Adab w Hwnar 07 January 2010

8
665 2010/1/7 مة نجشةم ثي) 5068( س�ث�ي، منيب��ةف��ر، ق��ة( ؤم��ان��ةك��ان��يِ روسةري نووسي كة لة نو)ورةم س��و ن�او لة)بةكر شواني( كن و تورك ئؤرهان ثامو مانطة بة كوردي، ئةموة كردووني توركييةس ضاث ورا دةزط�اي ئام لة بؤ جاري دووةوةي ضاثكردنة بةبارةت سةوة.وكرانة بدةب و بة ئةِ وةرطيي-نة شواني با ئةم كتي زؤر بة ورديكي تر طةياند: جاري هونةري راوة.تةوةومةندا ضو ؤمانةكاِ ر كس بةسةر تي نةما، داِ زارةكةميان لة با ي ضاثيوةي ثاش ئةوكارةي بضوري دا بة قةو ياِ اس بر دةزطاي ئار و هةفتةي دووةم ضاثيان بكات بؤ ج�اريةكةمي ي ضاثيث كران. لة دوايب�ردوو ضا اِ روةيونةبووش دواي ببةتيةكان، بة تاي ؤمانِ ري زؤر لةسةروة ينة كؤل ، وتار و لي)بةفر( ؤمانيِ رةران ون خويةطران و ةخنِ ان و روسر نو كارةكا. ردةواميان كرد بةادةران داوا دؤست و بروسةراني زؤربةي نوة بةرهةميشكراي وةك ئان بة وة دةكريبييةرة، يان عة تورك لة فارسيوةخؤ لة توركيية استةوِ من رم كوردي، بةواز جياكي ذي ة ئةمةش ضي م واي م و ثيِ وةردةطيت. بةخشي دةنةكا اِ وةرطي بةشم تةواو)يزةي ثاكيخانةيمؤزة( ؤمانيِ ر بؤ ضاث2010 ي رةتاي سال و سة ك��ردووةك هاوي ؤمانةي ثاموِ ت. ئةم ر ئامادة بي بؤ بةرطوة و لة بةرطة ةوةِ زار كةوتة با2008 . لةن ك��راوةري تةرخا و ب��يةوة بؤ ئةظ،) ةكانيِ كورت بةط وودةجة( ؤمانيِ دواي ر586 ؤماني ثاموكة. ضاثي توركيِ ين رذتر دري هةزار وشة50 ةكةي منيقة كوردي. دةية ةِ ثةر زياترة.)ورةم سو ناومن( ؤمانيِ دةقي ر لة مة بة ئيكي نةري دام هةر خوي ةِ و ب���اوةر لةخانةيمؤزة( كان خؤي لة جؤرةك لة جؤري منوةندةي ئةوة. تة دةبينيدا)يزةي ثاكيرةبي و شتا بة عة ؤمانة هيِ ، ئةم ر دار ئاطاوة.رنةضو فارسي دة كي ؤمانيِ وةي ردنةن خوي ي تا سةرقال س ئي. ئةمةش) نويانيذي( كم بةناوي تري ثامو ت كة وم دةبيه�ات�و ان�ي داِ وةرط�ي ؤذةيِ ث��راميدا ب�ة ئة2010 �ي م ل�ة س�ال ب�ةه�ي�وا. بطةية كي زاني لة خي1952 ي ئؤرهان ثاموك سالوةو لةدايكبو ئةستةنبول�ةداري س�ةرم�اي ة زانكؤي ئةستةنبولي لناسازي بييزياري ئةندادنيدان خوي ي سال يةم م لة سي ، بةندووة خويي رؤذنامةطةريوةو دواتر نا و كؤليذة هي وازي لة كاري ب��وارةش��دا م ل��ةو ، ب��ة �ن�دووة خ�ويخانكردووة بؤي تةر خؤيو كاتةكانيكردووة نة رؤماني يةكةم1982 ي دةب. سالاي ئة دوني رؤماني ك ي كؤمةل ثاشانوةوتة وكردووة بييان بةو جيهان، كة ناوبانطيسيوةو تري نوخشيوة. بةرةوسة نووةكاني وتوي رؤمانة سةركةو ثاموك بةهؤ تي دين خة ضةنوةةكةيةيستة مرؤظانةي وي هةل تي يان خةينرنطخشراوة، ط بة مةزني ثي2006 ي ، كة سالةبدا لة بواري ئةدة) نؤبل( يطرت. وةروس ونودنى رؤمان مر بةسةر ا سالونى ثة ثةربو دواى تيرةنسا ستاى فة ، سةرؤكى ئي كامؤ ئةلبي تي نؤبل طرى خة هةليستةدا شا كى ي ةِ ور يِ لةر �ت ي�ةوي دة ساركؤزى نيكؤ)ورةكان طةثياوة( ستانىِ تيون طؤروة بؤ بان تة تةرمةكةى بطوازي جؤراوجؤري كتي سيكةي كامؤ كة نزي س. ئةلبي لة ثاريةو ضاث وسيوو، فيكر نوي شانؤيي رؤمان، دةقيرةكان لةبوا) نامؤ-الغريب( شي رؤماني بةرهةميو يةكةموةوكردؤتة ب، بؤ ئةو ساتةوةتةوكراوة ضاث و ب1942 ي كة سالوة بورةنسا. لة فةوة طيفان بو ن كتيي فرؤشِ ؤمانة ثر ئةم رتي لة و1913 ي دووةمي سال تشري كامؤ لة مانطي ئةلبيوة، لةدايكبوشيندا هةذارن كي زاني خي زي لةئامي جةزائيوةكةمي ي لة جةنطي1914 ي ئؤكتؤبةري سال باوكي لة مانطيوةةكي نةبوي ندةواري ض خوي كة هيكيذراوةو داينيدا كو جيها1952 ي كة سالرةوسةكرد. ئةم نورةوةي دةكة كاري ثاك ي وني دووةمي سالي كانو4 ، لةخشراوة بة ثي ي تي نؤبل خةاني ل طي ئؤتومبيا بة رووداوي يد سال46 لة تةمةني1960 لة)رانلورما( ستانيِ دا تةرمةكةي لة طؤر ستا ستدا، لةئيدة لة ت لة يةويي ساركؤزي دة ذراوة. نيكؤ ثرؤفانس ني ناوضةيا دواي ثةدا تةرمةكي ك ي ةِ ور ايبةت و لة ريةكي ت بؤنةيورةةي طةرامطتيون، كة ئا ستاني بانِ وة بؤ طؤر تة بطوازي سالية.، ئةميل زؤسؤ، ذان ذاك رؤ ظيكتؤر هؤطؤراني وةكوسة نو س كاترين فرانس ثريذانسي بؤ ئاو لة وتةيةكداوة بةم بؤنةيةنطي ئةو ت دة يةوي دةيوت دةئةو( يطةياند كضي را كامؤيوساوةكاننطي ضة، ياخود دة نييةطيان دةن ت كة كةسانة بيةتييانة كامؤ لةو كةساي ة كة ئةلبي ئاماذةي طةي . جي) ت بيةتييي كؤمةروةين و دادثةي طةزاديطري لة ئا كة بةروة بودا1942 ي . لة سالسراوةجودي نا كي و وسةريةك نو كردووةو وكات بةي دةيوةند ثة دةبي شتةجيس ني ثاري كة لة شاريزةكانواطري بةر ني نهيةكي كة رؤذنامةي)كومبا( رؤذنامةيوسيي دةنورانة سةرجةم ئةو سةروتانةداو، لةو كاتا بو، هةر لةهةمانوةونةدةبوو نييةدا ب كة لةو رؤذنامة نهيوسيي نودةبي كي ئة بي كتياسي سي جطة لة كاري دا سال جةزائيو ش�يِ ش�ؤرزيف. سي ئةفسانةيشاني بةناوني ي لةسةر ي قول دةروونيي شةكة كاريطةريِ وةي شؤرمركاندنة دا ك بةتةنيا ي ي ضةند سال ماوة كةيةك وة ت. بةشي ش هي كامؤ بةجي س وي و، هةلساني تر دةبو بةكة كةل تياو زؤر بة كةمي دةذيةك مليؤن يتي جةزائي كة بة و شيِ ةرامبةر شؤر كامؤ بان خؤي و ذان ثؤل و خاتة نيوة، ناكؤكي دةسرا شةهيد نازمي سؤشيالي شيِ يان لة شؤرطري بةر ش كة ثيرةوة سارتةرجلال( را لة كتي بةئاشك ستةش وي ك��رد، ئةم هةل دة و وسي دةينو1952 ي كة سال)اخييةكةاوة ي ثي-تمرد ا. كامؤ بةروةكاتة دة ةكان زياتر قولوة ناكؤكيي تة ودةكري ب يةكةم-ولرجل اال( رؤمانيوسي ي نو دني سةرقال لة مرجاروة، دوا تة يِ دةطينامةي خؤي كة ذيان ت كة كاري دةبي) ثياو زماندينو بؤ ضةنوةوكراية ضاث و ب1994 ي رؤمانة سال ئةم دراوة.ِ وةرطي2010/1/4 لف ياء ا رؤمانةكانيوةي ضاثكردنة ثاموكوة تة مؤ دةطوازري تةرمي كاوةونةي ضاكبو بةهيوادةب ثرسراوي ئةَ لي) هاديسيامةند( كةَ ضةند رؤذيةكييةو بؤشاي تةواو نيييةندروستي هونةر باري ت ووستكردووة.ا دراري لةناوماند ديةكيةندروستيي بة ترضي زووةكةين هةدة دَ ئومي طةَ اومان و جيوة ن تةَ تازةوة بي كيَ وتينيِ باش و طر هونةريدةب و لة خزمةتكردني ئةَ اتربي زي دةسيدا. كورد هونةردةب و ئة ستا

description

A Kurdish Daily Newspaper Published by PUK Iraqi (Central Media Office)

Transcript of Adab w Hwnar 07 January 2010

665

)5068 ( ثينجشةممة 2010/1/7

رؤم��ان��ةك��ان��ي )ب��ةف��ر، ق���ةآلي س��ث��ي، من نووسةري نووسيين لة كة س��وورة( ن��اوم لة شواني( )بةكر و ثاموكن ئؤرهان تورك مانطة ئةم كوردي، بة كردووني توركييةوة و ضاث ئاراس دةزط��اي لة دووةم جاري بؤ ضاثكردنةوةي بة سةبارةت بآلوكرانةوة. و ئةدةب بة وةرطير شواني-ي بانة كتير ئةم وردي بة زؤر تر جاريركي راطةياند: هونةري ضوومةوةتةوة. رؤمانةكاندا تيركسيت بةسةر ثاش ئةوةي ضاثي يةكةميان لة بازاردا نةما، دةزطاي ئاراس برياري دا بة قةوارةي بضووك هةفتةي و بكات ضاثيان دووةم ج��اري بؤ يةكةمي ضاثي دواي لة كران. ضاث راب��ردوو رؤمانةكان، بة تايبةتيش دواي بآلوبوونةوةي كؤلرينةوةي زؤر لةسةر رؤماني )بةفر(، وتار و ليركارةكامن نووسران و رةخنةطران و خويرنةران و

دؤست و برادةران داوايان كرد بةردةوام مب. وةك ئاشكراية بةرهةمي زؤربةي نووسةراني تورك لة فارسي، يان عةرةبييةوة دةكريرن بة

توركييةوة لة راستةوخؤ من بةآلم كوردي، ذيركي جياواز م واية ئةمةش ضير م و ثير وةردةطير

انةكامن دةبةخشيرت. بة وةرطيرتةواو ثاكيزةيي(شم رؤماني )مؤزةخانةي ضاث بؤ 2010 سالري سةرةتاي و ك��ردووة هاويين ثاموك رؤمانةي ئةم بيرت. ئامادة 2008 كةوتة بازارةوة و لة بةرطةوة بؤ بةرط لة ك��راوة. تةرخان ب��يةوةري و ئةظني بؤ كورةكاني(، و بةط )جةودةت رؤماني دواي دريرذترين رؤماني ثاموكة. ضاثي توركي 586 ثةرةية. دةقة كوردييةكةي من 50 هةزار وشة زياترة. سوورة( ناوم )من رؤماني دةقي لة بة مة ئير خويرنةريركي هةر ب���اوةرةدام لةو )مؤزةخانةي لة خؤي جؤرةكان لة جؤريرك من ئةوةندةي تةوة. دةبينير ثاكيزةيي(دا و عةرةبي بة هيرشتا رؤمانة ئةم مب، ئاطادار

فارسي دةرنةضووة.رؤمانيركي خويرندنةوةي سةرقالري ئيرستا ئةمةش .) نوير )ذياني بةناوي ثاموكم تري

كة دةبيرت داه��ات��ووم ان��ي وةرط��ير ث��رؤذةي ئةجنامي ب��ة 2010دا س��الر��ي ل��ة ب��ةه��ي��وام

بطةيةمن.زانيركي خير لة 1952 سالري ثاموك ئؤرهان لةدايكبووةو ئةستةنبولر س��ةرم��اي��ةداري ئةندازياريي بيناسازيي لة زانكؤي ئةستةنبولر يةمني سالري خويرندنيدا خويرندووة، بةالرم لة سيرناوةو دواتر رؤذنامةطةريي وازي لةو كؤليذة هيرخ��وير��ن��دووة، ب���ةالرم ل��ةو ب��وارةش��دا كاري نةكردووةو كاتةكاني خؤيي تةرخانكردووة بؤ دونياي ئةدةب. سالري 1982 يةكةمني رؤماني رؤماني كؤمةلريرك ثاشان بالروكردووةتةوةو بةو جيهانييان ناوبانطي كة نووسيوة، تري

نووسةرة بةخشيوة.ثاموك بةهؤي رؤمانة سةركةوتووةكاني و هةلرويرستة مرؤظانةييةكةيةوة ضةندين خةالرتي خةالرتي طرنطرتينيان بةخشراوة، ثير مةزني 2006 سالري كة ئةدةبدا، بواري لة (ة )نؤبلر

وةريطرت.

و رؤماننووس مردنى بةسةر سالر ثةجنا ثةربوونى تير دواى هةلرطرى خةالرتي نؤبلر ئةلبير كامؤ، سةرؤكى ئيرستاى فةرةنسا شايستةدا لةريرورةمسيركى دةي��ةوير��ت ساركؤزى نيكؤال تةرمةكةى بطوازيرتةوة بؤ بانتيون طؤرستانى)ثياوة طةورةكان( لة ثاريس. ئةلبير كامؤ كة نزيكةي سي كتيريب جؤراوجؤري لةبوارةكاني رؤمان، دةقي شانؤيي، فيكر نووسيوةو ضاث و بآلوكردؤتةوةو يةكةمني بةرهةميشي رؤماني )الغريب- نامؤ( ئةو ساتة بؤ بآلوكراوةتةوة، و 1942 ضاث سالري كة بووة فةرةنسا. لة بووة طيفان كتيريب ثرفرؤشرتين رؤمانة ئةم ئةلبير كامؤ لة مانطي تشريين دووةمي سالري 1913 لة وآلتي لةدايكبووة، هةذارنشيندا زانيركي خير لةئاميرزي جةزائيو باوكي لة مانطي ئؤكتؤبةري سالري 1914 لة جةنطي يةكةمي نةبووة جيهانيدا كوذراوةو دايكي كة هيض خويرندةوارييةكي 1952 سالري كة نووسةرة ئةم دةكرد. ثاككةرةوةي كاري بةخشراوة، لة 4ي كانووني دووةمي سالري خةآلتي نؤبلري ثيرطياني ئؤتومبيرل رووداوي بة سالريدا 46 تةمةني لة 1960لةدةستدا، لةئيرستادا تةرمةكةي لة طؤرستاني )لورماران( لة لة دةيةويرت نيكؤالي ساركؤزي ذراوة. نير ثرؤفانس ناوضةي كدا تةرمةكي دواي ثةجنا ريرورةمسير لة تايبةت و بؤنةيةكي سالر بطوازيرتةوة بؤ طؤرستاني بانتيون، كة ئارامطةي طةورة نووسةراني وةك ظيكتؤر هؤطؤ، ذان ذاك رؤسؤ، ئةميل زؤالية. بةم بؤنةيةوةو لة وتةيةكدا بؤ ئاذانسي فرانس ثريرس كاترين ئةو دةنطي دةيةويرت دةيوت )ئةو رايطةياند كضي كامؤي كةسانة بيرت كة دةنطيان نيية، ياخود دةنطي ضةوساوةكان

كةسايةتييانة لةو كامؤ ئةلبير كة ئاماذةية جيرطةي بيرت(. بووة كة بةرطري لة ئازاديي طةالن و دادثةروةيي كؤمةآليةتي كردووةو وةك نووسةريركي وجودي ناسراوة. لة سالري 1942دا بة ثةيوةندي دةكات نيشتةجير دةبير ثاريس لة شاري كة نيي بةرطرخيوازةكان رؤذنامةي )كومبا( كة رؤذنامةيةكي نهيردةنووسي سةروتارانةي ئةو سةرجةم كاتانةدا لةو بوو، لةهةمان هةر بآلودةبوونةوة، نييةدا نهير رؤذنامة لةو كة نووسي ئةدةبيي بيركي كتير سياسي كاري لة جطة سالردا جةزائيو ش��ؤرش��ي سيزيف. ئةفسانةي بةناونيشاني دامركاندنةوةي شؤرشةكة كاريطةريي دةروونيي قولري لةسةر وةيةك كة ماوةي ضةند سالريرك بةتةنيا هيرشت. بةشير كامؤ بةجيردةذياو زؤر بة كةمي تيركةلر بةكةساني تر دةبوو، هةلرويرسيت مليؤن يةك وآلتي بة كة جةزائي شؤرشي بةرامبةر كامؤ ثؤل ذان و خؤي وان نير دةخاتة ناكؤكي ناسراوة، شةهيد شؤرشي سؤشياليزمي لة بةرطرييان ثيرشرت كة سارتةرةوة )الرجل كتيريب لة بةئاشكرا هةلرويرستةش ئةم دةك��رد، و دةينووسير 1952 سالري كة ياخييةكة( ثياوة املتمرد- بآلودةكريرتةوة ناكؤكييةكان زياتر قولر دةكاتةوة. كامؤ بةر لة مردني سةرقالري نووسيين رؤماني )الرجل االول- يةكةمني يرتةوة، دواجار ثياو( دةبيرت كة كاريركة ذياننامةي خؤي دةطيرئةم رؤمانة سالري 1994 ضاث و بآلوكرايةوةو بؤ ضةندين زمان

دراوة. وةرطير

الف ياء 2010/1/4

ضاثكردنةوةي رؤمانةكاني ثاموك

تةرمي كامؤ دةطوازريتةوة

بةهيواي ضاكبوونةوةليثرسراوي ئةدةب ضةند رؤذيكة )سيامةند هادي( و هونةر باري تةندروستيي تةواو نييةو بؤشاييةكي

دياري لةناوماندا دروستكردووة.تةندروستييةكي بة زووة هةرضي ئوميددةكةين باش و طروتينيكي تازةوة بيتةوة ناومان و جيطة دةسيت زياتربي لة خزمةتكردني ئةدةب و هونةري

كورديدا.ستايف ئةدةب و هونةر

3 سالي هةذدةهةم- ذمارة )5068( ثينجشةممة )2010/1/7( ضيرؤك

بؤ سةرمةند ذاكاو و سةرجةم دانيشتواني وةرزيك ثينجةم، وةرزي هاتين شار، جةرطربةكاني لةكاولكاريية ليوانليو نزيكرتو تادةهات رةشةبا، و نيوتؤفان لةوةتاي وةرزيك دةبؤوة. نزيكرت هيض ئةوةي بةبي شارة، شارة ئةم سووسةي و ثيبةريت ثةي بوونةوةريك بكات، ساالنة دةردةكةوت، لةطةل هاتين، ئةتكي شاربوو جوانييةكاني هةرضي ئةوكاتةي دةرؤيشت. لييدةداو دةكردو نيو شار دةهات سةرتاثاي بوونةوةراني سةخترتين زةمةني خؤيان دةطوزةراند، زةمةنيك ثر لةنيطةراني سةر ليوارةكاني شيتييت و مةرط. لةيةكةم ضركةساتةكاني طةيشتين هةوالي هاتين ئةمساليدا، وةك رةشةبايةكي بيئؤقرة و ثيشخواردوو هات زيندوييت و جوولة بلي ثيي ئةوةي و سةر و شةقام نيو شةثؤلةكاني لة نةيهيشت. هةبوو شاردا شؤستةكاني هةوالةكة تا طشت كون و كةلةبةري كوضة بةكوضةو مال بة مالي شاري تةي نةكرد، شاري وا بيدةنطييةكي دانةسةكنا. تاقكةرةيةك تاق لةدةنطي داطرت، جطة تر كردبوو دةنطيكي وروكاس كة شاري دةنطيكة دةتطووت بةرطوي، نةدةهاتة بة دةضثينيت و غةيب دةنطةكاني لة شارةدا، ئةم رؤحلةبةريكي طشت طويي ئامسان دي تاويكي يان ئيستا هاكا دةروخيت و هاررة دةكات، شار سةرةوليذ لةطةيشتين تاويك هةردواي دةبيتةوة. خةلك سيخناخي ذاوةذاوي هةوالةكة، ترسناكةدا، كثيية و بيدةنطي بةو دري لةخويندن تاقكةرةكةي تاق دةنطي نيو حةشاماتي شةثؤلةكاني خست. تر هيندةي شةقامةكان و شؤستة دةضووة نيويان غةلبةغةليب خرؤشان، ضاوي و دةم سيماي ئامسان. تاقي ترووسكايي بلي ثيي ئةوةي خةلك ضرثة لة ليشاويك نةدةبينرا. تيياندا ضرثي ثيشبينية بةدةكاني ئةو تؤفانةي دةكرد، زيادي دةهات تا بةريوةية، طواية: كة بةطويدا دةدرا ضرثيك ضرثة ناطةهانة بةالي ئةمسال بةدي وةرزي ثيشرت ساالني تؤفانةكاني بةوينةي و قذي هةرضي تةنيا و بيت تاكو نابيت، تاريك كؤالنة بةساالضووةكاني دارتووة نةمامة برنيتةوة، شار نوتةكةكاني و ريشةكيش ثيطةيشتووةكانيش تازة بكات و بةس، يان ئةو خانووانة خاثوور بكات كة لةترسي كريضييت بةخؤل و دؤ دارعةموودانة ئةو ياخود هةلضنراون، ئةلةكرتيكةكةوة لةزةماني كة تووربدات ئةوتؤ قسةطةليكي بةلكو ضةقيندراون، دونياية بةم كة سةر دةكةوت، بةرطوي قةرز ترةوة لةدونيايةكي نةبوون، تؤقينةرة دميةنة ئةو هةموو كرابوون، جةهةننةميانةيان بةياددا دةهينايةوة كة دةبيسرتان. ئامسانييةكانةوة لةكتيبة منارةي بلندطؤي لة خودا نوينةراني بانطةشةي شاردا مزطةوتةكاني طشت بوو رؤذ دةكرد. حةشريان رؤذي هاتين

بووة رؤذي ئةو فالضي و دةستطرةوانةي ليدةدا رمليان خؤيان بةئارةزووي ثر ئةوساتة ئايندةي ثيشهاتي بؤ بةريوةية. نةهامةتييانةي و كارةسات مامؤستاكان لةقوتاخبانةكانيشدا رةشةكاني تةختة دةكردة ثشتيان دةوتةوة، وانةيان يةك تةنيا و ثؤل ناو لة بوو خؤثاراسنت وانةي ئةويش بةريوةية، بةاليةي ئةو نةهامةتييةكاني خؤثاراسنت لة تؤفان و رةشةبا. دةرطاي شاريش نةخؤشخانةكاني بةيةكي يةك درابوون كلؤم رةش طةورةي بةقفليكي و بة خةتيكي كويف لةسةري هةلكؤلرابوو سةردامنان ثينجةم وةرزي )دواي بةستين لةبري شاريش ذناني بكةن(. قرديلةي سةري كضةكانيان و بةريكردني تةختةي قوتاخبانة، بؤ منالةكانيان بةردةرطا دةهيناية حةمامةكانيان و كؤدةبوونةوة يةكرت لةدةوري و يةكةوة، هةرضي بةسةري دةنا سةريان سةبارةت ثياوةكانيانةوة لة شةوانة بؤ دةيانبيست، تؤفان بةثيشهاتةكاني رؤذ ضاوةرواني ايةوة. دةطي يةكرتيان تؤفان دةركةوتين ساتي رؤذي دوا لة لةخةلكي برسيت نةهامةتييةكاني، و وةهاي ئؤقرةييةكي بي بريبوو، شار خستبووة نيو رووبةرة هةرة تاريكةكاني دةروونيانةوة، كة بةدةر لة هاتين رةشةبا

و تؤفان ئوميديكي تريان نةمابوو. لة بيثايان نةزيفيكي دواي بة دوا قسةكردن، لة ثاش ضاوةروانيةكي ناكام بؤ دةركةوتة و نيشانةكاني هاتين تؤفان، ثيشبينيةك هةرضي ثيش هاتة ساتيك كة كرابوو بؤ ثيشهاتةكاني تؤفان بوونة ئامساندا بة ئاهةكانيان هاوراي و هةل جةرطربتر هاتةثيش كارةساتيك ضوو. تر جةهةنةمي كاولكارييةكان. طشت لة بؤدةكرا. بانطةشة حةشرةي رؤذي لةو دةستطرةوةو لةوةي تر ئةفسووناوي كارةساتيك دةضوون. بؤي فالضييةكان حةقيقةتي لة بوو سةرريذ روويدا هةموو بوو تاعونيك ثةتيي. مةرطي روويدا شار ثيوةي دةناالند، ئةوةي كة ثيشبينييةكان سةرتاثاي لة بةدةربوو لة بوو دوور دةكرا، تؤفانة ئةو بؤ كة بؤ ليدةدرا كة رمالنةي ئةو هةموو وةرزي كة نةهامةتيانةي ئةو ثيشهاتي لةطةل رةش تؤفاني وةرزي ثينجةم، ناخؤشرتين لة وةرزيك دةيهينا. خؤيدا بوو سةرريذ دةطوزةرا، ذيان ساتةكاني كارةساتيك ض واي مةرط. و خوين لة نزيك هاتين وادةي رؤذانةي لةو بوو دؤزةخييةكان، لةسيما جطة دةبؤوة، لة ثربوون كة دةموضاوانةي لةو بةدةر خيسةوخيش، هيض دةموضاويكي ديكةت و نائوميدي لة جطة بةرضاو. نةدةهاتة ئوميد. بلي ثيي نةمابوو حوزن، شتيك كة طةوهةريك تاقانةترين ساتانةدا لةو نةدابوو، لةدةست درةوشانةوةي هيزي ثيشبينيي دةربارةي بوو قسةكردن ثيشهاتةكاني وةرزي ثينجةم. سةرتاثاي شار غةرقي طةردةلووليك لةغةلبة غةلب نووسيين نةزيفةكاني دةمةدا لةو ببوو. جطة طؤظارةكان رؤذنامةو سةررووي شتيكي هةناويان، نيو لةرشانةوةي

تريان نةدةخستة دةرةوةي خؤيان. ثرنائوميديية ساتة لةم ئا كوشندةيةدا، سةرمةندي ذاكاو نةيدةزاني بؤضي بطري، بؤ هةموو سةوزي باخضةكاني و كةروو بة ثارضة يةك كة بطريابا شار داثؤشرابوو، شينكيةكان كؤترة ثةري ثةري ئةو كؤترانةي ئيواران بةطمةطميان بؤ ذاكاو دةدا، هةتا بةدلي سةبوورييان

ماندووي رؤحي بيت ضةند ضركةيةكيش ئةو بؤ بطريابا يان بدات. ثشوويةك شؤستةكاني ساتيك بؤ كة ساوايانة بووبوونة نةدةكرد، ضؤل شاريان ثيداهاتنةوة، بةزةيي بؤ جةستةيةك وةك خؤي ناوي نابوون )طولةسيسة بي

نازةكاني سةرشؤستةكاني شار(. بةعةقلدا نةدةضوو كة ئةوةي دةخستة كةسيكي هةموو روويدةدا، ئةويش خؤي، فةنابووني بةرامبةر بيضوونةوةوة بةرينةي ليشاوة لةو لةماوةيةكي كة دةطرت، سةرضاوةي كةس ضةندةها تووشي كةمدا ئيجطار ئةم بةرضاوي نيشانةيةكي تةنها ببوو. بةلووت ئاو كوشندةية، موسيبةتة بيثةروا بيثسانةوةو هاتنةخوارةوةيةكي دةضووة دةردة ئةم نيشانةكاني بوو. بةالم ثروكي، تاقةت سةر خومارييةكي و يادةوةري هةرضي خومارييةك، ضؤن يادطاريية تال و شيينةكان، برينداري و لووتي بة ئاوو دةبووة بوو، ميهرةباني

تووشبوواندا دةهاتةخوار. ذاكاو لةو ساتة جةرطربانةداو لةطةل بينيين سةرجةمي ئةو نةهامةتيانةدا وةك خؤي لةطةل لةبةرخؤيةوة ديوانةيةك دةدوا، زوو زوو ئةم قسةيةي دةطووتةوة: )شتيك لةوة جةرطربتر و سةخترت نيية، هاورييةكي طياني بةطياني خؤت ببينيت و نةتناسنةوة، شتيك نيية لةوة بةذانرت ضووبيتةوة، بي لة تؤي دؤستيكت تادةهات كردبيتيت(. فةرامؤشي خؤي دةرةوةي لة بةرضاوييةوة بة واقورماوةكان و حةثةساو دةموضاوة زياد و برةو لة سةرليشيواوةكان و بةرةو ناوةكان دةيبيين بوون. بووندا كالبوونةوة دةضوون، ئةو ناوانةي هةموو بووني خةلق دةكرد، هةر لةو كاتةوة كة ئادةم ناوي نابوون هةتا ئيستا، هةر لة ناوي كةسةكانةوة هةتا ناوي هةريةك لة كوضة و كؤالنةكان، لةو نيوةندةدا تةنها تؤخبوونةوة بةرةو دةمةدا لةو شتيك دةكيشا بالي دةهاتيش هةتا و دةضوو بيضوونةوة شاردا، ذياني كؤي بةسةر مؤتةكةيةك وةك بيضوونةوة بوو. ورد رؤحلةبةريكي سةرجةم لةخةيالي تا دةهات دةنطي بوو، و درشيت شاردا ورينةكان كون و قوذبين شاري ثردةكرد، و بيسةرة رستة و حةرف لة دةنطيك ثةردةوازةكان، و ثةرش و بةرةكان قسةطةليك هةرضي ثيي بلي تةعاتوف و لةنيوان كةسةكاندا نةمابوو، ثةيوةنديي ئةوانةشي شانسي دووري ئةو ثةتايةيان دةذيان بيدةنطييةك ، نةطةيشتبووييبة ذيان قسة. نةيدةهينانة خوداش يةكجاري ببووة عةدةميك و بةتاالييةكي ئةم ئينسانةكاني دةبواية بيسةروبن، بووة ضةشنيك بةهةرضي دةظةرة تاقانةترين ورينة كات ئةو ثريبكةنةوة. شتيك بوو بؤ ثركردنةوةي ئةو بؤشايية بةراييةكاني زؤربةي ورينة بيكؤتايية، ثر دةكرد. ضةندة سةختة ذياني شاري لة زةمةنيكي وةهادا كة حةقيقةت ورينة بةدةر شتيكي باسي نةتوانيت و بيت كارةساتيكة ض ئاي بكةيت. ورينة لة تووشي بيضوونةوة نةبووبيت و بتوانيت و هةلبكةيت ضةشنةدا لةم لةشاريكي ساتةكاني زيندةطيت تيثةريت. لة هةموو ئةنديشةتر ثر و سةخترت دي شتيكي لة دةنطة بوو لة شاريكي غةرق ئةوةية دةنطي ثر لة غةلبة غةليب ورينةدا عاشق بيت و لة ناو جةنطي عةشقدا شانسي بة زيندويتيت ثيببةخشريت، طةر يةكثارضة سؤزو موحيبةت نةبيت، طةر ناكاميةكانت

لة زياد طةر ثينةبةخشن، زيندويتيت دةرطايةكي نيو ذيان بة رووتدا نةكرينةوة. ذاكاودابوو، لةبيي هةميشة كة ئةوةي ليي روون بوو ئةمرؤ سبةينييةك نؤرةي ئاوي لةهاتنةخوارةوةي و ديت ئةويش ناشيين يادةوةريية ئةو هةموو لووتي دةرذينة تالةكاني، و خؤش جوان، و دةرماخنانةكان، بةردةم سةر شؤستةي ناشرينرتين شويين نيو دةرذيتة لةويوة زيرابةكاني ناو دةضيتةوة دونياية. ئةم ذير شارو بةرةو خوارووي شار دةبيتةوة، داويين تةركردني لة بةدةر لةويدا خاوكردنةوةي لة جطة جرجةكان، شتيكي شار، نيو ثيسايي ثاشةرؤكي ديكة ناياخنوينيتةوة. واي ضةند بةئازارة ختوورةي لةبةرامبةر بةرطةطرتن نةختوينيتةوة. كةس كة وةها فكريكي لةخةو بةيانيةك نةهامةتيةي لةو ئاي بيضووبيتةوة. خؤت ناوي و هةستيت كويية. نةزاني جبولييت شوينيكدا لة واي ضةند سةخت و بةسؤ و ثرذانة ئةو دةبيتة يادةوةريت يةكثارضة ساتةي كارةساتيكة ض تاريكي. لة رووبةريك ضاوت كراوةبن لة تاريكيدا هيض نةبيين و ثةردة نازكةكاني يادةوةريت خالي بن لة هةورة سيماي نيو جوانةكاني رابردووة

كؤضةرييةكان. بةردةوامي بة بيانة ئةم هةموو و هؤشي سةرمةندا فكر لة ميخيك وةك ئازاريكي ضؤراوطةي ضةقيندرابوون، ئازاريكي ليدةضؤرا، كوشندةيان جةرطربانةي وةها، هاكا ئيستا يا تاويكي هةموو و دةبيت بةر لووتي ئاوي دي ثةيامةي ئةو دةدات، دةست لة بووني كة ثييةتي بؤ زةمةني بيضوونةوة، ئةو هةرضي لة خاليية و بةتال كة ذيانةي رؤحي طرييةكاني لةهةموو رابردووي، ئاوازة و شوين بؤ دةمبا، هةوريين بؤ كة سةبوورييةك تاكة بيدةنطةكان. هةتا كة ئةوةبوو دةبوو، ثيخؤش دلي ئةو تؤماركردني بة بكات دةست زووة هةليطرتووة. يادةوةرييدا لة شتانةي بروايةي ئةو سةر دةهاتة ساتانةدا لةو كة تةنها نووسينة كة يادةوةرييةكان لة دةكات. قووتار بيضوونةوة موسيبةتي زماني و وشة لةوةي دةبوو نيطةران نووسراو دةريانبربيت طةيشتة تاكة ريطاي لة يادةوةريية هةموو ئةم تؤماركردن، قودرةتي كةسدا نيية لةسات بة سات لة تؤماربكريت، سادةدا انةوةي طي فةزاي لةو ساتانةدا زوو زوو لةطةل خؤي دةدواو هةموو ئةم بتوامن )ضؤن دةيطووت حةرف بيذةنطي جامي بة برينداريية برياري بؤية ضيؤكيكةوة(، ناو بكةمة دا هةرضؤنيك بووة غيةتي قةلةم طرتن بةر خؤي بدات، ضونكة دةيزاني زةمةن هيض رةمحيكي ثي ناكات و تاكة دوذمين سةرسةختيةتي، دوذمنيك هيض ئةمانينكي بطاتة نادياردا ساتيكي و لةئان و نيية

سةري بؤ ئةبةد فةناي دةكات. نيو ذياني لة ئةوةي لةثيناو بيضوونةوةدا، ئةو ذيانةي كة ليي روون ئةم ويسيت بة شتيك هيض ئاشكرابوو و طةرانةوة لة جطة بؤية نابيت. دونياي دونياي نووسي، و حةرف مالي بؤ كاغةز، فالتي رووي سةر دوورمةوداي حةرفدا سثييةكاني سيبةرة لةنيو رستةكاندا وشةو غةرقكردوبةنيو خؤي وشةكان خؤلةميشي هةتا شؤربؤوة، هةليان نةمذي، هةتا رستة طوريسييةكان لةملي نةئاآلن و نةياخننكاند، تاكو طشت نةكردن، فةرامؤش يادةوةرييةكاني

لةزينداني الثةرةكان قووتاري نةبوو.

لة وادةي هاتين وةرزي ثينجةمدا

ستار قادر

شيعر2 سالي هةذدةهةم- ذمارة )5068( ثينجشةممة )2010/1/7(

عةلي ثينجويين

نزيكرتين جوانيي لةالي من ئةو جوانييةيةكة لةدوورترين شوينةكاني خةياآل بةريةكةوم

نةك ئةو جوانييةي، كة وةكو كؤنةي بازارلةبةردةست و ثيدا، هةلرذاوةو هةراج دةكري

ثيهةلطرةو خياكةدةست لةفرؤشتين بةرمالةكان هةلطرة

كة ئيمانداريك نةمابي، ئيدي بةرمالةكان بةكي دةفرؤشي..؟ثيهةلطرةو خياكة، نزيكرتين دووريي

بةشوعلةي تةنيايي تؤ نةبيسةدةفة ونبووةكاني بين دةريام، ضؤن بؤ ئةدؤزريتةوة؟

هيض فيشةكيك هيندةي طؤرانيسوي ناخاتة دلةوةو لةخويناوي خؤما نامطةوزيين

كةضي كة ريطا بريندار دةبي ثيويستة بةطؤراني تيماري بكةي

ئةي مةرهةمةكاني برين، كة لةدةمي فيشةكةكاني طؤرانييةوة دةتكيفريام بكةون

ئةوةتا ريطا طيان ئةدات و وابةكؤلةوةضةند سةختة ريطا نةميين، ثيايدا برؤي

ئيدي بةكويدا برؤم، تا جامي طؤرانيي بهينملةنزيكرتين دوورايي، كة دلة

ئيدي بةكويدا برؤم، تا سؤراخي ئةو بةرمالة بكةمكة خةلكي دةلي الي دايكتةو منيش

سةرثةجنةي شايةتوماني فةجريكي برينداري بؤ دةطةريم خؤلةميشي ئةم دووريية

لةناوضاوي نةعنايةكي نوستوودا، ضؤن دةهينريتة سةما..؟ضؤن فيي ريزماني-با- دةكري.

ئاخر من دووريي نيوان مةوداكاني كزةبا كافريان كردوومثيهةلطرة-با-ي بريندار

من نزيكيية طومراكاني دوور لةخؤم طةمارؤيان داومهيلةكاني نزيكي نيواني مةودا دوورةكان

ثريان كردووم لةطومان بةرامبةر شةومنةكاني بةرةبةيانئةم دوور روانينةم بؤ دووريبةكان

سةرمةست و سةودا سةري ئةو دلؤثة ئاوانةيان كردوومكة دةليي زولةتن لةضنط و ثةلي خوادا دةدرةوشينةوة

ضةند جوانة زولةت كة، لةو دووريي دورةوة دةدرةوشيتةوة...!نةك ئةم هةموو رووناكييةي ناو دل، كة هيندة تاريكيان كردووم

نايةلن بةرثيي خؤشم ببينممارةسؤني طةيشتنم بةنزيكرتين دوريي

لةكؤآلنة خويناوييةكاني دةنكي هةنارةوة، دةسيت ثيكرد

بؤية هةميشة دل وةك)كاني باخ( كةف دةكات و رةنطي سورئالي دوورييةكان

لةثةجنةي شايةتومامنةوة، فيضقة دةكةنمةوداي نيوان طشت دوورييةكامن ثيواو ماندوو نةبوومكةضي دووريي نيوان هيلةكاني لةثي دةستم بؤ ناثيوري

سةرةجنامهيلة ري ونكةرةكاني لةثي دةستم، دةمبةنةوة الي دل

كة دل لةناوي ضاوي زةريادا نووستبيت وبؤ ئةبةد زةرياش ثيلووةكاني هةلنةبري

ئيدي دووريي نيوان هيلةكاني لةثي دةستمضؤن كافرم ناكةن... ضؤن؟

السايي تؤم كردةوة، ئيالهيالسايي تؤ مببورة..

ضووم بؤ ناو ئةو بةلةمانةي كة هةرطيزدةريايان نةبينيوةو ناشتوانن سةول ليبدةن

بؤ ئةوةي هةميشة ئاو لةضاوما وشك نةكاتوانةبواية ضؤن دةمتواني بؤ هةميشة، ئاو، لةناو ضاوما بروينم؟

لةناو ئةو ديبةرانةدا، بؤ هةتا هةتاية نوستمئاخر بيب سةوز تياياندا ثونطة ثةلكي نةهاتووة، بةخةيالياندا هةرطيز كة

ئةطةر وام نةكردايةئةم هةموو باخي ثونطةية، لةناو رؤمحا ضؤن سةوز دةبوو؟

سيحري دووري و بةيةكنةطةيشنتهةر خؤت دةزاني ض جوانييةكي جاويدة...!

بؤية ئةو دووريي دوورةت ليطرتيبؤ ئةوةي تاهةتاية، لةدلانا سةوز بيت و سةوزيش بوويت

ئةوثةري ئةوثةرينةكانت ليطرتيضاومانت هةلفراند بؤ دوورترين دووريي

تا، لةنزيكرتين دووريدا خؤت سةوزكةيتكة دلان بوو... ئيالهي

عومريكي توالني لةناو باخي زةيتونا شةوم رؤذ دةكردةوة تا بؤنيان بكةم و دةستم بةريان بكةوي

هيندة، لةناويانا دةمامةوةضنط و ثلم زةيتونيان لي دةضؤراو طةآلي زةيتونةكانيش تةنيايي من

ئةوان ضاويان ليكنةناو نةنوسنتمنيش دةستبةرداري رواني نةبووم بؤيان

ئاخر ضؤن كافرنامبلةدوورترين دووراييةكانا بؤني زةيتومن كرد

نةك ئةو باخة زةيتونانةي، تياياندا ثي بووبووم بيكردنةوة، لةضاوي زةيتون ئاساي عيسابؤني حةقيقي زةيتون دينيتة ناو لومتةوةو

طةآلي دوورترين زةيتوني دنيا، لةنزيكرتين دووريدا، سةوز دةكا كة دلة

ئيدي ضؤن نةليم نزيكرتين دووريي درةنطة ثيهةلطرة مببورة.. ئيالهي، كة دةليم

تةنيا كاتي كة ناتوامن تؤم تيا خؤشبويت ئةو كاتةيةكة نزيك دةبيتةوةو كيوي تور دةسوتيين

ئةو نزيكبوونةوةيةت نةك سةوزت ناكات، لةناومابةلكو دوورييةكي جاويد، لةمنا دةكوذيت

بؤ نزيك بوويتةوة، لةو كيوة جوانة.. ئيالهي بؤ؟باهةر كلي خةيال بوايةو ضاوي خةيالان ثي برشتاية

ئيدي لةو جارةوة، ليت عاجز بووم و الساييم نةكرديتةوة بةهةركليك ضاو بريذيت

تازة رواني داي لةشةقةي بال و رؤي..رؤشت و هةرطيز ناطةريتةوة، بؤ ناو بينايي

ئيدي تازة تةماشاكردني باخي طيالس ض سةفايةكي هةية ...؟رواني ئةو كاتة لةناو كةمالي جوانيداية

كة مالي ضاو بةجيديلي و لةناو باخي بةيبوونداون دةبيت و بؤ ئةبةد ناطةريتةوة

ئةو هةموو طلةمان هيناو يارميان ثيكردتا دةستمان لةضمكيكي مناليي طي بيب

ئةو هةموو خؤلةمان هيناو بةسةرخؤماندا كرد تا تةفسيي بؤ تينوييت بكةين

درةنط زانيمان كة منداليي ئةوة نيية، كة دةستمان بةريدةكةويبةلكو ئةوةية، كة دةستمان ثيي راناطا

طةمة كردن بةم طلمتكة طآلنةيارييةكي طةوجانةية، لةطةل ئةم نزيكيية فريودةرانةداكة خؤل هيندة بي ئةرزش بيت و نةتواني وةكو خودا

ئةو دووريي دوورييةمان ليبطريضؤن دةتواني تةفسيي تينوييت بكةين...؟

درةنط زانيمان دةنا زوو ثييان وتيطلي دوور دةرمانة دوور.........

دةيان شةو لةناو باخي بةرسيلةدا غةرق بووم و سةوز سةوز ضومةتةوةوةك ضؤن دةنكي قةزوان شيتانة سةما دةكا، لةبةر تريفةي مانطدا

ئاوا سةمام كردووةبةآلم سةمام بؤ ئةو بةرسيالنة نةدةكرد

كة لةنزيكي نزيكمةوة بوون و ضواردةوريان تةنيبوومسةماو سؤراغ و سةوداسةريم بؤ ئةو بةرسيلةية بوو، كة ثيدةضوو

لةثيضيكي نزيكرتين دوورايي ئةم باخةدا، خؤي حةشار دابيئيدي بؤضي نةليم

نزيكرتين دووريي درةنطة ثيهةلطرة رؤذي هةزار جار ضنطةكامن ثر دةكةم لةبةرد

بةبةردةكاني هةلاقؤشةوةكةضي هةست بة بةردبوونيان ناكةم

تةنيا هةستم بةو بةردة كرد، كة لةو دووريي دوورةوة هات و بلوري خةيالي ثيكاو وردو خاشي كرد

تازة خةيال بةم شثرزةيي و هةلرذاوييةيةوة تازة خةيال بةم هةموو خوين و بريندارييةيةوة

ئاخر خةيال ضؤن كؤدةكريتةوة.. ضؤن؟ئيوة ثيم بلي... ئيوة

ئةوةي من سؤراغي دةكةم رؤحي ئاوةئةوةي دةست و دةميشم تةر دةكا، لةم نزيكي نزيكةوة

جةنازةي جيماوي ئاوة، كة هةرطيز تينويتيم ناشكيينئةم جارة، كة هةور دايكرد، هةرطيز بي لةخؤشبوونةوة ناكا

من لةضاوي تةري تاوسةكانةوة، بينيمض الفاوو رةهيلةيةكي ترسناك بةريوةية

كةضي ئيوة، نويذ بؤ وشكة سالي و باريين باران دةكةن.

نزيكرتين دووريي...

درةنطة ثيهةلطرة

5 سالي هةذدةهةم- ذمارة )5068( ثينجشةممة )2010/1/7( وتار

و: سةآلح عومةر

نةخويندةوارةكان كةم رؤشنبريتر نني

ئامانج لةم كتيبة بةدواداضووني ذياني خؤمة كة رةنطة لةسالةكاني دواتردا بيب بةضةند بةرطي. هةروةها كتيب وةك شارةزاييةكي بنةرةتي مانا بةخش دةخاتة روو. ئةمةي ليكؤلينةوةيةكي نة دةك��ةم باسي من ثةروةردة بؤ ثرؤطراميكة نة و رةخنةيي كردني دةرووني مرؤظ، بةلكو دةرئةجنامي ئةو خؤي كتيب دةروونة. ئةزموونةكاني باوةرة جيطريةية كة دةبي خويندنةوة الي مرؤظ كةمرتو كةمرت ببيتةوة نةك زؤرتربي. ئةو بةليسيت ضاوثياخشاندنيكة دواجار كتيبانةي كة لةكؤتايي كتيبةكةدا هاتووة. من تؤذةر نيم تا حةماسةتي كتيبم هةبي، رؤشنبري، تةواو رؤشنبرييكي حةماسةتي بةآلم لةطةل ئةوةشدا طومان لةوةدا نيية لةو ث��رتة خويندوومةتةوة ئ��ةوةي كة دةلي هةبووة. بؤم سووديان كتيبانةي كتيب خةلك 1/5ي تةنيا لةئةمريكادا دةخويننةوة، هةتا ئةم ذمارة كةمةش ثرت دةخويننةوة. كتيب بي ثيويست لةوةي كةميش وا ريكدةكةوي ئةمانة بةدانايي و ثريةتي ذيان بةسةر ببةن. هةميشة كتييب دةخولقينن. ط��ؤران كة هةية شؤرطريي مانابةخش كتيبانة ئ��ةم دةل���ي وةك كتيبانة ئ��ةم بيطومان وات�����ادارن. و لةيةك لةماوةي دوور و ذمارةيةكي كةمن بآلوكراونةتةوة، بةآلم ئةو مرؤظة بة بةختة لةو كتيبانةي دةست لةذياندا هةنديك كة بكةوي شايةني باسةو ثيمواية ئةم كتيبانة ئةقلي تةواوي بةسةر كة جؤرانةني ئةو شاراوةن خؤراكيكي بةلكو زالن، خةلكدا كة خةلكي كةم بةهرة تري دةكةن، بةآلم جادة مرؤظةكاني ئارةزووي ضؤن دةزانن بةالي خؤياندا رادةكيشن. هةر ئةم قةوارة ئةم كة لةجادةدا ئةدةبيشة طةورةيةي مةسةلةيةكة طةياندو بةمن بريؤكةيةي ضارة ناكري- ئاي لةم سةرسورمانة! كة تواناي كتيبة ئةم رادةي��ةك ض تا دةل��ي: هةية كاريطةر بي بؤ شاردنةوةي ئةو برة عةلةفة كةم نرخةي بةسةرماندا دةباري؟ نةبي تيدا طوماني ئةمرؤ كة شيت تةنيا لةناوماندا نةخويندةوارةكان كة ئةوةية يا زانياريي ئةطةر رؤشنبريترني. كةم دةطةريي، بةدوايدا كة بي شيت دانايي ئةوا وا ضاكرتة يةكسةر بؤ سةرضاوةكانيان يا ت���ؤذةر، س��ةرض��اوة ةش��دا ل��ري بضي، قةديسةكان يا مامؤستا يا فةيلةسووف،

ني، بةلكو خودي ذيان سةرضاوةية، واتا بؤ ئةمة ذي��ان. راستةوخؤي ئةزمووني هونةريش هةرواية. ئةوكاتةي دةليم ذيان،

ئةوا بؤم هةية مامؤستاكان وةال بنيم.

بةرلةوةي خؤمان خبةينة ئاوةوةجؤريكي هةلطري خؤمدا لةزةيين من ئاشناين، ثيي ئةمرؤ ذيانةي لةو ترم لة لؤرنس( ه. )د. ئةوةي وةك جؤريكي )places estrucan( باسي دةكات. يا ئةوةي )هينري ئاراخر( كة لة )ئةو كاتةي ثاكيزةكة حوكمي جيهاني بةرائةتي كرد( باسي دةكات. لةم سةردةمانةدا كة ثيمان هةمووشيت بؤ ك��ورت ري��رةوي��ك��ي واي��ة كة ثيويست وان��ةي طةورةترين هةية، ريطا زةمحةترتين كة ئةوةية ببي فريي ئاسانرتينيانة. دريذدا ثيشربكييةكي لة هةموو ئةو كتيبانةش كة ثيشكةش كراون زيندوون، رازيكةرو زؤر وادةركةوتون و

هةركةسي كة ل��ةوان��ةي كةمن بريكي بتواني سووديان لي ببيين. هةموو تيؤرة ناديار بريؤكةيةكي لةسةر ثةروةردةكان لةسةر ئيمة دةبي دةلي: كة بنياتنراون لةوةي بةر ببي مةلةواني فريي زةوي خؤمان بهاويينة ناو ئاو. ئةم بريؤكةية يا وةك دةسةثي، هونةريشدا بةسةر تيؤرة ضؤن بةسةر مةعريفةشدا دةسةثي. خةلك هيشتا فريي ئةوة دةبن ضؤن لةليكؤلينةوة بةرهةم دي كةساني بةرهةمي لةسةر ئةوةي بؤ نةك دابريذن ثالن دابهيننن، بةرجةستةي بكةن. مرؤظ لةجياتي ئةوةي لةناوجةرطةي ذياندا فريبكري، لةثؤلةكاني قوتابيان تائيستا دةكري. فري قوتاخبانة منوونةي وايان ثي دةدري كة طواية لةطةل دةطوجني، زيرةكيةك و ميزاج هةموو ئةندازيارو نيية سةرسورمان جيي بؤية ضاكرت بيت بةرهةم ثيشةسازي شارةزاي بهينن. ب��ةره��ةم ش��ي��وةك��اران ل���ةوةي

كتيبدا لةطةل رووبةرووبوونةوةم ثيمواية دياردةكاني لةطةل لةرووبةرووبوونةوةم دي��ك��ةي ذي��ان ي��ا ب��ريو ب���اوةر دةض��ي. لةيةك. داب��راو نةك تيكةلن هةمووشيان تةنيا بةم ماناي نةك مانايةكي دي، كتيب و درةخت وةك لةذيان، بةشيك دةبيتة ئةسترية، يا ثاشةرؤكان! دذايةتيم لةطةل خودي كتيبدا نيية. هةروةها نووسةرانيش دانانيم. جياواز ريزبةندييةكي لةهيض ضونكة ئةوانيش وةك هةر مرؤظيكي ديكة ئةوةي تةنيا نةخراثرت. نةباشرتن وان، توانيويانة كة ئةوةية دةكاتةوة جيايان هةموو وةك بةكاربينن، خؤيان تواناكاني مرؤظةكاني ديكة، ئةطةر ئيستاو دواتريش ئةوا تويذيكن، كة بكةم لي بةرطرييان كة ري��زةي ثايةو ئةو كة ئةوةية لةبةر بياندرييت، نةتوانراوة هةيانيب، دةبواية حالةتةكاندا ل��ةزؤرب��ةي مةزنةكانيان

بوونةتة قورباني.

خوينةريك كة بكةم خؤم سةيريكي با بووم حةزم لةوة بوو مرؤظ لةدارستانيكدا نةبوو ئ���ةوة ئاماجنيشم ب���ربي، ري ئاماجنم بةلكو بذيم، لةدارستانةكةدا قةناعةتي لةودارستانة! بوو دةرض��وون لةم ناكات ثيويست كة ئةوةية جيطريم دارستانةي كتيبدا بذيم. ئةمةش كةمرتين رةنطة ب��ةآلم بطوتري. ل��ةب��ارةي شتة يارمةتيدةربي، كتيب ناكري ئايا بثرسي: و درك لةناو ريطا بريين بؤ بي بةديليك

دالةكاندا.دوور زؤر ط��وت��ووي��ةت��ي: ناثليؤن دةضن. ك��وي بؤ تابزانن م��ةك��ةون��ةوة، das nira ئاماجني يةكةمي ئةم بةرهةمة dlavanee ،sait aui cegui lion

.aggen vent it out

تاوانبارم بة الدانئةوةية كة كوجني بدؤزيتةوة، ضونكة دةمزاني ثيشرتيش ثييةتي. ثيويستمان بةضؤكدا بةآلم مةحالة، ئةمة بةديهيناني ديم تا سوثاسي هةموو ثنضكة طيايي بكةم لةم ئةوةي بكةمةوة. بةرز سةرةكةي و رادةكيشي، سةرجنم هودةيةدا بي كارة ئيمة بةطشيت لةراستيدا زؤر كةم لةبارةي ئةو كاريطةريانة دةزاني كة ذياني نووسةر، بةرهةمةكاني دةخولقيين، بةآلم رةخنةطر دةسيت لةخؤباييةكةييةوة لةبريوباوةرة دةباتةوة ئةمة راستةقينةي وي��ن��ةي هةرضةند و كردني ثي درك هةموو ثشت كة نيية دوور ئةوا ببيين، راستطؤ خؤي شيوةيةكي ديكةي بةوينةكة بةخشي بي، يا بي خؤوةثيضان دةردةض��ي لةوة كة

بةشاراوةيي هاتيب.

س��اي��ك��ؤل��ؤذي��س��يت ت���اك رةه��ةن��د لةتةمومذاوي شتةكان بؤ لةسةيركردني وةك من نالي. ثرت بةرهةمةكة كردني منيش ريساية، لةم نيم ب��ةدةر دان��ةري بةطؤرين و الدان تاوانبارم، كة طؤريين روو و رووخساري حةقيقةتة، ئةطةر حةقيقةت بووني هةبي، ماندوو بووني ئةقل و هؤش الم بةسةر ضوو، بوو بةهةلةيةك لةاليةكي ئيلهام اليةنطري من طواية كة ديكةدا، حةقيقةت و جواني لةالي لةوةي بووم. هةميشة تةواويي و طوجنان و دانايي و

ثةرةسةندوو بوومب.تازة بةياناتي ليستيك بةرهةمدا لةم دةربرين ب��ريورا شيكردنةوةو بؤ ه��ةن لةبارةيانةوة. يا قبول كردنيان و ضيذ لي نةمتواني من كة سروشتية وةرطرتنيان، بنووسم كتيبانة ئةو هةموو لةسةر بي كة ئةوانةش هةتا خويندومنةتةوة كة لةسةر دا بريارم بةآلم رةزامةندين، جيي و ن��ووس��ةران و كتيب لةسةر نووسي لةم ئ��ةوةي بؤ مب، ب��ةردةوام بايةخيان ئةركة ببينم كة هيض سوثاسيكي بةدواوة نايي. ئةركي داناني هةموو ئةو كتيبانةي ثي ضيذيان و خويندومنةتةوة لةبريمن شك شيتيش دانةريكي هيض بةخشيووم.

نابةم هةولي ئةمة بدات.

رةنطة ليستةكة ثرت سةرم لي بشيويين و تيكةل و ثيكةليم الدروست بكات، بةآلم دةزانن ئةوانةي نيية، ئةوة ئاماجنةكةي ضؤن دةشزانن دةخويننةوة، مرؤظ ضؤن كتيب بؤية دةخويننةوة، كتيبةكاني

لةخؤي دةدوي.

بريةوةرييةكان طرنط ننيaonralism ل��ةب��ارةي ن��ووس��ي

دةقيك جوير دي جولي دةلي: طؤتي دا كة دةهينيتةوة بةمنوونة نووسينة لةم ئةم لةناواخين دةبةخشي: ماناية ئةم راب��ردوو بؤ رةس��ةن سؤزيكي كتيبةدا رابردووةكة خودي بؤ سؤزة ئةم هةية، دةردةك��ةوي، وا جار هةندي وةك نيية ئ��ةم سؤزةش ه��ةروةه��ا ط��ةران��دن��ةوةي يا بطةريندريتةوة زةمحةتة كة نيية ئةو بؤ بةلكو سؤزيكة بيتةوة، وةدةست تا ذياوي تييدا بةتةواوي ساتانةي ضركة

ئةوثةري. لةتيكةآلو هةنديار ضركةساتانة ئةو هةندي دةردةك��ةوي. كتيب لةطةل بوون ثياوو لةو بوونةوة بةنزيك ديش جاري دةيانبينم ي��ا دةك���ةم هةست ذن��ان��ةي دةبيتة جار هةندي كة زيندوون، كتييب منداالنةي ئ��ةو هاورييةتي بؤ سؤزيك كتيب دواتر و ذياوم لةطةليان لةرابردوو دروست لةنيوامنان ثةيوةندي بةهيزترين ئةم بنيي بةوةدا دان دةبي لريةدا كرد. بريةوةريانة هةرضةند رؤشن و وروذاو بن، رؤذانةي ئةو بةقةدةر ني طرنط شتيكي بةطؤشت شةبةنطة ئةم هاورييةتي بة ئةو ب���ردوون. بةسةرمان داث��ؤش��راوان��ة مندالن، ئةمرؤش هةر تا منداآلنة الي من بزر لةبريكراوةكانيان ناوة لةثشت بةآلم كارني، ئةدين باول، جؤني وةك: بوون- دون... جيمي و جؤن دي��ردون، ليستةر نةمبيين كاتي هيض ئةوانةي دواي��ي. تا ئارةزووي يا هةلطري، كتييب يةكيكيان كارةكة، ئاماجني ئةمةية هةبي. كتييب بةتةواوي منيش طولتري، بيلي طوتي جا باوةرم واية كة سؤزي راستةقينة هةميشة داهيناني هؤي دةبيتة بةرهةمهينةرةو طةراندنةوةي تةنيا ئةطةر ن��وي. شيت يا بي كتيب بةشيوةي جا بي، راب��ردوو

كةس و رووداو. ئةو كاتة كارةكةم بيهودةو بي سوود و ساردو سرو مردوو دةردةضي، وةك ئيستا وا ديتة بةرضاو. ئةو كاتةش تةنيا دةبيتة دةخاتة كتيب دوايي و ناونيشاني ضةند هةندي بؤ رةنطة ئةمة ليستةكةوة. كردنةوةو بؤ بةكليلي ب��يب ناسك روح كة زيندووةكان ساتة ضركة بة شادبوون جي رابردووةوة لةثشت خؤشييان ضيذو

هيشتووة.

سةرضاوة:

جريدة املدي/ املدي الثقايفو: بؤ عةرةبي/ ياسني طه حافظ.

ئا/ ضرؤ فازل

وتةي شيوةكاري طةورةي روسيا دوايةمي بوو: ئةمة فاسيلي سؤريكؤف ثيش مردني )من بةرةو جيهاني لةبريكراوةكان دةرؤم(، بةآلم ئةم شيوةكارة مةزنةي روسيا هةرطيز لةبري نةكرا، هةروةك بةرهةمةكانيشي لةبري نةكران كة ثرن لةو تابلؤيانةي بوونةتة مايةي رةخنةطراني هونةرو عاشقاني سةرجني وةكو تابلؤكاني و شيوةكاري هونةريي نيشانةطرةوةكة، لةسيدارةداني )بةياني ئةلث، لةضياكاني سؤفؤرؤف ثةرينةوةي نابينا ضاك دةكاتةوة، مؤرؤزؤفاي يةسووع هونةري ديارةكاني ب��ةالث��ةرة خ��ان��ةدان(

شيوةكاريي دادةنرين لةروسيادا.

دوور لةمةرجة ئةكادميييةكانسؤريكؤف هةر لةسةرةتاي كاري هونةرييةوة دةستيثيكرد، ميذووييةكانةوة لةبابةتة كة

ئةكادميييةكان لةمةرجة دوور دةدا هةولي رؤذان���ةو ذي��ان��ي وردةك��اري��ي و كاربكات جلوبةرطي زةخرةفةو بيناو شيوازةكاني راستطؤيي و ميذوو رةسانايةتي و ميللي لةبةرئةوة دةردةك��ةوي��ت. لةكارةكانيدا بةردةوام و زؤر بةسةر هةرميةكاني روسيادا طةراوة، ئةمة جطة لةوةي سةرداني هةريةك سويسراو نةمساو فةرةنساو لةئةلانياو ذمارةيةكي ك��ردووةو ئيسثانياي ئيتالياو كؤكردؤتةوةو وي��ن��ةي و هيلكاري زؤر

رةنطدانةوةيان لةتابلؤكانيدا هةبووة.

كورتةيةك لةذيانيلةشاري 1848 سالي سؤريكؤف فاسيلي لةدايكبووة، سيربيا كراسنؤيارسك-ي هونةري خويندني بؤ زؤري ثةرؤشيي شيوةكاريي وايليكردووة بضيت بؤ ثرتسبؤرط هونةرة بةئةكادميياي بكات ثةيوةنديي و دا 1875-1869 لةماوةي جوانةكانةوةو 1877 سالي ثاشان خويندويةتي، لةوي ك��ردووة ثةيوةنديي مؤسكؤو بؤ ض��ووة

طةرؤكةكانةوةو ثيشانطة بةكؤمةلةي ميذوويية لةتابلؤ هةنديك م��اوةي��ةدا لةو بةقوولي تيايدا كيشاوةو بةناوبانطةكاني راستطؤ ميذوونوووسيكي وةكو بابةتيانة و هيزةكان ملمالنيي و ميذوو كارةساتةكاني هةروةها ط��ةورة، بوترسي لةسةردةمي سةردةمي دووبةرةكي و ئاذاوةو دابةشبووني ساآلني لةروسياو ئةرسةدؤكسي كةنيسةي وينا جةماوةرييةكاني شؤرشة بزووتنةوةو ميللةت كارةكانيدا لةسةرجةم ك��ردووة، بةشيوازي و ن دةط���ري س��ةرةك��ي رؤل���ي روسيا نةتةوةي و دةردةك���ةون جياجيا دةردةخةن. هةروةها كةسيتيية ثرشنطدارو سؤريكؤفيان س��ةرجن��ي ب��ةه��ي��زةك��ان ياخييةكةي رؤحة لةريطةيانةوة راكيشاوةو بةرةنطاريي لةسةر سووربوونيان و طةل )نيشانةطرةوة ل��ةوان��ةش ن��ي��ش��ان��داوة، )بةياني لةتابلؤي كة س��وورةك��ة(ي ريش كةسييت نيشانةطرةوةكة(و لةسيدارةداني خانةدان( )مؤرؤزؤفاي لةتابلؤي مؤرؤزؤفا لةطةل بووةو ئةرسةدؤكسي خامنيكي كة راوةدوونانانةي و توندوتيذي هةموو ئةو

رووبةرووي بؤتةوة، وازي لةبنةماكاني ديين خؤي نةهيناوة.

باري دةروونيي ئالؤز

سالي 1888و دواي كؤضي دوايي لةناكاوي باريكي تووشي سؤريكؤف هاوسةرةكةي، كاتيي بةشيوةيةكي بوو، خراث دةرووني لةكيشاني تابلؤ داهينةرانةكاني وةستا، بةآلم )يةسووع كة نوي بةتابلؤيةكي ئةوة دواي نيو هاتةوة بوو، دةكاتةوة( ضاك نابينا بوارةكةوةو ثاش ئةوةي لةبارة دةروونيية ئالؤزةكةي رزطاري بوو ئةو تابلؤيةي كيشاو بووة نيشانة بؤ ضاك بوونةوةو هةستانةوة نةوةدةكاني لةسةرةتاي ئ��ازار. ل��ةدواي سةدةي نؤزدةيةمدا، طةشتيكي بؤ سيربياي خؤشبةخيت هةسيت لةوي كردو نيشتماني ئةم طةرايةوةو بؤ ذياني خؤشةويسيت و هةستةشي لةكارة تازةكةيدا رةنطي دايةوة شارة )شكاندني بةناوي بوو تابلؤيةك كة سةهؤلييةكة(. ثاش ئةويش ضةندين تابلؤي ميذوويي بابةتةكانيان كة بةدواداهات تري

بوون.

تابلؤي ميذوويي و ثؤرتريتتابلؤ ل���ةط���ةل س��ؤري��ك��ؤف ف��اس��ي��ل��ي ثؤرترييت تابلؤي ضةندين ميذووييةكاندا، لةرةخنةطران هةنديك دةكيشا، ناوازةشي لةثؤرتريتةكاني هةنديك دةتوانريت دةلي كة وينةي خامناني كيشاوة، بةراورد بكرين لةرؤمانة دؤيستؤيظسكي بةثالةوانةكاني باري كة رووةوة ل��ةو بةناوبانطةكانيدا

بريكردنةوةكانيان و خامنان دةروون��ي��ي لةسالي وينةكيش دةردةخ��ات. بةئاشكرا تابلؤ ك���ردووةو دواي���ي كؤضي 1916دا مؤسكؤ لةطالرييةكاني بةناوبانطةكاني هونةريي سامانيكي بوونةتة و ثاريزراون جواني طةلي روسياو بةشيك لةكلتوورةكةي لةمؤسكؤ هونةرييش ثةميانطةيةكي و

بةناوي ئةوةوة ناونراوة.

هينري ميللةرو طفتوطؤيةكي هيمنانة لة كتييب: ثيشةكيي كتيب لة ذيامندا

فاسيلي سؤريكؤف، شيوةكارة مةزنةكةي روسيا

هينري ميللةر

ليكؤلينةوة4 سالي هةذدةهةم- ذمارة )5068( ثينجشةممة )2010/1/7(

سةبوور عةبدولكةريم )شكار(

لةحاليكى حللةلللاج وةك مللةحللوى لةت باسى ئلللةوةى، ثللاش عللارفللانللةدا لةاليةن دةكللات سينةى كردنى لللةت عرفانى بةكتيبى سينةى و يلللارةوة شيخ راز(ى )طولشةنى بةناوبانط دةضوينى)1(، شةبستةرى مةمحودى منيةتى( )هةلطرتنى داواى بةرةو ئةمة درةختى لةمن، بيبة دةليت: و دةبات )م���ن���ى( ل��ةع��ن��ةت��ةب��ةرى/ ي��ةع��ن��ى بكة ليةدا ئيحترياز. ئةنانيةت و لةكيرب البردنى داواى حةلاج، وةك مةحوى بةبةرى )منى( بةرى و دةكللات )منى( ليةدا وادةزانني كة لةعنةت، درةختى ئادةم كة درةختةى، ئةو بؤ ئاماذةية بةدرةختى جاويدانى و ذيانى هةميشةيى زانى شوبهاندووة، كة زؤر شوبهاندنيكى مرؤظ بلى دةيللةويللت مةحوى جوانة، و خؤيةتى )منى( بؤ هةوليكى هةموو وادةزانيت بةسةنتةركردنى )من( لةذياندا بؤى دواتر كةضى دةكات، بةختةوةرى ىل تللاىل بةريكى ض كة دةردةكللةويللت لةديرى مةحوى بللةالم دةدوريللتللةوة. سؤفيطةرى، بلللةرةو زيللاتللر دووةملللدا دةروون تةزكيةى ثوختكردنةوةو واتة دادةبةزيت و كةميك لةعرفانى حةلاجيانة شةرحى بةوةى دووردةكةويتةوة)2(، مةسةلةكة دةكات بة: يةعنى بكة لةكيرب

و ئةنانيةت ئيحتياز.

مةحوى و حةجحةلاج وةك مللةحللوى هللةروةهللا سللةيللرى مللةسللةلللةى حللةج دةكلللات و سيبةرى دنيابينيي حةلاج لةو رووةوة با سةفةر واية ثيى و دةبينريت لةالى بيت سةفةر ئةطةر بيت، حةجيش بؤ لةشوين بؤ شوين نةك خواى شوين، ئةوا بابؤ نيية، جائيز سةفةر نيية: جائيز فةقةط بوومة/ بةرو لةم بى، حةرةم ئاووطل نةصيبى زجن���ريى م��ةج��ذوب��ى

ضبكا؟)3(دةليت، ثيمان لللليةدا مللةحللوى ئةطةر خاك و بووم )مةككة( تؤ هةلبطرى لةخاك و بووم )كوردستان(، ئةواسةفةر جائيز نيية، واتة بةديويكى تردا مةحوى ئايا بني ثةرست شوين نابى دةليت، مةككة بيت يان كوردستان، بةلكو دةبيت تؤ سةفةر بؤالى يار )خوا( بكةيت. هةر تيوانينة قول و عرفانيية، مةحوى ئةم واتة ئةوة دةبات، كة الى )جى( بةرةو كة ئللةوةيللة، راستةقينة، )شللويللن(ى هةلبيت: تيدا خودايى عيشقى خؤرى لةهةرجييةك هةل خورشيدى عيشقى عةقلى ئةطةر )م��ةح��وى(/ رؤخ��ان ط��ول

ببى، لةو جيطة ئاونطى عةقل ضبكا؟لللليةدا مللةحللوى دةطللةريللتللةوة بؤ دواليزمةى عةقل و عيشق كة الى عارفان ثيى و هةميشةيية مشتومرى جيطةى طول عيشقى خللؤرى هةركاتيك وايللة، مةحوى ئةطةر ئيرت دةركللةوت، روويان

واتة عةقل ئاونطى نابى ببى، عةقلى هةبيت. عةقلى ليكدانةوةى بةرهةمى سؤفيطةرى اليةنى بةيتةدا لةم بللةآلم دةىل، كة بةتايبةتى دةبينريت، زياتر )كة عيشقى طول رويان(، كة مةبةستى لة )ثيان( و عارفانى طةورةيةو داوادةكات ئةوان عيشقى جيلوةى بةدةركةوتنى

خؤت بى ضةندوضون بةوان بسثييت.

مةحوى و داواى كوشنتو كللوشللن داواى بلليى هللةروةهللا وةك يللار، بةدةستى خؤبةكوشتدان بةتيؤريزةكةرى حللةلللاج ئلللةوةى متمانة ئةى مبكوذن )مبكوذن، يةكةمى لةزؤر ئةوة ناسراوة)4( ثيكراوةكامن( دةبينريت، مةحويدا شيعرى شوينى دةركةوتنى لةديارترين يةكيك بللةالم دةردةكللةويللت: لةبةيتيكدا بللية ئللةو بةخؤكوشنت دةللليللت: مللةحللوى كللة ن���ةج���ات���ى خ����ؤب����دة )م�����ةح�����وى( وةك����و عيشق، قةهرةمانى ل��ةزؤرى فةرهاد/ بةستة)5(. ه��ةرئ��ةج��ةل ئ��ةف��ةن��دم، تةنها خؤى رزطاربوونى مةحوى ليةدا بةدةستى دةبينى لةخؤبةكوشتنداندا ثةناطة واتة )بةستة( واية ثيى عيشق، لةدةست ثالةوانيكى وةك عيشقدا بريتيية فةرهاد ضؤن وةك لةخؤبةكوشتدان، لةكيوى ثالةوان بةزين و طةورةى تةنها رزطللارى و بللوو بللةوةثللةنللاى بيستون ئةم وادةزانللني، كوشت. كة خؤى بوو، بيةش زياتر ئةوةى سيبةرى حةلاجى

ثيش دووبةيتى بةسةرةوة دةردةخات، مةحوى لةيةكةمياندا كة بةيتةية، ئةو سوتاندمن، كوشتنم، بةجيية دةليت: ئاهةنطى وت���ى: ب����ؤدام/ ب��ةب��ا خ��اك��ت

عيشقى من مةقاماتة لةطةل بةستةباسكردنى لةطةل مةحوى للليةدا كوشتنةكةى شايستةيى و بةجييى لةكوشن بريتيية كة يللارةوة، لةاليةن واتة خاكى، بةبادانى و سوتاندن و سؤفى كةسيكى الى ئةمة خؤلةميشى، لةكلتورى و مللةحللوى وةك عللارفللى و حةلامجان هللةربللةرةو سؤفيطةريدا دةباتةوة، ضونكة لةميذووى سؤفيطةرى حةلاجة، ئةوة ئيساميدا، عرفانى و فيدابوون و كوشن هيماى بووةتة كة و خؤلةميشى بةباكردنى و سوتان و نةورؤز كةى دةىل، كة حةلاجة، ئةوة دةكةين)6(. مةبةستى لةوةية كةى وةك واتة نةورؤز- كةى و دةسوتيم نةورؤز بةديدارى طةيشن كة نللوى، رؤذيكى ليةدا حةلاج و دةبينم- )خوا(ة يار دةدات قول عرفانى فةلسةفى واتايةكى بةئاهةنط ئةوة مةحوى وةك بةنةورؤز

كة دواترى بةيتةكةى هاوكات دةبينى. ضية كا، دةستةالتت قةزابى دةليت: غةيرى رةضا ضارة/ لةبةردةستى جةالبا

ريوييةكة شريى ثةل بةستة)7(ئةطةر دةليت، كة للليةدا، مةحوى ىل دةسةالتت خودايى قللةدةرى قللةزاو رازى واتللة، رةزا جطةلة بسةنيتةوة، و طرنط مةقاميكى رةزا كة بللوون- ضيية، ضارة سؤفيطةريشة- سةرةكى لةبةردةستى خللؤى بللةشلليى شللي )جةلاب( واتة، بةندةفرؤش لةشاريكةوة بؤشاريكى تر وةك ريوى بى دةسةالتة، عارفانةى دنيابينيى بةقوليى ئةمةش حةلاج الى مةحوى دةردةخات، ئةوةش بوون عاشق واية ثيى حةلاج بةوةى لةخؤيدا سةندنةوةى ئيادةية الى عاشق بةندة شيوةية: بةم حةلاج الى و قةدةرةكان ك��ة ه��ةي��ة ض��ارةي��ةك��ى ض لةهةموو و ب��ةس��ةري��دا ت��ي��ئ��ةث��ةرن/ فرييداية ب��ي��ن��ةرةك��ة؟/ ئ��ةى حاليكدا وت/ ثيى و بةقؤلبةسرتاوى دةريا نيو

نةكةى، نةكةى، بةئاو تةرببيت!)8(كة ئةوةية، سةرجنة جيي ئللةوةي بيي و لةئاماذة مةحوي و حةلاج -بةماناي يةوة )بةندةيي( يان )عبدة( مةسةلةكة. بؤ دةضن عرفانييةكةي-

بي بةريطةيةكي ببيت بةندة واتة )9(نةميين )خود(يةتي كةندو و كؤسث ض لة و دةكات ثي ضي خاوةنةكةي و -و حةلاج -بةتةعبيى حاليكةوة )جللةلللاب( بةتةعبيي شللاريللكللةوة-

يانةي مةحوي- يةوة دةيبات بؤ حال و شاريكي تر ئةم دةسةالتي نيية، ئةمةش حةلامجان لة مةحوي بةرطرينامةكةي بيدةخاتةوة كةثيشرت وتي: لةبةرداري )خ��ودا( من مب ئةتؤ مةست/ دة ح��ةدا

قاضى حةق بلي تو حةق ض بةردار )10(

مةحوى و هيماى ثةروانةكة كلللةس يللةكللةم وةك حللةلللاج )ثةروانة(ى كرد بةهيمايةكي هةرةبلندي رؤشنايي للللةدةوري سوتاني و عللارف لةزؤر مةحوى الى هيماية ئةم خللودا، دةردةكللةويللت، شيعرةكانيدا شويين ئةو لةبةرجةستةترين يةكيك بللةالم هةلطري بةتةواوةتي كة دةركةوتنانة، كة بةيتيكة حةلاجيشة، دنيابينيي مةرتةبةي سوتانيية سةكينةي دةليت: ئةطةر ع��ي��ش��ق/ ث���ةرس���ي ئ���ات���ةش ثرييكة عةجةب بي ئ��ريادةت صاحيب

ثةروانة)11(و سةكينة دةليت، مةحوي للليةدا دةبيت ئةوكاتة تةنها ثةروانة ئاراميي سوتان، مةقامي و ثلة بة دةطللات كة

عيشق رؤشنايي ئللةو ئةطةر ضونكة و ئللةوةيللة هللةر ضللاري بيت، ثةرست نامؤيي رزطاري ئازار و بةوة لةمةترسي لةبةييت مةحوي كة ئةويك دةبلليللت، دةخاتةروو: حالي شيوةية بةم دواتردا بةبي تؤ سةيري طولشةن كردمن هةر وةحشةتي بةردا/ طول دي جامة ضاك

و بولبول دي غةرقي ئةفغانة..سةيركردني )يللار( تؤ كةبي ئةويك دةروونيية ئاراميي مايةي كة طولشةن بؤ مرؤظ، لةوي ئةو سةيركردنة بةرةكةي نةك بوو، تةنيايي و بةنامؤيي هةست سرووشتم و ذيان هةموو بةلكو ئةوة، وةك خؤم دةبيين، طول دي ثةرةكاني لةت لةت بوون و بولبول دي نغرؤي هاوارو سةكينةو ريطاي تةنها كةواتة طريان. ئاراميي عاشقي ثةروانة، خؤفريدانة نيو بةتةواوي ئةمةش يارة. ئاطرو رؤشنايي دنيابينيي حةلاجة، كة ثيي واية ترسي )مةعشوق- شةم لةدووريي راستةقينة

تةنها ئاراميي و ئاسايش دايللةو خللوا( لة خؤفريدانة نيو ئاطرو رؤشنايي شةم بةعشقي سووتان و نزيكي نةك دايللة، لةم رووةوة حةلاج لةشيعريكدا ئةو، تاشاراوةبيت خؤشةويسي دةللليللت: ئارامي ل��وت��ك��ةي ل��ةم��ةت��رس��ي��داي��ة/

لةنزيكبوونةوةداية لةمةترسي)12(..باسي تلللةواوكلللاري وةك ئللةمللةش )الطواسني(ةكةيدا لةكتييب ثةروانة ديت.)13( هةر ليةوة مةحوي ثيي واية بةوة ثةروانة دةبيتة )ثي(، واتة رابةرو رينيشاندةري ساليكان، نةك ثي، بةلكو )عةجةب ثي( وةك لةبةيتةكةدا هاتووة، ثةروانة نةك فارسيدا لةبيتيكي مةحوي بةثيي كامل دادةنيت، بةلكو ثيي واية وةك لةسوتانداية راستةقينة ئاينداريي

ثةروانة:)حمويا( ثروانة ثري كامل است

سةرضاوة:1-ديوانى مةحوى، سةرضاوةى ثيشوو،

ال433.حال كة ثرسى دةليت: 2-مةحوى ضاوو دةروون و دلت ضيية/ هةر ئةشك و ئاه و داغة لةطةل سؤزى جان طوداز/ م��ةش��غ��ول )ش���ةرح���ى ط��ول��ش��ةن��ى راز(

شةرحة، ك��ة سينةم دةف���ةرم���وى/ م شةرحة دةكاتن بةتيغى نازديوانى مةحوى، ال 134.

حةلالج ك��ة ئ��ةوةي��ة 3-م��ةب��ةس��ت دةليت:

يزامحنى )ان��������ي( وب���ي���ن���ك ب���ي���ي فارفع بلطفك اني من البني

تؤدا و من لةنيوان )منيةتى( وات��ة: بةميهرةبانى خواية دةسا كؤسث، بووةتة ليةدا هةلبطرة، لةنيوامناندا )منى( خؤت و )احت��اد( يةكيتى مةبةستى حةلالج فةنابوونة لةنيو خوادا نةك خؤ بةطةورة زانني

)كيرب (.4-ديوانى مةحوى، سةرضاوةى ثيشوو،

ال 15.5-حةلالج دةليت: اقتلونى اقتلونى حيات. فى حياتا قتلى ان يف ثقات/ يا

ديوان احلالج، سةرضاوةي ثيشوو، ال29. 6-ديوانى مةحوى، سةرضاوةى ثيشوو،

ال 267.)مناجيات(، الطواسني 7-احل���الج،

سةرضاوةي ثيشوو، ال57.8-ديوانى مةحوى، سةرضاوةى ثيشوو،

ال 267.9-حةلالج دةليت:

عليه جارية/ االق��دار العبدو ماحيلة اليم يف كل حال، ايها الرائي!/ القاه يف تبتل ان اي��اك اي��اك ل��ه/ مكتوفا وق��ال

باملاء !. ديوان احلالج، سةرضاوةي ثيشوو، ال23

10-ئةمة الى حةلالج لةباسى ئيبليسدا هاتووة، بروانة: 6-3-2-2-1.

11-بروانة: 6-3-2-2. 12-دي��وان��ى م��ةح��وى، س��ةرض��اوةى

ثيشوو، ال 278.13-احلب مادام مكتوما على خطر

وغاية األمن ان تدنوا من احلذر. ديوان احلالج، سةرضاوةي ثيشوو، ال 140.

14-احلالج، الطواسني، طاسني الفهم.15-دي��وان��ى م��ةح��وى، س��ةرض��اوةى

ثيشوو، ال 500.

سامؤيل بيكيت،مةحوى و هةلطرتنى )من(يةتىوةك شاعرييك

مةحوي

ئا: ئاكؤ كةريم مةعروفلةسالي 1978دا نووسةري طةورةي ئيلةندي و هةلطري خةآلتي نؤبل يةكةمني بوو، ساآلن دوو حةفتاو تةمةني ئةوكات كة بيكيت، سامؤيل ديواني بةناوي )قةسيدةكان( بةزماني فةرةنسي ضاث و بآلوكردةوة. ئةم ديوانة كة سةردةمي نووسينةكاني دةطةريتةوة بؤ نيوان سالةكاني1937-

1939 زؤربةياني لةطؤظاري )األزمة احلديثة(كة ذان ثؤل سارتةر دةريدةكرد، بآلوكردؤتةوة، دوا ديواني كة وةك ثاشكؤيةك لةطةل ديواني )قةسيدةكاندا( الردئية( )األشعار بةناونيشاني 1976-1978دا سالةكاني لةنيوان بآلوكردؤتةوة. ليةدا جيطةي ئاماذةية كة طرنط نيية بيكيت لةضاثكردني قةسيدةكانيا دواكةوتيب، ضونكة خودي خؤي بانطةشةي بؤ شاعي بوون نةكردووة، بةآلم ئةوةي طرنطة نووسيين قةسيدةكان كاريطةريي طةورةي هةبووة لةسةر كؤي نووسني و بةرهةمة شانؤييةكاني. بيكيت لةسةرةتادا دةقيكي ضةند 1945دا لةسالي تاوةكو نةيدةنووسي فةرةنسي بةزماني ثينووسي كة بووة مايةي سةرساميي نووسةرو رووناكبية فةرةنسييةكان، ئةو كات بيكيت وتة بةنرخةكةي بةزماني فةرةنسي بآلوكردةوة كة دةليت بةوردي طةر خوينةريك هةر ئاسانة(. كاريكي شيواز بةبي )نووسني ئةزموونيكي لةوةي تيدةطات خبوينيتةوة، بيكيت ئةدةبيي ذياننامةي اني شيعري شاعية ئيتالي و فةرةنسييةكان. طةورةي وةرطرتووة لةوةرطيشيعريكي ضةند بووة كةس يةكةمني بيكيت امانة تي جيطةي ئةوةي ئينطليزي، زماني اوةتة سةر وةرطي لةسالي 1932دا فةرةنسي سوريالي ئيلوار، ثؤل بريتؤن، ئةندرية سوريالييةكان باوكي شاعيانةش ئةو كة ئةبولينيي رامبؤ، قةسيدةي ضةندين هةروةها بوون. طروتيل ئةندرية وةك ئيتالييةكاني شاعية قةسيدةي ضةندين هاوكاتيش اوةو وةرطلليثرسيارة، جيطةي ئةوةي ليةدا بةآلم اوة، وةرطللي مونتامي ئوجينيو بوو شيعري هؤكار ضي دةزاني، ئةلاني زماني ئةوةي بيكيت سةرباري شاعية ئةلانييةكاني وةرنةطياوة؟. بيكيت سةرةتاي ئةزمووني شيعري بةزماني ئينطليزي بوو، كة لةوكاتانةدا لةوطؤظارانةي لةشارةكاني دبلن و ثاريس دةردةضوون بآلوي دةكردنةوة، يةكةمني ديواني بيكيت كة سالي لةشاري يؤريوياس لةخانةي 1935 لةسةر ئةركي خؤي بةضاثي طةياندو وةرطياوة كة اكر( )عضام سةير بةناونيشانيكي بآلويكردةوة ثاريس لةديوانيكي شاعي ئؤظيدي ناونيشان هةمان و ئةغريقي لةميسؤلؤجياي كة تر دةقيكي بةآلم بةكارهيناوة، )التحوالت( بةناوي طةورةدا قةبارة ثيشرت لةسالي 1934دا بآلوكردةوة بةناونيشاني )باند و سرابند( بوو كة شاري ئةدةبييةكاني لةناوةندة نةبوو دةنطدانةوةيةكي هيض دةقة ئةم لةندةن، ئةم شكستة ئةدةبيية تةنها جيهاني شيعري بيكييت نةطرتةوة، كةمرتين هيناو شكسيت هةمان )موريف( بةناوي رؤماني يةكةمني بةلكو لي 17دانةي بآلوكردنةوةيدا و ضاث لةكاتي تةنانةت هةبوو، خوينةري بيكيت كتيبةكةيان كردووة. بآلوكردنةوة رةفزي فرؤشراوةو ضل خانةي فةرةنسي، زماني يتة سةر وةرطي يةكةمي ديواني نةداوة هةوليكي هيض هةروةك ثيشرت عادةتي وابوو بةرامبةر رؤمان و دةقة شانؤييةكاني لةيةك كاتدا دةيكرد، زؤربةي دةقة شيعرييةكاني كة لةقؤناغي الويدا نووسراون ضوونة خانةي لةبيضوونةوةوة، كة ئةو قؤناغة بؤ ذياني بيكيت سةخرتين بووة. لةهةمانكاتيشدا ناكريت ئةوة لةياد بكةين كة بيكيت خاوةني ضةندين رؤمان و دةقي شانؤييةو لةهةمووشيان بةناوبانطرت شانؤيي )لةضاوةراني

طؤدؤدا(ية.

سةرضاوة: دبي الثقافية- العدد )55( ديسمرب 2009

7 سالي هةذدةهةم - ذمارة )5068( ثينجشةممة )2010/1/7( كتيب

بالوكراوةى نوى دلي شاعرييك لةو جؤرة شوينانةية كة جوانيي ليوة هةلدةقوليت

ئيدريس عةلي

هةنط هةزاران طول هةلدةمذيدرووس���ت ل��ي هةنطويين دل���ؤث ي��ةك

دةكاشاعري لةهةزاران دميةن

وينةيةك ثةيدا دةكا.

شتةكاني لة ئةندازةية بةو شاعري بؤضي طرنطييان دةبيتةوةو ورد دةوروب���ةري ثيدةدات؟ ئةو رؤضوونة سيحريية بةناخي وا هيزيكة ض ضييةء لةثاي شتةكاندا لةخؤيدا ساتيش يةك بؤ شاعري دةكات ه��ةس��ت ب��ة ئ���اس���وودةب���وون ن��ةك��ات؟ ئةوةية شاعري ئيشي ئايا لةراستيدا هريشي زهينء خةيالي بؤ خؤيء شتةكان ئاكاميك ضاوةرواني بةبيئةوةي بةريت ض بة شاعري بليني وردتر ياخود ببيت؟ ئةفسونيك دةتوانيت هيلة ئةستوورةكاني يان بكاتةوة، كال واقيع خةيالء نيوان بيخاتة ذير ثرسيارء طوماني فةنتازييانةي

دةسةالتي دةقةوة؟.ضةنديين ثرسيارانةء ئةو وةآلم��ي تريشمان لة سياقي ميتؤديكي دياريكراودا ضنط ناكةويت، ياخود درووسترت بليني ئةو ثرسيارانةي بؤ هةر شاعرييك دينة ثيش، بؤخؤيان ثرسيار طةلء طومان طةليكن كة دينيتء بةرهةمي دةقدا لةرةوتي شاعري طةردووني سرووشتء م��رؤظء ئاراستةي بةوةالميكي ئةوةي بؤ كةواتة دةك��ات، ثيويستة بطةين، ب��اوةرث��ي��ك��راو نيوة جياجياكاني رةه��ةن��دة ن��اخ��ي ب��ةن��او دنياء لةثانتايي رؤبضنيء دةقدا خودي شيعرييةكاني دةس��ت��ةواذة م��وف��رةدةء حةقيقةتي بةشوين تيكستةوة خ��ودي بة ئةمةش ديارة بطةريني، وةآلمةكاندا

ثرؤسةي خويندنةوة ثييدةطةين.هةردةقيكي بةركةوتين هةلبةت مةوداي روان��نيء جؤري بؤخؤي شيعري جؤراوجؤرء رةهةندي فرةمان لةبةردةمدا واال دةكات، بةالم بؤ ئةوةي لةجةوهةري بتويينةوةء تيكستةدا ئ��ةو دن��ي��اي بةركةوتنيكي ئاويتةبووانة ئةجنام بدةين، ثيويستة خؤمان لةو ضةمكء رةهةندانةي بكةينةوة ذيانء حةقيقةتي خؤمان خالي ضونكة هاتووة، ثيش بؤمان ثيشرت كة تيكستيك ب��ةر ك��ة ب��اري��ك��دا ل��ةه��ةم��وو دةكةوينة نةمانةوي مبانةويء دةكةوين ذير كاريطةري رةهةندةكاني ناو دنياي ئةو

تيكستةوة.لة ئ��اوري��ش��م ك��ؤن��ةك��ان��دا: لةكتيبة مةملةكةت/ دوورترين دةبةنة ضينةوة دةكا/ درووس����ي رؤح ل���ةوةي ب����ةه...

تيلماسكيكي بةشي مةملةكةتيك دةكا. هةولدةدةين كورتةوة بةرايية لةم كتيبيكي ناساندني ثرؤسةي ناو بضينة ج��ؤرة ل���ةو دل ( ب���ةن���اوي ش��ي��ع��ري شوينانةية(ي شاعريي بةئةزموون )دلشاد لةاليةن ثيشوودا لةماوةي كة عةبدولآل( سةردةمةوة ثةخشي ض��اثء دةزط���اي بةشبةحالي بآلوكردنةوة، ض��اثء هاتة جيهانبيين ئاشناي سالة دةميك خؤم شيعري ئةم شاعرية هةمء لة ثيشرتيشدا لةسةري قسةم كردووة، ثيشمواية وردتر ئةو شيعري سيماي خةسلةتء دةن��طء بآلوكردنةوةدا ضاثء طةرةالوذةي ناو لة جيابؤتةوةء لةناوةرؤكي شيعرةكانيدا ئةو دوور كة بةيانكردووة جياوازةي ث��رؤذة )لةطةلة( بفريتء ثانتاييء نهيين دوورترء خؤي ب��ؤ ئ���ارام ف��ةرام��ؤش��ك��راوء جيي نويوازيي بةرةوتي ثةرة بدؤزيتةوةء

خؤي بداتء لةيةك دؤخدا نةمينيتةوة. لةتاريكيدا ئةستريةية/ فرميسك

جوانرتة دةركةوتين.ئةم كتيبة نوييةي )دلشاد( ثيكهاتووة ب��ةآلم ك���ورت، تيكسيت ل��ةك��ؤم��ةل��ي��ك بةهةناسةي شيعري قولء دريذ لةمةوداي بيننيء رةهةندي فراواني ماناء قةرةبالةغ

سيحري ئاشكراية شاعريانة، ضريؤكي بة ديرةوة لةريطةي كةمرتين وشةء نووسني ف��راوانء هونةري تواناييةكي بة ثشت مةعريفيء فكريء قولي تيطةيشتنيكي وينة درووس��ت��ك��ردن��ي ل��ة ش���ارةزاي���ي دةبةستيت، هيدي هيدي )دلشاد( خةريكة ئةزموون شيعر نووسيين لة ستايلة ئةم

دةكاتء سايةي بةسةردا دةكات.كتيبيكي ضةند لة ثيشرت ئةلبةت ئةم عةبدولال( )دلشاد شيعريدا ديكةي شيوازة نووسينةي ئةزموون كردبوو، هةر تايبةمتةنديي كؤمةليك لةسةرةتاشةوة ئةو ن��او هيناية نويي ئ��ةن��دازةي��ةك تا هةلوةستة لة بريتيبوو كة ش��ي��وازةوة كردن لةسةر رةطةزي )مرؤظء شوين( كة وشةية، بةكةمرتين دةربرينةكةي ماوةي لةبونيادة بةيةكيك شوين ضةمكي ديارة

دادةنريتء تيكستيك هةر طرنطةكاني وردبيينء ئةطةر ثانتاييةدا لةو شاعري ب��واري بيت، زؤر هونةريي سةليقةي طوزارشتكردن دةرب��ري��نء بؤ زي��دةت��ري لةو شاعري )دلشادي( بيطومان دةبيت، بوارةدا مةوداو رةهةندة تايبةمتةندييةكاني رةهةندة ن��ي��وان لة ك���ردووةء ف��راوان��رت ثةناطةيةكي خةيالييةكاندا واقيعيء دركاندني داهينانء بؤ دؤزيوةتةوة تري نهيينء شيت نوي، وةك )مةجيد مةمحود( بة ئاماذة فةلسةفة(دا )شيعرو كتييب لة دةداتء واقيع شيعرو نيوان ثةيوةندي دةليت: شيعر ثةيوةندييةكي توندو تؤلي دلشاديش كؤمةلةوة، بةحةقيقةتء هةية ثييواية شيعر ضاالكييةكي سوود بةخشء مرؤظ س��رووش��تء السايي مرؤظانةيةء بةشيوةيةكي بةطشيتء بؤية دةكاتةوة، رةطةز دوو وةك شوين ء مرؤظ بةرضاو كة كار لةسةر يةكرت دةكةن ئامادةييةكي لةشيعرةكانيدا.تةنانةت هةية بةرضاوي نووسيندا شيعر هونةري لة ئةرستؤش كة دةدات شيعرانة ئةو جؤري بة بايةخ بابةتنيء لة كارء كردةوةي مرؤظ دةدوين.

ن��ي��ل دي���ش���داش���ةي���ةك���ي ل���ةب���ةرةء نهؤمة/ ض��ةن��د بينايةكي دةرط���اوان���ي/

هةذارةكاني دنيا لةو بينايةدا دةذين.تيكستة ل��ةم ش��وي��ن ب��ةك��ورت��ي، كورتانةدا بةرةجنامي سةفةرء ديتين ئةوة بؤ سرووشتء مرؤظ ء شتةكان، كاريطةريي فكري خةيالء بونيادي لةسةر شوينة خؤي، تومخيكة لةو تومخة بنضينةييانةي

كة لةريطةي تةفاعوليكي كاتييةوة لةطةل هؤشء لة دووات��ر كردوويةتيء شويندا

خةياليدا ماونةتةوة. تايبةمتةنديانةي ل��ةو تر يةكيكي شيعري دلشاد كة وةك هيليكي جياكةرةوة بةركةوتنء ل��ة بريتيية كيشاويةتي، كؤمةليك ل��ةط��ةل ئ��ةو تيطةيشتين كةسايةتي ئةديبء هونةرمةندي جيهانيدا، دلشاد وابةستةبووني راستةوخؤ ئةمةش نيشاندةدات بةو كاريطةرييء سةرسامييةي كةسايةتيانة ئةو بةرهةمي بة ناوبراو هةيةتي، لريةشةوة بةو راستيية دةطةين، ب���ةردةوام شاعريانةية ل��ةو دل��ش��اد كة ل��ةط��ةش��تء س��ةف��ةري خ��وي��ن��دن��ةوةي ئاطاداري رةهةندة كؤمةآليةتيء قولدايةء ميذووييء ئيستاتيكييةكانيانة كة دوواجار بة خويندنةوةء ثرؤسةي ئةم ئاكامي

قولء رةهةنديكي دةبنة ئاطابوونةوةية ديار شيعرةكانيةوة بةسيماي ناسكيء

دةكةون.ئةم كتيبة شيعريية كؤمةليك تيكسيت دركاندني طرتووة، لةخؤ كورتي برطة ضرترين ان���ةوةي ط���ري ش��تء زؤرت��ري��ن برطةء ديرة كورتانة، ضريؤكي رؤذانة بةو دةكةنء سةرسامييةك تووشي خوينةر دواتر خوينةر ئةو ثرسيارةي بؤ درووست رةهةندة رةط��ةزو هةموو ئةو دةبيت: ئيستاتيكيانة ضؤن لةناو ئةو برطةء ديرة بةتايبةت دةبيتةوة؟ جيي كورتانةدا كورتانةدا دي��رة ئةو هةناوي لة دلشاد كردووةء وشةش بة سةيري طةمةيةكي زياتري تيطةيشتين ماناء ضيذء لةثيناو ثيشخستين ثاشء ريطةي لة خوينةردا، وش��ةك��ان��ةوة ح��ال��ةت��ي��ك��ي وةس��ت��انء خوينةر، بؤ ثيكهيناوة سةرسامكةري ئةطةرضي كورتانة تيكستة ئةم زماني زياتر نزيكن لةزمانيكي لؤذيكانةوة، بةآلم بةهؤي بةشيعركردني ئةو زمانة لؤذيكةوة، كؤمةليك رةطةزي تيكةالو و بةيةكداضووي ثيكهيناوةء زماني دةربريين ثي ئارايشت كردووة،لريةوة شاعري ديسان ئةو طومانة ئاراوة دينيتةوة شيعري زماني لةسةر زماني كة دةض��ن بؤ واي هةنديك كة لةطةل نيية ئةوتؤي جياوازييةكي شاعري ئاسايي خةلكي رؤذان��ة كة زمانةدا ئةو شيعر لةبةرئةوةي بةالم دينن، بةكاري لةرةهةندة ئةطةرضي شاعرية ئةم الي لةشوينيكي بةالم نزيكة، واقيعييةكانةوة

خةيال ب��ؤ خ��ؤي ملكةضيي دي��ك��ةوة ل��ريةش��دا ضةندين دووث��ات دةك��ات��ةوةء خوازةكاري لةزماندا بةرجةستة دةكات كة ئاماذة دةالالتء ماناء دةربرينء مةوداي زمانةوانييةكان ناضار دةكات زياتر لةيةك مانا ببةخشنء وينةي جؤراء جؤر بةرهةم

بهينن.س��ي��اس��ةت ب��ةخ��ي��وك��ردن��ي م����ارة/

لةمالةكةي خؤتدا. شيعرييانةي تيكستة ئةو نني كةم كة زؤر بةزوويي طريكاني خؤي بؤ خوينةر خوينةر نيوان سنوورةكاني دةكاتةوةء تةمةلء زيرةك دةسريتةوة، كةم نني دنياي لةيةكةم هةر كة شيعرانةي ئةو بضوكي بةالي خوينةر تةسةوراتي برطةوة ديرء ئةوةي هؤي دةبيتة رادةكيشيتء خؤيدا دةستبةرداري زووة هةرضيي خوينةر كة ئةم شيعرانةي بةآلم ببيت، خويندنةوةي تازةي قؤناغيكي ثيمواية كة )دلشاد( ثيشةوة، ب��ردؤت��ة خ��ؤي ئةزمووني لة طريبةستيكي جياوازتريان لةطةل خوينةردا هةية، طريبةسيت ئةوةي كة خوينةر ناضار دةكات ضةندينجار بةر تيكستةكة بكةويتء زياترء رةهةندي ماناء بةر ج��ارةو هةر حالةتةي ئةم النيكةم بكةويت، جياوازتر باسيدةكةين كة بووةتة سيمايةكي دياري شيعرةكاني دلشاد، بنةمايةكي زؤر سادةء هةر ناسينةوةي بؤ وردن تيطةيشتنيكي

تيكستيكي نةمرو جاويد. )ديستؤفيسكي(دا، لةرؤمانيكي كةسايةتييةك هةية بةهؤي درووستكردني ذياني هاوسةرييةوة بةختةوةريي بةدةست دينيت، سرووشيت كةسييتء باري نائارامي بؤتةي لةناو ليدةكات، واي دةروون��ي بةختةوةريي خؤيدا بري لةوانة بكاتةوة كة ناطةن، يان نةطةيشتوون بةبةختةوةريي ئةم حالةتي بريكردنةوةية كارةكتةرةكةي خةستةخانةي رةوان��ةي ديستؤفيسكي دلشاد دةكات، دةرونييةكان نةخؤشيية لةرةهةنديكةوة نزيكة لةو كةسايةتييةوة، شوين ضةمكي لةسةر كاتيك بةتايبةت شيعريةتدا سياقي ل��ة دةوةس��ت��ي��تء كاتيك ئةو ئاخر دةك��ات، بةرجةستةي دةضيتة ناو كةشيكي شيعرييةوة، رةنطة ساتي طةيشنت بيت بةبةختةوةريي، ساتي بةسةرهاتةكانء ي��ادةوةريء طريانةوةي ب��ةآلم شاعري ب��ؤ الي خ��ود، ط��ةران��ةوة نابريتة نةخؤشخانةي دةرونييةوة، بةلكو كةشفكردني ت��رو نووسيين كةلكةلةي ناضار ب��ؤي��ة ه��ةي��ة، زي��ات��ري ش��وي��ين لةفؤرمة فؤرميك هةر بة طةيشنت لةدواي لةشيعردا، بةختةوةريي بةرجةستةكاني تردا بةختةوةرييةكي شوين بة ديسان دةطةريتء لريةبةدوا ديسان شيعر بةرهةم ديتةوة، ئةطةر خوينةر كةميك بةوردييةوة بكات، شاعرية ئةم تيكستةكاني لة ضاو لةو دلشاد كة تيدةطات لةوة زوو هةر

فةزايةدا هيشتا شيت تري ماوة بيليت.زمان هةنارة/ شيعر شةربةتيةتي.

)رةزا بةراهةني( لة خولياي نووسيندا سةر دن��ي��اي ل��ةس��ةر قسة ج���وان زؤر ئةو دةك��ات، نووسةر خةيالي كاغةزء كاغةز سةر ضووية قةلةم كة ثييواية دنيا نامينيت، ثيشووتر دنياكةي ئيدي دابوو ياساء بة شةيتانةكانيةوة، بةخواء بؤضوونةي لةم مةبةست نةريتةكانيةوة، كة ل���ةوةي جطة نيية هيض ب��ةراه��ةن��ي بليت: دنياي سةر كاغةز دةيةويت ثيمان وةك هةية، خؤي شةيتاني ء خوا خؤي

ضؤن ياساء دابوونةرييت خؤشي هةية. كة ساتةوةختة راستطؤترين ئةمة خؤي خةيالي دةروونء و ن��اخ شاعري دةثشكنيتء دةياتة سةر كاغةز، ديارة بةو سةر تةواويك عةبدولال(ش )دلشاد سياقي لة كاغةز لةسةر كة جيهانةية نووسينة ئةم دي��ت. بةرهةم شيعريةتدا دةنيتء خؤيدا بةخاكيةتي دان ت��ةواو ئةو دنياي ناساندنيكي لة جطة ثيمواية لةو )دل كتييب ناو كورتانةي تيكستة

جؤرة شوينانةية( هيضي تر نيية.

تيبيين: ئةو شيعرة كورتانة ضةند منونةيةكن لة كتييب ) دل لةو جؤرة شوينانةية(.

دةمامكدارةكانكؤمةلة ضريؤكيكي )زةكةريا تامر(ةو )جيهان عومةر( وةريطرياوةتة سةر زماني كوردي، دةزطاي ضاث و ثةخشي سةردةم لة دووتويي )281( الثةرةدا

بةضاثي طةياندووة.

حيكايةتةكاني وةهم و حةقيقيةتو ضاث بةريوةبةريتيي فةتاح(ةو رةشيد )حمةمةد ضريؤكيكي كؤمةلة

بالوكردنةوةي سليماني لة دووتويي )118( الثةرةدا بةضاثي طةياندووة.

خةتام كرد دواي ئادةم كةومتكؤمةلة شيعريكي )ضنور ناميق(ة، بةريوةبةريتيي ضاث و بالوكردنةوةي

سليماني لة دووتويي )426( الثةرةدا بةضاثي طةياندووة.

ديواني سةالم حمةمةدديوانيكي شيعريي )سةالم حمةمةد(ة، بةريوةبةريتيي ضاث و بالوكردنةوةي

سليماني لة دووتويي )344( الثةرةدا بةضاثي طةياندووة.

رةخنة6 سالي هةذدةهةم- ذمارة )5068( ثينجشةممة )1/7/ 2010(

رؤذى 664ى ذم������ارة ل���ة هونةر( و )ئةدةب 2009/12/31ي

ى كوردستانى نويداو لة ستوونيكدا لةخؤمانةوة )ب��ا بةناونيشانى لةاليةن بابةتيك دةستثيبكةين(، )ئ���ازاد ج����ةالل(ةوة ن��ووس��راوة و ئةزانى شةرمةزار بة خؤى كة دةكات بينةران لة ليبوردن داواى سةبارةت بةو ئاستة الوازةى وةك ئةلقةكانى لة يةكيك لة )ئةكتةر( )منالةكامنان( درام���اى زجن��رة زجنرةيةش ئ��ةم نواندوويةتى، )وةزارةت���ى هاوبةشى بةرهةمى ثةروةردةى حكومةتى كوردستان(

و )تيثى شانؤى ساالر(ة، طواية ئةو )ئةو( هونةريي ئاستى زجنرةية بةرجةستةناكات و ليى رازي نييةو قسةيةكى هيض ئرة تا بيثيزة!، ثاكانةيةى ئةم لةسةر ئةوتؤمان كالوكرض(ةى ئاستة )ئةو بؤ نيية كردووة، ثيشكةشى درامايةدا لةو بةشداريى ب��ةزؤر ك��ةس طةرضى بةثيى )خؤى( ئةو ثينةكردووة، خؤى هاتووةتة بارةطاى تيثةكةمان و ئةو رؤلةى لةو زجنرة درامايةدا سيناريؤكةى ثاشان و وةرطرتووة دواتريش خويندووةتةوة بةباشى هةر بة رةزامةنديي خؤى هاتووةتة بةو خؤى رؤلةكةى كامراو ثيش )ثارة(ى ثاشان بينيوةو شيوةية

ئةوةى ب��ةالم وةرط��رت��ووة، خؤى لةالى جيى سةرسورمان و طومانة و رك هةموو ئ��ةو رادةى ئيمة، )هونةرمةند(ة ئةم كة كينةيةية بة بةرانبةر ناهةق بة و هؤ بةبى ئةو و تيثةكةمان هونةرمةندانى سةركةوتووة ثةروةردةيية كارة دةريربيوة، طةرضى لةاليةن ستافى ئةم بةرهةمةوة ئةوثةرى ريزى لي طراوةو تةنانةت لة تايتليشدا )وةك ثيش ناوى تيثةكةمان( ميوانيكى دانراوة، ناسراو ئةكتةريكى ضةند رؤلةكةيشى ق��ةب��ارةى ط��ةرض��ى زجنرةكةش نةبووة، ئةوان وةك ثر بةثيشوازييةكى كاتداو يةك لة لة زياد لة شاشةى تةقديرةوة لة كوردى تةلةفزيؤنى كةنال )10()سةتةاليت و لؤكال( ثةخشكراوةو كورد خيزانى و هاووالتى زؤرترين كوردستاندا دةرةوةى ناوةوةو لة

بة بينينى شاد بوون. )ئ��ازاد لة زؤر رةخ��ن��ةى رةنطة ئ��ةوةى لةبةر طرابيت ج��ةالل( ليدةكرا، زي��ات��رى ض���اوةروان���ى ب���ةالم دل��ن��ي��اي دةك��ةي��ن��ةوة كة ثرؤزباييةكى و دةستخؤشى و بينةران لةاليةن زؤرتر يةكجار كةسانى هونةرييةكةو ن��اوةن��دة دل��س��ؤز و ش����ارةزا ب��ة رةوش��ى ئاراستةى ك��ورد، م��ن��دال ذيانى ئةم بةشداربووانى و تيثةكةمان

كة نةخامسة ك���راوة، بةرهةمة مةزن هونةريي داستانيكى وةك ئةم بةرهةمة ريكالمى بؤ نةكراوة، بةلكو وةك لة زؤربةى رؤذنامةكاندا بالومانكردووةتةوة بة بودجةيةكى تةنها كة بضووك خ��اك��ةراو زؤر )27500000( بيست و حةوت مليؤن و ثينجسةد هةزاردينارة )كة رةنطة ئةم بيت( فيلميك كورتة بودجةى زجنرة )10( ئةلقةيية بةمةبةستى

ئةجنام ث��ةروةردةي��ي رينمايي )ثارةكيشانةوةو بؤ نةك دراوة، )ئازاد( وةك بةرهةم( زؤركردنى زانينى بؤ هةر دةك��ات، بوختان رايدةطةينني بةريزيش خوينةرانى دةزطايةكةوة و اليةن هيض لة كة تر كؤمةكى )ديناريك( تةنها بة نةكراوين و بة دياري و بةبى بةرانبةر )منالةكامنان( درام���اى زجن��رة ثيشكةشكردووةو كةناآلنة ب��ةو

جياوازميان لةنيوانياندا نةكردووة، زجن��رة ثيشرت ض��ؤن ه����ةروةك ثةخشكرد، )ئارةزوو(مان دراماى ئ��ةم ك���ارةش ج��ي��ى ئ��اف��ةري��ن و تةنها بوو اليةك هةموو ستايشى نةبيت، دل( ل��ة ق��ني )ك��ةس��ى دةستثيشخةرى ب��ة ض��ون��ك��ة كورديداو درام��اى ب��وارى لة دان��را ث��ي��ش��رت ك���ةس ب���ةو ش��ي��وةي��ة ثةخشنةكردووة، بةرهةمةكانى

لةم ئيمةش سةرةكيى ئاماجنى ثةياميكى طةياندنى ثرؤسيسة بووة ثةروةردةيي و كؤمةآليةتى سةبارةت بة هةنديك لةو ثرسانةى لة نيطةتيظ دي���اردةى بوونةتة كؤمةلطةكةماندا، ضونكة ثيمان واية بةو كؤمةلطةكةمان ضارةنووسى بةسرتاوةتةوة، ثرسانةوة جؤرة و روون��اك��ب��ران ثيناوةشدا ل��ةو هونةرمةندة هةلكةوتووةكانى كورد بةشداريى ئةم ثةيامةيان كردووين. و بيكةس )شركؤ بةريزان ئةوةتا جةمال عةبدول و مةزهةرى خالقى و هونةرمةندان و ثسثؤرانى ديكةى بةرهةمةدا ل��ةم ث���ةروةردةي���ي( بةشدارييان خؤيان ثةيامى بة بةشداريكردنى لةثال ك���ردووة، هونةرمةندانى لة دةستةبذيريك و )ن��او كة بةتوانا و ئةزمووندار )ئازاد لة بةخششيان( و شؤرةت نيية!، كةمرت ئةكتةر ج��ةالل(ى بة خ��ؤر وةك راستييةش ئ��ةم ئاشكراو هةمووانةوةيةو بةرضاوى نةبيت كةسيك بؤ تةنها روون��ة، بيت( خؤى هؤيةك هةر )لةبةر كة بة واية ثيى و ضةواشةدةكات لي و )ط��رذ ديريكى ضةند نووسينى شثرزة( دةتوانيت بةخششةكامنان

زامدار بكات.ئيمة ب��ي��ت! ه��ةرض��ؤن��ي��ك بةرانبةر ئاسوودةية وي��ذدامن��ان

دةكةين، ثيشكةشى كارانةى بةو كةموكورييةكانى خؤمشان دةزانني تر، كةسى ئةستؤى ناخيةينة و ثةشيمان ليى ناكةين كاريكيش و ناو بؤ حساب ضونكة ببينةوة، دةكةين خؤمان ثيطةى و رةن��ج لةنيو و ك����وردي ه��ون��ةري ل��ة هةلبذاردنى لة جةماوةرةكةماندا، نني، ثةشيمان بةريزةيشدا ئةو توانايةكى رائةبينى ليمان ضونكة ئةطةر بةرجةستةبكات، باشرت مامؤستايةكى ب��ةراس��ت��ي��ش باسى خؤى )وةك بواية ش��ارةزا ثيويست ئ���ةوا دةك����ات( خ��ؤى و نةكات لةبر ئةلفابيكان ب��وو هةر لة بةشداريى ئ��ةوةى ثيش بةباشى بكات، هونةرييدا كاريكى خؤى ئةوةى بؤ بكؤليتةوة، ليى نةخاتة هةلويستى ثؤزشهينانةوة! )هونةركاريشةوة!( ئيمةى لةالى ئ���ةوا ب��ةل��ني ب��ة خ��وي��ن��ةران و بينةرانى بةريز دةدةين كة لة هيض تيثةكةماندا ئايندةى بةرهةميكى بةشداريي ثي نةكةين، ضونكة وةك كورد ئةليت: )ئاوى شرين لة طلى

سوير دةرناضيت(. سةركةوتندا ه��ي��واى ل��ةط��ةل

بؤى.

تيثى شانؤى ساالر

ئاوى شريين لة طلى سوير دةرناضيت! وةالميك بؤ ئازاد جةالل

كامةران جةمال

دنيادا لةهةموو فيستيظال سازداني بةكاريكي ئيستاتيكي و مةعريفي و رؤشنبريي ئةو والتة دةذمردري، كةشف بؤ ثانتاييةكة فيستيظال جياوازةكاني روئيا كردني فيستيظالة ئةو ئيدي .. داهينةران هونةريي ياخود بيت ئةدةبيي مةعريفي تري كايةكي هةر يان دةرطا تيايدا طةورة ئاماجني بيت، كردنةوةية لةسةر كاري داهينةرانة، بةو فيستيظاليكيش هةموو ديارة سال كة دةكري ساز متوحةوة بةتةواوةتي دةبيت سال لةدواي ساالني كارانةي لةو بيت دابران تيدا داهينان ثانتايي و ثيشووتري

فراوانرت بكريت.مةبةستة ئةم بؤ فيستيظاليش بؤ هةية خؤي هونةريي فلتةري دةرطاي لة كة بةرهةمانةي ئةو فيستيظال ئةوةي لةبةر .. ئةدةن نيية هةر كةسيك هاتوو بةو ماناية وتي من خةومن هةية كةواتة منيش هةم، ئيدي فيستيظاليش دةرطاكاني خؤي بؤ واالبكات، طةر وابيت ئةوة فيستيظال لةبري داهينان كارةسات بةرهةم دينيت.. بةداخةوة ئةمسال و كرد هةلي بةهيز رةشةبايةكي بةمالي خؤيان مردوو مادةي زؤر كة ئةفسوس كرد، فيستيظالدا ليذنةي بةسةر ئةمة نةدةبوو بكردايةو طوزةريان هةلسةنطاندندا فيلمةكان بةورديي زؤر دةبوو و بكراناية ثؤلني جار ضةندين بؤ هةلسةنطاندنيان تر ئةكادميي ناو برؤيشتنايةتة دواتر و بكراية فيستيظالةوة .. بةداخةوة هةنديك دروستكردني لةبري هةبوون فيلم تياكوشتني، ثرسياريان ثرسيار، طوتاريكي بةرهةمهيناني لةباتي بةنوكتةو ستاتيكي، و مةعريفي ثيشوازييان سةرجادة زماني

بةهيزةي تؤفانة ئةم ليكردين.. وايانكرد، كاريكي خراثةكان فيلمة لةناو باشةكان فيلمة زوو هةر كة كة بسريتةوة، يادةوةرمياندا رؤذيك بةر فيلميكي باش دةكةوتني خؤمان و ئةهاتةوة ثيدا ئاهيكمان و باشرت كاريكي كة دةكرد ئامادة شةثؤليك لةناكاو ببينني، جوانرت ضاوامناني بةري بيطيان مادةي

دائةثؤشي.

شيعرييةت و كورتة فيلم

و جواني سينةما لةكاتيكدا قةسيدةيةكي شيعريية، هونةرمةند فةوزايةي ئةو لةناو ئةتواني ضؤن ذياندا زمانيكي شيعريي بدؤزيتةوة؟ شيعر نزيكرتين هونةرة لةسينةماوةو دةرهينةرةكاني طةورة زؤربةي بوون. شاعر هةرشتيك ثيش دنيا دةرهينةر ئةطةر من واي بةبرطةورة شيعريي رؤحيكي خاوةني نةبيت، مةحالة ضاوةرواني كاريكي بتواني ليبكريت . مةحالة طةورةي كارةكانيا لةناو شيعريي وينةيةكي

بةرجةستة بكات.ئةتواني واية، خةون وةك فيلم سةفةريكي زؤر فةنتازميان ثيبكات لةطةل خؤيدا، بةتايبةت كورتة فيلم بؤ خؤي وينةيةكي شيعريي هةميشة جوالوةو بة ثارضة شيعريكي هايكؤي

ذاثؤني لةسينةمادا ئةذمردري..بةو ماناية طرتةكاني كورتة فيلم بةشيوةيةكي شيعري و شيوةكاري طرتةيةك هةر و دةكرين بينا بؤخؤي تابلؤيةكي هونةريي دروست دةكات، كة وةرطر ئةتوانيت ضةندين بؤ جياوازي جياواز خويندنةوةي فيلم كورتة ئةوةي لةبةر بكات بةوينةو بةردةوامة طةمةكردنيكي بةردةوام رةنط و وشةكان دروستكردنةوةدايةو و لةتيكدان دةشكينيت، تيك ياساكان كؤي دةكات طةمة كاتيك مرؤظ ضونكة

و نةستةوة جيهاني ناو دةضيتة بؤ سنورة و ياساكان بةتةواوةتي و دةبةزينيت واقيع كيشراوةكاني بةرفراوان و ئازاد تةواو جيهانيكي هةروةها خؤي، بؤ ئةكات دروست دةرهينةر لةكورتة فيلمدا ناضارنيية بؤ بكات تةفسر شتيك هةموو فيلم كورتة كاري وةرطرةكةي، دةكات تةرح فكرةيةك كة ئةوةية كراوةدا كؤتاييةكي و لةقةيران و لةو دةبيت دةهيليت. بةجيمان مانا زؤرترين كورتةدا زةمةنة دروست وةرطر لةالي ثرسيار و هةلطري وينةيةك هةموو و بكات سيستةميكي سيمؤلؤذي بيت لةطةل خؤيدا، هةربؤية دةرهينةري كورتة فيلم دةبيت زؤر بةئاطاييةوة مامةلة طشتيي فةزاي و ثيكهات لةطةل طرتةكان و ميزانسني و كارةكةي موبالةغةكردن نةكةويتة و بكات ئةوة ضونكة دريذدادرييةوة، و فيلمةكةيةتي كوشتين ترؤثكي كورتدا فيلمي لة ئةوثانتاييةي و ثانتاييةي لةو جياوازة زؤر هةية لةفيلمي هةية. دريذدا لةفيلمي كة دريذدا زؤرجار ضةندين طرتةي دريذ دةكةن دروست مةلةل كة هةية لةكاتي بينيندا كة هةندي جار هي ئةوةية ليي ببورين، بةالم مةلةل لة كورتة فيلمدا كاريكي مةحالة. لةبةر دةرهينةري لةسةر ثيويستة ئةوة و بةورديي زؤر فيلم كورتة ئاطاييةوة مامةلة لةطةل سةرجةمي سينةمادا زوباني موفرةداتةكاني ئةمانةش هةموو بيطومان بكات، بةسيناريؤيةكي بةسنت بةثشت دروست سةردةم ئةزمونطةريي و رووداو و وينة كة ئةبيت، ديالؤطةكان و كةسايةتيكان دةبيت بةردةوام هةبيت ئةوةيان هيزي مةعريفييةكي ثردي بضران بي و لةطةل بكةن دروست بةهيز وةرطردا، طةر وانةبيت، ئةوة ئاسيت دةردةخات سيناريست نةفاميي كارةكةي بةسرتاكضةري بةرامبةر

خؤي مةرطي لةسةرةتاوة هةر و رادةطةيةنيت..

كورتة ئةو زؤربةي بةداخةوة هةناسةي بينيمانن فيلمانةي بةسةر بوو زال دريذ فيلمي زؤري زؤربةي و كارةكانةوة فيلمي بةسرتاكضةري سيناريؤكان زؤربةي هةربؤية نوسرابوون، دريذ روداو و كةسايةتيكان بةشيوة نيوة شةلةلي لةدايك ئةبن و ساتي لةدايك

بوونيان ساتي مردنيان بوو.

زةمةني كورتة فيلملةرةطةزةكاني تر يةكيكي ثيكهاتةي سيناريؤ بةرجةستةكردني شيوةي تةكنيك بريتيية لة زةمةن.

بووني زةمةن ضيية؟ زةمةن بووني ضةسثينةري ئيمةية،

تارمايية ئةو شتيكة، هةموو بةردةوام كة ترسناكةية وةهميية بةدوامانةوةية بؤ هةركوي بضني و لةهةركوي بني. ئيمة زةمةن نابينني، بةكاريطةرييةكاني هةست بةالم دةكةين. كاركردن لةنيو سةرجةمي اندنةوةي لةطر جطة كارةكانياندا زياتر كرنؤلؤذي، زةمةنيكي نةيانتوانيبوو كارةكان نةبوو، مامةلة سينةمايي زةمةنيكي وةك بكةن، هةربؤية لةكورترتين ماوةدا دةبوو دروست زؤر مةلةليكي ئةوةي لةبةر فيلمةكان. لةسةر زةمةني بةهةمان رووداوةكان دةكراو لةطةلدا مامةليان ذيانةوة هيض ضربوونةوةيةك بةدي نةدةكرا كة تر خاليكي فيلمةكاندا. لةناو دةبيت قسةي لةسةر بكةين ئةويش

رابردوو، لةسةر بوو ئيشكردن ئيشانةي ئةو زؤربةي من بةبرواي بؤ دةطةريتةوة بةشيكي دةكرين لةطةل ئيشةكان زؤربةي ئةوةي رابردوودا ئةذين دةرةقةت نةهاتين ئيستاية. لةكاتيكدا سينةما دةبيت وينةيةك بيت لةطةل ئيستادا بذي.. رابردوو، بؤ دةطةريتةوة كاتيك لةسةر بكريت هةلكؤلني ثيويستة رابردوو خويندنةوة و كةشفي تازةي تيا بدؤزريتةوة، دةنا ئةطةر وانةبيت وةك ئةوة واية بضني بؤ سةيركردني مةلةيف بةتةنها يان مؤزةخانةيةك و هةلدةنةوة ئةرشيفيةكاني تؤزيك تةث و تؤزةكةي سةري ثاك بكةنةوة، لةكاتيكدا دةبيت حفرياتي ئيستاماني بتوانني و تيدابكةين ئةو بؤية هةر خبوينينةوة. ثي لةنيوان بووة دروست نامؤبوونة بةريطاي ذيان فيلمةكاندا، و بينةر فيلمةكانيش و دةروات خؤيا

بةريطاي خؤياندا.

نةبووني خةيالالوازانةي خالة لةو تر يةكيكي لةسةر قسةي بةجديي دةبيت كة لةناو رؤلي خةيالة بكريت نةبووني كة ئاشكراية ضونكة كارةكاندا، دواجار داهينةرانة كاريكي هةموو بةبي هونةر خةيالة، بةرهةمي بةردةوامي ذيانيكي تواناي خةيال فيكرو بي هونةرمةندي نابيت. زر درةختيكي وةك خةيال بي نايةت بةرهةم لي هيضي كة واية كاريكي ضاوةرواني هةرطيز و طةورةي لي ناكريت، ديارة دووجؤر لةخةيال هةية، خةياليك هةية ثيي مةعريفيانة خةياليكي دةوتريت و هيناوة بةرهةمي مةعريفة كة ثيي كة هةية تريش خةياليكي ئةوتريت خةيالي نةزؤكانة كة هيض نيية، لةثشتةوة مةعريفةيةكي )ذياني دةلي بؤرخيس هةروةك هيض بوونةوةريكي زيندوو بةردةوام

نابيت طةر فكرةيةك يان خةياليكي نةذي(. لةطةلدا مةعريفيانةي بةبرواي من زؤريك لةو كارانةي كة هؤلةكة وةرطر هةرزوو وايدةكرد هيزي نةبووني بةجيبهيليت، لةناو بووة مةعريفيانة خةياليكي و هونةرييةكاندا كارة سياقي كارةكاني نةزؤكانة زؤر خةياليكي كارةكان زؤربةي بةريوة، دةبرد مةعريفي طوتاريكي هيض خاوةن نةبوون جطة لة بةرهةم هينانةوةي ئةو فةوزايةي ناوذيان خوي نةبيت ناسيين بةبي مةحالة لةبةرئةوةي كاريكي بتوانريت فةلسةفة فيكرو بوونةوة، ناو بهينريتة داهينةرانة ضونكة ئاشكراية كة كاري هونةريي بة تةنها دووبارة بةرهةمهينانةوةي لة راكردن ضون وةك نيية، ذيان ذيانيش نيية، بةلكو كاري هونةريي هارمونيتيكي دروستكردني و خةيال نيوان لة هونةريية بةرهةميكي هةموو واقيعدا. خةياليكي بةرهةمي داهينةرانة بةختيار هةروةك مةعريفيانة ئةم شتيكي )هةموو دةليت عةلي ئيمة خةيالة(. بةرهةمي دونياية خةيالدا هيزي لةبةردةم هةميشة ترادةمينني دةطريني و وةستاوين خةيال كة رووداوانةي ئةو بةهوي بةرهةميهيناوة، ئةوة هيزي خةيالة بةوة بروا دةكات لي وامان كة لةبةرضاوماندا ئةوةي كة بهينني ذيانة، واقيعي تةواو رووئةدات سينةما كة بليني ئةتوانني دواجار هةميشة بةرهةمي خةيالة، تةنانةت ئيتاليش تازةي واقيعي كارةكاني خةيال دةستبةرداري نةيتوانيوة خةيال بةبي ذيان ضونكة بيت، نةكراوة. تةحةمول كاريكي بليم كة لةكوتاييدا دةمةويت ئةوة سينةماي موديرنةو ثوست موديرنة بن، زور شت دةستبةرداري تواني دةستبةرداري نةيانتواني تةنها

خةيال بن.

طوزةريكي خريابة دووةمني فيستيظالي سليمانيي فيلمي كورديدا

)5068( ثينجشةممة 2010/1/7

ئا/ ساالر مةجيد

نامةيةكي براي )تيؤ(ي كوخ، ظان مةرطي لةدواي داواي و نووسي هونةرمةند برناردي ئةميل بؤ و لةريكخستين بدات يارمةتي كة ليكرد ئةوةي برا بةرهةمةكاني بؤ ثيشانطةيةك ئامادةكردني جوانةمةرطةكةي. ئةميل برنارد لةبارةي ريكخستين ئةو ثيشانطةيةوة ئةمي الي خوارةوةي نووسيوةو طوطانيش ثول سةيري رةفتاري باسي تييدا

ئةكات.نامةكةي نةطؤراوي دياركراوو وةآلمي )من الي بؤ رؤشتم شةممة رؤذي دايةوةو )تيؤ(م هات بةئاساني تابلؤكان كؤكردنةوةي )تيؤ(. بةمن تةواوي برواي و متمانة )تيؤ( بةدةستةوةو تةواوبوو، تابلؤكان هةلواسيين كة كاتيك هةبوو. لي مؤزةخانةكانيان طاليي وةك تةواو ذوورةكان بةديواري بةتال شوينيكي هيض من ضونكة هات، ئةوةم هةولي نةهيشت. بةجي ذوورةكانةوة ثيشرت كة كوخ ظان بيوبؤضونانةي ئةو كة ئةدا، بةتةواوي نووسيبووم بؤ نامةكانيةوة لةريطةي جيبةجي بكةم. ئةمويست وةك بؤضوونةكاني ئةو دةنطي لةطةل هةرتابلؤيةك رةنطةكاني دةنطي رةنطة بطوجنينم. تةنيشيت تابلؤكةي رةنطةكاني زةردةكان الي شني و سةوز الي سوورةوة دابنيم. تابلؤ لةنيوان سةوز( )طوارةي تابلؤي منوونة بؤ

زةردو ثرتةقالي خؤر بطوجنينم.ثيويستيةكاني كارة تةواوي كة كاتيك ثيشانطةكة تةواو بوو، ض لةرووي ناوةوةي ذوورةكان و هةلواسيين تابلؤكان، ض ديوي دةرةوةي مالةكة كة بةجيهيناني داواكاني هونةرمةندةكةي هاوريم بوو، بةثةجنةرةيةكي طؤري لةثةجنةرةكامن يةكيك من لةسةر كوخم ظان رةنطةكاني ثةلة و )مشبك( ثةجنةرةكة وينةكيشايةوة، رةنطي تابلؤكاني )تؤو وينة دارشتنيكم رةنطانة لةو )شوان( وةشني( كوخ ظان ثةيوةندي بؤ بوو نيشانةيةك كة كيشا بةداخةوة بةآلم طوندنشينان، ذياني و و سروشت كة ئةو شوينة ثيؤزة زؤر نةمايةوة، ضونكة )تيؤ(

ظان خؤكوشتنةكةي لةثاش كوخ ظان براي ي بوو بوو دروست ال طةورةي كارةساتيكي كوخ بوو. بوو ئيفليج الشةي دابوو، لةدةست عةقلي هةموو هةولةكانيش بؤ كال كردنةوةي كاريطةريي خؤكوشتنةكةي ظان كوخ لةسةر تيو بي سوود بوو، نةبوو، سوودي ثزيشكيش ضارةسةري و دةرمان مانط شةش لةثاش هؤلةنداو بؤ برديانةوة بؤية

كؤضي دوايي كرد.

رزطار ئةوة لةئةنديشةي خؤم نةمتواني من ظان بةهونةرةكةي خةلكان ئةموويست كة بكةم كوخ ئاشنا بكةم. هاوري هونةرمةندةكامن كة هاتن شايةني كوخ ظان كة هينا بروايان تيؤ، بؤمالي رةنطي، وينةكيشي هونةرمةنديكي وةك ئةوةية كةسايةتيةكي خاوةني طور و طةرم و رةسةن،

ئاطرين بناسريت. طةياندنةوةي بةمةبةسيت كة تيؤ ذنةكةي جيطةي كة بوو ناضار هؤلةندا بؤ ميدي تيؤي

نيشتةجيبوونةكةي لةثاريس وازلي بهينيت.تابلؤكاني داواي ئةوخامنة كة نةبرد زؤري ثيشرت كة ئةوةي وةك منيش كردو كوخي ظان رةوانة بؤم كردبوون ئامادةم كراوي بةسةفتة

كة بكةم بةوة هةست ئةمتواني بةئاساني كرد. ئةو خامنة بةو هةموو هةستة ناسك و جوانةوة، نايةويت ثاريس، بطةريتةوة تر جاريكي نايةويت و ترين ترسناك تيايدا كة ئةو شارةي بطةريتةوة

ناخؤشرتين كارةساتي لي بةسةرهاتووة.)ئةمسرتدام(ةوة لةنزيك تيؤ خامنةكةي ئةبردو بةسةر ذياني خةلوةتدا لةكوجنيكي خامن ئةوكاتة ئةبرد، بةريوة بضوكي ثانسيؤنيكي باشم ماليكي )لية بؤنووسيم: نامةيةي ئةم تيؤ تابلؤكان( و منال و من )مةبةستم ئيمة(، هةيةو مالةي لةو ئةذين باشرت ئازادترو مالةدا لةم لية خؤشرتين و ئةذياين تيا خؤماندا لةشارةكةي كة نابيت تؤ بةسةربردووة. تيا ذيامن رؤذةكاني

نيطةراني ئةوة بيت كة من تابلؤكان لةشويين خراث بةو ذوورةكامن تةواوي هةلبطرم، نةطوجناودا و بةتةواوي كة كاتيكيش رازاندووةتةوة، تابلؤيانة بييتة بؤ سةردان رؤذيك ريكمخسنت، هيوادارم كة

هؤلةنداو تابلؤكان ببينيت. خامن تيؤ زؤر هةولي ئةوةي ئةدا كة ثرؤذةكةي ميدةكةي بةئةجنام بطةيةنيت و ئةو ثيشانطةيةي

ظان كوخ ساز بكات.بؤ ئةو مةبةستةش)600( فرانكي بؤناردم، بةآلم هةروةها بوو كةم كردن منايش طاليي كاتة ئةو وةرطرتين مؤلةتيش كاريكي هيندة ئاسان نةبوو، ثيشانطةكة نةمئةتواني فرانكةش )600( بةوبري

سازبكةم.

بي ثارة) بةبي ثيشانطةكة دا كة بريارم بؤية لةوي كة بكةم، ساز )بوتونيل( نزيك بةرامبةر( ثيشرت مين تابلؤكاني كة لةهاوريكامن يةكيك بؤ كوخم ظان تابلؤكاني ثيشرت كردبوو. منايش هؤلةندا بؤالي خامني تيؤ ناردبوو، بؤية الي خؤم كةم تابلؤيةكي ضةند فرؤش رةنط الي)تانطي( و مابوونةوة لةوانة ثيشانطةيةكم ساز كرد. شتيك كة لةثيش هةموو شتيكي ترةوة نيطةران و بي تاقةتي

كردم، رةفتاري ثول طوطان بوو.ثول طوطان بةهاوري و دؤسيت ظان كوخ ناوي ئةهينرا، تيؤو ظان كوخ خزمةتيكي زؤري طوطانيان

كردبوو، طوطان بةراسيت قةرزاريان بوو...كة boussod de Valadon كؤمثانياي manzi-( كؤمثانياي بة بووة ناوةكةي ئيستا ناوبانطي دةركردو ناسرا طوطان لةبري )joyantكة كاتيك خيزانة، ئةو ضاكةي وةآلمدانةوةي كوخةوة ظان ثيشانطةكةي ريكخستين لةبارةي ريطر طوطان ثيشرت ئةوةي )لةبةر كرد. ئاطادارم بوو لةريكخستين ثيشانطةكةي ظان كوخ لةثاريس(

ضونكة ئةو كةسيكي هؤلةندي بوو.ناوبانط هؤي خؤم من كة ئورية ئةلبةرت لةبارةي وشةشي يةك تةنها بووم، ناساندني و )mercure( لةطؤظاري ثيشانطةيةوة ئةو نةنووسي )دذولني لكالرك(يش بةهةمان شيوة ئةو نامةيةكم من تيثةران دةنطي بةبي ثيشانطةيةي نارد بؤ )ئةكتاو ميبو( ئةويش لة وةآلمدا ئةمةي بؤ نووسيبووم: )لةقوآليي دلةوة برواي تةواوةوةتيم كةي تابلؤكان ئةدةم، ثيشان ثيشانطةية بةو بنيم؟ دلنيابة هةر كاريك لةبارةي ضاث كردنةوة ئةمرؤ هةر ناكةم. تةرخةمي كةم بيت لةدةستم ئينسان لةمةودوا بةآلم ئةنووسم. )مانار( بؤ نامة و دذواري ض تووشي دا ضواردةورةكةي لةطةل كيشةيةك ئةبيت. برواو هةسيت ثاكم قبول بكةن.

)ئةكتاو ميوبو(.وشةكاني خاوةني ميوبو( )ئةكتاو ئايا بوو؟ سةرةوة نامةيةي ئةو خاوةني بوو، خؤي

لةوبارةيةو هيضم نةبيست.لةدواي مانطيك تابلؤكاني ظان كوخم ليكردةوة و بةتةنها ئاماجنيك طةيشتم كة فةرمانيكي هاوري

هونةرمةندةكةم جي بةجي كردووة.

سةرضاوة:letters de uincent van gogh Emile Bernard wollard نامةهاي وان طوط.

ثيشانطةيةك دواي مةرطي ظان كوخ

تاوتويى ئا. ريبةر بةختيار مستةفا و مرؤظايةتى ميذووى دةروانينة كاتى بةرةجنامى ئةزمونى ئةو ثةيوةندييةى نيوان )ذن طةورةى كاريطةريى دةبينني دةكةين ) ثياو و هةية لةبواري بةردةوامى ذيان هيندةى ئةوةش لة دروست بوونى هونةرى مروظدا دةبينني ثيطةيةكى بةر فراوانى خؤى هةيةو هةزاران رؤمان و ضيؤك تابلؤو ثةيكةرو ميوزيك و....... هتد، هؤنراوةو

لة و ثةيوةندييةوة سةرضاوة دةطري..

هةر لة سةرةتاى ميذووةوة ئةو ثةيوةنديية هةميشة كيشةى لي كةوتؤتةوةو جاريك بةخؤشي كيشةى لةوةش جطة ناخؤشى، بة جاريك و ذنان ئةشكةجنةدانى و ئازاردان ثياو زالبوونى بةهوى كيشةى كؤمةاليةتى و ساالرى جاريكى تر رووبةرووى ذنان بوونةتةوة. دواكةوتوويى اليةنى كؤمةاليةتى و ثةيرةونةكردنى ياساو هةندى شيت زور لة كيشةية ئةم ئةوةي هؤى بوونةتة تر

ليشاوى بةردةم بكةونة ذنان دواكةوتوو والتى بةرامبةريان توندوتيذى ثياوان و ئةشكةجنةدان بنوينن.. ئةمانةو حةز و خولياى هونةرمةند )ريذين وردببيتةوة كيشةية لةم كردووة واى جةالل( نةك وةك كيشةيةكى سؤسيؤلؤذى، بةلكو وةك هةلويسيت هونةرمةنديك و بةرهةمهينانى كاريكى ئةم كة ماتريالةكانى سياميك، بةهؤى هونةرى خؤى جيطةى تةواو هيشتا ئيمة لةالى هونةرة

نةكردؤتةوةو هيندة بةربالونيية بةهؤى كيشةى ثيداويستيى زؤرى اليةنى ماتريال و تةكنيكى و وةرشةى زؤر تايبةت و ئاميى كارةباى طرانبةها، لة بةرهةمى ئةم هونةرمةندة دةبينني، كة لةدوا زانكؤى لة هونةر كؤليذى لة خويندنى قؤناغى دةكات ثي دةست سياميك بةشى سليمانى هونةرة ئةم دةربارةى كارةكانى زجنية و كارةكةى دةطرى.... سةرضاوة كاتةوة لةو بةجةستةكردنى لة هةية، خؤى تايبةمتةنديى بة الكيشةيى ئاراستةيةكى بة فؤرمةكانيدا شيوةيةكى كة سانتيمةتر، 60×140 قةبارةى دةبينني داوة، ئةجنامى تةعبيى تةجريدى ريتمى جوولةو لة ناسك فؤرمى لة كؤمةليك ثيوةديارة كؤكراوةى شيوةيةكى بة هيماى كثكراو بيدةنطى نالةيةكى هاوارو بة هةست دةردةكةون هيما وةك جار هةندى دةكةين، دةكةين، مرؤظ كومةل منايشى بة هةست و بة تةواو رووخسارياندا لة كة شانؤيةك لةسةر هونةريية سياميكييةى ئةم منايشة ذن دةضن، بؤ سةركةوتووة سةرةتايةكى ريذين هونةرمةند رةنطى رووى لة هونةرمةند داهاتووى.... كارى بةكارهيناوة ئاسنى ئوكسيدى تةنها شوشةوة taclis ib dael..قاوةيى بةدةستهينانى بؤ

لةسةر شووشة.

بابةت و ماتريال ديواربةندى ئازارةكان