cerem ok yatsa gnde merdme germ geer Gznn hasta olmas yznn hararetindendir. phesiz (insan) gnete ok yatsa insana scaklk geer. 6 Gamze okn cna urdu eyle mi kan dile Sizile biz kaluruz bu dah cna geer Ey sevgili! Sen yan bak okunu canma vurdun, peki hani gnle? Sizinle biz kalrz, bu bile (gamze oku) cana geer(deler). 7 Nazm u nesre Adniya megul olursa nola kim Ehl-i irfan devridr erla in geer Ey Adni, nazm ve nesirle megul olursan buna alr m?(Bu zaman) irfan ehlinin zamandr. (Bu zamanda) iir ve dz yaz geer(lidir). GAZEL 7 Filtn Filtn Filtn Filn + + + + 1 Kanda kim yz nazla bir dil-rb cnn kopar evre yanndan hezrn nle efgn kopar Nerede yzlerce naz ile gnl kapan bir sevgili grnse, evresinde binlerce inleme meydana gelir. 2 Yd idp h itdgmce zlf-i anber-bru Dd- humdan hevda ebr- mg-efn kopar Anber saan san anp ah ettiimde ahmn dumanndan havada misk saan bulut grnr. 3 Milk-i dil sahrlarnda derdile h kim Leker-i gam ayagndan gerd-i b-pyn kopar

6. eyle mi: eyleme HK, dile: eh HK, sizile: sineile M2 7. devridr: devri . 1. yz: bir HK, yanndan: yannda M1M2. 2. anber-bru: anber-br M2.

26

Ah ki, senin (aknn) derdinden gnl lkesinin sahralarnda gam askerinin ayandan snrsz toz ortaya kar. 4 Zlf gelse hayli emme h eylerem L-cerem dery kararur ilk bd andan kopar Senin sann hayali gzme gelse ah ederim. phesiz deniz(in zeri) kararr. lk rzgar ondan (sonra) ortaya kar. 5 Kabe-yi kyuda h itdke yalar dkdgm Ta degl bd esdgince kbleden brn kopar Senin kabe gibi kutsal olan makamnda ah ettike gzya dkmeme almaz. nk rzgar estii zaman kble tarafndan yamur yamaya balar. Zlf-i kfir-ki sevdsyla cn virmeyen Rz- maherde yzi kara v b-mn kopar Kafir kiinin sann sevdasyla can vermeyen, maher gnnde yz kara ve imansz olarak ayaa kalkar.

6

7

Gleninde yzin yau bitrdi hattn Adniy brn og olsa sebze-yi bostn kopar Ey Adni, yznn gl bahesinde ayva tylerini gzyan bitirdi. Yamur ok olsa bahenin yeillii ortaya kar. GAZEL 8 Mefl filt mefl Filn + ++ ++ + 1 retir. 2 Bir serv-i lle-arz u gl-ihredr kanu rdelg blble eyds gredrdkdgm: dkdigm M2. zlf-i: zlf M2 sebze-yi : sebze v M2. kadd-i : kadd M1M2. rdelg : rdeligi M1, rdelgi HK.

Nzkligi gle ruh- zbs gredr Serve salnmag kadd- bls gredr Gle nazik olmay ho yana retir. Serviye salnmay yksek boyu

5. 6. 7. 1. 2.

27

Gl yzl, lale yanakl bir servidir ki, onun lgnl blble akl retir. 3 Sorduka srr- cn lebinden dehn tutar Ol dilbere bu veyi lls gredr Dudandan can srrn sorduka azn tutar(sr saklar.)O sevgiliye bu naz mrebbiyesi retir. 4 Dil-hasteyem bu gn ki kymet eserlerin Cevrile cna vade-yi ferds gredr Hasta gnllym. Bugnk kyamet alametlerini cana eziyet ile (o sevgilinin) gelecek iin verdii sz retir. 5 retir. Cd gzi egeri ki std- fitnedr Zlfine sihri ebr-y kejrs gredr Her ne kadar cad gz fitne (karmann) ustas ise de sana, sihir yapmay eri ka retir. 7 Vasfyla drr dii ey mihr-i mh-r Pervne nazm Adnin ins gredr Ey ay yzl gne, inci (gibi parlak) diinin vgsyle pervine nazm Adninin inas retir. GAZEL 9 Mef iln feiltn Mef iln feiln + + ++ ++ ++ 1 Seher yzine habib zlf-i m irir ikr- mrg- dilin hezr dm irir 6 Bahr- muht kula mevc urmag Bu kanlu gzm ya derys gredr Okyanusa senin aknla dalgalanmay bu kanl gzmn yann denizi

3. 4. 5. 6. 7.

dehn: dehen M1M2M3HK. bu beyit M2de yok. kula: derdile M1M2M3HK. gzi: gz M1M2M3. dr dii: derd-i evk M3, dii: di M1M2M3, dii HK, mihr : mihr-i M1M2M3.

28

Sabah vakti sevgilinin yzne akam (gibi kara olan) sa ulatnda, gnl kuunun avlanmas iin binlerce tuzak ular. 2 Aceb mi tze v ter olsa zlf-i mgn zru bna n-kim aled-devm irir Misk kokulu san taze olsa buna alr m? nk senin yanann suyuna aleddevam (srekli) ular. 3 Mdm greyin ey cn ciger kann isn Ki saht-r oluban leblere cm irir Ey can, cier kann itiini devaml greyim.nk ask suratl olup dudaklarna kadeh deer. 4 Hev odnda vcdum trb olsardur Revn olup gzden dile sihm irir Senin gznden ok kp gnle ulatnda senin aknn ateinde vcudum toprak olacaktr. 5 Sery- snede n-kim gamu ola mihmn Hezr evkile cn u gle km irir Senin gamn gnl saraynda misafir olduu zaman binlerce okunlukla can ve gnle arzu ular. 6

Benmle hem-kader olma rakb eyle hazer Vegerne bil ki saa aszn kazm irir Ey Rakip, benimle ayn kaderi paylama. Bundan sakn. Yoksa bil ki, sana anszn kazam ular. 7 Kau kemnna kurbn olursa Adn ne ta gamze ok aun bagrna mdm irir Kann yayna Adni kurban olursa buna almaz. nk senin yan baknn oku onun barna her zaman ular. GAZEL 10 Feiltn Feiltn Feiltn Feiln ++ ++ ++ ++2. mgn: miskini M1, izru: izr M1. 2. Beyit yok HK. 4. odnda: odna M1. 4. Beyit yok HK. 6. benmle: menmle M2. Bil ki: bil ki

29

1

eker zehresini ehd-i leb k eyler Kamer ihresini mihr-i ruhu hk eyler Senin dudann bal, ekerin ieini paralar. Yanann gnei ise ayn yzn toprak eyler. 2 Virmege lyk olam diy ninn leb Dehenin gonce gl-bile seher pk eyler Seher, senin dudann izini vermeye layk olaym diye, goncann azn gl suyu ile temizler. 3 Cst cy-i kadd-i servle yaum bkdr Rst ok hareket merdmi lk eyler Selvi boyunun aratrlp sorulmasyla gzyam hzl akar. Dorusu ok hareket gzbebeini evik hale getirir.

4

Zlf efsi dil cna ne gam ger ura n Ki leb n anu zehrini tiryk eyler Eer sann ylan dil ve can zehirlerse dudann iilmesi onun zehrini panzehir haline getirir. 5 Degme kil ne bilr gn yzi mhiyyetini Talat- Leyliyi Mecnn olan idrk eyler Deme (rastgele) akl(o sevgilinin) gne(e benzeyen) yznn zelliini ne bilir! Leylann gzelliini ancak Mecnun olan anlar. Gzlerm cy kenrnda kl ey serv karr Nazar- b- revn cn ferah-nk eyler Ey selvi(boylu sevgili), gzlerimin rmann kenarnda yerle. (nk) akarsuya bakmak can sevinli klar. 7 Ay yz evkine ser-gete olan zerre-misl Kendzin gn gibi tc- ser- eflk eyler Ay yznn arzusuyla akn olan zerre gibi, kendisini gne gibi feleklerin bann tac yapar.2. olam: ola M2, dehenin: dehen M1, seher: seher ki M1. 3. cy-: cda M3, ok: ho M1. 4. dil cna ne gam ger: ne gam ger dil cna HK. 5. kil: gfil . 6. cy: cy HK. 7. zerre-misl : drre-misl M2, gibi: bigi M1.

6

30

8

Leb hadd gamla lle v gl Adn gibi Bana hk koyup yakasn hk eyler Lale ve gl, Adni gibi senin dudan ve yanann gam ile bana toprak koyup yakasn toprak eyler. GAZEL 11 Mefl filt mefl f iln + ++ ++ + 1 Ol serv-i lle-ihre ki gonce- dehen durur Bir mh- mihr-i talat nesrn-beden durur O lale yzl selvi ki gonca azldr.(O selvi)gzellik gneinin ay ve nesrin bedenli(narin)dir.

2

Nergis gzi helk ideli lleyi aa Sordug dg- derdile hnn kefen durur Nergis(gibi baygn) gz laleyi helak ettiinden beri (lalenin) ona(o sevgiliye) sorduu, dert yaras ile kanl kefendir. Glzr- hsn iinde boyu mve yirine Virici k nrn bir nrven durur Senin boyun, gzelliin gl bahesinde meyve yerine ak ateini veren bir narvendir. 4 Zlf-i benefee bugn ey mh- serv-kadd Bln glile lle v pister semen durur Ey selvi boylu ay(gibi parlak sevgili), bugn meneke (gibi kvrm kvrmolan)sana yastk gl ile laledir. Dek ise yasemindir. 5 Bir hr- dil-rby yine Adn sevdi kim Hulk Hseyn-i cn bigi hsni Hasen durur Adni, gnl kapan bir huriyi sevdi ki; (o hurinin) tabiati can Hseyini gibi, gzellii ise Hasan gibidir.

3

8. lle v gl: lle-sfat(lle v gl Adn-sfat(der-kenar)) M, gibi: bigi M3HK, hk: k M1M2M3 1. serv-i: serv HK, talat : talat- M2. 2. dg- derdile: dehr dgla M1M2M3HK. 3. iinde -: iinde ki HK,nrn: brn M1. 4. benefee: benefe kim HK, pister: nesrn . 5. hseyn-i: Hseyn M2M3HK, bigi: gibi M2HK.

31

GAZEL 12 Mef iln feiltn Mef iln + + ++ ++ 1

feiln ++

Kaan ki gn gibi ol serv- sm-ber grinr Sanavber zre kup sanasn kamer grinr Gm gsl selvi gne gibi grnd zaman, ayn am aacnn zerine kp grndn sanrsn. 2 Didm muabbire zlfini dde grdgmi Didi yaknda saa bir uzun sefer grinr San ryada grdm muabbire (rya tabircisine) syledim. (Rya tabircisi): Sana yaknda uzun bir yolculuk grnyor. dedi.

3

Miyn rzna heyht irimedm klca Ne del dikkat idem nesne yok kemer grinr Ne yazk ki, (ince) belinin srrna kl kadar ulaamadm. Ne kadar dikkat ettiysem de bir ey yok;(ancak) kemer grnyor. 4

Mneccim ibu gz ka gn yzde grp Bu ay banda didi halka fitneler grinr Mneccim, bu gz ve ka gne(kadar parlak) yznde grp bu ay banda halka belalar grnyor. dedi. 5 Ne yzden itdi gz sihri zlfe talm Ki cnlar almagun mr- heft-ser grinr Gzn byy sana niin retti? nk (san) canlar almak iin yedi bal ylan grnyor. 6 Rakb zin grben yrla arama girr Bu hayra irmeyesin gzine err grinr Rakip kendini grp(kendini beenip) sevgili ile arama girer. Bu hayra ermeyesicenin gzne err(kt) grnr.gibi: bigi M1. uzun: uzak M1. ubu gz : ol gzle M2HK, gz : gzi . zin: zini M2HK, grben: grp M2HK, yrla arama girr: yrini arayugider HK, irmeyesin: irmeyen: M3HK, gzine: gzlerine M2.

1. 2. 4. 6.

32

7

Gyindi derdile pervne-vr dil-i Adn Egeri em bigi zhir gler grinr Her ne kadar grnte mum gibi gler grnse de Adninin gnl pervane gibi dert ile yand GAZEL 13 Filtn Filtn Filtn Filn + + + + Zhir olduka yz mihrinden ey meh nrlar Taglur zlf bigi ol dem eb-i deycrlar Ey ay (gibi parlak sevgili), yznn gneinden klar grnd zaman karanlk akam san gibi dalr. 2 Lal-i dr-bru gamyla em-i girynum bigi y yzi gl gark- hndur gonce-yi mestrlar Ey gl yzl; almam goncalar, senin inci saan dudann gamyla alayan gzlerim gibi kana gark olmu haldedir. 3 Lale meyl itdgm mestne gzler grp Mey yirine kanum imek diler ol mahmrlar Sarho(szgn bakl) gzlerini grp senin laline(azna) meyletmem, o mahmur gzlerin arap yerine kanm imek istemesidir. 4 Cn nice ola hals ol drdan kim zlfin Bir klnda aslu yz bi dil-i mansrlar Can, o dardan nasl kurtulsun? nk sann bir klnda yz binlerce Mansur gnlller asldr. 5 Gn yz devrinde zlf ebr-i meh-p olal Rz u eb emm zemne akdur yagmurlar Senin gne yznn devrinde san ay rten bir bulut olduundan beri gzm gndz ve gece yeryzne yamur yadrr. 1

7. pervne-vr: pervne-ve M2HK, bigi: gibi M1M2. (12/2 beyti nshasnda bu gazelin sonuna tekrar yazlm.) 1. olduka: oldukda M1M3HK, bigi: gibi M2M3. 2. bigi: gibi M2 4. drdan: rdan M2, arada M3, aradan HK, aslu:asludurM1M2M3HK. 5. ebr-i: aya M1HK.

33

6

Hatt haddinde tolaur zlfine geh zlf aa Mrla gr kim ne ceng ider gl zre mrlar Sevgilinin yananda hatt(ayva tyleri) zlfne bazen de zlf hattna dolar.Gl zerinde ylan ile karncalarn nasl savatn gr. 7 Szler gevherlerin gu itmegin Adniy Glsitn- cennet ire cn virrler hrlar Ey Adni, senin szlerinin incilerini dinlemek iin huriler cennet bahesinde can verirler. GAZEL 14 Mefl filt mefl f iln + ++ ++ + 1 Ol serv-i mh-ihre ki glden yaag var Cn u glde lleleyin mhri dg var O ay yzl selvi ki, glden yana var. Can ve gnlde lale gibi (o selvinin) mhr ve da var. 2 Dil mrgi hli dnesi aydndadur vel Bilmez an ki zlf-i siyhnda ag var Gnl kuu (o sevgilinin) beninin tanesini avlama gayretindedir.Lakin (o sevgilinin) siyah sanda tuza olduunu bilmez. 3 Bezm-i gamuda kanlu gzm dil kebb idp N eylemege arbla tolu kabag var Kanl gzm, senin gamnn meclisinde gnl kebap yapp (iki) imee arap ile dolu kaba(gz kapa) var. 4 Bezetme mihr mh felekde cemline N-gh kimse iide yir kulag var Gkteki gne ve ay yznn gzelliine benzetme. nk anszn birisi iitir. Yerin kula var.hatt: hatt u HK. mh: lle M2HK, dg:tg HK. siyhnda: siyhndan M1. gamudan: gamnda M2M3, eylemege: itmege M1M2M3,arbla tolu:tolu arb HKM3. mihr mh: mhtb HK, kimse : kimesne M3HK.

6. 1. 2. 3. 4.

34

5

Zlf ruhula her gice ehrinde hsn San psbn durur kim elinde erg var San yanan ile gzelliinin ehrinde her gece elinde mumu olan gece bekisi gibidir.

6

Bg- ruhn mrg- nazar saknmaga Zlfinden aslu serv boy zre zg var Yanann ban bak kuundan saknmak iin servi boyu zerinde sandan asl kargas var. 7 Adn gerekse derdine sabr it gerekse l Cnnenn dirg ki senden ferg var Ey Adni, ister derdine sabret, ister l. Eyvah ki, sevgili senden el ekti(vazgeti.). GAZEL 15 Feiltn Feiltn Feiltn Feiln ++ ++ ++ ++ 1 Ol ham- zlf-i siyeh kim ruh- cnnda yatur Mrdur halka olup sahn- glistnda yatur Siyah san kvrm ki, sevgilinin yananda yatyor. (Sanki) ylandr, halka olup gl bahesinde yatyor. 2

Bir nazar kld meger gayre gzm merdmi kim Gamzesi preledi gark oluban kanda yatur Galiba, gzbebeim yabanclara bir kere baktnda (o sevgilinin) yan bak (gzm) yaralad.(Gzm) kanda boulmu halde yatyor. 3 delidir.5. 6. 1. 2. 3. kim : ki M2M3HK. nazardan seherden , zlfinden: zlfinde HK, serv boy zre: gl yaag stinde HK. sahn- : sanki HK. gayre: yre HK, preledi: yreledi M2HK. hnda : hnda anu HK, durur: olup HK

Zlf-i sevdsyla dil eegi hnda Sanki dvne durur bendle zindnda yatur Gnl,(sevgilinin)siyah sa ile ene ukurunda sanki zindanda ba ile yatan

35

4

Neyin kaa gl ehr-i eh-i dden Ki konup leker-i gam nhiye-yi cnda yatur Gnl, mutlu padiahn ehrinden niin kaar? Gam askeri, can nahiyesine yerleip (orada) yatar.

5

Aglasam haste yatup gn yzine karu ne ta Deprer nezlesi ol kim meh-i tbnda yatur Gne (kadar parlak) yzne kar hasta (olarak) yatp alasam buna almaz. (nk) parlak ayda yatan kiinin nezlesi depreir.(Yeniden ortaya kar.) 6 Nite hl ola Yakb- dil aglamakdan Ki dah Yusf- cn h- zenahdnda yatur Gnl Yakupu alamaktan nasl kurtulsun? nk can Yusufu ukurunda yatyor. 7

ene

Zlfi evgnna gy ola diy Adn gibi Nieler top idben ban meydnda yatur Sann evganna Adni gibi top olaym diye biroklar ban top edip meydanda (l) yatmaktadr. GAZEL 16 Mefl filt mefl f iln + ++ ++ + 1 Dil mrgin ol ki dm- belya nihn salar Cn hrmenine te- k yn salar O ki, gnl kuunu bela tuzana gizlice gnderir. Can harmanna ak ateini apak brakr. 2 Gyndi mihr-i tbna dil ol meh aceb Bauma serv-kmeti sye kaan salar Gnl, o ayn(gibi parlak sevgilinin) gneinin(sevgisinin) hararetine yand. Acaba ne zaman bama selvi boyu glge salacak?nhiye-yi: uc anu HK. ol kim: ol kim M1. gibi: bigi M1M3. yn: nihn M1.

4. 5. 7. 1.

36

3

Y Rab gzm ya bigi ben b-sitreyi Nin nazardan ol meh-i n-mihr-bn salar Ey Allahm; o efkatsiz ay, gzmn ya gibi talihsiz olan beni gznden niin salverir(gnderir,drr)?

4

Rahmet nesmi kyna kem toz khlini Her dem il in gzme rygn salar Merhamet rzgr [sevgilinin] en deersiz tozunun srmesini srekli olarak ila iin gzme cmerte gnderir. 5 Ser-sebz ola diy boyuu servin gzm Her lahza pyna suyun bgbn salar Gzm, senin boyunun selvisi yemyeil olsun diye her an ayana su iin bahvan gnderir. 6 ykndgince boyua glende nrven Hm idp aa ban serv-i revn salar Narven gl bahesinde boyuna benzemeye altnda (o sevgili) ona kzp bana yryen selvi gnderir. 7 Ikn havle kldug ol hr Adniye Sayyddur ki mrg-i zebna togan salar O huri, Adniye akn havale klmas ile sanki aciz kua doan salan avcdr. GAZEL 17 Mefln Mefln Mefln Mefln + + + + 1 Gler yze anlar kim gl-i bg-i cinn dirler Gzm yana c kadde serv-i revn dirler Senin yzne kar glenlere cennet bahesinin gl derler. Gzmn yana rmak ve senin boyuna yryen selvi derler.bigi: gibi M2HK. nesimi: nesim-i M1,ilc: du M1, cil . bgbn: erguvn M2. beyit yokHK. kn: k M1M3, zebna: zebndur M1. gzm: gzm M1M2M3, c : cy u M1M2M3.

3. 4. 5. 6. 7. 1.

37

2

Gzmle glm ok mcers vardur evvelden Lebn h kim imdi arada old kan dirler Gzm ile gnlmn nceden ok maceras(su ile ilgili) vardr. Ah ki senin dudan iin imdi arada kan oldu derler. Etibbdan sul itdke ku derdine dermn Cevbnda ciger kann ip yri yan dirler Hekimlerden akn derdine derman sorduka cevap olarak: Cier kann iip yr yan, derler. 4 Dil hn- cigerden zad idin zlfi ise azm Ki gyet mkil uzundur reh-i Hind-sitan dirler Ey gnl, eer onun zlfn amalyorsan, cier kann kendine azk edin. nk Hindistan yolu son derece zor ve uzundur derler. 5 Nazar klduka yz ayna ren olur emm Egeri kim gne bakmak gze eyler ziyn dirler Her ne kadar gnee bakmak gze zarar verir denilirse de yznn ayna baktka gzm aydnlanr. 6 Gl iki cihnu varlgn bir yrun vir kim Kii olana evvel cn gerek andan cihn dirler Gnl, iki dnyann varln bir sevgili iin ver. nk insan olana ilk nce can daha sonra dnya gerekir, derler. 7 Grenler Adniyi dil-haste iigde yaturken Saa yalar gam- kula virr imdi cn dirler Adniyi eiinde gnl hasta halde yatarken grenler:Sana aknn gamyla yalar verir. imdi de can veriyor derler.

3

GAZEL 18 Feiltn Feiltn Feiltn Feiln ++ ++ ++ ++2. 3. 4. 6. 7. vardur: vard M2, lebin: lebile M1. kann: kann M2, ip: iben M1M2. idin: it M2, zlfi: ol zlfe M2. vir kim: terk it M2. kula: kuda M1M2, virr: virdi M3

38

1

Ol hatt- gliye-s kim ruh- cnnda biter emen-i bg- remdr ki glistnda biter O gzel kokular satan(attar) ayva tyleri, sevgilinin yananda biter. Cennetteki rem bahesinin yeillii ise gl bahesinde biter.

2

Ddgi yirde boyu syesi ey glen-i nz Nrven zhir olur serv-i hrmnda biter Ey nazn gl bahesi, senin boyunun glgesinin dt yerde narven(karaaa) grnmeye balar, salnan selvi biter.

3

Yolna ldgme minneti yok dilberm Tfldur eyle sanur cn ki bostnda biter Sevgilimin, onun iin ldme minneti yok. ocuktur ki, cann bahede yetitiini sanr. 4 Salsa h- zekana dil lebin srdugun Gam degl kim nice kan ileri zindnda biter Gnl, dudan srd iin (o sevgili gnl) ene ukuruna salsa, gam deil. nk nice kan ileri zindanda biter. 5 Ne aceb olmasa snemde hayli ruhnu Gl-i hod-ry kaan te-i sznda biter Gnlmde yanann hayali olmasa buna almaz. nk yabani gl yakc atete nasl biter? 6 Adn itdke miynna nazar- dikkatle My men itmegin dde-yi girynda biter Adni, beline (o sevgilinin) beline dikkatle baktka kl(sa teli) bunu engellemek iin alayan gzde biter.

7

Leb-i cn-perver-i dildrda hatt- siyehi Sebze-yi Hzr durur eme-yi hayvnda biter Siyah ayva tyleri sevgilinin can besleyen dudanda (biter.). Hzrn yeillii hayat suyunda biter.1. 2. 5. 6. gliye-s: gliye-b HK. glen-i : glbn-i M1M2M3, olur: olup M2. ruhnu : dehen M2. itdke:itdgince . (M1M2M3HKde beyit sras: 1-3-2-4-7-5-6)

39

GAZEL 19 Mefl filt mefl f iln + ++ ++ + 1 Ol dil ki cevr-i yrla zevk saf srer ok yaasun ki devrini ho mnteh srer Sevgilinin zulmyle zevk sefa sren gnl, ok yaasn ki, zamann son derece ho geirir. 2 Mt itdi mh- r-dehi mihrile ruh Geri henz on ikisin ol dilrb srer Geri o gnl kapan (gzel) henz on ikisini srse de gne ile yana ayn on drdn mat etti. 3 hum yzinden amad zlfi hicbn h Gnden sehb geri ki dirler hev srer Her ne kadar gnein etrafndan bulutu rzgar srer derlerse de, ahmn yznden (o sevgili) sann perdesini amad. 4 Dil old mteri yine ol mh-rya kim Her dem yzin ayagna emsz-zuh srer Gnl, yine o ay yzl sevgiliye mteri oldu. Sabah gnei yzn her zaman (o ay yzlnn) ayana srer. 5 Anber saua ykneli mgi gezdrp Bzr iinde yzine lem kara srer Anber kokulu sana benzemeye altndan beri miski pazar iinde gezdirip alem (miskin) yzne kara srer.

6

Sultn- dehr olan kuru gavga eker hemn lem iinde mri safsn ged srer Dnyann sultan olan sadece bo kavga eker. Alemde hayatn zevk sefasn yoksul srer.

1. ho: ol M2. 2. mihrile ruh: mihr-i hsnle HK, on ikisin: on ikisini M1. 3. yzinden : yzinde M2, hicbn: nikbn M2, h: - M2, hicbn h: hicbn HK, sehb: hicb M2M3, geri ki: geri M3 4. ol: bir M1M2, emsz-zuh: ems-i zuh , ems: dmi HK. 6. mri: mr M1M2M3.

40

7 srer.

Adn mell olma ki agyr it bigi Bir gn yanndan ol sanem-i meh-lik srer Ey Adni, mell olma.O ay yzl sanem, bir gn yanndan bakalarn it gibi

GAZEL 20 Mef iln feiltn Mef iln + + ++ ++ 1

feiln ++

Terahhum it dile cn ki b-karrudur Esr- silsile-yi zlf-i mg-brudur Ey can, gnle merhamet et ki o senin andr.Gnl, senin misk saan sann zincirinin esiridir. 2 Mdm glmi mey-gn leb hayliyile Harb mest klan em-i pr-humrudur Gnlm, srekli arap renkli dudann hayaliyle harap ve sarho eden baygn(sarho) gzlerindir. 3 Gl ugurlgna mh-tba karu gelen Siyh cme geyp hl-i mg-brudur Ay na kar siyah elbise giyip gnl hrszlna gelen misk saan benindir. 4 Nihl-i tb v kevser didkleri bilrem Blend kaddile lal-i bdrudur Tuba aacnn fidan ve kevser (suyu) dediklerinin ne olduunu biliyorum. (Bunlar:) Uzun boyunla parlak lalindir.

5

Meh-i melhat necm-i sipihr-i hsn keml Cihn iinde bugn hadd izrudur Dnyada bugn gzellik ay, gzellik ve olgunluk ggnn yldz senin yanandr. 6 Gerek vef v gerek cevrile cef klsn ikayet itme gl ihtiyr yrudur

7. bigi: gibi M1M2HK. 1. mg-brudur: tbdrudur .

41

Ey gnl, (sevgili) ister vefa ile ister eziyetle cefa etsin. ikayet etme. nk ihtiyar (seim) sevgilinindir. 7 Saf ile gam- d-fezsn ey Adn Glde cn bigi sakla ki yog u varudur12 Ey Adni, mutluluk artran gam gnl rahatl ile gnlde can gibi sakla ki, o senin her eyindir. GAZEL 21 Mef iln feiltn Mef iln + + ++ ++ 1

feiln ++

Kemend-i zlf-i ki cn boynna selsildr Bel-y akl- perin fet-i dildr Sann kementi can boynuna zincirdir.(O sa) perian akln felaketi ve gnln belasdr. 2

Hevs gitmeye asnlgla glmden Kiiye terk-i vatan ek degl ki mkildr (O sevgilinin) arzusu gnlmden kolaylkla gitmez. Kiiye vatann terk etmek phesiz zordur. 3 Gzm ya ser- kyuda hk olup srinr Terahhumu yiridr kim yetm syildr Gzmn ya senin diyarnda toprak olup srnr.(Gzyana) acmann yeridir. nk (gzya) yetim ve dilencidir. 4 Blend kmetne rst budur iremez Egeri serv-i seh-kadd cevn u kbildr Her ne kadar dzgn boylu selvi, gen ve makbul ise de dorusu senin uzun boyuna ulaamaz. 5 Miyn- nzkine m didm tebessm idp Didi ki ehl-i nazar ibu kle kyildr Nazik beline kl dedim. Glmseyip: Ehl-i nazar ite bu sze razlk gsterir. dedi.

7. gam u: gam- , yog u vardur: khne yrudur . 1. akl u: akl- .

42

6

Hezr cnla zencr-i zlfi gricek Cnna meyl klur her ne dil ki kildr Akl sahibi olan her gnl, sann zincirini binlerce can ile grnce lgnla meyleder. 7

Gne yze nazar mh zerre idgine Frg- em-i ruhu azherd-delyildr Gne yzne nispetle ayn zerre (gibi) olduuna senin yanann mumu apak delildir. 8 Grinmese ne aceb gn yaag zlfinden Meh mhedesine sehb hyildr (O sevgilinin kapkara) sandan gne(gibi parlak) yana grnmese buna almaz. (Nitekim) ayn grnmesine bulut perdedir. 9 Huzr kalmad Adnnn ek-i eminden Ne re eyleye nkim bel-y nzildr Adninin gzyandan huzur kalmad. Ne are eyleyeyim ki, inmi(nazil olmu) bir afettir. GAZEL 2213 Mefl filt mefl f iln + ++ ++ + 1 Serv-i seh egeri ki pritidl olur Tb boyu nihline kaan misl olur Uzun boylu selvi her ne kadar ll(dzgn) olursa da Tuba (gibi uzun) boyunun fidanna nasl benzer?

2

Meh gn yze bedr oluban grdi benzemez Kaua yknem diy l-bdd hill olur Ay, dolunay olarak gne (gibi parlak) yzne benzemediini grd. Kana benzeyeyim diye zorunlu olarak hilal oluyor. Zlf-i d-t bauun tap sal ayaga Kim bir klnda bi dil cn py-ml olur

3

Gazel 22de nsha fark yok.

43

Ban iin iki bklm san tamamen ayaa sal.nk bir klnda binlerce gnl ve can ayak altnda inenmektedir. 4 Hl-i leb yzde grelden inanmuz Kim cennet ire sk-i kevser Bill olur Yznde dudann benini grdmzden beri cennet iinde kevser suyunu datann Bilal olduuna inanmz. 5 Devr-i ruhuda zlfe klsa nazar hakm Mmkin midi ki diye teselsl muhl olur Filozof eer onun yznn devrinde sana baksa, teselsl mmkn deildir der miydi hi? 6 Her katre hl kim kalem-i sundan tamar Levh-i ruhuda nokta-y cm-i ceml olur Yaratl kaleminden damlayan her damla ben senin levhinde(sayfasnda) cemal kelimesindeki cim harfinin noktas olur. 7

yanann

Gl yaagna lleyi bezetme Adniy tme bu ii kim sebeb-i infil olur Ey Adni, laleyi gl yanana benzetme. Bu ii yapma ki (bu) gcenme sebebi olur. GAZEL 23 Mefl mefl mefl feln + ++ ++ + 1 Bu gonce-yi nev bir gl-i hndn olacakdur Dil blbli evkiyile nln olacakdur Bu yeni gonca aan bir gl olacak. Gnl blbl, (onun) arzusu ile inleyecektir. 2 ol vechle kim nza ider imdiden gz Kfri sanu fet-i mn olacakdur (O sevgili), imdiden naz etmeye balar. Sann siyahl, imann felaketi olacak. 3 Ol dogdug dem arh- melhatde didm kim Ylduzlar iinde meh-i tbn olacakdur

44

O, gzellik feleinde doduu zaman dedim ki: Yldzlarn iinde parlak ay olacaktr. 4 b- deheni katresi her kanda tamarsa Lutfyla nebt anda kamu cn olacakdur14 Aznn suyunun damlas her nerede damlarsa lutfuyla bitkiler orada hep can olacaktr. 5 Gonce dehenin yra kaan ide teebbh Bu h degl yok yire bhtn olacakdur Gonca, azn sevgiliye nasl benzetmeye alr ! Bu hi grlmemitir. Yok yere iftira olacaktr. Dil bildi ocagna gzm koydugn su Agladugum oldur arada kan olacakdur Gnl, gzmn ocana su koyduunu bildi. Alamam, arada kan olacak olmasdr. n ddi muhabbet iline yakas cnu Mamre-yi dil h ki vrn olacakdur Ah ki, gnl bayndrl harap olacak. nk cann yakas sevgi lkesine

6

7 dt. 8

Ey men klan Adnyi ol hr- cinndan Aklu nereye gitdi bu kaan olacakdur Ey Adniyi o cennet hurisinden yasaklayan kii! Akln nereye gitti? Bu nasl olacak?

GAZEL 24 Mefl filt mefl f iln + ++ ++ + 1 n nr- talatu sanem ikr olur Hurd meh zevle dp erm-sr olur Ey put(gibi gzel sevgili)! Senin yznn nuru grndnde gne ve ay zevale dp(aaya dp, sona erip) utanr.

Gazel 23te nsha fark yok.

45

2

Ejder dirilse zlfi izrnda vechi var Kim su iinde yatmagla my mr olur Sa, yananda ejder olarak dirilse (buna) yz var. nk kl su iinde yatmakla ylan olur. Hsn gli ars bezedke nzla Gn e-yi gl-b meh yne-dr olur Gzelliinin glnn gelini naz ile sslendike gne (bu gelinin) gl suyu iesi; ay da ayinedar olur. 4 Hl ruhuda yand yz ural zlfe L-bdd salbe secde klan ehl-i nr olur Senin benin, sana mracaat ettiinden beri yananda yand. Elbette Haa secde eden ate ehli olur.

3

eb-reng hatt bitmese haddinde ta degl Kim bg- cennet ire eb olmaz nehr olur15 Sevgilinin gece rengi(kara) ayva tyleri yananda bitmese almaz. nk cennet bahesinde gece olmaz, gndz olur. 6 Grp kenre geldgi gzm yan bu kim Bilr makam- serv leb- cy-br olur Gzmn yan grp kenara gelmesinin sebebi; selvinin makamnn rmak duda(kenar) olduunu bilmesidir. 7 Cn virmegile vaslna irmek murdsa Olmaz tasavvur eyleme Adni ne vr olur Ey Adni! stein can vermek ile sevgiliye kavumak ise, olmayacak hayallerde bulunma.

5

GAZEL 25 Filtn Filtn Filtn Filn + + + +

4. ruhuda: ruhnda M2, yetdi: yand M1M2. 5. bg- cennet: - cennet M1M2HK, eb olmaz nehar olur: yl on iki ay bahr olur M1M2HK. 6. yan: ya M1M2HK. (M1M2HKde beyit sras: 1-3-2-4-5-6-7)

46

1

Hecrile grendi glm vasl-i cnndan kaar Derdin zevkin bilen elbette dermndan kaar Gnlm sevgiliye kavumaktan kamay ayrlk ile rendi. Senin derdinin zevkini bilen elbette dermandan kaar.

2

Tr-i gamze zahmna dilden nice cn virmeyem Kimse mi vardur cihnda lutf u ihsndan kaar Senin oka benzeyen yan baklarnn yarasna gnlden nasl can vermeyeyim? Dnyada lutuf ve ihsandan kaan kimse var mdr? 3 ldriser yaua rahm eyleyp cnn seni n cevndur ey gl gam yime kim kandan kaar Ey gnl! Sevgili senin gzyana acyp ldrecek. nk gentir. Dert ekme ki kandan kaar. 4 Gn yzle meh mukbil olmayup tolandug Bu ki maglb olsa hasm elbette meydndan kaar Ayn gne (gibi parlak) yzn ile karlamayp gezinmesine sebep udur: Yenilen dman elbette meydandan kaar. 5 Ger nihn ola hayl merdminden emm Ta degl bu kim per vahdr insndan kaar Eer gzmn gz bebeinden (senin) hayalin gizlense almaz! nk peri vahidir ve insandan kaar. 6 Zlfi hattyla ne yzden old y Rab hem-nin Resmidr hod akreb dirler ki reyhndan kaar Allahm, sa ile ayva tyleri niin arkada oldu? Reyhandan kamak bizzat akrebin davrandr, derler. 7 Dilber yolnda Adn ldgi her dem bu kim Cn dirg ider diyeler diy bhtndan kaar

1. 3. 4. 5. 6. 7.

glm: cnum M1, elbette: elbetde HK. ldriser: ldrrdi HK,eyleyp: itmeyp M2, kandr: kandan M1M2M3HK. yzile: yze M2HK, tolandug: dolandug M3, gizlendgi , elbette: elbetde HK. ola: olsa HK. resmdr: resmidr M2M3, akreb: akrebi HK. ldgi her dem bu kim: kldug cnn fid HK, bu kim: budur M1, ider: eyler M2HK.

47

Adninin sevgilinin yolunda her an lmesinin sebebi; (sevgiliden) cann esirgiyor, diye iftiradan kamasdr.

GAZEL 26 Filtn Filtn Filtn Filn + + + + 1 n anavber kmet ydna dil sahb eker Serv-i d glen-i cnda bitp bl eker Gnl, senin selvi boyunun yadna arap ektiinde sevinli selvi cann gl bahesinde yetiip uzar.

2

Bgbn- hsn yzi glenin suvarmaga Zlfi zincrile h- zenahdn m eker Gzellik bahvan, yznn gl bahesini sulamak iin sann zinciri ile ene ukurundan su eker. 3 Haste glm ol meh bir gn grelden zlfini Yllar olmdur ki dah illet-i sevd eker Hasta gnlm, bir gn o ayn san grdnden beri yllar olmutur ki, hala sevda hastal eker.

4

Hsn milkini musahhar klmagn hkme Hblk menrna reyhn hatt tugra eker Gzellik memleketine emrini geirmek iin reyhan hatt(yazs, ayva tyleri) gzellik vezirine tura eker. 5 iginde zlfini yirden yukaru ekdgi San melekdr kim zemnden gge ejderh eker Eiinde san yerden yukar ekmesi(kaldrmas) ile sanki yeryznden ge ejderha eken melektir. 6 lem zevk safsn ged srer hemn Pdih- dehr olan ancak kuru gavga ekerhsn: hsni M1, yzi: yz M2. zlfini: yzini M1M3. hsn: hsni M3, hkme: hkmle M1M3, hatt: hattu M2. iiginden: iiginde M2, yirden:gkden HK, ol meh .

2. 3. 4. 5.

48

Dnyann zevk ve sefasn sadece yoksul srer. Dnyann padiah olan ise sadece kuru kavga eker. 7 Yine bir meh-r kamer-ruhsr Adn sevdi kim Hk- pyin srme diy gzine havr eker Adni yine bir ay yanakl gnei(gibi bir gzeli) sevdi ki, ahu gzl (kimseler) ayann topran gzne srme diye eker.

GAZEL 27 Feiltn Feiltn Feiltn Feiln ++ ++ ++ ++ 1 Dili zlfde bulan bendile dvne sanur Cn yzde gren emile pervne sanur Gnl sanda ba ile bulan deli zanneder. Can yznde gren mum ile pervane zanneder.

Dilde habs itdgme gamzesi tgin gcenr Cna zahm urdcag hoca mdr ya ne sanur Yan baknn klcn gnlde hapsettiime gcenir. (O sevgilinin) can yaralad iyi midir? Ya ne sanr. 3 Zlfi agna gl mrg tutulsa ne aceb n gren hl- siyhn anu dne sanur Gnl kuu, sann tuzana yakalansa buna almaz. nk onun siyah benini gren tane sanr. Ik- cnnla mamre-yi lemdr dil Geri b-derd olanlar an vrne sanur Her ne kadar dertsiz olanlar (gnl) virane sanrlarsa da gnl, sevgilinin akyla dnyann en bayndr yeridir.

2

4

7. 1. 2. 3.

meh-r: mihr-i M1M2M3, srme diy gzine: gzine srme diy M2. zlfinde: zlfde M1M2, yzle: yzde M2. zahm: cevr M1, urdcag: itdicegi M1. tutulsa: dutulsa M1M2M3, n: ki M3, gren:grpM1M3.

49

Togal mihnet cevrile ulaldugun Kendye derd gam dil ata ana sanur Gnl, doduundan beri mihnet ve eziyet ile bydnden dert ve gam kendisinin babas ve annesi zanneder. 6 Cn virr stine gam bdiyyesinde susayup b- tgula meger tene gl kana sanur Susam gnl, gam lnde susayp (senin klcnn) stinde can verir. Galiba tene gnl, klcnn suyuyla (suya) kanacan zanneder. 7 Dil-i sevd-zede-yi Adnyi zlfde gren Bend zencre ekilmi an dvne sanur Adninin sevda hastal eken gnln senin sanda gren; onu ip ve zencirle balanm deli zanneder.

5

GAZEL 28 Mefln Mefln Mefln Mefln + + + + 1 eb-i zlfinde ol meh yzini nkim nihn eyler Per-i tvsdan hrde san-kim syebn eyler O ay gibi(parlak sevgili) yzn sann gecesinde gizlediinde sanki tavus kuunun kanadndan gnee glgelik yapar. 2 Lebine kasd iderken dil gzi gamzeyle ldrdi Meseldr bu ki kii az tamadan ok ziyn eyler Gnl, dudana kasdederken gz gamzeyle ldrd.Kiiye a gzllkten ok zarar gelir, sz meseldir. 3 Ka yyna kurbn olaym ol Trk-i hn-rz Ki tr-i gamzesine cnum her dem nin eyler O kan dken Trkn(gzelin) kann yayna kurban olaym. nk canm gamzesinin okuna her an hedef haline getirir.togal: togal M1, cevr: derd M1M2. virr: virp M2,bdiyesinde:briyyesinde , susayup: su sanup M1. gren: bulan M3, bend : bend M2, an: dil-i M2. nihn: nikb M1, yn , Per-i: peri M2. tama:tam . olaym: olayn M1M2.

5. 6. 7. 1. 2. 3.

50

4

Lebine meyl idp hline karu h kldugum Bu kim zenbrdan ehd alaym diyin dhn eyler Dudana meyledip benine kar ah etmemin sebebi, ardan bal alaym diye dumana tutmaktr. 5 Ne celld-i siyeh-dildr gz bir lahzda cn Ki yz bi hn- n-hak itdi kanmaz dah kan eyler Ey sevgili!Senin gzn ne siyah gnll cellattr ki, bir anda yz binlerce haksz (yere) kan dker de (hala) kan dkmeye kanmaz. 6 Bu akl- hurde-bn kef idemez h agzuu srrn Yakn budur ki yok yire hemn vehm gmn eyler Kk eyleri gren akl, senin aznn srrn kefedemez. Dorusu budur ki, yok yere sadece phe eder. Kaan-kim lale-hadd evkiyle aglasa Adn Gzin kanlu ya evresini glistn eyler Adni, ne zaman senin lale(gibi) yanann arzusuyla alasa gznn kanl ya evresini gl bahesine evirir. 7

GAZEL 29 Feiltn Feiltn Feiltn Feiln ++ ++ ++ ++ 1 Gam- cnne gl tahtna kim hn dikilr Bende iken d-cihn milkine sultn dikilr Sevgilinin gam gnl tahtna han olarak tayin edilir. Kle iken cihan lkesine sultan tayin edilir. 2 Gezleyp gamze okn atsa ka yyndan Dilden aa nin olmagun cn dikilr Gamze okunu yerletirip kann yayndan atsa, gnlden nce ona hedef olmak iin can ge ykselir.

4. zenbrdan: zebrdan M3, alaym: alayn M1M2. 5. bir: her M1. (M1M2M3de beyit sras: 1-2-3-5-4-6-7) 1. gezleyp: gzleyp M1M3.

51

3

Kmet zlf ruhu bir yire kim sye salar Snbl lle biter serv-i hrmn dikilr Boy, sa ve yanan herhangi bir yere glge saldnda (orada) snbl ve lale biter, yryen selvi dikilir. 4 Dilberi gzledgm kasrna varduka bu kim Cn kduka gge dde-yi insn dikilr Sarayna vardmda sevgiliyi gzetlememin sebebi; insann can karken gznn ge dikilmesidir. 5 Gzde olmasa hatt haddi hayli ne aceb b- deryda kaan lle reyhn diklr Ayva tyleri ve yanann hayali gzde olmasa buna almaz. Deniz suyunda lale ve reyhan nasl yetiir! 6 Kmetin grmegin glende varduka turup Bir ayag stine bi serv-i hrmn dikilr Sevgilinin boyunu grmek iin gl bahesine vardka gl bahesinde bin yryen servi tek ayak stne kalkp dikilir(dik olarak durur). 7

Geri mgil grinr gamzesi zahm Adn Rite-yi zlfiyile gam yime sn dikilr Ey Adni!Her ne kadar yan baknn yaras zor grnrse de gam yeme. Sann ipi ile (o yara ) kolaylkla dikilir.

GAZEL 30 Filtn Filtn Filtn Filn + + + + 1 Tarasa zlfin gller yire n brn yagar Sylese rn lebinden sz yirine cn yagar San tarasa (btn) gnller, yamur gibi yere yaar. Konusa, tatl dudandan sz yerine can yaar.

3. bir: her M1M2M3. 4. kduka: kdukda , bu beyit M2de yok. 6. kmetin: kmet M1, turup: durup M1.

52

2

Agladugum zlfini yzine salduka bu kim Ay banda n bultlar oynaya brn yagar San yzne sald zaman alamamn sebebi; ay banda bulutlar oynaynca yamurun yamasdr. 3 Lle hadd gibi glsem ey kemn-ebr ne ta Tr- gamzeden dile brn-sfat peykn yagar Ey keman kal (sevgili), lale yanan gibi glsem buna almaz. (nk) gnle yan bak okundan yamur gibi ok temreni yaar. 4 Cm- mey sun sk itme gnehden ihtirz Devr-i gldr yire gkden rahmet-i rahmn yagar Ey saki, arap kadehi sun. Gnahtan saknma ki (imdi) zamandr(ilkbahardr). Gkten yere Allahn rahmeti(yamur) yaar. 5

gl

Grdgince yr yannda rakbi Adnin Kakdugndan dilinden te-i szn yagar Rakibi sevgilinin yannda grdnde fkelendiinden Adninin gnlnden yakc ate yaar.

GAZEL 31 Filtn Filtn Filtn Filn + + + + 1 Lutfla n hnesinden gn gibi cnn kar Matlandan sanasn togup meh-i tbn kar Sevgili, gzellikler saarak gne gibi evinden ktnda, douundan (dar kndan) parlak ayn doup (gkyzne) ktn sanrsn.

2

Kanda kim ekker leb yd eyleyp yalar dkem C idp ol yirden b- eme-yi hayvn kar Senin eker dudan anp gzya dktmde ab- hayat suyu oup o yerden kar.

2. 3. 5. 1. 2.

bultlar oynaya: bultlu ola gn M1. gibi: bigi M1. yr: yri M2. gibi: bigi M3, togup: dogup . yirden: perden M1.

53

3

Cn gz trine istikbl kldug bu kim Resmdr karu kii n-kim gele mihmn kar Cann, gznn okuna kar kmasnn sebebi udur: Bakas gelince misafirin(o yerden ) kmas adettir. 4 Cn dirg ider dir imi saa benmn rakb mtihn eyle grelm kankmuz yalan kar Rakip, benim iin sana: cann esirgiyor. dermi. mtihan et, hangimiz yalanc kar, grelim. 5 Hatt bitdke kebb idp ciger arz itdgm Sebze vaktinde bu kim det-durur biryn kar Ay