ADANA VETERİNER KONTROL VE ARAŞTIRMA …vetkontrol.tarim.gov.tr/adana/Belgeler/dergi...

ADANA VETERNER

KONTROL ENSTTS

MDRL

ADANA VETERNER

KONTROL VE ARATIRMA ENSTTS

DERGS

Journal of Adana Veterinary Control and Research Institute

ADANA-TURKEY

Cilt/Volume 3 Say/Number 1 2013

ISNN 2146-3743

Deerli Okurlarmz,

Adana Veteriner Kontrol Enstits Mdrlnn bilimsel yayn organ olan AVKAE

Dergisini yeni boyut, ekil ve ierii ile sunmaktan byk mutluluk duymaktayz. Dergimizin

ieriini Trkiyede ve dier lkelerde yaplm zgn sonular bulunan ve veteriner hekimlik,

biyoloji ve tp alanlarnda yeni katklar oluturacak bilimsel almalarla snrl tutarak,

dergimizin bilimsel niteliini ve saygnln Trkiye iinde ve dnda arttrmay; Trkiyede

byk eksikliini duyduumuz bilimsel iletiime daha etkin biimde katk salamay

amaladk. Bu nedenle dergimizde ncelii zgn almalara vererek, Trk Veteriner

Hekimliine bilimsel alma ve yaynlar konusunda destek olacamza inanyoruz. AVKAE

Hakemli Dergisinin bu saysnn yaymnda dergimizin bilimsel dzeyini ykselten bilim

adamlarmza, yazlar titizlikle inceleyen ve yaz sahiplerine bilimsel katk salayan bilim

hakemlerimize, enstit dergisinin her aamasnda alan deerli enstitmz personeline

teekkr ederim.

Sleyman ASLAN

Page

NDEKLER Aratrma Makaleleri/ Researh Articles Sayfa/

Gerek Zamanl (Real-Time) Polimeraz Zincir Reaksiyonu ile Tavuk Trakealarnda Mycoplasma gallisepticumun Tespiti ve Saymsal Analizi Real-time Polymerase Chain Reaction for the Qualitative and Quantitative Detection of Mycoplasma gallisepticum in Chicken Trachea Murat ZMEN, Sleyman ASLAN, S.Reyhan KARAKO, Dr.Atilla YOLDA............................................... 1-6

Adana Blgesinde Grlen Neonatal Buza Enfeksiyonlarnn Morbidite ve Mortaliteleri le Bunlar Etkileyen Risk Faktrlerinin Belirlenmesi Detection Morbidity And Mortality Of Infections Of Neonatal Calf And Risk Factors Which Affecting Them At Adana Region Berat Selim TOKGZ, Ramazan ZDEMR, Nevin TURUT, Mehmet MROLU, Hakan NCE, Blent MAHANOLU. 7-14

Balda Streptomisin Antibiyotii Kalnt Taramas Antibiotic Streptomycin Residue Survey in Honey Dr.Mansur Seymen SEMENOLU..... 15-17

Mesnevide Hayvan Karakterleri (Metaforlar) Animas Metaphors in Masnawi smail Hakk NUR....... 18-30

Vitamini Bakmndan Zengin Sebze ve Meyvelerin Beyaz Kan Hcreleri Art zerine Etkilerinin Aratrlmas Invetigation of The Effect of Vegetables and Fruits which are Rich in Vitamin C on White Blood Cells Proliferation Abdulsamet KUBAT, Mehmet ZASLAN, Aye KARADUMAN, Ik Didem KARAGZ, brahim Halil KILI... 31-37

Hatay Yresi St letmelerindeki Ruminantlar ve oban Kpeklerinde Toxoplasma gondii Seroprevalans ile Kedi Dklarnda T. gondii benzeri Ookist Tespiti Seroprevalence of T. gondii in Dairy Ruminant Production Systems, Shepherd Dogs Among the Herds and Detection of T. gondii-like Oocyst in Cat Feces in Hatay Region Mustafa N. MUZ, Nuri ALTU, Muhammet KARAKAVUK...38-45

Trkiyede, Gneydou Anadolu Blgesinde Bulunan, anlurfa linde Visna-Maedivirus zerine Bir Aratrma Maedivirus infection in anlurfa Province, Southeast Anatolia,Turkey Metin GRAY, Aye PARMAKSIZ.... 46-50

Saanen Keilerinde Caprine Arthritis-Encephalitis Virus Enfeksiyonunun Serolojik Aratrlmas Serologic Investigation of Caprine Arthritis Encephalitis Virus Infection in Saanen Goats Orhan YAPICI, Ouzhan AVCI, Irmak DK, Kamil ATLI, Sibel YAVRU... 51-54

Vaka Takdimi/ Case Report

Dokuz Gnlk Erkek Buzada Akut Babesiosis Acute Babesiosis in A Nine-Day Old Male Calf Mustafa N. MUZ, Aliye S. ZTRK, Muhammed KARAKAVUK.... 55-57

Derlemler/ Review Kriptokokkozis Crryptococcosis Gamze zge ZMEN, Hasan SOLMAZ.. 58-68

Veteriner Hekimlikte Oksidatif Stres Ve Baz nemli Hastalklarda Oksidatif Stresin Etkileri Oxidative Stress In Veternary Medicine And Effects In Some Important Diseases Ebru TABAKOLU, Ramazan DURGUT.............69-75

AVKAE Derg. 2013, 3 (1),1-6 Aratrma Makalesi/Research Article ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yazma adresi/Correspondance: Murat zmen, Adana Veteriner Kontrol Enstits Mdrl, TR-01170 Adana TRKYE, E-posta:[email protected]

*Bu alma TAGEM/ HS/11/13/01/188 kodu ile Tarmsal Politikalar ve Aratrmalar Genel Mdrl tarafnda tarafndan desteklenmitir.

Gerek Zamanl (Real-Time) Polimeraz Zincir Reaksiyonu ile Tavuk Trakealarnda Mycoplasma gallisepticumun Tespiti ve Saymsal

Analizi* Murat ZMEN 1 Sleyman ASLAN1 S.Reyhan KARAKO1 Atilla YOLDA 1

1Adana Veteriner Kontrol Enstits Mdrl

Geli tarihi/Received: 17.6.2013, Kabul Tarihi/Accepted: 6.9.2013

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ zet

Tm dnyada ve lkemizde tavukuluk endstrisinde ciddi ekonomik kayplara yol aan ve tavuklarda yaygn olarak kronik solunum yolu hastalna (CRD) sebep olan Mycoplasma gallisepticu'un tavuk trakelerinde gerek zamanl PZR yntemi ile kesin ve hzl tanlar gerekletirilmitir. Gerek zamanl PZR yntemiyle saf Mycoplasma gallisepticum' un molekler dzeyde tespit limiti 10 CFU/mL'den daha az ve yapay kontamine edilmi rneklerde ise tespit limiti 1.0x103 CFU/mL olarak belirlenmitir.

Canl tavuklardan alnan 190 (5'li pasajlar halinde) trakeal svab rnei incelenmitir. Mikrobiyolojik yntemlerle 11 (% 5.8) svab rneinde Mycoplasma spp. izolasyonu yapld. Gerek zamanl PZR yntemi ile 43 (%22.6) rnekte Mycoplasma gallisepticum DNA's tespit edilmitir. almada Mycoplasma gallisepticum DNA dzeyleri 9.5x104 kopya/mL ile 2 kopya/mL arasnda deiim gsterdii saptand. Mycoplasma gallisepticum genomik DNA kopya saylar ile bu rneklere ait crossing point deerleri arasnda nemli bir iliki olduu dorusal regresyon analizi ile test edilmitir (R2 = %95.1, p

zmen M. ve ark. AVKAE Derg. 2013, 3(1),1-6 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

http://www.adanavet.gov.tr/tr/e-dergi.php

tm dnyadaki tavukuluk endstrisinde ciddi etkilere sahiptir.

Mycoplasma gallisepticum, gram negatif, hareketsiz, sporsuz, kapslszdr. Hcre duvarndan yoksun olan bu mikroorganizma fakltatif anaerobtur (2).

Mikoplazmalarn olduka zor reyen mikroorganizmalar olmalar ve pasajlarla birlikte yaklak 3-4 hafta gibi uzun bir inkbasyon sresine ihtiya duymalar, kanatl srlerinde geirilen dier enfeksiyonlara kar kullanlan antibiyotiklerin mikoplazma etkenlerinin remesini basklamas gibi olumsuzluklar, tehis konulduunda srnn saaltmn ve etkili ve koruyucu nlemlerin alnmasn engellemektedir (6,7)

Son yllarda molekler tekniklerin gelimi bu tr potojenlerin tehisinde nemli yer tutmutur. Mycoplasma gallisepticum infeksiyonun tehisi iin ok sayda konvansiyonel PZR ve gerek zamanl PZR yntemi kullanlmakta ve almalarda mikroorganizmann tehisi iin 16S rRNA genini (8); yzey yapma proteinlerini (pvpA, gapA, mgc2, LP) (10,11,15,20), kodlayan ok sayda primer iftini kullanmlardr. arli ve Eyigr (4), tarafndan yaplan almada tavuk trakeal svablarnda Mycoplasma gallisepticum infeksiyonunu, mga_0319 lipoprotein primerlerini ve gerek zamanl PZR ynteminde kullanlan sybr green 1 boyasn kullanarak tespit etmilerdir. Bu aratrmaclar almalarnda PZR'nin belirleme limitleri saf Mycoplasma gallisepticum kltr ve yapay olarak kontamine edilmi rnekler iin srasyla 3 CFU/mL ve 3000 CFU/mL bulduklarn rapor etmilerdir. Bunun yannda, Mekkes ve Feberwee (20) tavuk trakeal svablarnda gerek zamanl PZR yntemiyle 16S rRNA primerlerini ve sybr green 1 boyasn kullanarak konsantrasyonu bilinen Mycoplasma gallisepticum DNAs baz alarak, yaptklar almada, etkenin gerek zamanl PZR ile saptama limitini 10 CFU/mL olduunu bununda hem klasik PZR hemde kltr metodundan daha yksek olduunu rapor etmilerdir. Ayrca, Grodio ve ark. (11), Mycoplasma gallisepticum ile deneysel olarak infekte ettikleri tavuklardan alnan svab rneklerinden gerek zamanl PZR yntemi ile mgc2 primerleri ve primerlere zg taqman probu kullanarak yaptklar almada, mgc2 primelerinin saptama limitlerini plazmid standart iin reaksiyon bana 14 kopyadan az olduunu Mycoplasma gallisepticum genomik DNA standart iin ise reaksiyon bana 10 kopyadan daha az olduunu rapor etmilerdir.

Bu alma ile Adana ve evresindeki broyler iletmelerindeki tavuklarn trakeal svab rneklerinden gerek zamanl PZR yntemi ile Mycoplasma gallisepticumun DNAnn saymsal analizi, infeksiyonunun tehisinde gerek zamanl PZR ynteminin rutin almalarda kullanlabilirliinin

salanmas ve elde edilecek verilerle ilerde bu konu ile ilgili yaplacak almalara katk salamay amalanmtr.

Materyal ve Metot Bu almada Adana ve evresindeki 9 broyler

iletmesindeki tavuklardan toplam 950 trakeal svab rnei alnm ve rnekler 5li pasajlar haline getirilerek almada kullanlmtr. Pozitif kontrol olarak kullanlan Mycoplasma gallisepticum S6 suu Pendik Veteriner Kontrol Enstits Mikoplazma Referans Laboratuvarnda temin edilmitir.

Broyler iletmelerinden alnan trakeal svab rnekleri souk zincir ile laboratuara getirilerek laboratuarda rneklerden 5'li havuzlar yapld her 5 rnek 1-2 ml fosfat buffer-tuz tamponu (PBS) ierisine alnarak vortekslendi. Daha sonra svablar tplerin eperlerine iyice emdirildikten sonra atld. Toplanan eksudat bir blmm bakteri izolasyonu iin hemen kullanlmtr. Dier blm ise DNA izolasyonunda kullanlana kadar -80C de saklanmtr.

Trakeal svab rneklerinde Mycoplasma gallisepticum izolasyonu Dnya Hayvan Sal rgtnde tanmalanan mikoplazma izolasyon prosedrne gre yapld (1). Etken zolasyonu iin Freys broth ve Freys agar kullanld (5,17). Kltr ve Trakeal Svab rneklerinden DNA zolasyonu iin DNA ekstraksiyonu High Pure PCR template (Roche Katolog no: 11796828001) DNA ekstraksiyon kiti kullanlarak yaplmtr. zolasyonu gerekletirilen DNAlarn kalitesi ve miktarlar spektrofotometre ile (ASP3700) lmler yaplarak belirlenmitir.

Grodio ve ark. (11) yaptklar yntem modifiye edilerek yapld. Bu amala rneklerin analizi iin Gerek zamanl PZR analizlerinde LightCycler 2,0 (Roche) cihaz, LightCycler (2.0) Taqman Master kiti (Roche Katolog no:04535286001), primerler ve taqman probu kullanld. H2O 9 l, forward primer (10M) 0.5 l, rewerse primer (10M) 0.5 l FastStart mix 4 l, Taqman probe (4M) 1l ve kalp DNAdan 5l olacak ekilde PZR karm hazrland. Amplifikasyonda aamas iin aada verilen mgc2-F ve mgc2-R primerleri ve primerlere zg taqman probu kullanld (11).

Forward 5ggtcctaatccccaacaaagaat-3 Rewerse

5cttggttggttcatattaggcatt-3

Taqman Prob

5-6 Fam ccacaggctttggtggccca-Tamra 3

AtillaTypewritten Text


AtillaTypewritten Text2



Nkleik asitlerin inkbasyon dngs 95C 10 dakika ve 45 dng 95C 3 saniye, 60Cde 30 saniye ve 72C 1 saniye olacak ekilde ayarland.

Gerek zamanl PZR'nin tm aamalarnda pozitif kontrol olarak Pendik Veteriner Kontrol Enstits Mikoplazma Referans laboratuvarndan temin edilen Mycoplasma gallisepticum S6 suu ve negatif kontrol olarak distile su kullanld.

Bulgular Saf Mycoplasma gallisepticum S6 kltrnn Gerek zamanl PZR Yntemi ile Tespit limitinin Belirlenmesi

Millitredeki younluu 1.0x 106CFU/mL olarak belirlenen ana sulandrmadan 100dan balayarak 10 katl seri sulandrmalar eklinde 10-6ya kadar dilusyonlar yapld. Bu dilusyonlar hazrlanrken 900 l PBS ierisine stok kltrden 100 l eklenerek dilue edildi. 6 seri olarak hazrlanan rnekler ticari kit kullanlarak (Roche: High Pure PCR Template Kit) DNA izolasyonu yapld. zole edilen DNA'lar Mycoplasma gallisepticum mgc2 primerleri ve primerlere zg taqman probu kullanlarak oaltld. Analiz sonularna gre saf Mycoplasma gallisepticum rneklerinde tespit limiti 10 CFU/mLden daha az olarak belirlenmitir.

Yapay Kontamine Mycoplasma gallisepticum S6 rneklerinden Gerek Zamanl PZR Yntemi ile Tespit Limitinin Belirlenmesi

Serum pleyt aglutinasyon testi ve kltr yntemi ile Mycoplasma gallisepticum negatif olduu belirlenen bir tavuktan trakeal svab rnei alnd. Trakeal svab, Mycoplasma gallisepticum S6 kltrnn 10 katl dilusyonlar ile yapay kontamine edilmitir. Kontamine edilmi svab 1 ml steril PBS ieren eppendorf tp ierisine alnp, vortekslenerek elde edilen svdan ticari kit kullanlarak (Roche: High Pure PCR template Kit) DNA izolasyonu yapld. zole edilen DNA'lar Mycoplasma gallisepticum mgc2 primerleri ve primerlere zg taqman probu kullanlarak oaltld. Analiz sonularna gre yapay rneklerde tespit limiti 1.0x103 CFU/mL olarak belirlenmitir.

Standart Erinin Oluturulmas ve mgc2 Geninin retkenlii

Mililitredeki konsantrasyonu 1.0x 106 CFU/ mL olan saf Mycoplasma gallisepticum S6 kltrnden elde edilen genomik DNA'nn 1/10, 1/100, 1/1000, 1/10000, 1/100000, 1/1000000 sulandrmlar hazrlanarak PZRe yapld. Bunlardan elde edilen kopya saylar standart erinin oluturulmasnda kullanld.

ekil 1. Mycoplasma gallisepticum mgc2 genomik DNA standart erisi

Yaplan sulandrm almalarnda bakteri konsantrasyonundaki azalmann dorusallk gsterdii ve regresyon deeri R2 = %99,43 ve testin verimlilii E= (10-1/slope-1)x100 eitliinden E= (10-1/-3,278-1)x100 = %100 olarak hesapland buda analizin tekrarlanabilir olduu ve sensitivetisinin yksek olduunu gstermektedir (ekil:1).

Saf Mycoplasma gallisepticum genomik DNA standart erisinin almalar aras retkenlii standart eri dngsnn 3 kez tekrarlanmas sonucu oluan crossing point deerlerinin ortalamalar alnarak bulunmutur.

Gerek Zamanl PZR ve Kltr Yntemi Sonular almada rnek alnan 1. iletmede gerek

zamanl PZR yntemiyle (30/15) % 50sinde Mycoplasma gallisepticum DNAs tespit edilirken kltr yntemi ile (30/6) %20sinde bakteri izolasyonu yapld. 2. iletmede gerek zamanl PZR yntemiyle (20/8) % 40nda Mycoplasma gallisepticum DNAs tespit edilirken kltr yntemi ile (20/2) %10unda bakteri izolasyonu yapld. 3. iletmede gerek zamanl PZR yntemiyle (20/9) % 45inde Mycoplasma gallisepticum DNAs tespit edilirken kltr yntemi ile bakteri izolasyonu yaplamad. 4. iletmede gerek zamanl PZR yntemiyle (20/11) % 55inde Mycoplasma gallisepticum DNAs tespit edilirken kltr yntemi ile (20/3) %15inde bakteri izolasyonu yapld. 5,6,7,8 ve 9. iletmelerden alnan rneklerde hem gerek zamanl PZR yntemi ile hemde kltr yntemi ile Mycoplasma gallisepticum tespit edilememitir.

almada saysal gerek zamanl PZR ile Mycoplasma gallisepticum DNAs tespit edilen rneklerin dzeyleri genomik DNA standartlar kullanlarak yapld (Tablo:1)




Tablo 1. Gerek Zamanl PZR Yntemiyle Tavuk Trakeal Svablarnda Mycoplasma gallisepticum DNA Dzeyleri

Tartma ve Sonu Mycoplasma gallisepticumun neden olduu

kanatllarn Kronik Solunum Sistemi Hastal (CRD) genel olarak solunum sistemi bozukluklar ile seyreder. lkemizde byk kapasiteli iletmelerin ve damzlk iletmelerinin saysnn giderek artmas nedeni ile iletmelerde ekonomik kayplar daha da nem kazanmtr. Hastalktan lmler nadir olmasna ramen broylerlerde karkas arlnda dme, yumurtaclarda yumurta verim dkl ile ekonomik kayplara neden olan bir hastalktr (2,24). Kronik solunum yolu hastal indikatr bir hastalktr. Tek bana nemli bir klinik ve patolojik belirti oluturmazken, sters faktrleri, Newcastle Hastal ve Infeksiyz Bronitis viruslaryla doal enfeksiyon veya bunlarn canl alar, E. Coli kompleks olaylarda klinik belirtilerin ortaya k ve hastaln iddeti artmaktadr (24).

Mycoplasma gallisepticumu retmek iin zenginletirilmi besiyerlerine ihtiya duyulmaktadr. Besiyerleri hazrlanrken genel olarak at veya domuz serumu, maya ekstrakt, glikoz ve bakteri inhibitrleri katlr (1,23). Kimi aratrclar (12,23) ve OIE (1) tarafndan PPLO broth ve agar kullanlrken bu almada baz aratrclar (5, 17), tarafndan Mycoplasma gallisepticum izolasyonu iin uygun olduu belirtilen Freys broth ve Freys agar kullanld. Mikoplazma kolonilerinin identifikasyonunda PZRnin kullanld bildirilmektedir (19). Yaplan bu almada

tre zg spesifik primerler kullanlarak gerek zamanl PZR ile mikoplazma kolonilerinin identifikayonu yapld.

Callison ve ark. (3), tavuk trakeal svab rneklerinde Mycoplasma gallisepticumu tesbit etmek iin yapt almada gerek zamanl PZR yntemiyle (171/265) % 64.91 inde pozitif bulurken, kltr metodu ile de (53/265) % 24nde bakteriyi izole etmilerdir. Bakteriyoloji ile dk pozitivitenin tespit edilmesini Mycoplasma gallisepticumun tespit limitinin yksek olmasna, yava reyen mikroorganizma olmasna ve dier abuk reyen saprofit mikoplazmalara dayandrmlardr. Ayrca kanatl srlerinde geirilen dier infeksiyonlara kar kullanlan antibiyotiklerin mikoplazma etkenlerinin remesini basklamas, etken izolasyonunu engelleyen faktrlerden biridir (7). Kahya ve ark. (14), 31 seropozitif tavukta yaptklar almada Mycoplasma gallisepticumu kltr yntemi ile % 16.1 (5/31) ve gerek zamanl PZR yntemiyle % 29unda (9/31) tespit ettiklerini belirtmilerdir.

Bu almada rnek alnan 9 iletmede gerek zamanl PZR yntemiyle (43/100) % 43 inde Mycoplasma gallisepticum pozitif bulunurken, kltr yntemiyle (11/100) % 11inde Mycoplasma spp. izole edildi. Kltr yntemiyle dk pozitivitenin tespit edilmesini Mycoplasma gallisepticumun tespit limitinin yksek olmasna veya antibiyotik kullanlm olabileceini dndrmektedir. Bu sonular gerek zamanl PZR ynteminin duyarllnn daha yksek olduu gstermektedir.

Grodio ve ark. (11), gerek zamanl PZR tekniinin zgnln taqman problarnn artrdn ve mgc2 genine spesifik bir taqman probu kullanlarak yaplan alsmada Mycoplasma gallisepticumun tespitinde ve 10 kopyadan daha az hassasiyetle tespit edildiini ve % 100 spesifite salandn belirtmilerdir. Bu almada da Mycoplasma gallisepicum tespitinde mgc2 genine zg taqman probu kullanlm literatrlere benzer ekilde deteksiyon limiti 10 CFU/mLden daha az dzeyde tespit edilebildii ve % 100 spesifite salandn grlmtr.

Mikoplazma infeksiyonlarnn tehisi amacyla gelitirilen nkleik asit problar (22), ve daha spesifik olduu dnlen rekombinant DNA problar (9) ile kltr ve klinik rneklerden 800 pg Mycoplasma gallisepticum DNAs (106 hcre) tehis edebilmektedir. Bu kadar ok Mycoplasma gallisepticum hcre says ancak infeksiyonun akut safhasnda mevcut olmakla beraber, subklinik seyreden infeksiyonlar gibi etkenin ok dk sayda salm gsterdii durumlarda tehis yapabilmek neredeyse imkanszdr (13,18). Bu almada gelitirilen gerek zamanl PZR teknii ile hassasiyet trakeal svab rneklerinde Mycoplasma gallisepticum iin 2 kopya/mL dzeyde olduu bulunmutur. Bu da patojenin daha erken dnemde




tehisi ve buna bal olarak da daha erken mcadele yntemlerinin uygulanmas bakmndan olduka fazla nem iermektedir. Sonu olarak gerek zamanl PZR teknii ile yaptmz almayla canl tavuklardan alnan trakeal svab rneklerinden bakteri tans hem ksa srede hemde duyarl bir ekilde yaplmtr. Mikrobiyolojik testlerle kyasla tespit limitinin dkl, uygulama kolayl, yksek spesifite ve ksa srede kantitatif sonu vermesi avantajlar olarak grlmtr. Bu aratrmann lkemizde bu konudaki almalara bilgi ve deneyim kayna oluturacan umarz.

Teekkr Katklarndan dolay Gda, Tarm ve Hayvanclk

Bakanlna teekkr ederim.

Kaynaklar 1. Anonim, (2008). Avian Mycoplasmosis

(Mycoplasma gallisepticum, Mycoplasma synoviae) Chapter 2.3.5. in OIE Terrestrial Manuel online p. 482-492 htt//www.oie. int/eng/normes/mmanual/2008 /pdf/2.03.05 _%20 AVIANMYCO.pdf. (Eriim tarihi: 25 Ocak 2010).

2. Arda M, Mimbay A, Aydn N, Akay , zgr, M, (1990). Kanatl Hayvan Hastalklar Ankara niversitesi Basnevi, Ankara.

3. Callison S.A, Rblet S.M, Sun S, Ikuta N, Hlt D, Letng V, Kleven S.H, Suarez D.L, Garca M, (2006). Development and validation of a real-time Taqman polymerase chain reaction assay for the detection of Mycoplasma gallisepticum in naturally infected birds. Avian Diseases, 50: 537-544.

4. arli K.T, Eyigr A, (2003). Real time polymerase chain reaction for detection of Mycoplasma gallisepticum in chicken trachea. Avian Diseases, 47: 712-717.

5. Dakman A, Gnaydn E, Trkylmaz M.A, Gle M, Coar M, zdemir , (2009). Damzlk Tavuk letmelerinde Tespit Edilen Mikoplazma infeksiyonlar. Etlik Vet Mikrobiyoloji Derg. 20: 27-34.

6. Esendal .M, Trkylmaz S, (2002). Poimeraz zincir reaksiyonu ve mikrobiyolojide kullanm alanlar Kafkas niv. Vet. Fak. Dergisi 8(1):71- 75.

7. 7.Frey M. L, Hanson R.P, Anderson D.P, (1968). A Medium for the Isolation of Avian Mycoplasmas. Am J Vet Res. 29: 2163-2171.

8. Garca M, Ikuta, N, Levsohn S, Kleven S.H, (2005). Evaluation and comparison of various PCR

methods for detection of Mycoplasma gallisepticum infection in chickens. Avian Diseases, 49: 125-132.

9. Geary S.J, Intress R, Gabrge M.G, (1988). Species Specific Bioninylated Probe for the Detection of Mycoplasma gallisepticum. Mol. Cell. Probes. 2:237-234.

10. Goh M.S, Gorton T.S, Forsyth M.H, Troy K.E, Geary S.J, (1998). Molecular and biochemical analysis of a 105 kDa Mycoplasma gallisepticum cytadhesin (GapA). Microbiology, 144: 2971-2978.

11. Grodo J.L, Kella V, Dhonht P.H, Karel O, Schat A, (2008). Detection and quantification of Mycoplasma gallisepticum genome load experimentally infected house finches (Copradacus mexicanus) using real-time polymerase chain reaction Avian Pathology, 37(4): 385-391.

12. Gler L, (1995). Konya Blgesinde Kanatllarn Kronik Solunum Sistemi Hastalnn Serolojik ve Etken zolasyonu ile Karlatrmal Tehisi zeine almalar Konya Vet. Kont.ve Ar. Enst. Dergisi 6(1-2): 7-15.

13. Hyman H.C, Levisohn S, Yogev D, Razn S, (1989). DNA Probes for Mycoplasma gallisepticum and Mycoplasma synoviae: application in Experimentally infected chickens. Vet. Microbiol. 20: 323-337.

14. Kayha S, Temelli S , Eyigr A, Carl T, (2010). Real-time PCR culture and Serology for the diagnosis of Mycoplasma gallisepticum in chicken breeder Flocks Department of Microbiology, Faculty of Veterinary Medicine, Uluda Unversty, Gorukle Campus, 16059 Bursa, Turkey.

15. Keeler C.L, Hnatow L.L, WhetzelL P.L, Dohmns J.E, (1996). Cloning and characterization of a putative cytadhesin gene (mgc1) from Mycoplasma gallisepticum Infection and Immunity, 64: 1541-1547.

16. Kleven S.H, (1998). Mycoplasmosis In: A laboratory manual fort the isolaton and identification of avian pathogens. Fourth Ed. , Ed:Swayne, D:E: American Association of Avian Pathologists Pennsylvanian, USA, 74-80.

17. Kleven S.H, (2003). Mycoplasmosis In: Diseases of Poultry. Editor: Saif, Y.M. 11th edit., lowa State Pres, USA.

18. Lu T, Garca M, Levisohn S, Yogev D, Kleven S.H,( 2001). Molecular Variability of the Adhesin-encoding Gene pvpA Among Mycoplasma




gallisepticum Strains and Its Application in Diagnosis. J. Clin. Microbiol. 39: 1882-1888.

19. Maros C, Dufour-Gesert F, Kempf I, (2002). Polymerase chain reaction for detection Mycoplasma gallisepticum in environmental samples. Avian Pathol., 31:163-168.

20. Mekkes D.R, Feberwee A, (2005). Real-time polymerase chain reaction for the qualitative and quantitative detection of Mycoplasma gallisepticum. Avian Pathology, 34: 348- 354.

21. Papazs L, Frasca, S.J, Gladd M, Liao X, Yogev D, Geary S.J, (2002). GapA and CrmA coexpression is essential for Mycoplasma gallisepticum cytadherence and virulence.Infection and Immunity, 70: 6839-6845.

22. Razn S, (1985). Molecular Epidemiology and Genetcs of Mycoplasma (Mollicutes). Microbiol. Rev. 49: 419-455.

23. Trkaslan J, Saliholu H, (1989). eitli besiyerleri kullanlarak Mycoplasma gallisepticumun bakteriyolojik yntemlerle izolasyon ve identifikasyonu. Pendik Hay. Hast.Mer. Arat. Enst. Derg. 20(2): 53-59.

24. Yoder H.W.JR, ( 1979). Serolgic response of chickens vaccinated with inactivated Preparations of Mycoplasma gallisepticum. Avian Dis.23(2): 493-506.






AVKAE Derg. 2013, 3(1),7-14 Aratrma Makalesi/Research Article ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yazma adresi/Correspondance: B. Selim TOKGZ, Adana Veteriner Kontrol Enstits Mdrl, TR-01170 Adana TRKYE, E-posta: [email protected] *Bu alma Tarmsal Politikalar ve Aratrmalar Genel Mdrl tarafnda tarafndan desteklenmitir.

Adana Blgesinde Grlen Neonatal Buza Enfeksiyonlarnn Morbidite ve Mortaliteleri ve Risk Faktrlerinin Belirlenmesi*

Berat Selim TOKGZ, Ramazan ZDEMR1, Nevin TURUT, Mehmet MROLU, Hakan

NCE, Blent MAHANOLU, Atila YOLDAS1, Nevin TUZCU Adana Veteriner Kontrol Enstits Mdrl, ADANA Cumhuriyet niversitesi Tp Fakltesi, SVAS


------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ zet

Bu almada Adana ili ve evresinde hayvanclk yapan, 20 ba ve zerinde inei bulunan iftliklerin byk ounluu ziyaret edilerek st inekilii yaplan ve Adana ilinin tamamn yanstacak ekilde seilen 18 iletmede 2947 ana inek ve bu ineklerin 513 adet yeni doan buzas almaya dahil edilip alma sresince takip edildi. alma esnasnda her iletmede ayr ayr anket uygulanarak ve rutin ziyaretler yapld ve iftliklerin sevk ve idaresi, st srlarn salk problemleri ve neonatal buzalarn morbidite ve mortalite oranlar belirlendi. Hasta ve salkl buzalardan alnan dk, kan ve nasal swaplar bakteriyel, viral, paraziter hastalk etkenleri ynnden incelendi, len buzalar ise otopsileri yaplarak patolojik muayeneleri yapld. Bu proje, ilk defa Adana blgesindeki iftliklerin demografisi, verim zellikleri, sevk ve idare yntemleri (bakm, besleme, yetitiricilik) belirlenerek yrede yaygn olan neonatal buza hastalklarnn, etiyolojileri ile kimi risk faktrlerinin belirlenmesi amacyla gerekletirildi. Anahtar Kelimeler: Neonatal buza enfeksiyonlar, Morbidite, Mortalite, Risk faktrleri

Detection of Morbidity, Mortality and Risk Factors of Neonatal Calf Infections in the Region of Adana

Abstract At this study, were included and enrolled in the study 2947 mature cow and 513 neonatal calf of them at the 18

farms which selected to reflect the entire Adana city with visiting the majority of farms which engaged animal husbandry in and around Adana city and had 20 and more cows. At the time of study, management and administration of the farms, health problems of dairy cows and morbidity and mortality of neonatal calves rates were determined with the questionnaire were did separately at the every farms and routine visiting made. Gaita, blood and nasal swabs which took from ill and healthy calves were examined in terms of bacterial, viral, parasitic diseases factors, autopsies and pathological examinations of dead calves were performed. This project were carried out with the aim of detection etiology and some risk factors of diseases which was widespread at region of neonatal calf with identified first time demography, production characteristics, administration methods (care, feeding, culturing) at region. Key Words: Neonatal calf infections, Morbidity, Mortality, Risk factors

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Giri

Neonatal dnem, doumu takip eden 0 ile 28. gnler arasn kapsayan ve buza yetitiriciliinin en kritik dnemidir (34). Bu dnem zellikle buza yaamnn ilk 15 gn hastalklarn en yaygn olduu ve lm oranlarnn en yksek olduu dnemdir. Neonatal buza hastalklar ve lmleri, sr yetitiricilii yaplan tm iletmelerde nemli salk problemlerinden

birisi olup ciddi ekonomik kayplara neden olmaktadr. Ekonomik kayp balca buzann kayb, lmle birlikte genetik materyalin kayb, tedavi masraflar, iyilemeye ramen yaamn ileriki dnemlerinde performans geriliinden kaynaklanmaktadr (21). Buzalarda neonatal dnem hastalklarn, enfeksiyz (bakteriyel, viral, paraziter ve mikotik) ve nonenfeksiyz (vitamin, mineral madde, iz element

Tokgz B.S. ve ark. AVKAE Derg. 2013, 3(1),7-14 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


yetersizlikleri, konjenital anomaliler vs) olarak snflandrmak mmkndr (3, 8).

Neonatal dnemde grlen hastalklar ve lmlerle ilgili yaplan eitli derlemelerde hastalk ve lme yol aan mikroroganizmalar olarak en ok; IBR, rotavirus, coronavirus, astrovirus, BVDV, parvovirus, adenovirus, E. coli, Salmonella, Clostridium perfiringes, Campylobacter spp., Eimeria spp. ve Cryptosprodium spp. bildirilmektedir (3, 7, 13).

Buza morbidite ve mortaliteleri ile ilgili olarak dnyann eitli lkelerinde, farkl ya gruplarn kapsayan epidemiyolojik almalar yaplm ve buzalarda grlen hastalklarn morbidite oranlar % 20 -52.9 arasnda bulunmutur (16, 41, 42). Sivula ve ark, ise inceledikleri 0-16 haftalk buzalarda % 17.9 orannda enteritis ve % 9.4 orannda ise pnmoni olgularna rastlamlardr (41). Svensson ve ark, 0-90 gnlk buzalar kapsayan almalarnda ishal % 10.3, solunum sistemi problemleri % 7.2, sindirim sistemi problemleri (enfeksiyz olmayan) % 1, anomali % 1.1, actinomycosis % 0.5, travma % 0.6 ve yetersizlik hastalklar % 0.2 orannda bulmulardr (42).

Gelimi lkelerde yaplan baz almalarda buza mortaliteleri % 2 - 12 arasnda bulunmutur (14, 16, 41). Donovan ve ark, 0-6 aylk buzalarda genel mortalite orann % 11.7 olarak bulmular, bunun % 10unun diyareden, % 55.4nn pnmoniden, % 21.9unun septisemiden ve % 11.8inin ise dier sebeplerden kaynaklandn saptamlardr (14). Dutil ve ark. ise ishalden % 29 ve pnmonilerden % 18 orannda lmlerin gerekletiini tespit etmilerdir (16).

Buza morbidite ve mortalite etiyolojilerinin belirlendii almalar da yaplmtr. Sivula ve ark (41), enteritis ve pnmoni olgularnda Bovine Viral Diarrhea Virus (BVDV), Infectious Bovine Rhinotracheitis (IBR), Parainfluenza-3 (PI-3), Pasteurella hemolytica, P. multicida, Haemophilus somnus, Rotavirus ve E. coli mikroorganizmalarn izole etmiler. Yine Collery ve ark (8), l buzalardan Brucella abortus, Pasteurella hemolytica, Salmonella dublin ve Leptospira hardjo bakterilerini izole etmiledir. Blowey (5), Respiratory Syncytial Virus (RSV), PI-3, BVDV, IBR, Pasteurella, Haemophilus, Mycoplasma mikroorganizmalarnn belli bal buza pnmonilerinin sebebi olduunu bildirmitir. Blowey (5), rotavirus, coronavirus, Cryptosporidium, E. coli (verotoksijenik veya enterotoksijenik) ve Salmonella mikroorgnizmalarnn srasyla % 42, % 14, % 23, % 13 ve % 12 orannda buza ishallerine sebep olduunu bildirmitir. Rotavirus ve coronavirus yaygnl hakknda yaplan almalarda srasyla % 16 - 80 ve % 11 - 81 arasnda olduu belirlenmitir (25, 39). Neonatal ishalli buzalarda yaplan baka bir almada ise Cryptosporidium spp. % 52.3, rotavirus % 42.7, E. Coli

% 11.9, coronavirus % 7.3 ve Salmonella spp. % 0.9 orannda belirlenmi, buza ishallerinde genelde ilk aydan itibaren % 21.9 ile % 89.8 oranlar arasnda Eimeria spp. belirlendii bildirilmitir (35). Benzer almalarda (22, 33) ise, buza ishallerinde Clostridium perfringens tip A, B, C, D ve bunlarn eneterotoksinlerinin rol belirlenmitir.

Trkiyede ishalli buzalarda yaplan almalarda rotavirus infeksiyonlarnn prevalans % 0-53 arasnda (1, 6, 9, 10, 18) ve coronavirus enfeksiyonlarnn prevelans ise % 13-18 arasnda bulunmutur (1, 21). shalli buzalarda yaplan almalarda Eimeria spp. oranlar % 59 - 90.8 arasnda (3, 15), Cryptosporidium spp. % 7.2 - 63.3 oranlar arasnda belirlenmitir (17, 28, 36, 37). E. coli ise birok almada ishalin etkeni olarak belirlenmitir (9, 18, 20).

Bu almada, neonatal dnemde buzalarn karlat hastalklarn morbidite, mortalite oranlar, etiyolojileri ve baz risk faktrlerinin belirlenmesi amaland.

Materyal ve Metot alma erevesinde Adana blgesinde

hayvanclk yapan, TRKVET sistemine kaytl 20 ba ve zerinde inei bulunan iftliklerin byk ounluu ziyaret edilerek st inekilii yaplan ve Adana blgesinin tamamn yanstacak ekilde seilen 18 iletmede 2947 ana inek ve bu ineklerin 513 adet yeni doan buzas almaya dahil edilip alma sresince takip edildi (41).

almann banda iftilerle yz yze grme usul ile iftlikteki hayvanlar ve iftliin sevk ve idaresi hakknda bir anket uyguland. Belirlenen iftliklere dzenli aralklarla ziyaretler yapld ve iletmelerde doan neonatal buzalarn muayeneleri yaplarak ishalli buzalardan dk ve kan rnekleri, solunum sistemi problemli hastalardan ise kan rnekleri ve nazal swaplar alnd. Ayrca kontrol amacyla hasta buzayla ayn ya grubundaki bir salkl buzadan da sz konusu marazi maddeler alnd. Alnan rnekler souk zincirle ksa srede laboratuara getirildi.

Bakteriyolojik-Serolojik Muayene: Buzalardan alnan marazi maddelerden uygun vasatlara ekimler yaplarak, Pasteurella, Mycoplasma, Haemophilus, E. coli, Salmonella, Yersinia, Campylobacter ve Clostridium perfiringes ynnden incelendi. Bu amala spesifik selektif zenginletirme buyyonlar ile selektif agarlar kullanld (2, 38). C.perfiringes tr bakterinin toksinin belirlenmesinde fare testi ile kullanld (12,33).

Alnan dk rneklerinde Coronavirus'un varl ticari ELISA kiti (BIO-X Coronavirus ELISA kit, Bio-X Diagnostics, Belika), Rotavirus enfeksiyonlar ise ticari latex agglutinasyon testi (Virotect-Rota, Omega Diagnostics, DK) ile belirlendi.

WXPDaktilo Metni

WXPDaktilo Metni

WXPDaktilo Metni

WXPDaktilo Metni8



Neonatal buzalardan alnan kan rneklerinde hastalk etkenlerine kar antikorlarn varl IBR iin BIO-X lnfectious Bovine Rhinotracheitis ELlSA kit (BioX Diagnostics, Belika), BVDV iin BIO-X Bovine Viral Diarrhoea Virus ELlSA kit (Bio-X Diagnostics, Belika), BRSV iin BIO-X Bovine Respiratory Syncytial Virus ELlSA kit (Bio-X Diagnostics, Belika) ve PI 3 iin ise BIO-X Parainfluenza-3 virus ELlSA kit (Bio-X Diagnostics, Belika) ile tespit edildi.

Parazitolojik Muayene: Hasta ve kontrol hayvanlardan alnan dk rnekleri, Cryptosporidium, Eimeria ve gastrointestinal helmintler ynnden incelendi (29,31).

Histopatolojik Muayene: len buzalarn sistemik otopsileri yaplarak alnan doku rnekleri rutin doku ileme prosedrlerinden geirildikten sonra parafin bloklar hazrland. Hazrlanan bloklardan alnan kesitler Hematoksilen Eozin ile boyanarak k mikroskobunda incelendi (40).

statistik Deerlendirmeler: Neonatal buza hastalklarnn buzalama oranlar, morbidite, mortalite, vaka lm oran ve nispi lm oranlar aada belirtilen formller yardmyla hesapland (16, 19, 24, 30).

Buzalama Oran =Doan toplam buza says/Toplam inek says X 100

iftlik prevelans =Hastalkl iftlik says/Toplam iftlik says X100

Morbidite oran =Hasta neonatal buza says/Toplam neonatal buza says X100

Mortalite oran =len neonatal buza says/Toplam neonatal buza says X l00

Vaka lm oran =len neonatal buza says/Toplam hasta neonatal buza says X100

Nispi lm oran =Spesifik bir hastalktan len neonatal buza says/Toplam len neonatal buza says X100.

Bulgular alma sresince elde edilen bulgular tablo 1,

tablo 2 ve tablo 3 verilmitir. iftlik zellikleri: iftliklerin nemli bir

blmnde (%66.67, 12/18) veteriner hekim istihdam edilmekteydi. iftliklerin %33.32sinde (6/18) srye dardan hayvan alm yaplmazken, geri kalannda dardan srye hayvan katm yaplmaktayd. iftliklerin %16.67sinde (3/18) Esmer rk, %94.43nde (17/18) Holstein, %11.10unda (2/18) yerli rk srlar mevcuttu. Tablo 1: iftliklerin genel zellikleri

iftliklerin Sevk ve daresi: Barnma

dneminde srlara kaba yem olarak iftliklerin tamamnda saman (%100, 18/18), iftliklerin tamamnda kuru ot (%100, 18/18), iftliklerin % 89.71inde ise (15/18) silaj yedirildii grld. iftliklerin %16.67si (3/18) konsantre yemi ve kaba yemi kendileri retirken dierleri ticari yollardan temin etmekteydi. Kolostrum yeni doan buzalara iftliklerin 72.21inde (13/18) yeteri kadar veriliyorken, %27.78inde ise (5/18) yeterli kolostrum verilmemekteydi. iftliklerin %33.32si (6/18) ime suyu olarak ebeke suyu kullanrken, geri kalan 12 iftlik ise %66.67si kuyu suyu kullanmaktayd. iftliklerin tamamnda konsantre yemler kapal alanda depolanrken, %66.67si kuru ot ve saman kapal ortamda muhafaza etmekteydi. iftliklerin %50si (9/18) kapal sistem olarak dizayn edilmiken, %16.67si yar ak (3/18), %33.32si (6/18) ak sistem yetitiricilii kullanmaktayd. iftliklerin %55.56snda yataklk kullanlmaktayd. Bu iftliklerden % 20si (2/10) yataklk malzeme olarak saman altlk kullanmaktayd. iftliklerin %38.89unda (7/18) gbre toplama sistemi bulunmaktayd. iftliklerin %55.56s (10/18) ayda bir, %16.67si (3/18) ayda bir dezenfeksiyon yaparken, %11.10u (2/18) nadiren yapmaktayd. letmelerin %0.5 (1/18) dezenfeksiyon yapmamaktayd. iftliklerin %66.67sinde 12/18)

WXPDaktilo Metni9



buzalama nitesi bulunurken dierlerinde mevcut deildi. iftliklerin %72.21inde (13/18) doum nitesi kullanmakta iken geri kalan kullanmamaktayd.

almamzda en ok belirlenen klinik problemler; solunum sistemi problemleri, pneumo-enteritis ve ishal olarak sraland. almada belirlenen mortalite oran % 5,45 olarak bulundu. Ayrca almamzda % 22,9 orannda ishalli vaka oran belirlenmi; ishalli buza olgusu genellikle ilk iki haftalk yataki buzalarda tespit edilmitir. almamzda, ahr younluu kalabalk buza srleri ile ishal arasnda pozitif bir iliki bulunmutur. shal olgularnda mortalite oran % 3.03 olarak tespit edilmitir. almamzda solunum sistemi problemlerinin morbidite oran % 6.9 olarak belirlenmitir.

Tablo 2: iftliklerin buza ve doum bilgileri

Adana blgesinin tamamn yanstacak ekilde

seilen 18 iletmede 2947 ana inek ve bu ineklerin 513 adet yeni doan buzas incelenerek, buzalarn % 45,03nde en az bir klinik problem belirlendi. almamzda en ok belirlenen klinik problemler; solunum sistemi problemleri, pneumo-enteritis ve ishal olarak sraland. almada belirlenen mortalite oran % 5,45 olarak bulundu. Ayrca almamzda % 22,9 orannda ishalli vaka oran belirlenmi; ishalli buza olgusu genellikle ilk iki haftalk yataki buzalarda tespit edilmitir. almamzda, ahr younluu kalabalk buza srleri ile ishal arasnda pozitif bir iliki bulunmutur. shal olgularnda mortalite oran % 3.03 olarak tespit edilmitir. almamzda solunum sistemi problemlerinin morbidite oran % 6.9 olarak belirlenmitir.

Tablo 3: Alnan rneklerden yaplan mikrobiyolojik, serolojik, parazitolojik ve patolojik inceleme sonular

Tartma Bu epidemiyolojik almada, Adana

blgesinde faaliyet gsteren srclk iletmelerinin durumunun detayl olarak ortaya konmas amaland. alma boyunca elde edilen bulgular, hem iftlik sevk ve idaresinin belirlenmesini hem de iftliklerin salk problemlerini karlatrmal olarak ortaya konmasn salad.

iftliklerde hayvan altl olarak genellikle sap kullanld ou zamanda altlk kullanlmad ve gbre toplama sisteminin olmad belirlendi. Bu durumlar ok ciddi salk riskleri tamaktadr. letmelerin byk bir ksmnda doum blmeleri yoktu ve inekler bal bulunduklar yerlerde doumu gerekletirmekteydi. Bu uygulama zellikle buza sal asndan sakncaldr, nk buzalarn hastalk etkenlerini almas veya travma sonucu lmesi dahi sz konusu olabilmektedir.

Neonatal buza bakm ve besleme koullarnda, noktada eksiklikler belirlendi. Bunlar; ayr bir doum blmelerinin olmamas, tm iletmelerde gbek bakmnn yaplmamas ve buza barnaklarnn ergin srlarla ayn ortamda bulunmasdr. Bu

WXPDaktilo Metni10



nemli husus direkt veya dolayl bir ekilde buza saln olumsuz etkilemektedir.

Buzalarn % 45,03nde en az bir klinik problem belirlendi. Bu oran yaplan dier almalarda belirlenen % 20-% 30 arasndaki morbidite oranlarndan yksek bulundu (26, 41, 42, 46). almamzda en ok belirlenen klinik problemler; solunum sistemi problemleri, pneumo-enteritis ve ishal olarak sraland. Bu bulgular dier almalarla uyumlu bulundu(14, 37, 38, 40).

almada belirlenen mortalite oran % 5,45, Dutil ve ark.(1996) Virtala ve ark.(1996) ve Wells ve ark.(1996) tarafndan srasyla bildirilen % 5, % 5.6 ve % 6.3 oranlarna benzer bulunurken, dier almalarda belirlenen, % 11.8 (Sivula ve ark.,1996), % 11.7 (Donovan ve ark.,1998) ve % 35 (French ve ark., 2001) oranlarndan dk bulundu.( 14, 16, 24, 41, 45, 46).

almada belirlenen % 22,9luk ishalin oran dier almalarda belirlenen % 10.3- % 28.8 aras oranlar ile uyumlu bulundu (37, 38, 40). shalli buzalar iin belirlenen ortalama ya ve hastaln sklkla ilk iki haftada belirlenmesi daha nce yaplan dier alma (23,46) bulgularyla uyumlu bulundu. Frank ve Kaneene (23)nin yaptklar almada kalabalk srlerde ishal grlme orannn daha yksek olduu bildirilmitir. almamzda da kalabalk buza srleri ile ishal arasnda pozitif bir iliki bulunmutur. shal olgularnda tespit edilen mortalite oran % 3.03, dier almalarda belirlenen % 6 (French ve ark.,2001) ve % 10 (Donovan ve ark.,1998) oranlarndan dk bulundu (14, 24). shal belirlenen vakalarn lm oran yine dier almalarda belirlenen oranlardan dk bulunmutur (16, 41).

almada % 6.9 olan solunum sistemi problemlerinin morbidite oran Virtala ve ark (1996), Sivula ve ark (1996), Wells ve ark (1996) ve Svensson ve ark(2003) tarafndan srasyla bildirilen % 25.6, % 8.4, % 9.4 ve % 7.2 oranlarndan dk bulundu. Solunum sistemi hastalklarndan kaynaklanan mortalite oran ise dier alma bulgularndan dk bulundu (41, 45, 46).

Buza morbidite ve mortaliteleri zerine yaplan almalarda, ishal ve solunum sistemi problemleri zerine daha fazla younlalm ve ok az almada ise dier hastalklar aratrlmtr. Frank ve Kaneene (23) tarafndan yaplan almada sr bykl ile ishal olgular arasnda pozitif bir iliki olduu ortaya konulmutur.

Salkl ergin srlar ve buzalar rotavirusu dklaryla atarak evresel kontaminasyona sebep olurlar ve enfeksiyz basky arttrrlar (43). Ayrca kalabalk srlerde hayvanlarn yakn temasta olmalarndan dolay etkenin abuk bulamas da sz konusudur. Ayrca kalabalk barnmadan kaynaklanan bir de stres durumu ortaya kar.

Rotavirus ve coronavirus iftlik ortamnda her zaman bulunabilen mikroorganizmalar olduu ve bunlarn tek bana veya dier enteropatojenlerle beraber ishalin etiyolojisindeki rolleri de belirlenmitir (1, 43). almamzda ishalli buzalarda rotavirus ve coronaviruslarn ishalli buzalarda hzl test ile belirlenmi olmas ve bununda dier almalarda da belirtildii gibi 21.9-% ishalin etiyolojisinde nemli rol oynam olabileceklerini gstermektedir (11, 39).

Paraziter etkenler olarak belirlenen C. parvum, Eimeria spp. ve N. vitulorum dier almalarda da ishalli buzalarda etken olarak bildirilmitir (4). Bu ishalli buzalarda belirlenen C. parvum dnyada (32) ve lkemizde (28, 36, 37) buzalarda ishal etkeni olarak ortaya konulmutur. Bu almada ishalli buzalarda belirlenen Eimeria spp. oran dnyada bildirilen % 21.9-% 89.8 snrlar iinde bulunmutur (35).

Yaplan almalarda (4, 20) ishalli buzalardan yksek oranlarda E. coli izole edilmitir. Bu almada rnek alnan 18 iftiliin 12sinde E.coli tr bakterilerin tespiti yaplmtr. E. coli pozitif buzalarn ya ortalamas 9.1 gn idi ve olgularn byk ounluu dier almalarda bildirildii gibi ilk iki haftada belirlendi (26).

almada solunum sistemi hastalklarnda herhangi bir bakteriyel etken belirlenememesinin nedeni; etkenlerin bakteriyel olmamasndan kaynaklanabilecei gibi, alnan swaplarda patojenlerin nazal normal flora tarafndan basklanmas sonucu reyememeleri saylabilir. Nitekim deneysel almalarda veya hastane bazl almalarda transtracheal lavaj veya bronkoalveolar lavaj teknii tercih edilmektedir. Eer bu teknikler kullanlsayd tehis yoluna gidilebilirdi, ancak saha artlarnda bu denli geni apl bir almada pratik zorluklar sz konusu olabilir.

Serolojik testler sonucunda nemli oranda neonatal buzann BVDV, BRSV, PI3 ve IBRe kar antikor tamas iftliklerde bu viral hastalklarn yaygn olduu ve annelerin bu etkenlere kar gelitirdikleri antikorlar kolostrum vastasyla yavrulara geirdiini dndrmektedir. Bu ihtimal, solunum sistemi hastalklarnn morbiditesinin dk kmasndaki en nemli faktr olabilir.

Sonu Bu alma ile st sr iletmelerinin sevk ve

idare (management), verim zellikleri, buza ve srlarn salk problemleri belirlenerek iftliklerin genel bir grnm ortaya konuldu. Bu zelliiyle alma blgemizde bir ilkti.

Blgede alamalar yksek oranda yaplmakla beraber, yrede iftilerin genel olarak alamann yararlarna olan inanlar zayf olmas nedeniyle

WXPDaktilo Metni11



iftilerin bu konuda da eitilmesi gerektii dnlmektedir.

Yrede doan buzalarn ounluu neonatal dnemde en az bir salk problemi yaamaktadr. Bu ok ciddi bir orandr ve iftlik verimliliinin nnde en byk engellerden biridir. Kolostrum zamannda verilmesine ramen, yksek morbidite orannn grlmesi kolostrumun yeteri kadar verilmediini veya kalitesini iyi olmadn gstermektedir. Nitekim birok iftlikte gebeliin son aylarnda buzalarda hastalklar nlemek amacyla alama yaplmad belirlenmitir.

Yrede ilk defa buza ishallerinde rotavirus, coronavirus, Cl. perfringens ve E. coli belirlenmesi bu ajanlarn sahadaki veteriner hekimler tarafndan dikkate alnmas gerektiini gstermitir.

Teekkr Katklarndan dolay Tarm, Gda ve Hayvanclk

Bakanlna teekkr ederiz.

Kaynaklar 1. ALKAN F, (1998). Buza ishallerinde rotavirus

ve coronaviruslarn rol. Ankara niversitesi Veteriner Fakltesi Dergisi. 45, 29-37.

2. ARDA M, Aydn N, Ilgaz A, Minbay A, Kahraman M, zgr M, Lelolu N, Akay I, Diker KS, (1999). zel Mikrobiyoloji. 5. Bask. Medisan. Ankara.

3. ASLAN V, (1986). Buza ishalleri ve tedavileri, Neonatal Buza Kayplar Sempozyumu. S.. Veteriner Fakltesi. Konya. 59-69.

4. AYDIN F, Umur , Gke G, Gen O, Gler MA, (2001). Kars yresindeki ishalli buzalardan bakteriyel ve paraziter etkenlerin izolasyonu ve identifikasyonu. Kafkas niversitesi Veteriner Fakltesi Dergisi. 7(1): 7-14.

5. BLOWEY RW, (1993). A Veterinary Book for Dairy Farmers. 2nd ed. Farming Press Ltd. Great Britain. 15-77.

6. BURGU , Aka Y, Alkan F, zkul A, Karaolu T, (1995). Yeni doan ishalli buzalarda rotaviruslarn elektron mikroskopi (EM), enzyme linked immunosorbent assay (ELISA) ve polyacrylamide gelelectrophoresis (PAGE) teknikleri ile abuk tehisi ve antijenik karakterizasyonu. Ankara niversitesi Veteriner Fakltesi Dergisi. 42. 491-498.

7. BURGU , ztrk F, (1986). Neonatal dnemdeki buzalarn viral hastalklar, Neonatal Buza Kayplar Sempozyumu, S.. Veteriner Fakltesi, Konya, sf: 50-59.

8. COLLERY P, Bradley J, Fagan J, Jones P, Redehan E, Weavers E, (1996). Causes of perinatal calf mortality in the Republic of Ireland. Irish Veterinary Journal. 49: 491-496.

9. ABALAR M, Boynukara B, Glhan T, Ekin IH, (2001). Prevalence of Rotavirus, Escherichia coli K99 and O157:H7 in healthy dairy cattle herds in Van, Turkey. Turkish Journal of Veterinary and Animal Science. 25: 191-196.

10. ABALAR M, Voyvoda H, Sekin S, (1998). shalli buzalarda rotaviruslarn latex aglutination (LA) ve polyacrylamide gel electrophoresis (PAGE) teknikleri ile tans, III. Ulusal Veteriner Mikrobiyoloji Kongresi, Bursa.

11. DE VERDIER KK, Svensson L, (1998). Group A rotavirus as a cause of neonatal calf enteritis in Sweden. Acta Veterinaria Scandinavia. 39(2): 195-9.

12. DE VSSER NA, Breukink HJ, van Zijderveld FG, de Leeuw PW, (1987). Enteric infections in veal calves: a longitudinal study on four veal calf units. Veterinary Quarterl. 9(4): 289-96.

13. DKER KS, stanbulluolu E, (1983). Salkl ve srgnl hayvanlardan C. fetus subsup. jejuni izolasyonu zerine almalar. Ankara niversitesi Veteriner Fakltesi Dergisi. 30(1): 28-34.

14. DONOVAN GA, Dohoo IR, Montgomery DM, Bennett FL, (1998). Associations between passive immunity and morbidity and mortality in dairy heifers in Florida. USA. Preventive Veterinary Medicine. 34: 31-46.

15. DUMANLI N, Gler S, Erdomu Z, Krolu E, Ylmaz H, Kkerden N, (1993). Elaz yresinde srlarda bulunan coccidia etkenleri ve bunlarn yayl. Doa Trk Veteriner ve Hayvanclk Dergisi. 17: 223-227.

16. DUTIL L, Fecteau G, Bouchard E, Dutremblay D, Pare J, (1999). A questionnaire on the health, management, and performence of cow-calf herds in Quebec. Canadian Veterinary Journal. 40: 649-656.

17. EMRE Z, Alabay M, Fidanc H, Dzgn A, eri H, (1998). Prevalence of Cryptosporidium spp. infection and its relation to other enteric pathogens (Escherichia coli K 99 and rotavirus) in cattle in Ankara. Turkey. Turkish Journal of Veterinary and Animal Scienc. 22: 453-458.

18. EMRE Z, Fidanc H, (1998). Prevalence of mix infections of Cryptosporidium spp., Escherichia coli K99 and Rotavirus in the faeces of diarrhoeic and healthy cattle in Ankara, Turkey and in vitro

WXPDaktilo Metni12



resistance of Escherichia coli K99 to antimicrobial agents. Turkish Journal of Veterinary and Animal Science. 22: 175-178.

19. ERGAN O, Veteriner Epidemiyoloji. Mimoza Yaynlar. Konya. (1993). 23-37.

20. ERGAN O, Ate M, orlu M, Kaya O, (1989). Konya blgesindeki ishalli buzalardan izole edilen E. colilerin biyokimyasal, hemagltinasyon, mannoz rezistan hemagltinasyon ve enteropatojenik zellikleri zerinde aratrmalar. Doa Trk Veteriner ve Hayvanclk Dergisi. 13(2): 108-122.

21. ESKZMRLLER SN, ncel T, Beyazt A, Msrlolu Z, (2001). Trkiyenin deiik illerindeki ishalli buzalarda rotavirus, coronavirus ve cryptosporidiosisin yayl. Veteriner Hekimleri Mikrobioloji Dergisi. 1(2): 35-42.

22. FLEMING S, (1994). Enterotoxemia in neonatal calves. The Veterinary Clinics of North America- Food Animal Practice. 10 (1): 509-514.

23. FRANK NA, Kaneene JB, (1993). Management risk faktors associated with calf diarrhea in Michigan dairy herds. Journal of Dairy Science. 76(5): 1313-1323.

24. FRENCH NP, Tyrer J, Hrst WM, (2001). Smallholder dairy farming in the Chikwaka communal land, Zimbabwe:birth, death and demographic trend. Preventive Veterinary Medicine. 48(2): 101-112.

25. FUKAI K, Sakai T, Hirose M, Itou T, (1999). Prevalence of calf diarrhea caused by bovine group A rotavirus carrying G serotype 8 specificity. Veterinary Microbiology. 66(4): 301-11.

26. GITAU GK, Perry BD, McDermott JJ, (1999).The Incidence, Calf Morbidity and Mortality Due to Theileria Parva Infections in Smalholder Dairy Farms in Muranga District. Kenya. Preventive Veterinary Medicine, 39: 65-79.

27. HAGGARD DL, (1994). Bovine enteric colibacillosis. The Veterinary Clinics of North America- Food Animal Practice. 10 (1): 495-508.

28. IRMAK K, ahal M, (1993). Buzalarda deneysel cryptosporidiosisde klinik bulgular ve saaltm. Turkish Jornal of Veterinary and Animal Sciences. 17: 81-88.

29. KAUFFMAN J, (1996).Parasitic Infections of Domestic Animals: a Diagnostic Manual, Birkhauser Verlag Pub. Basel. Switzerland.

30. KIRKWOOD BR, (1988). Essentials of Medical Statistics, Blackwell Scientific Publications. London. 106-117.

31. MAFF (Ministry of Agriculture, Fisheries and Food), (1986).Manuel of Veterinary Parasitological Laboratory Techniques, Referance Book. London, UK.

32. MALDONADO-CAMARGO S, Atwill ER, Saltijeral-Oaxaca JA, Herrera-Alonso LC, (1998). Prevalance of and risc factors for shedding of Cryptosporidium parvum in Holstein Fresian Dairy calves in central Mexico. Preventive Veterinary Medicine. 36: 95-107.

33. MANTECA C, Daube G, Jauniaux T, Linden A, Pirson V, Detilleux J, Ginter A, Coppe P, Kaeckenbeeck A, Mainil JG, (2002). A role fort he clostridium perfingens B2 toxin in bovin enterotoxemia. Veterinary Microbiology. 86(3): 191-202.

34. MICKELSEN WD, Evermann JF, (1994). In utero infection responsible for abortion, stillbirth, and birth of weak calves in beef cows. The Veterinary Clinics of North America- Food Animal Practice. 10 (1): 1-14.

35. ODA K, Nishida Y, (1990). Prevelance and distribution of bovine coccidia in Japan. Japanese Journal of Veterinary Science. 52(1): 71-77.

36. ZER E, Erdomu SZ, Krolu E, (1990). Elaz yresinde buza ve kuzularda bulunan Cryptosporidiumun yayl zerinde aratrmalar. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences. 14: 439-445.

37. ZLEM MB, Eren H, Kaya O, (1997). Aydn yresi buzalarnda Cryptosporidiumlarn varlnn aratrlmas. Bornova Veteriner Kontrol ve Aratrma Enstits Dergisi. 22: 15-22.

38. QUINN PJ, Carter ME, Markey BK, Carter GR, (1994). Clinical Veterinary Microbiology. Wolfe Pub., London.

39. REYNOLDS DJ, Morgan JH, Chanter N, Jones PW, Bridger JC, Debney TG, Bunch KJ, (1986). Microbiology of calf diarrhoea in southern Britain. Veterinary Record. 119(2): 34-39.

40. ROMES B, (1968). Microscopiche Technic. Mnchen, Wien, R. Oldenburg Verlag.

41. SIVULA NJ, Ames TR, Marsh WE, Werdin RE, (1996). Descriptive epidemiology of morbidity and mortality in minnesota dairy heifer calves. Preventive Veterinary Medicine. 27: 155-171.

WXPDaktilo Metni13



42. SVENSSON C, Lundborg K, Emanuelson U, Olsson SO, (2003). Morbidity in Swedish dairy calves from birth to 90 days of age and individual calf-level risk factors for infectious diseases. Preventive Veterinary Medicine. 58: 179-197.

43. TORRES-MEDINA A, Schlafer DH, Mebus CA, (1985). Rotaviral and coronaviral diarrhoea. The Veterinary Clinics of North America- Food Animal Practice. 1(3): 471-493.

44. VIRTALA A, Mechor GD, Grohn YT, Erb HN, (1996a). Morbidity from nonrespiratory diseases and mortality in dairy heifers during the first three months of life. Journal of American Veterinary Medical Association. 12: 2043-2046.

45. VIRTALA A, Mechor GD, Grohn YT, Erb HN, Dubovi EJ, (1996b). Epidemiologic and pathologic characteristics of respiratory tract disease in dairy heifers during the first three months of life. Journal of American Veterinary Medical Association. 12: 2035-2042.

46. WELLS SJ, Gerber LP, Hill GW, (1996). Health Status of Preweaned Dairy Heifers in the United States. Preventive Veterinary Medicine. 29: 185-

WXPDaktilo Metni14


Yazma adresi/Correspondance: Mansur Seymen SEMENOLU, Adana Veteriner Kontrol Enstits Mdrl, TR-

01170 Adana TRKYE, E-posta: [email protected]

Ballarda Streptomisin Kalnt Taramas Mansur Seymen SEMENOLU1

1Adana Veteriner Kontrol Enstits Mdrl


------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- zet Doal, temiz ve salkl gda denilince ilk olarak aklmza bal ve ar rnleri gelmektedir. Ar hastalklarna bal olarak ila

kullanm ve kullanlan ilacn kalnt brakmamas bugnde yarnda ok nemli olacaktr. Bu balamda Ulusal Kalnt Plan

erevesinde Enstit laboratuvarmza 2011 ylnda gelen ballarn %90nda, 2012 ylnda gelen ballarn %96,2sinde, yani iki

ylda analiz edilen 56 rnein %92,8inde streptomisin varlna rastlanmad. Son yllarda streptomisin antibiyotii ynnden

daha bilinli bir kullanmn sz konusu olduu grlmektedir.

Anahtar Kelimeler: Bal, Kalnt, Streptomisin

Streptomycin Residue Survey in Honey Abstract

When the topic is natural, clean and healthy food, we immediately recognize honey and bee products. The use of

medicine because of the bee illnesses and the medicine not to leave any residue is very important today is also will be

tomorrow. So, from the view of the National Residue Plan, in the 90% percent of the honey coming to our institute in 2011,

and in the 96,2% percent of the honey in 2012; that is, in the 92,8% percent of 56 samples being analysed in two years, it is

seen the existence of streptomycin. In the last years, it is seen that antibitic streptomycin is used much more consciously.

Key Words: Honey, Residue, Streptomycin

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Giri

Gdalarda doallk, temizlik ve salk denilince ilk olarak aklmza bal ve ar rnleri gelse de, farkl kirletici kaynaklara bal olarak evrenin kontamine olmas ar rnlerini de etkilemitir (1).

Ballarda ila kalntlar balca iki yoldan kaynaklanr. Bunlardan ilki ar hastalklarnn saaltm amacyla kovanda ila uygulanmasdr. la kalntsnn dier nedeni zirai mcadelede insektisit amala kullanlan ilalardr (6).

1997 ylnda ar hastalklarna kar kullanlan bir antibiyotik olan streptomisinin balda tespit edilmesinden sonra, kontaminasyon riski gndeme gelen bal, o tarihten itibaren komplike analizler gerektiren bir ticari rn haline gelmitir (4).

Trk ballarnn dnya piyasalarndaki yeri gelime gstermekle birlikte baz olumsuzluklar da tamaktadr. Bu olumsuzluklarn banda balda

veteriner ilalarnn kalnt problemi gelmektedir ki ihracatta da nemli engel tekil etmektedir. Bal arlarnda grlen eitli hastalklarn nlenmesi maksad ile kullanlan eitli ilalarn bal rneklerinde kalnt problemine neden olduu bilinmektedir. Bu durum lkemizin Amerika ve Avrupaya bal ihracatnda ok nemli bir sorun olarak ortaya kmaktadr (7).

Antibiyotik kalntlar genelde Amerikan Yavru r veya Avrupa Yavru r gibi hastalklarn tedavilerine bal olarak kullanlan antibiyotiklerden olumaktadr. Avrupa Birlii antibiyotikle tedaviye izin vermese de baz Avrupa lkeleri kullanmaktadr. ou Avrupa lkesinde antibiyotikler iin MRL dzeyi yoktur, nk antibiyotik kalntsna izin yoktur. Bununla birlikte svire, ngiltere, Belika gibi lkelerde aksiyon limiti olarak 0,01-0,05 mg/kg dzeylerindeki antibiyotik gruplarnn kalntsna izin verilmektedir (1).

Semenolu M.S AVKAE Derg. 2013, 3(1),15-17 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Ulusal Kalnt Plan erevesinde lkemizin farkl illerinden gelen bal rnekleri streptomisin kalnt ynnden enstit laboratuvarnda analiz edilmitir. Bu almann amac, elde edilen verileri yayn yolu aratrmaclara ve kamuya sunarak, lkemizde bilinli ila kullanm ve rn denetimi ile her geen yl daha salkl rnlerin son tketiciye sunulduunu gstermektir.

Materyal ve Metot alma kapsamnda, 2011 ve 2012 yllarnda

Trkiyenin farkl blgelerinden Adana Veteriner Kontrol Enstits Mdrl Toksikoloji ve Metabolik Hastalklar Laboratuvarna gnderilen toplam 56 adet (2011 ylnda 30 adet, 2012 ylnda 26 adet) numune analiz edildi. Bal numuneleri laboratuvara ulatktan sonra 10 gn iinde analiz edilmitir, bu sre ierisinde s, k ve nemden korunarak kapal bir ortamda korundu.

Numunelerin analizleri Charm II metodu kullanlarak, numunelerin analizleri bir hzl radioreceptr testi olan ve valide edilmi (%95 gven aral) Charm II metodu kullanlarak Charm II cihaznda (CHARM Sciences Inc., USA) gerekletirildi ve konfirmasyonlar HPLC-FLD metodu ile yapld. Charm II metoduna gre, ncelikle numuneden ekstraksiyon elde etme ilemi gerekletirildi, daha sonra elde edilen ekstraksiyon Charm II Streptomisin Testi hazr antibiyotik kitleri ve radioaktif madde (optiflour) ile metoda gre muamele edildi, son olarak Charm II cihaznda antibiyotik varl taramas ilemi gerekletirildi.

Bulgular Yaplan tarama ve konfirmasyon analizlerine

gre, 2011 ylnda gelen 30 adet bal numunesinin 3nde; 2012 ylnda gelen 26 adet bal numunenin 1inde streptomisin kalntsna rastland. 2011 ylnda gelen ballarn %90nda, 2012 ylnda gelen ballarn %96,2sinde, yani iki ylda analiz edilen 56 rnein %92,8inde streptomisin kalntsna rastlanmad.

Tartma ve Sonu Ballarda 2013 Ulusal Kalnt Plan

erevesinde streptomisin antibiyotii bulunmamaldr. Yaptmz analizler sonucunda 56 adet bal numunesinin %92,8inde streptomisin varlna rastlanmamtr.

Trkiyede 2006 ylnn ilk yarsnda analiz edilen 91 numunenin %75inde streptomisin kalntsna rastlanmamtr (7).

Pakistanda marketlerden toplanm 40 markal, 60 markasz toplam 100 adet bal numunesinde TLC metodu ve pozitif kan rneklerde de HPLC metodu kullanarak streptomisin kalnt taramas yapmlardr. Bu alma sonunda markal rneklerin %12,5inde,

markal olmayan rneklerin %19,96snda streptomisin pozitif bulmulardr (8).

Belikada marketlerden toplanan, 2000-2002 yllar arasnda retilen, 248 adet bal numunesinde yaplm almada 4 bal numunesinde (%1,6) streptomisine rastlamtr (5).

Edder ve ark. (2), 64 bal numunesi ile HPLC metod ile yaptklar almada 29 rnekte (%42) streptomisine rastlamlardr.

svete Edder ve ark. (3)nn topladklar 483 bal numunesinde HPLC method ile streptomisin taramas yapmlardr. rneklerin 445inde streptomisine rastlamamlardr, 21 numunede MRL deerinin altnda streptomisine rastlamlardr. 17 numunede ise MRL deerinin zerinde streptomisine rastlamlardr (3).

Edder ve ark. (2)nn, Reybroeck (5)in, Sunay (7)n, Zai ve ark. (8)nn yaptklar almalardaki streptomisin kalnt oranlar yaplan alma oranlarna gre daha yksek kmtr. Yaplan alma ile Edder ve ark. (3)nn yapt alma paralellik gstermitir.

2006 ylnda Sunay (7)n almas ile 2011 ve 2012 yllarnda yaplan analizlere gre balda rastlanan streptomisin varlnn her geen yl azald grlmektedir.

Sonu olarak, son yllarda ar hastalklarna bal olarak da ila kullanm yaygnlamasna ramen Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlnn yapt eitim, denetim ve tarama analizleri ile streptomisin kalnts ynnden ballarmz daha temiz ve gvenilir hale gelmitir.

Hastaln kontrol ve tedavisi amacna bal olarak bilinli, hekim kontrolnde ve Veteriner Hekim Reetesine bal olarak ila kullanlmal, ila prospekts bilgilerine, kalntdan arnma srelerine, rnn tketim iin uygunluuna ok dikkat edilmelidir.

Kaynaklar 1. Bogdanov St. (2006). Contaminants of Bee Products.

Apidologie 37, 118.

2. Edder P., Cominoli, A., Corvi, C. (1999). Determination of Streptomycin Residues in Food by Solid-phase Extraction and Liquid Chromatography with Post-column Derivatization and Fluorometric Detection, Journal of Chromatography A 830 (1999) 345-351.

3. Edder P., D. Ortelli and C. Corvi (2010). Survey of

antibiotics residues in Honey on the swiss market, Service de Protection de la Consommation, 22 Quai Ernest-Ansermet, CH-1211 Genve 4, Switzerland.

4. Filodda F., Kirsch R.,Smidt, J.,Tuchel,P. (2002). Use of

antibiotics in the production of honeyRisks and perspectives for the honey importers and honey industry,


Semenolu M.S AVKAE Derg. 2013, 3(1),15-17 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Preventing Residues in Honey. APIMONDIA Symposium. 10 11. Oct. Celle. Germany.

5. Reybroeck W. (2003). Residues of Antibiotics and

Sulphonamides in Honey on the Belgian Market, APIACTA 38 (2003) 23-30.

6. Semenolu M.S., Baydan, E. (2012). Ballarda

Rastlanabilen la Kalntlar ve Bulaanlar AVKAE Derg. 2012,2,24-28.

7. Sunay A.E. (2006). Balda Antibiyotik Kalnts Sorunu,

Uluda Arclk Dergisi-Kasm 2006.

8. Zai I.U.M., Rehman, K., Hussain, A., Shafqatullah, A. (2013). Detection and Quantification of Antibiotics Residues in Honey Samples by Chromatographic Techniques, Middle-East Journal of Scientific Research 14 (5): 683-687, 2013



Yazma adresi/Correspondance: smail Hakk NUR, Erciyes niversitesi. Veteriner Fakltesi. Anatomi Anabilim Dal .Kayseri TRKYE, E-posta: [email protected], [email protected]

Mesnevide Hayvan Karakterleri (Metaforlar) smail Hakk NUR1

1Erciyes niversitesi Veteriner Fakltesi, Anatomi Anabilim Dal, Kayseri


------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ zet

Bu almada 24 (yirmidrt) tr zerinde bir deerlendirme yaplmaya alld. Bu almann amac nl Trk dnr Mevln Celleddn Rm (1207-1273)nin ahlkn temel kavramlarndan olan iyi ve kt kavramlarn hem nasl deerlendirdiini ve Ahlaki retisini Hayvan hikayeleri ile insan nasl bir araya getirdiini ortaya koymaktr. Ayn zamanda Mevlana Mesnevide kulland hayvanlara baz karakterler yklemitir. Bu alma hayvan karakterleri ile insan arasndaki ilikiyi ortaya koymaktr. Bylelikle dnrmzn ahlk anlayn ve ahlk yarglarn belirlenmesi konusundaki yaklamn belirginletirmektedir. Bilindii gibi dnce tarihindeki ahlk ekollerin ve grlerin ekillenmesinde ve iyi-kt gibi ahlk terimlere ierik kazandrlmasnda benimsenen anlaylar nemli rol oynamtr. Anahtar Kelimeler: Mevln, yi, Kt, Ahlk, slam Ahlk, Mesnevi Hayvan,Metafor

Animal Metaphors in Mathnawi

Abstract

In this study, 24 species were assessed on. The aim of this study was the famous Turkish philosopher Mawlana Jalaluddin Rumi (1207-1273) of the basic concepts of morality and how the evaluation is to examine the concepts of good and evil, both ethical teachings to educate people with stories of animals. Mawlana attributed some characters the animals used by in Mathnaw. The study was done about animal stories and animal metaphors in Mathnawi. This allows us to analyse his understanding of his ethical and actiological views. As it is known that concepts of good and evil frame different schools and views of ethical approaches in the history of thought.

Key Words: Mawlana,Good and Evil, slamic Ethics, Ethics, Masnawi animals, Metaphor

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Giri Bir Veteriner hekim olarak Trk kltrnn

bilgesi Mevlana Celalettin Ruminin zengin bir hazinesi olan Mesnevide kulland hayvan karakterlerini ortaya koymak her Trk aydn gibi benimde amalarmdan biri idi.

Bilindii gibi Mevlna Mzesi'nde tehirde bulunan 1278 tarihli, en eski Mesnevi nshasna gre beyit says 25668 dir. 6 ciltlik abidevi bir eserdir. Mesnev'nin beyit says eitli yazmalara gre deiiklik gstermekte, 25585 ila 26600 arasnda deimektedir. Hindistan blgesindeki yazmalarda 30bin beyte kan Mesnev'nin beyit says en gvenilir neir olarak deerlendirilen Nicholson'un hazrlad metinde ise 25632 dir. u ana kadar tespit edilen en eski nsha zelliine sahip 677/1278 tarihli Mevlana Mzesi tehir salonunda sergilenen Mesnev

ise 25668 beyittir. 1259 ylnda yazlmaya balanan eser 1268 tarihinde tamamlanmtr. Onda fert ve toplumu ilgilendiren hemen her trl konu yer almaktadr. Mevlna, bu byk eserinde din ve ahlk vazifelerden, devlet ynetimine, i hayatndan sala, alveriten savalara, felsefe ve ilhiyattan psikolojik ve sosyolojik analizlere, evrenin yaratlndan atomlarn yapsna kadar her eit mevzuyu en gzel yorumlarla, esiz benzeti ve misallerle, en etkili ve ikna edici delillerle okuyucuya sunar; meseleleri son derece akc, srkleyici, edeb bir slpla enine boyuna tahlil eder. Kitabna masal denilmesini eletirir.

Bu kitap, masal diyene masaldr; fakat bu kitapta halini gren, bu kitap vastasyla kendini tanyan, anlayan da er kiidir.

Mesnev, Nil rmann suyudur; Kptiye kan grnr, ama Musa kavmine sudur

mailto:[email protected]:[email protected]

Nur .H AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Bu szn (Mesnevnin) dman, gzme cehennemde tepe taklak olmu bir halde grnyor (Mesnev, IV, b. 32,34).

Mesneviyi incelerken Abdulbaki Glpnarlnn (1) Mesnevi Tercemesi ve erhi (nklap ve Aka Kitapevi, 1985) ile Sleyman Nahifinin (2) Mesnev-i erf Tam Metin Tercmesi (Tima Yay.2007) kullanlmtr.

nl dnrlerimizden Hilmi Ziya lken"in deyiiyle Bin yllk kltr tarihimizin en byk simalarndan biridir. Yalnz byk bir air, bir tarikat kurucusu, derin bir sfi, etrafl bir lim deil, ayn zamanda Anadolu"daki kltrmzn unsurlar arasnda byk bir kaynama ve birleme temin eden derin bir ruh ve hamle adamdr. Trk dnce tarihinde nemli bir yer tutan Mevlana, mesnevisinde Trkn sa olduka bir ota sahibi olacan (1/1) demekle devlet kurmann karakterini tadn, savamann Trklerin iinin olduunu (1/2), Kafire, dmana kar etin olduu kadar dosta gl olabilen (1/3),eti yar pimi yiyen ve Trklerle amanizmi yer yer birlikte anan Mevln nn slam ncesi Trk din ve kltrne yakndan vakf olduunu gstermektedir. Dier taraftan, Mesnevi"de kindar Ouz Trk"nden de sz edilirken kan dkmekten ekinmeyen (1/4) tabiri de kullanmaktadr. lmn yzn gsteren aynann Trke gzel grndn lmden korkmadn (1/5), gcn ve kudretin temsilcisi olan Trkler iin, Mevlana kullukta nasl ben kpekten aa deilsem, Allah da hayat ve kudrette Trkten aa kalmaz (3, 1/6) diyerek vgyle sz ederken Mevln gzel kavramnn karlna Trk yerletirir. Trk demek, ayn zamanda gzel demektir. O zamanlar hatrla ki ben put gibi gzeldim, sen de karmda puta tapan amana benzerdin derken, gzellii amann alglamasyla lmektedir (Mesnevi, C.I. b. 2416-2420). Trke ait hayati unsurlar mesnevisinin eitli yerlerinde vgyle bahsettii grlmektedir.

Mesnevi incelenecek olursa dncelerini aklamak, fikirlerini alamak amac ile Mevlnnn pireden deveye sivrisinekten file varana kadar irili ufakl pek ok hayvan kullanm olduu grlr. Fakat Mevln'nn yaratclnda nemli bir rol oynayan bu hayvanlarn eserde aldklar yer, gerek hacim ve gerek ehemmiyet asndan, ayn lde deildir. Bazlar tek bir hikye veya motifte geer, bazlar ise hikye ve motif olarak ok daha fazla yer kaplar. Acaba Mevln malzemeleri arasnda bu kadar eitli hayvana neden bu kadar ok yer vermitir, dncelerini hayvanlar kullanarak aklamak zorunda m dr?

Mesnev'sinde bol sayda hayvan hikye ve motiflerine yer vermi ve doruluuna inand

dncelerinden btn bir insanln yararlanmasn ama edinerek belirli bir insan kesimine deil duygu, dnce, grg, eirim, kltr, rf ve det farkllklar bulunan ok geni bir topluma seslenmitir. Bunu da hepsinin ortak tandklar olan hayvanlar vastas ile yapmtr. Sahip olduu reticilik yetenei onu, hayvan hikyelerinde alama etkisinin daha gl olduuna inandrmtr. Bu durumlar gz nne alnacak olursa Mevln nn biraz da zorunluluk karsnda bu kadar ok hayvan ele alm olduu dnlebilir. Esasen bir insana olduu kadar bir hayvana da ikence yapmamak, kendisini bir hayvandan stn grmemek sfilerin uymalar gereken bir kaidedir(4).

Mevln'nn gayesi; gzel ve ulv duygular insanlara alamak, onlar ktlkten kurtarmak, iyiyi ve doruyu'" gsterip; doru yola sevk etmek, yani insanlar hayvanlktan kurtarp, insanla erimelerini salamak(5), nsanlara bir ahlak dersi vermek ve nasihat etmek, ya da tasavvufi srlar aklamak amacyla bu tr hikyelerle anlatm yoluna bavurmutur. Hayvanlar, insanlardan daha alt mertebededirler. nsanlarn akl ve idrak sahibi olmas, onlar hayvanlardan ayran en byk zelliktir. nsan, akln ve iradesini kullanabildii srece insanlk mertebesindedir. Ancak nefsinin ve hayvan isteklerinin peinden srkleniyorsa hayvandan bir fark kalmam demektir (6).

Mevlnnn eserlerini okurken, anlatlan olaylarn ve dncelerin, kayna tabiatta bulunan dinamizmden doan bir canllktan geldii hemen dikkatimizi ekmektedir. Dncesi benzetmeler (metafor) vastasyla berraklayor. . Sz, durmadan, srmeden sylyor. Tekrar varsa skmyor. yle diyor: Ben kafiye dnrm; Sevgili bana der ki: Yeryznde baka bir ey dnme! Ey benim kafiye dnenim rahata otur, benim yanmda devlet kafiyesi sensin. Harf ne lyor ki sen onu dnesin! Harf nedir? zm bann itten duvar. Harfi, sesi sz birbirine, vurup paralayaym da seninle bu de olmakszn konuaym(7).

Tadklar nitelikler bakmndan, Mevln'nn alamak istedii fikirlere en uygun olup eserde en geni lde yer alan hayvanlar aslan, eek, deve, kpek ve kulardr. Mesnevinin eitli ciltlerinde bu hayvanlarla ilgili toplam olarak otuz kadar hikye vardr. Daha az sayadaki at, ay, balk, ceyln, akal fare, fil, karnca, kedi, ko, kurbaa, kurt, kz-inek-buza, sinek-sivrisinek, tavan, ylan-ejderha hikyeleri ile birlikte Mesnevideki


Nur .H AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


hayvan hikyelerinin says altm' bulmaktadr.

Btn bu canllar ve olaylar lemi, hep Tanr sevgisi, insan sevgisi, tabiat sevgisi motiflerini tarlar. nsanlara, bu sonsuz hazinede alnacak dersleri, duyular alemi olan tabiat ve canllardan semek, Mevlnnn bavurduu en uygun usuldr(8) .

Bilindii gibi Hayvanlar ya da cansz varlklar arasnda geen bir olay, oklukla manzum olarak anlatan ve t veren yazlara fabl denir. Hayvanlar ya da cansz varlklar arasnda geen bir olay, oklukla manzum olarak anlatan ve t veren yazlara fabl denir. Fabllar insan belleinde ok kolay saklanabilen ve ortaya karlabilen zelliklere sahip olduu iin szl gelenek iinde de yaatlabilmektedir. Fabllarda sadece hayvanlar ve bitkiler yer almaktadr ve bunlar konuabilmektedir. Masallarda ise genelde kahramanlar hep insandr. Hayvanlarda vardr ama bunlar masallarda konuamaz. Fabl ve masal arasndaki en byk fark fabln retici yn olmasdr, masallar yle deildir. Fabln sonu genelde kk bir hayat dersi verir. Masalda ise klasik "mutlu son" vardr, kt iyiye kars yenilmitir.

Fabllar mutlaka retici bir gaye tarlar. Okuyucuya ahlak dersi verirler. Genellikle konu ksadr. Verilmek istenen mesaj eserin sonunda ya kahramanlardan birinin azndan ya da sanatnn dilinden aklanr. Grld zere doa ile i ie yaam uzun zaman konar gerliini srdrm olan Trkler, bu yaantnn bir sonucu olarak hayvanlarla birlikte yaam, koyun kei srleriyle g edip geimini salam, yrtc hayvanlar ok yakndan tanma imkan bulmu ve onlarla mcadele etmeyi renmitir. yle ki, bu hayvan unsuru Trkenin deyim ve ataszlerinin iine kadar girmitir. Aslan gibi olmak, kurt gibi ackmak, kartal gibi umak, kedi gibi kvrlmak, akrep gibi sokmak vb. bunlardan bazlardr(9).

Eski Trk Edebiyatnda kssadan hisse ad verilen bu trn rneklerine Sadinin Bostan ve Glistan ve Mevlanann Mesnevisinde de oka rastlanr. Bu trde Dnya Edebiyatnda bu trn tannm isimleri Ezop ve Lafontendir (La Fontaine). Hint yazar Beydabann fabl trndeki nemli ve tannm eseri Kelile ve Dimnedir (10).

Mevlana, hikye ve motiflerde bir ok konulara temas etmi, tasavvufi, dini, felsefi, ahlaki ve terbiyevi dncelerini, grlerini, bazen bal bana bir hikaye ile remzi olarak, bazen de bir veya birka beyitten ibaret motiflerle telmih ve insan- hayvan, i-d benzerliklerinden ve mnasebetlerinden faydalanarak yapt tebihlerle aklamtr(4). Mesnevide geen hayvan hikayelerinden bir ksmnn Kelile ve Dimneden alnms olduu bilinmekle beraber(11), Hristiyanlkla

ilgili hikayelerin alnd kaynaklar hakkndaki bilgilerimiz yeterli deildir(12).

Baz kssalar, Kelile ve Dimnede ders verici kk bir hikyecikken; Mevln, hikayeyi yayarak onun iini, eitli gzlem ve bunlarn zerine bina ettii duyu ve fikirlerle doldurur. Bu hikyecikleri kullanarak basit-somut bir anlam tabakasndan, derin-soyut bir anlam tabakasna doru, derinleen bir anlatm oluturur. Eserinin anlatm gcn bu ekilde, eitli anlam tabaklaryla zenginletirip glendirir. rnek olarak; Mesnevnin ilk cildinde, anlatmda kullanlan aslanla tavan hikyeciini bu bakmdan inceleyebiliriz(13). Bu hikyecik, Kelile ve Dimneden alnmtr (14). Hikyecikte ksaca u olay anlatlr: Srekli aslana avlanma korkusu yaayan hayvanlar, onunla anlap her gn bir hayvan aslann yiyecei olarak vererek bu korkudan kurtulmaya karar verirler. Bu tekliflerini aslana iletirler. Aslan almaya byk nem verdiinden, bu teklifi nce kabul etmek istemese de sonunda kabul eder. Yiyecek olma sras zayf bir tavana geldiinde tavan, eitli hilelerle aslan kandrp bir kuyuya doru srkler ve hileyle onu kuyuya drr. Hayvanlar bu ekilde aslandan kurtulmu olurlar. Bu konuda, tavann baarsndan dolay tavan verler. Kelile ve Dimnede yaklak iki sayfaya yakn bir yer tutan bu hikyecik, kurnazlkla baarl olunabileceinin bir rnei olarak anlatlr. Mesnevde bu hikyecik, 900 1390 beyitleri arasna yaylmtr. Bu hikyecik anlatlrken aralara baka kssalar da serpitirilmitir. Yazar anlatmak istediklerini, bu hikyecikleri bir alt anlatm basama olarak kullanarak anlatlr. Somut olaylardan, soyut ve derinlik tayan duygu, deer ve olgularn anlatmna geer. Hikyecik baladnda, ncelikle aslana avlanma korkusundan kurtulmak isteyen av hayvanlar, tevekkl temsil ederler. Bunun karlnda aslan almay temsil eder. Yazar burada bu iki konuyu genie bir ekilde tartr ve kendi dnce yaklamna uygun olarak tevekkl, stn bir durumda gsterir. Zaten hikyeciin sonunda da tevekkl temsil eden tavan galip gelir (15).

Mesnev'nin bu tarz, Mevln'nn insan tabiat hakkndaki derin bilgisini ve onun psikolojik kavrayn ortaya koyar. O, hikyelerinde eitli yollarla insann zayf ynleri kadar, fazilet ve erdemini de ustalkla meydana karr. nsann ahlk, sosyal ve insan yn, ahlk tler, tasavvuf kavramlar, eitli hayvan karakteri kullanlarak metaforik bir slupla ifade edilmektedir(16). Bylelikle soyut kavramlar, ifade edilmesi g tasavvuf ve felsef meseleler bu metotla daha anlalabilir bir zemine kavuturulmutur(17).

Mesela bir hikyede, bir gramerci, yetenekleriyle o kadar gururludur ki gramer okumayan (nahivci) bir kaykya 'mrnn yarsnn boa gittiini' syler (1/7);


Nur .H AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


dier bir hikye de dudaklarn ve byn yal bir koyun kuyruu ile yaladktan sonra, arkadalar arasna 'unu bunu yedim' diyerek gelen geveze bir adamn nasl gsteri yaptn (1/8) gzler nne serer. Yine, bir fikri insanlarn kafasna sokmann etkisini gstermek iin, ocuklarn retmene hasta olduunu nasl dndrdkleri (1/9) ile ilgili ilgin bir misal vardr. Baka bir yerde, a gzl bir adamn srt antas ekmekle dolu olduu halde, kpei alktan lyor. Adam kpeine alyor, iir okuyor, hkryor ve bana vuruyor. Ancak, antasndan bir lokma karp kpee vermeyi esirgiyor ve yle diyor: Ekmek, yoldaki bir yolcudan parasz alnamaz. Fakat su, pnarlardan paraszdr (1/10).

Mesnevi, dnrmzn ahlk anlayn ve ahlk yarglarn belirlenmesi konusundaki yaklamn belirginletirmektedir. Bu konuda kulland hayvan karakterlerini inceleyerek bir sonuca varmaktr. Ahlk alan belirginletiren en nemli ynlerden biri insan doasnda olana deil, olmas gerekene iaret eden normatif bir ilim dal olmasdr. Bu ynyle deer bilinci kiinin bilinli ve zgr olarak, kendi vicdanyla, iradesiyle katld bir deerler sistematiini ifade eder. Olmas gerekenle olan arasndaki kartlk insann ahlk sorumluluunu, katlmnn belirginletii ve bylece ahlk gerilimin yaand bir sahadr. Bu ynyle ahlk bir insan baarsdr. nsan, seen, davran belirleyen, iyiye doru, deere doru ynelen bilintir(10). Ahlk deerler, genel bir ifadeyle insan davranlarn iyi veya kt olarak tanmlamamz salayan deerlerdir. Deer felsefesi Greke deer anlamna gelen axios kelimesinden gelen aksiyoloji (axiology) olarak ifade edilmekte ve deerlerin doasn, ltlerini ve metafiziksel statsnn ne olduunu inceleyen bir felsefe disiplini olarak tanmlanmaktadr (18,19).

Ahlk deerler temelde iyi ve kt kavramlar zerinde odaklanmaktadr. Bu yaklam bize iyi ve ktnn mahiyeti zerinde bilgi vermekten ziyade ahlk felsefesinin zerinde farkl teorilerin, tanmlamalarn ekillenecei mmbit bir alma alann belirginletirmektedir(20). yi ve ktnn ne olduu zerinde; haz, fayda, mutluluk, dev, vb eylerle mi tanmlanabilecei tarihi geliim sreci iersinde pek ok ahlk felsefesiyle ilgilenen dnrn zerinde teoriler gelitirdii bir alandr. Deer tr olarak insann varla katt bir bilin boyutudur...deerle bir eyin ayn trden eyler arasnda zel yerinin kastedildii ve bu deerin genellikle olumlu bir renk tad grlr. Bu yerin saptanmas doru bir deerlendirme sonucu bilgisel olarak yaplabildii gibi, ezbere ve birbirinden ok farkl ltler kullanlarak yaplmaya alld da grlyor...deer, eylemlerin ve kiilerin bir zellii olarak karmza kar.(21).

Mevln, ahlk retisinin temel kavramlarn eitli hayvan metaforlar iersinde aktarmaktadr. Mevlnnn bu metodu kullanmasnda Kuran ve Snnetin byk etkisi bulunmaktadr. rnek olarak Bakara sresi 260. ayette geen Kulardan drdn al, onlar kendine altr ayetinin yorumunu gsterebiliriz. Dnrmz, insann tabiatnda ftraten kuvve halinde var olduunu dnd ve kt fiillerinin kayna olarak tanmlad drt tabii huydan bahsederken bunlar yol kesici manev drt ku ifadesiyle dile getirmektedir. etmektedir: ...Bu yol kesen drt kuu ldr!...nk bu ten drt huyun duradr, o huylarn adlar, drt fitneci kutur...Halkn ebed olarak diriliini istersen bu drt om ve kt kuun balarn kes... Drt yol kesen mnev ku, halkn gnln yurt edinmitir...Bu kular, kaz,tavus, kuzgun ve horozdur. Bunlarn ilerdeki benzerleri de drt huydur. Kaz hrstr, horoz ehvet. Makam tavusa benzer, kuzgun dilee.(1/11). Mevln, insan kt eylemlere srkleyen ehvet, kibir, hrs, ok yaama arzusu gibi kt huylarn ortadan kalkmasyla insanda kanaat, sabr, alak gnllk gibi ahlk erdemlerin ortaya kacan ifade etmektedir. Bylelikle insann yetkinlemesi, insan- kamil olmasdr. Mevln insann eitimle ahlk gzellikleri kazanabilecei grndedir. Bu eitimin temel kayna ise Mevlnya gre bu dini merkezli bir eitimdir: Btn Kuran, nefsin ktlklerini anlatmadadr. Mushafa bak da, gr, fakat sende o gz nerde?(1/12) etme, kt davran da alaklarla beraber o da sana boyun esin, teslim olsun.(1/13).

unu bil ki saflar bozup datan aslanla savamak kolaydr, asl aslan nefsini malup edendir(1/14). Grld gibi Mevln Nefse kar verilecek bu mcadelenin zorluunu ifade etmek iin insann bu abasn aslanla yaplacak bir savaa benzetmektedir. nsann ktlklere duar olmas, kiinin ruhunu kirleten, ahlk yetkinlie ulamasna engel olan bir unsur olarak tanmlanmtr. Fakat kii sadece bir tane kt huy sahibi olsa bu onun ahlk yetkinliine engel olabilir mi? Mevln bunu metaforik bir ifadeyle tpk temiz, beyaz bir kt zerine yazlan yazya benzetmektedir: Beyaz bir kda yaz yazarsan o yaz, kda bakar bakmaz okunur. Yazl kda bir yaz yazarsan okunur ama iyi anlalmaz, insan yanlabilir. nk o karalanm kt stne kara yaz yazld m her iki yaz da krleir, hibir mnas kalmaz. O kda nc defa bir ey yazarsan kfirlerin can gibi tamamyla kapkara olur(1/15). Grld gibi iyi huylarn azalmas, kt huylarn, vasflarn artmas kiinin var olan iyiliklerinin de grlmesini engellemekte ve onu ahlk olarak olumsuz bir duruma sokmaktadr. Bu husus Mesnevinin bir baka yerinde ayna metaforuyla tekrar ele alnmaktadr: Nitekim aynann yzne bir ey yazar yahut bir ekil yaparsn,


Nur .H AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ADANA VETERİNER KONTROL VE ARAŞTIRMA …vetkontrol.tarim.gov.tr/adana/Belgeler/dergi...

Documents

Transcript of ADANA VETERİNER KONTROL VE ARAŞTIRMA …vetkontrol.tarim.gov.tr/adana/Belgeler/dergi...