ACN StudyGuide
-
Upload
michael-morris -
Category
Documents
-
view
345 -
download
17
description
Transcript of ACN StudyGuide
2008
# 1997 Universiteit van Suid-Afrika
Hersiene uitgawe 2005, 2006, 2007
Alle regte voorbehou
Gedruk en uitgegee deur dieUniversiteit van Suid-AfrikaMuckleneuk, Pretoria
ACN101M/1/2008
98149164
3B2
INHOUD
Inleiding en oorsig van die module (v)
Onderwerp A DIE GRONDBEGINSELS EN DIE TERREINE VAN
REKENINGKUNDE 1
STUDIE-EENHEID 1: DIE AARD EN FUNKSIE VAN
REKENINGKUNDE 3
STUDIE-EENHEID 2: DIE AARD VAN REKENINGKUNDIGE
TEORIE 9
STUDIE-EENHEID 3: DIE FINANSIEÈ LE STAND 14
STUDIE-EENHEID 4: DIE FINANSIEÈ LE RESULTAAT 20
STUDIE-EENHEID 5: DIE DUBBELINSKRYWINGSTELSEL
EN DIE REKENINGKUNDIGE PROSES 24
Onderwerp B DIE VERSAMELING EN VERWERKING VAN DIE
REKENINGKUNDIGE DATA VAN ONDERNEMINGS 59
STUDIE-EENHEID 6: DIE VERWERKING VAN REKENINGKUNDIGE DATA 61
STUDIE-EENHEID 7: AANSUIWERINGS 100
STUDIE-EENHEID 8: DIE AFSLUITINGSPROSES, WINSBE-
PALING BY HANDELSONDERNEMINGS
EN DIE VOORBEREIDING VAN FINANSIEÈ LE
STATE 119
Onderwerp C DIE REKENINGKUNDIGE VERANTWOORDING VAN
BEDRYFSBATES EN NIEBEDRYFSBATES 169
STUDIE-EENHEID 9: KONTANT EN KONTANTEKWIVALENTE 171
STUDIE-EENHEID 10: HANDELSDEBITEURE 193
STUDIE-EENHEID 11: VOORRAAD 224
STUDIE-EENHEID 12: EIENDOM, AANLEG EN TOERUSTING 235
STUDIE-EENHEID 13: ANDER NIEBEDRYFSBATES 264
ACN101M/1/2008 (iii)
Onderwerp D DIE REKENINGKUNDIGE VERANTWOORDING VAN
BEDRYFSLASTE EN NIEBEDRYFSLASTE 273
STUDIE-EENHEID 14: BEDRYFSLASTE 275
STUDIE-EENHEID 15: NIEBEDRYFSLASTE 290
Onderwerp E REKENINGKUNDIGE VERSLAGDOENING 297
STUDIE-EENHEID 16: FINANSIEÈ LE STATE VAN 'N EENMANSAAK 299
STUDIE-EENHEID 17: NIE-WINSGEWENDE ONDERNEMINGS 327
STUDIE-EENHEID 18: ONVOLLEDIGE REKORDS 355
Moduledoelwitte
Nadat u hierdie module bestudeer het, behoort u in staat te wees om
. die grondbeginsels van rekeningkunde te kan toepas
. tersaaklike inligting te versamel, te verwerk en te boekstaaf en om inkomstestate, state van
veranderings in ekwiteit en balansstate voor te berei
. bates behoorlik te boekstaaf en verantwoording oor bates te doen
. laste behoorlik te boekstaaf en verantwoording oor laste te doen
. behoorlike aantekeninge by te hou om die finansieÈ le resultaat en finansieÈ le stand van
eenmansake en ondernemings sonder winsoogmerk te bepaal
. behoorlike boeke uit onvolledige rekords saam te stel
(iv)
INLEIDING EN OORSIG VANDIE MODULE
Dit is vir ons aangenaam om u as 'n student in Module I (ACN101M) van die Rekeningkunde 1-
kursus te verwelkom. Dit is die eerste module van 'n reeks modules wat deur die Departement
FinansieÈ le Rekeningkunde aan UNISA aangebied word. Hierdie module heet Rekeningkun-
dige begrippe, beginsels en metodes.
Die kursusse in die Departement FinansieÈ le Rekeningkunde word tot op graadvlak aangebied
(d.w.s. met Rekeningkunde III as hoofvak). DõÂt, tesame met 'n ander hoofvak en ander vakke,
stel u in staat om die BCom- of die BCompt-graad te verwerf. U kan, nadat u die BCom- of
BCompt-graad verwerf het, verder in Rekeningkunde studeer deur vir die BCom, BCompt
(honneurs) graad en daarna vir die MCom-, MCompt-, DCom-, DCompt-graad te registreer. DõÂt
sal wel 'n aantal jare neem en harde werk verg, maar dit is moontlik! Die uiteindelike doel van
baie studente in rekeningkunde is om rekenmeesters te word en die BCompt-rigting te volg.
U eerste mylpaal is egter om Rekeningkunde ACN101M te bemeester (te slaag). Die studies in
hierdie module word as die grondslag van al u studies in rekeningkunde beskou. U moet
daarom seker maak dat u alles in hierdie module verstaan en ken aangesien alles belangrik is.
Dit word nie net van u verwag om dit vir die eksamen te ken nie, maar u SAL dit vir opvolgende
modules of in u daaglikse lewe benodig (as u nie verder in rekeningkunde studeer nie).
U kan dalk vra: Waarom is dit nodig om rekeningkunde te bestudeer? Die belangrikste rede is:
Om rekenskap oor inkomste en uitgawes en van bates en laste te gee. U kan dalk seà dat u nie
inkomste verdien of uitgawes aangaan nie, of dat u nie geld skuld of bates besit nie. Ons
teenvraag is: Wat van u sakgeld of vergoeding vir u werk of deeltydse werk, u studiebeurs of
studielening (wat nie 'n inkomste is nie, maar 'n las) of wat van u klere, boeke en
skryfbehoeftes wat u vir u studies koop? Daar moet rekenskap oor al die waardes hiervan
gegee word. Dit geld nie net vir u eie sake nie, maar veral vir u eie besigheid of die
onderneming waar u werk.
Baie mense en/of ondernemings beland in geldelike nood of raak insolvent en mense beland in
die gevangenis as gevolg van hul gebrek aan kennis van rekeningkunde. Ons wil u graag help
om dõÂt te voorkom.
Noudat u weet WAAROM u rekeningkunde moet bestudeer, wat is die doelwitte van die
Rekeningkunde ACN101M module?
Verwys weer na die Moduledoelwitte wat hierbo gestel is.
ACN101M/1/2008 (v)
Studie-aktiwiteite
Hierdie studiegids bevat verskeie oefeninge. U moet die oefeninge self ook uitwerk en u
antwoord(e) met die oplossings in die studiegids vergelyk. Dit bevat ook selfbeoordelingsvrae
om u deelname aan die leerproses te bevorder. Dit is 'n samestelling van lees-, bestudeer-,
doen- en besinaktiwiteite wat op 'n buigsame wyse aangebied word. Dit sal u in staat stel om
die kennisinhoud van die onderwerp te onthou, u begrip te oefen en u gedagtes te rig.
Dit is belangrik omdat u, namate u hierdie studie-aktiwiteite teeÈkom en daadwerklik uitvoer,
regstreeks in beheer van die omvang en gehalte van u leerervaring betrokke sal raak. Kortweg,
hoe goed en hoeveel u leer, hang af van die mate van u vordering deur die studie-aktiwiteite
asook van die gehalte van u poging.
In gevalle waar oefeninge gegee word, moet u die vrae beantwoord sonder om na die
studiemateriaal te verwys. Merk dan u antwoord teenoor die antwoord wat in die studiegids
gegee word. Waar u antwoord van die in die studiegids gegee, verskil, vra uself af: waarom?,
hoe?, wanneer?, waar? wat het ek verkeerd gedoen. Indien meer as 25% verkeerd is, probeer
weer om die vraag te beantwoord sonder om na die studiegids of u vorige poging te verwys.
Rekeningkunde is inderdaad 'n praktiese vak; hoe meer u oefen, hoe beter.
Betekenis van woorde
Uitkomste word oorgedra en beoordelingskriteria word bewoord volgens wat u behoort te kan
doen. Dit behels die gebruik van aksiewoorde wat dM 1t wat u in die leerproses moet doen,
beskryf.
Die volgende lys woorde is voorbeelde van die aksiewoorde wat u in hierdie module sal
teeÈkom, tesame met die betekenisse. (U hoef dit nie te bestudeer nie.)
Betekenis van werkwoorde
1 Lees Vir 'n breeÈ agtergrond, kennis of inligting, moet nie bestudeer nie.
2 Lees met aandag Die nodige teorie moet behoorlik verstaan word. U kan oor die
teorie in kort vrae getoets word.
3 Bestudeer Leer met die oog daarop dat die hoogste vlak van verstaan en
bemeestering verkry word. Dit is noodsaaklik vir eksamens,
verdere studie en/of beroep.
U sal nie in die eksamen gevra word om 'n begrip te omskryf
(defineer) nie. Van u sal egter verwag word om die toerie in die regte
rekeningkundige formaat toe te pas en die regte stappe/werks-
wyses te volg. Byvoorbeeld, die uitleg en terme wat in die opstelling
van finansieÈ le state gebruik moet word, is voorgeskryf. U mag nie
ander formate gebruik nie.
4 Stel ... op U moet dit wat gevra word, gereed maak of voltooi op grond van dit
wat u voorheen bestudeer het.
(vi)
ONDERWERP A
DIE GRONDBEGINSELSEN DIE TERREINE VANREKENINGKUNDE
Leeruitkoms
Die leerder behoort in staat te wees om die finansieÈ le resultaat en finansieÈ le stand van 'neenmansaak te kan beskryf, bereken en te boekstaaf, deur die basiese rekeningkundigevergelyking en die dubbelinskrywingstelsel te gebruik om die verskillende soortetransaksies te boekstaaf.
1 ACN101M/1
INHOUD
Studie-eenheid Bladsy
VOORGESKREWE HANDBOEK
1 DIE AARD EN FUNKSIE VAN REKENINGKUNDE 3
2 DIE AARD VAN REKENINGKUNDIGE TEORIE 9
3 DIE FINANSIEÈ LE STAND 14
4 DIE FINANSIEÈ LE RESULTAAT 20
5 DIE DUBBELINSKRYWINGSTELSEL EN DIE
REKENINGKUNDIGE PROSES 24
VOORGESKREWE HANDBOEK
U voorgeskrewe handboek vir hierdie module is:
About Financial Accounting ± Volume 1. Berry, P.R.; de Klerk, E.S.; Doussy, F, et al. Durban:
Butterworths. 2005
2ACN101M/1
Studie-eenheid
1Die aard en funksie vanrekeningkunde
Leeruitkoms
Studente ken en verstaan die aard en funksie van rekeningkunde.
INHOUDBladsy
Sleutelbegrippe 4
1.1 Inleiding 4
1.2 Wat is rekeningkunde? 4
1.2.1 Omskrywing 4
1.2.2 Die aard van rekeningkunde 5
1.3 Die gemeenskaplike rekeneenheid 5
1.4 Ondernemingsvorme 6
1.5 Gebruikers van finansieÈ le inligting 6
1.5.1 Beleggers 6
1.5.2 Krediteure 6
1.5.3 Werknemers 6
1.5.4 Regering 6
1.5.5 Bestuur 6
1.6 Die terreine van rekeningkunde 6
1.6.1 FinansieÈ le rekeningkunde 6
1.6.2 Bestuursrekeningkunde 7
1.7 Oefening en oplossing 7
Selfbeoordeling 8
3 ACN101M/1
Sleutelbegrippe
. FinansieÈ le inligting
. Besluitneming
. Die aard van rekeningkunde
. Metingseenheid
. Ondernemingsvorme
. Algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk (AARP)
. Die terreine van rekeningkunde
BESTUDEER STUDIEBRIEF 101 TOT BY DIE EERSTE WERKOPDRAG VOORDAT UVERDER STUDEER
1.1 Inleiding
In hierdie eerste module word die begrippe, beginsels en werkswyses van rekeningkunde aan
u bekendgestel. Die eerste twee studie-eenhede bevat hoofsaaklik agtergrondkennis. Die
inligting mag aanvanklik baie verwarrend wees. Namate u deur al die voorbeelde in die
voorgeskrewe handboek en oefeninge in hierdie studiegids werk, sal die metodes en beginsels
duideliker word. Om hierdie vak te bemeester verg baie inoefening Ð begin dus so vroeg as
moontlik in die semester.
Deur die eeue heen het rekeningkunde saam met en as deel van die ekonomiese stelsel
ontwikkel. Dit vervul 'n uiters belangrike en nuttige funksie in die samelewing.
Daar is boekgehou deur transaksies met die hand op te teken. Vandag word rekenaars in
toenemende mate gebruik. Watter metode ook al gebruik word, die grondliggende beginsels
bly dieselfde. Alle aktiwiteite in 'n besigheid word steeds in geldwaarde uitgedruk en
opgeteken. Dit is egter belangrik dat 'n mens die werkswyse wat in die handgeskrewe stelsel
gebruik word ken sodat jy ook 'n gerekenariseerde rekeningkundige stelsel kan verstaan.
Bestudeer paragraaf 1.1 van die voorgeskrewe boek.
GOUE REEÈ L
Rekeningkunde KAN NIE bestudeer word deur dit slegs te lees of uit die kop te leer nie. Umoet ook oefen, oefen en oefen!!
1.2 Wat is rekeningkunde?
1.2.1 Omskrywing
Bestudeer paragraaf 1.2 van die voorgeskrewe boek.
Rekeningkunde is dus 'n proses bestaande uit drie aktiwiteite, naamlik:
. Uitkenning Ð om vas te stel watter gebeure as bewys dien van ekonomiese aktiwiteite
(transaksies) wat op 'n bepaalde besigheid of entiteit betrekking het.
4ACN101M/1
. Optekening van die geldwaarde van die ekonomiese gebeure (transaksies) om sodoende
die geskiedenis van die finansieÈ le aktiwiteite van die besigheid vas te leà . Optekening
bestaan uit die byhou van gemete gebeure in kronologiese volgorde op 'n stelselmatige en
geordende wyse. Optekening beteken ook dat ekonomiese gebeure geklassifiseer en
opgesom word.
. Die derde aktiwiteit behels die oordra van die aangetekende inligting aan belanghebbende
gebruikers. Inligting word oorgedra deur middel van die voorbereiding en verspreiding van
rekeningkundige verslae. Dit word gewoonlik finansieÈ le state genoem.
Lees paragraaf 1.3 en 1.4 van die voorgeskrewe boek.
GOUE REEÈ L
Rekeningkunde boekstaaf transaksies om bruikbare inligting vir besluitneming te verskaf.
1.2.2 Die aard van rekeningkunde
Rekeningkunde is 'n besondere wyse van kommunikasie wat gebruik word om 'n bepaalde
boodskap oor die finansies van 'n onderneming oor te dra. Dit is noodsaaklik dat die ontvanger
van hierdie boodskap (die gebruiker van finansieÈ le inligting) dit moet verstaan, anders is die
inligting wat oorgedra word waardeloos.
Rekeningkunde gebruik woorde en syfers om finansieÈ le inligting oor te dra aan gebruikers van
sodanige inligting. Namate u met u studie van die vak vorder, sal u vertroud raak met die
betekenis van hierdie woorde en syfers, ook bekend as die begrippe, beginsels en werkswyses
van rekeningkunde. Dit sal u uiteindelik in staat stel om die boodskap wat in finansieÈ le verslae
voorkom, te verstaan.
Iedereen wat in 'n onderneming werksaam is, maak in mindere of meerdere mate van
finansieÈ le inligting gebruik. Elkeen van ons moet ook iets van die gebruik van finansieÈ le
inligting en rekeningkunde weet om ons persoonlike finansieÈ le sake te kan hanteer. FinansieÈ le
bronne is beperk of ``skaars'', en om dit te bestee moet ons behoorlik beplan. Kennis van
rekeningkunde sal dus ook hier nuttig wees.
Rekeningkunde is derhalwe 'n ``taal'' wat gebruik word om finansieÈ le inligting aan
belanghebbende partye oor te dra.
Lees met aandag paragrawe 1.8 en 1.9 van die voorskrewe boek.
1.3 Die gemeenskaplike rekeneenheid
In rekeningkunde is geld die algemene eenheid van meting en in SA is die geldeenheid die
Rand. Alle transaksies van 'n onderneming word eers na geldwaardes omgeskakel voordat
optekening kan plaasvind. Wanneer geld as die gemeenskaplike rekeneenheid gebruik word, lei
dit tot twee belangrike tekortkominge:
. Alle gebeure kan nie in geldwaardes uitgedruk word nie.
. Die waarde van geld is nie vas nie en word deur baie ekonomiese faktore, soos inflasie,
beõÈnvloed.
5 ACN101M/1
1.4 Ondernemingsvorme
Die eienaarskap van 'n besigheid verwys na die wyse waarop 'n besigheid besit en bestuur
word; hoe die geld om die besigheid te begin, bekom is; en hoe die winste, verliese en risiko's
in die besigheid verdeel word.
In die RSA bestaan daar vier hoofvorme van eienaarskap, naamlik:
. eenmansake
. vennootskappe
. beslote korporasies
. maatskappye
Afgesien van hierdie hoofvorme van eienaarskap, word nie-winsgewende ondernemings ook
onderskei.
Bestudeer paragraaf 1.6 en lees met aandag paragraaf 1.7 van die voorgeskrewe boek.
1.5 Gebruikers van finansieÈ le inligting
FinansieÈ le inligting word deur baie gebruikers benodig, wat die inligting vir verskillende
besluitnemingsdoeleindes ontleed. Die mees algemene gebruikers is die volgende:
1.5.1 Beleggers
1.5.2 Krediteure
1.5.3 Werknemers
1.5.4 Regering
1.5.5 Bestuur
Bestudeer paragrawe 1.10 tot 1.13 van die voorgeskrewe boek.
1.6 Die terreine van rekeningkunde
Die gebruikers van finansieÈ le inligting kan in twee groepe verdeel word, naamlik:
. interne gebruikers Ð byvoorbeeld die bestuur en werknemers
. eksterne gebruikers Ð byvoorbeeld beleggers, krediteure en die regering
Uit hierdie verdeling het rekeningkunde in twee terreine ontwikkel. FinansieÈ le rekeningkunde
verskaf hoofsaaklik finansieÈ le inligting aan eksterne gebruikers. Bestuursrekeningkunde is
weer gemoeid met die lewering van finansieÈ le inligting aan mense binne die onderneming.
1.6.1 FinansieÈ le rekeningkunde
Hierdie terrein van rekeningkunde is gemoeid met die optekening van transaksies en die opstel
van die finansieÈ le state van die hele onderneming. FinansieÈ le rekeningkunde word deur
Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) beheer. Dit is standaarde wat ekstern
voorgeskryf en nagekom moet word.
Hierdie standaarde verseker dat die finansieÈ le state van verskillende ondernemings vergelyk
kan word.
6ACN101M/1
1.6.2 Bestuursrekeningkunde
Bestuursrekeningkunde lewer finansieÈ le inligting vir bepaalde doeleindes. Bestuurders gebruik
hierdie inligting in hul besluitneming wat tot die bereiking van die doelwitte van die
onderneming lei. Sonder hierdie finansieÈ le inligting sal dit vir die bestuur baie moeilik wees
om die onderneming doeltreffend te bestuur.
In hierdie kursus val die klem op finansieÈ le rekeningkunde.
Bestudeer paragrawe 1.5 en 1.14 en lees paragraaf 1.15 van die voorgeskrewe boek.
GOUE REEÈ L
FinansieÈ le state moet 'n getroue weergawe wees van die finansieÈ le stand, finansieÈ leprestasie en kontantvloei van 'n entiteit.
1.7 Oefening en oplossing
Ons sluit hierdie studie-eenheid met 'n paar hersieningsvrae af. Dit is in u eie belang om dit aan
die hand van die studie-eenheid of voorgeskrewe boek te probeer beantwoord.
Oefening
(1) Bespreek die aard van rekeningkunde.
(2) Wat is die gemeenskaplike eenheid van meting in rekeningkunde?
(3) Noem die vier hoofondernemingsvorme.
(4) Bespreek die verskillende gebruikers van finansieÈ le inligting.
(5) Onderskei tussen finansieÈ le rekeningkunde en bestuursrekeningkunde.
Oplossing
(1) Raadpleeg paragraaf 1.2.2
(2) Die gemeenskaplike eenheid van meting in rekeningkunde is geld.
(3) Eenmansaak
Vennootskap
Beslote korporasie
Maatskappy
(4) Raadpleeg paragraaf 1.5
(5) Raadpleeg paragraaf 1.6
7 ACN101M/1
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. die belangrikheid van finansieÈ le inligting as grondslag vir besluitneming te beskryf?
. die verskillende gebruikers van finansieÈ le inligting en hulle behoeftes te bespreek?
. die verskillende ondernemingsvorme te noem?
. die aard van rekeningkunde te bespreek?
. die verskil tussen finansieÈ le en bestuursrekeningkunde te verduidelik?
8ACN101M/1
Studie-eenheid
2Die aard van rekeningkundige teorie
Leeruitkoms
Studente kan verduidelik wat met die aard van rekeningkundige teorie, beginsels,rekeningkundige beleid, praktyk en werkswyses bedoel word.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 9
2.1 Rekeningkundige beginsels 10
2.2 Rekeningkundige beleid 10
2.3 Openbaarmaking van rekeningkundige beleid 10
2.4 Algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk (AARP) 10
2.5 Rekeningkundige standaarde en standpunte 11
2.5.1 Inleiding 11
2.5.2 Raamwerk vir die opstel en aanbieding van finansieÈ le state 11
2.5.2.1 Die oogmerk met finansieÈ le state 11
2.5.2.2 Grondliggende veronderstellings 11
2.5.2.3 Kwalitatiewe eienskappe van finansieÈ le state 11
2.5.2.4 Elemente van finansieÈ le state 12
2.5.2.5 Erkenning en meting van die elemente van finansieÈ le state 12
2.6 Oefening en oplossing 12
Selfbeoordeling 13
SLEUTELBEGRIPPE
. Rekeningkundige beginsels
. Algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk
. Rekeningkundige standpunte
. Rekeningkundige beleid
. Lopende saak
. Kwalitatiewe (gehalte-) eienskappe
. Elemente van finansieÈ le state
9 ACN101M/1
2.1 Rekeningkundige beginsels
In hierdie studie-eenheid skenk ons aandag aan die teorie van rekeningkunde. U mag dink:
``Maar hoekom? Rekeningkunde is tog 'n praktiese vak!'' Dit is waar, maar geen vak wat logies
saamgestel is, kan sonder sy teoretiese onderbou bestaan nie.
Die tegnieke wat in die beoefening van rekeningkunde gebruik word, is op konseptuele en
teoretiese opvattings gegrond. Hierdie opvattings staan in die algemeen as rekeningkundige
beginsels bekend.
Bestudeer paragraaf 2.1 van die voorgeskrewe boek.
2.2 Rekeningkundige beleid
In ons alledaagse lewe kom daar dikwels omstandighede voor wat herhalend van aard (dws
altyd dieselfde) is maar wat tog elke keer 'n verskillende gevolg of resultaat sou heà as ons
anders daarin sou optree. As ons dus nie 'n riglyn het waarvolgens ons in sulke gevalle kan
optree nie, kan ons handelinge inkonsekwent wees. Vriende sou kon seà : ``Ons kan nie op hulle
staatmaak nie!'' As ons 'n riglyn bepaal waarvolgens ons elke keer in 'n bepaalde
omstandigheid op dieselfde wyse optree, kan ons seà ons bepaal 'n beleid vir ons optrede,
wat tot gevolg sal heà dat ons optrede konsekwent sal wees.
Ons tref presies dieselfde omstandighede in rekeningkunde aan. Transaksies van 'n
herhalende aard kom dikwels voor en die vereiste van konsekwentheid verg van onderne-
mings om 'n (rekeningkundige) beleid te bepaal waarvolgens hulle sodanige transaksies kan
hanteer. Rekeningkundige beleid is dus 'n stel besluite oor die wyse waarop 'n onderneming
dieselfde soort transaksie sal hanteer om 'n konsekwente resultaat te verkry.
2.3 Openbaarmaking van rekeningkundige beleid
Omdat rekeningkundige beleid 'n onderneming se besluite verteenwoordig oor die behandeling
van faktore wat op verskeie maniere behandel kan word, is dit nodig dat die onderneming die
rekeningkundige beleid waarop hy besluit het, in sy finansieÈ le verslae openbaar. So
byvoorbeeld moet 'n onderneming aandui op watter grondslag waardevermindering van
eiendom, aanleg en toerusting bereken is.
2.4 Algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk (AARP)
Dit is die volgende belangrike begrip wat in die studie van rekeningkunde voorkom.
Bondigheidshalwe gebruik ons voortaan die afkorting AARP hiervoor.
As elke mens sy eie taal- en grammatikareeÈ ls ontwikkel, sal daar geen kommunikasie wees
nie. Daarom is daar algemeen geldende reeÈ ls hiervoor.
Rekeningkunde, as besondere kommunikasiemiddel, het presies dieselfde probleem. As elke
onderneming volgens sy eie rekeningkundige reeÈ ls en volgens sy vertolking van rekening-
kundige teorie en beginsels finansieÈ le verslae lewer, sal daar chaos in die ekonomiese en
bedryfsweà reld ontstaan.
Daarom is daar oor jare heen 'n grondslag vir die meting en openbaarmaking van die resultate
van finansieÈ le gebeure (transaksies) ontwikkel.
10ACN101M/1
Hierdie grondslag is 'n algemene raamwerk en omvat in breeÈ trekke rekeningkundige begrippe,
beginsels, metodes en werkswyses wat gesamentlik as AARP bekend staan.
Lees weer paragraaf 1.5 van die voorgeskrewe boek.
In hierdie studiegids gaan ons meer inligting in die finansieÈ le state openbaar as wat AARP
vereis. Dit word gedoen vir beter verduideliking en verstaanbaarheid.
2.5 Rekeningkundige standaarde en standpunte
2.5.1 Inleiding
In die RSA speel die Rekeningkundige Praktykeraad 'n belangrike rol in die ontwikkeling van
AARP deur rekeningkundige standaarde daar te stel. Met die daarstelling van rekening-
kundige standaarde vir bepaalde aangeleenthede (bv. vir die behandeling van belasting in
finansieÈ le state) word beoog om die verskeidenheid van beskikbare rekeningkundige praktyke
te beperk sonder om na streng eenvormigheid of die bepaling van 'n stel onbuigsame reeÈ ls vir
alle omstandighede te strewe. Die strewe met rekeningkundige standaarde is om algemene
toepassing van bepaalde aangeleenthede in finansieÈ le verslaglewering te bevorder en
ongewenste alternatiewe uit te skakel.
2.5.2 Raamwerk vir die opstel en aanbieding van finansieÈ le state
Die raamwerk is nie 'n standaard nie, maar 'n raamwerk ``... wat die doelwitte en begrippe wat
onderliggend aan die opstelling en aanbieding van rekeningkundige state is, uiteensit.''
2.5.2.1 Die oogmerk met finansieÈ le state
Lees weer paragraaf 1.11 van die voorgeskrewe boek.
2.5.2.2 Grondliggende veronderstellings
Volgens die raamwerk is daar twee grondliggende veronderstellings rakende finansieÈ le state,
naamlik:
(1) die toevallingsgrondslag en
(2) lopende saak.
Bestudeer paragraaf 2.2 van die voorgeskrewe boek.
2.5.2.3 Kwalitatiewe eienskappe van finansieÈ le state
Die vier belangrikste kwalitatiewe eienskappe is:
(1) Verstaanbaarheid
(2) Toepaslikheid
(3) Betroubaarheid
(4) Vergelykbaarheid
Bestudeer paragraaf 2.3 van die voorgeskrewe boek.
11 ACN101M/1
2.5.2.4 Elemente van finansieÈ le state
GOUE REEÈ L
Die volgende is die elemente van finansieÈ le state:
. Elemente wat die finansieÈ le stand meet (Bates = Ekwiteit + Laste):
(1) Bates(2) Laste(3) Ekwiteit
. Elemente wat die winsgewendheid (prestasie) meet (wins of verlies = toename ofafname in ekwiteit):
(4) Inkomste(5) Uitgawes
Bestudeer paragraaf 2.4 van die voorgeskrewe boek.
2.5.2.5 Erkenning en meting van die elemente van finansieÈ le state
Bestudeer paragrawe 2.5 tot 2.8 van die voorgeskrewe boek.
2.6 Oefening en oplossing
Oefening
(1) Verduidelik die volgende rekeningkundige beginsels:
(a) toevalling
(b) konsekwentheid
(c) omsigtigheid
(d) wesenlikheid
(e) paring
(2) Omskryf die begrip ``rekeningkundige beleid''.
(3) Wat word bedoel met openbaarmaking van rekeningkundige beleid?
(4) Beskryf die begrip ``algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk''.
(5) Bespreek die grondliggende veronderstellings van finansieÈ le state.
(6) Noem die vier gehalte-(kwalitatiewe) eienskappe van finansieÈ le state.
(7) Noem die elemente van finansieÈ le state.
Oplossing
(1) Raadpleeg die volgende paragrawe in die voorgeskrewe boek:
(a) 2.2
(b) 2.3.4
(c) 2.3.3
(d) 2.3.2
(e) 2.5.6
12ACN101M/1
(2) Raadpleeg paragraaf 2.2
(3) Raadpleeg paragraaf 2.3
(4) Raadpleeg paragraaf 2.4
(5) Raadpleeg paragraaf 2.2 van die voorgeskrewe boek.
(6) Betroubaarheid
Toepaslikheid
Vergelykbaarheid
Verstaanbaarheid
(7) Bates
Laste
Ekwiteit
Inkomste
Uitgawes
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om te verduidelik wat
beteken:
. die volgende rekeningkundige beginsels?
Ð toevalling
Ð omsigtigheid
Ð konsekwentheid
Ð wesenlikheid
Ð paring
. rekeningkundige beleid?
. openbaarmaking van rekeningkundige beleid?
. algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk?
. rekeningkundige standaarde en standpunte?
13 ACN101M/1
Studie-eenheid
3Die finansieÈ le stand
Leeruitkoms
Studente behoort in staat te wees om te kan beskryf wat die hoofdoel van rekeningkunde isen wat die dubbelinskrywingstelsel behels. Hulle moet ook in staat wees om die finansieÈ lestand van 'n entiteit sowel as die elemente van die basiese rekeningkundige vergelyking tekan bereken.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 14
3.1 Inleiding 15
3.2 Rekeningkundige entiteit 15
3.3 FinansieÈ le stand 15
3.4 Netto batewaarde 15
3.5 Die toepassing van die basiese rekeningkundige vergelyking (BRV) 15
3.6 Die dubbelinskrywingsbeginsel 17
3.7 Hersieningsoefeninge en oplossings 17
3.7.1 Hersieningsoefening 1 17
3.7.2 Hersieningsoefening 2 17
Selfbeoordeling 19
SLEUTELBEGRIPPE
. Rekeningkundige entiteit
. Rekeningkundige vergelyking
. FinansieÈ le stand
. Bates
. Laste
. Ekwiteit
. Dubbelinskrywing
. Netto batewaarde
14ACN101M/1
3.1 Inleiding
Die primeà re doel van rekeningkunde is om inligting rakende die finansieÈ le stand en die
finansieÈ le resultaat van 'n entiteit weer te gee. Die sleutelelemente van die finansieÈ le stand
word in hierdie studie-eenheid behandel.
Lees paragraaf 3.1 van die voorgeskrewe boek.
3.2 Rekeningkundige entiteit
Elke onderneming waarvan afsonderlik finansieÈ le rekords gehou word, is 'n rekeningkundige
entiteit. Dit is uiters belangrik om die besigheid as entiteit apart van sy eienaar(s) te sien omdat
die transaksies wat deur die onderneming aangegaan word, uit die oogpunt van die
onderneming wie se boeke gedoen word, hanteer moet word.
Bestudeer paragraaf 1.7 (weer) asook paragraaf 3.2 van die voorgeskrewe boek.
3.3 FinansieÈ le stand
Die finansieÈ le stand van die entiteit word beskryf in terme van bates en belange op 'n bepaalde
tydstip. Dit word in 'n balansstaat weergegee, wat in wese 'n rekeningkundige verslag is van
die finansieÈ le stand van 'n entiteit. Die balansstaat kommunikeer toepaslike finansieÈ le inligting
aan die eienaars, krediteure en ander belangstellende partye.
Bestudeer paragraaf 3.3 van die voorgeskrewe boek.
3.4 Netto batewaarde
Die verskil tussen die waarde van bates wat 'n onderneming besit en laste aangegaan om die
bates te verkry, verteenwoordig netto batewaarde. In terme van 'n vergelyking is
BATES 7 LASTE = NETTO BATEWAARDE
Die netto batewaarde verteenwoordig die gedeelte waarmee die bates die laste oorskry. Die
netto batewaarde word daarom ook ekwiteit genoem.
Bestudeer paragraaf 3.4 van die voorgeskrewe boek.
3.5 Die toepassing van die basiese rekeningkundige
vergelyking (BRV)
Oefening 1
Maxi Dienste se bates beloop R30 000 en sy laste (krediteure) R5 000. Bereken die ekwiteit.
15 ACN101M/1
Ons gebruik die BRV. Die bedrae wat gegee is, word in die plek van die toepaslike simbool
gestel en die onbekende simbool word bereken.
B = E + L
E = B ± L
= R30 000 7 R5 000
= R25 000
Oefening 2 *-
T Tom is die eienaar van Zebra Dienste, wat 'n matskoonmaakdiens lewer. Op 30 November
20.1 besit Zebra Dienste toerusting ten bedrae van R100 000. KlieÈnte skuld R40 000 vir
dienste gelewer en Zebra Dienste skuld R20 000 aan 'n leweransier vir onderdele aangekoop.
Zebra Dienste het ook R10 000 kontant in die bank.
Toon die BRV vir Zebra Dienste en bepaal die ekwiteit.
Stap 1: Identifiseer die bates
Toerusting = R100 000
Debiteure = R40 000
Kontant = R10 000
Stap 2: Identifiseer die laste
Krediteure = R20 000
Vervang hierdie bedrae in die vergelyking:
B = E + L
E = B 7 L
= R(100 000 + 40 000 + 10 000) 7 R20 000
= R130 000
Bostaande finansieÈ le stand van Zebra Dienste kan ook soos volg in die vorm van 'n
balansstaat voorgestel word:
ZEBRA DIENSTE
BALANSSTAAT SOOS OP 30 NOVEMBER 20.1
BATES R EKWITEIT EN LASTE R
Toerusting 100 000 Ekwiteit 130 000
Debiteure 40 000 Krediteure 20 000Kontant in bank 10 000
150 000 150 000
KOMMENTAAR
Hierdie balansstaat is in 'n basiese vorm en sal later vollediger behandel word.
16ACN101M/1
Bestudeer paragraaf 3.6 van die voorgeskrewe boek.
3.6 Die dubbelinskrywingsbeginsel
Die dubbelinskrywingsbeginsel is gegrond op die feit dat elke transaksie twee of meer items in
die BRV beõÈnvloed. Elke transaksie moet so aangeteken word dat die vergelyking in balans bly.
Die tweeledige uitwerking wat elke transaksie op elemente van die BRV het, is die
grondbeginsel waarop alle inskrywings in 'n rekeningkundige stelsel berus.
Bestudeer paragrawe 3.5, 3.7 en 3.8 van die voorgeskrewe boek.
3.7 Hersieningsoefeninge en oplossings
3.7.1 Hersieningsoefening 1
(1) Omskryf die begrip ``rekeningkundige entiteit''.
(2) Beskryf die finansieÈ le stand van 'n onderneming in terme van die BRV.
(3) Verduidelik die aard van
(a) bates
(b) ekwiteit
(c) laste
(4) Noem twee bronne van finansiering.
(5) Wat word bedoel met die dubbelinskrywingsbeginsel?
Oplossing: Hersieningsoefening 1
(1) 'n Rekeningkundige entiteit is enige onderneming waarvan afsonderlike finansieÈ le rekords
gehou word.
(2) BATES = EKWITEIT + LASTE
(3) (a) Bates is die besittings van die entiteit.
(b) Ekwiteit is die belang wat die eienaar in die besigheid het en wat gevolglik deur die
onderneming aan hom verskuldig is.
(c) Laste is krediteurebelange of belange van ander partye as die eienaar(s), wat dus die
skuld van die onderneming is.
(4) Die eienaar
Krediteure
(5) In beginsel beteken dit dat elke transaksie 'n tweeledige uitwerking op die elemente van
die BRV het en dat die BRV na elke transaksie in balans moet bly.
3.7.2 Hersieningsoefening 2
Bereken die ontbrekende syfers deur middel van die BRV.
17 ACN101M/1
R
(1) Bank = 4 000
Voertuie = 5 000
Toerusting = 7 000
Kapitaal = ?
(2) Kapitaal = 150 000
Lening = 50 000
Bank = ?
Masjinerie = 190 000
(3) Bank = 5 000
Debiteure = 15 000
Geboue = 100 000
Meubels = 40 000
Krediteure = 50 000
Kapitaal = ?
(4) Kapitaal = 60 000
Lening = 10 000
Krediteure = 6 000
Bates = ?
Oplossing: Hersieningsoefening 2
(1) B = E + L
E = B 7 L
= R(4 000 + 5 000 + 7 000) 7 R0
= R16 000
(2) B = E + L
R190 000 + Bank = R(150 000 + 50 000)
Bank = R(150 000 + 50 000) 7 R190 000
= R10 000
(3) B = E + L
E = B 7 L
= R(5 000 + 15 000 + 100 000 + 40 000) 7 R50 000
= R160 000 7 R50 000
= R110 000
(4) B = E + L
= R60 000 + R(10 000 + 6 000)
= R76 000
18ACN101M/1
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. die primeà re doel van rekeningkunde te beskryf?
. 'n entiteit te beskryf?
. die finansieÈ le stand van 'n entiteit te beskryf?
. die dubbelinskrywingsbeginsel te beskryf?
. die elemente van die basiese rekeningkundige vergelyking te bereken?
19 ACN101M/1
Studie-eenheid
4Die finansieÈ le resultaat
Leeruitkoms
Studente moet in staat wees om die beginsels van inkomste en uitgawes te gebruik om diebruto en netto winste (of verliese) en die uitwerking daarvan op ekwiteit te bepaal.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 20
4.1 Inleiding 21
4.2 Die finansieÈ le resultaat 21
4.3 Inkomste 21
4.4 Uitgawes 21
4.5 Invloed van wins of verlies op ekwiteit 21
4.6 Inkomstestaat (finansieÈ le resultaat) 22
4.7 Staat van verandering in ekwiteit 22
4.8 Rekeningkundige beleid en verduidelikende aantekeninge 22
4.9 Hersieningsoefeninge en oplossings 22
4.9.1 Hersieningsoefening 1 22
4.9.2 Hersieningsoefening 2 23
Selfbeoordeling 23
SLEUTELBEGRIPPE
. FinansieÈ le resultaat
. Wins/verlies
. Inkomste
. Uitgawes
20ACN101M/1
4.1 Inleiding
In paragraaf 3.3 word die eerste komponent van die primeà re doel van rekeningkunde, naamlik
die bepaling van die finansieÈ le stand van 'n entiteit wat in die balansstaat weerspieeÈ l word,
bespreek. In hierdie studie-eenheid word die tweede komponent van die primeà re doel, naamlik
die finansieÈ le resultaat van die entiteit, bespreek en in die vorm van 'n inkomstestaat
weerspieeÈ l.
Bestudeer paragraaf 4.1 van die voorgeskrewe boek.
4.2 Die finansieÈ le resultaat
Die finansieÈ le resultaat word gemeet in wins gemaak of verlies gely oor 'n vasgestelde tydperk,
genoem die finansieÈ le tydperk, gewoonlik 'n jaar. 'n Onderneming maak wins wanneer die
inkomste verdien meer is as die uitgawes aangegaan om die inkomste te bekom. Die verskil
tussen inkomste en uitgawes word wins of verlies genoem. Wins is die vergoeding wat die
eienaar ontvang vir kapitaal beleà en die ondernemingsgees wat hy aan die dag geleà het. Dit
vergroot dus die ekwiteit.
4.3 Inkomste
Die doelwit wat deur elke onderneming nagestreef word, is om so 'n groot inkomste as
moontlik te verdien.
Bestudeer paragrawe 2.4.6 en 4.2.1 van die voorgeskrewe boek.
4.4 Uitgawes
Uitgawes word aangegaan om inkomste te verdien.
Bestudeer paragrawe 2.4.7 en 4.2.2 van die voorgeskrewe boek.
4.5 Invloed van wins of verlies op ekwiteit
Inkomste (wins) vermeerder en uitgawes (verlies) verminder die eienaar se belang.
Bestudeer paragraaf 4.3 van die voorgeskrewe boek.
Oefening
T Payn, 'n prokureur, se finansieÈ le stand (BRV) sien op 28 Februarie 20.0 soos volg daar uit:
B = E + L
R50 000 = R30 000 + R20 000
Vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.1 het hy die volgende inkomste en uitgawes gehad:
21 ACN101M/1
R
Inkomste verdien 180 000
Salarisse betaal 100 000
Administratiewe koste 20 000
Versekering betaal 10 000
Bereken T Payn se ekwiteit op 28 Februarie 20.1.
Ons gebruik die vergelyking soos in paragraaf 4.2 bespreek:
Wins = Inkomste 7 Uitgawes
= R180 0007 R(100 000 + 20 000 + 10 000)
= R180 0007 R130 000
= R50 000
E = R30 000 + R50 000
= R80 000
KOMMENTAAR
. Kapitaal plus wins vorm gesamentlik die ekwiteit van die eienaar. Vergelyk bostaande
oefening: R(30 000 + 50 000) = R80 000
. Wins is inkomste minus uitgawes.
4.6 Inkomstestaat (finansieÈ le resultaat)
Die finansieÈ le resultaat word in die inkomstestaat van 'n entiteit getoon.
Bestudeer paragraaf 4.4 van die voorgeskrewe boek.
4.7 Staat van verandering in ekwiteit
Bestudeer paragraaf 4.5 van die voorgeskrewe boek.
4.8 Rekeningkundige beleid en verduidelikende aantekeninge
Bestudeer paragrawe 4.6 en 4.7 van die voorgeskrewe boek.
4.9 Hersieningsoefeninge en oplossings
4.9.1 Hersieningsoefening 1
(1) Hoe word die finansieÈ le resultaat in rekeningkundige terme bereken? Watter finansieÈ le
verslag sal die finansieÈ le resultaat weerspieeÈ l?
(2) Gee drie voorbeelde van inkomste.
(3) Gee drie voorbeelde van uitgawes.
22ACN101M/1
(4) Hoe word wins/verlies vir 'n finansieÈ le tydperk bepaal?
(5) Sal 'n verlies die eienaar se ekwiteit vermeerder of verminder?
Oplossing: Hersieningsoefening 1
(1) Inkomste minus uitgawes. Die inkomstestaat weerspieeÈ l die finansieÈ le resultaat.
(2) Raadpleeg paragraaf 4.3.
(3) Raadpleeg paragraaf 4.4.
(4) Uitgawes word van inkomste afgetrek. Raadpleeg paragraaf 4.2.
(5) 'n Verlies verminder die ekwiteit van die eienaar.
4.9.2 Hersieningsoefening 2
Op 28 Februarie 20.2 het Alfa Dienste die volgende inkomste en uitgawes vir die finansieÈ le jaar
getoon:
R
Inkomste verdien 850 000
Salarisse 520 000
Lone 50 000
Telefoonuitgawe 4 000
Skryfbehoeftes 2 000
Rente ontvang 1 000
Versekering 12 000
Bereken die netto wins/verlies van Alfa Dienste op 28 Februarie 20.2.
Oplossing: Hersieningsoefening 2
Inkomste = Inkomste verdien + Rente ontvang
= R(850 000 + 1 000)
= R851 000
Uitgawes = Salarisse + Lone + Telefoon + Skryfbehoeftes + Versekering
= R(520 000 + 50 000 + 4 000 + 2 000 + 12 000)
= R588 000
Wins = Inkomste 7 Uitgawes
= R851 000 7 R588 000
= R263 000
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. die begrip inkomste te beskryf?
. die begrip uitgawes te beskryf?
. die wins (of verlies) te kan bereken?
. die invloed van wins/verlies op die ekwiteit te kan bereken?
23 ACN101M/1
Studie-eenheid
5Die dubbelinskrywingstelsel en dierekeningkundige proses
Leeruitkoms
Studente moet in staat wees om transaksies in die boeke van 'n entiteit te ontleed en teboekstaaf en finansieÈ le state op te stel.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 25
5.1 Inleiding 26
5.2 Die dubbelinskrywingstelsel 26
5.3 Die invloed van transaksies op die basiese rekeningkundige
vergelyking (BRV) 26
5.4 Transaksies wat slegs bates, ekwiteit en laste beõÈnvloed 26
5.4.1 Kapitaalbydrae 27
5.4.2 Aangaan van lenings 27
5.4.3 Aankoop van bates vir kontant 28
5.4.4 Aankoop van bates op krediet (skuld) 29
5.4.5 Betalings aan krediteure 29
5.4.6 Onttrekkings deur eienaar 30
5.5 Transaksies wat aanleiding gee tot inkomste en uitgawes 30
5.5.1 Inkomste (kontant) 30
5.5.2 Uitgawes (kontant) 31
5.5.3 Inkomste (krediet) 32
5.5.4 Uitgawes (krediet) 32
5.5.5 Betalings ontvang van debiteure 33
24ACN101M/1
5.6 Opsomming van transaksies 33
5.7 Basiese vorm van 'n balansstaat 34
5.8 Hersieningsoefeninge en oplossings 35
5.8.1 Hersieningsoefening 1 35
5.8.2 Hersieningsoefening 2 36
5.9 Die algemene grootboekrekening 38
5.9.1 Bates 39
5.9.2 Ekwiteit en laste 39
5.10 Balansering van 'n rekening 39
5.11 Skematiese voorstelling 40
5.12 Boekstawing van transaksies in grootboekrekeninge 41
5.13 Die algemene grootboek 43
5.14 Die proefbalans 45
5.15 Voorbereiding van finansieÈ le state 47
5.15.1 Die inkomstestaat 47
5.15.2 Die staat van veranderings in ekwiteit 48
5.15.3 Balansstaat 48
5.15.4 Aantekeninge 50
5.16 Samevatting 50
5.17 Hersieningsoefeninge en oplossings 50
5.17.1 Hersieningsoefening 1 50
5.17.2 Hersieningsoefening 2 51
5.17.3 Hersieningsoefening 3 52
5.17.4 Hersieningsoefening 4 54
5.17.5 Hersieningsoefening 5 56
Selfbeoordeling 58
SLEUTELBEGRIPPE
. Debiet en krediet
. Transaksies
. Invloed op finansieÈ le stand
. T-rekening
. Grootboek
. Kontrarekening
. Folionommer
. Proefbalans
25 ACN101M/1
5.1 Inleiding
Die dubbelinskrywingstelsel is reeds in paragraaf 3.6 aangeraak; lees dit weer. Om 'n
dubbelinskrywing korrek te kan doen, moet mens oor 'n grondige kennis van die wese en aard
van rekeningkunde beskik, wat sake insluit soos gepaste benamings en veral die begrippe
``debiet'' en ``krediet''. Dit is baie belangrik dat hierdie studie-eenheid deeglik bemeester word.
Dit verduidelik die grondslag waarop die rekeningkundige stelsel gebou is.
Lees paragraaf 5.1 van die voorgeskrewe boek.
5.2 Die dubbelinskrywingstelsel
Ons gebruik die rekeningkundige vergelyking bloot as 'n onderrighulpmiddel ten einde die
ontleding van transaksies te verduidelik. Die BRV vorm nie deel van 'n formele
rekeningkundige stelsel nie.
'n Dubbelinskrywing word soos volg gedoen:
. Dink wat die uitwerking van 'n transaksie op die BRV gaan wees, met ander woorde hoe dit
die finansieÈ le stand van die onderneming gaan beõÈnvloed.
. Identifiseer die komponente (rekeninge) wat betrokke is, met ander woorde die komponente
wat die gewenste uitwerking op die vergelyking gaan heà .
. Stel vas watter rekening(e) gedebiteer en watter rekening(e) gekrediteer moet word.
. Die bedrae gedebiteer moet gelyk wees aan die bedrae gekrediteer.
. Die datum van die transaksie moet aangedui word.
. In die rekeninge moet die kontragrootboekrekening se naam aangedui word. Die
kontrarekening is die ander rekening wat by die inskrywing betrokke is. Die een rekening
verwys dus na die ander.
. Die folionommer van die hulpjoernaal moet getoon word.
5.3 Die invloed van transaksies op die basiese
rekeningkundige vergelyking (BRV)
'n Transaksie is 'n ooreengekome oordrag van waarde van een party na 'n ander wat die
bedrag, aard of samestelling van 'n onderneming se bates, laste of ekwiteit beõÈnvloed
(verander). Dit beõÈnvloed met ander woorde die BRV. Die aangaan van 'n transaksie gee
aanleiding tot die eerste stap in die rekeningkundige kringloop, naamlik die voltooiing van 'n
brondokument.
Transaksies kan
. bates en/of ekwiteit en/of laste beõÈnvloed
. inkomste voortbring of uitgawes veroorsaak
Bestudeer paragraaf 5.2 tot aan die begin van paragraaf 5.2.1 van die voorgeskreweboek.
5.4 Transaksies wat slegs bates, ekwiteit en laste beõÈ nvloed
Vervolgens gaan ons praktiese voorbeelde van transaksies wat slegs bates, ekwiteit en
laste beõÈnvloed, behandel. ('n ``+'' dui 'n toename aan en 'n ``7'' dui 'n afname aan.)
26ACN101M/1
Bestudeer paragrawe 5.2.1 ± 5.2.3 van die voorgeskrewe boek.
5.4.1 Kapitaalbydrae
Transaksie
1 Feb 20.1
T Tom besluit om 'n matskoonmaakonderneming, naamlik Fix-'n-mat, te
begin. Hy onttrek R130 000 uit sy persoonlike spaarrekening en deponeer
dit in Fix-'n-mat se bankrekening.
Ontleding (1) Die bate ``Bank'' vermeerder met R130 000 en daar is nou geld in Fix-
'n-mat se bankrekening.
(2) Die eienaar, T Tom, het fondse aan Fix-'n-mat voorsien en sy belang in
Fix-'n-mat vergroot. Die ekwiteit ``Kapitaal'' vermeerder met R130 000.
BATES = EKWITEIT + LASTE
Bank Kapitaal ABC Bank
R R R
Vorige saldo's 0 0 0
Hierdie transaksie + 130 000 + 130 000 0
Nuwe saldo's 130 000 = 130 000 + 0
KOMMENTAAR
. In 'n onderneming wat nog geen transaksie aangegaan het nie, sal die elemente van
die vergelyking altyd 0 wees.
. Die terme ``bank'' en ``kapitaal'' in die ontleding is in der waarheid name van rekeninge.
. Die belegging van kapitaal is gewoonlik die eerste transaksie.
. Kapitaal kan in die vorm van kontant of enige ander bate (bv. meubels) bygedra word.
``Meubels'' in plaas van ``Bank'' sal dan toeneem.
. Die BRV balanseer na die transaksie.
5.4.2 Aangaan van lenings
Transaksie
2 Feb 20.1
Fix-'n-mat gaan 'n lening van R25 000 met 'n terugbetalingstydperk van
meer as 'n jaar by ABC Bank aan. Die bedrag word in die bankrekening
inbetaal.
Ontleding (1) Die bate ``Bank'' vermeerder met R25 000.
(2) ABC Bank het nou 'n eis teen of 'n belang in Fix-'n-mat, en 'n las,
naamlik ``Lening: ABC Bank'', ontstaan.
27 ACN101M/1
BATES = EKWITEIT + LASTE
Bank Kapitaal Lening:
ABC Bank
R R R
Saldo's afgebring 130 000 130 000 0
Transaksie + 25 000 0 + 25 000
Nuwe saldo's 155 000 = 130 000 + 25 000
KOMMENTAAR
. Die resultaat van die eerste transaksie vorm die saldo afgebring in hierdie transaksie.
. Laste ontstaan wanneer 'n ander party of instansie geld aan die onderneming voorsien
(leen).
. Bedrae (R25 000) is aan die linkerkant sowel as aan die regterkant van die BRV
bygetel.
. Die BRV balanseer na die transaksie.
5.4.3 Aankoop van bates vir kontant
Transaksie
6 Feb 20.1
Fix-'n-mat koop toerusting van XY Meubileerders vir R100 000 en betaal
per tjek.
Ontleding (1) Die bate ``Bank'' verminder met R100 000 aangesien geld onttrek is.
(2) Die bate ``Toerusting'' vermeerder.
BATES = EKWITEIT + LASTE
Lening:
Toerusting Bank Kapitaal ABC Bank
R R R R
Saldo's afgebring 0 155 000 130 000 25 000
Transaksie +100 000 7100 000 0 0
Nuwe saldo's 100 000 55 000 = 130 000 + 25 000
KOMMENTAAR
. Bates bestaan nou uit bank en toerusting.
. Die linkerkant van die vergelyking vermeerder en verminder. Een bate word vir 'n
ander bate verruil.
. Die BRV balanseer na die transaksie.
28ACN101M/1
5.4.4 Aankoop van bates op krediet (skuld)
Transaksie
10 Feb 20.1
Fix-'n-mat koop meubels vir R2 000 op krediet van Joc Beperk.
Ontleding (1) Die bate ``Meubels'' vermeerder met R2 000.
(2) 'n Las, ``Krediteur'', ontstaan.
BATES = EKWITEIT + LASTE
Meubels Toerusting Bank Kapitaal Lening: Kredi-
ABC teure
Bank
R R R R R R
Saldo's
afgebring 0 100 000 55 000 130 000 25 000 0
Transaksie +2 000 0 0 0 0 +2 000
Nuwe saldo's 2 000 100 000 55 000 = 130 000 + 25 000 2 000
KOMMENTAAR
. Bates kan ook op krediet aangekoop word en so ontstaan 'n krediteur.
. Die transaksie word geboekstaaf wanneer aangegaan en nie eers wanneer betaling
geskied nie.
. Die linkerkant en die regterkant van die BRV vermeerder.
. Die BRV balanseer na die transaksie.
5.4.5 Betalings aan krediteure
Transaksie
11 Feb 20.1
Fix-'n-mat betaal Joc Beperk se rekening van R2 000.
Ontleding (1) Die bate ``Bank'' verminder met R2 000.
(2) Die ``Krediteure'' (las) verminder met R2 000.
BATES = EKWITEIT + LASTE
Meubels Toerusting Bank Kapitaal Lening: Kredi-
ABC teure
Bank
R R R R R R
Saldo's afgebring 2 000 100 000 55 000 130 000 25 000 2 000
Transaksie 0 0 72 000 0 0 72 000
Nuwe saldo's 2 000 100 000 53 000 = 130 000 + 25 000 0
29 ACN101M/1
KOMMENTAAR
. Die linkerkant en die regterkant van die BRV verminder.
. Die BRV balanseer na die transaksie.
5.4.6 Onttrekkings deur eienaar
Transaksie
12 Feb 20.1
Die eienaar onttrek R1 000 vir eie gebruik.
Ontleding (1) Fix-'n-mat se ``Bank'' verminder met R1 000.
(2) T Tom se ``Kapitaal'' (ekwiteit) in Fix-'n-mat verminder met R1 000.
BATES = EKWITEIT + LASTE
Meubels Toerusting Bank Kapitaal Lening: Kredi-
ABC teure
Bank
R R R R R R
Saldo's afgebring 2 000 100 000 53 000 130 000 25 000 0
Transaksie 0 0 71 000 71 000 0 0
Nuwe saldo's 2 000 100 000 52 000 = 129 000 + 25 000 0
KOMMENTAAR
. Onttrekkings is die teenoorgestelde van kapitaalbydrae en verminder kapitaal.
Onthou, dit is nie 'n uitgawe nie.
. Waar die onderneming 'n persoonlike uitgawe van die eienaar betaal, word dit ook as
'n onttrekking hanteer.
. Die linkerkant en die regterkant van die BRV verminder.
. Die BRV balanseer na die transaksie.
5.5 Transaksies wat aanleiding gee tot inkomste en uitgawes
5.5.1 Inkomste (kontant)
Transaksie
13 Feb 20.1
Fix-'n-mat lewer dienste aan 'n klieÈnt, S Silver, en ontvang 'n tjek van
R1 000.
Ontleding (1) Die bate ``Bank'' vermeerder met R1 000.
(2) Die gelde wat Fix-'n-mat verdien, is 'n inkomste. Ekwiteit vermeerder
dus met R1 000.
30ACN101M/1
BATES = EKWITEIT + LASTE
Meubels Toerusting Bank Kapitaal Inkomste/ Lening: Kredi-
Uitgawes ABC teure
Bank
R R R R R R R
Saldo's
afgebring 2 000 100 000 52 000 129 000 0 25 000 0
Transaksie 0 0 +1 000 0 +1 000 0 0
Nuwe saldo's 2 000 100 000 53 000 = 129 000 1 000 + 25 000 0
KOMMENTAAR
. Inkomste verdien vermeerder die ekwiteit. Die doel van die onderneming is juis om
inkomste vir die ondernemer te verdien.
. Die linkerkant en die regterkant van die BRV vermeerder.
. Die BRV balanseer na die transaksie.
5.5.2 Uitgawes (kontant)
Transaksie
16 Feb 20.1
Fix-'n-mat betaal lone per tjek, R800.
Ontleding (1) Die bate ``Bank'' verminder met R800.
(2) Lone is 'n uitgawe en die ekwiteit verminder met R800.
BATES = EKWITEIT + LASTE
Meubels Toerusting Bank Kapitaal Inkomste/ Lening: Kredi-
Uitgawes ABC teure
Bank
R R R R R R R
Saldo's
afgebring 2 000 100 000 53 000 129 000 1 000 25 000 0
Transaksie 0 0 7800 0 7800 0 0
Nuwe saldo's 2 000 100 000 52 200 = 129 000 200 + 25 000 0
KOMMENTAAR
. Uitgawes aangegaan verminder in wese die inkomste en gevolglik die eienaar se
belang.
. Die linkerkant en die regterkant van die BRV verminder.
. Die BRV balanseer na die transaksie.
31 ACN101M/1
5.5.3 Inkomste (krediet)
Transaksie
18 Feb 20.1
Fix-'n-mat lewer R6 000 se dienste op krediet aan C Canon.
Ontleding (1) C Canon word 'n debiteur (skuldenaar) van Fix-'n-mat. Die bate
``Debiteure'' ontstaan en vermeerder met R6 000.
(2) Die ``Gelde verdien'' is 'n inkomste en ekwiteit vermeerder met
R6 000.
BATES = EKWITEIT + LASTE
Inkomste/ Kredi-Debiteure Meubels Toerusting Bank Kapitaal
Uitgawes
Lening:
teureABC Bank
R R R R R R R R
Saldo's afgebring 0 2 000 100 000 52 200 129 000 200 25 000 0
Transaksie + 6 000 0 0 0 0 +6 000 0 0
Nuwe saldo's 6 000 2 000 100 000 52 200 = 129 000 6 200 + 25 000 0
KOMMENTAAR
. Instansies of klieÈ nte wat geld aan 'n onderneming skuld, word debiteure genoem en
ontstaan uit handelsware of dienste op krediet gelewer.
. Die linkerkant en die regterkant van die BRV vermeerder.
. Die realisasiebeginsel is hier van toepassing en die inkomste word as verdien getoon
op 18 Februarie, toe die diens gelewer is, en nie eers wanneer dit in kontant ontvang
word nie.
5.5.4 Uitgawes (krediet)
Transaksie
21 Feb 20.1
Fix-'n-mat plaas 'n advertensie in 'n plaaslike koerant vir R200. Betaling
geskied eers oor 30 dae.
Ontleding (1) Die las ``Krediteure'' (skuldeisers) vermeerder met R200.
(2) ``Advertensies'' is 'n uitgawe en die ekwiteit verminder met R200.
BATES = EKWITEIT + LASTE
Inkomste/ Kredi-Debiteure Meubels Toerusting Bank Kapitaal
Uitgawes
Lening:
teureABC Bank
R R R R R R R R
Saldo's afgebring + 6 000 2 000 100 000 52 200 129 000 6 200 25 000 0
Transaksie 0 0 0 0 0 ± 200 0 +200
Nuwe saldo's 6 000 2 000 100 000 52 200 = 129 000 6 000 + 25 000 200
32ACN101M/1
KOMMENTAAR
. Uitgawes kan ook op krediet aangegaan word (vir goedere/dienste ontvang).
. Die ondernemings/persone aan wie geld geskuld word, staan bekend as krediteure
(skuldeisers).
. Die regterkant van die BRV vermeerder en verminder.
. Die uitgawe word getoon op 21 Februarie 20.1 en nie eers wanneer dit betaal word
nie. Hier geld die toevallingsbeginsel.
. Die BRV balanseer na die transaksie.
5.5.5 Betalings ontvang van debiteure
Transaksie
28 Feb 20.1
C Canon vereffen sy rekening gedeeltelik, R2 000.
Ontleding (1) Die bate ``Bank'' vermeerder met R2 000.
(2) Die bate ``Debiteure'' verminder met R2 000.
BATES = EKWITEIT + LASTE
Inkomste/ Kredi-Debiteure Meubels Toerusting Bank Kapitaal
Uitgawes
Lenings:
teureABC Bank
R R R R R R R R
Saldo's afgebring 6 000 2 000 100 000 52 200 129 000 6 000 25 000 200
Transaksie 72 000 0 0 + 2 000 0 0 0 0
Nuwe saldo's 4 000 2 000 100 000 54 200 = 129 000 6 000 + 25 000 200
KOMMENTAAR
. Hierdie transaksie beõÈnvloed slegs bates.
. Die linkerkant van die BRV vermeerder en verminder.
. Die BRV balanseer na die transaksie.
5.6 Opsomming van transaksies
Bogenoemde transaksies van Fix-'n-mat vir Februarie 20.1 word soos volg opgesom:
33 ACN101M/1
{ { {
BATES = BELANGE
EKWITEIT + LASTE
Inkomste/ Lening: Kredi-
Datum Debiteure Meubels Toerusting Bank Kapitaal Uitgawes ABC Bank teure
20.1 R R R R R R R R
Feb
1 +130 000 +130 000
2 +25 000 +25 000
6 +100 000 7100 000
10 +2 000 +2 000
11 72 000 72 000
12 71 000 71 000
13 +1 000 +1 000
16 7800 7800
18 +6 000 +6 000
21 7200 +200
28 72 000 +2 000
+4 000 +2 000 +100 000 +54 200 = +129 000 +6 000 + +25 000 +200
160 200 = 135 000 + 25 200
= 160 200
KOMMENTAAR
. Let op dat hierdie totale met die eindsaldo's in paragraaf 5.5.5 hierbo ooreenstem.
5.7 Basiese vorm van 'n balansstaat
Nou gaan ons 'n balansstaat voorberei deur die totale van die BRV (kyk paragraaf 5.6 hierbo)
te gebruik. Die basiese vorm van die balansstaat is op die BRV gegrond. U het reeds in
paragraaf 3.5 met 'n heel eenvoudige balansstaat kennis gemaak. 'n Balansstaat is 'n verslag
en is in wese 'n formele aanbieding van die elemente van die BRV.
FIX-'N-MAT
BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1
Aantekeninge RBATES
Niebedryfsbates 102 000
Toerusting 100 000
Meubels 2 000
Bedryfsbates 58 200
Handelsdebiteure 4 000
Kontant en kontantekwivalente 54 200
Totale bates 160 200
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 135 000
Kapitaal 135 000
Niebedryfslaste 25 000
Langtermynlenings 25 000
Bedryfslaste 200
Handels- en ander krediteure 200
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 160 200
34ACN101M/1
KOMMENTAAR
. Die balansstaat balanseer en wel met dieselfde totale as die BRV.
. Let op die opskrif Ð die balansstaat word opgestel om die finansieÈ le stand op 'n
bepaalde datum weer te gee.
. Die onttrekkings word afgetrek van kapitaal. Soos reeds geseà , is onttrekkings nie 'n
uitgawe-item nie.
. Die ekwiteit in die BRV is ook R135 000.
5.8 Hersieningsoefeninge en oplossings
5.8.1 Hersieningsoefening 1
D Paulus begin 'n televisieskottel-oprigtingsbesigheid op 1 Junie 20.1. Die onderstaande
transaksies het gedurende die eerste maand plaasgevind:
Transaksies:
Junie 1 Kontant by die bank inbetaal as aanvangskapitaal, R25 000.
2 D Paulus het sy privaat toerusting tot die beskikking van die besigheid gestel,
R9 000.
3 Bykomende toerusting aangekoop en per tjek betaal, R12 000.
4 Oprigtingsgelde vir werk op rekening gedoen vir Kannadrift Munisipaliteit,
R4 200.
6 'n Voertuig op krediet aangekoop van Virginia Cars Beperk, R22 400.
17 Kannadrift Munisipaliteit betaal R2 200 op hulle rekening.
28 Lone betaal, R4 000.
29 'n Tjek vir privaat gebruik getrek, R1 300.
30 Betaal R9 000 aan Virginia Cars Beperk op hulle rekening.
Gevra
Gebruik die rekeningkundige vergelyking om bogenoemde transaksies soos volg te
ontleed:
LW (1) Toon die uitwerking van elke transaksie op die basiese rekeningkundige
vergelyking aan met 'n plusteken (+) vir 'n toename en 'n minusteken (7) vir 'n
afname.
(2) Balanseer die vergelyking.
Voorbeeld: Op 1 Julie 20.1 het D Paulus R2 000 kontant ontvang vir 'n oprigting wat vir Cook
Finansieringskorporasie gedoen is.
Datum Basiese rekeningkundige vergelyking
B = E + L
20.1 R R R
Julie 1 +2 000 +2 000 0
35 ACN101M/1
{
Oplossing: Hersieningsoefening 1
D PAULUS
Datum Basiese rekeningkundige vergelyking
B = E + L
20.1 R R R
Junie 1 +25 000 +25 000
2 + 9 000 + 9 000
3 +12 000
712 000
4 + 4 200 + 4 200
6 +22 400 +22 400
17 + 2 200
7 2 200
28 7 4 000 7 4 000
29 7 1 300 7 1 300
30 7 9 000 79 000
Totaal 46 300 32 900 13 400
46 300
5.8.2 Hersieningsoefening 2
Die volgende transaksies gedurende Januarie 20.1 het betrekking op F Fox, 'n prokureur:
Datum Transaksies Bedrag
20.1 R
Jan 3 F Fox deponeer as aanvangskapitaal 20 000
Betaal huur vir Januarie 20.1 2 300
4 Koop regsbiblioteek op krediet van Book Beperk 24 000
5 Koop 'n tikmasjien van Leo Beperk en betaal kontant 1 700
6 Lewer dienste vir kontant 7 200
9 Debiteer D Dunn met gelde vir dienste gelewer 8 318
10 Leo Beperk herstel toerusting op krediet 100
13 F Fox trek 'n tjek vir privaat gebruik 1 234
18 F Fox ontvang kommissie ten opsigte van 'n eiendoms-
transaksie 1 350
29 Betaal die volgende per tjek
(i) Salarisse 8 350
(ii) Leo Beperk (op rekening) 100
30 Ontvang betaling van D Dunn op sy rekening 1 500
36ACN101M/1
{ {
Gevra
(1) Ontleed bostaande transaksies soos volg:
BATES = EKWITEIT + LASTE
Biblio- Debi- Inkomste/
Datum teek en teure Bank Kapitaal Uitgawes Krediteure
toerus-
ting
Totaal = +
(2) Stel die balansstaat van F Fox op 31 Januarie 20.1 op.
Oplossing: Hersieningsoefening 2
F FOX
(1) REKENINGKUNDIGE VERGELYKING
BATES = EKWITEIT + LASTE
Biblio- Debi- Inkomste/
Datum teek en teure Bank Kapitaal Uitgawes Krediteure
toerus-
ting
20.1 R R R R R R
Jan 3 +20 000 +20 000
72 300 72 300
4 +24 000 + 24 000
5 + 1 700 71 700
6 +7 200 +7 200
9 +8 318 +8 318
10 7 100 + 100
13 71 234 71 234
18 +1 350 +1 350
29 78 350 78 350
7100 7 100
30 71 500 +1 500
Totaal +25 700 +6 818 +16 366 =+18 766 +6 118 + +24 000
R48 884 R48 884
37 ACN101M/1
F FOX
(2) BALANSSTAAT SOOS OP 31 JANUARIE 20.1
Aantekeninge R
BATES
Niebedryfsbates 25 700
Toerusting 1 700
Biblioteek 24 000
Bedryfsbates 23 184
Handelsdebiteure 6 818
Kontant en kontantekwivalente 16 366
Totale bates 48 884
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 24 884
Kapitaal 24 884
Bedryfslaste 24 000
Handels- en ander krediteure 24 000
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 48 884
5.9 Die algemene grootboekrekening
Tot dusver het u nog net kennis gemaak met bate-, laste- en ekwiteititems wat in 'n balansstaat
of BRV verskyn.
Transaksies aangegaan is in kolomme in die opsomming van die BRV aangeteken om die
uitwerking daarvan op die besondere bate-, ekwiteit- of laste-item te toon. Daar is kolomme vir
debiteure, meubels, toerusting, kapitaal, ensovoorts gemaak. Dit is egter onprakties om naÂ
elke transaksie 'n nuwe vergelyking op te stel; dink aan 'n besigheid met duisende transaksies.
Nou gaan ons vir elke kolom van die BRV 'n rekening in die algemene grootboek oopmaak.
Ons praat van die algemene grootboek omdat daar ook hulpgrootboeke bestaan, wat later
verduidelik word.
'n Rekening word vir elke bate-, laste- en ekwiteititem in die algemene grootboek geopen. Elke
rekening verskyn alleen op 'n grootboekbladsy en aan elke rekening word 'n nommer toegeken
wat bekend staan as 'n folionommer.
'n Rekening is 'n rekeningkundige rekord waarin alle transaksies met betrekking tot 'n
bepaalde item aangeteken word.
Bestudeer paragraaf 5.3 tot aan die begin van paragraaf 5.3.1 van die voorgeskreweboek.
38ACN101M/1
5.9.1 Bates
Bestudeer paragraaf 5.3.1 van die voorgeskrewe boek.
5.9.2 Ekwiteit en laste
Bestudeer paragrawe 5.3.2 tot 5.3.5 van die voorgeskrewe boek.
5.10 Balansering van 'n rekening
Met die kennis wat opgedoen is oor wat 'n rekening is, weet ons nou dat 'n rekening
inskrywings aan die debiet- of kredietkant of aan albei kante kan heà .
Bestudeer paragraaf 5.4 van die voorgeskrewe boek.
L.W. Die eindsaldo van die vorige tydperk is die beginsaldo van die volgende tydperk.
. a/d = afgedra (dui aan dat die bedrag na die volgende maand afgedra word, word ook
afgewissel met o/d oorgedra)
. a/b = afgebring (dui aan dat die bedrag van die vorige maand afgebring is)
39 ACN101M/1
Saldo's is aanvangsaldo's vir die volgende jaar
5.11 Skematiese voorstelling
40
AC
N1
01
M/1
~ ~
~ ~
KOMMENTAAR
. Die boonste vlak van die skematiese voorstelling toon die basiese rekeningkundige
vergelyking (BRV).
. Die tweede vlak van die skematiese voorstelling toon hoe elkeen van die komponente
van die BRV in die rekeningkundige stelsel opgeneem word. Die linkerkant van die
rekening staan bekend as die debietkant (Dt) en die regterkant as die kredietkant (Kt).
. Die totaal van die bedrae aan die debietkant van 'n baterekening is gewoonlik groter
as die aan die kredietkant. Die rekening sal dus gewoonlik 'n debietsaldo afgebring heà .
Die totaal van die bedrae aan die kredietkant van 'n lasterekening is weer gewoonlik
groter as die aan die debietkant. Die rekening sal dus gewoonlik 'n kredietsaldo
(afgebring) heà .
. Die kapitaalrekening toon die ekwiteit van die eienaar op die balansstaatdatum. Die
saldo van hierdie rekening is die resultaat van inkomste, uitgawes, onttrekkings en
kapitaalbeleggings. Elkeen van hierdie komponente word afsonderlik in die
rekeningkundige stelsel gehanteer.
. Bykomende kapitaalbydrae en inkomste sal die ekwiteit vermeerder.
. Onttrekkings en uitgawes sal ekwiteit verminder.
. Maar onthou: onttrekkings is nie 'n uitgawe nie en verminder daarom nie die
wins nie.
. Die linkerkant (ekwiteitsdeel) vorm die grondslag vir die voorbereiding van die
Inkomstestaat en die Staat van Verandering in ekwiteit.
. Die kapitaal (ekwiteitsdeel) en die regterkant (BATES en LASTE) vorm die grondslag
vir die voorbereiding van die balansstaat.
5.12 Boekstawing van transaksies in grootboekrekeninge
Wanneer 'n transaksie in 'n grootboekrekening aangeteken word, is die vraag: Watter
rekeninge word beõÈnvloed? Ons gaan nou van die transaksies in paragraaf 5.4 en 5.5 gebruik
en hulle in die grootboekrekeninge (T-rekeninge) aanteken.
Transaksie
(5.4.1)Bank Kapitaal
130 000 130 000
(5.4.2)
Bank Lening
25 000 25 000
41 ACN101M/1
~ ~
~ ~
~ ~
~ ~
(5.4.3)
Toerusting Bank
100 000 100 000
(5.4.4)
Meubels Krediteure (Joc Bpk)
2 000 2 000
(5.4.5)
Bank Krediteure (Joc Bpk)
2 000 2 000
(5.4.6)
Bank Onttrekkings
1 000 1 000
KOMMENTAAR
. Alle onttrekkings deur die eienaar word in 'n afsonderlike rekening, naamlik
``Onttrekkings'', aangeteken en nie direk in die kapitaalrekening nie. Onttrekkings
is 'n voorskot op die netto wins aan die eienaar. Dit is nie 'n uitgawe as gevolg van
besigheidsbedrywighede nie.
42ACN101M/1
~ ~
~ ~
~ ~
~ ~
~ ~
(5.5.1)
Bank Inkomste verdien
1 000 1 000
(5.5.2)
Bank Lone
800 800
(5.5.3)
Debiteure (C Canon) Inkomste verdien
6 000 6 000
(5.5.4)
Krediteure Advertensies
200 200
(5.5.5)
Bank Debiteure (C Canon)
2 000 2 000
5.13 Die algemene grootboek
In die bostaande voorbeeld is daar telkens vir elke transaksie twee rekeninge oopgemaak. In
die praktyk sal alle transaksies wat byvoorbeeld bank beõÈnvloed, in een rekening vir die bank
saamgevat word. Volgens die inligting hierbo sal die rekeninge soos volg daar uitsien. Elkeen
sal gebalanseer word en die saldo sal bepaal word.
GOUE REEÈ L
Bates (soos Bank) vermeerder aan die debietkant (Dt) en verminder aan die kredietkant(Kt) van die rekening.
43 ACN101M/1
Dt Bank Kt
Datum Besonderhede Fol Bedrag Datum Besonderhede Fol Bedrag
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Kapitaal 130 000 Feb 6 Toerusting 100 000
2 Lening: ABC Bank 25 000 11 Krediteure 2 000
13 Inkomste verdien 1 000 12 Onttrekkings 1 000
28 Debiteure 2 000 16 Lone 800
28 Saldo a/d 54 200
158 000 158 000
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 54 200
Dt Toerusting Kt
20.1 R
Feb 6 Bank 100 000
Dt Meubels Kt
20.1 R
Feb 10 Krediteure 2 000
Dt Debiteure Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 18 Inkomste verdien 6 000 Feb 28 Bank 2 000
Saldo a/d 4 000
6 000 6 000
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 4 000
GOUE REEÈ L
Ekwiteit (Kapitaal) en Laste (soos Krediteure) vermeerder aan die kredietkant (Kt) en
verminder aan die debietkant (Dt) van die rekening.
GOUE REEÈ L
Inkomste (soos Verkope) vermeerder Ekwiteit en word gekrediteer (Kt) na die betrokke
inkomsterekening.
GOUE REEÈ L
Uitgawes (soos Lone) verminder Ekwiteit en word gedebiteer (Dt) na die betrokke
uitgawerekening.
44ACN101M/1
Dt Kapitaal Kt
20.1 R
Feb 1 Bank 130 000
Dt Onttrekkings Kt
20.1 R
Feb 12 Bank 1 000
Dt Lening: ABC Bank Kt
20.1 R
Feb 2 Bank 25 000
Dt Krediteure Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 11 Bank 2 000 Feb 10 Meubels 2 000
28 Saldo a/d 200 21 Advertensies 200
2 200 2 200
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 200
Dt Lone Kt
20.1 R
Feb 16 Bank 800
Dt Advertensies Kt
20.1 R
Feb 21 Krediteure 200
Dt Inkomste verdien Kt
20.1 R
Feb 13 Bank 1 000
18 Debiteure 6 000
7 000
KOMMENTAAR
. Let op dat die besonderhede van 'n item in 'n grootboekrekening slegs uit die naam
van die ander grootboekrekening wat by die transaksie betrokke is, bestaan. Hierdie
ander grootboekrekening word die kontragrootboekrekening genoem.
5.14 Die proefbalans
Bestudeer paragraaf 5.5 van die voorgeskrewe boek.
45 ACN101M/1
'n Proefbalans is 'n lys van die saldo's afgebring (a/b) van die rekeninge in die algemene
grootboek op 'n bepaalde datum.
GOUE REEÈ L
Die saldo ``afgebring'' (a/b) moet gebruik word om die proefbalans op te stel.
Die volgende proefbalans is voorberei uit die grootboek soos in paragraaf 5.13 gedoen.
FIX-'N-MAT
PROEFBALANS SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1
Dt Kt
R R
Bank 54 200
Toerusting 100 000
Meubels 2 000
Debiteure 4 000
Kapitaal 130 000
Onttrekkings 1 000
Lening 25 000
Krediteure 200
Lone 800
Advertensies 200
Inkomste verdien 7 000
162 200 162 200
GOUE REEÈ L
Bate- en uitgawerekeninge het debietsaldo's (Dt) afgebring (a/b) en moet in die debietkantvan die proefbalans verskyn.
GOUE REEÈ L
Ekwiteit-(kapitaal-), laste- en inkomsterekeninge het kredietsaldo's (Kt) afgebring (a/b) enmoet in die kredietkant van die proefbalans verskyn.
KOMMENTAAR
. Die proefbalans balanseer.
. Let daarop dat 'n rekening met 'n debietsaldo (afgebring) aan die debietkant en 'n
rekening met 'n kredietsaldo (afgebring) aan die kredietkant van die proefbalans
getoon word.
. As ons nou die totale van die proefbalans met die totale van die kolomme van die BRV
(paragraaf 5.6) vergelyk, sal ons die volgende opmerk:
. Kapitaal op die BRV is R129 000. Op die proefbalans word kapitaal, R130 000 (Kt),
en onttrekkings, R1 000 (Dt), afsonderlik getoon. Netto is dit ook R129 000.
. Inkomste min uitgawe = R6 000. Indien die uitgawes op die proefbalans, naamlik
lone en advertensies met debiete van R800 en R200 onderskeidelik, van die
46ACN101M/1
inkomste, naamlik inkomste verdien met 'n krediet van R7 000, afgetrek word, is die
netto bedrag R(7 000 ± 1 000) = R6 000 krediet, wat ooreenstem met die
inkomste op die BRV.
5.15 Voorbereiding van finansieÈ le state
In hierdie module word die balansstaat, inkomstestaat en staat van veranderings in ekwiteit,
sowel as sommige aantekeninge, behandel. Die kontantvloeistaat sal in ACN102-N en
ACN103-P behandel word.
Soos reeds vermeld, dien die proefbalans as grondslag om 'n inkomstestaat, 'n staat van
veranderings in ekwiteit en 'n balansstaat voor te berei. Dit verteenwoordig die inligting in die
grootboek. Die inkomstestaat toon die finansieÈ le resultaat en die balansstaat die finansieÈ le
stand van die onderneming.
Bestudeer paragrawe 5.6 en 5.7 van die voorgeskrewe boek.
5.15.1 Die inkomstestaat
Ons gebruik nou die inligting van die proefbalans in paragraaf 5.14 hierbo om 'n inkomstestaat
vir Fix-'n-mat voor te berei:
FIX-'N-MAT
INKOMSTESTAAT VIR DIE MAAND GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1
Aantekening R
Inkomste 7 000
Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes (1 000)
Lone 800
Advertensies 200
Wins vir die periode 6 000
KOMMENTAAR
. Let op die opskrif. 'n Inkomstestaat word vir 'n tydperk geeÈ indig voorberei, nie op 'n
bepaalde datum nie.
. Die wins vir die periode soos in die inkomstestaat bepaal, stem met die inkomste-/
uitgawekolom in die BRV ooreen.
. Die inkomste- en uitgawerekeninge word nominale rekeninge genoem.
GOUE REEÈ L
Inkomste (bestaande uit Inkomsterekeninge) min Uitgawes gee 'n wins of verlies.
47 ACN101M/1
5.15.2 Die staat van veranderings in ekwiteit
Die staat toon al die veranderinge in ekwiteit wat gedurende die finansieÈ le tydperk plaasgevind
het. Die doel van die staat van veranderings in ekwiteit is om die ekwiteit aan die begin van die
finansieÈ le tydperk met die ekwiteit aan die einde van die finansieÈ le tydperk te rekonsilieer.
Die saldo van die ekwiteit aan die einde van die finansieÈ le tydperk word dan in die balansstaat
getoon. Ekwiteit sal later in hierdie studiegids in meer besonderhede bespreek word.
FIX-'N-MAT
STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE MAAND GEEÈ INDIG
28 FEBRUARIE 20.1
Kapitaal
R
Saldo op 1 Feb 20.1 130 000
Wins vir die periode 6 000
Onttrekkings (1 000)
Saldo op 28 Feb 20.1 135 000
GOUE REEÈ L
Die wins vermeerder ekwiteit en 'n verlies verminder ekwiteit.
KOMMENTAAR
. Let op dat die staat van veranderings in ekwiteit vir 'n tydperk geeÈ indig voorberei
word en nie op 'n bepaalde datum nie.
. Die ekwiteit aan die einde van die maand stem ooreen met die netto totaal in die BRV
in paragraaf 5.6.
GOUE REEÈ L
Die saldo aan die einde van die tydperk volgens die ``Staat van Veranderings in Ekwiteit''moet dieselfde wees as die ``Kapitaal'' wat in die balansstaat verskyn.
5.15.3 Balansstaat
Voordat ons 'n balansstaat voorberei, raadpleeg asseblief paragraaf 3.5 en die balansstaat van
Fix-'n-mat soos dit in paragraaf 5.7 verskyn.
Ons gaan nou die balansstaat van Fix-'n-mat in die verhalende vorm toon sodat dit aan die
vereistes van AARP voldoen.
48ACN101M/1
FIX-'N-MAT
BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1
BATES Aantekening R
Niebedryfsbates 102 000
Eiendom, aanleg en toerusting 3 102 000
Bedryfsbates 58 200
Handelsdebiteure 4 000
Kontant en kontantekwivalente (bank) 54 200
Totale bates 160 200
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 135 000
Kapitaal 135 000
Totale laste 25 200
Niebedryfslaste 25 000
Langtermynlenings 25 000
Bedryfslaste 200
Handels- en ander krediteure 200
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 160 200
KOMMENTAAR
. Paragraaf 5.15.4 verwys na die aantekeninge vir die berekening van eiendom, aanleg
en toerusting.
. Die totale bates van R160 200 stem met die totaal van die BRV in paragraaf 5.6
ooreen.
. Die totale ekwiteit en aanspreeklikhede van R160 200 stem met die totaal van die
BRV in paragraaf 5.6 ooreen.
. Woorde en syfers tussen hakkies is slegs ter verduideliking en vorm nie deel van die
finansieÈ le state nie.
GOUE REEÈ L
. BATES word in niebedryfsbates en bedryfsbates verdeel.
. Niebedryfsbates verander nie dikwels nie en word in gewone bedrywighede,vervaardiging of om dienste te lewer, gebruik.
. Bedryfsbates verander na elke bedryfstransaksie, dus baie dikwels.
. EKWITEIT (die belang van die eienaar(s) in die entiteit) behels op hierdie tydstip slegskapitaal.
. LASTE bestaan uit niebedryfslaste en bedryfslaste.
. Niebedryfslaste moet eers na 12 maande betaal word en verander nie dikwels nie.Bedryfslaste is korttermyn, verander dikwels en moet binne 12 maande betaal word.
49 ACN101M/1
5.15.4 Aantekeninge
Bykomende inligting oor items wat in die finansieÈ le state verskyn, word in aantekeninge tot die
finansieÈ le state gegee. Hierdie verduidelikende aantekeninge verskyn na die kontantvloeistaat.
Omdat ons nie die kontantvloeistaat in hierdie module behandel nie, sal ons die aantekeninge
na die inkomstestaat toon.
Aantekening nommer 1 word gebruik om die rekeningkundige beleid van die besigheid te
openbaar. Kom ons berei nou die aantekeninge van Fix-'n-mat voor.
FIX-'N-MAT
AANTEKENINGE VIR DIE MAAND GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1
1. Rekeningkundige beleid:
Die finansieÈ le state is volgens die historiese kostebasis voorberei en voldoen aan
Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk.
2. Inkomste verteenwoordig gelde verdien vir dienste aan klieÈnte gelewer.
3. Eiendom, aanleg en toerusting Toerusting Meubels Totaal
R R R
Drabedrag: Begin van die maand Ð Ð Ð
Kosprys Ð Ð Ð
Opgelope waardevermindering Ð Ð Ð
Toevoegings 100 000 2 000 102 000
Waardevermindering Ð Ð Ð
Drabedrag: Einde van die maand 100 000 2 000 102 000
Kosprys 100 000 2 000 102 000
Opgelope waardevermindering Ð Ð Ð
Geen waardevermindering is gedurende die finansieÈ le tydperk afgeskryf nie.
5.16 Samevatting
Ons het begin deur die finansieÈ le stand (balansstaat) en die finansieÈ le resultaat (inkoms-
testaat) te verduidelik en teruggewerk na die aangaan van 'n transaksie wat die
rekeningkundige proses aan die gang sit.
5.17 Hersieningsoefeninge en oplossings
5.17.1 Hersieningsoefening 1
(1) Noem die drie groepe rekeninge in die algemene grootboek.
(2) Wat word die verskil tussen die totale debiete en totale krediete van 'n rekening genoem?
(3) Hoe toets ons die rekenkundige akkuraatheid van transaksies in die algemene grootboek?
Oplossing: Hersieningsoefening 1
(1) Bates
Laste
Ekwiteit, wat insluit
. kapitaal
50ACN101M/1
. onttrekkings
. inkomste
. uitgawes
(2) Saldo
(3) Deur 'n proefbalans voor te berei
5.17.2 Hersieningsoefening 2
Lys elk van die volgende grootboekrekeninge (genoem na die tabel hieronder) onder een van
die opskrifte wat in die volgende tabel gegee word. ``Meubels'' is as voorbeeld gebruik.
BATES EKWITEIT LASTE
Niebedryfs- Bedryfs- Kapitaal Inkomste Uitgawes Niebedryfs- Bedryfs-
bates bates laste laste
Meubels
Grootboekrekeninge wat ingedeel moet word:
(a) Grond en geboue
(b) Verband
(c) Kleinkas
(d) Posgeld
(e) Rente-inkomste
(f) Voertuie
(g) Salarisse
(h) Debiteure
(i) Krediteure
(j) Oortrokke bankrekening
(k) Inkomste verdien
(l) Elektrisiteitdeposito
(m) Onttrekkings
(n) Intekengeld (bv. ledegeld)
51 ACN101M/1
Oplossing: Hersienigsoefening 2
BATES EKWITEIT LASTE
Niebedryfs- Bedryfs- Kapitaal Inkomste Uitgawes Niebedryfs- Bedryfs-bates bates laste laste
(a) Grond en
geboue
(b) Verband
(c) Kleinkas
(d) Posgeld
(e) Rente-
inkomste
(f) Voertuie
(g) Salarisse
(h) Debiteure
(i) Krediteure
(j) Bankoor-
trekking
(k) Inkomste
verdien
(l) Elektri-
siteit-
deposito
(m) Onttrekkings
(n) Intekengeld
5.17.3 Hersieningsoefening 3
Die volgende transaksies gedurende Februarie 20.1 het betrekking op G Goodman, 'n
tandarts:
Datum Transaksies Bedrag
20.1 R
Feb 1 G Goodman deponeer as aanvangskapitaal 50 000
2 G Goodman dra persoonlike toerusting oor aan sy firma 6 000
4 Betaal huur vir Februarie per tjek 8 000
6 Koop meubels op krediet van B Badman 12 000
8 Lewer dienste op krediet aan R Rudman 30 000
12 G Goodman trek 'n tjek vir privaat gebruik 1 000
16 Reik 'n tjek aan B Badman uit ter gedeeltelike betaling
van sy rekening 5 000
20 Lewer dienste vir kontant aan C Coleman 7 000
27 Ontvang betaling van R Rudman op sy rekening 1 300
28 Betaal die volgende per tjek:
(i) Salarisse 10 000
(ii) Lone 2 000
(iii) Telefoonrekening 500
52ACN101M/1
Gevra
Boekstaaf bostaande transaksies in tabelvorm soos aangedui in die volgende voorbeeld:
Feb 28 G Goodman betaal water- en elektrisiteitsrekening per tjek Ð R600.
Datum Algemene grootboek B = E + L
20.1 Rekening Rekening Dt Kt Dt Kt Dt Kt
Feb gedebiteer gekrediteer
R R R R R R
28 Water en Bank 600600elektrisiteit
Oplossing: Hersieningsoefening 3
G GOODMAN
Dat Algemene grootboek B = E + L
20.1 Rekening Rekening
Feb gedebiteer gekrediteer Dt Kt Dt Kt Dt Kt
R R R R R R
1 Bank Kapitaal 50 000 50 000
2 Toerusting Kapitaal 6 000 6 000
4 Huur- Bank 8 000 8 000
uitgawe
6 Meubels B Badman 12 000 12 000
8 R Rudman Inkomste30 000 30 000verdien
12 Onttrekkings Bank 1 000 1 000
16 B Badman Bank 5 000 5 000
20 Bank Inkomste7 000 7 000verdien
27 Bank R Rudman 1 300 1 300
28 Salarisse Bank 10 000 10 000
Lone Bank 2 000 2 000
Telefoon- Bank 500 500
uitgawe
53 ACN101M/1
5.17.4 Hersieningsoefening 4
Die volgende transaksies aangegaan gedurende Oktober 20.1 het betrekking op Witblits
ElektrisieÈns:
Datum Transaksies Bedrag
20.1 R
Okt 1 W Blits, die eienaar, deponeer as aanvangskapitaal 10 000
Verkry lening vanaf SA Bank 6 000
3 Koop toerusting op krediet van Sparks Handelaars 1 000
9 Reik 'n tjek uit vir 'n advertensie in 'n plaaslike koerant 200
12 Betaal die telefoonrekening per tjek 75
13 Ontvang 'n tjek van H House vir dienste gelewer 500
17 Trek 'n tjek vir privaat gebruik 2 000
24 As 'n bykomende kapitaalbydrae dra W Blits 'n motorvoertuig na
die besigheid oor 9 000
27 Betaal salarisse per tjek 2 000
30 Reik 'n tjek uit aan SA Bank as 'n terugbetaling op die lening 1 500
Gevra
Toon die volgende in die boeke van Witblits ElektrisieÈns:
(1) Die toepaslike grootboekrekeninge wat bostaande transaksies weergee, behoorlik
gebalanseer/afgesluit op 31 Oktober 20.1.
LW: Dui die korrekte kontragrootboekrekening aan.
(2) Die proefbalans op 31 Oktober 20.1.
Oplossing: Hersieningsoefening 4
WITBLITS ELEKTRISIEÈ NS
(1) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Kapitaal: W Blits Kt
20.1 R
Okt 1 Bank 10 000
24 Motorvoertuie 9 000
19 000
Dt Onttrekkings: W Blits Kt
20.1 R
Okt 17 Bank 2 000
Dt Toerusting (teen kosprys) Kt
20.1 R
Okt 3 Sparks Handelaars 1 000
54ACN101M/1
Dt Motorvoertuie (teen kosprys) Kt
20.1 R
Okt 24 Kapitaal:
W Blits 9 000
Dt Bank Kt
20.1 R 20.1 R
Okt 1 Kapitaal 10 000 Okt 9 Advertensie 200
Langtermyn- 12 Telefoon 75
lening 6 000 17 Onttrekkings:
13 Inkomste verdien 500 W Blits 2 000
27 Salarisse 2 000
30 Langtermynlening 1 500
31 Saldo a/d 10 725
16 500 16 500
20.1
Nov 1 Saldo a/b 10 725
Dt Langtermynlening (SA Bank) Kt
20.1 R 20.1 R
Okt 30 Bank 1 500 Okt 1 Bank 6 000
31 Saldo a/d 4 500
6 000 6 00020.1
Nov 1 Saldo a/b 4 500
Dt Sparks Handelaars Kt
20.1 R
Okt 3 Toerusting 1 000
Dt Inkomste verdien Kt
20.1 R
Okt 13 Bank 500
Dt Advertensie Kt
20.1 R
Okt 9 Bank 200
Dt Salarisse Kt
20.1 R
Okt 27 Bank 2 000
Dt Telefoonuitgawe Kt
20.1 R
Okt 12 Bank 75
55 ACN101M/1
WITBLITS ELEKTRISIEÈ NS
(2) PROEFBALANS SOOS OP 31 OKTOBER 20.1
Dt Kt
R R
Kapitaal Ð W Blits 19 000
Onttrekkings Ð W Blits 2 000
Toerusting teen kosprys 1 000
Motorvoertuie teen kosprys 9 000
Bank 10 725
Langtermynlening Ð SA Bank 4 500
Sparks Handelaars 1 000
Inkomste verdien 500
Advertensie 200
Salarisse 2 000
Telefoonuitgawe 75
25 000 25 000
5.17.5 Hersieningsoefening 5
Die volgende transaksies gedurende Maart 20.1 het betrekking op P Victor, 'n prokureur:
Datum Transaksies Bedrag
20.1 R
Mrt 3 P Victor begin sy prokureursfirma en deponeer as
aanvangskapitaal 12 000
4 Betaal huur vir Maart 1 000
5 Koop 'n fotokopieermasjien van Foto-Kop op krediet 8 000
Betaal Foto-Kop per tjek 2 000
15 Lewer dienste op krediet aan U Wright 3 000
18 Ontvang 'n tjek van U Wright 1 800
21 Koop skryfbehoeftes op krediet van AA Handelaars 3 000
23 Deponeer kontant ontvang vir dienste aan U Wrong gelewer 1 200
25 Betaal op rekening aan AA Handelaars 1 500
30 Betaal salarisse per tjek 400
31 P Victor trek 'n tjek vir privaat gebruik 1 000
Gevra:
(1) Boekstaaf bostaande transaksies in tabelvorm soos in die volgende voorbeeld
aangedui:
20.1
Maart 3 Betaal telefoonrekening per tjek Ð R1 000.
BATES = EKWITEIT + LASTE
Inkomste/
Datum Bank Debiteure Toerusting Kapitaal Uitgawes Krediteure
20.1 R R R R R R
Maart 3 71 000 71 000
Totaal 71 000 71 000
56ACN101M/1
{ {
(2) Berei die staat van veranderings in ekwiteit van P Victor vir die maand geeÈ indig 31
Maart 20.1 voor.
(3) Berei P Victor se balansstaat soos op 31 Maart 20.1 in verhalende vorm voor.
(4) Toon die rekeningkundige beleid asook die aantekening tot die finansieÈ le state ten
opsigte van eiendom, aanleg en toerusting.
Oplossing: Hersieningsoefening 5
P VICTOR
(1) TRANSAKSIE-ONTLEDING
BATES = EKWITEIT + LASTE
Toerus- Inkomste/
Datum Bank Debiteure ting Kapitaal Uitgawes Krediteure
20.1 R R R R R R
Mrt 3 +12 000 +12 000
4 71 000 71 000
5 +8 000 +8 000
72 000 72 000
15 +3 000 +3 000
18 +1 800 71 800
21 73 000 +3 000
23 +1 200 +1 200
25 71 500 71 500
30 7400 7400
31 71 000 71 000
+ 9 100 + 1 200 +8 000 = +11 000 7200 + +7 500
R18 300 R18 300
P VICTOR
(2) STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE MAAND GEEÈ INDIG
31 MAART 20.1
Kapitaal
R
Kapitaalbydrae deur eienaar 12 000
Verlies vir die periode (200)
Onttrekkings (1 000)
Saldo op 31 Maart 20.1 10 800
57 ACN101M/1
P VICTOR
(3) BALANSSTAAT SOOS OP 31 MAART 20.1
BATES Aantekeninge R
Niebedryfsbates 8 000
Eiendom, aanleg en toerusting 2 8 000
Bedryfsbates 10 300
Handelsdebiteure 1 200
Kontant en kontantekwivalente (bank) 9 100
Totale bates 18 300
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 10 800
Kapitaal 10 800
Bedryfslaste 7 500
Handels- en ander krediteure 7 500
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 18 300
P VICTOR
(4) AANTEKENINGE VIR DIE MAAND GEEÈ INDIG 31 MAART 20.1
1. Rekeningkundige beleid:
Die finansieÈ le state is volgens die historiese kostebasis voorberei en voldoen aan algemeen
aanvaarde rekeningkundige praktyk.
2. Eiendom, aanleg en toerusting Toerusting Totaal
R RDrabedrag: Begin van die maand Ð Ð
Kosprys Ð Ð
Opgelope waardevermindering Ð Ð
Toevoegings 8 000 8 000
Waardevermindering Ð Ð
Drabedrag: Einde van die maand 8 000 8 000
Kosprys 8 000 8 000
Opgelope waardevermindering Ð Ð
Geen waardevermindering is gedurende die maand afgeskryf nie.
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om die volgende voor te
berei:
. grootboekrekeninge?
. 'n proefbalans?
. 'n basiese inkomstestaat?
. staat van veranderings in ekwiteit?
. 'n basiese balansstaat?
. sekere aantekeninge tot die finansieÈ le state?
58ACN101M/1
ONDERWERP B
DIE VERSAMELING ENVERWERKING VAN DIEREKENINGKUNDIGE DATAVAN ONDERNEMINGS
Leeruitkoms
Die leerder behoort in staat te wees om finansieÈ le inligting te versamel, te verwerk, aan tesuiwer (waar nodig) en dit te boekstaaf ten einde die inkomstestaat (en daardeur die brutoen netto wins te bepaal) en staat van veranderings in ekwiteit vir die finansieÈ le tydperkasook die balansstaat aan die einde van die finansieÈ le tydperk, van 'n eenmansaak, op testel.
59 ACN101M/1
INHOUD
Studie-eenheid Bladsy
6 DIE VERWERKING VAN REKENINGKUNDIGE DATA 61
7 AANSUIWERINGS 100
8 DIE AFSLUITINGSPROSES, WINSBEPALING BY
HANDELSONDERNEMINGS EN DIE VOORBEREIDING VAN
FINANSIEÈ LE STATE 119
60ACN101M/1
Studie-eenheid
6Die verwerking van rekeningkundigedata
Leeruitkoms
Studente moet in staat wees om alle joernale voor te berei, dit na grootboekrekeninge oorte boek en 'n proefbalans op te stel.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 62
6.1 Inleiding 62
6.2 Die rekeningkundige kringloop 62
6.3 Boeke van eerste inskrywing: joernale 63
6.4 Soorte joernale 63
6.5 Kontantjoernale 63
6.5.1 Kontantontvangstejoernaal 63
6.5.2 Kontantbetalingsjoernaal 65
6.6 Kredietjoernale en algemene joernaal 69
6.6.1 Inleiding 69
6.6.2 Voorraadstelsels 70
6.6.3 Aankoopjoernaal en aankoopterugsendingsjoernaal 70
6.6.4 Verkoopjoernaal en verkoopterugsendingsjoernaal 72
6.6.5 Algemene joernaal 74
6.7 Die proefbalans 75
6.8 Hersieningsoefening en oplossing 75
6.9 Vereffeningskorting 83
6.10 Belasting op toegevoegde waarde 84
6.10.1 Agtergrond 84
6.10.2 Belastingtydperk 84
6.10.3 Rekeningkundige basisse 85
6.11 Hersieningsoefening en oplossing 90
Selfbeoordeling 99
61 ACN101M/1
!
!
!
!
!
!
!
SLEUTELBEGRIPPE
. Brondokumente . Algemene grootboek
. Rekeningkundige kringloop . Debiteuregrootboek
. Kontantontvangstejoernaal . Krediteuregrootboek
. Kontantbetalingsjoernaal . Omvattende belasting
. Aankoopjoernaal . Ondernemer (vendor)
. Aankoopterugsendingsjoernaal . Belasbare lewerings
. Verkoopjoernaal . Belasting op toegevoegde waarde (BTW)
. Verkoopterugsendingsjoernaal . Vrygestelde lewerings
. Algemene joernaal . Vereffeningskorting
. Insetbelasting
. Uitsetbelasting
6.1 Inleiding
In die vorige studie-eenhede het u geleer om transaksies te ontleed en om die uitwerking
daarvan op die basiese rekeningkundige vergelyking te bepaal. Daarna is alle transaksies in
die rekeninge in die algemene grootboek aangeteken, waar die beginsel van die dubbel-
inskrywingstelsel verduidelik en die belangrikheid daarvan beklemtoon is. Dit het 'n raamwerk
geskep waarbinne die verwerking van rekeningkundige data verder bestudeer kan word en
waarna ons vervolgens gaan kyk.
Bestudeer paragraaf 6.1 van die voorgeskrewe boek.
6.2 Die rekeningkundige kringloop
Die verwerking van rekeningkundige data vind binne 'n bepaalde raamwerk plaas wat bekend
staan as die rekeningkundige kringloop of siklus.
Die rekeningkundige kringloop kan soos volg uitgebeeld word:
Plaasvind van
transaksies
Voltooiing van
brondokumente
Boekstawing van transaksies in
joernale
Oorboeking na grootboeke
Verslagdoening in
finansieÈ le state
Ontleding en vertolking
van finansieÈ le state
Besluitneming deur bestuur
62ACN101M/1
6.3 Boeke van eerste inskrywing: joernale
VanweeÈ die groot aantal transaksies wat in 'n onderneming voorkom, is dit onmoontlik om elke
transaksie direk in die grootboek aan te teken. Dit maak die grootboek baie lomp en
onhanteerbaar en in 'n handgeskrewe stelsel beteken dit dat slegs een persoon die boeke kan
opskryf.
Hulpjoernale of boeke van eerste inskrywing word gebruik om transaksies van dieselfde soort
saam te groepeer, te ontleed en op te som voordat dit in verkorte vorm in die grootboek
aangeteken word. 'n Joernaal is dus 'n skakel tussen brondokumente en die grootboek. Geen
transaksie mag in die grootboek aangeteken word voordat dit nie eers in 'n joernaal
aangeteken is nie.
Bestudeer paragraaf 6.2 van die voorgeskrewe boek.
6.4 Soorte joernale
Daar is verskeie joernale of boeke van eerste inskrywing, maar ons gaan voorlopig aandag
aan die volgende gee:
. die kontantontvangste- en kontantbetalingsjoernale, waarin alle kontanttransaksies
opgeteken word
. die aankoopjoernaal en aankoopterugsendingsjoernaal, waarin alle kredietaankope en
terugsendings van kredietaankope opgeteken word
. die verkoopjoernaal en verkoopterugsendingsjoernaal, waarin alle kredietverkope en
terugsendings van kredietverkope opgeteken word
. die algemene joernaal, waarin transaksies opgeteken word wat nie in een van die ander
joernale aangeteken kan word nie, byvoorbeeld die regstelling van foute en die afskryf van
slegte skulde
6.5 Kontantjoernale
6.5.1 Kontantontvangstejoernaal
Alle gelde wat ontvang en in die onderneming se bankrekening gedeponeer word, word in die
kontantontvangstejoernaal aangeteken. Aan die einde van die maand word slegs een bedrag
wat die hele maand se kontantontvangste verteenwoordig, na die bankrekening gedebiteer.
Die ander kolomtotale verteenwoordig die kontrarekeninge en word na sodanige rekeninge
gekrediteer. Die diverserekeningkolom se bedrae word afsonderlik na die betrokke rekeninge
gekrediteer.
Bestudeer paragraaf 6.3.1 van die voorgeskrewe boek.
Met verwysing na Fix-'n-mat se inligting in studie-eenheid 5 sal Fix-'n-mat se kontantontvang-
stejoernaal en toepaslike grootboekrekeninge soos volg daar uitsien:
63 ACN101M/1
FIX-'N-MAT
KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.1 KOJ1
Ontleding Diverse rekeninge
Dokument Da- Besonder- van Bank Lopende
nommer tum hede ontvangste inkomste Bedrag Fol Besonderhede
Kwit 1 1 T Tom 130 000 130 000 130 000 Kapitaal2 2 ABC Bank 25 000 25 000 25 000 Lening:
ABC Bank3 13 S Silver 1 000 1 000 1 0004 28 C Canon 2 000 2 000 2 000 C Canon
158 000 1 000 157 000
Dt Bank Kt Dt Kapitaal Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Ontvangste 158 000 Feb 1 Bank 130 000
Dt Inkomste verdien Kt Dt Lening: ABC Bank Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 18 .... .... Feb 2 Bank 25 000
28 Bank 1 000
Dt C Canon Kt
20.1 20.1 R
Feb 18 .... .... Feb 28 Bank 2 000
KOMMENTAAR
. Brondokumente vir inskrywings in die kontantontvangstejoernaal is die kasregister-
rolle, duplikaatkwitansies, duplikaatkontantfakture en duplikaatdepositostrokies.
. Die kontantontvangste vir die maand word in datumvolgorde geboekstaaf en ontleed.
. Elke bedrag gedurende die dag ontvang, word nie dadelik gebank nie. Ontvangste
word eers in die ontleding van die ontvangstekolom aangeteken en die bedrag wat vir
daardie dag gebank word, word in die bankkolom aangeteken.
. Kontroleer of die optelling van die kolomme korrek is deur oorkruis op te tel. Met ander
woorde, die totale van die ontledingskolomme bymekaargetel, moet gelyk wees aan
die totaal van die bankkolom.
. Inskrywings in die diverserekeningekolom word afsonderlik na die algemene
grootboek oorgeboek.
. Slegs die totale van die ander kolomme word oorgeboek.
. Die kontantontvangstejoernaal is 'n boek van eerste inskrywing. Die dubbelinskry-
wingsbeginsel moet in die algemene grootboek toegepas word.
. Die bedrae word nie weer afsonderlik in die bankrekening in die algemene grootboek
aangeteken nie. Let op dat die kredietinskrywings in die onderskeie rekeninge optel na
R158 000 wat ooreenstem met die debietinskrywing in die bankrekening.
. Die aantal en opskrifte van kolomme in die joernaal hang af van die hoeveelheid kere
wat transaksies voorkom en kan van een onderneming na 'n ander verskil.
64ACN101M/1
6.5.2 Kontantbetalingsjoernaal
Alle kontantbetalings, dit wil seà betalings per tjek, word in die kontantbetalingsjoernaal
aangeteken. Aan die einde van die maand word slegs een bedrag, wat die hele maand se
kontantbetalings verteenwoordig, na die bankrekening gekrediteer. Die ander kolomtotale
verteenwoordig die kontrarekeninge en word na sodanige rekeninge gedebiteer. Die
diverserekeningekolom se bedrae word afsonderlik na die betrokke rekeninge gedebiteer.
Bestudeer paragraaf 6.3.2 van die voorgeskrewe boek.
Fix-'n-mat se kontantbetalingsjoernaal en grootboekrekeninge sal soos volg daar uitsien:
FIX-'N-MAT
KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.1 KBJ1
Tjek- Da- Besonderhede Bank Lone Diverse rekeninge
nommer tum Bedrag Fol Besonderhede
R R R1 6 XY Meubileerders 100 000 100 000 Toerusting2 11 Joc Beperk 2 000 2 000 Joc Beperk3 12 Kontant 1 000 1 000 Onttrekkings4 16 Kontant 800 800
103 800 800 103 000
Dt Bank Kt Dt Toerusting Kt
20.1 20.1 R 20.1 R
Feb 28 ... Feb 28 Betalings 103 800 Feb 6 Bank 100 000
Dt Lone Kt Dt Joc Beperk Kt
20.1 R 20.1 R 20.1 R
Feb 28 Bank 800 Feb 11 Bank 2 000 Feb 10 ... ...
Dt Onttrekkings Kt
20.1 R
Feb 12 Bank 1 000
Die volledige bankrekening sal nou soos volg daar uitsien:
Dt Bank Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Ontvangste KOJ1 158 000 Feb 28 Betalings KBJ1 103 800
Saldo a/d 54 200
158 000 158 000
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 54 200
Let op dat hierdie saldo ooreenstem met die saldo bereken volgens die BRV in paragraaf 5.6
en ook met die bankrekening in paragraaf 5.13 van studie-eenheid 5.
65 ACN101M/1
KOMMENTAAR
. Brondokumente vir inskrywings in die kontantbetalingsjoernaal is tjekteenblaaie en
debietnotas of die bankstaat deur die bank uitgereik.
. Inskrywings word in tjeknommervolgorde in die kontantbetalingsjoernaal opgeskryf en
ontleed.
. Die bedrag wat op die tjek geskryf word, is die bedrag wat in die bankkolom
aangeteken word.
. Kontroleer of die optelling van die kolomme korrek is deur dit oorkruis op te tel. Met
ander woorde, die totale van die ontledingskolomme bymekaargetel, moet gelyk wees
aan die totaal van die bankkolom.
. Inskrywings in die diverserekeningekolom word afsonderlik na die algemene
grootboek oorgeboek.
. Slegs die totale van die ander kolomme word oorgeboek.
. Die bedrae word nie weer afsonderlik in die bankrekening in die algemene grootboek
aangeteken nie.
. Die kontantbetalingsjoernaal is 'n boek van eerste inskrywing. Die dubbelinskry-
wingsbeginsel moet in die algemene grootboek toegepas word.
. Meer ontledingskolomme kan ingevoeg word soos deur die onderneming benodig.
Oefening 6.1
Me Beauty Baloyi begin op 1 Junie 20.3 met 'n haarkappersalon, Beauty's Hair en gaan
gedurende Junie die volgende transaksies aan:
20.3
Jun 1 Deponeer R10 000 in die besigheid se bankrekening.
Jun Betaal die maand se huur per tjek aan Huurtru, R1 000.
Jun Betaal die water-en-elektrisiteitdeposito, R500.
Jun 2 Koop R2 500 se toerusting en R845 se verbruikbare voorraad van Head Suppliers en
betaal per tjek, R3 345.
Jun 5 Gelde ontvang vir dienste gelewer, R350.
Jun 7 Trek 'n tjek en betaal die assistent se loon, R200.
Jun 10 Kontant gebank vir dienste gelewer, R556.
Jun 14 Trek 'n tjek vir R500 om die week se lone, R200, te betaal en die res is vir me Baloyi
se eie gebruik.
Jun 15 Kasregisterrol se totaal vir dienste gelewer, R642.
Jun 17 Koop skryfbehoeftes van Office Suppliers aan en betaal per tjek, R80.
Jun 19 Gelde ontvang vir dienste gelewer, R438.
Jun 21 Betaal die week se lone, R200.
Jun 22 Koop sjampoe en ander benodigdhede aan van Head Suppliers en betaal per tjek,
R550.
Jun 24 Kasregisterrol se totaal vir dienste gelewer, R387.
Jun 25 Betaal die telefoonrekening, R260, wat installasiekoste van R180 insluit.
Jun 28 Wissel 'n tjek vir R1 500. R1 300 is vir eie gebruik deur die eienaar en R200 vir lone.
Jun 30 Kontant gebank vir dienste gelewer, R875.
Gevra
(1) Stel die kontantontvangstejoernaal van Beauty's Hair vir Junie 20.3 op.
(2) Stel die kontantbetalingsjoernaal van Beauty's Hair vir Junie 20.3 op.
(3) Toon die oorboekings van hierdie joernale na die algemene grootboekrekeninge.
(4) Stel die proefbalans soos op 30 Junie 20.3 op.
66ACN101M/1
Oplossing: Oefening 6.1
BEAUTY'S HAIR
(1) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð JUNIE 20.3 KOJ1
Ontleding Diverse rekeninge
Dokument- Da- Besonder- van Bank Lopende
nommer tum hede ontvangste inkomste Bedrag Fol Besonderhede
R R R R
Kwit 1 1 B Baloyi 10 000 10 000 10 000 B4 Kapitaal
KRR 1 5 Diensgeld 350 350 350
KRR 2 10 Diensgeld 556 556 556
KRR 3 15 Diensgeld 642 642 642
KRR 4 19 Diensgeld 438 438 438
KRR 5 24 Diensgeld 387 387 387
KRR 6 30 Diensgeld 875 875 875
13 248 3 248 10 000
B3 N1
(KRR = Kasregisterrol)
BEAUTY'S HAIR
(2) KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð JUNIE 20.3 KBJ1
Verbruik- Diverse rekeningeTjek- Da- Besonder- Bank bare Lone
nommer tum hede voorraad Bedrag Fol Besonderhede
R R
1 1 Huurtru 1 000 1 000 N2 Huuruitgawe
2 Stads- Water-en-tesourier 500 500 B2 elektrisiteit-
deposito
3 2 HeadSuppliers 3 345 845 2 500 B1 Toerusting
4 7 Kontant 200 200
5 14 Kontant 500 200 300 B5 Onttrekkings
6 17 OfficeSkryf-Suppliers 80 80 N3behoeftes7 21 Kontant 200 200
8 22 HeadSuppliers 550 550
9 25 Telkom 260 260 N4 Telefoon-uitgawe
10 28 Kontant 1 500 200 1 300 B5 Onttrek-kings
8 135 1 395 800 5 940
B3 N5 N6
67 ACN101M/1
BEAUTY'S HAIR
(3) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Toerusting B1 Kt
20.3 R
Jun 2 Bank KBJ1 2 500
Dt Water-en-elektrisiteitdeposito B2 Kt
20.3 R
Jun 1 Bank KBJ1 500
Dt Bank B3 Kt
20.3 R 20.3 R
Jun 30 Ontvangste KOJ1 13 248 Jun 30 Betalings KBJ1 8 135
Saldo a/d 5 113
13 248 13 248
20.3
Jul 1 Saldo a/b 5 113
Dt Kapitaal B4 Kt
20.3 R
Jun 1 Bank KOJ1 10 000
Dt Onttrekkings B5 Kt
20.3 R
Jun 14 Bank KBJ1 300
28 Bank KBJ1 1 300
1 600
Dt Lopende inkomste N1 Kt
20.3 R
Jun 30 Bank KOJ1 3 248
Dt Huuruitgawe N2 Kt
20.3 R
Jun 1 Bank KBJ1 1 000
Dt Skryfbehoeftes N3 Kt
20.3 R
Jun 17 Bank KBJ1 80
Dt Telefoonuitgawe N4 Kt
20.3 R
Jun 25 Bank KBJ1 260
68ACN101M/1
Dt Verbruikbare voorraad N5 Kt
20.3 R
Jun 30 Bank KBJ1 1 395
Dt Lone N6 Kt
20.3 R
Jun 30 Bank KBJ1 800
BEAUTY'S HAIR
(4) PROEFBALANS SOOS OP 30 JUNIE 20.3
Fol Debiet Krediet
R R
Toerusting B1 2 500
Water-en-elektrisiteitdeposito B2 500
Bank B3 5 113
Kapitaal B4 10 000
Onttrekkings B5 1 600
Lopende inkomste N1 3 248
Huuruitgawe N2 1 000
Skryfbehoeftes N3 80
Telefoonuitgawe N4 260
Verbruikbare voorraad N5 1 395
Lone N6 800
13 248 13 248
KOMMENTAAR
. Die B-nommers dui op balansstaatrekeninge en die N-nommers op nominale
rekeninge. Nominale rekeninge is inkomste- en uitgawerekeninge en balansstaat-
rekeninge is kapitaal-, bate- en lasterekeninge.
. In die foliokolom in die grootboek word die kontantontvangste- of kontantbetalings-
joernaal as verwysing geskryf, maar in die besonderhedekolom word die name van die
kontragrootboekrekeninge geskryf.
. Die opsommende uitwerking van hulpjoernale kan duidelik in die grootboek gesien
word. Let op die inskrywings in die bankrekening en die lopende-inkomsterekening.
6.6 Kredietjoernale en algemene joernaal
6.6.1 Inleiding
In baie sakeondernemings word goedere op krediet aangekoop en verkoop. In die proses moet
daar rekeninge vir debiteure en krediteure oopgemaak word. Indien al hierdie rekeninge in die
algemene grootboek opgeneem moet word, ontstaan dieselfde probleem wat reeds genoem is:
die grootboek word te lomp en onhanteerbaar en in 'n handgeskrewe stelsel sal net een
persoon die boeke kan opskryf. Om hierdie rede word daar 'n debiteuregrootboek en 'n
krediteuregrootboek bygehou waarin die afsonderlike debiteure en krediteure se rekeninge
gehou word. In die algemene grootboek word daar dan net een rekening vir debiteure gehou,
69 ACN101M/1
naamlik 'n debiteurekontrolerekening, en een vir krediteure 'n krediteurekontrolerekening.
Die hele rekeningkundige stelsel word aangepas om voorsiening vir die kontrolerekeninge te
maak. In die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal moet daar voorsiening
gemaak word vir bykomende kolomme vir debiteure- en krediteurekontrole.
U kan meer oor die debiteurekontrole- en oor die krediteurekontrolerekening in latere studie-
eenhede lees.
Bestudeer paragraaf 6.3.3 van die voorgeskrewe boek.
6.6.2 Voorraadstelsels
Ons onderskei tussen die periodieke voorraadstelsel en die deurlopende voorraadstelsel, wat
in meer besonderhede in studie-eenheid 8 bespreek word. Dit is nou net belangrik dat u moet
weet dat handelsvoorraad aangekoop na 'n aankoperekening gedebiteer moet word as die
periodieke stelsel gebruik word. Daar moet dus vir 'n aankoopkolom in die hulpjoernale
voorsiening gemaak word. As die deurlopende voorraadstelsel gebruik word, word
handelsvoorraad na die handelsvoorraadrekening gedebiteer en in plaas van 'n aan-
koopkolom in die hulpjoernale moet daar vir 'n voorraadkolom voorsiening gemaak word.
6.6.3 Aankoopjoernaal en aankoopterugsendingsjoernaal
Handelsware op krediet aangekoop, word in die aankoopjoernaal opgeteken. Aan die einde
van die maand word net die totale kredietaankope vir die maand na die aankoperekening
gedebiteer en na die krediteurekontrolerekening gekrediteer. Indien van die goedere
teruggestuur word, word dit in die aankoopterugsendingsjoernaal opgeteken.
LW: Vir die doeleindes van hierdie module word slegs handelsware wat op krediet
aangekoop is, in die aankoopjoernaal aangeteken. Alle ander kredietaankope word in
die algemene joernaal aangeteken.
Handelskorting word dikwels deur groothandelaars aan kleinhandelaars toegestaan. Die
persentasie korting waarop ooreengekom is, word bereken en word op die kontant- of
kredietfaktuur afgetrek. Die netto bedrag op die faktuur word in die boeke van die aankoper as
aankope geboekstaaf. Die bedrag van die handelskorting word dus glad nie in die boeke van
die aankoper opgeteken nie.
Om 'n debiteur aan te moedig om sy/haar rekening voor die verstryking van 'n bepaalde
tydperk te vereffen, word 'n kontantkortingskeuse aan die debiteur op die rekening gegee.
Indien die rekening in hierdie tydperk vereffen word, word die korting in die korting toegestaan-
rekening in die verkoper se boeke en in die korting ontvangrekening in die koper se boeke,
aangeteken. Die volle bedrag van die rekening moet egter betaal word indien die rekening nie
binne die toegelate tydperk betaal word nie.
70ACN101M/1
'n Aankoopjoernaal en aankoopterugsendingsjoernaal sal soos volg daar uitsien:
ABC HANDELAARS
AANKOOPJOERNAAL Ð MEI 20.3 AJ5
Faktuur-
nommer
Da-
tum
Besonderhede Fol Aankope Krediteure
R R
1534 3 Grand Wholesalers KG2 1 258 1 258
1535 7 XY Maatskappy KG3 983 983
1536 11 AA Beperk KG1 2 324 2 324
1537 14 XY Maatskappy KG3 437 437
1538 21 XY Maatskappy KG3 1 212 1 212
1539 25 Grand Wholesalers KG2 538 538
1540 30 AA Beperk KG1 215 215
6 967 6 967
ABC HANDELAARS
AANKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð MEI 20.3 ATJ5
Kredietnota-
nommer
Da-
tum
Besonderhede Fol Aankoopte-
rugsendings
Krediteure
R R
C115 10 Grand Wholesalers KG2 158 158
C116 27 XY Company KG3 114 114
272 272
ALGEMENE GROOTBOEK KREDITEUREGROOTBOEK
Dt Aankope Kt
20.3 R R Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
Mei 31 Krediteure 6 967 20.3 R R R
Mei
Dt Krediteurekontrole Kt AA Beperk KG1
20.3 R 20.3 R 11 Faktuur 1536 AJ5 2 324 2 324
Mei 31 Aankoopte- Mei 31 Aankope 6 967 30 Faktuur 1540 AJ5 215 2 539
rugsendings 272
Dt Aankoopterugsendings Kt Grand Wholesalers KG2
20.3 R 3 Faktuur 1534 AJ5 1 258 1 258
Mei 31 Krediteure 272 10 Kt.nota C 115 ATJ5 158 1 100
25 Faktuur 1539 AJ5 538 1 638
XY Maatskappy KG3
7 Faktuur 1535 AJ5 983 983
14 Faktuur 1537 AJ5 437 1 420
21 Faktuur 1538 AJ5 1 212 2 632
27 Kt. nota C116 ATJ5 114 2 518
71 ACN101M/1
KOMMENTAAR
. Brondokumente vir inskrywings in die aankoopjoernaal is oorspronklike fakture.
Omdat hierdie fakture van verskillende ondernemings afkomstig is, word hulle
opeenvolgend hernommer.
. Brondokumente vir inskrywings in die aankoopterugsendingsjoernaal is die oor-
spronklike kredietnota ontvang vanaf die krediteur en word opeenvolgend
hernommer.
. Inskrywings word in datumvolgorde in die aankoopjoernaal en aankoopterugsen-
dingsjoernaal aangeteken en ontleed.
. Die naam van die krediteur en die bedrag van die transaksie moet duidelik getoon
word.
. Slegs die totale van die kolomme word na die algemene grootboek oorgeboek.
. Die bedrag in die aankope- en krediteurekolom is dieselfde in die aankoopjoernaal
omdat BTW nog uitgesluit word. Dieselfde geld vir aankoopterugsendings.
. Die krediteure se rekeninge word afsonderlik gekrediteer in die krediteuregrootboek
met aankope en gedebiteer met terugsendings. Die sogenaamde driekolomgrootboek
is verkieslik bo die tradisionele T-rekeningformaat omdat die saldo na elke transaksie
bereken kan word.
. Die totaal van al die saldo's van die afsonderlike krediteure se rekeninge moet met die
saldo van die krediteurekontrolerekening ooreenstem.
. Die aankoopjoernaal en aankoopterugsendingsjoernaal is boeke van eerste inskry-
wing. Die dubbelinskrywingsbeginsel moet in die algemene grootboek toegepas word.
6.6.4 Verkoopjoernaal en verkoopterugsendingsjoernaal
Handelsware op krediet verkoop, word in die verkoopjoernaal opgeteken. Aan die einde van
die maand word net die totale kredietverkope vir die maand na die verkoperekening
gekrediteer en na die debiteurekontrolerekening gedebiteer. Indien die debiteure van hierdie
goedere sou terugstuur, word dit in die verkoopterugsendingsjoernaal opgeteken.
LW: Vir die doeleindes van hierdie module word slegs handelsware wat op krediet verkoop
is, in die verkoopjoernaal aangeteken. Alle ander kredietverkope word in die algemene
joernaal aangeteken.
'n Verkoopjoernaal en verkoopterugsendingsjoernaal sal soos volg daar uitsien:
ABC HANDELAARS
VERKOOPJOERNAAL Ð MEI 20.3 VJ3
Faktuur-
nommer
Da-
tum Besonderhede Fol Verkope Debiteure
R R
2018 2 M Moloi DG4 268 268
2019 5 A Abdul DG1 315 315
2020 12 G Green DG3 424 424
2021 14 E Els DG2 176 176
2022 17 G Green DG3 587 587
2023 21 M Moloi DG4 643 643
2024 29 E Els DG2 269 269
2025 30 A Abdul DG1 103 103
2 785 2 785
72ACN101M/1
ABC HANDELAARS
VERKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð MEI 20.3 VTJ3
Krediet-
nota-
nommer
Da-
tum
Besonderhede Fol Verkoopte-
rugsendings
Debiteure
R R
D223 8 M Moloi DG4 175 175
D224 19 G Green DG3 114 114
D225 21 E Els DG2 192 192
11281 11281
ALGEMENE GROOTBOEK DEBITEUREGROOTBOEK
Dt Verkope Kt
20.3 R Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
Mei 31 Debiteure 2 785 20.3 R R R
Mei
Dt Debiteurekontrole Kt A Abdul DG1
20.3 R 20.3 R 5 Faktuur 2019 315 315
Mei 31 Verkope 2 785 Mei 31 Verkoopterug- 30 Faktuur 2025 103 418
sendings 281
Dt Verkoopterugsendings Kt E Els DG2
20.3 R 14 Faktuur 2021 176 176
Mei 31 Debiteure 281 21 Kt. nota D225 92 84
29 Faktuur 2024 269 353
G Green DG3
12 Faktuur 2020 424 424
17 Faktuur 2022 587 1 011
19 Kt. nota D224 114 897
M Moloi DG4
2 Faktuur 2018 268 268
8 Kt. nota D223 75 193
21 Faktuur 2023 643 836
KOMMENTAAR
. Brondokumente vir inskrywings in die verkoopjoernaal is duplikate van verkoop-
fakture.
. Brondokumente vir inskrywings in die verkoopterugsendingsjoernaal is duplikate van
kredietnotas uitgereik aan die debiteur.
. Die naam van die debiteur en die bedrag van die transaksie moet duidelik getoon
word.
. Inskrywings word in datumvolgorde in die verkoopjoernaal en verkoopterug-sendings-
joernaal opgeskryf en ontleed.
. Slegs die totale van die kolomme word na die algemene grootboek oorgeboek.
. Die bedrag in die verkope- en debiteurekolom is dieselfde in die verkoopjoernaal
omdat BTW nog uitgesluit word. Dieselfde geld vir die verkoopterugsendingsjoernaal.
73 ACN101M/1
Die uitwerking van BTW word later verduidelik.
. Die debiteure se rekeninge word afsonderlik gedebiteer in die debiteuregrootboek met
verkope en gekrediteer met verkoopterugsendings.
. Die totaal van al die saldo's van die afsonderlike debiteure se rekeninge moet met die
saldo van die debiteurekontrolerekening ooreenstem.
. Die verkoopjoernaal en verkoopterugsendingsjoernaal is boeke van eerste in-
skrywing, met ander woorde 'n opsomming van verkope en terugsendings. Die
dubbelinskrywingsbeginsel moet in die algemene grootboek toegepas word.
6.6.5 Algemene joernaal
Alle transaksies wat nie in een van die vorige joernale aangeteken kan word nie, word in die
algemene joernaal aangeteken, byvoorbeeld die afskryf van oninbare skulde, rente op
debiteurerekeninge, die regstelling van foute en jaareindaansuiwerings (wat in 'n volgende
studie-eenheid bespreek word).
LW: Vir die doeleindes van hierdie module word aankope en verkope van ander goedere as
handelsware in die algemene joernaal aangeteken.
'n Algemene joernaal kan soos volg daar uitsien:
ABC HANDELAARS
ALGEMENE JOERNAAL Ð MEI 20.3 J3
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet
R R
5 Voertuie 43 000
ORA Motors 43 000
Afleweringsvoertuig op krediet aangekoop
per faktuur F147
16 Verpakkingsmateriaal 430
Skryfbehoeftes 430
Verpakkingsmateriaal per faktuur Z214 foutief
na die skryfbehoefterekening gedebiteer
18 Oninbare skulde/kredietverliese 84
F Field 84
F Field se saldo as oninbaar afgeskryf
KOMMENTAAR
. Die rekening wat eerste geskryf word, is die rekening wat in die algemene grootboek
gedebiteer moet word.
. Die omskrywing is baie belangrik, want dit verstrek die rede vir die inskrywing en moet
ook na brondokumente verwys.
. Die algemene joernaal is 'n boek van eerste inskrywing. Die dubbelinskrywings-
beginsel moet in die algemene grootboek toegepas word.
. Teoreties kan alle transaksies in die algemene joernaal geboekstaaf word.
74ACN101M/1
6.7 Die proefbalans
Vir elke transaksie moet die debietinskrywings gelyk wees aan die kredietinskrywings.
Derhalwe moet die totaal van al die debietsaldo's ooreenstem met die totaal van al die
kredietsaldo's. 'n Lys van saldo's word van tyd tot tyd voorberei om vas te stel of enige foute
gemaak is. Die lys van saldo's word 'n proefbalans genoem.
Bestudeer weer paragraaf 5.5 van die voorgeskrewe boek.
6.8 Hersieningsoefening en oplossing
Op 1 Maart 20.5 begin A Appel 'n supermark onder die handelsnaam AA Supermark. Hy
besluit om die periodieke voorraadstelsel te gebruik en gaan gedurende Maart 20.5 die
volgende transaksies aan:
20.5
Maart 1 A Appel deponeer R50 000 in die besigheid se lopende bankrekening as
kapitaalbydrae.
Betaal huur per tjek aan JHB Verhuurders, R2 000.
Koop winkeltoerusting van EQUIP op krediet, R10 000 en betaal R1 000 as
deposito.
Betaal die water-en-elektrisiteitdeposito, R1 000.
2 Koop handelsware op krediet van TR Groothandelaars, R23 541.
Koop verpakkingsmateriaal van S Suppliers en betaal per tjek, R468.
3 Trek 'n kontanttjek vir wisselgeld, R500.
4 Kontantverkope tydens openingsdag, R18 674.
5 Koop handelsware op krediet van die volgende groothandelaars:
BB Handelaars R7 832
DBN Verspreiders R6 965
6 Onderverhuur 'n stoorkamer aan G Gold en ontvang sy tjek vir R250.
Kontantverkope per kasregisterrol, R12 455.
10 Trek 'n tjek om lone te betaal, R1 200.
12 Reik fakture uit aan die volgende persone vir goedere verkoop:
B Blue R478
S Silver R693
13 Koop handelsware van Z Zulu en betaal per tjek, R5 378.
14 Koop 'n rekenaar van HI Q, R5 260. Reik 'n tjek uit vir R1 478, wat 'n deposito van
R1 000 insluit en R478 vir papier en rekenaarbenodigdhede.
15 Verkoop op krediet aan die volgende persone:
G Green R324
R Red R299
16 Kontantverkope, R8 790.
17 Trek 'n kontanttjek vir die volgende:
Lone R1 500
Eienaar se eie gebruik R1 000
19 Ontvang 'n tjek van B Blue, R200.
20 Koop handelsware van TR Groothandelaars en betaal per tjek, R2 675.
Handelsware kontant verkoop, R12 570.
21 Goedere op krediet verkoop:
B Blue R362
R Red R178
23 S Silver betaal R100 op sy rekening.
Kontantverkope, R10 238.
75 ACN101M/1
20.5
Maart 24 Betaal R550 aan The Newsmaker vir 'n advertensie geplaas
Trek kontant om lone te betaal, R1 500.
25 Koop skryfbehoeftes op krediet van HI Q, R267.
Reik 'n kwitansie uit aan R Red, R299.
27 Reik tjeks uit aan die volgende persone:
TR Groothandelaars R20 000
BB Handelaars R 6 000
DBN Verspreiders R 5 000
HI Q R 1 000
29 Kredietverkope aan S Silver, R262. Hy betaal R200 af op sy rekening.
Kontantverkope, R16 742
30 Reik tjeks aan die volgende persone uit:
L Lemon, die bestuurder, se salaris R2 500
EQUIP op rekening R1 000
JHB Verhuurders vir huur vir April R2 000
31 Betaal die telefoonrekening, R595.
Kontantverkope, R15 284.
Reik kwitansies aan die volgende debiteure uit:
G Green R324
B Blue R640
Wissel 'n tjek vir R3 000 om lone, R1 500, te betaal; die res is vir eie gebruik deur
die eienaar.
Gevra
Stel die volgende op:
(1) Die hulpjoernale van AA Supermark vir Maart 20.5.
(2) Die debiteure-, krediteure- en algemene grootboek van AA Supermark vir
Maart 20.5.
(3) Die proefbalans van AA Supermark soos op 31 Maart 20.5.
Verontagsaam BTW.
76ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening
AA SUPERMARK
(1) HULPJOERNALE
(a) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð MAART 20.5 KOJ1
Ontleding
Dokument- Datum Besonder- Fol van Bank Verkope Debiteure- Diverse rekeninge
nommer hede ontvangste kontrole
Bedrag Fol Besonderhede
R R R R RKwit 1 1 A Appel 50 000 50 000 50 000 B7 KapitaalKRR 1 4 Verkope 18 674 18 674 18 674Kwit 2 6 G Gold 250 250 N2 HuurinkomsteKRR 2 Verkope 12 455 12 705 12 455KRR 3 16 Verkope 8 790 8 790 8 790Kwit 3 19 B Blue DG1 200 200 200KRR 4 20 Verkope 12 570 12 570 12 570Kwit 4 23 S Silver DG2 100 100KRR 5 Verkope 10 238 10 338 10 238Kwit 5 25 R Red DG4 299 299 299Kwit 6 29 S Silver DG2 200 200KRR 6 Verkope 16 742 16 942 16 742KRR 7 31 Verkope 15 284 15 284Kwit 7 G Green DG3 324 324Kwit 8 B Blue DG1 640 16 248 640
146 766 94 753 1 763 50 250
B5 N1 B3
(b) KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð MAART 20.5 KBJ1
Tjek- Datum Besonderhede Fol Bank Krediteure- Aankope Lone Diverse rekeninge
nommer kontrole
Bedrag Fol Besonderhede
R R R R R
001 1 JHB Verhuurders 2 000 2 000 N8 Huuruitgawe
002 EQUIP KG4 1 000 1 000
003 Stadstesourier 1 000 1 000 B2 Water-en-elektrisi-
teitdeposito
004 2 S Suppliers 468 468 N5 Verpakkingsmateriaal
005 3 Kontant 500 500 B4 Wisselgeld
006 10 Kontant 1 200 1 200
007 13 Z Zulu 5 378 5 378
008 14 HI Q KG5 1 478 1 000 478 N4 Skryfbehoeftes
009 17 Kontant 2 500 1 500 1 000 B8 Onttrekkings
010 20 TR Groothandelaars 2 675 2 675
011 24 The Newsmaker 550 550 N6 Advertensies
012 Kontant 1 500 1 500
013 27 TR Groothandelaars KG1 20 000 20 000
014 BB Handelaars KG2 6 000 6 000
015 DBN Verspreiders KG3 5 000 5 000
016 HI Q KG5 1 000 1 000
017 30 L Lemon 2 500 2 500 N7 Salarisse
018 EQUIP KG4 1 000 1 000
019 JHB Verhuurders 2 000 2 000 N8 Huuruitgawe
020 31 Telkom 595 595 N9 Telefoon-
uitgawe
021 Kontant 3 000 1 500 1 500 B8 Onttrekkings
61 344 35 000 8 053 5 700 12 591
B5 B6 N3 N10
77 ACN101M/1
(c) AANKOOPJOERNAAL Ð MAART 20.5 AJ1
Faktuur- Da-Besonderhede Fol Verkope Krediteure
nommer tum
R R
A0001 2 TR Groothandelaars KG1 23 541 23 541
A0002 5 BB Handelaars KG2 7 832 7 832
A0003 DBN Verspreiders KG3 6 965 6 965
38 338 38 338
N3 B6
(d) VERKOOPJOERNAAL Ð MAART 20.5 VJ1
Faktuur- Da-Besonderhede Fol Verkope Debiteure
nommer tum
R R
F001 12 B Blue DG1 478 478
F002 S Silver DG2 693 693
F003 15 G Green DG3 324 324
F004 R Red DG4 299 299
F005 21 B Blue DG1 362 362
F006 R Red DG4 178 178
F007 29 S Silver DG2 262 262
2 596 2 596
N1 B3
(e) ALGEMENE JOERNAAL Ð MAART 20.5 J1
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet
R R
1 Toerusting B1 10 000
EQUIP/Krediteurekontrole B6 10 000
Winkeltoerusting op krediet gekoop per
faktuur Z001
14 Toerusting B1 5 260
HI Q/Krediteurekontrole B6 5 260
Rekenaar op krediet gekoop per faktuur Z002
25 Skryfbehoeftes N4 267
HI Q/Krediteurekontrole B6 267
Skryfbehoeftes op krediet gekoop per
faktuur Z003
AA SUPERMARK
(2) GROOTBOEKE
(a) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Toerusting teen kosprys B1 Kt
20.5 R
Mrt 1 Krediteurekontrole J1 10 000
14 Krediteurekontrole J1 5 260
15 260
78ACN101M/1
Dt Water-en-elektrisiteitdeposito B2 Kt
20.5 R
Mrt 1 Bank KBJ1 1 000
Dt Debiteurekontrole B3 Kt
20.5 R 20.5 R
Mrt 31 Verkope VJ1 2 596 Mrt 31 Bank KOJ1 1 763
Saldo a/d 833
2 596 2 596
20.5
Apr 1 Saldo a/b 833
Dt Wisselgeld B4 Kt
20.5 R
Mrt 3 Bank KBJ1 500
Dt Bank B5 Kt
20.5 R 20.5 R
Mrt 31 Ontvangste KOJ1 146 766 Mrt 31 Betalings KBJ1 61 344
Saldo a/d 85 422
146 766 146 766
20.5
Apr 1 Saldo a/b 85 422
Dt Krediteurekontrole B6 Kt
20.5 R 20.5 R
Mrt 31 Bank KBJ1 35 000 Mrt 1 Toerusting J1 10 000
Saldo a/d 18 865 14 Toerusting J1 5 260
25 Skryfbehoeftes J1 267
31 Aankope AJ1 38 338
53 865 53 865
20.5
Apr 1 Saldo a/b 18 865
Dt Kapitaal B7 Kt
20.5 R
Mrt 1 Bank KOJ1 50 000
Dt Onttrekkings B8 Kt
20.5 R
Mrt 17 Bank KBJ1 1 000
31 Bank KBJ1 1 500
2 500
79 ACN101M/1
Dt Verkope N1 Kt
20.5 R
Mrt 31 Debiteure VJ1 2 596
Bank KOJ1 94 753
97 349
Dt Huurinkomste N2 Kt
20.5 R
Mrt 6 Bank KOJ1 250
Dt Aankope N3 Kt
20.5 R
Mrt 31 Krediteure AJ1 38 338
Bank KBJ1 8 053
46 391
Dt Skryfbehoeftes N4 Kt
20.5 R
Mrt 14 Bank KBJ1 478
25 Krediteure-
kontrole J1 267
745
Dt Verpakkingsmateriaal N5 Kt
20.5 R
Mrt 2 Bank KBJ1 468
Dt Advertensies N6 Kt
20.5 R
Mrt 24 Bank KBJ1 550
Dt Salarisse N7 Kt
20.5 R
Mrt 30 Bank KBJ1 2 500
Dt Huuruitgawe N8 Kt
20.5 R
Mrt 1 Bank KBJ1 2 000
30 Bank KBJ1 2 000
4 000
80ACN101M/1
Dt Telefoonuitgawe N9 Kt
20.5 R
Mrt 31 Bank KBJ1 595
Dt Lone N10 Kt
20.5 R
Mrt 31 Bank KBJ1 5 700
(b) DEBITEUREGROOTBOEK
B Blue DG1
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
20.5 R R R
Mrt 12 Faktuur F001 VJ1 478 478
19 Kwitansieno 3 KOJ1 200 278
21 Faktuur F005 VJ1 362 640
31 Kwitansieno 8 KOJ1 640 Ð
S Silver DG2
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
20.5 R R R
Mrt 12 Faktuur F002 VJ1 693 693
23 Kwitansieno 4 KOJ1 100 593
29 Faktuur F007 VJ1 262 855
Kwitansieno 6 KOJ1 200 655
G Green DG3
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
20.5 R R R
Mrt 15 Faktuur F003 VJ1 324 324
31 Kwitansieno 7 KOJ1 324 Ð
R Red DG4
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
20.5 R R R
Mrt 15 Faktuur F004 VJ1 299 299
21 Faktuur F006 VJ1 178 477
25 Kwitansieno 5 KOJ1 299 178
Debiteurelys R
S Silver 655
R Red 178
833 Stem met die saldo van rekening B3 ooreen.
81 ACN101M/1
GOUE REEÈ L
Die totaal van al die saldo's van die afsonderlike debiteure se rekeninge in die debiteure-
(hulp-) grootboek, MOET gelyk wees aan die saldo van die debiteurekontrolerekening in
die algemene grootboek.
(c) KREDITEUREGROOTBOEK
TR Groothandelaars KG1
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
20.5 R R R
Mrt 2 Faktuur A0001 AJ1 23 541 23 541
27 Tjek 013 KBJ1 20 000 3 541
BB Handelaars KG2
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
20.5 R R R
Mrt 5 Faktuur A0002 AJ1 7 832 7 832
27 Tjek 014 KBJ1 6 000 1 832
DBN Verspreiders KG3
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
20.5 R R R
Mrt 5 Faktuur A0003 AJ1 6 965 6 965
27 Tjek 015 KBJ1 5 000 1 965
EQUIP KG4
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
20.5 R R R
Mrt 1 Faktuur Z001 J1 10 000 10 000
Tjek 002 KBJ1 1 000 9 000
30 Tjek 018 KBJ1 1 000 8 000
HI Q KG5
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
20.5 R R R
Mrt 14 Faktuur Z002 J1 5 260 5 260
Tjek 008 KBJ1 1 000 4 260
25 Faktuur Z003 J1 267 4 527
27 Tjek 016 KBJ1 1 000 3 527
Krediteurelys R
TR Groothandelaars 3 541
BB Handelaars 1 832
DBN Verspreiders 1 965
EQUIP 8 000
HI Q 3 527
18 865 Stem met die saldo van rekening B6 ooreen.
82ACN101M/1
GOUE REEÈ L
Die totaal van al die saldo's van die afsonderlike krediteure se rekeninge in die krediteure-(hulp-) grootboek MOET gelyk wees aan die saldo van die krediteurekontrolerekening indie algemene grootboek.
AA SUPERMARK
(3) PROEFBALANS SOOS OP 31 MAART 20.5
Fol Debiet Krediet
R R
Toerusting teen kosprys B1 15 260
Water-en-elektrisiteitdeposito B2 1 000
Debiteurekontrole B3 833
Wisselgeld B4 500
Bank B5 85 422
Krediteurekontrole B6 18 865
Kapitaal B7 50 000
Onttrekkings B8 2 500
Verkope N1 97 349
Huurinkomste N2 250
Aankope N3 46 391
Skryfbehoeftes N4 745
Verpakkingsmateriaal N5 468
Advertensies N6 550
Salarisse N7 2 500
Huuruitgawe N8 4 000
Telefoonuitgawe N9 595
Lone N10 5 700
166 464 166 464
6.9 Vereffeningskorting
6.9.1 Vereffeningskorting toegestaan
Korting word dikwels aan debiteure gebied om hulle aan te moedig om hul skulde voor die
verstryking van die bepaalde krediettermyn te vereffen. Die krediettermyn word op die
kredietfaktuur getoon, byvoorbeeld 30 dae vanaf verkoopdatum.
Bestudeer paragrawe 6.4.1 van die voorgeskrewe boek.
6.9.2 Vereffeningskorting ontvang
Korting word dikwels ontvang vanaf krediteure om ons aan te moedig om ons uitstaande
rekening voor die verstryking van die bepaalde krediettermyn te vereffen.
Bestudeer paragrawe 6.4.2 van die voorgeskrewe boek.
83 ACN101M/1
6.10 Belasting op toegevoegde waarde
6.10.1 Agtergrond
Bestudeer paragrawe 6.5 en 6.6 van die voorgeskrewe boek.
BTW word by elke punt in die vervaardigings- en verspreidingsketting gehef. BTW is gegrond
op 'n belastingkredietstelsel wat voorsiening daarvoor maak dat elke produsent of verspreider
in die ketting die belasting op toegevoegde waarde wat voorheen betaal is, verhaal kan word.
Die belasting wat gedra word deur elke produsent of verspreider deur wie se hande die
goedere of dienste beweeg het voordat dit die eindgebruiker bereik, is in werklikheid die
belasting op die waarde deur die besigheid toegevoeg.
Die belasting wat uiteindelik (elke twee maande) aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID)
oorbetaal moet word, is die belasting op goedere (verkope) en/of dienste deur die besigheid
gelewer (UITSETBELASTING) min die belasting deur die besigheid betaal op goedere
(aankope) en dienste aan die besigheid gelewer (INSETBELASTING).
GOUE REEÈ L
UITSETBELASTING is die belasting deur die besigheid gehef (gevorder) op die verkopevan goedere of dienste deur die besigheid gelewer.
GOUE REEÈ L
INSETBELASTING is die belasting wat die besigheid betaal (of betaalbaar) op goedereen/of dienste, insluitend invoere, aan die besigheid gelewer. Aftrekking vir insetbelastingkan slegs geeÈ is word indien 'n behoorlike belastingfaktuur ontvang en gehou word.
GOUE REEÈ L
UITSETBELASTING minus INSETBELASTING = bedrag betaalbaar/terugbetaalbaar,d.w.s. die bedrag betaalbaar aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID) of die bedragwat van die SAID teruggeeÈ is kan word.
Belasting op toegevoegde waarde (BTW) kan slegs deur persone wat ingevolge die Wet as 'n
BTW-ondernemer geregistreer is, gehef word. Registrasie is verpligtend waar 'n persoon 'n
onderneming bedryf en die totale waarde van sy lewerings vir 'n 12-maande-tydperk 'n
bepaalde bedrag (in die Wet bepaal) oorskry of waarskynlik sal oorskry.
'n Besigheid kan vrywillig registreer indien sy verkope of dienslewerings minder as die
bepaalde bedrag is.
Die bepaalde bedrag sluit belasting, vrygestelde lewerings en buitengewone ontvangstes uit.
Indien 'n besigheid nie geregistreer is nie, kan geen uitsetbelasting gevorder word nie en geen
insetbelasting kan geeÈ is word nie.
Dit is die besigheid se plig om, waar nodig, te registreer en dit moet binne 21 dae nadat 'n
besigheid aanspreeklik word om te registreer, gedoen word.
6.10.2 Belastingtydperk
'n Belastingtydperk word aan elke ondernemer toegeken. Die opgawe wat deur die
ondernemer ingedien word, moet die tydperk wat aan hom toegewys is, dek.
84ACN101M/1
Sommige besighede wat vir BTW geregistreer is (ondernemers), moet hulle opgawes elke
twee maande vir die twee maande indien. Sommige entiteite moet hulle opgawes vir ongelyke
maande, d.w.s. Januarie, Maart, Mei, ens. voltooi en indien, ander weer vir gelyke maande nl.
Februarie, April, Junie, ens.
6.10.3 Rekeningkundige basisse
Daar is twee rekeningkundige basisse wat toegelaat word vir die berekening van die BTW-
aanspreeklikheid, naamlik
. die faktuurbasis, en
. die betalingsbasis.
Die faktuurbasis kom daarop neer dat belasting verantwoord word by
. die uitreiking van 'n faktuur; of
. die ontvangs van die betaling,
wat ook al eerste plaasvind.
Die betalingsbasis kom daarop neer dat belasting verantwoord word wanneer betalings
gemaak word (aankope) en betalings ontvang word (verkope).
Voordat ondernemers die betalingsbasis kan gebruik, moet sekere vereistes eers nagekom
word.
Oefening 6.2
Om die beginsels van BTW te begryp, moet u die volgende oefening sorgvuldig deurwerk.
Ten einde berekening vir onderrigdoeleindes te vergemaklik en omdat die werklike persentasie
van BTW kan verander, gebruik ons 10% vir ons berekeninge van BTW.
Die volgende inligting het betrekking op Rundu Handelaars, wat as 'n BTW-ondernemer
geregistreer is en wat die periodieke voorraadstelsel gebruik: (Die BTW-tydperk van die
onderneming eindig op ongelyke maande.)
(a) PROEFBALANS SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.4
Debiet Krediet
R R
Kapitaal 177 150
Grond en geboue teen kosprys 145 200
Toerusting teen kosprys 29 700
Voorraad Ð 1 November 20.3 19 200
Bank 4 467
W Wolf 583
L Lion 770
T Tiger 2 310
BTW Inset 2 715
BTW Uitset 2 925
Verkope 86 400
Aankope 45 650
Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes 20 500
268 785 268 785
85 ACN101M/1
(b) TRANSAKSIES VIR MAART 20.4
Maart 1 Kontantverkope, R14 949.
5 Betaal die rekening van T Tiger per tjek na aftrekking van R110 korting.
7 Ontvang 'n tjek van W Wolf vir R561 ter volle vereffening van sy rekening.
Ontvang 'n tjek van L Lion vir R737 en staan R33 korting toe.
12 Ontvang 'n rekening van Stationers Bpk vir die druk van dokumente, R759.
13 Kredietverkope:
Ð L Lion R2 178
Ð W Wolf R1 584
14 Verkoop 'n ou tikmasjien aan O Old vir R297 en ontvang sy tjek vir die bedrag
verskuldig.
Kontantverkope, R6 600.
21 Reik 'n kredietnota aan L Lion uit vir 'n oorvraging op die faktuur van die 13e, R55.
23 Betaal C Cheetah vraggeld op goedere aangekoop per tjek, R1 133.
28 Ontvang 'n kredietfaktuur van T Tiger vir goedere aangekoop, R14 025.
29 Reik tjeks uit vir salarisse en lone, R5 746, en vir aankope vanaf B Bam, R7 700.
30 Reik 'n debietnota aan T Tiger uit vir goedere aan hom teruggestuur, R770.
Gevra
(1) Boekstaaf bostaande transaksies in die volgende hulpjoernale, behoorlik opgetel,
van Rundu Handelaars vir Maart 20.4:
(a) Kontantontvangstejoernaal (ontledingskolomme vir bank, verkope, BTW
Uitset, debiteure, BTW Inset (Dt), korting toegestaan en diverse)
(b) Kontantbetalingsjoernaal (ontledingskolomme vir bank, aankope, krediteure,
korting ontvang, BTW Inset, BTW Uitset (Kt) en diverse)
(c) Verkoopjoernaal (ontledingskolomme vir BTW Uitset, verkope en debiteure)
(d) Aankoopjoernaal (ontledingskolomme vir BTW Inset, aankope en krediteure)
(e) Verkoopterugsendingsjoernaal (ontledingskolomme vir BTW Uitset, verkoop-
terugsendings en debiteure)
(f) Aankoopterugsendingsjoernaal (ontledingskolomme vir BTW Inset, aankoop-
terugsendings en krediteure)
(g) Algemene joernaal
(2) Boek die toepaslike inskrywings hierbo geboekstaaf oor na die BTW Inset- en die
BTW Uitsetrekeninge. Sluit hierdie rekeninge af na die rekening: BTW kontrole.
Balanseer die rekening: BTW kontrole op 31 Maart 20.4, die einde van die
onderneming se BTW tydperk
86ACN101M/1
Oplossing: Oefening 6.2
RUNDU HANDELAARS
(1) HULPJOERNALE
(a) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð MAART 20.4 KOJ2
Da-tum
Beson-derhede
Fol Bank Verkope BTWUitset
Debiteure BTW Inset Vereffe-nings-
kortingtoegestaan
Diverse rekeninge
Dt Dt Bedrag Fol Besonder-hede
R R R R R R R1 Verkope 14 949 13 590 1 359
7 W Wolf 561 583 (2*) (20)
L Lion 737 770 (3) (30)
14 O Old 297 27 270 Toerusting
Verkope 6 600 6 000 600
23 144 19 590 1 986
G16
1 353 (5)
G15
(50) 270
* Korting sluit 10% BTW in, dus
R22 6 10110 = R2
(b) KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð MAART 20.4 KBJ2
Da-tum
Beson-derhede
Fol Bank Aankope Krediteure BTW Inset BTW Uitset Vereffe-nings-kortingontvang
Diverse rekeninge
Kt Bedrag Fol Besonder-hede
R R R R R R R5 T Tiger 2 200 2 310 (10*) (100)
23 C Cheetah 1 133 103 1 030 Vraggeld op
aankope
29 Kontant 5 746 5 746 Salarisse en
lone
B Bam 7 700 7 000 700
16 779 7 000 2 310 803 (10) (100) 6 776
G15 G15
* Korting sluit 10% BTW in, dus
10110 6 R110
1 = R10
(c) VERKOOPJOERNAAL Ð MAART 20.4 VJ2
Datum Besonderhede Fol BTWUitset Verkope Debiteure
R R R
13 L Lion 198 1 980 2 178
W Wolf 144 1 440 1 584
342 3 420 3 762
G16
87 ACN101M/1
(d) AANKOOPJOERNAAL Ð MAART 20.4 AJ2
Datum Besonderhede Fol BTW Inset Aankope Krediteure
R R R
28 T Tiger 1 275 12 750 14 025
1 275 12 750 14 025
G15
(e) VERKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð MAART 20.4 VTJ2
Datum Besonderhede Fol BTW UitsetVerkoop-
Debiteureterug-
sendings
R R R
21 L Lion 5 50 55
5 50 55
G16
(f) AANKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð MAART 20.4 ATJ2
Datum Besonderhede Fol BTW InsetAankoop-
Krediteureterug-
sendings
R R R
30 T Tiger 70 700 770
70 700 770
G15
(g) ALGEMENE JOERNAAL Ð MAART 20.4 J2
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet
R R
12 Drukwerk 690
BTW Inset G15 69
Stationers Bpk/Krediteurekontrole 759
Rekening ontvang vir drukwerk
31 BTW Kontrole G17 4 797
BTW Inset G15 4 797
Oordrag van BTW Inset na BTW Kontrole
BTW Uitset G16 5 258
BTW Kontrole G17 5 258
Oordrag van BTW Uitset na BTW Kontrole
LW: Die laaste twee joernaalinskrywings kan eers gedoen word nadat die BTW Insetrekening en
die BTW Uitsetrekening in die algemene grootboek voltooi is. Dit is in werklikheid die ``saldo''
van die onderskeie rekeninge wat na die rekening: BTW Kontrole oorgeplaas word.
88ACN101M/1
RUNDU HANDELAARS
(2) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt BTW Inset G15 Kt
20.4 R 20.4 R
Mrt 1 Saldo a/b 2 715 Mrt 31 Krediteurekontrole ATJ2 70
31 Bank KBJ2 803 BTW Kontrole J2 4 797
Debiteurekontrole KOJ2 5
Krediteurekontrole AJ2 1 275
Krediteurekontrole J2 69
4 867 4 867
Dt BTW Uitset G16 Kt
20.4 R 20.4 R
Mrt 31 Debiteurekontrole VTJ2 5 Mrt 1 Saldo a/b 2 925
BTW Kontrole J2 5 258 31 Bank KOJ2 1 986
Debiteurekontrole VJ2 342
Krediteurekontrole KBJ2 10
5 263 5 263
Dt BTW Kontrole G17 Kt
20.4 R 20.4 R
Mrt 31 BTW Inset J2 4 797 Mrt 31 BTW Uitset J2 5 258
Saldo o/d 461
5 258 5 258
20.4
Apr 1 Saldo a/b 461*
* 'n Tjek vir hierdie bedrag moet voor 25 April 20.4 aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens uitgereik word.
KOMMENTAAR
. Berekening van BTW op alle bedrae wat 10% BTW insluit, is
% of R
Bedrag sonder BTW = 100 1,00
BTW = 10 0,10
; Bedrag BTW ingesluit = 110 1,10
Om BTW te bereken op 'n bedrag wat reeds BTW insluit:10110 6 Bedrag gegee
Voorbeeld: Bedrag op 1 Maart 20.4 ontvang = R14 949 (BTW ingesluit).
(Kyk kontantontvangstejoernaal)
BTW = 10110 6 R14 949 = R1 359
Verkope = 100110 6 R14 949 = R13 590
of
Verkope = R14 949 7 R1,10 = R13 590
. BTW Uitset word gekrediteer omdat Rundu Handelaars BTW gehef het op verkope
vir betaling aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens.
. BTW op kredietverkope word na die BTW Uitsetrekening gekrediteer.
89 ACN101M/1
. BTW op kontantaankope word na die BTW Insetrekening gedebiteer.
. BTW op kredietaankope word na die BTW Insetrekening gedebiteer.
. BTW op verkoopterugsendings word gedebiteer na die BTW Uitsetrekening. (Om
die BTW Uitset van die aanvanklike verkope te kanselleer.)
. BTW op aankoopterugsendings word gekrediteer na die BTW Insetrekening. (Om
die BTW Inset van kredietaankope te kanselleer.)
. BTW op korting toegestaan aan debiteure word gedebiteer na die BTW Inset-
rekening (om die bedrag verskuldig aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens te
verminder).
. BTW op korting van krediteure ontvang word gekrediteer na die BTW Uitsetrekening
(om die bedrag verskuldig aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens te vermeerder).
. Die saldo's van die BTW Insetrekening en die BTW Uitsetrekening word na die BTW
Kontrolerekening toe oorgedra om te bereken of gelde verskuldig is aan, of geeÈ is
moet word van, die Suid-Afrikaanse Inkomstediens.
. Wanneer die verskil tussen die debiet- en krediettotale van die BTW Kontrole 'n:
. krediet is, is die verskil aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens betaalbaar
(bedryfslas)
. debiet is, is die verskil van die Suid-Afrikaanse Inkomstediens verhaalbaar
(bedryfsbate)
LW: BTW word ook op dienste gehef, byvoorbeeld die verskaffing van telefoondienste, water
en elektrisiteit en herstelwerk.
6.11 Hersieningsoefening en oplossing
Die volgende inligting het betrekking op Sunshine Glashandelaars wat as 'n BTW-ondernemer
geregistreer is. Die periodieke voorraadstelsel en kontrolerekeninge word gebruik: (Die BTW-
tydperk van die onderneming eindig op gelyke maande.)
90ACN101M/1
SUNSHINE GLASHANDELAARS
(a) PROEFBALANS SOOS OP 31 JANUARIE 20.4
Fol Debiet Krediet
R R
Grond en geboue teen kosprys B1 60 000
Meubels teen kosprys B2 5 320
Handelsvoorraad B3 6 536
Debiteurekontrole B4 2 431
Bank B5 2 554
Krediteurekontrole B6 6 075
Kapitaal B7 75 000
Onttrekkings B8 3 884
BTW Inset B9 4 337
BTW Uitset B10 4 527
Verkope N1 13 569
Aankope N2 9 855
Huurinkomste N3 800
Verpakkingsmateriaal N4 964
Telefoonuitgawe N5 483
Water en elektrisiteit N6 1 247
Vereffeningskorting toegestaan N7 170
Vereffeningskorting ontvang N8 210
Lone N9 2 150
Skryfbehoeftes N10 250
100 181 100 181
(b) TRANSAKSIES, 10% BTW INGESLUIT, VIR FEBRUARIE 20.4:
R
Feb 1 Die eienaar, S Shine, vermeerder sy kapitaal 15 000
Betaal die Stadsraad vir water en elektrisiteit 3 058
3 Koop handelsware van Glasco Bpk en betaal per tjek 8 470
Koop handelsware op krediet van Ferguson Beperk 8 800
Verkoop handelsvoorraad op krediet aan J Jason 13 200
4 Koop 'n lessenaar op krediet van City Furnitures 3 410
6 Koop kwitansieboeke en penne van Pen and Pencil en betaal per tjek 231
Trek 'n tjek vir die week se lone 954
8 Betaal Glasco Bpk op rekening 4 000
Ontvang korting 220
10 Kontantverkope van handelsware 3 740
12 Reik 'n kredietnota aan J Jason uit vir 'n oorverhaling op 3e 110
Trek 'n tjek vir die week se lone 940
15 Kontantverkope 2 310
Ontvang 'n tjek van J Jason 6 000
Vereffeningskorting aan hom toegestaan 330
18 Verkoop goedere op krediet aan F Brown 4 268
Kontantaankope van handelsvoorraad 2 640
Koop glasware op krediet van Glasco Bpk 5 500
91 ACN101M/1
20 Stuur beskadigde goedere terug aan Glasco Bpk 539
21 Trek 'n tjek vir lone 989
Ontvang beskadigde goedere terug van F Brown en reik 'n
kredietnota uit 198
25 Kontantverkope 5 940
Ontvang 'n betaling van F Brown 2 560
Korting aan hom toegestaan 220
26 Trek 'n tjek vir lone 945
Betaal die telefoonrekening per tjek 561
Ontvang 'n rekening van Printo Beperk vir die druk van dokumente 759
27 Koop voorraad op krediet van Glasco Bpk 2 728
Betaal Ferguson Bpk per tjek 5 500
Ontvang 5% korting op die bedrag van die tjek.
28 Betaal die eienaar se huispaaiement per tjek aan HP Bank 2 500
Ontvang 'n tjek van Z Zittace vir huur 880
Gevra
(1) Boekstaaf bostaande transaksies in die volgende hulpjoernale van Sunshine
Glashandelaars vir Februarie 20.4:
(a) Kontantontvangstejoernaal (ontledingskolomme vir bank, verkope, BTW Uitset
debiteure, korting toegestaan, BTW Inset (Dt) en diverse)
(b) Kontantbetalingsjoernaal (ontledingskolomme vir bank, aankope, krediteure,
korting ontvang, lone, BTW Inset, BTW Uitset (Kt) en diverse)
(c) Verkoopjoernaal (ontledingskolomme vir debiteure, BTW Uitset en verkope)
(d) Aankoopjoernaal (ontledingskolomme vir krediteure, BTW Inset en aankope)
(e) Verkoopterugsendingsjoernaal (ontledingskolomme vir debiteure, BTW Uitset
en verkoopterugsendings)
(f) Aankoopterugsendingsjoernaal (ontledingskolomme vir krediteure, BTW In-
set en aankoopterugsendings)
(g) Algemene joernaal
(2) Boek die inskrywings vanaf die hulpjoernale oor na die toepaslike rekeninge in die
algemene grootboek van Sunshine Glashandelaars. (Al die rekeninge moet behoorlik
gebalanseer/opgetel wees op 28 Februarie 20.4.) Sluit die BTW Inset- en die BTW
Uitsetrekeninge af deur die saldo's oor te dra na die rekening: BTW Kontrole.
LW: (a) Onthou om die saldo's op 31 Januarie 20.4 in die toepaslike grootboek-
rekeninge in te skryf.
(b) Die eerste woord(e) van elke inskrywing moet die kontragrootboekreke-
ning aandui.
(3) Stel die proefbalans van Sunshine Glashandelaars soos op 28 Februarie 20.4 op.
92ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening
SUNSHINE GLASHANDELAARS
(1) Hulpjoernale
(a) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 KOJ2
Da-tum
Beson-derhede
Fol Bank Verkope BTWUitset
Debiteure Vereffen-ings-korting
toegestaan
BTW Inset
Dt
Diverse rekeninge
Dt
Bedrag Fol Besonder-hede
R R R R R R R1 S Shine 15 000 15 000 B7 Kapitaal
10 Kontant 3 740 3 400 340
15 Kontant 2 310 2 100 210
J Jason 6 000 6 330 (300) (30)
25 Kontant 5 940 5 400 540
F Brown 2 560 2 780 (200) (20)
28 Z Zittace 880 80 800 N3 Huur-
inkomste
36 430 10 900 1 170 9 110 (500) (50) 15 800
B5 N1 B10 B4 N7 B9
(b) KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 KBJ2
Da-tum
Besonderhede Fol Bank Aan-kope
Kredi-teure
Vereffen-ings-kortingontvang
Lone BTWInset
BTWUitsetKt
Diverse rekeninge
Bedrag Fol Besonderhede
R R R R R R R1 Stadsraad 3 058 278 2 780 N6 Water en
elektrisiteit
3 Glasco Bpk 8 470 7 700 770
6 Pen and Pencil 231 21 210 N10 Skryfbehoeftes
Kontant 954 954
8 Glasco Bpk 4 000 4 220 (200) (20)
12 Kontant 940 940
18 Kontant 2 640 2 400 240
21 Kontant 989 989
26 Kontant 945 945
Telkom 561 51 510 N5 Telefoon-
uitgawe
27 Ferguson Bpk 5 500 5 775 (250) (25)
28 HP Bank 2 500 2 500 B8 Onttrekkings
30 788 10 100 9 995 (450) 3 828 1 360 (45) 6 000
B5 N2 B6 N8 N9 B9 B9
(c) VERKOOPJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 VJ2
Datum Besonderhede Fol Debiteure BTW Uitset Verkope
R R R
3 J Jason 13 200 1 200 12 000
18 F Brown 4 268 388 3 880
17 468 1 588 15 880
B4 B10 N1
93 ACN101M/1
(d) AANKOOPJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 AJ2
Datum Besonderhede Fol Krediteure BTW Inset Aankope
R R R
3 Ferguson Bpk 8 800 800 8 000
18 Glasco Bpk 5 500 500 5 000
27 Glasco Bpk 2 728 248 2 480
17 028 1 548 15 480
B6 B9 N2
(e) VERKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 VTJ2
Verkoop-
Datum Besonderhede Fol Debiteure BTW Uitset terug-
sendings
R R R
12 J Jason 110 10 100
21 F Brown 198 18 180
308 28 280
B4 B9 N11
(f) AANKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 ATJ2
Aankoop-
Datum Besonderhede Fol Krediteure BTW Inset terug-
sendings
R R R
20 Glasco Bpk 539 49 490
539 49 490
B6 B9 N12
(g) ALGEMENE JOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 J2
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet
R R
4 Meubels B2 3 100
BTW Inset B9 310
City Furnitures/Krediteurekontrole B6 3 410
Lessenaar op krediet gekoop
26 Drukwerk N13 690
BTW Inset B9 69
Printo Beperk/Krediteurekontrole B6 759
Druk van dokumente op krediet
28 BTW Kontrole B11 7 625
BTW Inset B9 7 625
Oordrag van BTW Inset na BTW Kontrole
BTW Uitset B10 7 302
BTW Kontrole B11 7 302
Oordrag van BTW Uitset na BTW Kontrole
94ACN101M/1
(2) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Grond en geboue teen kosprys B1 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 60 000
Dt Meubels teen kosprys B2 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 5 320
4 City Furnitures J2 3 100
8 420
Dt Voorraad: Handelsware B3 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 6 536
Dt Debiteurekontrole B4 Kt
20.4 R 20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 2 431 Feb 28 Bank en korting KOJ2 9 110
28 Verkope VJ2 17 468 Verkoopterug-
sendings VTJ2 308
Saldo o/d 10 481
19 899 19 899
20.4
Mrt 1 Saldo a/b 10 481
Dt Bank B5 Kt
20.4 R 20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 2 554 Feb 28 Totale betalings KBJ2 30 788
28 Totale ontvangste KOJ2 36 430 Saldo o/d 8 196
38 984 38 984
20.4
Mrt 1 Saldo a/b 8 196
Dt Krediteurekontrole B6 Kt
20.4 R 20.4 R
Feb 28 Bank en korting KBJ2 9 995 Feb 1 Saldo a/b 6 075
Aankoopterug- 4 Meubels J2 3 410
sendings ATJ2 539 26 Drukwerk J2 759
Saldo o/d 16 738 28 Aankope AJ2 17 028
27 272 27 272
20.4
Mrt 1 Saldo a/b 16 738
Dt Kapitaal B7 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 75 000
Bank KOJ2 15 000
90 000
95 ACN101M/1
Dt Onttrekkings B8 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 3 884
28 Bank KBJ2 2 500
6 384
Dt BTW Inset B9 Kt
20.4 R 20.4 RFeb 1 Saldo a/b 4 337 Feb 28 Krediteurekontrole ATJ2 49
4 Krediteurekontrole J2 310 BTW Kontrole J2 7 62526 Krediteurekontrole J2 6928 Bank KBJ2 1 360
Debiteurekontrole KOJ2 1 550Krediteurekontrole AJ2 1 548
7 674 7 674
Dt BTW Uitset B10 Kt
20.4 R 20.4 RFeb 28 Debiteurekontrole VTJ2 28 Feb 1 Saldo a/b 4 527
28 Debiteurekontrole VJ2 1 588BTW Kontrole J2 7 302Bank KOJ2 1 170
Krediteurekontrole KBJ2 45
7 330 7 330
Dt BTW Kontrole B11 Kt
20.4 R 20.4 RFeb 28 BTW Inset J2 7 625 Feb 28 BTW Uitset J2 7 302
Saldo o/d 323
7 625 7 62520.4
Mrt 1 Saldo a/b 323
Dt Verkope N1 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 13 569
28 Bank KOJ2 10 900
Debiteurekontrole VJ2 15 880
40 349
Dt Aankope N2 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 9 855
28 Bank KBJ2 10 100
Krediteurekontrole AJ2 15 480
35 435
96ACN101M/1
Dt Huurinkomste N3 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 800
28 Bank KOJ2 800
1 600
Dt Verpakkingsmateriaal N4 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 964
Dt Telefoonuitgawe N5 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 483
26 Bank KBJ2 510
993
Dt Water en elektrisiteit N6 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 1 247
Bank KBJ2 2 780
4 027
Dt Vereffeningskorting toegestaan N7 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 170
28 Debiteurekontrole KOJ2 500
670
Dt Vereffeningskorting ontvang N8 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 210
28 Krediteurekontrole KBJ2 450
660
Dt Lone N9 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 2 150
28 Bank KBJ2 3 828
5 978
97 ACN101M/1
Dt Skryfbehoeftes N10 Kt
20.4 R
Feb 1 Saldo a/b 250
6 Bank KBJ2 210
460
Dt Verkoopterugsendings N11 Kt
20.4 R
Feb 28 Debiteurekontrole VTJ2 280
Dt Aankoopterugsendings N12 Kt
20.4 R
Feb 28 Krediteurekontrole ATJ2 490
Dt Drukwerk N13 Kt
20.4 R
Feb 26 Printo Beperk J2 690
(3) PROEFBALANS SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.4
Fol Debiet Krediet
R R
Grond en geboue teen kosprys B1 60 000
Meubels teen kosprys B2 8 420
Voorraad: Handelsware B3 6 536
Debiteurekontrole B4 10 481
Bank B5 8 196
Krediteurekontrole B6 16 738
Kapitaal B7 90 000
Onttrekkings B8 6 384
BTW kontrole B11 323
Verkope N1 40 349
Aankope N2 35 435
Huurinkomste N3 1 600
Verpakkingsmateriaal N4 964
Telefoonuitgawe N5 993
Water en elektrisiteit N6 4 027
Vereffeningskorting toegestaan N7 670
Vereffeningskorting ontvang N8 660
Lone N9 5 978
Skryfbehoeftes N10 460
Verkoopterugsendings N11 280
Aankoopterugsendings N12 490
Drukwerk N13 690
149 837 149 837
98ACN101M/1
KOMMENTAAR
. Nadat die joernaalinskrywings na die BTW Insetrekening en die BTW Uitsetrekening
in die algemene grootboek oorgeboek is, word die ``saldo's'' van hierdie rekeninge na
die BTW Kontrolerekening oorgedra. Dit beteken dat die ``saldo's'' eers bereken moet
word voordat die algemene joernaalinskrywings op 28 Februarie 20.4 gedoen kan
word.
. Die BTW Kontrolerekening het 'n debietsaldo en is dus verhaalbaar van die Suid-
Afrikaanse Inkomstediens.
. BTW is nie ingesluit in die bedrag wat na verkope gekrediteer word nie, aangesien dit
nie 'n inkomste vir die onderneming is nie, maar oorbetaal moet word aan die Suid-
Afrikaanse Inkomstediens.
. Die bedrag verskuldig deur debiteure aan die onderneming sluit BTW in.
. Dieselfde redenasie is van toepassing op krediteure en aankope.
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. die volgende boeke voor te berei, met belasting op toegevoegde waarde in ag
geneem?
. kontantontvangstejoernaal
. kontantbetalingsjoernaal
. aankoopjoernaal
. aankoopterugsendingsjoernaal
. verkoopjoernaal
. verkoopterugsendingsjoernaal
. algemene joernaal
. die joernale na die volgende grootboeke oor te boek?
. algemene grootboek
. debiteuregrootboek
. krediteuregrootboek
. 'n proefbalans op te stel?
99 ACN101M/1
Studie-eenheid
7Aansuiwerings
Leeruitkoms
Studente moet in staat wees om aan die einde van die jaar saldo's in die boeke van 'nentiteit te kan aansuiwer en dit te kan boekstaaf.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 101
7.1 Inleiding 101
7.2 Korttermynaansuiwerings 102
7.2.1 Vooruitbetaalde uitgawes 102
7.2.2 Agterstallige uitgawes 103
7.2.3 Verbruikbare voorraadaansuiwerings 105
7.2.4 Inkomste vooruit ontvang 106
7.2.5 Opgelope inkomste 107
7.2.6 Oninbare skulde/kredietverliese 109
7.2.7 Toelaagrekening vir vereffeningskorting 110
7.3 Langtermynaansuiwerings 110
7.4 Voorbereiding van die proefbalans 112
7.4.1 Vooraansuiweringsproefbalans 112
7.4.2 Na-aansuiweringsproefbalans 112
7.4.3 Na-afsluitingsproefbalans 112
7.5 Hersieningsoefening en oplossing 112
Selfbeoordeling 118
100ACN101M/1
SLEUTELBEGRIPPE
. Aansuiwerings
. Afsluiting
. Vooruitbetaalde uitgawes
. Agterstallige uitgawes
. Verbruikbare voorraadaansuiwerings
. Inkomste vooruit ontvang
. Oninbare skulde/kredietverliese
. Vereffeningskorting
. Waardevermindering
. Opgelope waardevermindering
. Kontrabaterekening
. Drabedrag
. Vooraansuiweringsproefbalans
. Na-aansuiweringsproefbalans
. Na-afsluitingsproefbalans
7.1 Inleiding
Ondernemings doen gewoonlik ononderbroke en op 'n vaste grondslag sake. Eienaars en
bestuurders benodig gereeld inligting omtrent die onderneming se finansieÈ le resultate en
finansieÈ le stand. Gevolglik word die lewensduur van 'n onderneming in eweredige tydvakke
(finansieÈ le tydperke), gewoonlik 12 maande, ingedeel en word die wins of verlies vir daardie
tydperk bepaal.
Tot dusver is veronderstel dat alle transaksies wat geboekstaaf is, ten opsigte van 'n bepaalde
rekeningkundige tydperk is. Die afsluiting van rekeninge en die bepaling van die netto wins is
onder hierdie veronderstelling geboekstaaf. DõÂt gebeur nie altyd nie en rekeninge (en
uiteindelik die finansieÈ le state) moet soms aangesuiwer word om die saldo's van rekeninge
``aan te suiwer'' voordat die finale rekeninge en finansieÈ le state voorberei kan word.
Vir meer akkurate finansieÈ le state aan die einde van 'n finansieÈ le tydperk mag dit dus nodig
wees om bykomende inskrywings wat nie van brondokumente verkry word nie, te verwerk.
Hierdie aansuiweringsinskrywings is nodig sodat daar voldoen kan word aan die toevallings-
en paringsbeginsels van rekeningkunde.
Bestudeer paragrawe 7.1 tot 7.4 van die voorgeskrewe boek.
Die drie stappe rakende aansuiwerings, waarna in paragraaf 7.3 (en verder) verwys word, kan
verander word na vyf stappe:
Stap 1: Bepaal watter rekeninge aangesuiwer moet word.
Stap 2: Bepaal hoe die rekeninge beõÈnvloed gaan word en wat die saldo's van die rekeninge
moet wees.
Stap 3: Bereken die bedrae wat aangesuiwer moet word.
Stap 4: Boekstaaf die nodige aansuiwerings in die algemene joernaal en boek oor na die
grootboek(e).
Stap 5: Maak seker dat die nuwe saldo's van die rekeninge nou reg is.
101 ACN101M/1
7.2 Korttermynaansuiwerings
Korttermynaansuiwerings het betrekking op die toedeling van inkomste en uitgawes tussen
agtereenvolgende tydperke binne die bestek van 'n jaar, byvoorbeeld 'n inkomste wat in een
tydperk ontvang is, maar op 'n vorige of 'n volgende tydperk betrekking het. Dieselfde geld ook
vir uitgawes wat op 'n ander tydperk betrekking het.
7.2.1 Vooruitbetaalde uitgawes
Bestudeer paragraaf 7.3.6 van die voorgeskrewe boek.
'n Vooruitbetaalde uitgawe is 'n uitgawe wat in die huidige finansieÈ le tydperk betaal is, maar
wat op 'n toekomstige finansieÈ le tydperk betrekking het.
Versekeringsuitgawes word gewoonlik vooruitbetaal. Aan die einde van 'n finansieÈ le jaar van 'n
besigheid is dit moontlik dat 'n gedeelte van die versekeringsuitgawe op die volgende
finansieÈ le tydperk van toepassing is. 'n Aansuiwering is dan nodig om slegs daardie gedeelte
van die uitgawe wat op die huidige jaar betrekking het, met die inkomste te paar.
Op 2 Januarie 20.1 het Xa-Xa Handelaars 'n nuwe jaarlikse versekeringspremie van R2 400
betaal. Die onderneming se finansieÈ le jaar eindig op 28 Februarie 20.1. Met die inligting kan
vasgestel word dat die werklike uitgawe aan versekering tot en met 28 Februarie 20.1 net R400
was, dit wil seà R2 400 7 12 = R200 per maand vir twee maande, naamlik Januarie en
Februarie. Die R2 000 wat vooruitbetaal is, verteenwoordig op daardie tydstip 'n bate. Die
verdeling van die bedrag tussen bate- en uitgawe-elemente sal soos volg wees: R400 is 'n
uitgawe ten opsigte van versekering vir die huidige finansieÈ le jaar. Hierdie bedrag moet in die
wins-en-verliesrekening en die inkomstestaat verskyn. Die R2 000 is 'n vooruitbetaling en
verteenwoordig dus die bedrag wat in die toekoms benut sal word. Dit moet op die balansstaat
van 28 Februarie 20.1 verskyn en is dus 'n korttermynbate (bedryfsbate).
GOUE REEÈ L
Een inskrywing of ``been'' van die joernaal beõÈnvloed altyd 'n nominale rekening en
daardeur die handels- of wins-en-verliesrekening. Die ander inskrywing of ``been'' van die
joernaal beõÈnvloed altyd 'n balansstaatrekening.
Rekeningkundige inskrywings
Die debietsaldo in die uitgawerekening, versekering, moet met R2 000 verminder word. Om 'n
uitgawerekening te verminder, moet daar 'n kredietinskrywing gedoen word. Die saldo van
die versekeringsrekening sal dan die werklike uitgawe weerspieeÈ l, naamlik R400. Hierdie
bedrag moet teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf word. Die vooruitbetaalde bedrag van
R2 000 is 'n tydelike bate op die dag van die balansstaat en word in die vooruitbetaalde
uitgawerekening gedebiteer en in die balansstaat onder bedryfsbates getoon.
JOERNAALINSKRYWINGS
AANSUIWERINGSJOERNAAL Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J1
Vooruitbetaalde uitgawes AG55 2 000
Versekering AG40 2 000
Aansuiwering van versekeringsrekening
102ACN101M/1
SLUITINGSOORDRAG Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J2
Wins-en-verlies AG60 400
Versekering AG40 400
Afsluiting van versekering na wins-en-verliesrekening
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Versekering 40 Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 2 Bank KBJ 2 400 Feb 28 Vooruitbetaalde
uitgawes J1 2 000
Wins-en-verlies J2 400
2 400 2 400
Dt Vooruitbetaalde uitgawes 55 Kt
20.1 R
Feb 28 Versekering J1 2 000
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) 60 Kt
20.1 R
Feb 28 Versekering J2 400
XA-XA HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1 (uittreksel)
R
Bedryfsbates XX XXX
Vooruitbetalings 2 000
7.2.2 Agterstallige uitgawes
'n Agterstallige uitgawe is 'n uitgawe wat op die huidige finansieÈ le tydperk betrekking het, maar
wat nog verskuldig is aan die einde van die tydperk.
Op 28 Februarie 20.1, die einde van die finansieÈ le jaar, toon Xa-Xa Handelaars se water- en
elektrisiteitrekening 'n uitgawe van R2 880. By nadere ondersoek word vasgestel dat Februarie
se water- en elektrisiteitrekening, wat R360 beloop, nog nie in berekening gebring is nie. Met
die inligting kan die werklike uitgawe aan water en elektrisiteit vir die jaar bepaal word, naamlik
R2 880 + R360 = R3 240. Die toedeling van die item tussen werklike uitgawe en verskuldigde
bedrag (las) sal soos volg wees: R3 240 was die werklike uitgawe (wat in die wins-en-
verliesrekening en die inkomstestaat moet verskyn) en R360 is verskuldig (wat in die
balansstaat moet verskyn) en moet nog in die toekoms betaal word.
Rekeningkundige inskrywings
Die debietsaldo in die uitgawerekening water en elektrisiteit, moet vermeerder word met R360.
Om 'n uitgawe te vermeerder, moet daar weer 'n debietinskrywing gedoen word. Die saldo
van die water- en elektrisiteitrekening sal nou die werklike uitgawe weerspieeÈ l, naamlik R3 240.
103 ACN101M/1
Hierdie bedrag kan nou teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf word. Die agterstallige
bedrag van R360 is 'n las op die dag van die balansstaat en word in die agterstallige
uitgawerekening gekrediteer en in die balansstaat onder bedryfslaste getoon.
JOERNAALINSKRYWINGS
AANSUIWERINGSJOERNAAL Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J5
Water en elektrisiteit AG41 360
Agterstallige uitgawes AG56 360
Aansuiwering van water- en elektrisiteitrekening
AFSLUITINGSOORDRAG Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J6
Wins-en-verlies AG60 3 240
Water en elektrisiteit AG41 3 240
Afsluiting van water- en elektrisiteitrekening na
wins-en-verliesrekening
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Water en elektrisiteit 41 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Saldo a/b 2 880 Feb 28 Wins-en-verlies J6 3 240
Agterstallige
uitgawes J5 360
3 240 3 240
Dt Agterstallige uitgawes 56 Kt
20.1 R
Feb 28 Water en
elektrisiteit J5 360
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) 60 Kt
20.1 R
Feb 28 Water en
elektrisiteit J6 3 240
XA-XA HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1 (uittreksel)
R
Bedryfslaste X XXX
Handels- en ander krediteure X XXX
Agterstallige uitgawes 360
104ACN101M/1
7.2.3 Verbruikbare voorraadaansuiwerings
Bestudeer paragraaf 7.3.2 van die voorgeskrewe boek.
Op 28 Februarie 20.1, die einde van die finansieÈ le jaar, toon Xa-Xa Handelaars se
skryfbehoefterekening dat skryfbehoeftes ter waarde van R500 gedurende die jaar aangekoop
is. Tydens 'n voorraadopname word vasgestel dat daar nog skryfbehoeftes ter waarde van
R150 voorhande is. Met die inligting kan die werklike uitgawe aan skryfbehoeftes vir die jaar
bepaal word, naamlik R500 7 R150 = R350. Die toedeling van die item tussen werklike
uitgawe (wins-en-verliesrekening en inkomstestaat) en die bate-element (balansstaat) sal soos
volg wees: R350 se uitgawe aan skryfbehoeftes, terwyl R150 die waarde van skryfbehoeftes
verteenwoordig wat in die toekoms benut sal word.
Rekeningkundige inskrywings
Die debietsaldo in die uitgawerekening, skryfbehoeftes, moet verminder word met R150. Om 'n
uitgawerekening te verminder, moet daar 'n kredietinskrywing gedoen word. Die saldo van die
skryfbehoefterekening sal nou die werklike uitgawe weerspieeÈ l, naamlik R350. Hierdie bedrag kan
nou teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf word. Die voorraad voorhande van R150 is 'nbate
op die dag van die balansstaat en word gedebiteer in die voorraadrekening vir skryfbehoeftes en in
die balansstaat onder bedryfsbates getoon.
JOERNAALINSKRYWINGS
AANSUIWERINGSJOERNAAL Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J3
Voorraad: Skryfbehoeftes AG57 150
Skryfbehoeftes AG42 150
Aansuiwering van skryfbehoefterekening
SLUITINGSOORDRAG Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J4
Wins-en-verlies AG60 350
Skryfbehoeftes AG42 350
Afsluiting van skryfbehoefterekening
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Skryfbehoeftes 42 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Saldo a/b 500 Feb 28 Voorraad: Skryfbe-
hoeftes J3 150
Wins-en-verlies J4 350
500 500
Dt Voorraad: Skryfbehoeftes 57 Kt
20.1 R
Feb 28 Skryfbehoeftes J3 150
105 ACN101M/1
Dt Wins-en-verliesrekening (uittreksel) 60 Kt
20.1 R
Feb 28 Skryfbehoeftes J4 350
XA-XA HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1 (uittreksel)
R
Bedryfsbates X XXX
Voorrade X XXX
Skryfbehoeftes 150
7.2.4 Inkomste vooruit ontvang
Bestudeer paragraaf 7.3.5 van die voorgeskrewe boek.
Inkomste vooruit ontvang, is inkomste wat ontvang is gedurende die huidige finansieÈ le tydperk,
maar wat betrekking het op 'n toekomstige tydperk. Slegs die gedeelte wat betrekking het op
die huidige finansieÈ le tydperk, moet as inkomste getoon word, en 'n aansuiwering is nodig vir
die gedeelte vooruit ontvang.
Op 28 Februarie 20.1, die einde van die finansieÈ le jaar, toon Xa-Xa Handelaars se
huurinkomsterekening 'n ontvangste van R10 400. Xa-Xa Handelaars verhuur 'n deel van
sy gebou vir R800 per maand. By nadere ondersoek word vasgestel dat die huur vir Maart 20.1
reeds ontvang is.
Met die inligting kan die werklike inkomste vir die jaar aan huurinkomste bepaal word, naamlik
R10 400 7 R800 = R9 600 (= R800 6 12).
Die toedeling van die item tussen werklike inkomste en 'n verskuldige gedeelte (las) sal soos
volg wees: R9 600 was die werklike inkomste en R800 is verskuldig aan die huurder want dit is
vooruit ontvang. Anders gestel, die inkomste is nog nie verdien nie.
Rekeningkundige inskrywings
Die kredietsaldo in die huurinkomsterekening moet verminder word met R800. Om 'n
inkomsterekening te verminder, moet daar 'n debietinskrywing gedoen word. Die saldo van
die huurinkomsterekening sal nou die werklike inkomste weerspieeÈ l, naamlik R9 600. Hierdie
bedrag kan nou teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf word. Die bedrag wat vooruit
ontvang is, is 'n las op die balansstaatdatum en word teen die inkomste vooruit ontvangreke-
ning gekrediteer en onder bedryfslaste getoon.
JOERNAALINSKRYWINGS
AANSUIWERINGSJOERNAAL Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J9
Huurinkomste AG44 800
Inkomste vooruit ontvang AG59 800
Aansuiwering van huurinkomsterekening
106ACN101M/1
SLUITINGSOORDRAG ± 28 FEBRUARIE 20.1 J10
Huurinkomste AG44 9 600
Wins-en-verlies AG60 9 600
Afsluiting van huurinkomste na wins-en-verliesrekening
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Huurinkomste 44 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Inkomste vooruit Feb 28 Saldo a/b 10 400
ontvang J9 800
Wins-en-verlies J10 9 600
10 400 10 400
Dt Inkomste vooruit ontvang 59 Kt
20.1 R
Feb 28 Huurinkomste J9 800
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) 60 Kt
20.1 R
Feb 28 Huurinkomste J10 9 600
XA-XA HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1 (uittreksel)
R
Bedryfslaste X XXX
Handels- en ander krediteure XXX
Inkomste vooruit ontvang 800
7.2.5 Opgelope inkomste
Opgelope inkomste is inkomste wat op die huidige finansieÈ le tydperk betrekking het, maar wat
nog nie ontvang is nie.
Op 28 Februarie 20.1, die einde van die finansieÈ le jaar, toon Xa-Xa Handelaars se kommissie-
inkomsterekening 'n inkomste van R2 200. By nadere ondersoek word vasgestel dat 'n bedrag
van R200 aan kommissie verdien, nog nie ontvang is nie.
Met die inligting kan die werklike inkomste aan kommissie bepaal word, naamlik R2 200 +
R200 = R2 400. Die toedeling van die item tussen werklike verdienste aan kommissie en die
gepaardgaande bate (die kommissie wat nog nie ontvang is nie), sal soos volg wees: R2 400
wat werklik verdien is en R200 wat nog ontvang moet word.
Rekeningkundige inskrywings
Die kredietsaldo in die kommissie-inkomsterekening moet vermeerder word met R200. Om 'n
107 ACN101M/1
inkomsterekening te vermeerder, moet daar nog 'n kredietinskrywing gedoen word. Die
saldo van die kommissie-inkomsterekening sal nou die werklike inkomste weerspieeÈ l, naamlik
R2 400. Hierdie bedrag kan nou teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf word. Die
uitstaande bedrag van R200 is 'n bate op die dag van die balansstaat en word in die opgelope
inkomsterekening gedebiteer en in die balansstaat onder bedryfsbates getoon.
JOERNAALINSKRYWINGS
AANSUIWERINGSJOERNAAL Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J11
Opgelope inkomste AG61 200
Kommissie-inkomste AG45 200
Aansuiwering van kommissie-inkomsterekening
SLUITINGSOORDRAG Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J12
Kommissie-inkomste AG45 2 400
Wins-en-verliesrekening AG60 2 400
Afsluiting van kommissie-inkomste na wins-en-
verliesrekening
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Kommissie-inkomste 45 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Wins-en-verlies J12 2 400 Feb 28 Saldo a/b 2 200
Opgelope
inkomste J11 200
2 400 2 400
Dt Opgelope inkomste 61 Kt
20.1 R
Feb 28 Kommissie-
inkomste J11 200
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) 60 Kt
20.1 R
Feb 28 Kommissie-
inkomste J12 2 400
XA-XA HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1 (uittreksel)
R
Bedryfsbates X XXX
Handelsdebiteure X XXX
Opgelope inkomste 200
108ACN101M/1
7.2.6 Oninbare skulde/Kredietverliese
Bestudeer paragraaf 7.3.3 van die voorgeskrewe boek.
Op 25 Januarie 20.1 ontvang Xa-Xa Handelaars 'n kennisgewing dat 'n debiteur, A Boeka,
insolvent is. By nadere ondersoek word vasgestel dat die debiteur nog R230 verskuldig is.
Met die inligting moet 'n aansuiwering in A Boeka se rekening gemaak word, naamlik die
uitstaande bedrag van R230 moet daaruit verwyder word en as 'n uitgawe/verlies getoon word.
Die bates sal dus verminder en 'n uitgawe/verlies-gedeelte, naamlik oninbare skulde/krediet-
verliese, sal ontstaan.
Rekeningkundige inskrywings
Die debietsaldo van R230 in die rekening van A Boeka moet afgeskryf word, aangesien
hy insolvent is en nie kan betaal nie. Om 'n baterekening te verminder, moet 'n
kredietinskrywing gedoen word. A Boeka se rekening in die debiteuregrootboek word
gekrediteer en sal nou geen saldo toon nie. In die algemene grootboek word die
debiteurekontrolerekening ook gekrediteer en die oninbare skulde/kredietverliese ge-
debiteer. Die skuld wat nie betaal kan word nie, is 'n uitgawe/verlies en word aan die
einde van die finansieÈ le jaar teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf.
JOERNAALINSKRYWINGS
ALGEMENE JOERNAAL Ð 25 JANUARIE 20.1 J13
Oninbare skulde/kredietverliese AG62 230
A Boeka/Debiteurekontrole DG2/ 230
Skryf debiteur se rekening af as oninbaar AG6
SLUITINGSOORDRAG Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J14
Wins-en-verliesrekening AG60 230
Oninbare skulde/kredietverliese AG62 230
Afsluiting van oninbare skulde/kredietverliese na
wins-en-verlies-rekening
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Oninbare skulde/kredietverliese 62 Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 25 Debiteurekon- Feb 28 Wins-en-verlies J14 230
trole (A Boeka) J13 230
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) 60 Kt
20.1 R
Feb 28 Oninbare skulde/
kredietverliese J14 230
Dt Debiteurekontrole Kt
20.1 R 20.1 6 R
Mrt 1 Saldo a/b X XXX Jan 25 Oninbare skulde/
kredietverliese J13 230
109 ACN101M/1
DEBITEUREGROOTBOEK
Dt A Boeka 2 Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 25 Saldo a/b 230 Jan 25 Oninbare skulde/
kredietverliese J13 230
In studie-eenheid 10 word die afskrywing van oninbare skulde in diepte bespreek.
Bogenoemde verduideliking is volgens metode 2 gedoen soos wat dit in paragraaf 10.4.5
verduidelik word.
7.2.7 Toelaagrekening vir vereffeningskorting
Bestudeer paragraaf 7.3.4 van die voorgeskrewe boek.
7.3 Langtermynaansuiwerings
Bestudeer paragraaf 7.3.1 van die voorgeskrewe boek.
Ondernemings koop tasbare bates (eiendom, aanleg en toerusting) wat nie vir herverkoop
bedoel is nie, maar wat gebruik word om inkomste in die onderneming voort te bring. Hierdie
bates verminder in waarde hoe langer hulle gebruik word. Hierdie waardevermindering word
versprei (toegedeel) oor die verwagte lewensduur van die bates en word teen die winste van
die onderneming afgeskryf.
Die toedeling van die koste van die bate vind gewoonlik plaas by wyse van waar-
deverminderingafskrywings.
Xa-Xa Handelaars het gedurende die jaar masjinerie ter waarde van R80 000 aangekoop. Op
28 Februarie 20.1, die einde van die finansieÈ le jaar, moet 'n bedrag van R12 000 as
waardevermindering afgeskryf word.
Met die inligting kan 'n aansuiwering in die boeke gemaak word. 'n Uitgawe, naamlik
waardevermindering, van R12 000 word geskep. Die masjinerierekening word nie gekrediteer
nie maar 'n spesiale rekening wat bekend staan as opgelope waardevermindering:
masjinerie word gekrediteer. Die opgelope waardeverminderingrekening staan bekend as 'n
kontrabaterekening.
Rekeningkundige inskrywings
Waardevermindering is 'n uitgawe vir die onderneming en die waardeverminderingrekening
sal dus gedebiteer word met die R12 000. Die uitgawe sal dan teen die wins-en-
verliesrekening afgeskryf word. Die toedeling van die waardevermindering word in die
kontrabaterekening, opgelope waardevermindering: masjinerie, gekrediteer. Die opgelope
waardevermindering word van die kosprys van die masjinerie afgetrek om die drabedrag
van die masjinerie te bepaal. Die drabedrag word in die balansstaat as deel van eiendom,
aanleg en toerusting onder niebedryfsbates getoon.
JOERNAALINSKRYWINGS
AANSUIWERINGSJOERNAAL Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J15
Waardevermindering AG46 12 000
Opgelope waardevermindering: masjinerie AG63 12 000
Aansuiwering om voorsiening te maak vir
waardevermindering
110ACN101M/1
SLUITINGSOORDRAG Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J16
Wins-en-verlies AG60 12 000
Waardevermindering AG46 12 000
Afsluiting van waardevermindering na die
wins-en-verliesrekening
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Waardevermindering 46 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Opgelope waar- Feb 28 Wins-en-verlies J16 12 000
devermindering:
masjinerie J15 12 000
Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie 63 Kt
20.1 R
Feb 28 Waardevermin-
dering J15 12 000
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) 60 Kt
20.1 R
Feb 28 Waardevermin-
dering J16 12 000
XA-XA HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1 (uittreksel)
BATES Aantekening R
Niebedryfsbates
Eiendom, aanleg en toerusting 3 68 000
XA-XA HANDELAARS
AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1
Eiendom, aanleg en toerusting Masjinerie Totaal
R R
Drabedrag: Begin van die jaar Ð Ð
Kosprys Ð Ð
Opgelope waardevermindering Ð Ð
Toevoegings 80 000 80 000
Vervreemdings Ð Ð
Waardevermindering (12 000) (12 000)
Drabedrag: Einde van die jaar 68 000 68 000
Kosprys 80 000 80 000
Opgelope waardevermindering (12 000) (12 000)
111 ACN101M/1
7.4 Voorbereiding van die proefbalans
Dit is belangrik om te kan bepaal op watter tydstip in die rekeningkundige proses 'n
proefbalans opgestel word.
'n Proefbalans kan soveel keer as wat nodig is, opgestel word, maar ten minste elke maand.
Aan die einde van die boekjaar word tot soveel as drie proefbalanse opgestel.
7.4.1 Vooraansuiweringsproefbalans
Dit is die proefbalans wat opgestel word om die korrektheid van die inskrywings te toets
nadat daar van die hulpjoernale af oorgeboek is na die algemene grootboek (dieselfde as
die gewone, maandelikse proefbalans). Dit is om te toets of daar aan die dubbelinskry-
wingsbeginsel voldoen is want as 'n proefbalans nie op hierdie tydstip balanseer nie, sal
die balansstaat ook nie balanseer nie.
7.4.2 Na-aansuiweringsproefbalans
Dit is die proefbalans wat opgestel word nadat al die gejoernaliseerde aansuiwerings na die
algemene grootboek oorgeboek is.
Bestudeer paragraaf 7.4 van die voorgeskrewe boek.
7.4.3 Na-afsluitingsproefbalans
Dit is die proefbalans wat opgestel word nadat die sluitingsjoernaalinskrywings na die grootboek
oorgeboek is. In hierdie proefbalans sal al die nominale rekeninge afgesluit wees en die wins of
verlies asook onttrekkings na die kapitaalrekening oorgedra wees. Al wat op hierdie tydstip in
die proefbalans oorbly, is die bate-, die laste- en die ekwiteitrekeninge. Dit is die rekeninge wat
as items in die balansstaat gaan voorkom.
Bestudeer paragraaf 7.5 van die voorgeskrewe boek.
7.5 Hersieningsoefening en oplossing
Die volgende inligting het betrekking op A Abbo:
SALDO'S OP 30 JUNIE 20.2 (UITTREKSEL)
Debiet Krediet
R R
Huurinkomste 6 600
Skryfbehoeftes 350
Water en elektrisiteit 1 800
Kommissie-inkomste 5 600
Oninbare skulde/kredietverliese 280
Opgelope waardevermindering: masjinerie 30 000
Debiteurekontrole 11 150
Masjinerie teen kosprys 200 000
112ACN101M/1
BYKOMENDE INLIGTING:
(a) Net 11 maande se huur is ontvang.
(b) Skryfbehoeftes voorhande op 30 Junie 20.2 bedra R50.
(c) R600 se kommissie is vooruit ontvang.
(d) 'n Bedrag van R150 moet nog as oninbaar afgeskryf word.
(e) Waardevermindering van R30 000 moet op masjinerie voorsien word.
(f) Junie 20.2 se water- en elektrisiteitrekening van R160 is nog nie betaal nie.
Gevra
(1) Open bogenoemde rekeninge in die algemene grootboek.
(2) Boekstaaf die aansuiwerings en boek oor na die grootboekrekeninge.
(3) Boekstaaf die sluitingsjoernale en toon die gedeeltelike wins-en-verliesrekening in
die grootboek.
(4) Toon die nodige items in die gedeeltelike balansstaat.
(5) Toon die eiendom, aanleg en toerusting aantekening.
Oplossing: Hersieningsoefening
Let wel: Slegs een stel grootboekrekeninge word gebruik. Die joernaalinskrywings moet oÂoÂk
na hierdie stel rekeninge oorgeboek word.
A ABBO
(1) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Huurinkomste 1 Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Wins-en-verlies J2 7 200 Jun 30 Saldo a/b 6 600
Opgelope
inkomste J1 600
7 200 7 200
Dt Skryfbehoeftes 2 Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Saldo a/b 350 Jun 30 Voorraad:
skryfbehoeftes J1 50
Wins-en-verlies J2 300
350 350
Dt Water en elektrisiteit 3 Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Saldo a/b 1 800 Jun 30 Wins-en-verlies J2 1 960
Agterstallige
uitgawes J1 160
1 960 1 960
113 ACN101M/1
Dt Kommissie-inkomste 4 Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Inkomste voor-
uit ontvang J1
600 Jun 30 Saldo a/b 5 600
Wins-en-verlies J2 5 000
5 600 5 600
Dt Oninbare skulde/kredietverliese 5 Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Saldo a/b 280 Jun 30 Wins-en-verlies-
Debiteurekon-
trole J1 150
rekening J2 430
430 430
Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie 6 Kt
20.2 R
Jun 30 Saldo a/b 30 000
Waardevermin-
dering J1 30 000
60 000
Dt Debiteurekontrole 7 Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Saldo a/b 11 150 Jun 30 Oninbare skulde/
kredietverliese J1 150
Saldo o/d 11 000
11 150 11 150
20.2
Jul 1 Saldo a/b 11 000
Dt Masjinerie teen kosprys 8 Kt
20.2 R
Jun 30 Saldo a/b 200 000
Dt Opgelope inkomste 9 Kt
20.2 R
Jun 30 Saldo a/b 600
Dt Voorraad: skryfbehoeftes 10 Kt
20.2 R
Jun 30 Saldo J1 50
114ACN101M/1
Dt Agterstallige uitgawes 11 Kt
20.2 R
Jun 30 Water en elektri
siteit J1 160
Dt Inkomste vooruit ontvang 12 Kt
20.2 R
Jun 30 Kommissie
inkomste J1 600
Dt Waardevermindering 13 Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Opgelope waar-
devermindering J1 30 000
Jun 30 Wins-en-verlies J2 30 000
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) 60 Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Skryfbehoeftes J2 300 Jun 30 Huurinkomste J2 7 200
Water en elektri-
siteit J2 1 960
Kommissie-
inkomste J2 5 000
Oninbare skulde/
kredietverliese J2 430
Waardevermin-
dering J2 30 000
115 ACN101M/1
A ABBO
ALGEMENE JOERNAAL
(2) AANSUIWERINGSINSKRYWINGS Ð 30 JUNIE 20.2 J1
R R
Opgelope inkomste AG 9 600
Huurinkomste AG 1 600
Om bogenoemde aan te suiwer
Voorraad: skryfbehoeftes AG10 50
Skryfbehoeftes AG 2 50
Om bogenoemde aan te suiwer
Kommissie-inkomste AG 4 600
Inkomste vooruit ontvang AG12 600
Om bogenoemde aan te suiwer
Oninbare skulde/kredietverliese AG 5 150
Debiteurekontrole AG 7 150
Om bogenoemde aan te suiwer
Waardevermindering AG13 30 000
Opgelope waardevermindering: masjinerie AG 6 30 000
Maak voorsiening vir waardevermindering
Water en elektrisiteit AG 3 160
Agterstallige uitgawes AG11 160
Om bogenoemde aan te suiwer
A ABBO
(3) SLUITINGSOORDRAGTE Ð 30 JUNIE 20.2 J2
R R
Huurinkomste AG 1 7 200
Kommissie-inkomste AG 4 5 000
Wins-en-verlies AG14 12 200
Afsluiting van rekeninge teen die wins-en-verlies-
rekening
Wins-en-verlies AG14 32 690
Skryfbehoeftes AG 2 300
Water en elektrisiteit AG 3 1 960
Oninbare skulde/kredietverliese AG 5 430
Waardevermindering AG13 30 000
Afsluiting van rekeninge teen die wins-en-verlies-
rekening
116ACN101M/1
A ABBO
(4) BALANSSTAAT SOOS OP 30 JUNIE 20.2 (UITTREKSEL)
BATES Aantekening R
Niebedryfsbates 140 000
Eiendom, aanleg en toerusting 1 140 000
Bedryfsbates X XXX
Voorraad 50
Handelsdebiteure R(11 000 + 600) 11 600
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Bedryfslaste XXX
Handels- en ander krediteure R(160 + 600) 760
A ABBO
(5) AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2:
Eiendom, aanleg en toerusting Masjinerie Totaal
R R
Drabedrag:
Begin van die jaar 170 000 170 000
Kosprys 200 000 200 000
Opgelope waardevermindering (30 000) (30 000)
Waardevermindering (30 000) (30 000)
Drabedrag:
Einde van die jaar 140 000 140 000
Kosprys 200 000 200 000
Opgelope waardevermindering (60 000) (60 000)
117 ACN101M/1
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. die rekeninge en items wat aangesuiwer moet word, te lys?
. aansuiwerings ten opsigte van die volgende te boekstaaf?
. korttermynaansuiwerings soos
vooruitbetaalde uitgawes
agterstallige uitgawes
verbruikbare voorraadaansuiwerings
inkomste vooruit ontvang
opgelope inkomste
oninbare skulde/kredietverliese
. langtermynaansuiwerings soos
waardevermindering
. die bedrae wat ter sprake is, te bereken?
. die nodige inskrywings te boekstaaf?
. 'n vooraansuiwerings-, na-aansuiwerings- en na-afsluitingsproefbalans op te stel?
. die uitwerking van aansuiwerings in die inkomstestaat en die balansstaat te toon?
118ACN101M/1
Studie-eenheid
8Die afsluitingsproses, winsbepaling
by handelsondernemings en die
voorbereiding van finansieÈ le state
Leeruitkoms
Studente moet die afsluitingsproses kan voltooi, die wins of verlies van 'n onderneming kanbepaal en meer gevorderde finansieÈ le state kan voorberei.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 120
8.1 Inleiding 121
8.2 FinansieÈ le resultaat van 'n diensentiteit 121
8.3 Komponente van die finansieÈ le resultaat van 'n
handelsonderneming 121
8.3.1 Bruto wins 121
8.3.2 Wins vir die jaar/tydperk 121
8.3.3 Kosprys van verkope 122
8.4 Voorraadstelsels 122
8.4.1 Die deurlopende voorraadstelsel 122
8.4.2 Die periodieke voorraadstelsel 126
8.4.3 Bykomende aankoopkoste 131
8.4.4 Onttrekkings en skenkings van voorraad 132
8.5 Afsluiting van nominale rekeninge 132
8.5.1 Handelsrekening 133
8.5.2 Wins-en-verliesrekening 138
119 ACN101M/1
8.6 Voorbereiding van finansieÈ le state 141
8.6.1 Die inkomstestaat (finansieÈ le resultaat) 141
8.6.2 Die staat van veranderings in ekwiteit 142
8.6.3 Die balansstaat (finansieÈ le stand) 143
8.6.4 Aantekeninge 144
8.7 Brutowinspersentasie 144
8.8 Omvattende voorbeeld 145
8.9 Hersieningsoefeninge en oplossings 156
8.9.1 Hersieningsoefening 1 156
8.9.2 Hersieningsoefening 2 157
8.9.3 Hersieningsoefening 3 158
8.9.4 Hersieningsoefening 4 158
8.9.5 Hersieningsoefening 5 159
8.9.6 Hersieningsoefening 6 161
8.9.7 Hersieningsoefening 7 164
8.9.8 Hersieningsoefening 8 165
Selfbeoordeling 168
SLEUTELBEGRIPPE
. FinansieÈ le tydperk
. Nominale rekeninge
. Koste van verkope
. Bruto wins
. Wins vir die jaar/tydperk
. Voorraad
. Deurlopende voorraadstelsel
. Periodieke voorraadstelsel
. Sluitingsinskrywings
. Handelsrekening, wins-en-verliesrekening
. Inkomstestaat, staat van veranderings in ekwiteit, balansstaat en aantekeninge
120ACN101M/1
8.1 Inleiding
In hierdie studie-eenheid gaan u die agtergrondkennis opdoen wat nodig is om die finansieÈ le
state van 'n dienste-entiteit en 'n handelsonderneming op te stel.
Op grond van die rekeningkundige inskrywings wat tot dusver behandel is, weet u reeds hoe
die volgende bepaal word:
. kapitaal van die eienaar
. bates van die onderneming (insluitende handelsvoorraad en kontant)
. laste van die onderneming
. inkomste- en uitgawerekeninge (nominale rekeninge), wat in die geval van 'n handelson-
derneming die volgende insluit:
. verkope van handelsware
. aankope van handelsware
. alle ander uitgawes
. ander inkomste
Omdat die voorbereiding van die finansieÈ le state jaarliks gepaardgaan met die afslui-ting van
die finansieÈ le jaar, sal die afsluitingsinskrywings wat jaarliks gedoen moet word, verduidelik
moet word. Al die nominale rekeninge (inkomste- en uitgawerekeninge) word afgesluit.
Dit is die besonderhede waaruit die inkomstestaat opgestel word.
Die rekeninge wat na afsluiting nog in die proefbalans oorbly, naamlik die bate-, die laste- en
die kapitaalrekeninge, vorm die grondslag van die inligting wat in die balansstaat opgeneem
word.
Bestudeer paragraaf 8.1 van die voorgeskrewe boek.
8.2 FinansieÈ le resultaat van 'n diensentiteit
Bestudeer paragraaf 8.2 van die voorgeskrewe boek.
8.3 Komponente van die finansieÈ le resultaat van 'n
handelsonderneming
Die belangrikste vraag, soos u reeds weet, is: Hoe het die besigheid finansieel gevaar? Is daar
'n wins of 'n verlies gemaak? Die berekening word vir 'n bepaalde finansieÈ le tydperk gedoen,
gewoonlik 'n jaar. Die volgende onderwerp verg nou aandag:
8.3.1 Bruto wins
Dit is die verskil tussen die verkope en die ``kosprys van verkope'' Ð die toepaslike
rekeninge word na die handelsrekening afgesluit.
8.3.2 Wins vir die tydperk
Dit is die bedrag wat oorbly van die bruto wins nadat alle uitgawes om die besigheid te bestuur,
afgetrek en ander inkomste bygetel is. Die inkomste- en uitgawerekeninge word afgesluit en na
die wins-en-verliesrekening oorgedra.
121 ACN101M/1
8.3.3 Kosprys van verkope
Om die kosprys van verkope te bepaal, moet daar eers aandag gegee word aan voorraad. Die
voorraad handelsware wat 'n onderneming gedurende die finansieÈ le tydperk aankoop, word
nie noodwendig alles in die tydperk verkoop nie. Die voorraad aan die begin van die
rekeningkundige tydperk word die beginvoorraad (of aanvangsvoorraad) genoem en die aan
die einde van die tydperk die eindvoorraad.
Bestudeer paragraaf 8.3.1 van die voorgeskrewe boek.
8.4 Voorraadstelsels
Afhangende van die aard van die besigheid, die soort handelsware wat verkoop word en die
vlak van rekenarisasie in 'n besigheid, kan 'n besigheid o f 'n deurlopende o f 'n periodieke
voorraadstelsel gebruik. Tot dusver het ons net die periodieke voorraadstelsel behandel.
'n Deurlopende voorraadstelsel stel 'n besigheid in staat om deurlopend rekord te hou van
voorraadvlakke van al die verskillende items wat deur die besigheid verkoop word. Die metode
is veral geskik vir 'n besigheid wat items verkoop wat maklik uitkenbaar en meetbaar is en
waarvan die waarde ook maklik bepaal kan word. Die gebruik van skandeerders en
strepieskodes maak dit vir baie besighede moontlik om hierdie metode te gebruik om voorraad
te meet.
Bestudeer paragraaf 8.3.2 van die voorgeskrewe boek.
8.4.1 Die deurlopende voorraadstelsel
Volgens die deurlopende voorraadstelsel word voorraad wat aangekoop is, direk in die
voorraadrekening teen kosprys geboekstaaf. Ten tye van die verkoop word die kosprys van die
verkoopte goedere oorgedra vanaf die voorraadrekening na die koste van verkoperekening.
Met so 'n stelsel word die rekeningkundige inskrywings soos volg opgesom (BTW word
verontagsaam in die voorbeelde):
Aankoop van voorraad vir kontant:
Dt Voorraad (omdat die bate voorraad vermeerder)
Kt Bank (omdat die bate bank verminder wanneer geld uitbetaal is)
Die transaksie word in die kontantbetalingsjoernaal teen kosprys aangeteken.
Aankoop van voorraad op krediet:
Dt Voorraad (sien bo)
Kt Krediteur (omdat 'n las geskep of vermeerder word)
en
Kt Krediteurekontrole
Die transaksie word in die aankoopjoernaal teen kosprys aangeteken.
122ACN101M/1
Verkoop van handelsware vir kontant:
Dt Bank ('n bate vermeerder met geld ontvang) (verkoopprys)
Kt Verkope ('n inkomste wat ekwiteit vermeerder) (verkoopprys)
Dt Koste van verkope ('n uitgawe wat ekwiteit verminder) (kosprys)
Kt Voorraad ('n bate verminder) (kosprys)
Die transaksie word in die kontantontvangstejoernaal aangeteken.
Dit is belangrik om te onthou dat die verskil tussen die koste van verkope en die verkoopprys
die bruto wins is, wat die bedrag is waarmee die ekwiteit vermeerder.
Handelsware op krediet verkoop:
Dt Debiteur ('n bate word geskep of vermeerder) (verkoopprys)
en
Dt Debiteurekontrole
Kt Verkope (sien bo) (verkoopprys)
Dt Koste van verkope (sien bo) (kosprys)
Kt Voorraad (sien bo) (kosprys)
Die transaksie word in die verkoopjoernaal aangeteken.
Handelsware wat deur 'n debiteur teruggestuur is:
Dt Verkoopterugsendings (dit het die teenoorgestelde uitwerking as verkope op ekwiteit Ð
dit verminder ekwiteit) (verkoopprys)
Kt Debiteur (die bate verminder omdat die debiteur die besigheid minder
skuld) (verkoopprys)
en
Kt Debiteurekontrole
Kt Koste van verkope (dit het die teenoorgestelde uitwerking op ekwiteit as goedere
wat verkoop is)(kosprys)
Dt Voorraad (die bate vermeerder met die goedere wat teruggeneem is)
(kosprys)
Die transaksie word in die verkoopterugsendingsjoernaal aangeteken.
Goedere wat kontant verkoop is en teruggegee word:
Indien 'n onderneming se beleid is om nie kontant terug te betaal nie, sal 'n kredietnota aan die
klieÈnt uitgereik word en kan die klieÈnt ander goedere neem in die plek van die goedere
teruggegee.
Indien die onderneming bereid is om die kontant terug te betaal:
Dt Verkoopterugsendings (sien bo) (verkoopprys)
Kt Bank (die bate bank verminder om die aanvanklike
vermeerdering te kanselleer) (verkoopprys)
Die transaksie word in die kontantbetalingsjoernaal aangeteken.
Om die goedere weer in die voorraad op te neem:
Dt Voorraad (omdat die bate voorraad vermeerder) (kosprys)
Kt Koste van verkope (sien bo) (kosprys)
Die inskrywing word in die algemene joernaal aangeteken.
123 ACN101M/1
Voorraad wat aan 'n krediteur teruggestuur is:
Dt Krediteur (omdat die las verminder) (kosprys)
en
Dt Krediteurekontrole
Kt Voorraad ('n bate word minder Ð daar is minder voorraad vanweeÈ die
goedere wat teruggestuur is)(kosprys)
Die transaksie word in die aankoopterugsendingsjoernaal aangeteken.
Uit bogenoemde bespreking is dit duidelik dat die kosprys van goedere verkoop terselfdertyd
geboekstaaf word as die verkoop van goedere. Hierdie werkwyse stel die besigheid in staat om
die bruto wins te bepaal met elke verkope en ook om deurlopend rekord te hou van die rand-
waarde van die oorblywende voorraad.
Dit bly egter noodsaaklik om ten minste een keer per jaar 'n fisiese voorraadopname te doen,
gewoonlik aan die einde van elke finansieÈ le jaar. Teoreties behoort die uitslag van die
voorraadopname dieselfde te wees as die saldo op die voorraadrekening. Dit gebeur egter
baie selde omdat diefstal van voorraad, breekskade, lekkasie en verdamping kan plaasvind.
Omdat die verliese eers tydens 'n fisiese voorraadopname vasgestel word, sal dit nie in die
voorraadrekening geboekstaaf wees nie.
GOUE REEÈ L
Deurlopende voorraadstelsel: Koste van verkope word met elke verkooptransaksie
bereken: Debiteer: Koste van verkope. Krediteer: Voorraad met die waarde van die koste
van die verkope.
GOUE REEÈ L
Deurlopende voorraadstelsel: GEEN aankope of aankoopterugsendingsrekeninge word
bygehou nie (kyk paragraaf 8.4.2).
GOUE REEÈ L
Deurlopende voorraadstelsel: 'n Fisiese voorraadopname sal slegs tekorte (of oorskotte)
in voorraad openbaar.
Oefening 8.1
Die volgende oefening verduidelik die deurlopende voorraadstelsel:
R
Voorraad op 1 Januarie 20.1 10 000
Transaksies vir die jaar tot 31 Desember 20.1:
Kredietaankope 50 000
Kontantaankope 40 000
Kredietverkope (winsopslag op kosprys is 25%) 75 000
Kontantverkope (winsopslag op kosprys is 25%) 25 000
124ACN101M/1
Oplossing: Oefening 8.1
Rekeningkundige inskrywings wat gedoen moet word
(1) Volgens die deurlopende voorraadstelsel is voorraad 'n bate. Daarom word voorraad
voorhande en voorraad wat aangekoop word, in die baterekening voorraad gedebiteer
teen kosprys en word die kontrarekening, soos krediteure of bank, gekrediteer.
(2) Wanneer goedere verkoop word, sal die verkoperekening (inkomste) gekrediteer word met
die verkoopprys en die kontrarekening (soos debiteure of bank), gedebiteer word.
(3) Goedere word uit die voorraad- (bate-) rekening teen kosprys geneem (voorraadrekening
word gekrediteer) en in die koste van verkope- (uitgawe-) rekening gedebiteer.
GROOTBOEKINSKRYWINGS
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Voorraad Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 1 Saldo a/b 10 000 Des 31 Koste van verkope 60 000
Des 31 Krediteurekontrole 50 000 Koste van verkope 20 000
Bank 40 000 Saldo o/d 20 000
100 000 100 000
20.2
Jan 1 Saldo a/b 20 000
Dt Verkope Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Handelsrekening 100 000 Des 31 Debiteurekontrole 75 000
Bank 25 000
100 000 100 000
Dt Koste van verkope Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Voorraad 60 000 Des 31 Handelsrekening 80 000
Voorraad 20 000
80 000 80 000
Dt Handelsrekening Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Koste van verkope 80 000 Des 31 Verkope 100 000
Wins-en-verlies
(Bruto wins*) 20 000
100 000 100 000
* Bruto wins is die verskil tussen verkope en koste van verkope. Die bruto wins word na die
wins-en-verliesrekening oorgedra. Indien koste van verkope meer is as verkope, sal die
resultaat 'n bruto verlies wees.
125 ACN101M/1
KOMMENTAAR
. By die bepaling van die koste van verkope is dit belangrik om vas te stel of die
winsopslag op die kosprys of op die verkoopprys bereken word, want die prys van
toepassing word as 100 (100%) geneem.
Veronderstel die winsopslag van 25% is op die kosprys soos in die voorbeeld.
Dus:
%
Kosprys = 100
Winsopslag = 25
Verkoopprys = 125
Die kosprys in Rand sal beslis minder as die verkoopprys wees.
Daarom:
Vermenigvuldig met die kleiner syfer (100) en deel deur die groter syfer (125).
Om die kosprys van kredietverkope van R75 000 te bereken:100125 6 R75 000
1
Kosprys = R60 000
Indien die winsopslag van 25% op die verkoopprys sou wees:
%
Verkoopprys = 100
Winsopslag = 25
Kosprys = 75
Die kosprys sal weer eens minder as die verkoopprys wees.
Dus: 75100 6 R75 000
1
Kosprys = R56 250
. Bepaling van die bruto wins, ook die handelswins genoem, geskied in die
handelsrekening.
. Die besonderhede wat nodig is om die bruto wins of verlies te bereken, word deur
middel van die algemene joernaal oorgedra na die handelsrekening:
. Die verkoperekening word gedebiteer en die handelsrekening gekrediteer
(verkoperekening sluit af).
. Die koste van verkoperekening word gekrediteer (sluit af) en die handelsrekening
gedebiteer. Die saldo van die handelsrekening verteenwoordig die bruto wins of
verlies.
. Die eindsaldo van die voorraadrekening (bate) verteenwoordig die eindvoorraad.
8.4.2 Die periodieke voorraadstelsel
Volgens die periodieke voorraadstelsel, word aangekoopte voorraad nie in die voorraad-
rekening aangeteken nie. 'n Afsonderlike rekening, die aankoperekening, word gebruik om
die aankope te boekstaaf. Gevolglik sal voorraad wat om die een of ander rede na die verkoper
teruggestuur word, ook in 'n afsonderlike rekening, naamlik die aankoopterugsendings-
rekening, geboekstaaf word.
As gevolg van hierdie werkswyse is dit duidelik dat koste van verkope, in die geval van die
126ACN101M/1
periodieke voorraadstelsel, nie bepaal word wanneer die item verkoop word nie. Die koste van
verkope kan slegs aan die einde van 'n finansieÈ le jaar bepaal word nadat 'n fisiese voorraad-
opname gedoen is.
Die kosprys van voorraad verkoop gedurende die rekeningkundige tydperk word soos volg
bepaal:
Kosprys van voorraad aan die begin van die finansieÈ le jaar (eindvoorraad van die vorige
jaar)
Plus: Kosprys van voorraad wat gedurende die finansieÈ le jaar aangekoop is.
(Die totale bedrag bestee aan aankope)
Min: Kosprys van die voorraad aan die einde van die finansieÈ le jaar, wat deur 'n fisiese
voorraadopname vasgestel is. (Dit is die voorraad wat nie verkoop is nie)
Die rekeningkundige inskrywings met 'n periodieke voorraadstelsel kan soos volg opgesom
word (BTW word verontagsaam in die voorbeelde):
Aankoop van voorraad vir kontant:
Dt Aankope (volgens die periodieke voorraadstelsel word aankope
beskou as 'n uitgawe wat ekwiteit verminder)
Kt Bank (die bate Bank verminder wanneer geld uitbetaal is)
Die transaksie word in die kontantbetalingsjoernaal teen kosprys aangeteken.
Aankoop van voorraad op krediet:
Dt Aankope (sien bo)
Kt Krediteur (krediteure is 'n las wat geskep of vermeerder word)
en
Kt Krediteurekontrole
Die transaksie word in die aankoopjoernaal teen kosprys aangeteken.
Verkoop van handelsware vir kontant:
Dt Bank (die bate vermeerder met geld ontvang)
Kt Verkope ('n inkomsterekening wat ekwiteit vermeerder)
Die transaksie word in die kontantontvangstejoernaal teen verkoopprys aangeteken.
Handelsware op krediet verkoop:
Dt Debiteur ('n bate wat geskep of vermeerder word)
en
Dt Debiteurekontrole
Kt Verkope (sien bo)
Die transaksie word in die verkoopjoernaal teen verkoopprys aangeteken.
Handelsware wat deur 'n debiteur teruggestuur is:
Dt Verkoopterugsendings (ekwiteit verminder)
Kt Debiteur (bate verminder)
en
Kt Debiteurekontrole
Die transaksie word in die verkoopterugsendingsjoernaal teen verkoopprys aangeteken.
127 ACN101M/1
Goedere wat kontant verkoop is en teruggegee word:
Die beleid van die onderneming sal bepaal of 'n kredietnota uitgereik sal word (verwys na die
deurlopende voorraadstelsel) en of die onderneming die kontant sal terugbetaal.
Die inskrywing vir die kontantterugbetaling sal soos volg wees:
Dt Verkoopterugsendings (ekwiteit verminder)
Kt Bank (bate Bank verminder om die aanvanklike vermeerdering te
kanselleer)
Die transaksie word in die kontantbetalingsjoernaal aangeteken.
Voorraad wat aan 'n krediteur teruggestuur is:
Dt Krediteur ('n las verminder)
en
Dt Krediteurekontrole
Kt Aankoopterugsendings (die werklike aankope verminder)
Die transaksie word in die aankoopterugsendingsjoernaal teen kosprys aangeteken.
Fisiese voorraadopname aan die einde van die finansieÈ le jaar:
Dt Voorraad ('n baterekening wat geskep word met die voorraad voorhande aan
die einde van die finansieÈ le jaar)
Kt Handelsrekening ('n nominale rekening wat gebruik word om die bruto wins te bepaal
en wat ekwiteit vermeerder as 'n bruto wins gemaak is)
Die transaksie word in die algemene joernaal aangeteken.
Uit die samevatting is dit duidelik dat daar met die periodieke voorraadstelsel nie 'n koste van
verkoperekening is nie, maar wel 'n aankoperekening. Die kolomopskrifte van die hulpjoernale
sal ook aangepas moet word om by die voorraadstelsel aan te pas. Sommige rekeninge in die
grootboek sal ook verander moet word wanneer die periodieke voorraadstelsel gebruik word.
In die eksamen of in werkopdragte is dit baie belangrik dat u moet weet watter voorraadstelsel
deur 'n besigheid gebruik word, aangesien dit die uitleg van die hulpjoernale en grootboek sal
bepaal.
GOUE REEÈ L
Periodieke voorraadstelsel: Aankope en aankoopterugsendingsrekeninge word bygehou.Hierdie rekeninge word afgesluit (NUL gemaak) na die Handelsrekening aan die einde vandie finansieÈ le tydperk.
GOUE REEÈ L
Periodieke voorrraadstelsel: GEEN koste van verkoperekening word gehou nie. Koste vanverkope word deur middel van die inskrywings in die Handelsrekening bepaal.
GOUE REEÈ L
Periodieke voorraadstelsel: 'n Fisiese voorraadopname is noodsaaklik.
128ACN101M/1
Oefening 8.2
Die besonderhede van die vorige oefening word gebruik behalwe dat die eindvoorraad in die
periodieke stelsel eers op 31 Desember 20.1 bepaal word, naamlik R20 000.
Oplossing: Oefening 8.2
Rekeningkundige inskrywings wat gedoen moet word
(1) Die beginsaldo van die voorraadrekening (bate) word gedurende die finansieÈ le tydperk,
gewoonlik 'n jaar, in die boeke gehou sonder enige ander inskrywings.
(2) Voorraad aangekoop word teen kosprys in die aankoperekening (uitgawe) aangeteken
(gedebiteer) en die kontrarekening, soos krediteure of bank, word gekrediteer. Die
aankoperekening word aan die einde van die finansieÈ le jaar teen die handelsrekening
afgesluit met behulp van 'n algemene joernaalinskrywing (debiteer die handelsrekening en
krediteer die aankoperekening).
(3) Wanneer goedere verkoop word, word die verkoperekening (inkomste) gekrediteer met die
verkoopprys en die kontrarekening, soos bank of debiteure, gedebiteer.
(4) Om die eindvoorraad te bepaal, word 'n fisiese voorraadopname (gewoonlik teen
kosprys РR20 000 in die oefening) gedoen. Om die syfer te boek te stel word die
voorraadrekening gedebiteer en die handelsrekening gekrediteer. In hierdie tydstip behoort
u na die handelsrekening in die grootboek te kyk. In hierdie stelsel word daar nie 'n koste
van verkoperekening gehou nie.
(5) Aangesien die beginvoorraad verkoop is, of nou by die eindvoorraad ingesluit is, moet dit
``oorgeplaas'' word. Die voorraadrekening word dus gekrediteer en die handelsrekening
gedebiteer. Hierdeur word die beginvoorraad by die aankope getel. Die eindvoorraad word
daarvan afgetrek (die handelsrekening is daarmee gekrediteer) en die koste van verkope
word dus bereken.
KOMMENTAAR
. Bepaling van koste van verkope en bruto wins R
Beginvoorraad teen kosprys 10 000
Plus: Aankope teen kosprys 90 000
Voorraad beskikbaar vir verkoop teen kosprys 100 000
Min: Eindvoorraad teen kosprys 20 000
Koste van verkope 80 000
Bruto wins 20 000*
Verkope 100 000
* Balanserende syfer
. Om die bruto wins te bepaal, word die volgende benodig en na die handelsrekening
oorgedra:
. Die voorraadrekening word met die beginvoorraad gekrediteer en die handels-
rekening word daarmee gedebiteer (oordrag van beginvoorraad).
. Die aankoperekening word gekrediteer en die handelsrekening gedebiteer
(aankoperekening sluit af).
129 ACN101M/1
. Die verkoperekening word gedebiteer en die handelsrekening gekrediteer
(verkoperekening sluit af).
Die eindvoorraad is gegee (kyk rekeningkundige inskrywing 4 hierbo) en is op hierdie tydstip
reeds in die voorraad- en handelsrekening opgeteken.
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Voorraad Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 1 Saldo a/b 10 000 Des 31 Handelsrekening 10 000
20.1
Des 31 Handelsrekening 20 000
Dt Aankope Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Krediteurekontrole 50 000 Des 31 Handelsrekening 90 000
Bank 40 000
90 000 90 000
Dt Verkope Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Handelsrekening 100 000 Des 31 Debiteurekontrole 75 000
Bank 25 000
100 000 100 000
Dt Handelsrekening Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Voorraad (begin) 10 000 Des 31 Verkope 100 000
Aankope 90 000 Voorraad (eind) 20 000
Wins-en-verlies
(Bruto wins*) 20 000
120 000 120 000
* Balanserende syfer
KOMMENTAAR
. Die bruto wins is vir beide stelsels dieselfde (kyk * hierbo en by die vorige kommen-
taar).
. Die belangrikste verskille tussen die twee stelsels is die volgende:
(1) In die deurlopende voorraadstelsel word aankope in die voorraadrekening
(bate) aangeteken teen kosprys en 'n koste van verkoperekening word gedurende
die finansieÈ le tydperk gehou.
(2) In die periodieke voorraadstelsel word aankope in die aankoperekening
(uitgawe) opgeteken en die koste van verkope word gevolglik in die handelsreke-
ning bereken.
130ACN101M/1
8.4.3 Bykomende aankoopkoste
Vrag op aankope en spoorvrag is voorbeelde van uitgawes wat 'n besigheid moet aangaan
wanneer voorraad wat aangekoop is, na die perseel van die besigheid vervoer moet word.
Doeane- en aksynsbelasting kan ook gehef word wanneer voorraad ingevoer word.
Wanneer die deurlopende voorraadstelsel gebruik word, word vrag op aankope, ensovoorts
gedebiteer teen die voorraadrekening, aangesien koste van verkope geboekstaaf moet word
by elke verkooptransaksie en vraggeld 'n deel vorm van die koste per eenheid.
Wanneer die periodieke voorraadstelsel gebruik word, word alle aankope van voorraad
gedurende 'n finansieÈ le jaar teen die aankoperekening gedebiteer. Gevolglik sal die rekening
die totaal van alle aankope aan die einde van die jaar toon. Vrag op aankope (in kontant betaal
of op krediet) sal gedebiteer word teen die vrag op aankoperekening van 'n besigheid wat dieÂ
voorraadstelsel gebruik. Die rekening sal die totale bedrag toon wat uitgegee (bestee) is op die
vervoer van voorraad na die perseel van die besigheid. Wanneer koste van verkope aan die
einde van die jaar bereken word, moet vervoer op aankope ook in berekening gebring word.
Doeane- en aksynsbelasting sal op dieselfde wyse hanteer word.
Die volgende tabel toon hoe die rekeninge volgens die verskillende voorraadstelsels beõÈnvloed
sal word wanneer bykomende aankoopkoste aangegaan word.
Transaksie Deurlopende
voorraadstelsel
Periodieke
voorraadstelsel
Betaling van vragkoste op
voorraad aangekoop
Dt Voorraad
Kt Bank
of
Kt Krediteur (en krediteure-
kontrole) indien op krediet
Dt Vrag op aankope
Kt Bank
of
Kt Krediteur (en krediteure-
kontrole) indien op krediet
Gebruik die volgende inligting uit die boeke van Gogo Handelaars om die koste van verkope te
bereken:
R
Voorraad (1 Januarie 20.1) 95 000
Aankope 260 000
Vrag op aankope 3 600
Tydens 'n fisiese voorraadopname op 31 Desember 20.1 is vasgestel dat die voorraad
voorhande R80 000 bedra het.
Oplossing:
R
Voorraad (1 Januarie 20.1) 95 000
Plus: Aankope 260 000
Vrag op aankope 3 600
358 600
Min: Voorraad (31 Desember 20.1) 80 000
Koste van verkope 278 600
131 ACN101M/1
8.4.4 Onttrekkings en skenkings van voorraad
Onttrekkings en skenkings van voorraad word teen kosprys in die algemene joernaal
geboekstaaf.
Bestudeer die volgende tabel:
Transaksie Deurlopende
voorraadstelsel
Periodieke
voorraadstelsel
Voorraad deur eienaar ge-
neem vir persoonlike gebruik
Dt Onttrekkings
Kt Voorraad
Dt Onttrekkings
Kt Aankope
Skenking van voorraad Dt Skenkings
Kt Voorraad
Dt Skenkings
Kt Aankope
Onttrekkings en skenkings is nie vrygestel van BTW nie. BTW word egter op die kosprys van
die goedere bereken en na die BTW Uitsetrekening gekrediteer.
8.5 Afsluiting van nominale rekeninge
Bestudeer paragraaf 8.3.1 van die voorgeskrewe boek.
Ons het met die rekeningkundige siklus tot by die proefbalans gevorder. Die rekeningkundige
korrektheid is dus getoets, in ag genome die tekortkominge van 'n proefbalans. Soos voorheen
genoem, is die hoofdoel van 'n onderneming om wins te maak. Om die finansieÈ le resultaat van
die onderneming te bepaal, word die nominale rekeninge deur middel van sluitingsjoernale
afgesluit en oorgedra na die handelsrekening ('n nominale rekening) in die geval van
handelsondernemings en/of na die wins-en-verliesrekening.
Die berekende bruto wins word teen die handelsrekening gedebiteer en teen die wins-en-
verliesrekening ('n nominale rekening) gekrediteer. Al die ander nominale rekeninge met
kredietsaldo's, soos huurinkomste en korting ontvang, word gedebiteer (afgesluit) en die wins-
en-verliesrekening gekrediteer.
Op soortgelyke wyse word alle ander uitgawerekeninge met debietsaldo's, soos telefoonuit-
gawe, huuruitgawe en salarisse, gekrediteer (afgesluit) en die wins-en-verliesrekening word
gedebiteer.
Die verskil tussen die debiet- en die kredietkant van die wins-en-verliesrekening lewer die netto
wins of verlies, wat op sy beurt na die kapitaalrekening oorgeplaas word. Die wins-en-
verliesrekening sluit dus ook af.
Onthou dat die handels- en die wins-en-verliesrekening deel is van die rekeningkun-
dige stelsel.
Deur die inligting in die volgende proefbalans te gebruik, sal die afsluiting van nominale
rekeninge aan die einde van die finansieÈ le tydperk verduidelik word.
132ACN101M/1
TOEKELA HANDELAARS
Voor-afsluitingsproefbalans soos op 31 Januarie 20.1
Fol Dt Kt
R R
Kapitaal B1 103 400
Onttrekkings B2 3 000
Bank B3 4 250
Voorraad ± 1 Februarie 20.0 B4 5 000
Voertuie teen kosprys B5 91 000
Toerusting teen kosprys B6 19 500
Debiteurekontrole B7 10 100
Krediteurekontrole B8 14 700
Verkope N1 77 500
Verkoopterugsendings N2 1 500
Aankope N3 52 500
Aankoopterugsendings N4 2 500
Huurinkomste N5 600
Skryfbehoeftes N6 150
Lone N7 10 550
Water en elektrisiteit N8 950
Oninbare skulde/kredietverliese N9 300
Vereffeningskorting toegestaan N10 150
Vereffeningskorting ontvang N11 250
198 950 198 950
Omdat daar 'n aankoperekening is, weet ons dat die periodieke voorraadstelsel gebruik word.
Op 31 Januarie 20.1 is 'n fisiese voorraadopname gedoen en bevind dat die waarde van die
voorraad R8 000 is volgens die voorraadlys. Onthou, die bedrag moet nog in die boeke
aangeteken word.
GOUE REEÈ L
ALLE nominale rekeninge (d.i. inkomste en uitgawerekeninge) MOET aan die einde vandie finansieÈ le tydperk na o f die handelsrekening o f die wins-en-verliesrekening afgesluit(NUL gemaak) word.
GOUE REEÈ L
Slegs besighede wat handel dryf, d. i. koop en verkoop van handelsware, sal 'nhandelsrekening byhou.
8.5.1 Handelsrekening
Soos voorheen genoem, word die bruto wins in die handelsrekening bereken. Die
besonderhede wat nodig is om hierdie berekening te doen, is
. beginvoorraad teen kosprys
. aankope teen kosprys
. eindvoorraad teen kosprys
. verkope teen verkoopprys
. kosprys van verkoopte goedere
133 ACN101M/1
'n Rekeningkundige berekening sal soos volg daar uitsien:
Beginvoorraad + aankope (alles teen kosprys) 7 eindvoorraad (teen kosprys) = kosprys
van die goedere verkoop
Bruto wins = verkope 7 kosprys van verkoopte goedere
Indien die vorige oefening se gegewens weer gebruik word, sal dit soos volg daar uitsien:
R10 000 + R90 000 7 R20 000 = R80 000 (kosprys van verkope)
Bruto wins = R100 000 7 R80 000
= R20 000
Die kosprys van goedere gekoop, word beõÈnvloed deur alle kostes aangegaan totdat die
goedere as te koop aangebied kan word. Dit sluit koste in soos vrag op aankope,
doeanebelasting, dokgelde, skeepsvrag, ensovoorts. Hierdie koste sal gevolglik die kosprys
van die verkoopte goedere verhoog en die bruto wins verminder.
Eindvoorraad
In die praktyk sal dit selde gebeur dat 'n onderneming al die voorraad wat beskikbaar is, dit wil
seà beginvoorraad en aankope, verkoop en dat daar geen eindvoorraad is nie. Indien dit wel
gebeur, sal die eindvoorraad net uit die berekening weggelaat word. Die eindvoorraad word
letterlik getel, 'n lys word daarvan gemaak en teen kosprys of markprys gewaardeer, watter
een ook al die laagste is. Daarna word dit deur 'n algemene joernaalinskrywing in die boeke
aangebring. Aangesien die eindvoorraad 'n bate is, sal die voorraadrekening gedebiteer word.
Die nodige besonderhede, soos beginvoorraad, aankope en verkope, word deur middel van
sluitingsoordragte in die algemene joernaal van die grootboekrekeninge na die handelsreke-
ning oorgedra. Die bruto wins word verkry wanneer die ``saldo'' van die handelsrekening
bepaal word.
Die joernaalinskrywings vir die sluitingsoordragte word na die volgende grootboekrekeninge
getoon.
TOEKELA HANDELAARS
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Kapitaal B1 Kt
20.1 R
Jan 31 Saldo a/b 103 400
Dt Onttrekkings B2 Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 31 Saldo a/b 3 000 Jan 31 Kapitaal J3 3 000
Dt Bank B3 Kt
20.1 R
Jan 31 Saldo a/b 4 250
Dt Voorraad B4 Kt
20.0 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 5 000 Jan 31 Handelsrekening J1 5 000
20.1
Jan 31 Handelsrekening J1 8 000
134ACN101M/1
Dt Voertuie teen kosprys B5 Kt
20.1 RJan 31 Saldo a/b 91 000
Dt Toerusting teen kosprys B6 Kt
20.1 RJan 31 Saldo a/b 19 500
Dt Debiteurekontrole B7 Kt
20.1 RJan 31 Saldo a/b 10 100
Dt Krediteurekontrole B8 Kt
20.1 RJan 31 Saldo a/b 14 700
Dt Verkope N1 Kt
20.1 R 20.1 RJan 31 Vereffeningskor-
ting toegestaan J1 150 Jan 31 Saldo a/b 77 500Handelsrekening J1 77 350
77 500 77 500
Dt Verkoopterugsendings N2 Kt
20.1 R 20.1 RJan 31 Saldo a/b 1 500 Jan 31 Handelsrekening J1 1 500
Dt Aankope N3 Kt
20.1 R 20.1 RJan 31 Saldo a/b 52 500 Jan 31 Vereffeningskor-
ting ontvang J1 250Handelsrekening J1 52 250
52 500 52 500
Dt Aankoopterugsendings N4 Kt
20.1 R 20.1 RJan 31 Handelsrekening J1 2 500 Jan 31 Saldo a/b 2 500
Dt Huurinkomste N5 Kt
20.1 R 20.1 RJan 31 Wins-en-verlies J2 600 Jan 31 Saldo a/b 600
Dt Skryfbehoeftes N6 Kt
20.1 R 20.1 RJan 31 Saldo a/b 150 Jan 31 Wins-en-verlies J2 150
Dt Lone N7 Kt
20.1 R 20.1 RJan 31 Saldo a/b 10 550 Jan 31 Wins-en-verlies J2 10 550
135 ACN101M/1
Dt Water en elektrisiteit N8 Kt
20.1 R 20.1 RJan 31 Saldo a/b 950 Jan 31 Wins-en-verlies J2 950
Dt Oninbare skulde/kredietverliese N9 Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 31 Saldo a/b 300 Jan 31 Verkope J2 300
Dt Vereffeningsorting toegestaan N10 Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 31 Saldo a/b 150 Jan 31 Verkope J2 150
Dt Vereffeningskorting ontvang N11 Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 31 Aankope J2 250 Jan 31 Saldo a/b 250
Dt Handelsrekening N12 Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 31 Voorraad (begin) J1 5 000 Jan 31 Verkope J1 77 350
Aankope J1 52 250 Aankoopterug-
Verkoopterug- sendings J1 2 500
sendings J1 1 500 Voorraad (eind) J1 8 000
Wins-en-verlies
(Bruto wins) J1 29 100
87 850 87 850
KOMMENTAAR
SLUITINGSOORDRAGTE VAN VEREFFENINGSKORTING:
(1) Vereffeningskorting toegestaan word afgesluit na verkope:
Om vereffeningskorting toegestaan na verkope oor te dra word die verkope rekening
gedebiteer en die vereffeningskorting rekening gekrediteer (die rekening sluit dus af).
20.1 R R
Jan 31 Verkope 150
Vereffeningskorting toegestaan 150
Sluitingsoordrag van vereffeningskorting toegestaan
(2) Vereffeningskorting ontvang word afgesluit na aankope:
Om vereffeningskorting ontvang na aankope oor te dra word die vereffeningskorting ontvang
rekening gedebiteer (rekening sluit dus af) en die aankope rekening word gekrediteer.
20.1 R R
Jan 31 Vereffeningskorting ontvang 250
Aankope 250
Sluitingsoordrag van vereffeningskorting ontvang
136ACN101M/1
SLUITINGSOORDRAGTE NA HANDELSREKENING:
(1) Om die beginvoorraad na die handelsrekening oor te dra, word die voorraadrekening
gekrediteer (rekening sluit af) en die handelsrekening gedebiteer deur middel van 'n
sluitingsoordrag in die algemene joernaal.
J1
20.1 R R
Jan 31 Handelsrekening N12 5 000
Voorraad B4 5 000
Sluitingsoordrag van aanvangsvoorraad
(2) Om die aankope na die handelsrekening oor te dra, word die aankoperekening gekrediteer
(rekening sluit af) en die handelsrekening gedebiteer.
J1
20.1 R R
Jan 31 Handelsrekening N12 52 250
Aankope N3 52 250
Sluitingsoordrag van aankope
(3) Om die verkoopterugsendings na die handelsrekening oor te dra, word verkoop-
terugsendings gekrediteer (rekening sluit af) en die handelsrekening gedebiteer.
J1
20.1 R R
Jan 31 Handelsrekening N12 1 500
Verkoopterugsendings N2 1 500
Sluitingsoordrag van verkoopterugsendings
(4) Om verkope na die handelsrekening oor te dra, word verkope gedebiteer (rekening sluit af)
en die handelsrekening gekrediteer.
J1
20.1 R R
Jan 31 Verkope N1 77 350
Handelsrekening N12 77 350
Sluitingsoordrag van verkope
(5) Om aankoopterugsendings na die handelsrekening oor te dra, word die aankoop-
terugsendings gedebiteer (rekening sluit af) en die handelsrekening gekrediteer.
J1
20.1 R R
Jan 31 Aankoopterugsendings N4 2 500
Handelsrekening N12 2 500
Sluitingsoordrag van aankoopterugsendings
(6) Om die eindvoorraad, wat 'n bate is, in die boeke in te bring, word die voorraadrekening
gedebiteer en die handelsrekening gekrediteer.
137 ACN101M/1
J1
20.1 R R
Jan 31 Voorraad B4 8 000
Handelsrekening N12 8 000
Om die eindvoorraad in berekening te bring
(7) Die handelsrekening word nou gebalanseer. Die resultaat (saldo) is die bruto wins,
naamlik R29 100, wat deur middel van 'n sluitingsoordrag oorgedra word na die wins-en-
verliesrekening, waar die netto wins bepaal gaan word.
J1
20.1 R R
Jan 31 Handelsrekening N12 29 100
Wins-en-verlies N13 29 100
Oordrag van bruto wins na wins-en-
verliesrekening
(8) In plaas van al die afsonderlike sluitingsoordragte kan daar ook 'n samevattende
inskrywing, wat dieselfde uitwerking sal heà , gedoen word.
Algemene joernaal J1
20.1 R R
Jan 31 Verkope N1 77 350
Aankoopterugsendings N4 2 500
Voorraad (eind) B4 8 000
Voorraad (begin) B4 5 000
Aankope N3 52 250
Verkoopterugsendings N2 1 500
Handelsrekening N12 29 100*
Afsluiting en oordrag van bogenoemde
rekeninge teen handelsrekening
* Balanserende syfer tussen debiete en krediete.
Die bedrag van R29 100 word NIE op sigself teen die handelsrekening gekrediteer nie. Elke
inskrywing word afsonderlik in die handelsrekening (as kontra-inskrywings) getoon. Dit sal in
werklikheid die handelsrekening met R29 100 krediteer.
GOUE REEÈ L
Die handelsrekening, wat ook 'n nominale rekening is, word na die wins-en-verlies-rekening afgesluit. (Kyk na die skematiese voorstelling.)
8.5.2 Wins-en-verliesrekening
Soos voorheen genoem, word die netto wins in die wins-en-verliesrekening bereken.
Die besonderhede wat nodig is om hierdie berekening te doen, is
. die bruto wins
. alle besigheidsuitgawes
. alle besigheidsinkomste
138ACN101M/1
Dt Wins-en-verlies N13 Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 31 Skryfbehoeftes J2 150 Jan 31 Handelsrekening
Lone J2 10 550 (Bruto wins) J1 29 100
Water en elektrisiteit J2 950 Huurinkomste J2 600
Oninbare skulde/
kredietverliese J2 300
Kapitaal (Wins) J2 17 750
29 700 29 700
KOMMENTAAR
Sluitingsjoernaalinskrywings
(1) Die oordrag van die bruto wins is reeds gedoen.
(2) Om die uitgawerekeninge na die wins-en-verliesrekening oor te dra, word die
uitgawerekeninge soos skryfbehoeftes, lone en water en elektrisiteit gekrediteer
(rekeninge sluit af) en die wins-en-verliesrekening afsonderlik met elke uitgawe
gedebiteer. Dit word gedoen sodat elke uitgawe duidelik gesien kan word.
SLUITINGSOORDRAGTE VAN UITGAWE J2
20.1 R R
Jan 31 Wins-en-verlies N13 150
Skryfbehoeftes N 6 150
Sluitingsoordrag
Wins-en-verlies N13 10 550
Lone N 7 10 550
Sluitingsoordrag
Wins-en-verlies N13 950
Water en elektrisiteit N 8 950
Sluitingsoordrag
Wins-en-verlies N13 300
Oninbare skulde/kredietverliese N9 300
Sluitingsoordrag
(3) Om die inkomsterekeninge na die wins-en-verliesrekening oor te dra, word die inkomste-
rekeninge, soos huurinkomste en kommissie ontvang, gedebiteer (rekeninge sluit af) en
die wins-en-verliesrekening gekrediteer.
SLUITINGSOORDRAGTE VAN INKOMSTE J2
20.1 R R
Jan 31 Huurinkomste N5 600
Wins-en-verlies N13 600
Sluitingsoordrag
139 ACN101M/1
(4) In plaas van al die afsonderlike sluitingsoordragte kan daar ook 'n gekombineerde
inskrywing gedoen word, byvoorbeeld:
ALGEMENE JOERNAAL J2
20.1 R R
Jan 31 Huurinkomste N5 600
Wins-en-verlies N13 11 350*
Skryfbehoeftes N6 150
Lone N7 10 550
Water en elektrisiteit N8 950
Oninbare skulde/kredietverliese N9 300
Afsluiting van bogenoemde rekeninge
teen die wins-en-verliesrekening
* Balanserende syfer tussen debiete en krediete. Onthou, die bedrae van die nominale rekeninge word afsonderlik in
die wins-en-verliesrekening getoon, wat beteken dat die bedrag van R11 350 nie op sigself na die rekening
oorgeboek word nie.
(5) Die wins of verlies is die resultaat (``saldo'') van die wins-en-verliesrekening.
(6) Om die wins wat aan die eienaar verskuldig is, na die kapitaalrekening oor te dra, word die
wins-en-verliesrekening gedebiteer (rekening sluit af) en die kapitaalrekening gekrediteer
(die ekwiteit word meer).
GOUE REEÈ L
Die wins-en-verliesrekening, wat ook 'n nominale rekening is, word na die kapitaalrekening
afgesluit. Die wins of verlies moet in die Staat van Veranderings in Ekwiteit getoon word.
(Kyk die skematiese voorstelling.)
SLUITINGSOORDRAG VAN WINS VIR DIE JAAR/TYDPERK J3
20.1 R R
Jan 31 Wins-en-verliesrekening N13 17 750
Kapitaal B1 17 750
Om wins na kapitaal oor te dra
(7) Indien daar 'n verlies gely is, word die wins-en-verliesrekening gekrediteer en die
kapitaalrekening gedebiteer (ekwiteit verminder).
(8) Die eienaar is terselfdertyd die bedrag in die onttrekkingsrekening aan die besigheid
verskuldig. Om hierdie skuld in berekening te bring, word die onttrekkingsrekening
teen die kapitaalrekening afgesluit deurdat die onttrekkingsrekening gekrediteer en die
kapitaalrekening gedebiteer word (ekwiteit verminder).
ALGEMENE JOERNAAL J3
20.1 R R
Jan 31 Kapitaal B1 3 000
Onttrekkings B2 3 000
Om onttrekkings af te sluit
140ACN101M/1
(9) Die voltooide kapitaalrekening sal dan soos volg daar uitsien:
Dt Kapitaal B1 Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 31 Onttrekkings J3 3 000 Jan 31 Saldo a/b 103 400
Saldo o/d 118 150 Wins-en-verlies J3 17 750
121 150 121 150
20.1
Feb 1 Saldo a/b 118 150
(10) Na-afsluitingsproefbalans
Op hierdie tydstip kan 'n na-afsluitingsproefbalans voorberei word. Hierdieproefbalans bevat die saldo's van al daardie rekeninge waarvan die saldo's nadie volgende finansieÈ le tydperk oorgedra word. Hierdie saldo's word gebruik omdie balansstaat voor te berei.
In bostaande voorbeeld is hierdie proefbalans soos volg (let op dat daar GEENsaldo's van nominale rekeninge of 'n saldo vir die onttrekkingsrekening verskynnie, omdat hulle afgesluit is):
NA-AFSLUITINGSPROEFBALANS SOOS OP 31 JANUARIE 20.1
Fol Dt Kt
R R
Kapitaal B1 118 150
Bank B3 4 250
Voorraad B4 8 000
Voertuie teen kosprys B5 91 000
Toerusting teen kosprys B6 19 500
Debiteurekontrole B7 10 100
Krediteurekontrole B8 14 700
132 850 132 850
GOUE REEÈ L
Die na-afsluitsproefbalans bevat net saldo's van balansstaatrekeninge ± geen nominalerekeninge nie.
8.6 Voorbereiding van finansieÈ le state
Die finansieÈ le state van 'n onderneming vorm nie deel van die grootboekrekeninge nie. Die
inligting wat in die rekeninge voorkom en die saldo's van die rekeninge word gebruik om
finansieÈ le state op te stel. Die finansieÈ le state word afsonderlik van die rekeningkundige
rekords opgestel.
Bestudeer paragraaf 8.3.4 van die voorgeskrewe boek.
8.6.1 Die inkomstestaat (finansieÈ le resultaat)
Die inligting in die handelsrekening en die wins-en-verliesrekening word by wyse van die
inkomstestaat aan belanghebbendes bekend gemaak.
141 ACN101M/1
TOEKELA HANDELAARS
INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 JANUARIE 20.1
Aantekening R
Inkomste 2 75 850
Koste van verkope (46 750)
Beginvoorraad 5 000
Netto aankope 49 750
54 750
Eindvoorraad (8 000)
Bruto wins 29 100
Ander inkomste: 600
Huurinkomste 600
29 700
Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes (11 950)
Skryfbehoeftes 150
Lone 10 550
Water en elektrisiteit 950
Oninbare skulde/kredietverliese 300
Wins vir die periode 17 750
GOUE REEÈ L
Die inkomstestaat word opgestel uit inligting in die handelsrekening en die wins-en-verlies-
rekening. (Kyk die skematiese voorstelling.)
8.6.2 Die staat van veranderings in ekwiteit
Die staat van veranderings in ekwiteit is in paragraaf 5.15.2 bespreek. Bestudeer asseblief
weer daardie paragraaf. Hierdie staat word met die inligting in die kapitaalrekening
saamgestel.
TOEKELA HANDELAARS
STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG
31 JANUARIE 20.1
Kapitaal
R
Saldo op 1 Februarie 20.0 103 400
Wins vir die periode 17 750
Onttrekkings (3 000)
Saldo op 31 Januarie 20.1 118 150
142ACN101M/1
GOUE REEÈ L
Die staat van veranderings in ekwiteit word opgestel uit inligting in die kapitaalrekening.(Kyk skematiese voorstelling.)
8.6.3 Die balansstaat (finansieÈ le stand)
Die balansstaat word saamgestel uit die rekeninge wat nie afgesluit is met die bepaling van die
wins/verlies van die onderneming nie. Die rekeninge verteenwoordig bate-, laste- en
ekwiteitsrekeninge (dus, die saldo's van daardie rekeninge wat in die na-afsluitingsproefbalans
verskyn). Al die nominale rekeninge (uitgawes en inkomste) is afgesluit. In die balansstaat
word 'n opsomming van al die bates en laste van die onderneming gemaak en die opsomming
is gegrond op die rekeningkundige vergelyking B = E + L.
'n Balansstaat toon die finansieÈ le stand van die besigheid op 'n bepaalde datum, terwyl die
wins-en-verliesrekening of inkomstestaat die finansieÈ le resultaat oor 'n finansieÈ le tydperk
weergee. Die verandering in ekwiteit van een finansieÈ le jaar na die volgende finansieÈ le jaar
word in die staat van veranderings in ekwiteit weergegee.
TOEKELA HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 31 JANUARIE 20.1
BATES Aantekening R
Niebedryfsbates 110 500
Eiendom, aanleg en toerusting 3 110 500
Bedryfsbates 22 350
Voorraad 8 000
Handelsdebiteure 10 100
Kontant en kontantekwivalente 4 250
Totale bates 132 850
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 118 150
Kapitaal 118 150
Bedryfslaste 14 700
Handels- en ander krediteure 14 700
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 132 850
KOMMENTAAR
Die verskillende bates se totale word bereken en bymekaargetel; die resultaat is gelyk
aan
. die ekwiteit, plus
. die verskillende laste se totale, wat bereken en bymekaargetel word (in die voorbeeld
is daar net een bedryfslas, naamlik krediteure)
Onthou, die saldo's in die balansstaat is die openingsaldo's van die volgende finansieÈ le
tydperk se grootboekrekeninge.
143 ACN101M/1
Daar is gewoonlik meer items onder handels- en ander debiteure en handels- en ander
krediteure as net debiteure en krediteure. Hierdie items sal onder handels- en ander
debiteure en handels- en ander krediteure gelys word en bymekaargetel word om die
totaal vir handels- en ander debiteure en handels- en ander krediteure te verkry.
GOUE REEÈ L
Die balansstaat word opgestel uit die saldo's in die na-afsluitings proefbalans nadat dieaantekening oor ``Eiendom, aanleg en toerusting'' opgestel is. (Kyk aantekening 3 inparagraaf 8.6.4.)
8.6.4 Aantekeninge
1 Rekeningkundige beleid: Die finansieÈ le jaarstate is volgens die historiese koste-basisopgestel en voldoen aan algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk.
2 Inkomste verteenwoordig netto verkope aan klieÈnte.
3 Eiendom, aanleg en Toerusting Voertuie Totaal
toerusting
R R R
Drabedrag:
Begin van die jaar 19 500 91 000 110 500
Kosprys 19 500 91 000 110 500
Opgelope
waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð)
Waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð)
Drabedrag:
Einde van die jaar 19 500 91 000 110 500
Kosprys 19 500 91 000 110 500
Opgelope
waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð)
Geen waardevermindering is gedurende die finansieÈ le jaar afgeskryf nie.
GOUE REEÈ L
Die aantekening oor ``Eiendom, aanleg en toerusting'' toon alle veranderinge in alleniebedryfsbates en die gepaardgaande opgelope waardeverminderingsrekeninge.
GOUE REEÈ L
Die totaal van die ``Drabedrag: Einde van die jaar'' moet dieselfde wees as ``Eiendom,aanleg en toerusting'' onder ``Niebedryfsbates'' in die balansstaat getoon.
8.7 Brutowinspersentasie'n Onderneming bereken die bruto wins afsonderlik omdat dit 'n aanduiding gee van dieonderneming se prestasie ten opsigte van sy belangrikste aktiwiteit, die verkoop van goedereteen 'n wins, afgesien van alle ander aktiwiteite wat hy moet verrig om hierdie primeà re aktiwiteitte ondersteun.
Bestudeer paragrawe 8.3.3 en 8.4 van die voorgeskrewe boek.
144ACN101M/1
KOMMENTAAR
Die bruto wins word gewoonlik uitgedruk as 'n persentasie van o f die verkoopprys o f die
kosprys van verkope.
Voorbeeld
Bruto wins 100=
29 0006
100
Verkoopprys6
1 76 000 1
= 38,2%
Bruto wins 100=
29 0006
100
Kosprys van verkope6
1 47 000 1
= 61,7%
'n Onderneming het gewoonlik 'n prysbeleid wat ten doel het om 'n sekere bruto
winspersentasie te verdien. Die verkoopprys word bepaal deur die winspersentasie by die
kosprys van die handelsware te voeg. Aan die einde van die tydperk kan die bestuur die
werklike resultaat (brutowinspersentasie) met die teoretiese persentasie (m.a.w. die winsne-
mingsbeleid) vergelyk, of die resultaat kan met die van ander jare vergelyk word, of dit kan met
die van ander ondernemings in die bedryf vergelyk word.
8.8 Omvattende voorbeeld
Die volgende inligting het betrekking op Hot-Rod Handelaars:
1 VOORAANSUIWERINGSPROEFBALANS SOOS OP 31 DESEMBER 20.4
Fol Debiet Krediet
R R
Kapitaal AG 1 250 000
Onttrekkings AG 2 4 400
Grond en geboue teen kosprys AG 3 180 000
Voertuie teen kosprys AG 4 120 000
Meubels teen kosprys AG 5 15 000
Voorraad: Handelsware Ð 1 Jan 20.4 AG 6 4 000
Debiteurekontrole AG 7 40 140
Bank AG 8 5 900
Opgelope waardevermindering:
Voertuie AG 9 26 000
Meubels AG10 3 000
Krediteurekontrole AG11 50 750
Verkope AG12 253 615
Verkoopterugsendings AG13 615
Vrag op verkope AG14 670
Kommissie-inkomste AG15 480
Huurinkomste AG16 2 860
Aankope AG17 170 550
Aankoopterugsendings AG18 550
Vraggeld op aankope AG19 400
Oninbare skulde/kredietverliese AG20 230
Versekering AG21 2 750
Verpakkingsmateriaal AG22 800
Salarisse AG23 38 500
Water en elektrisiteit AG24 3 300
587 255 587 255
145 ACN101M/1
2 BYKOMENDE INLIGTING:
(a) Voorrade op 31 Desember 20.4 R
Handelsvoorraad 6 500
Verpakkingsmateriaal 175
(b) Debiteur S Sorry is insolvent; sy skuld van R140 moet as oninbaar afgeskryf word.
(c) 'n Werknemer is met verlof en sy Januarie 20.5-salaris van R1 500 is vooruit aan hom
betaal.
(d) Afleweringskoste van R100 op aankope is nog nie betaal nie.
(e) 'n Versekeringspremie van R250 per maand is betaal tot einde Maart 20.5.
(f) Huur is tot einde Januarie 20.5 betaal.
(g) R880 se kommissie is op 28 Desember 20.4 verdien; die bedrag is nog uitstaande.
(h) Waardevermindering moet soos volg voorsien word:
Voertuie Ð R15 750
Meubels Ð R1 275
Gevra
(1) Open die rekeninge van Hot-Rod Handelaars in die algemene grootboek met die
gegewe saldo's.
(2) Boekstaaf die aansuiwerings in die algemene joernaal en boek oor na die
grootboekrekeninge.
(3) Boekstaaf die sluitingsjoernaalinskrywings. Boek oor na die grootboek en toon die
handelsrekening en wins-en-verliesrekening vir die jaar geeÈ indig 31 Desember 20.4.
(4) Stel 'n na-afsluitingsproefbalans soos op 31 Desember 20.4 op.
(5) Stel die inkomstestaat van Hot-Rod Handelaars vir die jaar geeÈ indig
31 Desember 20.4 op.
(6) Stel die staat van veranderings in ekwiteit vir die jaar geeÈ indig 31 Desember 20.4 op.
(7) Stel die balansstaat van Hot-Rod Handelaars soos op 31 Desember 20.4 op.
(8) Toon die volgende aantekeninge:
(a) Rekeningkundige beleid
(b) Eiendom, aanleg en toerusting.
OPLOSSING: OMVATTENDE VOORBEELD
Let wel: Slegs een stel rekeninge word gebruik. Die joernaalinskrywings na die
grootboekrekeninge moet o o k na hierdie stel rekeninge oorgeboek word.
HOT-ROD HANDELAARS
(1) ALGEMENE GROOTBOEK (OORBOEKINGS INGESLUIT)
Dt Kapitaal B1 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Onttrekkings J2 4 400 Des 31 Saldo a/b 250 000
Saldo o/d 273 610 Wins-en-verlies-
rekening J2 28 010
278 010 278 010
20.5
Jan 1 Saldo a/b 273 610
146ACN101M/1
Dt Onttrekkings 2 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Saldo a/b 4 400 Des 31 Kapitaal J2 4 400
Dt Grond en geboue teen kosprys 3 Kt
20.4 R
Des 31 Saldo a/b 180 000
Dt Voertuie teen kosprys 4 Kt
20.4 R
Des 31 Saldo a/b 120 000
Dt Meubels teen kosprys 5 Kt
20.4 R
Des 31 Saldo a/b 15 000
Dt Voorraad: Handelsware 6 Kt
20.4 R 20.4 R
Jan 1 Saldo a/b 4 000 Des 31 Handelsrekening J2 4 000
Des 31 Handelsrekening J2 6 500 Saldo o/d 6 500
10 500 10 500
20.5
Jan 1 Saldo a/b 6 500
Dt Debiteurekontrole 7 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Saldo a/b 40 140 Des 31 Oninbare skulde/
kredietverliese J1 140
Saldo o/d 40 000
40 140 40 140
20.5
Jan 1 Saldo a/b 40 000
Dt Bank 8 Kt
20.4 R
Des 31 Saldo a/b 5 900
Dt Opgelope waardevermindering: voertuie 9 Kt
20.4 R
Des 31 Saldo a/b 26 000
Waardevermindering J1 15 750
41 750
147 ACN101M/1
Dt Opgelope waardevermindering: meubels 10 Kt
20.4 R
Des 31 Saldo a/b 3 000
Waardevermindering J1 1 275
4 275
Dt Krediteurekontrole 11 Kt
20.4 R
Des 31 Saldo a/b 50 750
Dt Verkope 12 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Handelsrekening J2 253 615 Des 31 Saldo a/b 253 615
Dt Verkoopterugsendings 13 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Saldo a/b 615 Des 31 Handelsrekening J2 615
Dt Vraggeld op verkope 14 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Saldo a/b 670 Des 31 Wins-en-verlies-
rekening J2 670
Dt Kommissie-inkomste 15 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Wins-en verlies- Des 31 Saldo a/b 480
rekening J2 1 360 Opgelope
inkomste J1 880
1 360 1 360
Dt Huurinkomste 16 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Inkomste vooruit Des 31 Saldo a/b 2 860
ontvang J1 220
Wins-en verlies-
rekening J2 2 640
2 860 2 860
Dt Aankope 17 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Saldo a/b 170 550 Des 31 Handelsrekening J2 170 550
148ACN101M/1
Dt Aankoopterugsendings 18 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Handelsrekening J2 550 Des 31 Saldo a/b 550
Dt Vraggeld op aankope 19 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Saldo a/b 400 Des 31 Handelsrekening J2 500
Agterstallige
uitgawes J1 100
500 500
Dt Oninbare skulde/kredietverliese 20 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Saldo a/b 230 Des 31 Wins-en-verlies J2 370
Debiteure J1 140
370 370
Dt Versekering 21 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Saldo a/b 2 750 Des 31 Vooruitbetaalde
uitgawes J1 750
Wins-en-verlies J2 2 000
2 750 2 750
Dt Verpakkingsmateriaal 22 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Saldo a/b 800 Des 31 Voorraad:
verpakkings-
materiaal J1 175
Wins-en-verlies J2 625
800 800
Dt Salarisse 23 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Saldo a/b 38 500 Des 31 Vooruitbetaalde
uitgawes J1 1 500
Wins-en-verlies J2 37 000
38 500 38 500
149 ACN101M/1
Dt Water en elektrisiteit 24 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Saldo a/b 3 300 Des 31 Wins-en-verlies J2 3 300
Dt Vooruitbetaalde uitgawes 25 Kt
20.4 R
Des 31 Salarisse J1 1 500
Versekering J1 750
2 250
Dt Opgelope inkomste 26 Kt
20.4 R
Des 31 Kommissie-
inkomste J1 880
Dt Inkomste vooruit ontvang 27 Kt
20.4 R
Des 31 Huurinkomste J1 220
Dt Agterstallige uitgawes 28 Kt
20.4 R
Des 31 Vraggeld op
aankope J1 100
Dt Voorraad: verpakkingsmateriaal 29 Kt
20.4 R
Des 31 Verpakkings-
materiaal J1 175
Dt Waardevermindering 30 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Opgelope Des 31 Wins-en-verlies J2 17 025
waardevermin-
dering: voertuie J1 15 750
Opgelope
waardevermin-
dering: meubels J1 1 275
17 025 17 025
150ACN101M/1
HOT-ROD HANDELAARS
ALGEMENE JOERNAAL
(2) AANSUIWERINGSINSKRYWINGS Ð 31 DESEMBER 20.4 J1
R R
Voorraad: verpakkingsmateriaal AG29 175
Verpakkingsmateriaal AG22 175
Verpakkingsmateriaal in voorraad
Oninbare skulde/kredietverliese AG20 140
Debiteurekontrole AG 7 140
Skryf S Sorry se skuld as oninbaar af
Vooruitbetaalde uitgawes AG25 1 500
Salarisse AG23 1 500
Salarisse vooruit betaal
Vraggeld op aankope AG19 100
Agterstallige uitgawes AG28 100
Vraggeld op aankope nog verskuldig
Vooruitbetaalde uitgawes AG25 750
Versekering AG21 750
Versekering vir 3 maande vooruit betaal
Huurinkomste AG 6 220
Inkomste vooruit ontvang AG27 220
Huur vir Januarie 20.5 reeds ontvang
Opgelope inkomste AG26 880
Kommissie-inkomste AG15 880
Kommissie verdien; nog nie ontvang nie
Waardevermindering AG30 17 025
Opgelope waardevermindering: voertuie AG 9 15 750
Opgelope waardevermindering: meubels AG10 1 275
Voorsiening vir waardevermindering
HOT-ROD HANDELAARS
ALGEMENE JOERNAAL
(3) SLUITINGSINSKRYWINGS Ð 31 DESEMBER 20.4 J2
R R
Voorraad: handelsware (eind) AG 6 6 500
Verkope AG12 253 615
Aankoopterugsendings AG18 550
Handelsrekening AG31 260 665
Afsluiting en oordrag van rekeninge na die
handelsrekening
151 ACN101M/1
(3) SLUITINGSINSKRYWINGS Ð 31 DESEMBER 20.4 (vervolg) J2
Handelsrekening AG31 175 665
Voorraad: handelsware (begin) AG 6 4 000
Aankope AG17 170 550
Verkoopterugsendings AG13 615
Vraggeld op aankope AG19 500
Afsluiting en oordrag van rekeninge na die handels-
rekening
Handelsrekening AG31 85 000
Wins-en-verlies AG32 85 000
Oordrag van bruto wins
Kommissie-inkomste AG15 1 360
Huurinkomste AG16 2 640
Wins-en-verlies AG32 4 000
Afsluiting van rekeninge teen die wins-en-verlies-
rekening
Wins-en-verlies AG32 60 990
Salarisse AG23 37 000
Water en elektrisiteit AG24 3 300
Vraggeld op verkope AG14 670
Versekering AG21 2 000
Verpakkingsmateriaal AG22 625
Oninbare skulde/kredietverliese AG20 370
Waardevermindering AG30 17 025
Afsluiting van rekeninge teen die wins-en-verlies-
rekening
Wins-en-verlies AG32 28 010
Kapitaal AG 1 28 010
Oordrag van netto wins na kapitaal
Kapitaal AG 1 4 400
Onttrekkings AG 2 4 400
Afsluiting van onttrekkings na kapitaal
HOT-ROD HANDELAARS
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Handelsrekening 31 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Voorraad: handels- Des 31 Verkope J2 253 615
ware (begin) J2 4 000 Aankoopterug-
Aankope J2 170 550 sendings J2 550
Verkoopterug- Voorraad:
sendings J2 615 handelsware
Vraggeld op (eind) J2 6 500
aankope J2 500
Wins-en-verlies
(bruto wins) J2 85 000
260 665 260 665
152ACN101M/1
Dt Wins-en-verlies 32 Kt
20.4 R 20.4 R
Des 31 Salarisse J2 37 000 Des 31 Handelsrekening
Water en elek- (bruto wins) J2 85 000
trisiteit J2 3 300 Kommissie-
Vraggeld op ver- inkomste J2 1 360
kope J2 670 Huurinkomste J2 2 640
Versekering J2 2 000
Verpakkings-
materiaal J2 625
Oninbare skulde/
kredietverliese J2 370
Waardevermin-
dering J2 17 025
Kapitaal (netto
wins) J2 28 010
89 000 89 000
HOT-ROD HANDELAARS
(4) NA-AFSLUITINGSPROEFBALANS SOOS OP 31 DESEMBER 20.4
Fol Debiet Krediet
R R
Kapitaal AG 1 273 610
Grond en geboue teen kosprys AG 3 180 000
Voertuie teen kosprys AG 4 120 000
Meubels teen kosprys AG 5 15 000
Voorraad: Handelsware AG 6 6 500
Verpakkingsmateriaal AG29 175
Debiteurekontrole AG 7 40 000
Bank AG 8 5 900
Opgelope waardevermindering: voertuie AG 9 41 750
Opgelope waardevermindering: meubels AG10 4 275
Krediteurekontrole AG11 50 750
Vooruitbetaalde uitgawes AG25 2 250
Opgelope inkomste AG26 880
Inkomste vooruit ontvang AG27 220
Agterstallige uitgawes AG28 100
370 705 370 705
153 ACN101M/1
HOT-ROD HANDELAARS
(5) INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.4
R
Inkomste 253 000
Koste van verkope (168 000)
Voorraad (1 Januarie 20.4) 4 000
Netto aankope 170 000
Vraggeld op aankope 500
174 500
Voorraad (31 Desember 20.4) (6 500)
Bruto wins 85 000
Ander inkomste 4 000
Huurinkomste 2 640
Kommissie-inkomste 1 360
89 000
Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes (60 990)
Salarisse 37 000
Water en elektrisiteit 3 300
Vraggeld op verkope 670
Versekering 2 000
Verpakkingsmateriaal 625
Oninbare skulde/kredietverliese 370
Waardevermindering R(15 750 + 1 275) 17 025
Wins vir die periode 28 010
KOMMENTAAR
. Inkomste is verkope min verkoopterugsendings R(253 615 7 615).
. Netto aankope is aankope min aankoopterugsendings R(170 550 7 550).
HOT-ROD HANDELAARS
(6) STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG
31 DESEMBER 20.4
Kapitaal
R
Saldo op 1 Januarie 20.4 250 000
Wins vir die periode 28 010
Onttrekkings (4 400)
Saldo op 31 Desember 20.4 273 610
154ACN101M/1
HOT-ROD HANDELAARS
(7) BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.4
BATES Aantekening R
Niebedryfsbates 268 975
Eiendom, aanleg en toerusting 2 268 975
Bedryfsbates 55 705
Voorraad R(6 500 + 175) 6 675
Handelsdebiteure R(40 000 + 880 + 2 250)* 43 130
Kontant en kontantekwivalente 5 900
Totale bates 324 680
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 273 610
Kapitaal 273 610
Bedryfslaste 51 070
Handels- en ander krediteure R(50 750 + 220 + 100)# 51 070
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 324 680
*Debiteure R40 000 + opgelope inkomste R880 + vooruitbetalings R2 250
# Krediteure R50 750 + inkomste vooruit ontvang R220 + agterstallinge uitgawes R100
HOT-ROD HANDELAARS
(8) AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.4
1 Rekeningkundige beleid:
1.1 Die finansieÈ le jaarstate is volgens die historiesekoste-basis opgestel en voldoen aan
algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk.
1.2 Eiendom, aanleg en toerusting word teen kosprys min opgelope waardevermin-
dering getoon.
Grond en geboue word as beleggingseiendomme beskou en geen waardevermin-
dering word afgeskryf nie.
2
Eiendom, aanleg en Grond en Voertuie Meubels Totaal
toerusting geboue
R R R R
Drabedrag:
Begin van die jaar 180 000 94 000 12 000 286 000
Kosprys 180 000 120 000 15 000 315 000
Opgelope waardevermindering (Ð) (26 000) (3 000) (29 000)
Waardevermindering (Ð) (15 750) (1 275) (17 025)
Drabedrag:
Einde van die jaar 180 000 78 250 10 725 268 975
Kosprys 180 000 120 000 15 000 315 000
Opgelope waardevermindering (Ð) (41 750) (4 275) (46 025)
155 ACN101M/1
8.9 Hersieningsoefeninge en oplossings
8.9.1 Hersieningsoefening 1
(1) Noem die twee beskrywings van wins asook die name van die rekeninge waarin dit bepaal
word.
(2) Watter besonderhede is nodig om die koste van verkope te bepaal?
(3) Watter twee voorraadstelsels word meestal in die praktyk gebruik?
(4) Noem die belangrikste verskille tussen die twee voorraadstelsels.
(5) Bereken die kosprys van goedere wat verkoop is vir R150 000 as die winsopslag 20% op
die kosprys was.
(6) Bereken die kosprys van goedere wat verkoop is vir R150 000 as die winsopslag 20% op
die verkoopprys was.
(7) In watter staat word die stand van bates en laste van 'n onderneming weergegee?
Oplossing: Hersieningsoefening 1
(1) Bruto wins/Handelsrekening
Wins/Wins-en-verliesrekening
(2) Beginvoorraad
Aankope
Alle ander koste aan aankope verbonde
Eindvoorraad
(3) Deurlopende voorraadstelsel
Periodieke voorraadstelsel
(4) Deurlopende voorraadstelsel:
(a) Aankope word in die voorraadrekening aangeteken.
(b) Ander koste verbonde aan aankope word in die voorraadrekening aangeteken.
(c) Koste van verkoperekening word gedurende die finansieÈ le tydperk bygehou.
Periodieke voorraadstelsel:
(a) Aankope word in die aankoperekening aangeteken.
(b) Ander koste verbonde aan aankope word in rekeninge vir elke soort koste
aangeteken.
(c) Kosprys van verkope kan in die handelsrekening/inkomstestaat bepaal word.
(5) %
Kosprys 100
Winsopslag 20
Verkoopprys 120
As die verkoopprys R120 is, is die kosprys R100
As die verkoopprys R150 000 is, is die kosprys 100120 6 R150 000
= R125 000
(6) %
Verkoopprys 100
Winsopslag 20
Kosprys 80
As die verkoopprys R100 is, is die kosprys R80
As die verkoopprys R150 000 is, is die kosprys 80100 6 R150 000
= R120 000
(7) Balansstaat
156ACN101M/1
8.9.2 Hersieningsoefening 2
Boekstaaf die onderstaande transaksies in die tabel van 'n besigheid wat
(1) die deurlopende voorraadstelsel gebruik
(2) die periodieke voorraadstelsel gebruik
LW: Verontagsaam BTW
Rekening in die Bates = Ekwiteit + Laste
algemene grootboek
No Hulpjoernaal gedebi- gekredi- + ± ± + ± +
teer teer
Transaksies:
1. Koop voorraad op krediet, R4 000.
2. Betaal vrag op aankope per tjek, R400.
3. Koop voorraad en betaal per tjek, R8 000.
4. Verkoop die helfte van die voorraad op hande vir kontant, R10 000.
5. Voorraad met 'n kosprys van R1 000 is op krediet verkoop vir R2 100.
6. Voorraad wat op krediet aangekoop is, is teruggestuur aan die verkoper, R200.
Oplossing: Hersieningsoefening 2
(1) Besighede wat die deurlopende voorraadstelsel gebruik
Rekening in die Bates = Ekwiteit + Lastealgemene grootboek
No Hulpjoernaal gedebi- gekredi- + ± ± + ± +teer teer
1 Aankoopjoernaal Voorraad 4 000Krediteure-kontrole 4 000
2 Kontantbetalings- Voorraad 400joernaal Bank 400
3 Kontantbetalings- Voorraad 8 000joernaal Bank 8 000
4 Kontantontvangste- Koste vanjoernaal Verkope 6 200
Voorraad 6 200Bank 10 000
Verkope 10 000
5 Verkoopjoernaal Koste vanverkope 1 000
Voorraad 1 000Debiteure-kontrole 2 100
Verkope 2 100
6 Aankoopterug- Voorraad 200sendingsjoernaal Krediteure-
kontrole 200
157 ACN101M/1
(2) Besighede wat die periodieke voorraadstelsel gebruik
Rekening in die Bates = Ekwiteit + Lastealgemene grootboek
No Hulpjoernaal gedebi- gekredi- + ± ± + ± +teer teer
1 Aankoopjoernaal Aankope
Krediteure-
4 000
kontrole 4 000
2 Kontantbetalings- Vrag opjoernaal aankope 400
Bank 400
3 Kontantbetalings- Aankope 8 000joernaal Bank 8 000
4 Kontantontvangste- Bank 10 000joernaal Verkope 10 000
5 Verkoopjoernaal Debiteure-
kontrole 2 100Verkope 2 100
6 Aankoopterug- Krediteure-sendingsjoernaal kontrole 200
Aankoop-
terugsen- 200dings
8.9.3 Hersieningsoefening 3
Bereken die bruto wins van Zetta Handelaars vir die jaar geeÈ indig 30 Junie 20.2.
Zetta Handelaars gebruik die periodieke voorraadstelsel. R
Beginvoorraad (1 Julie 20.1) 6 000
Totale aankope 100 000
Totale verkope 140 000
Eindvoorraad (gewaardeer op 30 Junie 20.2) 10 000
Oplossing: Hersieningsoefening 3 R
Beginvoorraad 6 000
Plus: Aankope 100 000
Goedere beskikbaar om te verkoop 106 000
Min: Eindvoorraad 10 000
Koste van goedere wat verkoop is 96 000
Bruto wins = Verkoopprys 7 kosprys van verkope
= R(140 000 7 96 000)
= R44 000
8.9.4 Hersieningsoefening 4
Gebruik nou die gegewens in oefening 3 hierbo en boekstaaf dit in die volgende
grootboekrekeninge op 30 Junie 20.2 in die algemene grootboek van Zetta Handelaars:
1. Voorraadrekening
2. Aankoperekening
3. Verkoperekening
4. Handelsrekening
158ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening 4
ZETTA HANDELAARS
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Voorraad 1 Kt
20.1 R 20.2 R
Jul 1 Saldo a/b 6 000 Jun 30 Handelsrekening 6 000
20.2
Jun 30 Handelsrekening 10 000
Dt Aankope 2 Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Saldo a/b 100 000 Jun 30 Handelsrekening 100 000
Dt Verkope 3 Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Handelsrekening 140 000 Jun 30 Saldo a/b 140 000
Dt Handelsrekening 4 Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Voorraad (begin) 6 000 Jun 30 Verkope 140 000
Aankope 100 000 Voorraad (eind) 10 000
Wins-en-verlies
(Bruto wins) 44 000
150 000 150 000
8.9.5 Hersieningsoefening 5
Die volgende saldo's het op 31 Augustus 20.1 in die grootboek van P Ellis voorgekom:R
Voorraad Ð 1 Augustus 20.1 2 000
Aankope 3 000
Verkope 7 300
Vrag op aankope 250
Doeanebelasting 800
Met die voorraadopname op 31 Augustus 20.1 word die handelsvoorraad op
R1 500 gewaardeer.
Gevra
(1) Open bostaande rekeninge in die grootboek met die gegewe saldo's.
(2) Boekstaaf die sluitingsoordragte in die algemene joernaal en boek oor na die
grootboek.
(3) Toon die bruto wins in die handelsrekening.
159 ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening 5
P ELLIS
(1) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Voorraad 1 Kt
20.1 R 20.1 R
Aug 1 Saldo a/b 2 000 Aug 31 Handelsrekening J1 2 000
20.1
Aug 31 Handels-
rekening J1 1 500
Dt Aankope 2 Kt
20.1 R 20.1 R
Aug 31 Saldo a/b 3 000 Aug 31 Handelsrekening J1 3 000
Dt Verkope 3 Kt
20.1 R 20.1 R
Aug 31 Handelsrekening J1 7 300 Aug 31 Saldo a/b 7 300
Dt Vrag op aankope 4 Kt
20.1 R 20.1 R
Aug 31 Saldo a/b 250 Aug 31 Handelsrekening J1 250
Dt Doeanebelasting 5 Kt
20.1 R 20.1 R
Aug 31 Saldo a/b 800 Aug 31 Handelsrekening J1 800
(2) SLUITINGSJOERNAAL J1
20.1 R R
Aug 31 Verkope AG3 7 300
Voorraad (eind) AG1 1 500
Voorraad (begin) AG1 2 000
Aankope AG2 3 000
Vrag op aankope AG4 250
Doeanebelasting AG5 800
Handelsrekening AG6 2 750*
Afsluiting en oordrag van bogenoemde
rekeninge na die handelsrekening.
* Balanserende syfer
160ACN101M/1
(3)
Dt Handelsrekening 6 Kt
20.1 R 20.1 R
Aug 31 Voorraad (begin) 2 000 Aug 31 Verkope 7 300
Aankope 3 000 Voorraad (eind) 1 500
Vrag op aankope 250
Doeanebelasting 800
Wins-en-verlies
(bruto wins) 2 750
8 800 8 800
KOMMENTAAR
. In plaas van afsonderlike sluitingsoordragte is daar 'n gekombineerde een gemaak,
maar onthou, elke item word afsonderlik in die handelsrekening aangeteken.
. Alle uitgawes wat die kosprys van die produkte beõÈnvloed, word by aankope (m.a.w.
die aankoopprys) getel, soos in die geval vrag op aankope en doeanebelasting.
8.9.6 Hersieningsoefening 6
Die volgende saldo's verskyn onder andere in die grootboek van G Grabe, 'n algemene
handelaar, op 28 Februarie 20.1, die einde van sy finansieÈ le jaar.
R
Kapitaal (1/3/20.0) 159 600
Onttrekkings (totaal vir die jaar) 5 000
Kommissie-inkomste 1 450
Huuruitgawe 12 850
Salarisse en lone 28 460
Oninbare skulde/kredietverliese 260
Skryfbehoeftes 150
Munisipale belasting 850
Gevra
(1) Open bostaande rekeninge in die grootboek, met die gegewe saldo's.
(2) Gestel die bruto wins vir die jaar is R46 990. Boekstaaf die sluitingsoordragte.
(3) Voltooi die wins-en-verliesrekening in die grootboek, asook die oorboeking van
die sluitingsoordragte na die grootboekrekeninge, wat behoorlik afgesluit moet
word.
(4) Wat was die ekwiteit aan die begin van die boekjaar?
(5) Wat is die ekwiteit aan die einde van die boekjaar?
(6) Wat is die verskil in ekwiteit aan die begin en aan die einde van die boekjaar?
161 ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening 6
G GRABE
(1) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Kapitaal 1 Kt
20.1 R 20.0 R
Feb 28 Onttrekkings J2 5 000 Mrt 1 Saldo a/b 159 600
Saldo o/d 160 470 20.1
Feb 28 Wins-en-verlies J2 5 870
165 470 165 470
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 160 470
Dt Onttrekkings 2 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Saldo a/b 5 000 Feb 28 Kapitaal J2 5 000
Dt Kommissie-inkomste 3 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Wins-en-verlies J1 1 450 Feb 28 Saldo a/b 1 450
Dt Huuruitgawe 4 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Saldo a/b 12 850 Feb 28 Wins-en-verlies J1 12 850
Dt Salarisse en lone 5 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Saldo a/b 28 460 Feb 28 Wins-en-verlies J1 28 460
Dt Oninbare skulde/kredietverliese 6 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Saldo a/b 260 Feb 28 Wins-en-verlies J1 260
Dt Skryfbehoeftes 7 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Saldo a/b 150 Feb 28 Wins-en-verlies J1 150
Dt Munisipale belasting 8 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Saldo a/b 850 Feb 28 Wins-en-verlies J1 850
162ACN101M/1
(2) SLUITINGSOORDRAGTE J1
20.1 R R
Feb 28 Handelsrekening 46 990
Wins-en-verlies AG10 46 990
Oordra van bruto wins vanaf handels-
rekening
Kommissie-inkomste AG3 1 450
Wins-en-verlies AG9 41 120*
Huuruitgawe AG4 12 850
Salarisse en lone AG5 28 460
Oninbare skulde/kredietverliese AG6 260
Skryfbehoeftes AG7 150
Munisipale belasting AG8 850
Afsluiting van bogenoemde rekeninge
teen die wins-en-verliesrekening
* Balanserende syfer
(3) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Wins-en-verlies 10 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Huuruitgawe J1 12 850 Feb 28 Handelsrekening
Salarisse J1 28 460 (Bruto wins) J1 46 990
Oninbare skulde/ Kommissie-
kredietverliese J1 260 inkomste J1 1 450
Skryfbehoeftes J1 150
Munisipale be-
lasting J1 850
Kapitaal
(Wins) J2 5 870
48 440 48 440
SLUITINGSOORDRAGTE J2
20.1 R R
Feb 28 Wins-en-verlies AG10 5 870
Kapitaal AG1 5 870
Oordrag van wins na kapitaal
Kapitaal AG1 5 000
Onttrekkings AG2 5 000
Om onttrekkings af te sluit
(4) R159 600
(5) R160 470 (= R159 600 + R5 870 7 R5 000)
(6) R870 (= R5 870 7 R5 000) asook (= R160 470 ± R159 600)
163 ACN101M/1
8.9.7 Hersieningsoefening 7
Die wins-en-verliesrekening van H Hilton toon op 28 Februarie 20.2 'n netto wins van R23 192.
Onderstaande rekeninge met saldo's verskyn in die grootboek op die dag:
R
Kapitaal 88 000
Diverse krediteure 5 080
Diverse debiteure 3 748
Voorraad 12 060
Bank (Dt) 5 316
Kleinkas 200
Onttrekkings 4 430
Lening by XY Bank 1 550
Meubels teen kosprys 10 400
Grond en geboue teen kosprys 81 668
Gevra
(1) Stel die staat van veranderings in ekwiteit van H Hilton vir die tydperk geeÈ indig
28 Februarie 20.2 op.
(2) Gee 'n opsomming van die finansieÈ le stand van H Hilton se sakeonderneming op
28 Februarie 20.2 soos in die balansstaat getoon.
LW: Geen aantekeninge is nodig nie.
Oplossing: Hersieningsoefening 7
H HILTON
(1) STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG
28 FEBRUARIE 20.2
Kapitaal
R
Saldo op 1 Maart 20.1 88 000
Wins vir die periode 23 192
Onttrekkings (4 430)
Saldo op 28 Februarie 20.2 106 762
164ACN101M/1
H HILTON
(2) BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.2
BATES RNiebedryfsbates 92 068Eiendom, aanleg en toerusting R(81 668 + 10 400) 92 068Bedryfsbates 21 324Voorraad 12 060Handelsdebiteure 3 748Kontant en kontantekwivalente R(5 316 + 200)* 5 516Totale bates 113 392EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDETotale ekwiteit 106 762Kapitaal 106 762Niebedryfslaste 1 550Langtermynlenings 1 550Bedryfslaste 5 080Handels- en ander krediteure 5 080Totale ekwiteit en aanspreeklikheid 113 392
*Bank R5 316 + kleinkas R200
8.9.8 Hersieningsoefening 8
Gebruik die inligting in die proefbalans van Ntini's Store en stel die volgende op:
(1) Inkomstestaat(2) Staat van veranderings in ekwiteit(3) Balansstaat(4) Aantekeninge tot die finansieÈ le state
PROEFBALANS SOOS OP 31 DESEMBER 20.4
Debiet Krediet
R RGrond en geboue teen kosprys 40 000Voertuie teen kosprys 30 800Toerusting teen kosprys 20 000Onttrekkings 3 600Debiteure 78 000Krediteure 77 000Voorraad 1/1/20.4 22 080Kontant voorhande 1 440Kontantverkope 46 840Huurinkomste 280Vereffeningskorting ontvang 440Vereffeningskorting toegestaan 1 152Aankope 58 368Vrag op verkope 1 932Advertensies 1 176Kapitaal 95 284Kredietverkope 67 200Bank 6 840Salarisse 15 020Vrag op aankope 4 356Verkoopterugsendings 600Aankoopterugsendings 1 120Invoerbelasting 2 800
288 164 288 164
Eindvoorraad op 31 Desember 20.4, beloop R15 484.
165 ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening 8
NTINI'S STORE
(1) INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.4
Aantekening R
Inkomste R(46 840 + 67 200 ± 600 ± 1 152) 2 112 288
Koste van verkope (70 560)
Voorraad (1 Januarie 20.4) 22 080
Netto aankope (R58 368 7 R1 120 ± 440) 56 808
Vraggeld op aankope 4 356
Invoerregte 2 800
86 044
Voorraad (31 Desember 20.4) (15 484)
Bruto wins 41 728
Ander inkomste
Huurinkomste 280
42 008
Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes (18 128)
Vraggeld op verkope 1 932
Reklame 1 176
Salarisse 15 020
Wins vir die periode 23 880
NTINI'S STORE
(2) STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG
31 DESEMBER 20.4
Kapitaal
R
Saldo op 1 Januarie 20.4 95 284
Wins vir die periode 23 880
Onttrekkings (3 600)
Saldo 31 Desember 20.4 115 564
166ACN101M/1
NTINI'S STORE
(3) BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.4
BATES Aantekening R
Niebedryfsbates 90 800
Eiendom, aanleg en toerusting 3 90 800
Bedryfsbates 101 764
Voorraad 15 484
Handelsdebiteure 78 000
Kontant en kontantekwivalente R(6 840 + 1 490) 8 280
Totale bates 192 564
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 115 564
Kapitaal 115 564
Bedryfslaste 77 000
Handels- en ander krediteure 77 000
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 192 564
NTINI'S STORE
(4) AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.1
1 Rekeningkundige beleid:
Die finansieÈ le jaarstate is volgens die historiese kostebasis voorberei en voldoen aan
algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk.
2 Inkomste verteenwoordig netto verkope aan klieÈnte.
3
Eiendom, aanleg en Grond en Toerusting Voertuie Totaal
toerusting geboue
R R R R
Drabedrag:
Begin van die jaar 40 000 20 000 30 800 90 800
Kosprys 40 000 20 000 30 800 90 800
Opgelope waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð) (Ð)
Waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð) (Ð)
Drabedrag:
Einde van die jaar 40 000 20 000 30 800 90 800
Kosprys 40 000 20 000 30 800 90 800
Opgelope waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð) (Ð)
Geen waardevermindering is gedurende die jaar afgeskryf nie.
167 ACN101M/1
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. die bruto wins te bereken?
. die netto wins te bereken?
. transaksies volgens die deurlopende voorraadstelsel te boekstaaf?
. transaksies volgens die periodieke voorraadstelsel te boekstaaf?
. sluitingsjoernaalinskrywings na die handelsrekening en die wins-en-verliesrekening
oor te boek?
. die inkomstestaat op te stel?
. die staat van veranderings in ekwiteit op te stel?
. die balansstaat op te stel?
. die aantekeninge tot die finansieÈ le state op te stel?
. toepaslike persentasies vir beoordelingsdoeleindes te bereken?
168ACN101M/1
ONDERWERP C
DIE REKENINGKUNDIGEVERANTWOORDING VANBEDRYFSBATES ENNIEBEDRYFSBATES
Leeruitkoms
Die leerder behoort in staat te wees om beheer uit te oefen oor, transaksies te boekstaaf,die nodige berekeninge (waar toepaslik) te doen vir die waardering en aansuiweringrakende bedryfsbates en niebedryfsbates.
169 ACN101M/1
INHOUD
Studie eenheid Bladsy
9 KONTANT EN KONTANTEKWIVALENTE 171
10 HANDELSDEBITEURE 193
11 VOORRAAD 224
12 EIENDOM, AANLEG EN TOERUSTING 235
13 ANDER NIEBEDRYFSBATES 264
170ACN101M/1
Studie-eenheid
9Kontant en kontantekwivalente
Leeruitkoms
Studente behoort te weet hoe om met alle transaksies verbonde aan kontant enkontantekwivalente te handel, afgesien van kontantontvangste en kontantbetalings.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 172
9.1 Die aard van kontant en kontantekwivalente 172
9.2 Interne beheer oor kontant 172
9.3 Rekonsiliasie van die bankstaatsaldo met die bankrekeningsaldo 173
9.3.1 Inleiding 173
9.3.2 Waarom 'n bankrekonsiliasie nodig is 173
9.3.3 Werkswyse wat in die rekonsiliasieproses gevolg word 174
9.4 Die kleinkasjoernaal 180
9.5 Hersieningsoefeninge en oplossings 182
9.5.1 Hersieningsoefening 1 182
9.5.2 Hersieningsoefening 2 185
9.5.3 Hersieningsoefening 3 187
9.5.4 Hersieningsoefening 4 189
9.5.5 Hersieningsoefening 5 191
Selfbeoordeling 192
171 ACN101M/1
SLEUTELBEGRIPPE
. Uitstaande tjek . Gekeerde/gekanselleerde tjek
. Deposito . Bankrekonsiliasiestaat
. Bankkoste . Saldo volgens bankrekening
. Rente op oortrekking . Saldo volgens die bankstaat
. Direkte deposito . Kleinkasvoorskot
. Gedishonoreerde tjek . Voorskotstelsel
. Verouderde tjek . Kleinkasjoernaal
9.1 Die aard van kontant en kontantekwivalente
Kontant in rekeningkunde sluit nie net munte en note in nie, maar ook posorders, tjeks en
kredietkaarttransaksies. Omdat geld die primeà re ruilmiddel is, is die uiteinde van elke
transaksie o f 'n invloei o f 'n uitvloei van geld vir 'n entiteit. Kontantekwivalente sluit
spaarrekeninge en enige belegging wat binne die volgende 12 maande in kontant omskep
kan word, in. Dit kwalifiseer kontant en kontantekwivalente as bedryfsbates.
Bestudeer paragrawe 9.1 en 9.2 van die voorgeskrewe boek.
GOUE REEÈ L
Kontant moet versigtig hanteer word omdat 'n gebrek aan kontant tot die ondergang van 'nentiteit kan lei wat gepaardgaan met verlies aan werksgeleenthede en baie anderprobleme.
9.2 Interne beheer oor kontant
Bestudeer paragraaf 9.3 van die voorgeskrewe boek.
Omdat kontant so 'n noodsaaklikheid vir oorlewing is, is interne beheer oor kontant baie
belangrik vir 'n besigheid. Die volgende is metodes wat in 'n besigheid gebruik kan word om
beheer oor kontant uit te oefen:
. Werknemers se pligte behoort so te wees dat 'n fout wat deur een werknemer begaan word,
deur 'n ander werknemer in die normale uitvoering van sy pligte openbaar sal word. Ten
minste twee werknemers sal moet saamwerk om kontant te verduister.
. Kontantontvangste moet so aangeteken word dat die werklike kontant ontvang teen 'n
onafhanklike daaglikse staat gemeet kan word.
. Kontant ontvang moet daagliks gebank word.
. Alle betalings behalwe kleinkasbetalings (kyk paragraaf 9.4) behoort per tjek gedoen te
word.
. Die bankstaat moet met die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal vergelyk
word.
. Die bankstaatsaldo moet met die bankrekeningsaldo gerekonsilieer word.
172ACN101M/1
9.3 Rekonsiliasie van die bankstaatsaldo met die
bankrekeningsaldo
9.3.1 Inleiding
Vir veiligheidsdoeleindes word geld by 'n bank gedeponeer. Alhoewel 'n bank 'n finansieÈ le
instelling is, word dit soos 'n besigheid bestuur. Elke entiteit wat hulle geld aan die bank
toevertrou, is 'n krediteur van die bank. Mense en besighede kan ook geld by 'n bank leen en
sal dan debiteure van die bank wees.
Bestudeer paragraaf 9.4 van die voorgeskrewe boek.
Die bank reik een keer per maand, of so dikwels as wat die besigheid dit aanvra, 'n staat uit
waarin 'n uiteensetting gegee word van die bank se transaksies met die besigheid.
Die volgende sal op 'n bankstaat getoon word:
. die openingsaldo (begin van die maand)
. deposito's gedurende die maand gekrediteer
. tjeks gedurende die maand uitbetaal (gedebiteer)
. bankkoste vir die maand
. rente gehef op 'n oortrokke (debiet-) saldo of betaal op 'n gunstige (krediet-) saldo
. debietorders en aftrekorders vir die maand
. gedishonoreerde tjeks vir die maand (tjeks gedeponeer, maar nie deur die trekker se bank
betaal nie)
. regstelling van foute deur die bank gedurende die vorige maand begaan
9.3.2 Waarom 'n bankrekonsiliasie nodig is
'n Mens sou verwag dat, omdat die bank en die besigheid rekord hou van dieselfde
transaksies, die saldo van die bankstaat en die bankrekening in die boeke van die besigheid
dieselfde moet wees.
Bestudeer paragraaf 9.5.1 van die voorgeskrewe boek.
Om seker te maak dat die bankrekening in die boeke van die besigheid met die bankstaat
ooreenstem, word 'n bankrekonsiliasie opgestel. Dit beteken dat die saldo van die
bankrekening in die boeke van die besigheid gerekonsilieer word met die saldo op sy
bankstaat.
Die rekonsiliasieproses vind in twee stappe plaas: eerstens word die onderneming se boeke
bygewerk om die transaksies wat slegs deur die bankstaat weerspieeÈ l word, in berekening te
bring; en tweedens word daardie transaksies waaraan die bank aandag moet gee in die
bankrekonsiliasiestaat geboekstaaf.
Die bankrekonsiliasiestaat kan beskou word as 'n uitbreiding van die bankstaat. 'n Uitstaande
item wat op die bankstaat gekrediteer sal word, moet op die bankrekonsiliasiestaat gekrediteer
word en andersom.
173 ACN101M/1
ONTHOU
. 'n Gunstige bankrekeningsaldo is aan die debietkant van die bankrekening en dus ook van
die bankrekonsiliasiestaat.
. 'n Ongunstige of oortrokke bankrekeningsaldo is aan die kredietkant van die bankrekening
en dus ook van die bankrekonsiliasiestaat.
. 'n Gunstige bankstaatsaldo is aan die kredietkant van die bankstaat en dus ook aan die
kredietkant van die bankrekonsiliasiestaat.
. 'n Ongunstige of oortrokke bankstaatsaldo (aangedui as OD, DT of DR) is aan die
debietkant van die bankstaat en dus ook aan die debietkant van die bankrekonsiliasie-
staat.
9.3.3 Werkswyse wat in die rekonsiliasieproses gevolg word
. Die bankstaat vir die huidige maand moet eers met die bankrekonsiliasiestaat van die
vorige maand vergelyk word om vas te stel of die uitstaande items en regstellings deur die
bank gedoen is. Onthou om items aan die debietkant van die bankrekonsiliasiestaat met die
debietkant van die bankstaat te vergelyk en kredietinskrywings op die bankrekonsiliasie-
staat met kredietinskrywings op die bankstaat te vergelyk.
. Vergelyk die bedrae in die kontantontvangstejoernaal van die huidige maand met die
inskrywings aan die kredietkant van die bankstaat.
. Vergelyk die bedrae in die kontantbetalingsjoernaal van die huidige maand met inskrywings
aan die debietkant van die bankstaat.
Die verskil tussen die bankstaat, die vorige maand se bankrekonsiliasiestaat en die
kontantjoernale sal dan soos in die voorgeskrewe boek reggestel word.
Bestudeer paragrawe 9.5.2 tot 9.5.4 van die voorgeskrewe boek.
GOUE REEÈ L
Transaksies of regstellings waarop die besigheid moet reageer, moet in die twee
kontantjoernale van die besigheid geboekstaaf word, byvoorbeeld bankkoste, rente,
debiet-/aftrekorders, foute in die besigheid se boeke, verouderde tjeks, ens.
GOUE REEÈ L
Transaksies of regstellings waarop die bank moet (of sal) reageer, moet in die
bankrekonsialiasie aangeteken word, byvoorbeeld deposito's nog nie gekrediteer nie,
uitstaande tjeks en foute deur die bank gemaak wat reggestel moet word.
Oefening 9.1
Die bankrekonsiliasiestaat vir Junie 20.0 en die KOJ, die KBJ, die bankrekening en die
bankstaat vir Benson Handelaars vir Julie 20.0 toon die volgende:
LW: Die merkies (V) dui aan dat daardie inskrywings wat in die boeke van die besigheid
verskyn (d.w.s. die bankrekonsiliasiestaat op 30 Junie 20.0 en die twee
kontantjoernale vir Julie 20.0) ook op die bankstaat vir Julie 20.0 verskyn. Hulle
vereis geen verdere aandag nie. U behoort dit ook self na te gaan.
174ACN101M/1
BENSON HANDELAARS
BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 30 JUNIE 20.0
Debiet Krediet
R R
Gunstige saldo per bankstaat 11 350
Deposito nog nie gekrediteer nie (gedeponeer op 1/7/20.0) V 2 000
Tjeks nog nie vir betaling aangebied nie:
No 11 Ð gedateer 23/6/20.0 (Skenking)* *200
No 13 Ð gedateer 30/6/20.0 (ABC Winkels) V 350
Gunstige saldo per bankrekening 12 800
13 350 13 350
* Tjek no 11 is nie gedurende Julie 20.0 vir betaling aangebied nie en moet op die Julie 20.0-bankrekonsiliasiestaat
nog as uitstaande getoon word.
BENSON HANDELAARS
KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð JULIE 20.0 (SLEGS BANKKOLOM) KOJ7
Dok no Datum Besonderhede Bank
R
15 Kontantverkope 6 700 V
25 Kontantverkope 3 300 V
30 Kontantverkope 1 800
Huurinkomste 850
Rente-inkomste 80
12 730
B 15
Bedrae in kursief is bedrae wat nog nie in die KOJ aangeteken is nie, maar wat in die bankstaat
voorkom. Dit bring die KOJ op datum.
BENSON HANDELAARS
KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð JULIE 20.0 (SLEGS BANKKOLOM) KOJ7
Dok no Datum Besonderhede Bank
R
14 5 Munisipaliteit 900 V
15 7 John's Groothandelaars 2 500 V
16 9 ABC Winkels 1 200 V
Ð 14 S Swan (V/T-tjek)* 200 V
17 15 Kontant (Lone) 450 V
18 30 Telkom 180
19 Kontant (Lone) 450 V
P Saxo (V/T-tjek)* 300
Versekering 500
Bankkoste 43
6 723
B 15
Bedrae in kursief is bedrae wat nog nie in die KBJ aangeteken is nie, maar wat in die bankstaat
voorkom. Dit bring die KBJ op datum.
175 ACN101M/1
* Die rekeninge van S Swan en P Saxo moet met onderskeidelik R200 en R300 gedebiteer
word. Indien daar enige korting met die ontvangs van die geld toegestaan is, moet die korting
via die algemene joernaal gekanselleer word. Die rekeninge van S Swan en P Saxo sal
gedebiteer word en korting toegestaan, gekrediteer word.
REAL BANK BEPERK
Real Bank Beperk
Geregistreerde Bank
Reg no 93/2571
BTW-Reg no: 2600101432
Tel: (012) 555±5555
Faks: (012) 555±5556
BENSON HANDELAARS
Posbus 12345
PRETORIA
0001
Rekeningnommer 01/200/998/9 Staatnommer 3
Julie 20.0
Besonderhede Tjek No Diens- Datum Debiet Krediet Saldo
gelde
R R R R
Saldo a/b 01:07 11 350
Deposito 01:07 2 000 V 13 350
Tjek 13 1,20 02.07 350 V 13 000
Onbetaalde tjek:
S Swan 1,00 07:07 200 V 12 800
Tjek 15 3,50 09:07 2 500 V 10 300
Deposito 7,00 15:07 6 700 V 17 000
Tjek 14 1,50 15:07 900 V 16 100
Tjek 17 1,20 15:07 450 V 15 650
Tjek 16 1,20 20:07 1 200 V 14 450
Deposito 3,10 25:07 3 300 V 17 750
Onbetaalde tjek:
P Saxo 1,60 30:07 300 17 450
Rente 30:07 80 17 530
Deposito: R Charles 30:07 850 18 380
Tjek 19 1,20 30:07 450 V 17 930
XYZ Versekerings-
maatskappy 0,50 30:07 500 17 430
Depositoboek 20 17 410
Diensgeld: Julie 23 17 387
Die onafgemerkte debietinskrywings is in die kontantbetalingsjoernaal aangeteken voordat die
joernaal vir Julie 20.0 afgesluit is. Die onafgemerkte kredietinskrywings is in die kontantont-
vangstejoernaal aangeteken voordat die joernaal vir Julie 20.0 afgesluit is.
BYKOMENDE INLIGTING
(a) S Swan en P Saxo is debiteure van die onderneming
(b) Die deposit op 30/07/20.0 is ten opsigte van huurgeld ontvang.
176ACN101M/1
Oplossing: Oefening 9.1
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Bank B15 Kt
20.0 R 20.0 R
Jul 1 Saldo a/b 12 800 Jul 31 Betalings KBJ 7 6 723
31 Ontvangstes KOJ 7 12 730 Saldo o/d 18 807
25 530 25 530
Aug 1 Saldo a/b 18 807
BENSON HANDELAARS
BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 30 JULIE 20.0
Debiet Krediet
R R
Gunstige saldo per bankstaat 17 387
Deposito nog nie gekrediteer nie (gedeponeer 1/8/20.0) 1 800
Tjeks nog nie vir betaling aangebied nie:
no 11 Ð gedateer 23/6/20.0 (Skenking) 200
no 18 Ð gedateer 30/7/20.0 (Telkom) 180
Gunstige saldo per bankrekening 18 807
19 187 19 187
Oefening 9.2
Die volgende inligting het betrekking op Cool Cat Carter Traders:
(a) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 31 MEI 20.9
Dt Kt
R R
Debietsaldo volgens bankstaat 460
Tjeks nog nie vir betaling aangebied nie:
nr 404 Ð gedateer 20/12/20.8 (L Lombard) 50
nr 447 Ð gedateer 25/5/20.9 (M Mitsi) 25
Deposito nog nie gekrediteer nie 115 V
Foutiewe inskrywing deur die bank 20 V
Kredietsaldo volgens bankrekening 400
535 535
(b)
Dt Bank Kt
20.9 R
Jun 1 Saldo a/b 400
177 ACN101M/1
(c) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL (SLEGS BANKKOLOM) Ð JUNIE 20.9 KOJ6
Datum Besonderhede Fol Bedrag
R
2 Verkope 300 V
5 Verkope 150 V
10 L Long 150 V
19 J Dlamini 200 V
25 Verkope 240 V
28 Verkope 70
1 110
(d) KONTANTBETALINGSJOERNAAL (SLEGS BANKKOLOM) Ð JUNIE 20.9 KBJ6
Tjek-
nommer Datum Besonderhede Fol Bedrag
R
450 3 B Nkura 40V
451 8 R Swart 160V
452 17 GEM Builders 300
453 18 K Kum & Kie 170
454 27 S Soul 200V
870
(e) BANKSTAAT Ð JUNIE 20.9
Tjeks,Datum Besonderhedeens
Deposito's Saldo
R R R
1 Saldo 460 Dt
4 Deposito 300 V 160 Dt
6 Deposito 150 V 10 Dt
10 Deposito 150 V 140 Kt
12 Tjek 451 160 V 20 Dt
15 Deposito: ontvangwissels 90 70 Kt
20 Tjek 453 116 46 Dt
Tjek ``V/T'' (L Long) 150 196 Dt
26 Deposito 240 V 44 Kt
28 Tjek 454 200 V 156 Dt
Aftrekorder Ð versekering 50 206 Dt
Deposito Ð T Nkwe 40 166 Dt
Deposito 115 V 51 Dt
Fout reggestel 20 V 31 Dt
29 Bankrente 20 51 Dt
Diensgelde 10 61 Dt
Tjek 450 40 V 101 Dt
30 Deposito 200 V 99 Kt
178ACN101M/1
(f) BYKOMENDE INLIGTING
. Volgens die inskrywings op tjeknommer 453 is R170 aan K Kum & Kie betaal.
Gevra
(1) Voltooi die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal van Cool Cat Carter
Traders vir Junie 20.9.
(2) Toon die bankrekening in die algemene grootboek van Cool Cat Carter Traders,
behoorlik gebalanseer op 30 Junie 20.9.
(3) Stel die bankrekonsiliasiestaat van Cool Cat Carter Traders soos op 30 Junie 20.9
op. Begin met die saldo volgens die bankstaat.
Oplossing: Oefening 9.2
COOL CAT CARTER TRADERS
(1) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL (SLEGS BANKKOLOM) Ð JUNIE 20.9 KOJ6
Datum Besonderhede Fol Bedrag
R
2 Verkope 300 V
5 Verkope 150 V
10 L Long 150 V
19 J Dlamini 200 V
25 Verkope 240 V
28 Verkope 70
30 L Lombard/Krediteurekontrole 50
Ontvangwissels 90
T Nkwe 40
1 290
KONTANTBETALINGSJOERNAAL (SLEGS BANKKOLOM) Ð JUNIE 20.9 KBJ6
Tjek-
nommer
Datum Besonderhede Fol Bedrag
R
450 3 B Nkuna 40 V
451 8 R Swart 160 V
452 17 GEM Builders 300
453 18 K Kum & Kie 170
454 27 S Soul 200 V
30 L Long/Debiteurekontrole 150
Versekering 50
Rente-uitgawe 20
Bankkoste 10
1 100
179 ACN101M/1
(2) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Bank Kt
20.9 R 20.9 R
Jun 30 Ontvangstes KOJ6 1 290 Jun 1 Saldo a/b 400
Saldo o/d 210 30 Betalings KBJ6 1 100
1 500 1 500
20.9
Jul 1 Saldo a/b 210
(3) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 30 JUNIE 20.9
Dt Kt
R R
Kredietsaldo volgens bankstaat 99
Deposito nog nie deur die bank gekrediteer nie 70
Tjeks nog nie vir betaling aangebied nie:
nr 447 Ð 25/5/20.9 (M Mitsi) 25
nr 452 Ð 17/6/20.9 (GEM Builders) 300
Bankfout Ð tjeknr 453 (R170±R116) 54
Kredietsaldo volgens bankrekening 210
379 379
KOMMENTAAR
. L Lombard se tjek is uitstaande vir meer as ses maande.
. Tjeknommer 453, uitgereik aan K Kum en Kie, vir R170 is korrek in die kontant-
betalingsjoernaal aangeteken. Die bank het die bankstaat met slegs R116 gedebiteer.
'n Fout wat deur die bank begaan is, moet in die bankrekonsiliasiestaat getoon word.
Gedurende Julie 20.9 sal die bank die fout in die bankstaat regstel. Die R54-regstelling
sal dan teen die R54 in die bankrekonsiliasiestaat vir Junie 20.9 afgemerk word.
9.4 Die kleinkasjoernaalVir beheerdoeleindes word alle betalings in 'n onderneming per tjek gedoen.
Daar is egter kleiner bedrae wat daagliks in kontant betaal moet word, byvoorbeeld vir seeÈ ls,
vraggeld, daglone, ens., waarvoor betalings per tjek te duur is.
Ondernemings wissel gewoonlik 'n tjek om voorsiening te maak vir 'n kleinkasvoorskot om vir
hierdie soort uitgawes te betaal.
Items wat uit die kleinkas gekoop word, word in die kleinkasjoernaal aangeteken, wat deel is
van die kontantrekords maar los staan van die kontantbetalingsjoernaal. Inskrywings geskied
vanaf kleinkasbewyse wat deur verantwoordelike beamptes van die onderneming gemagtig
word.
Die sogenaamde voorskotstelsel is verkieslik vir beheer oor 'n kleinkas. Die kleinkaskassier
word van 'n kleinkasvoorskot van byvoorbeeld R100 voorsien. Gedurende die maand word
betalings gedoen en wanneer nodig, word 'n tjek uitgereik om die kleinkasvoorskot weer tot
R100 aan te vul.
Bestudeer paragrawe 9.6 tot 9.9 van die voorgeskrewe boek.
180ACN101M/1
Oefening 9.3
Boeke van Dickson Handelaars Ð Junie 20.9.
Tjeknommer 727 vir R300 kontant word uitgereik as kleinkasvoorskot op 1 Junie.
KLEINKASBETALINGS Ð JUNIE 20.9
Datum Besonderhede Kleinkasbewys Bedrag
R
4 Skryfbehoeftes 001 25,20
8 SeeÈ ls 002 18,10
12 Skoonmakerslone 003 60,00
17 Pro-ad advertensieplakkaat 004 26,50
19 Skoonmakerslone 005 60,00
21 SeeÈ ls 006 8,50
23 Papier 007 21,95
26 Skoonmakerslone 008 60,00
27 Taxi-geld vir bode 009 10,00
Tjeknommer 795 (kontant) word op 30 Junie 20.9 uitgereik, om die kleinkasvoorskot weer tot
R300 te herstel.
Gevra
(1) Stel 'n kleinkasjoernaal vir Junie 20.9 op met die volgende betalingsontledings-
kolomme: totaal, lone, posgeld, skryfbehoeftes en diverse.
(2) Boek oor na die kleinkaskontrolerekening in die algemene grootboek en balanseer
hierdie rekening.
181 ACN101M/1
Oplossing: Oefening 9.3
DICKSON HANDELAARS
(1) KLEINKASJOERNAAL Ð JUNIE 20.9 KKJ1
Ontvangste Betalings
Da-tum Fol Totaal
Da-tum
Besonder-hede
Kleinkas-bewys Fol Totaal Lone Posgeld
Skryfbe-hoeftes
Diverse
Bedrag Fol Besonder-hede
20.9 R 20.9 R R R R RJun 1 KBJ8 300,00 4 Skryfbehoeftes 001 25,20 25,20
30 KBJ8 290,25 8 SeeÈ ls 002 18,10 18,1012 Lone 003 60,00 60,0017 Pro-ad 004 26,50 26,50 Advertensies19 Lone 005 60,00 60,0021 SeeÈ ls 006 8,50 8,5023 Papier 007 21,95 21,9526 Lone 008 60,00 60,0027 Bode 009 10,00 10,00 Vervoerkoste
290,25 180,00 26,60 47,15 36,5030 Saldo o/d 300,00 300,00
590,25 590,25 180,00 26.60 47,15 336,50
20.9Jul 1 Saldo
a/b 300,00
(2) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Kleinkaskontrole Kt
20.9 R 20.9 R
Jun 1 Bank KBJ8 300,00 Jun 30 Kleinkasbetalings KKJ1 290,25
30 Bank KBJ8 290,25 Saldo o/d 300,00
590,25 590,25
20.9
Jul 1 Saldo a/b 300,00
9.5 Hersieningsoefeninge en oplossings
9.5.1 Hersieningsoefening 1
Die volgende inligting vir Januarie 20.9 het betrekking op Monday Handel:
(a) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.8
Dt Kt
R R
Debietsaldo volgens bankstaat 2 300
Deposito nog nie gekrediteer nie 2 100
Tjeks nog nie vir betaling aangebied nie:
no 846 Ð gedateer 18/12/20.8 (B Small) 400
no 849 Ð gedateer 21/12/20.8 (L Langa) 300
Kredietsaldo volgens bankrekening 900
3 000 3 000
182ACN101M/1
(b) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð JANUARIE 20.9 (UITTREKSEL) KOJ8
Datum Besonderhede Bedrag Bank
R R
1 Verkope 1 250
S Singh 300 1 550
5 Verkope 1 500
Huurinkomste 500 2 000
18 B Small (tjek 846 gekanselleer Ð
tjek 856 uitgereik) 400
19 Verkope 2 000
M Nkosi 400 2 400
25 Verkope 3 000 3 000
30 R Amer 400
Verkope 1 200 1 600
10 950
(c) KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð JANUARIE 20.9 (UITTREKSEL) KBJ8
Tjek-
nommer
Da-
tum
Besonderhede Bedrag Bank
R R
851 3 Aankope 1 500
852 S Sono 100
853 6 Munisipaliteit 150
Water en elektrisiteit 100
Eiendomsbelasting 50
854 10 Aankope 1 300
855 15 Salarisse 2 000
856 18 B Small 400
857 20 H Ebrahim 50
858 Aankope 4 000
859 25 Meubels 2 000
860 30 Kleinkas 100
861 R Seema 600
12 200
183 ACN101M/1
(d) BANKSTAAT Ð JANUARIE 20.9
Tjek- Tjeks, Depo-
Datum Besonderhede nommer ens sito's Saldo
R R R
1 Saldo 2 300 Dt
2 100 200 Dt
2 1 550 1 350 Kt
851 1 500 150 Dt
6 2 000 1 850 Kt
7 853 150 1 700 Kt
11 854 1 300 400 Kt
15 855 2 000 1 600 Dt
20 2 400 800 Kt
21 858 4 000 3 200 Dt
26 3 000 200 Dt
857 50 250 Dt
5 000 4 750 Kt
859 2 000 2 750 Kt
28 Rente 15 2 735 Kt
856 400 2 335 Kt
30 860 100 2 235 Kt
Bankkoste 35 2 200 Kt
Aftrekorder 500 1 700 Kt
(e) BYKOMENDE INLIGTING
. Die aftrekorder van R500 verteenwoordig die jaarlikse voorraadversekeringspremie
betaalbaar aan Pay Versekeringsmaatskappy.
. Die deposito van R5 000 (26 Januarie 20.9) is deur die huurder van 'n kantoor gedoen ten
opsigte van die huur vir Januarie en Februarie 20.9.
Gevra
(1) Voltooi die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal van Monday Handel
vir Januarie 20.9.
(2) Toon die bankrekening in die algemene grootboek van Monday Handel, behoorlik
gebalanseer op 31 Januarie 20.9.
(3) Stel die bankrekonsiliasiestaat van Monday Handel soos op 31 Januarie 20.9 op.
Begin met die saldo volgens die bankstaat.
Oplossing: Hersieningsoefening 1
MONDAY HANDEL
(1) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð JANUARIE 20.9 (UITTREKSEL)
Datum Besonderhede Bank
R
31 Subtotaal 10 950
Huurinkomste 5 000
15 950
184ACN101M/1
KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð JANUARIE 20.9 (UITTREKSEL)
Datum Besonderhede Bank
R
31 Subtotaal 12 200
Rente-uitgawe 15
Bankkoste 35
Versekering 500
12 750
(2) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Bank Kt
20.9 R 20.9 R
Jan 31 Ontvangstes KOJ 15 950 Jan 1 Saldo a/b 900
31 Betalings KBJ 12 750
Saldo o/d 2 300
15 950 15 950
20.9
Feb 1 Saldo a/b 2 300
(3) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 31 JANUARIE 20.9
Debiet Krediet
R R
Kredietsaldo per bankstaat 1 700
Deposito nog nie deur die bank gekrediteer nie 1 600
Tjeks nog nie vir betaling aangebied nie:
no 849 gedateer 27/12/20.8 (L Langa) 300
no 852 gedateer 3/1/20.9 (S Sono) 100
no 861 gedateer 30/1/20.9 (R Seema) 600
Debietsaldo per bankrekening 2 300
3 300 3 300
9.5.2 Hersieningsoefening 2
Die volgende inligting het betrekking op Ontario Handelaars:
(a) Potloodtotale van die kontantjoernale op 31 Desember 20.8: R
. Kontantontvangstejoernaal 25 718
. Kontantbetalingsjoernaal 27 115
(b) Item wat in die bankrekonsiliasiestaat op 30 November 20.8 verskyn het,
maar nie in die bankstaat nie:
. Tjeknommer 632, uitgereik aan L Marino op 15 Junie 20.8. 231
(c) Items wat in die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal verskyn het,
maar nie in die bankstaat nie:
. 'n Deposito wat op 31 Desember 20.8 in die kontantontvangstejoernaal
opgeteken is, maar eers op 3 Januarie 20.9 gebank is 792
185 ACN101M/1
. Tjeknommer 985 op 29 Desember 20.8 aan die munisipaliteit uitgereik
om die water- en elektrisiteitrekening te betaal 2 211
(d) Items wat op die bankstaat verskyn het, maar nie in die kontantjoernale
nie:
. Bankkoste 62
. Rente op bankoortrekking 70
. 'n Aftrekorder vir 'n jaarlikse skenking aan 'n laerskool 220
. 'n ``V/T''-tjek oorspronklik ontvang van debiteur S Scholly 308
. 'n Deposito direk in die bankrekening van Ontario Handelaars deur 'n
huurder, F Flee, inbetaal 1 100
(e) Saldo van die bankrekening in die algemene grootboek op 30 November 20.8
(debiet) 297
(f) Saldo volgens die bankstaat op 31 Desember 20.8 (gunstig) 990
Gevra
(1) Voltooi die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal van Ontario Hande-
laars vir Desember 20.8.
(2) Toon die bankrekening in die algemene grootboek van Ontario Handelaars, behoorlik
gebalanseer op 31 Desember 20.8.
(3) Stel die bankrekonsiliasiestaat van Ontario Handelaars soos op 31 Desember 20.8 op.
Begin met die saldo volgens die bankstaat.
Oplossing: Hersieningsoefening 2
ONTARIO HANDELAARS
(1) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð DESEMBER 20.8 (UITTREKSEL)
Datum Besonderhede Bank
R
31 Subtotaal 25 718
Huurinkomste 1 100
L Marino/Krediteurekontrole 231
27 049
KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð DESEMBER 20.8 (UITTREKSEL)
Datum Besonderhede Bank
R
31 Subtotaal 27 115
Bankkoste 62
Rente op bankoortrekking 70
Skenkings 220
R Scholly/Debiteurekontrole 308
27 775
186ACN101M/1
(2) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Bank Kt
20.8 R 20.8 R
Des 1 Saldo a/b 297 Des 31 Betalings KBJ 27 775
31 Ontvangstes KOJ 27 049
Saldo o/d 429
27 775 27 775
20.9
Jan 1 Saldo a/b 429
(3) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.8
Debiet Krediet
R R
Kredietsaldo per bankstaat 990
Deposito nog nie deur die bank gekrediteer nie 792
Tjek nog nie vir betaling aangebied nie:
no 985 gedateer 29/12/20.8 (Water en elektrisiteit) 2 211
Kredietsaldo per bankrekening 429
2 211 2 211
9.5.3 Hersieningsoefening 3
Die volgende inligting vir September 20.7 het betrekking op Mic Shops:
(a) Potloodtotale van die bankkolom in die kontantjoernale op 30 September 20.7:
R
. Kontantontvangstejoernaal 8 658
. Kontantbetalingsjoernaal 7 932
(b) Kredietsaldo volgens die bankrekening in die algemene grootboek op 31 Augustus 20.7 800
(c) Ongunstige saldo volgens die bankstaat op 30 September 20.7 104
(d) Items wat in die kontantjoernale verskyn, maar nie op die bankstaat nie:
. 'n Deposito op 30 September 20.7 808
. Tjeknommer 2894, uitgereik op 30 September 20.7 om die telefoonrekening te
betaal. 450
(e) Items wat op die bankstaat verskyn, maar nie in die kontantjoernale nie:
. Bankkoste 35
. Rente op bankoortrekking 85
. 'n Direkte deposito gedoen deur P Parsons, 'n debiteur 300
. 'n Tjek, uitgereik deur D Dickensen, teruggestuur deur die bank, gemerk ``V/T''
(onvoldoende fondse) 90
. 'n Deposito bedoel vir 'n ander klieÈnt van die bank 175
(f) 'n Tjeknommer 2867 vir R118, uitgereik aan Pros Beperk ('n krediteur) gedurende die
maand, is as R181 in die kontantbetalingsjoernaal aangeteken. Hierdie fout is ontdek toe
die KBJ met die bankstaat vergelyk is.
187 ACN101M/1
Gevra
(1) Voltooi die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal van Mic Shops vir
September 20.7.
(2) Toon die bankrekening in die algemene grootboek van Mic Shops, behoorlik
gebalanseer op 30 September 20.7.
(3) Stel die bankrekonsiliasiestaat van Mic Shops soos op 30 September 20.7 op. Begin
met die saldo volgens die bankstaat.
Oplossing: Hersieningsoefening 3
MIC SHOPS
(1) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð SEPTEMBER 20.7 (UITTREKSEL)
Datum Besonderhede Bank
R
30 Subtotaal 8 658
P Parsons/Debiteurekontrole 300
Pros Beperk/Krediteurekontrole (regstelling van tjek 2867) 63
9 021
KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð SEPTEMBER 20.7 (UITTREKSEL)
Datum Besonderhede Bank
R
30 Subtotaal 7 932
Bankkoste 35
Rente op bankoortrekking 85
D Dickensen / Debiteurekontrole 90
8 142
(2) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Bank Kt
20.7 R 20.7 R
Sep 30 Ontvangstes KOJ 9 021 Sep 1 Saldo a/b 800
30 Betalings KBJ 8 142
Saldo o/d 79
9 021 9 02120.7
Okt 1 Saldo a/b 79
(3) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 30 SEPTEMBER 20.7
Debiet Krediet
R R
Debietsaldo per bankstaat 104
Deposito nog nie deur die bank gekrediteer nie 808
Tjeks nog nie vir betaling aangebied nie:
no 2894 ± gedateer 30/9/20.7 (Telefoon) 450
Debiteer foutiewe deposito 175
Debietsaldo per bankrekening 79
808 808
188ACN101M/1
9.5.4 Hersieningsoefening 4
BOEKE VAN BUWANG HANDELAARS
(a) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 30 APRIL 20.8
Dt Kt
R R
Kredietsaldo volgens bankstaat 840,60
Krediteer uitstaande deposito 370,00
Debiteer tjeks nog nie vir betaling aangebied nie:
no 420, gedateer 20/11/20.7 (Skenking) 2 000,00
no 691, gedateer 17/1/20.8 (LL Traders) 416,40
no 715, gedateer 28/2/20.8 (R Rex) 638,80
Krediteer regstelling van fout op bankstaat 120,00
Kredietsaldo volgens bankrekening 1 724,60
3 055,20 3 055,20
(b) Die bankstaat vir Mei 20.8 toon die volgende items wat nie in die kontantjoernale verskyn
het nie:
. Regstelling van fout Ð R120
. Deposito gekrediteer Ð R370
. Tjeknommer 691 vir R416,40
. Gedishonoreerde tjek van D Baloyi Ð R150
. Tjeknommer 004 vir R90 uitgereik deur 'n ander klieÈnt van die bank
. Tjekboek Ð R28,50, diensgeld Ð R36,40, rente op oortrekking Ð R19,80
. Aftrekorder vir versekeringspremie Ð R290
. Direkte deposito van R200 deur J Matla vir huur
(c) Die kontantjoernale toon die volgende verskille met die bankstaat:
. Deposito's nog nie deur die bank geboekstaaf nie Ð R1 450,00
. Tjeks nog nie vir betaling aangebied nie:
no 802 gedateer 3/5/20.8 (DR Beperk) Ð R1 964,62
no 803 gedateer 4/5/20.8 (AA Voorsieners) Ð R2 134,20
(d) Tjeknommer 420 is op 20 November 20.7 uitgereik ten gunste van Botmelo Dagsorg as 'n
skenking. Die dagsorgsentrum het intussen gesluit.
(e) Saldo's en potloodtotale aan die einde van Mei 20.8:
. Kontantontvangstejoernaal Ð R11 258,29
. Kontantbetalingsjoernaal Ð R13 428,72
. Bankstaat Ð R977,89 (gunstig)
Gevra
(1) Voltooi die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal van Buwang Hande-
laars vir Mei 20.8.
(2) Toon die bankrekening behoorlik gebalanseer.
(3) Stel die bankrekonsiliasiestaat soos op 31 Mei 20.8 op.
189 ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening 4
BUWANG HANDELAARS
(1) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð MEI 20.8 (UITTREKSEL)
Datum Besonderhede Bank
R
31 Subtotaal 11 258,29
Huurinkomste 200,00
Skenkings (Tjek 420 gekanselleer) 2 000,00
13 458,29
KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð MEI 20.8 (UITTREKSEL)
Datum Besonderhede Bank
R
31 Subtotaal 13 428,72
D Baloyi/Debiteurekontrole 150,00
Bankkoste 64,90
Rente op bankoortrekking 19,80
Versekering 290,00
13 953,42
(2) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Bank Kt
20.8 R 20.8 R
Mei 31 Ontvangstes KOJ 13 458,29 Mei 1 Saldo a/b 1 724,60
Saldo o/d 2 219,73 31 Betalings KBJ 13 953,42
15 678,02 15 678,02
20.8
Jun 1 Saldo a/b 2 219,73
(3) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 31 MEI 20.8
Debiet Krediet
R R
Kredietsaldo per bankstaat 977,89
Deposito nog nie deur die bank gekrediteer nie 1 450,00
Tjeks nog nie aangebied vir betaling nie:
no 715 ± gedateer 28/2/20.8 (R Rex) 638,80
no 802 ± gedateer 3/5/20.8 (DR Beperk) 1 964,62
no 803 ± gedateer 4/5/20.8 (AA Voorsieners) 2 134,20
Krediteer foutiewe tjek op bankstaat 90,00
Kredietsaldo per bankrekening 2 219,73
4 737,62 4 737,62
190ACN101M/1
KOMMENTAAR
. Die openingsaldo van die bankrekening van R1 724,60 word geneem van die gegewe
bankrekonsiliasiestaat (April).
. Tjek 715 is gedurende Mei nog nie aangebied nie en is op 31 Mei 20.8 in die
bankrekonsiliasiestaat aangeteken.
. Tjek 420 is na ses maande nog nie vir betaling aangebied nie. Dit is na die
bankrekening gedebiteer as 'n verouderde tjek.
. Rente op die oortrekking word afsonderlik ingeskryf en is nie by die bankkoste
ingesluit nie.
9.5.5 Hersieningsoefening 5
Boeke van Pitsi Handelaars vir Augustus 20.4.
Kleinkassaldo op 1 Augustus 20.4 Ð R200
KLEINKASBETALINGS Ð AUGUSTUS 20.4
Datum Besonderhede Kleinkasbewys Bedrag
R
4 Skoonmakerslone 072 60
7 PosseeÈ ls 073 15
11 Skoonmakerslone 074 60
14 Skryfbehoeftes 075 35
18 Skoonmakerslone 076 60
19 Tee, koffie & melk 077 40
25 Skoonmakerslone 078 60
27 Eienaar neem R30 vir taxi-geld 079 30
Op 15 Augustus 20.4 en op 31 Augustus 20.4 is kontanttjeks uitgereik om die voorskot van
R200 te herstel.
Gevra
(1) Stel 'n kleinkasjoernaal vir Augustus 20.4 op met die volgende ontledingskolomme vir
betalings: totaal, lone, posgeld, skryfbehoeftes en diverse.
(2) Boek na die kleinkaskontrolerekening in die algemene grootboek oor en balanseer
hierdie rekening.
191 ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening 5
PITSI HANDELAARS
(1) KLEINKASJOERNAAL Ð AUGUSTUS 20.4 KKJ6
Ontvangste Betalings
Da-tum Fol Totaal
Da-tum Besonderhede
Klein-kasbe-wys Fol Totaal Lone Posgeld
Skryfbe-hoeftes
Diverse
Bedrag FolBesonder-
hede
20.4 R 20.4 R R R R R
Aug 1 a/b 200 Aug 4 Skoonmakerslone 072 60 6015 KBJ6 170 7 SeeÈ ls 073 15 1515 KBJ6 190 11 Skoonmakerslone 074 60 60
14 Skryfbehoeftes 075 35 3518 Skoonmakerslone 076 60 6019 Tee, koffie & melk 077 40 40 Verversings25 Skoonmakerslone 078 60 6027 Taxi-geld ± eie-
naar079 30 30 Onttrekkings
360 240 15 35 7031 Saldo o/d 200 200
560 560 240 15 35 270
20.4Sept 1 a/b 200
(2) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Kleinkaskontrole Kt
20.4 R 20.4 R
Aug 1 Saldo a/b 200 Aug 31 Kleinkasbetalings KKJ6 360
15 Bank KBJ6 170 Saldo o/d 200
31 Bank KBJ6 190
560 560
20.4
Sept 1 Saldo a/b 200
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. die aard en belangrikheid van kontant te beskryf?
. te beskryf hoe beheer oor kontant uitgeoefen word?
. die bankstaatsaldo met die bankrekeningsaldo te rekonsilieer?
. 'n kleinkasjoernaal op te stel?
192ACN101M/1
Studie-eenheid
10Handelsdebiteure
Leeruitkoms
Studente behoort te weet hoe alle sake met debiteure in die boeke van 'n entiteit hanteermoet word.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 194
10.1 Inleiding 194
10.2 Vereffeningskorting toegestaan 194
10.3 Rente gehef 196
10.4 Oninbare skulde/kredietverliese 196
10.4.1 Afskrywing van oninbare skulde/kredietverliese 196
10.4.2 Toelaag vir kredietverliese/Voorsiening vir twyfelagtige skulde 197
10.4.3 Vermeerdering van toelaag vir kredietverliese 199
10.4.4 Vermindering van toelaag vir kredietverliese 201
10.4.5 Afskrywing van oninbare skulde/kredietverliese wanneer 'n
toelaag vir kredietverliese bestaan 202
10.4.6 Verhaling van oninbare skulde/kredietverliese reeds afgeskryf 205
10.4.7 BTW, oninbare skulde/kredietverliese en oninbare skulde/
kredietverliese verhaal 205
10.5 Ontvangwissels 206
10.5.1 Boekstawing van ontvangwissels 206
10.5.2 Betaling van 'n wissel op die vervaldatum 207
10.5.3 Verdiskontering van 'n wissel 208
10.5.4 Dishonorering van 'n wissel 209
193 ACN101M/1
10.6 Aanbieding in die balansstaat 210
10.7 Debiteurekontrolerekening 210
10.8 Hersieningsoefeninge en oplossings 216
10.8.1 Hersieningsoefening 1 216
10.8.2 Hersieningsoefening 2 217
10.8.3 Hersieningsoefening 3 218
10.8.4 Hersieningsoefening 4 220
Selfbeoordeling 223
SLEUTELBEGRIPPE
. Krediettransaksie
. Handelsdebiteure
. Krediettermyn
. Korting toegestaan
. Oninbare skulde/kredietverliese
. Bedryfsbates
. Toelaag vir kredietverliese
. Ontvangwissels
. Debiteurekontrole
10.1 Inleiding
Verkope sonder betaling deur die koper op die dag van die verkope staan as 'n
krediettransaksie bekend. Die persoon of onderneming wat geld aan 'n onderneming skuld
as gevolg van kredietverkope, staan by die onderneming as 'n handelsdebiteur bekend. 'n
Debiteur aanvaar verantwoordelikheid vir die betaling van die skuld binne 'n bepaalde tydperk.
Die tydperk staan bekend as 'n krediettermyn en word vooraf bepaal volgens die kredietbeleid
van die onderneming wat die verkope doen. Omdat sommige debiteure nie hulle rekeninge
betaal nie, skep baie ondernemings 'n toelaag vir kredietverliese.
In hierdie studie-eenheid sal ons konsentreer op hoe debiteure aangemoedig word om hulle
rekeninge betyds te betaal. Ons sal ook aandag skenk aan die afskrywing van oninbare
skulde/kredietverliese, die skepping en aansuiwering van 'n toelaag vir kredietverliese en hoe
ontvangwissels in die finansieÈ le state getoon word.
Bestudeer paragrawe 10.1 en 10.2 van die voorgeskrewe boek.
10.2 Vereffeningskorting toegestaan
Korting word dikwels aan debiteure gebied om hulle aan te moedig om hul skulde voor die
verstryking van die bepaalde krediettermyn te vereffen. Die krediettermyn word op die
kredietfaktuur getoon, byvoorbeeld 30 dae vanaf die verkoopdatum.
Bestudeer paragraaf 10.3 van die voorgeskrewe boek.
194ACN101M/1
Oefening 10.1
'n KlieÈnt het op 1 Maart 20.0 goedere ter waarde van R550 op krediet gekoop.
Die klieÈnt het een maand (die krediettermyn) om die skuld te vereffen. Indien die klieÈnt die
rekening voor 31 Maart 20.0 vereffen, sal 'n vereffeningskorting van 2% toegestaan word, wat
beteken dat die bedrag van R539 betaalbaar is. Dit word soos volg bereken:
R550 7 R(550 6 2100 )
= R(550 7 11)
= R539
Indien BTW teen 10% (geneem teen 10% om berekenings te vereenvoudig) ingesluit is in die
R550, sal die BTW wat namens die SA Inkomstediens (SAID) (op die datum van verkope
geboekstaaf) ingesamel is, R50 bedra en in die BTW Uitsetrekening geboekstaaf word.
Die verkoopprys wat in die verkooprekening in die algemene grootboek aangeteken is, bedra
R500. Die feit dat vereffeningskorting toegestaan is, beõÈnvloed nie die oorspronklike
verkoopprys wat in die algemene grootboek aangeteken is nie.
Die korting sal egter die BTW beõÈnvloed. Alhoewel die debiteur die goedere vir R550
aangekoop het, is die werklike inkomste vir die besigheid R500. Indien 2% korting toegestaan
word op die R500, is die inkomste vir die onderneming R490. BTW (bereken teen 10%) op
R490 is R49. Die oorspronklike BTW van R50 is dus te veel en moet met R1 verminder word,
oftewel 2% 6 R50. Hierdie aansuiwerings word in die BTW Insetrekening geboekstaaf en
NIE in die BTW Uitset rekening nie. Die rede hiervoor is dat die netto verkope (verkope min
verkoopterugsendings) vermenigvuldig met die BTW-persentasie, gelyk moet wees aan die
bedrag van BTW Uitset.
Die korting van R11 sluit dus BTW van R1 in, wat ook soos volg bereken kan word:
111 x 10
110 = R1
Oplossing: Oefening 10.1
Die rekeningkundige inskrywings vir die oefening 10.1 is soos volg:
Dt Debiteurekontrole Kt
20.0 R 20.0 R
Mrt 1 Verkope 550 Mrt 31 Bank 539
Vereffeningskorting
toegestaan 10
BTW Inset 1
550 550
Dt Verkope Kt
20.0 R
Mrt 1 Debiteurekontrole 500
Dt BTW Inset Kt
20.0 R
Mrt 31 Debiteurekontrole 1
Dt BTW Uitset Kt
20.0 R
Mrt 1 Debiteurekontrole 50
195 ACN101M/1
Dt Vereffeningskorting toegestaan Kt
20.0 R
Mrt 31 Debiteurekontrole 10
Dt Bank Kt
20.0 R
Mrt 31 Debiteurekontrole 539
Vereffeningskorting toegestaan word as 'n uitgawe beskou. Korting toegestaan sal aan die
einde van die finansieÈ le tydperk afgeskryf word (gedebiteer) teen die verkope rekening. Die
invloed van vereffeningskorting op BTW is ook in paragraaf 6.9 bespreek.
10.3 Rente gehef
Baie ondernemings hef rente op die uitstaande skuld as 'n rekening nie binne die krediettermyn
betaal word nie. Veronderstel die onderneming wat die goedere in voorgaande voorbeeld
verkoop het, se beleid is om 18% per jaar rente te hef op rekeninge wat nie binne die gegewe
krediettermyne betaal word nie. Indien die klieÈnt nie die rekening van R550 voor 31 Maart 20.0
betaal nie maar eers die einde van April 20.0 betaal, sal rente teen 18% per jaar (vir 1 maand)
op R550 gehef word en gevolglik sal hy R558,25 moet betaal, wat soos volg bereken word:
R550 + R(550 6 18100 x 1
12 )
= R(550 + 8,25)
= R558,25
Die rente vermeerder die uitstaande saldo in die debiteur se rekening asook die saldo in die
debiteurekontrolerekening. Hierdie transaksie word deur middel van 'n algemene joernaalin-
skrywing aangeteken.
Bestudeer paragraaf 10.12.3 van die voorgeskrewe boek.
10.4 Oninbare skulde/kredietverliese
Wanneer 'n krediettransaksie plaasvind, is daar altyd 'n moontlikheid dat die skuld nie betaal
sal word nie. Hierdie skulde wat nooit betaal word nie, staan bekend as slegte of oninbare
skulde/krediet verliese. Omdat daar altyd die moontlikheid bestaan dat sommige skulde nie
betaal sal word nie, het die meeste entiteite 'n beleid om 'n toelaag vir kredietverliese te skep.
10.4.1 Afskrywing van oninbare skulde/kredietverliese
Wanneer bestuur besluit dat 'n bepaalde skuld nie ingevorder gaan word nie, moet die bedrag
as oninbaar afgeskryf word. Wanneer oninbare skulde/kredietverliese afgeskryf word, word die
debiteur se persoonlike rekening en die debiteurekontrolerekening beõÈnvloed. Die oninbare
bedrag word teen die oninbare skulderekening/kredietverliesrekening ('n nominale rekening)
gedebiteer en teen die debiteur se persoonlike rekening en die debiteurekontrolerekening ('n
balansstaatrekening) gekrediteer.
Bestudeer paragrawe 10.4 tot 10.6 van die voorgeskrewe boek.
196ACN101M/1
Oefening 10.2
Op 15 Mei 20.0 is AM Handelaars in kennis gestel dat A Langa, 'n debiteur wat die besigheid
R660 skuld, insolvent verklaar is. Die bedrag moet as oninvorderbaar afgeskryf word. Die
saldo van die debiteurekontrolerekening op 31 April het R18 000 bedra.
Oplossing: Oefening 10.2
Die rekeningkundige inskrywings sal soos volg wees:
AM HANDELAARS
ALGEMENE JOERNAAL
Debiet Krediet
20.0 R R
Mei 15 Oninbare skulde/kredietverliese 660
A Langa/Debiteurekontrole 660
Skryf A Langa se rekening as
oninvorderbaar af
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Debiteurekontrole Kt
20.0 R 20.0 R
Mei 1 Saldo a/b 18 000 Mei 15 Oninbare skulde/
kredietverliese 660
Dt Oninbare skulde/kredietverliese Kt
20.0 R
Mei 15 Debiteurekontrole 660
DEBITEUREGROOTBOEK
A Langa
Debiet Krediet Saldo
20.0 R R R
Mei 1 Rekening gelewer 660
Oninbare skulde/kredietverliese 660 Ð
10.4.2 Toelaag vir kredietverliese (Voorsiening vir twyfelagtige skulde)
Ondernemings wat goedere op krediet verkoop skep gewoonlik 'n toelaag vir kredietverliese.
Hierdie toelaag is gegrond op die verwagte oninbare skulde/kredietverliese. Die beleid van
omsigtigheid (konserwatisme) word toegepas wanneer daar onsekerheid bestaan of 'n
inkomste of 'n bedryfsbate gaan realiseer (dws of die onderneming sy geld sal ontvang). Die
moontlikheid dat nie alle skulde ingevorder sal word nie, is kenmerkend van hierdie soort
onsekerheid. Wanneer 'n toelaag vir kredietverliese geskep word, is daar sekere rekening-
kundige stappe wat gevolg moet word, wat aan die hand van die volgende voorbeeld
verduidelik sal word:
197 ACN101M/1
Oefening 10.3
Op 30 Junie 20.0, die einde van Trio Traders se finansieÈ le jaar, het die uitstaande debiteure
R20 000 bedra.
Die finansieÈ le bestuurder besluit om 'n toelaag vir kredietverliese teen 4% van uitstaande
debiteure te skep.
Oplossing: Oefening 10.3
Die volgende rekeningkundige inskrywings is nodig om 'n nuwe toelaag vir kredietverliese te
skep:
TRIO TRADERS
ALGEMENE JOERNAAL
Debiet Krediet
20.0 R R
Jun 30 Oninbare skulde/kredietverliese 800
Toelaag vir kredietverliese 800
Skep 'n toelaag vir kredietverliese
teen 4% van uitstaande debiteure
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Debiteurekontrole Kt
20.0 R
Jun 30 Saldo a/b 20 000
Dt Toelaag vir kredietverliese Kt
20.0 R
Jun 30 Oninbare skulde/
kredietverliese 800
Dt Oninbare skulde/kredietverliese Kt
20.0 R
Jun 30 Toelaag vir
kredietverliese 800
SLUITINGSJOERNAALINSKRYWING
Debiet Krediet
20.0 R R
Jun 30 Wins-en-verlies 800
Oninbare skulde/kredietverliese 800
Afsluiting van oninbare skulde/
kredietverliese teen die wins-
en-verliesrekening
198ACN101M/1
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Oninbare skulde/kredietverliese Kt
20.0 R 20.2 R
Jun 30 Toelaag vir Jun 30 Wins-en-verlies 800
kredietverliese 800
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) Kt
20.0 R
Jun 30 Oninbare skulde/
kredietverliese 800
KOMMENTAAR
. Wanneer 'n toelaag geskep word, is die enigste rekeninge wat beõÈnvloed word, die
oninbare skulde/kredietverliese ('n nominale rekening) en die toelaag vir krediet-
verlieserekening ('n kontrabaterekening). In die algemene grootboek bly die saldo van
die debiteurekontrolerekening R20 000. Die debiteurekontrolerekening sal slegs
gekrediteer word wanneer werklike oninbare skulde/kredietverliese bevestig word.
. Die toelaag vir kredietverliese (R800) word van debiteure (R20 000) afgetrek en die
R19 200 word in die balansstaat as bedryfsbates onder handels- en ander debiteure
getoon.
. Die R800 oninbare skulde/kredietverliese word teen die wins-en-verliesrekening
afgeskryf. Alhoewel die oninbare skulde/kredietverliese nog nie seker is nie, weet die
finansieÈ le bestuurder uit ondervinding dat 4% van die debiteure nie hulle rekeninge
gaan betaal nie. Deur die R800 teen die wins-en-verliesrekening af te skryf en dit van
debiteure af te trek voordat dit in die balansstaat van 30 Junie 20.0 opgeneem word,
word die parings- en omsigtigheidsbeginsels toegepas.
10.4.3 Vermeerdering van toelaag vir kredietverliese
Veronderstel 'n onderneming het 'n beleid dat toelaag vir kredietverliese op 'n vaste
persentasie van die uitstaande debiteure gegrond word. 'n Verandering in die bedrag van die
uitstaande debiteure sal dan 'n verandering in die toelaag van een jaar na die volgende
beteken. As die bedrag van uitstaande debiteure toeneem, sal die toelaag toeneem.
Oefening 10.4
Op 30 Junie 20.1 het die uitstaande debiteure van Trio Traders R30 000 bedra (volg op
oefening 10.3). (Oninbare skulde/kredietverliese reeds gedurende die jaar afgeskryf, bedra
R730.)
Die finansieÈ le bestuurder besluit om die toelaag vir kredietverliese teen 4% van die uitstaande
debiteure te behou.
199 ACN101M/1
Oplossing: Oefening 10.4
Die volgende rekeningkundige inskrywings is nodig om die toelaag vir kredietverliese aan te
suiwer:
TRIO TRADERS
ALGEMENE JOERNAAL
Debiet Krediet
20.1 R R
Jun 30 Oninbare skulde/kredietverliese 400
Toelaag vir kredietverliese 400
Aansuiwering van toelaag vir kredietverliese:
R
Nuwe toelaag (R30 000 x 4%) 1 200
Bestaande toelaag 800
Aansuiwering nodig 400
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Debiteurekontrole Kt
20.1 R
Jun 30 Saldo a/b 30 000
Dt Toelaag vir kredietverliese Kt
20.0 R
Jul 1 Saldo a/b 800
20.1
Jun 30 Oninbare skulde/
kredietverliese 400
1 200
Dt Oninbare skulde/kredietverliese Kt
20.1 R 20.1 R
Jun 30 Saldo a/b 730 Jun 30 Wins-en-verlies 1 130
Toelaag vir
kredietverliese 400
1 130 1 130
KOMMENTAAR
. Oninbare skulde/kredietverliese gedurende die jaar afgeskryf, is teen die oninbare
skulde/kredietverlieserekening gedebiteer (die huidige saldo van R730) en teen die
debiteurekontrolerekening gekrediteer voordat die saldo van R30 000 op die
kontrolerekening bereken is.
. Die debiteurekontrolerekening word nie deur 'n verandering in die toelaag vir
kredietverliese beõÈnvloed nie.
200ACN101M/1
. Die toelaag vir 20.0 (R800) is afgetrek van die toelae vir 20.1 (R1 200). Slegs die
verskil word teen die oninbare skulde/kredietverlieserekening gedebiteer en teen die
toelaag vir kredietverliese gekrediteer.
. Onthou dat die debiteurekontrolerekening 'n baterekening en die toelaag vir krediet-
verlieserekening 'n kontrabaterekening is. Die toelaag vir kredietverliese (R1 200)
moet van die debiteurekontrolerekening (R30 000) afgetrek word om die bedrag van
debiteure te bepaal waarteen debiteure onder handels- en ander debiteure in die
balansstaat getoon moet word.
. Die oninbare skulde/kredietverliese vir die jaar (R730) en die verskil in die toelaag
(R400) word as 'n uitgawe (R1 130) in die wins-en-verliesrekening getoon.
10.4.4 Vermindering van toelaag vir kredietverliese
As ons weer eens veronderstel dat die toelaag vir kredietverliese op 'n vaste persentasie van
die uitstaande debiteure gegrond is, dan beteken 'n vermindering in debiteure van een jaar na
die volgende ook 'n vermindering in die toelaag.
Oefening 10.5
Op 30 Junie 20.2 het die uitstaande debiteure van Trio Traders R25 000 bedra (volg op
oefening 10.4). (Oninbare skulde/kredietverliese reeds gedurende die jaar afgeskryf bedra
R960.)
Die finansieÈ le bestuurder besluit om die toelaag vir kredietverliese teen 4% van uitstaande
debiteure te behou.
Oplossing: Oefening 10.5
Die volgende rekeningkundige inskrywings is nodig om die toelaag vir kredietverliese aan te
suiwer:
TRIO TRADERS
ALGEMENE JOERNAAL
Debiet Krediet
20.2 R R
Jun 30 Toelaag vir kredietverliese 200
Oninbare skulde/kredietverliese 200
Aansuiwering van toelaag vir krediet-
verliese: R
Bestaande toelaag 1 200
Nuwe toelaag (R25 000 x 4%) 1 000
Toelaag te groot 200
201 ACN101M/1
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Debiteurekontrole Kt
20.2 R
Jun 30 Saldo a/b 25 000
Dt Toelaag vir kredietverliese Kt
20.2 R 20.1 R
Jun 30 Oninbare skulde/ Jul 1 Saldo a/b 1 200
kredietverliese 200
Saldo o/d 1 000
1 200 1 200
20.2
Jul 1 Saldo a/b 1 000
Dt Oninbare skulde/kredietverliese Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Saldo a/b 960 Jun 30 Toelaag vir krediet-
verliese 200
Wins-en-verlies 760
960 960
KOMMENTAAR
. Die debiteurekontrolerekening word nie deur veranderinge in die toelaag vir krediet-
verliese beõÈnvloed nie.
. Die kredietsaldo wat van die oorspronklike R800 tot R1 200 vermeerder het, moet nou
verminder word tot R1 000. Dit moet gedoen word deur 'n debietinskrywing in die
rekening te doen. Die saldo afgebring in die toelaag vir kredietverlieserekening sal
altyd 'n kredietsaldo wees.
. Die feit dat die inskrywings in die jare 20.0 en 20.1 in die oninbare skulde/krediet
verlieserekening debiete was, beteken nie dat al die inskrywings wat na die rekening
oorgeboek word, debiete sal wees nie. Dit is verstaanbaar dat, indien die toelaag
verminder word, die verskil tussen die bestaande en die nuwe toelaag weer teruggetel
moet word. Die enigste manier waarop dit gedoen kan word, is om die toelaag vir
kredietverlieserekening te debiteer en die oninbare skulde/kredietverlieserekening te
krediteer.
10.4.5 Afskrywing van oninbare skulde/kredietverliese wanneer 'ntoelaag vir kredietverliese bestaan
Wanneer oninbare skulde/kredietverliese afgeskryf word waar daar reeds 'n toelaag vir krediet-
verliese bestaan, kan een van twee metodes gevolg word:
Metode 1:
Wanneer oninbare skulde/kredietverliese voorkom, word die oninbare skuld teen die
toelaagrekening afgeskryf: debiteer die toelaagrekening en krediteer die persoonlike rekening
van die debiteur en die debiteurekontrolerekening.
202ACN101M/1
Oefening 10.6
Op 30 November 20.0 is Trio Traders (volg op oefening 10.3) in kennis gestel dat B Down, 'n
debiteur wat R730 skuld, insolvent verklaar is.
Gedurende die jaar geeÈ indig 30 Junie 20.1 het kredietverkope R40 000 bedra en debiteure het
R29 270 afbetaal op hulle rekeninge. Die finansieÈ le bestuurder besluit om die toelaag vir
kredietverliese op 4% van die uitstaande debiteure te behou.
Oplossing: Oefening 10.6
Die rekeningkundige inskrywings sal soos volg wees:
TRIO TRADERS
ALGEMENE JOERNAAL
Debiet Krediet
20.0 R R
Nov 30 Toelaag vir kredietverliese 730
B Down/Debiteurekontrole 730
Skryf B Down se rekening as oninvorderbaar af
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Debiteurekontrole Kt
20.0 R 20.0 R
Jul 1 Saldo a/b 20 000 Nov 30 Toelaag vir
kredietverliese
73020.1 20.1
Jun 30 Verkope 40 000 Jun 30 Bank 29 270
Saldo o/d 30 000
60 000 60 000
20.1
Jul 1 Saldo a/b 30 000
Dt Toelaag vir kredietverliese Kt
20.0 R 20.0 R
Nov 30 Debiteurekontrole 730 Jul 1 Saldo a/b 800
20.1 20.1
Jun 30 Saldo o/d 1 200* Jun 30 Oninbare skulde/
kredietverliese** 1 130
1 930 1 930
20.1
Jul 1 Saldo a/b 1 200
* R(30 000 x 4%) = R1 200
** Balanserende syfer
203 ACN101M/1
Dt Oninbare skulde/kredietverliese Kt
20.1 R 20.1 R
Jun 30 Toelaag vir Jun 30 Wins en verlies 1 130
kredietverliese 1 130
DEBITEUREGROOTBOEK
B Down
Debiet Krediet Saldo
20.0 R R R
Jul 1 Rekening gelewer 730
Nov 30 Toelaag vir kredietverliese 730 Ð
Metode 2:
Die toelaag vir kredietverliese bly onveranderd gedurende die jaar. Oninbare skulde/krediet-
verliese wat gedurende die jaar voorkom, word teen die oninbare skulde/kredietverliesereke-
ning afgeskryf.
Oefening 10.7
Op 30 November 20.0 is Trio Traders (volg op oefening 10.3) in kennis gestel dat B Down, 'n
debiteur wat R730 skuld, insolvent verklaar is.
Gedurende die jaar geeÈ indig 30 Junie 20.1 het kredietverkope R40 000 bedra en debiteure het
R29 270 afbetaal op hulle rekeninge. Die finansieÈ le bestuurder besluit om die toelaag vir
kredietverliese op 4% van die uitstaande debiteure te behou.
Oplossing: Oefening 10.7
Die rekeningkundige inskrywings sal soos volg wees:
TRIO TRADERS
ALGEMENE JOERNAAL
Debiet Krediet
20.0 R R
Nov 30 Oninbare skulde/kredietverliese 730
B Down/Debiteurekontrole 730
Skryf B Down se rekening as oninvorderbaar af
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Debiteurekontrole Kt
20.0 R 20.0 R
Jul 1 Saldo a/b 20 000 Nov 30 Oninbare skulde/
kredietverliese 730
20.1 20.1
Jun 30 Verkope 40 000 Jun 30 Bank 29 270
Saldo o/d 30 000
60 000 60 000
20.1Jul 1 Saldo a/b 30 000
204ACN101M/1
Dt Toelaag vir kredietverliese Kt
20.0 R
Jul 1 Saldo a/b 800
20.1
Jun 30 Oninbare skulde/
kredietverliese 400
1 200
Dt Oninbare skulde/kredietverliese Kt
20.0 R 20.1 R
Nov 30 Debiteurekontrole 730 Jun 30 Wins-en-verlies 1 130
20.1
Jun 30 Toelaag vir
kredietverliese 400
1 130 1 130
DEBITEUREGROOTBOEK
B Down
Debiet Krediet Saldo
20.0 R R
Jul 1 Rekening gelewer 730
Oninbare skulde/kredietverliese 730 Ð
KOMMENTAAR
. Die bedrag wat as oninbare skulde/kredietverliese teen die wins-en-verliesrekening
afgeskryf is, het onveranderd gebly. (Kyk vorige oefening.)
10.4.6 Verhaling van oninbare skulde/kredietverliese reeds afgeskryf
Wanneer skulde wat voorheen as oninvorderbaar afgeskryf is, weer verhaal word, moet dit
afsonderlik geboekstaaf en geopenbaar word. 'n Rekening, oninbare skulde/kredietverliese
verhaal, sal vir hierdie doel geopen word. Die geld wat verhaal is, word teen die bankrekening
gedebiteer en teen die oninbare skulde/kredietverliese verhaalrekening gekrediteer. Oninbare
skulde/kredietverliese verhaal word as 'n inkomste geklassifiseer en word by ander
bedryfsinkomste in die inkomstestaat getel. Dit word gedoen om die uitgawe wat voorheen
afgeskryf is, te kanselleer.
Bestudeer paragraaf 10.7 van die voorgeskrewe boek.
10.4.7 BTW, oninbare skulde/kredietverliese en oninbare skulde/krediet-
verliese verhaal
Die bedrag verskuldig deur 'n debiteur sluit altyd BTW in. Die BTW ingevorder op die kre-
dietverkope word elke tweede maand aan die SA Inkomstediens oorbetaal. Indien 'n skuld nie
betaal word nie en as oninbaar afgeskryf moet word, is die verkoper geregtig om daardie ge-
deelte van die BTW wat by die kredietverliese ingesluit is, van die SA Inkomstediens terug te eis.
205 ACN101M/1
Wanneer skuld egter verhaal word wat vroeeÈ r as oninbaar/kredietverlies afgeskryf is, is die
verkoper daarvoor verantwoordelik om die BTW-gedeelte van die verhaling aan die SA
Inkomstediens oor te betaal.
Bestudeer paragrawe 10.8 tot 10.11 van die voorgeskrewe boek.
10.5 Ontvangwissels
'n Ontvangwissel is 'n geskrewe ooreenkoms tussen die debiteur en die onderneming om die
uitstaande bedrag, insluitende enige rente, op 'n bepaalde of bepaalbare datum aan die
toonder van die wissel te betaal. Wanneer 'n debiteur se rekening vir 'n geruime tyd uitstaande
bly, kan 'n wissel op die debiteur getrek word. Dit sal die besigheid 'n sterker wettige eis teen
die debiteur gee indien die debiteur die wissel dishonoreer (nie betaal nie).
Bestudeer paragrawe 10.12.1 tot 10.12.3 van die voorgeskrewe boek.
10.5.1 Boekstawing van ontvangwissels
Wanneer 'n debiteur se rekening vir 'n geruime tyd uitstaande is, kan 'n wissel op die debiteur
getrek word om die vereffening van die debiteur se rekening te verseker.
Bestudeer paragraaf 10.12.4 van die voorgeskrewe boek.
Die volgende oefening toon hoe die aanvaarding (akseptering) van 'n wissel die
debiteurekontrolerekening beõÈnvloed.
Oefening 10.8
Op 15 Januarie 20.0 het Abe Winkels goedere op krediet aan J Hawk verkoop. Volgens
kredietfaktuur nr B224 was die waarde van die goedere R1 500.
Oplossing: Oefening 10.8
Die transaksie sal in die verkoopjoernaal aangeteken word en soos volg na die grootboek
oorgeboek word:
ABE WINKELS
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Verkope Kt
20.0 R
Jan 31 Debiteurekontrole 1 500
Dt Debiteurekontrole Kt
20.0 R R
Jan 31 Verkope 1 500
206ACN101M/1
Die transaksie sal soos volg in die debiteuregrootboek, waar rekord van elke debiteur gehou
word, geboekstaaf word:
DEBITEUREGROOTBOEK
J HAWK DG15
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
20.0 R R R
Jan 15 Faktuur nr B224 VJ 1 500 1 500
Op 31 Maart 20.0 het Abe Winkels J Hawk se rekening met R50 rente gedebiteer en 'n wissel
vir R1 550, betaalbaar op 31 Mei 20.0, op J Hawk getrek. J Hawk het die wissel geaksepteer.
Die rente sal in die algemene joernaal geboekstaaf word en na die algemene grootboek en
debiteuregrootboek oorgeboek word. Indien wissels dikwels gebruik word, sal die wissel in die
ontvangwisseljoernaal aangeteken word; so nie sal die wissel in die algemene joernaal
aangeteken word en soos volg na die grootboek oorgeboek word.
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Debiteurekontrole Kt
20.0 R 20.0 R
Jan 31 Verkope 1 500 Mrt 31 Ontvangwissels 1 550
Mrt 31 Rente-inkomste 50
1 550 1 550
Dt Ontvangwissels Kt
20.0 R
Mrt 31 Debiteurekontrole 1 550
DEBITEUREGROOTBOEK
J Hawk DG15
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
20.0 R R R
Jan 15 Faktuur nr B224 VJ 1 500 1 500
Mrt 31 Rente-inkomste AJ 50 1 550
Ontvangwissels AJ 1 550 Ð
KOMMENTAAR
. Wanneer 'n wissel geaksepteer is, word die bate debiteure vervang deur 'n ander
bate, naamlik ontvangwissels.
10.5.2 Betaling van 'n wissel op die vervaldatum
Veronderstel J Hawk betaal die wissel op 31 Mei 20.0, die vervaldatum van die wissel. Die tjek
wat van Hawk ontvang is, sal in die kontantontvangstejoernaal aangeteken word en soos volg
na die algemene grootboek oorgeboek word:
207 ACN101M/1
Dt Bank Kt
20.0 R
Mei 31 Ontvangwissels 1 550*
* Hierdie bedrag sal ingesluit wees by die maandelikse totale ontvangstes van die KOJ
Dt Ontvangwissels Kt
20.0 R 20.0 R
Mrt 31 Debiteurekontrole 1 550 Mei 31 Bank 1 550
10.5.3 Verdiskontering van 'n wissel
Indien Abe Winkels besluit om die wissel op 1 April 20,0 by die bank te verdiskonteer, in plaas
daarvan om dit tot die vervaldatum te hou, moet daar op die volgende gelet word:
. Die bank sal rente op die bedrag hef want in werklikheid leen hulle die geld vir 2 maande
aan Abe Winkels.
. Indien J Hawk in gebreke sou bly om die wissel op die vervaldatum te betaal, sal die bank
die geld van Abe Winkels terugeis.
Indien die bank R40 verdiskonteringskoste hef, sal die volgende inskrywings in Abe Winkels se
boeke gemaak word:
KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð APRIL 20.0 KOJ11
Datum Besonderhede Fol Bank Diverse
Bedrag Fol Besonder-
hede
R R
1 Ontvangwissels 1 550 1 550 Ontvang-
wissels
KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð APRIL 20.0 KBJ11
Datum Besonderhede Fol Bank Diverse
Bedrag Fol Besonder-
hede
R R
1 Rente op wissel 40 40 Rente-
uitgawe
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Bank Kt
20.0 R 20.0 R
Apr 1 Ontvangwissels 1 550* Apr 1 Rente-uitgawe 40*
* Hierdie bedrae sal ingesluit wees by die maandelikse totale van die KOJ en KBJ
Dt Ontvangwissels Kt
20.0 R 20.0 R
Mrt 31 Debiteurekontrole 1 550 Apr 1 Bank 1 550
208ACN101M/1
Dt Rente-uitgawe Kt
20.0 R
Apr 1 Bank 40
10.5.4 Dishonorering van 'n wissel
Indien Abe Winkels die wissel tot op die vervaldatum gehou het en J Hawk in gebreke gebly
het om die wissel af te los, sal die wissel in die algemene joernaal gekanseller word en die
volgende inskrywings sal in die algemene grootboek en die debiteuregrootboek gedoen word:
Dt Debiteurekontrole Kt
20.0 R 20.0 R
Jan 31 Verkope 1 500 Mrt 31 Ontvangwissels 1 550
Mrt 31 Rente-inkomste 50
1 550 1 550
Mei 31 Ontvangwissels 1 550
Dt Ontvangwissels Kt
20.0 R 20.0 R
Mrt 31 Debiteurekontrole 1 550 Mei 31 Debiteurekontrole 1 550
In paragraaf 10.5.3 het ons veronderstel dat Abe Winkels die wissel op 1 April 20.0
verdiskonteer het. Indien J Hawk in gebreke sou bly om die wissel op 31 Mei 20.0 af te los, sal
die bank die geld van Abe Winkels terugeis. Wanneer die wissel nie betaal is nie, sal die bank
Abe Winkels met die wissel en enige koste, wat as noteringskoste bekend staan, debiteer.
Op 31 Mei 20.0 het J Hawk die wissel gedishonoreer. Die bank het Abe Winkels se rekening op
1 Junie 20.0 met R1 570 (R1 550 vir die wissel en R20 noteringskoste) gedebiteer.
Die volgende inskrywings sal in Abe Winkels se kontantbetalingsjoernaal gedoen word.
KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð JUNIE 20.0 KBJ11
Datum Besonderhede Fol Bank Diverse
Bedrag Fol Besonder-
hede
R R
1 J Hawk 1 570 1 570 Debiteure-
kontrole/
J Hawk
Die volgende inskrywing sal in die algemene grootboek gedoen word:
Dt Debiteurekontrole Kt
20.0 R
Jun 1 Bank (gedisho-
noreerde wissel) 1 570
Dt Bank Kt
20.0 R
Jun 1 Debiteurekontrole 1 570*
* Ingesluit by die maandelikse totaal van die KBJ.
209 ACN101M/1
Die rekening van J Hawk sal in die debiteuregrootboek heropen word:
DEBITEUREGROOTBOEK
J Hawk
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo
20.0 R R R
Jan 15 Faktuur nr B224 VJ 1 500 1 500
Mrt 31 Rente-inkomste AJ 50 1 550
Ontvangwissels AJ 1 550 Ð
Jun 1 Bank (wissel gedishonoreer) KBJ 1 570 1 570
KOMMENTAAR
. Die debiteur J Hawk se skuld aan die onderneming het van die oorspronklike R1 500
tot R1 570 vermeerder.
10.6 Aanbieding in die balansstaat
Debiteure en ontvangwissels is bedryfsbates. Bedryfsbates is bates wat die onderneming
redelikerwys kan verwag om binne die normale sakekringloop van een jaar in kontant te
omskep. Volgens AARP moet bedryfsbates soos volg in die balansstaat geopenbaar
word.
NAAM VAN ONDERNEMING
BALANSSTAAT SOOS OP ..........
BATES R
Niebedryfsbates
Bedryfsbates xxx xxx
Voorrade xx xxx
Handelsdebiteure xx xxx
Kontant en kontantekwivalente x xxx
Totale bates xxx xxx
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Bestudeer paragraaf 10.12.5 van die voorgeskrewe boek.
10.7 Debiteurekontrolerekening
Baie besighede verkoop hulle goedere op rekening. Indien daar net een of twee
krediettransaksies is, kan 'n rekening vir die debiteur in die algemene grootboek oopgemaak
word. Die betrokke debiteur sal dan met die bedrag van die transaksie gedebiteer en die
verkoperekening met die bedrag gekrediteer word. Maar, soos ons in studie-eenheid 6
verduidelik het, indien 'n besigheid hoofsaaklik of in 'n groot mate op krediet verkoop, sal 'n
verkoopjoernaal gebruik word om al die krediettransaksies in aan te teken. 'n Afsonderlike
grootboek sal vir debiteure gehou word waarin 'n rekening vir elke debiteur gehou word.
Oorboeking vanaf die joernale na die debiteuregrootboek vind op 'n daaglikse basis plaas.
210ACN101M/1
Om 'n volledige rekord van al die transaksies te verkry, sal 'n kontrolerekening in die algemene
grootboek gehou word. Die debiteurekontrolerekening bevat 'n opsomming van al die tran-
saksies wat in die afsonderlike debiteurerekeninge gemaak is. Oorboeking na die debiteure-
kontrolerekening vind een keer per maand plaas wanneer al die hulpjoernale afgesluit is.
Die werkswyse kan soos volg opgesom word:
Afsonderlike inskrywings in die ver-
koopjoernaal
Gepos na Persoonlike rekening van debiteur
(debietkant) in die debiteuregroot-
boek op die dag waarop die transak-
sie plaasgevind het.
Totaal van die debiteurekontroleko-
lom in die verkoopjoernaal
Gepos na Debiteurekontrolerekening (debiet-
kant) aan die einde van die maand.
Afsonderlike inskrywings in die ver-
koopterugsendingsjoernaal
Gepos na Persoonlike rekening van debiteur
(kredietkant) in die debiteuregroot-
boek op die dag waarop die transak-
sie plaasgevind het.
Totaal van die debiteurekontroleko-
lom in die verkoopterusendingsjoer-
naal
Gepos na Debiteurekontrolerekening (krediet-
kant) aan die einde van die maand.
Afsonderlike inskrywings in die kon-
tantontvangstejoernaal
Gepos na Persoonlike rekening van debiteur
(kredietkant) in die debiteuregroot-
boek op die dag waarop die transak-
sie plaasgevind het.
Totaal van die debiteurekontroleko-
lom in die kontantontvangstejoernaal
Gepos na Debiteurekontrolerekening (krediet-
kant) aan die einde van die maand.
Die volgende oefening toon die soort transaksies wat die debiteurekontrolerekening en die
afsonderlike rekeninge in die debiteuregrootboek beõÈnvloed.
Oefening 10.9
Die openingsaldo's vir die individuele debiteure is: Debiteur A = R450, Debiteur B = R680 en
Debiteur C = R220.
JOERNALE
VERKOOPJOERNAAL Ð MEI 20.2 VJ1
Datum Debiteur Fol Verkope BTW Uitset Debiteure
R R R
2 A DG1 200,00 20,00 220,00
B DG2 400,00 40,00 440,00
C DG3 100,00 10,00 110,00
700,00 70,00 770,00
AG 5
211 ACN101M/1
VERKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð MEI 20.2 VTJ1
Da-tum
Debiteur Fol Verkoop-terugsendings
BTW Uitset Debiteure
R R R8 B DG2 40,00 4,00 44,00
C DG3 20,00 2,00 22,00
60,00 6,00 66,00
AG 5
KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð MEI 20.2 KOJ1
Da-tum
Besonder-hede
Fol Bank Debiteure Kortingtoegestaan
BTWInset
15 ABC
DG1DG2DG3
R600,00400,00500,00
1 500,00
R670,00400,00522,00
1 592,00
R64,00
20,00
84,00
R*6,00
2,00
8,00
* By benadering
AG5
ALGEMENE JOERNAAL Ð MEI 20.2 J1
Da-tum
Besonderhede Fol Totaal Debiteurekon-trole
Krediteure-kontrole
Debiet Krediet Debiet Krediet Debiet Krediet
R R R R R R15 C
MeubelsBTW Uitset Ver-koop meubels opkrediet aan C
DG3 803,00730,0073,00
803,00
18 MeubelsBTW InsetCOntvang meubelsterug van C
DG3
230,0023,00
253,00 253,00
1 056,00 1 056,00 803,00 253,00 Ð Ð
AG5 AG5
Gevra
(1) Stel die debiteurekontrolerekening in die algemene grootboek op.
(2) Stel die grootboekrekeninge van die drie debiteure in die debiteuregrootboek op.
* Lys van beginsaldo's van debiteure
R
A 450,00B 680,00C 220,00
1 350,00
212ACN101M/1
Oplossing: Oefening 10.9
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Debiteurekontrole AG5 Kt
20.2 R 20.2 R
Mei 1 Saldo* a/b 1 350,00 Mei 31 Verkoopterug-
31 Verkope VJ1 770,00 sendings VTJ1 66,00
Diverse joernaal- Bank en
debiete JI 803,00 korting KOJ1 1 592,00
Diverse joer-
naalkrediete J1 253,00
Saldo o/d 1 012,00
2 923,00 2 923,00
20.2
Jun 1 Saldo** a/b 1 012,00
GOUE REEÈ L
Die debiteurekontrolerekening is 'n samevatting van ALLE transaksies verbonde aan alleafsonderlike debiteure se rekeninge in die debiteuregrootboek.
GOUE REEÈ L
Wat aan die afsonderlike debiteure rekeninge gedoen is (Dt of Kt), moet IN TOTAAL aandie debiteurekontrolerekning gedoen word.
DEBITEUREGROOTBOEK
Dt A DG1 Kt
20.2 R 20.2 R
Mei 1 Saldo* a/b 450,00 Mei 15 Bank en korting KOJ1 670,00
2 Verkope VJ1 220,00
670,00 670,00
Dt B DG2 Kt
20.2 R 20.2 R
Mei 1 Saldo* a/b 680,00 Mei 8 Verkoopterug-
2 Verkope VJ1 440,00 sendings VTJ1 44,00
15 Bank KOJ1 400,00
31 Saldo o/d 676,00
1 120,00 1 120,00
20.2
Jun 1 Saldo** a/b 676,00
213 ACN101M/1
Dt C DG3 Kt
20.2 R 20.2 R
Mei 1 Saldo* a/b 220,00 Mei 8 Verkoopterug-
2 Verkope VJ1 110,00 sendings VTJ1 22,00
15 Meubels J1 803,00 15 Bank en korting KOJ1 522,00
18 Meubels J1 253,00
31 Saldo o/d 336,00
1 133,00 1 133,00
20.2
Jun 1 Saldo** a/b 336,00
** Lys van eindsaldo's van debiteure
R
A Ð
B 676,00
C 336,00
1 012,00
GOUE REEÈ L
Die totaal van al die saldo's van die afsonderlike debiteure se rekeninge in die
debiteuregrootboek, moet gelyk wees aan die saldo van die debiteurekontrolerekening in
die algemene grootboek.
KOMMENTAAR
. Die totale van die joernale word na die kontrolerekening oorgeboek.
. Die begin- en eindsaldo's van die kontrolerekening is dieselfde as die totale van
die lyste van saldo's van die afsonderlike debiteure.
. Wanneer debiteure hulle rekeninge vereffen en hulle ontvang korting, word BTW
daardeur beõÈnvloed. Die werklike bedrag ontvang vanaf debiteure word in die
bankkolom getoon, die korting word in die korting toegestaankolom en die BTW wat
gekanselleer moet word, in die BTW Inset kolom getoon. Hierdie drie bedrae moet
saam optel na die bedrag wat in die debiteurekolom getoon word. Die totaal van die
debiteurekolom wat aan die einde van die maand na die debiteurekontrolerekening
oorgeboek word, sluit dus reeds korting in en word in die kontrolerekening as bank en
korting getoon. Die totale van die korting toegestaankolom en die BTW Insetkolom
word gevolglik nie afsonderlik teen die debiteurekontrolerekening gekrediteer nie.
Oefening 10.10
Die volgende inligting ten opsigte van Junie 20.1 is uit die finansieÈ le rekords van N Nelson
verkry:
214ACN101M/1
R
Saldo van die debiteurekontrolerekening Ð 31 Mei 20.1 19 190
Totale vir die maand:
Kontantontvangstejoernaal:
Debiteurekolom 16 860
Vereffeningskorting toegestaankolom 1 470
Verkoopjoernaal (Debiteurekolom) 19 500
Verkoopterugsendingsjoernaal (Debiteurekolom) 4 615
Algemene joernaal:
Oninbare skulde/kredietverliese afgeskryf 751
Sekere rekeninge met debietsaldo's oorgedra vanaf die krediteuregrootboek
na die debiteuregrootboek 46
Rente gehef op agterstallige rekeninge 160
Lys van afsonderlike debiteure volgens debiteuregrootboek 16 230
Met die rekonsiliasie van die saldo van die debiteurekontrolerekening met die lys saldo's
volgens die debiteuregrootboek is die volgende foute ontdek:
(1) Verkoopfaktuur nommer 1001 vir R2 270, wat reg in die verkoopjoernaal ingeskryf is, is in
A Abel se rekening as R2 770 ingeskryf.
(2) Kredietnota nommer 52 vir R30 is reg in die verkoopterugsendingsjoernaal ingeskryf maar
is verkeerdelik as 'n debiet na die rekening van B Brown oorgeboek.
(3) 'n Tjek vir R75 wat van P Pet ter volle vereffening van sy rekening ontvang is, is
verkeerdelik as verkope in die kontantontvangstejoernaal ontleed.
(4) Die verkoopjoernaal is met R1 000 te veel opgetel.
Gevra
(1) Stel die debiteurekontrolerekening op 30 Junie 20.1, behoorlik gebalanseer, op. Elke
inskrywing moet die regte kontragrootboekrekening aandui.
(2) Rekonsilieer die saldo van die debiteurekontrolerekening soos in (1) hierbo bepaal,
met die totaal van die saldo's van die debiteurelys.
Oplossing: Oefening 10.10
N NELSON
(1) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Debiteurekontrole Kt
20.1 R 20.1 R
Jun 1 Saldo a/b 19 190 Jun 30 Bank (3) KOJ 16 860
30 Verkope R(19 500 Verkoopterug-
± 1 000) (1) VJ 18 500 sendings VTJ 4 615
Krediteure- Oninbare skulde/
kontrole (2) AJ 46 kredietverliese AJ 751
Rente ontvang AJ 100 Verkope AJ 75
Saldo o/d 15 595
37 896 37 896
20.1
Jul 1 Saldo a/b 15 595
215 ACN101M/1
(2) REKONSILIASIE
R R
Totaal van die lys van debiteuresaldo's 16 230
Min: Fout in A Abel se rekening
R(2 770 7 2 270) (5) 500
Foutiewe oorboeking van kredietnota, B Brown
(R30 6 2) (4) en (5) 60
Regstelling van fout Ð P Pet 75 635
Saldo volgens grootboekrekening 15 595
Opmerkings:
(1) Wanneer 'n fout begaan word met die optelling van 'n joernaal, beõÈnvloed die fout slegs die
kontrolerekening; dit kan nie die debiteurelys beõÈnvloed nie.
(2) Dit is moontlik dat 'n onderneming se krediteur ook 'n debiteur van daardie onderneming
kan wees. Dit kan ook gebeur dat 'n debiteur 'n kredietsaldo op sy rekening het. Indien een
van hierdie gevalle voorkom, is dit raadsaam om die debiet- of kredietsaldo onderskeidelik
na die debiteure- of krediteurekontrolerekening oor te dra.
(3) Die bedrag in die debiteurekolom is R16 860. Hierdie bedrag is die totale bedrag ontvang
van debiteure, insluitende enige korting toegestaan.
(4) Wanneer 'n bedrag aan die verkeerde kant van 'n rekening ingeskryf is, is die resultaat van
die regstelling twee maal die bedrag van die fout. Eers moet die bedrag aan die verkeerde
kant gekanselleer word en dan moet dit nog te boek gestel word.
(5) In beide A Abel en B Brown se gevalle is die inskrywings in die kontrolerekening reg. Die
foute moet slegs in die debiteure se rekeninge en dan die lys reggestel word.
Wanneer u 'n vraag oor die rekonsiliasie van 'n debiteurekontrolerekening met die
debiteurelys beantwoord, is dit baie belangrik dat u die vraag aandagtig deurlees. Terwyl u
lees moet u besluit watter soort fout ter sprake is. Maak ook seker dat u die regte
kontragrootboekrekening gebruik wanneer u die kontrolerekening opstel.
10.8 Hersieningsoefeninge en oplossings
10.8.1 Hersieningsoefening 1
KlieÈnt A koop R750 se goedere van B Ondernemings. KlieÈnt A het 60 dae om die rekening te
vereffen. As die rekening binne 30 dae vereffen word, word 'n vereffeningskorting van 5%
toegestaan. As die rekening na 30 dae maar voor of op 60 dae betaal word, word geen
vereffeningskorting toegestaan nie. As die rekening nie binne 60 dae betaal word nie, word
rente van 20% per jaar gehef.
Watter een van die volgende stellings is verkeerd?
(a) Die bedrag betaalbaar binne 30 dae is R712,50.
(b) Die bedrag van rente betaalbaar na 60 dae is R24,66.
(c) Die krediettermyn is 30 dae.
(d) Die krediettermyn is 60 dae.
Oplossing: Hersieningsoefening 1
Stelling (c) is verkeerd.
Die krediettermyn is 60 dae. Die feit dat die klieÈnt die skuld binne 30 dae kan betaal, beteken
dat hy voordeel kan trek uit die vereffeningskorting wat die onderneming toestaan.
216ACN101M/1
10.8.2 Hersieningsoefening 2
Die volgende inligting het betrekking op Source Boutique:
(1) SALDO'S OP 28 FEBRUARIE 20.3: R
Debiteure 42 000
Oninbare skulde/kredietverliese verhaal 2 600
(2) BYKOMENDE INLIGTING
(a) 'n Bedrag van R800, vroeeÈ r afgeskryf as 'n oninbare skuld/kredietverlies, is op 1 Julie
20.2 verhaal en na die debiteur se rekening gekrediteer.
(b) Debiteurerekeninge ter waarde van R1 500, uitstaande sedert 1 Maart 20.2, moet
afgeskryf word.
(c) 'n Toelaag vir kredietverliese gelyk aan 4% van die uitstaande debiteure moet geskep
word.
Watter een van die volgende bedrae sal as oninbare skulde/kredietverliese in die
inkomstestaat van Source Boutique vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.3 getoon word?
(a) R3 152 {R([42 000+80071 500]64%)+R1 500=R1 652+R1 500}
(b) R3 088 {R([42 000780071 500]64%)+R1 500=R1 588+R1 500}
(c) R1 500
(d) R2 352 {R(1 5007800)+R1 652}
Oplossing: Hersieningsoefening 2
Die regte stelling is (a), R3 152.
Berekening: R
Oninbare skulde/kredietverliese 1 500
Toelaag vir kredietverliese
R(42 000 + 800* 7 1 500) 6 4% = R41 300 6 4% 1 652
3 152
* Om 'n oninbare skuld/kredietverlies wat verhaal is, oor te boek na die debiteurekontrolereke-
ning is verkeerd. Die joernaalinskrywing om die verkeerde inskrywing reg te stel, is soos
volg:
JOERNAALINSKRYWING J1
20.3 R R
Feb 28 Debiteurekontrole 800
Oninbare skulde/kredietverliese verhaal 800
Omswaaiing van inskrywing gedoen op 1/7/20.2
Die saldo van die debiteurekontrolerekening sal vermeerder word deur hierdie inskrywing en
verminder word deur die oninbare skuld/kredietverlies afgeskryf.
JOERNAALINSKRYWING J2
20.3 R R
Feb 28 Oninbare skulde/kredietverliese 1 500
Debiteurekontrole 1 500
Oninbare skulde/kredietverliese afgeskryf
217 ACN101M/1
Dt Debiteurekontrole Kt
20.3 R 20.3 R
Feb 28 Saldo a/b 42 000 Feb 28 Oninbare skulde/
Oninbare skulde/ kredietverliese J2 1 500
kredietverliese- Saldo o/d 41 300
verhaal J1 800
42 800 42 800
20.3
Mrt 1 Saldo a/b 41 300
Dt Oninbare skulde/kredietverliese Kt
20.3 R 20.3 R
Feb 28 Debiteurekon- Feb 28 Wins-en-verlies* J4 3 152
trole J2 1 500
Toelaag vir
kredietverliese* J3 1 652
(skepping van
nuwe toelaag)
3 152 3 152
* Die joernaalinskrywings (J3 en J4) wat aangedui word in die oninbare skulde/kredietver-
lieserekening, is voor die hand liggend en word daarom nie gegee nie.
10.8.3 Hersieningsoefening 3
Die volgende inligting het betrekking op Dumpie Handelaars op 28 Februarie 20.1:
(1) SALDO'S: R
Debiteurekontrolerekening 28/2/20.0 55 000
Toelaag vir kredietverliese 28/2/20.0 3 240
Oninbare skulde/kredietverliese verhaal 2 500
Kredietverkope 305 000
Vereffeningskorting toegestaan 4 200
(2) BYKOMENDE INLIGTING
Gedurende die jaar is R270 000 van debiteure ingevorder (ontvang) ten opsigte van
kredietverkope. Debiteur J Solomon is insolvent verklaar en sy rekening van R500 moet
afgeskryf word. Die toelaag vir kredietverliese moet aangesuiwer word tot 5% van die
uitstaande debiteure.
Watter een van die volgende bedrae verteenwoordig die saldo van die toelaag vir krediet-
verlieserekening van Dumpie Handelaars op 28 Februarie 20.1?
(a) R4 475 = R(55 000 + 305 000 7 270 000 7 500)6 5%
(b) R4 265 = R(55 000 + 305 000 7 270 000 7 4 2007 500)6 5%
(c) R4 165 = R(55 000 + 305 000 7 270 000 7 4 2007 2 500)6 5%
(d) R1 185 = R(55 000 7 305 000 + 270 000 + 4 2007 500)6 5%
218ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening 3
Die regte keuse is (b), R4 265.
BEREKENING:
Dt Debiteurekontrole Kt
20.0 R 20.1 R
Mrt 1 Saldo a/b 55 000 Feb 28 Bank (2) 270 000
20.1 Vereffeningskorting
Feb 28 Verkope 305 000 toegestaan (2) 4 200
Toelaag vir krediet-
verliese 500
Saldo (1) o/d 85 300
360 000 360 000
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 85 300 (1)
Opmerkings:
(1) Die saldo in die debiteurekontrolerekening word altyd na die volgende finansieÈ le tydperk
oorgedra.
(2) Die bedrag van kontant ontvang van debiteure sluit nie vereffeningskorting toegestaan aan
debiteure in nie. Die totale bedrag in die debiteurekolom van die kontantontvangstejoer-
naal sal R274 200 wees, wat dan die vereffeningskorting insluit.
(3) Die toelaag vir kredietverliese op 28 Februarie 20.1 is bereken op die uitstaande
debiteuresaldo op dieselfde datum, dit wil seÃ
R85 300 6 5% = R4 265.
Die joernaalinskrywings en die algemene grootboekrekeninge ten opsigte van die toelaag is
soos volg (metode 1, paragraaf 10.4.5, is gevolg):
ALGEMENE JOERNAAL
Debiet Krediet
20.1 R R
Feb 28 Toelaag vir kredietverliese 500
Debiteurekontrole 500
Afskrywing van bedrag verskuldig deur
J Solomon
Oninbare skulde/kredietverliese 1 525
Toelaag vir kredietverliese 1 525
Aansuiwering van toelaag
R
Toelaag (R85 300 6 5%) 4 265
Plus: Oninbare skuld/kredietverlies afgeskryf 500
4 765
Min: Bestaande toelaag 3 240
Bedrag benodig 1 525
219 ACN101M/1
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Toelaag vir kredietverliese Kt
20.1 R 20.0 R
Feb 28 Debiteurekon- Mrt 1 Saldo a/b 3 240
trole 500 20.1
Saldo o/d 4 265 Feb 28 Oninbare skulde/
kredietverliese 1 525
4 765 4 765
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 4 265
Dt Oninbare skulde/kredietverliese Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Toelaag vir Feb 28 Wins-en-verlies
kredietverliese 1 525 1 525
KOMMENTAAR
. Ongeag watter metode gevolg word (kyk paragraaf 10.4.5), die saldo van die toelaag
vir kredietverliese sal R4 265 bedra en R1 525 sal teen die wins-en-verliesrekening as
oninbare skulde/kredietverliese afgeskryf word.
10.8.4 Hersieningsoefening 4
(1) Die volgende inligting is op 28 Februarie 20.8 uit die finansieÈ le rekords van Fine
Handelaars verkry:
R
Saldo van debiteurekontrolerekening 28/2/20.7 10 200
Lys van afsonderlike debiteure volgens debiteuregrootboek 11 520
Totale vir die maand:
Kontantontvangstejoernaal:
Debiteurekolom 69 140
Vereffeningskorting toegestaankolom 3 000
Verkopekolom 101 100
Krediteurekolom 1 400
Kontantbetalingsjoernaal:
Krediteurekolom 80 000
Debiteurekolom (tjeks gedishonoreer) 3 200
Aankopekolom 60 000
Verkoopjoernaal 105 520
Aankoopjoernaal 53 800
Verkoopterugsendingsjoernaal (alles op kredietverkope) 1 000
Aankoopterugsendingsjoernaal 2 150
Betaalwisseljoernaal 20 000
Ontvangwisseljoernaal 36 500
220ACN101M/1
(2) BYKOMENDE INLIGTING
(a) Die debiteurekolom in die kontantontvangstejoernaal is met R1 000 te veel opgetel.
(b) Die krediteurekolom in die aankoopjoernaal is met R2 000 te veel opgetel.
(c) 'n Verkoopfaktuur ten bedrae van R600 is twee keer in die verkoopjoernaal ingeskryf en
twee keer na die persoonlike rekening van B Broad oorgeboek.
(d) Kredietnota nommer 31, vir R500, is na die rekening van T Thin gekrediteer, maar geen
ander inskrywing is in die boeke gedoen nie.
(e) 'n Faktuur ten bedrae van R50 is reg in die aankoopjoernaal ingeskryf, maar is as R150 na
die rekening van N Narrow oorgeboek.
(f) 'n Faktuur ten bedrae van R400 is reg in die verkoopjoernaal ingeskryf, maar as R40 na die
rekening van D Dandy oorgeboek.
(g) 'n Tjek vir R900, ontvang van debiteur G Great, is deur die bank teruggestuur, gemerk ``V/T''.
Die nodige inskrywing is in die kontantbetalingsjoernaal gedoen, maar geen oorboeking is
na die rekening van G Great gedoen nie.
(h) Die saldo van R1 420 van P Pauper se rekening moet nog as oninbaar afgeskryf word.
(i) 'n Toelaag vir kredietverliese, gegrond op 5% van die uitstaande debiteure, word
gehandhaaf. Die aansuiwering word aan die einde van elke jaar gedoen.
Gevra
(1) Stel die debiteurekontrolerekening vir die maand geeÈ indig 28 Februarie 20.8,
behoorlik gebalanseer op.
(2) Rekonsilieer die totaal van die saldo's in die debiteurelys met die saldo in die
debiteurekontrolerekening soos in (1) bereken.
(3) Stel die joernaalinskrywing vir die aansuiwering van die nuwe toelaag op 28 Februarie
20.8 op en toon al die transaksies wat verband hou met oninbare skulde/krediet-
verliese en toelaag vir kredietverliese in die algemene grootboek.
Oplossing: Hersieningsoefening 4
(1)
Dt Debiteurekontrole Kt
20.7 R 20.8 R
Mrt 1 Saldo a/b 10 200 Feb 28 Bank en korting 68 140
20.8 R(69 140 7Feb 28 Verkope 104 920 1 000)
R(105 520 ± Verkoopterug-
600) sendings 1 500
Bank R(1 000 + 500)
(V/T-tjeks) 3 200 Ontvangwissels 36 500
Toelaag vir
kredietverliese 1 420
Saldo o/d 10 760
118 320 118 320
20.8
Mrt 1 Saldo a/b 10 760
221 ACN101M/1
(2) REKONSILIASIE VAN DEBITEURELYS R R
Totaal van debiteurelys 11 520
Plus: V/T-tjekaansuiwering (G Great) 900
Verkoopfaktuuraansuiwering
R(400 7 40) (D Dandy) 360 1 260
12 780
Min: Duplikaatverkoopfaktuur (B Broad) 600
Oninbare skulde/kredietverliese 1 420 2 020
Saldo volgens Debiteurekontrolerekening 10 760
(3) JOERNALISERING VAN DIE TOELAAG VIR KREDIETVERLIESE EN DIE ALGEMENE
GROOTBOEK
ALGEMENE JOERNAAL J2
20.8 R R
Feb 28 Oninbare skulde/kredietverliese 1 448
Toelaag vir kredietverliese 1 448
Aansuiwering van toelaag
R
Nuwe toelaag R10 760 6 5% 538
Plus: Oninbare skuld/krediet-
verliese afgeskryf R
(P Pauper) 1 420
Min: Beginsaldo
van toelaag:
R10 200 6 5% = 510 910
Bedrag benodig 1 448
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Toelaag vir kredietverliese Kt
20.8 R 20.7 R
Feb 28 Debiteure J1* 1 420 Mrt 1 Saldo a/b 510
Saldo o/d 538 20.8
Feb 28 Oninbare skulde/
kredietverliese J2 1 448
1 958 1 958
20.8
Mrt 1 Saldo a/b 538
Dt Oninbare skulde/kredietverliese Kt
20.8 R 20.8 R
Feb 28 Toelaag vir Feb 28 Wins-en-ver-
kredietverliese 1 448 lies J3* 1 448
* Joernaalinskrywings J1 en J3 is voor die hand liggend en word nie gegee nie.
222ACN101M/1
KOMMENTAAR
. Lees altyd die vraag aandagtig deur. Baie van die inligting wat in die vraag verstrek
word, het niks met die debiteurekontrolerekening te doen nie. Maak dus seker dat u
weet watter items in 'n debiteurekontrolerekening ingeskryf moet word.
. Die werklike bedrag afgeskryf (R1 420) is meer as die beginsaldo van die toelaag. 'n
Bykomende bedrag (meer as die nuwe toelaag) moet dus na die toelaag gekrediteer
(en na die oninbare skulde/kredietverlieserekening gedebiteer) word.
. Indien die ander metode (metode 2, paragraaf 10.4.5) gevolg word om oninbare
skulde/kredietverliese af te skryf, sal die netto resultate dieselfde bly. Die saldo van die
toelaag vir kredietverliese sal R538 wees en die oninbare skulde/kredietverliese wat
teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf word, sal R1 448 bedra.
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het kan u:
. die bedrag van korting op vroeeÈ betaling van skulde en die invloed daarvan op BTW
bereken en kan u dit boekstaaf?
. die bedrag van toelaag vir kredietverliese bereken en dit in die boeke boekstaaf?
. die inskrywings vir die afskrywing van oninbare skulde/kredietverliese boekstaaf?
. die aanvaarding van 'n wissel boekstaaf?
. toon hoe debiteure en ontvangwissels in die balansstaat moet verskyn?
. 'n debiteurekontrolerekening opstel?
223 ACN101M/1
Studie-eenheid
11Voorraad
Leeruitkoms
Studente behoort die belangrikheid van voorraad te besef en te verstaan hoe inskrywingsverbonde aan voorraad in die boeke van 'n entitiet geboekstaaf word.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 224
11.1 Inleiding 225
11.2 Die belangrikheid van korrekte voorraadwaardasie 225
11.3 Waardering van voorraad teen historiese koste 227
11.4 Metodes om voorraadwaarde te beraam 228
11.5 Konsekwentheid in die toepassing van werkswyse 229
11.6 Openbaarmaking van voorraad in die finansieÈ le state 229
11.7 Hersieningsoefeninge en oplossings 229
11.7.1 Hersieningsoefening 1 229
11.7.2 Hersieningsoefening 2 230
11.7.3 Hersieningsoefening 3 231
11.7.4 Hersieningsoefening 4 232
Selfbeoordeling 234
SLEUTELBEGRIPPE
. Waardering van voorraad
. Historiese koste
. Konsekwentheid
. Brutowinspersentasie
. Openbaarmaking in die finansieÈ le state
224ACN101M/1
11.1 Inleiding
Voorraad is vir baie ondernemings een van die belangrikste bates. Voorraad kan gegroepeer
word as almal of een van die volgende:
. goedere wat gehou word en in die gewone loop van sake verkoop word (handelsvoorraad)
. goedere in die vervaardigingsproses met die oog op verkope
. goedere wat tydens die vervaardigingsproses verbruik word (bv grondstowwe)
. goedere wat in die gewone loop van sake verbruik word (bv skryfbehoeftes)
Dit is belangrik om streng beheer oor voorraad uit te oefen en dit word dikwels gedoen deur
middel van 'n fisiese voorraadopname, wat gewoonlik aan die einde van die finansieÈ le jaar
plaasvind. Selfs al word voorraadopnames deurlopend gedurende die jaar gedoen, is dit
steeds gebruiklik om die voorraad op die finansieÈ le jaareinde te tel.
As u dalk vergeet het wat die verskil tussen 'n deurlopende en 'n periodieke voorraadstelsel is,
kyk weer na studie-eenheid 8, paragraaf 8.3.
Bestudeer paragrawe 11.1 en 11.2 van die voorgeskrewe boek.
11.2 Die belangrikheid van korrekte voorraadwaardasie
Dit is baie belangrik dat voorraad reg waardeer word. 'n Verkeerde waardasie sal die
berekening van die koste van verkope asook die bruto wins en gevolglik die netto wins in die
inkomstestaat beõÈnvloed. Die totaal van die bedryfsbates asook die ekwiteit sal dan in die
balansstaat verkeerd wees. Hierdie fout sal ook die syfers vir die volgende jaar beõÈnvloed,
aangesien die eindvoorraad van die een jaar die beginvoorraad van die volgende jaar is.
Bestudeer paragraaf 11.5 van die voorgeskrewe boek.
In die volgende oefening word aangedui wat kan gebeur wanneer verkeerde syfers gebruik
word.
Oefening 11.1
Die volgende inligting ten opsigte van die finansieÈ le jaar geeÈ indig 31 Desember is verkry uit die
boeke van Woud Handelaars:
Uit die balansstate:
20.2 20.1 20.0
R R R
Totale ekwiteit
Kapitaal 332 230 224 230 120 000
225 ACN101M/1
Uit die inkomstestate:
20.2 20.1
R R
Inkomste 420 000 396 000
Koste van verkope (252 000) (237 770)
Beginvoorraad 151 824 144 000
Aankope 256 176 245 594
408 000 389 594
Eindvoorraad (156 000) (151 824)
Bruto wins 168 000 158 230
Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes (60 000) (54 000)
Wins vir die periode 108 000 104 230
BYKOMENDE INLIGTING
(a) Handelsvoorraad ter waarde van R4 104, ontvang op 31 Desember 20.1, is by die
voorraadsyfer ingesluit, maar die faktuur is eers op 10 Januarie 20.2 ontvang en in die
aankoopjoernaal ingeskryf.
(b) Handelsvoorraad met 'n kosprys van R1 740 en 'n verkoopprys van R2 106, is op 31
Desember 20.1 verkoop en vry aan boord (vab) vanaf die verspreidingspunt gestuur. 'n
Verkoopfaktuur is voltooi en op 3 Januarie 20.2 in die verkoopjoernaal aangeteken. Hierdie
goedere was egter op 31 Desember 20.1 by die voorraad ingesluit.
(c) Die onderneming gebruik die periodieke voorraadstelsel.
Gevra
Stel die aangesuiwerde inkomstestate op en bereken die ekwiteit van die eienaar wat in
die balansstate van 20.1 en 20.2 getoon moet word. Toon alle berekeninge duidelik.
Oplossing: Oefening 11.1
Berekening van die regte bedrae: R
(a) Voorraad 31/12/20.1 R151 824
Min: Handelsvoorraad reeds gestuur 1 740
Regte voorraad 31/12/20.1 R150 084
(b) Aankope vir 20.1 R245 594
Plus: Regstelling vir goedere reeds ontvang 4 104
Regte bedrag van aankope vir 20.1 R249 698
(c) Aankope vir 20.2 R256 176
Min: Regstelling vir goedere reeds ontvang 4 104
Regte bedrag van aankope vir 20.2 R252 072
(d) Verkope vir 20.1 R396 000
Plus: Verkoopprys van goedere gestuur 2 106
Regte bedrag van verkope 20.1 R398 106
226ACN101M/1
(e) Verkope vir 20.2 R420 000
Min: Verkoopprys van goedere gestuur 2 106
Regte bedrag van verkope 20.2 R417 894
DIE AANGESUIWERDE INKOMSTESTATE:
20.2 20.1
R R
Inkomste 417 894 398 106
Koste van verkope (246 156) (243 614)
Beginvoorraad 150 084 144 000
Aankope 252 072 249 698
402 156 393 698
Eindvoorraad (156 000) (150 084)
Bruto wins 171 738 154 492
Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes (60 000) (54 000)
Wins vir die periode 111 738 100 492
AANGESUIWERDE EKWITEIT VAN DIE EIENAAR:
R
Ekwiteit (kapitaal) Ð 20.1 (gegee) 224 230
Min: Verkeerde wins vir 20.1 gegee 104 230
Ekwiteit Ð20.0 120 000
Plus: Aangesuiwerde wins vir 20.1 100 492
Ekwiteit Ð 20.1 220 492
Plus: Aangesuiwerde wins vir 20.2 111 738
Ekwiteit Ð 20.2 332 230
11.3 Waardering van voorraad teen historiese koste
Bestudeer paragraaf 11.3 van die voorgeskrewe boek.
In hierdie kursus word voorraad teen historiese koste gewaardeer. Voorraad kan ook volgens
ander metodes waardeer word, naamlik die eerste-in-eerste-uit-metode en die geweegde-
gemiddelde-metode. U hoef nie te weet hoe hierdie metodes toegepas word nie.
By die bepaling van die historiese koste van voorraad is daar meer koste by betrokke as bloot
die kosprys van die handelsvoorraad.
Ander koste wat ingesluit moet word, is
. vervoerkoste om die goedere vanaf die aankooppunt tot by die perseel van die
onderneming te kry
. invoerbelasting, indien die goedere buite Suid-Afrika gekoop is
. spoorvrag op goedere aangekoop of vraggeld in
. versekering op goedere aangekoop
227 ACN101M/1
Bogenoemde koste vorm deel van die kosprys van voorraad en moet ingesluit word in die
berekening van die bruto wins van 'n handelsonderneming.
Die gebruik van historiese koste as 'n grondslag vir waardering het sy nadele. Indien die
waarde van die voorraad byvoorbeeld benede die historiese koste daal, is die waardasie nie
realisties nie. Voorraad moet dan teen netto realiseerbare waarde (NRW) gewaardeer word as
'n alternatief vir historiese koste. Netto realiseerbare waarde is die prys waarteen die voorraad
verkoop kan word. Indien enige koste aangegaan moet word om die voorraad teen die
realiseerbare waarde te verkoop, moet hierdie kostes van die verkoopprys afgetrek word om
die netto realiseerbare waarde te bepaal.
11.4 Metodes om voorraadwaarde te beraam
Bestudeer paragraaf 11.6 van die voorgeskrewe boek.
Daar is meer as een metode om die waarde van voorraad te beraam. Die enigste metode wat
ons sal bespreek, is die brutowinsmetode. Soms is dit nodig om hierdie metode te gebruik,
byvoorbeeld wanneer voorraad beskadig of vernietig is.
Bruto wins is die verskil tussen verkope en koste van verkope. As die bedrag van verkope en
die koste van verkope bekend is, dan is
Verkope 7 Koste van verkope = Bruto wins
________________________________________________________________
R300 000 7 R200 000 = R100 000
As slegs die koste van verkope en bruto wins bekend is, dan is
Koste van verkope + Bruto wins = Verkope
________________________________________________________________
R200 000 + R100 000 = R300 000
Die bruto wins word soms aangegee as 'n persentasie van o f die koste van verkope o f
verkope.
As die bruto wins uitgedruk word as 'n persentasie van die koste van verkope, gebruik ons die
volgende formule:
Bruto winsKoste van verkope 6 100
1 = Brutowinspersentasie op koste van verkope
As die bruto wins uitgedruk word as 'n persentasie van verkope, word die volgende formule
gebruik:
Bruto winsVerkope 6 100
1 = Brutowinspersentasie op verkope
228ACN101M/1
As ons bogenoemde syfers in hierdie formules vervang, kry ons die volgende bruto-
winspersentasies:
Bruto winsKoste van verkope 6 100
1 = R100 000R200 000 6 100
1 = 50%
Bruto winsVerkope 6 100
1 = R100 000R300 000 6 100
1 = 3313 %
11.5 Konsekwentheid in die toepassing van werkswyse
Dit is baie belangrik dat enige waardasiemetode van voorraad konsekwent gedurende die jaar
toegepas word. Enige verandering in die grondslag van voorraadwaardasie van een jaar na die
volgende of gedurende dieselfde jaar moet geopenbaar word. Openbaarmaking geskied deur
middel van 'n aantekening by die finansieÈ le state waarin die aard en uitwerking van die
verandering verduidelik word.
11.6 Openbaarmaking van voorraad in die finansieÈ le state
Voorraad is 'n bedryfsbate. In hierdie kursus bestaan voorraad hoofsaaklik uit klaarprodukte.
Verder kan daar ook ander voorraaditems soos verpakkingsmateriaal, skryfbehoeftes en
skoonmaakmateriaal wees. Die verskillende soorte voorrade word onder voorraad in die
balansstaat onderverdeel. Die rekeningkundige beleid wat vir voorraadwaardasie gevolg word,
moet as 'n aantekening tot die balansstaat geopenbaar word.
Voorbeeld
Aanbieding in die balansstaat: R
Bedryfsbates
Voorrade R(60 000 + 6 000) 66 000
(Vir 'n vollediger uiteensetting, verwys paragraaf 10.6)
Die kosprys van handelsvoorraad is deel van die koste van verkope, dit wil seà dit word gebruik
by die berekening van bruto wins. Skryfbehoeftes word gebruik by die verkoopsfunksie en
enige uitgawes vir skryfbehoeftes wat gebruik word, word onder verkoops-, administratiewe en
algemene uitgawes in die inkomstestaat afgeskryf wanneer die netto wins bereken word.
Bestudeer paragraaf 11.4 van die voorgeskrewe boek.
11.7 Hersieningsoefeninge en oplossings
11.7.1 Hersieningsoefening 1
(1) Watter kombinasie van die volgende stellings is reg?
(a) Kantoormeubels gekoop deur Furnishop Handelaars vir die nuwe sekretaresse word
onder eiendom, aanleg en toerusting in die balansstaat ingesluit.
(b) Die kosprys van skryfbehoeftes gebruik, word by die berekening van bruto wins
ingesluit.
229 ACN101M/1
(c) Wanneer die periodieke voorraadstelsel gebruik word, word die koste van verkope
bereken nadat 'n fisiese voorraadopname gedoen is.
(d) Eindvoorraad sluit alle goedere op die perseel in Ð ook goedere waarvoor 'n koper
reeds betaal het.
1. (a) (b) (c) (d)
2. (a) (b)
3. (a) (c)
4. (a) (c) (d)
(2) Wat is die verskil tussen die koste van goedere aangekoop en die koste van verkope?
Oplossing: Hersieningsoefening 1
(1) Keuse 3, (a) en (c) is reg
KOMMENTAAR
. Stelling (a) Die goedere is nie gekoop vir herverkoop nie.
. Stelling (b) Skryfbehoeftes het niks te doen met die koste van goedere aangekoop
vir herverkoop nie. Skryfbehoeftes gebruik is 'n verkoopsuitgawe wat
onder verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes in die
inkomstestaat getoon word.
. Stelling (c) Wanneer die periodieke voorraadstelsel gebruik word, is 'n fisiese
voorraadopname die enigste manier om te bepaal hoeveel voorraad
voorhande is.
. Stelling (d) Indien die koper eienaarskap van die goedere oorgeneem het, dit wil seÃ
dat die koper onderneem het om vir die goedere te betaal of daarvoor
betaal het, word hierdie goedere nie by die eindvoorraadsyfer ingesluit
nie.
(2) Koste van goedere aangekoop sluit nie begin- en eindvoorraad in nie, terwyl koste van
verkope dit wel insluit.
11.7.2 Hersieningsoefening 2
Die volgende inligting het betrekking op Bombay Handelaars:
R
Saldo's op 28 Februarie 20.4:
Handelsvoorraad Ð 28 Februarie 20.3 20 000
Aankope 106 000
Aankoopterugsendings 6 000
Invoerbelasting 10 000
Verkope 175 000
Verkoopterugsendings 5 000
Vraggeld op verkope 4 800
Verpakkingsmateriaal gebruik 7 200
BYKOMENDE INLIGTING
Handelsvoorraad Ð 28 Februarie 20.4 25 000
Voorraad: Verpakkingsmateriaal Ð 28 Februarie 20.4 600
230ACN101M/1
Watter een van die volgende moontlikhede verteenwoordig die regte bedrag van onder-
skeidelik die koste van goedere aangekoop en die koste van verkope?
Koste van goedere aangekoop Koste van verkope
1. R116 000 R111 000
2. R110 000 R110 400
3. R116 000 R110 400
4. R110 000 R105 000
Oplossing: Hersieningsoefening 2
Keuse 4 is reg.
Koste van goedere aangekoop R110 000; koste van verkope R105 000
Berekening:
R
Aankope 106 000
Aankoopterugsendings (6 000)
100 000
Invoerbelasting 10 000
Koste van goedere aangekoop 110 000
Koste van verkope:
Verkope 175 000
Verkoopterugsendings (5 000)
Inkomste 170 000
Koste van verkope (105 000)
Beginvoorraad Ð 28 Feb. 20.3 20 000
Aankope 110 000
130 000
Eindvoorraad Ð 28 Feb. 20.4 (25 000)
Bruto wins 65 000
KOMMENTAAR
. Eindvoorraad is slegs goedere vir verkoop (handelsvoorraad) en sluit nie verpak-
kingsmateriaal in nie. Verpakkingsmateriaal is verbruikbare voorraad. Verpakkings-
materiaal verbruik is 'n uitgawe en verpakkingsmateriaal voorhande word onder
voorrade as 'n bedryfsbate in die balansstaat getoon.
. Inkomste is gelyk aan bruto verkope minus verkoopterugsendings. Alle ander
uitgawes wat met verkope verband hou, word van die bruto wins afgetrek.
11.7.3 Hersieningsoefening 3
Bereken uit die volgende inligting die brutowinspersentasie op die koste van verkope en
verkope.
20.3 20.2 20.1
R R R
Inkomste 600 000 375 000 300 000
Koste van verkope (402 000) (255 000) (210 000)
Bruto wins 198 000 120 000 90 000
231 ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening 3
20.3 20.2 20.1
BrutowinsKoste van verkope6
1001
R198000R402000 6100
1R120 000R255 000 6100
1R90000R210 000 6100
1
= 49,3% = 47,1% = 42,9%
BrutowinsVerkope 6100
1R198000R600000 6100
1R120000R375000 6100
1R90000R300 000 6100
1
= 33% = 32% = 30%
11.7.4 Hersieningsoefening 4
Die volgende is 'n uittreksel uit die inkomstestaat van M Dry, 'n algemene handelaar, vir die jaar
geeÈ indig 30 Junie 20.6:
M DRY
INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.6 (UITTREKSEL)
R
Inkomste 114 000
Koste van verkope (76 000)
Voorraad Ð 1/7/20.5 30 000
Aankope 90 000
120 000
Voorraad Ð 30/6/20.6 (44 000)
Bruto wins 38 000
BYKOMENDE INLIGTING
(a) Op 30 Junie 20.7 het 'n brand in die pakhuis uitgebreek voordat die jaarlikse voorraad-
opname afgehandel kon word en na raming is 25% van die totale voorraad verwoes. M Dry
deel u mee dat dieselfde winstoevoeging in die afgelope finansieÈ le jaar toegepas is as wat
in 20.5/6 gebruik is.
(b) Aankope en verkope vir die 20.6/7 finansieÈ le jaar het onderskeidelik R96 000 en R120 000
bedra.
Gevra
(1) Stel die deel van die inkomstestaat op wat die beraamde bruto wins vir die jaar
geeÈ indig 30 Junie 20.7 weerspieeÈ l.
(2) Bereken die waarde van die voorraad wat deur die brand vernietig is.
232ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening 4
M DRY
(1) INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.7 (beraamde):
R
Inkomste 120 000
Koste van verkope (80 000)
Voorraad Ð 30 Junie 20.6 44 000
Aankope 96 000
140 000
Voorraad Ð 30 Junie 20.7 (60 000)
Bruto wins 40 000
KOMMENTAAR
. Berekening van die brutowinspersentasie op verkope 20.5/6:
= R38 000R114 000 6 100
1 = 33 13 %
Om die koste van verkope te bereken:
Brutowinspersentasie op verkope = Bruto winsVerkope 6 100
1
Bruto wins = Verkope 6 brutowinspersentasie
= R120 000 6331
3
100
= R40 000
Dus: Koste van verkope = Verkope 7 bruto wins
= R120 000 7 R40 000
= R80 000
. Eindvoorraad vir 20.6 is die beginvoorraad vir 20.7.
Berekening van eindvoorraad kan ook soos volg gedoen word:
Eindvoorraad = Beginvoorraad + Aankope 7 Koste van verkope
= R44 000 + R96 000 7 R80 000
= R60 000
(2) WAARDE VAN VOORRAAD VERNIETIG:
R60 000 6 25% = R15 000
233 ACN101M/1
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. te verduidelik waarom dit belangrik is om voorraad akkuraat te waardeer en aan te
teken?
. te verduidelik waarom 'n voorraadwaardasiemetode konsekwent en akkuraat
toegepas moet word?
. dõÂ t waaruit voorraad bestaan en hoe dit in die balansstaat getoon word, te
bespreek?
234ACN101M/1
Studie-eenheid
12Eiendom, aanleg en toerusting
Leeruitkoms
Studente moet transaksies verbonde aan eiendom, aanleg en toerusting kan boekstaaf.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 236
12.1 Inleiding 236
12.2 Bepaling van die kosprys van eiendom, aanleg en toerusting 236
12.3 Beskerming van en beheer oor eiendom, aanleg en toerusting 237
12.4 Boekstawing van die aankoop van eiendom, aanleg en toerusting 237
12.5 Die begrip waardevermindering 237
12.6 Boekstawing van waardevermindering 238
12.7 Metodes om waardevermindering te bereken 238
12.8 Verkryging van eiendom, aanleg en toerusting gedurende die
finansieÈ le jaar 248
12.9 Vervreemding van eiendom, aanleg en toerusting 248
12.10 Hersieningsoefeninge en oplossings 255
12.10.1 Hersieningsoefening 1 255
12.10.2 Hersieningsoefening 2 257
12.10.3 Hersieningsoefening 3 259
12.10.4 Hersieningsoefening 4 262
Selfbeoordeling 263
235 ACN101M/1
SLEUTELBEGRIPPE
. Historiese kosprys
. Tasbare niebedryfsbates
. grond en geboue
. masjinerie
. voertuie
. meubels en toerusting
. Waardevermindering
. Opgelope waardevermindering
. Verkoop (vervreemding) van eiendom, aanleg en toerusting
. Sloping van eiendom, aanleg en toerusting
12.1 Inleiding
Om 'n item as 'n bate te klassifiseer, is dit nie nodig dat die entiteit die wettige eienaar daarvan
moet wees nie. Bates op skuld of deur 'n huurooreenkoms bekom, kan deur die entiteit as 'n
bate geklassifiseer word op voorwaarde dat die ooreenstemmende las ook aangeteken word.
Vir rekeningkundige doeleindes moet die ekonomiese werklikheid en nie die wettige
eienaarskap nie, in aanmerking geneem word wanneer bepaal word of 'n item as 'n bate
geklassifiseer moet word, met ander woorde wese bo vorm. (Verwys paragraaf .35 van van die
Raamwerk.)
Niebedryfsbates word, soos u reeds weet, aangeskaf met die doel om bedrywighede te
ondersteun of te vergemaklik. Niebedryfsbates het 'n bedryfslewensduur van meer as een jaar
en kan oor en oor gebruik word. Dit word gebruik en nie verbruik nie (dws niebedryfsbates word
nie oor die kort termyn opgebruik nie).
Niebedryfsbates kan tasbare, ontasbare of finansieÈ le bates wees.
Tasbare niebedryfsbates is bates soos geboue, masjinerie, voertuie en meubels. Dit is bates
wat 'n mens kan sien en aanraak. Dit word in die balansstaat onder die opskrif ``Eiendom,
aanleg en toerusting'' getoon.
Omdat eiendom, aanleg en toerusting na 'n aantal jare verouderd raak, moet hulle oor hul
verwagte ekonomiese lewensduur afgeskryf word. Dit word gewoonlik gedoen deur middel van
'n voorsiening wat bekend staan as waardevermindering. Die bedrag wat jaarliks afgeskryf
word, word as 'n uitgawe in die wins-en-verliesrekening getoon. Dit voldoen aan die
paringsbeginsel, wat vroeeÈ r in hierdie studiegids bespreek is.
Wanneer 'n bate nie langer ekonomies kan werk nie, word dit vervang. Die opbrengs uit die
realisasie (verkoop) van die bate word gewoonlik gebruik om die aankoop van die nuwe bate
gedeeltelik te finansier.
Al die aspekte van die rekeningkundige stelsel wat met bogenoemde verband hou, word later
in hierdie studie-eenheid bespreek.
Bestudeer paragrawe 12.1 tot 12.3 van die voorgeskrewe boek.
12.2 Bepaling van die kosprys van eiendom, aanleg entoerusting
Die kosprys van eiendom, aanleg en toerusting bestaan uit
. die aankoopprys, wat alle uitgawes insluit wat aangegaan is om die bate op die perseel te kry
236ACN101M/1
. alle installasiekoste, wat byvoorbeeld die lone van die onderneming se eie tegniese
personeel insluit
. enige ander onkoste wat aangegaan is om die bate in bedryf te stel
Die kosprys sal oor die hele lewensduur van die bate onveranderd bly en word die historiese
kosprys genoem.
Bestudeer paragraaf 12.4 van die voorgeskrewe boek.
Finansieringskoste op lenings wat aangegaan is om die bate te verkry, word nie in die kosprys
van bates ingesluit nie. Dit geld ook vir onderhoudskoste.
12.3 Beskerming van en beheer oor eiendom, aanleg entoerusting
'n Bateregister word gebruik waarin die volgende belangrike inligting met betrekking tot die
bates aangeteken word:
. ligging
. reeksnommer
. kosprys
. verkrygingsdatum
. verwagte lewensduur (nutsduur)
. drabedrag
. waardevermindering vir die huidige jaar
. opgelope waardevermindering
Bestudeer paragraaf 12.10 van die voorgeskrewe boek.
12.4 Boekstawing van die aankoop van eiendom, aanleg entoerusting
Die aankoop van eiendom, aanleg en toerusting word in die toepaslike baterekening
aangeteken. Masjinerie word byvoorbeeld in die masjinerie teen kosprysrekening en voertuie
in die voertuie teen kosprysrekening aangeteken.
Aangesien die betrokke baterekening nie alle tersaaklike besonderhede oor die bates bevat
nie, is dit nodig om die bateregister (verwys paragraaf 12.3 en voorbeeld 12.12 in die
voorgeskrewe boek) by te hou.
Die totale van die kospryse in die bateregister ten opsigte van 'n bepaalde baterekening moet
gelyk wees aan die saldo van daardie baterekening in die algemene grootboek.
Aan die einde van elke finansieÈ le tydperk word die baterekening gebalanseer en met die
bedrag in die bateregister gerekonsilieer.
Bestudeer paragrawe 12.5 en 12.6 van die voorgeskrewe boek.
12.5 Die begrip waardevermindering
Bates word aangeskaf om inkomste voort te bring. Omdat inkomste voortgebring word, kan die
237 ACN101M/1
koste om die bate te besit oor die bruikbare nutsduur daarvan teen inkomste afgeskryf (gepaar)
word. (Verwys paragraaf 2.5.6 van die voorgeskrewe boek waar die paringsbeginsel bespreek
word.)
Waardevermindering is die stelselmatige toedeling van die afskryfbare bedrag van 'n bate oor
die bate se bruikbare nutsduur. Wanneer die afskryfbare bedrag bepaal is, moet daar besluit
word oor die metode waarop die afskryfbare bedrag toegedeel gaan word (raadpleeg
paragraaf 12.7 oor die verskillende metodes van berekening van waardevermindering). Die
metode waarop waardevermindering toegedeel gaan word, moet 'n billike jaarlikse toedeling
van die koste om die bate te besit, verteenwoordig.
Bestudeer paragrawe 12.7.1 tot 12.7.3 van die voorgeskrewe boek.
12.6 Boekstawing van waardevermindering
Gedurende die verwagte nutsduur van 'n bate word 'n redelike bedrag in elke finansieÈ le
tydperk van die kosprys van die bate afgeskryf en na 'n waardeverminderingrekening
gedebiteer.
Volgens die dubbelinskrywingstelsel moet 'n ander rekening met dieselfde bedrag gekrediteer
word. In die praktyk is dit nie die baterekening nie maar 'n kontra-baterekening, die opgelope
waardeverminderingrekening, wat met die jaarlikse waardevermindering gekrediteer word.
Die verskil tussen die debietsaldo in die baterekening en die kredietsaldo in die opgelope
waardeverminderingrekening is die drabedrag van die bate.
Bestudeer paragraaf 12.7.4 van die voorgeskrewe boek.
12.7 Metodes om waardevermindering te bereken
Daar is verskeie metodes om die bedrag van jaarlikse waardevermindering wat afgeskryf moet
word, te bepaal. Ons sal slegs aan die reguitlynmetode, die verminderdesaldometode en die
produksie-eenheidmetode aandag skenk.
Bestudeer paragraf 12.7.5 van die voorgeskrewe boek.
Oefening 12.1
Veronderstel dat Bilgredon op 1 Junie 20.0 'n masjien ter waarde van R500 000 koop met 'n
korting van R60 000, vervoerkoste van R15 000 en installasiekoste van R5 000. Die
afskryfbare kosprys van die masjien is R(500 000 7 60 000 + 15 000 + 5 000) = R460 000. Die
beraamde lewensduur is 5 jaar. (Bilgredon se finansieÈ le jaar eindig 31 Mei.) Laat ons nou die
drie metodes in die lig van hierdie inligting ondersoek.
Gevra
Gebruik die gegewe inligting en stel die volgende op:
(1) Waardeverminderingstabelle
238ACN101M/1
(2) Algemene joernaalinskrywings en
(3) grootboekrekeninge
om die waardevermindering volgens die volgende metodes te boekstaaf
(a) Reguitlynmetode
(b) Verminderdesaldometode en
(c) produksie-eenheidmetode (gebruik die gegewe bykomende inligting)
Oplossing: Oefening 12.1
(a) Reguitlynmetode
Die kosprys word oor die verwagte lewensduur (in jare) afgeskryf.
(a)(1) BATE- EN WAARDEVERMINDERINGTABEL: REGUITLYNMETODE
Berekening van Jaarlikse Opgelope Dra-
Datum Kosprys waardevermin- waardever- waardever- bedrag
dering mindering mindering
(a) Kospryslewensduur in jaar (b) (a) ± (b)
of
20%6kosprys
Mei 31 R R R R
20.1 (Einde van finansieÈ le jaar 1) 460 000460 000
5 92 000 92 000 368 000
20.2 (Einde van finansieÈ le jaar 2) 460 000460 000
5 92 000 184 000 276 000
20.3 (Einde van finansieÈ le jaar 3) 460 000460 000
5 92 000 276 000 184 000
20.4 (Einde van finansieÈ le jaar 4) 460 000460 000
5 92 000 368 000 92 000
20.5 (Einde van finansieÈ le jaar 5) 460 000460 000
5 92 000 460 000 NUL
Totale waardevermindering R460 000
Hierdie metode staan ook bekend as die vaste paaiementmetode.
(a)(2) JOERNAALINSKRYWINGS VIR DIE VYF JAAR
ALGEMENE JOERNAAL
20.1 R R
Mei 31 Waardevermindering: masjinerie 92 000
Opgelope waardevermindering:92 000masjinerie
Voorsiening vir waardevermindering op
die reguitlynmetode (jaar 1)
Wins-en-verlies 92 000
Waardevermindering: masjinerie 92 000
Sluitingsinskrywing
Die joernaalinskrywings vir die jare 20.2, 20.3, 20.4 en 20.5 sal dieselfde as die hierbo wees.
239 ACN101M/1
(a) (3) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Masjinerie teen kosprys Kt
20.0 R
Jun 1 Bank (kosprys) 460 000
Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie Kt
20.1 R 20.1 R
Mei 31 Saldo a/d 92 000 Mei 31 Waardevermin-92 000dering (20.1)
20.2 20.1
Mei 31 Saldo a/d 184 000 Jun 1 Saldo a/b 92 000
20.1
Mei 31 Waardevermin-92 000dering (20.2)
184 000 184 000
20.3 20.2
Mei 31 Saldo a/d 276 000 Jun 1 Saldo a/b 184 000
20.3
Mei 31 Waardevermin-92 000dering (20.3)
276 000 276 000
20.4 20.3
Mei 31 Saldo a/d 368 000 Jun 1 Saldo a/b 276 000
20.4
Mei 31 Waardevermin-92 000dering (20.4)
368 000 368 000
20.5 20.4
Mei 31 Saldo a/d 460 000 Jun 1 Saldo a/b 368 000
20.5
Mei 31 Waardevermin-92 000dering (20.5)
460 000 460 000
20.5
Jun 1 Saldo a/b 460 000
Dt Waardevermindering: masjinerie Kt
20.1 R 20.1 R
Mei 31 Opgelope waarde- Mei 31 Wins-en-verlies 92 000
vermindering 92 000
Die inskrywings vir die jare 20.2, 20.3, 20.4 en 20.5 sal dieselfde as die hierbo wees.
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) Kt
20.1 R
Mei 31 Waardeverminde-
ring: masjinerie 92 000
Die inskrywings vir die jare 20.2, 20.3, 20.4 en 20.5 sal dieselfde as die hierbo wees.
240ACN101M/1
KOMMENTAAR
. Die afskryfbare bedrag is die koste van die bate min sy reswaarde. Die reswaarde is
die verwagte waarde (skroot- of inruilwaarde) aan die einde van die bate se bruikbare
lewe. In hierdie voorbeeld is geen reswaarde gegee nie.
BILGREDON
BALANSSTAAT SOOS OP 31 MEI (UITTREKSEL)
20.5 20.4 20.3 20.2 20.1
Niebedryfsbates R R R R R
Eiendom, aanleg en
toerusting NUL 92 000 184 000 276 000 368 000
KOMMENTAAR
. Net die drabedrag word in die balansstaat self getoon.
. 'n Omvattende rekonsiliasie van veranderinge in die drabedrag van die begin tot die
einde van die finansieÈ le tydperk word in 'n aantekening getoon.
Die volgende is 'n voorbeeld van die aantekening vir die jaar geeÈ indig 31 Mei 20.2:
BILGREDON
AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 MEI 20.2
3
Eiendom, aanleg en toerusting Masjinerie Totaal
R RDrabedrag:
Begin van die jaar 368 000 368 000
Kosprys 460 000 460 000
Opgelope waardevermindering (92 000) (92 000)
Toevoegings Ð Ð
Vervreemdings (Ð) (Ð)
Waardevermindering (92 000) (92 000)
Drabedrag:
Einde van die jaar 276 000 276 000
Kosprys 460 000 460 000
Opgelope waardevermindering (184 000) (184 000)
KOMMENTAAR
. Toevoegings en vervreemdings word net ter verduideliking in die oefening ingesluit.
Dit hoef nie getoon te word as daar nie gedurende die finansieÈ le jaar toevoegings of
vervreemdings was nie.
241 ACN101M/1
(b) Verminderdesaldometode
In hierdie geval word 'n vaste persentasie van die drabedrag jaarliks afgeskryf. Veronderstel
dat die persentasie as 20% gegee is.
(b) (1) BATE- EN WAARDEVERMINDERINGTABEL: VERMINDERDESALDOMETODE
Berekening van Jaarlikse Opgelope Dra-
Datum Kosprys waardever- waardever- waardever- bedrag
(a)
mindering mindering mindering
(a) ± (b)20100 x drabedrag (b)
Mei 31 R R R R
20.1 (Einde van finansieÈ le jaar 1) 460 00020100 x
460 0001 92 000 92 000 368 000
20.2 (Einde van finansieÈ le jaar 2) 460 00020100 x
368 0001 73 600 165 600 294 400
20.3 (Einde van finansieÈ le jaar 3) 460 00020100 x
294 4001 58 880 224 480 235 520
20.4 (Einde van finansieÈ le jaar 4) 460 00020100 x
235 5201 47 104 271 584 188 416
20.5 (Einde van finansieÈ le jaar 5) 460 00020100 x
188 4161 37 683 309 267 150 733
Totale waardevermindering R309 267
Die drabedrag aan die einde van die vyfde jaar (R150 733) word geag die verkoops- (slopings-)
waarde van die bate te wees. Volgens hierdie metode sal die drabedrag wiskundig nooit nul
word nie.
Hierdie metode gebruik nie die afskryfbare bedrag (kosprys min reswaarde) as grondslag vir
die berekening nie, maar word op die drabedrag (kosprys min opgelope waardevermindering)
bereken.
(b) (2) JOERNAALINSKRYWINGS VIR DIE VYF JAAR
ALGEMENE JOERNAAL
20.1 R R
Mei 31 Waardevermindering: masjinerie 92 000
Opgelope waardevermindering: masjinerie 92 000
Voorsiening vir waardevermindering teen 20%
per jaar op die verminderdesaldometode (jaar 1)
Wins-en-verlies 92 000
Waardevermindering: masjinerie 92 000
Sluitingsinskrywing
20.2
Mei 31 Waardevermindering: masjinerie 73 600
Opgelope waardevermindering: masjinerie 73 600
Voorsiening vir waardevermindering teen 20%
per jaar op die verminderdesaldometode (jaar 2)
242ACN101M/1
ALGEMENE JOERNAAL (VERVOLG)
R R
Wins-en-verlies 73 600
Waardevermindering: masjinerie 73 600
Sluitingsinskrywing
20.3
Mei 31 Waardevermindering: masjinerie 58 880
Opgelope waardevermindering: masjinerie 58 880
Voorsiening vir waardevermindering teen 20%
pj op die verminderdesaldo-metode (jaar 3)
Wins-en-verlies 58 880
Waardevermindering: masjinerie 58 880
Sluitingsinskrywing
20.4
Mei 31 Waardevermindering: masjinerie 47 104
Opgelope waardevermindering: masjinerie 47 104
Voorsiening vir waardevermindering teen 20%
pj op die verminderdesaldo-metode (jaar 4)
Wins-en-verlies 47 104
Waardevermindering: masjinerie 47 104
Sluitingsinskrywing
20.5
Mei 31 Waardevermindering: masjinerie 37 683
Opgelope waardevermindering: masjinerie 37 683
Voorsiening vir waardevermindering teen 20%
pj op die verminderdesaldo-metode (jaar 5)
Wins-en-verlies 37 683
Waardevermindering: masjinerie 37 683
Sluitingsinskrywing
(b) (3) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Masjinerie teen kosprys Kt
20.1 R
Jun 1 Bank 460 000
243 ACN101M/1
Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie Kt
20.1 R 20.1 R
Mei 31 Saldo a/d 92 000 Mei 31 Waardevermin-92 000dering (20.1)
20.2 20.1
Mei 31 Saldo a/d 165 600 Jun 1 Saldo a/b 92 000
20.2
Mei 31 Waardevermin-73 600dering (20.2)
165 600 165 600
20.3 20.2
Mei 31 Saldo a/d 224 480 Jun 1 Saldo a/b 165 600
20.3
Mei 31 Waardevermin-58 880dering (20.3)
224 480 224 480
20.4 20.3
Mei 31 Saldo a/d 271 584 Jun 1 Saldo a/b 224 480
20.4
Mei 31 Waardevermin-47 104dering (20.4)
271 584 271 584
20.5 20.4
Mei 31 Saldo a/d 309 267 Jun 1 Saldo a/b 271 584
20.5
Mei 31 Waardevermin-37 683dering (20.5)
309 267 309 267
20.5
Jun 1 Saldo a/b 309 267
Dt Waardevermindering: masjinerie Kt
20.1 R 20.1 R
Mei 31 Opgelope waarde- Mei 31 Wins-en-verlies 92 000
vermindering 92 000
20.2 20.2
Mei 31 Opgelope waarde- Mei 31 Wins-en-verlies 73 600
vermindering 73 600
20.3 20.3
Mei 31 Opgelope waarde- Mei 31 Wins-en-verlies 58 880
vermindering 58 880
20.4 20.4
Mei 31 Opgelope waarde- Mei 31 Wins-en-verlies 47 104
vermindering 47 104
20.5 20.5
Mei 31 Opgelope waarde- Mei 31 Wins-en-verlies 37 683
vermindering 37 683
244ACN101M/1
Dt Wins-en-verliesrekening (uittreksel) Kt
20.1 R
Mei 31 Waardevermin-
dering: masjinerie 92 000
20.2
Mei 31 Waardevermin-
dering: masjinerie 73 600
20.3
Mei 31 Waardevermin-
dering: masjinerie 58 880
20.4
Mei 31 Waardevermin-
dering: masjinerie 47 104
20.5
Mei 31 Waardevermin-
dering: masjinerie 37 683
BILGREDON BPK
BALANSSTAAT SOOS OP 31 MEI (UITTREKSEL)
20.5 20.4 20.3 20.2 20.1
Niebedryfsbates R R R R R
Eiendom, aanleg en
toerusting 150 733 188 416 235 520 294 400 368 000
BILGREDON BPK
AANTEKENING VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 20.2:
3
Eiendom, aanleg en toerusting Masjinerie Totaal
R RDrabedrag
Begin van die jaar 368 000 368 000
Kosprys 460 000 460 000
Opgelope waardevermindering (92 000) (92 000)
Waardevermindering (73 600) (73 600)
Drabedrag:
Einde van die jaar 294 400 294 400
Kosprys 460 000 460 000
Opgelope waardevermindering (165 600) (165 600)
(c) Produksie-eenheidmetode
In hierdie geval word die eenhede wat jaarliks deur die masjien vervaardig word, in verhouding
tot die totale aantal eenhede wat na verwagting deur die masjien oor sy totale lewensduur
vervaardig sal word, afgeskryf. Veronderstel die vervaardiging vir jaar 1 = 500 eenhede, vir jaar
2 = 550 eenhede, vir jaar 3 = 300 eenhede, vir jaar 4 = 200 eenhede en vir jaar 5 = 450
eenhede. Die totale verwagte aantal eenhede wat deur die masjien vervaardig sal word =
2 000 eenhede.
245 ACN101M/1
(c) (1) BATE- EN WAARDEVERMINDERINGTABEL: PRODUKSIE-EENHEIDMETODE
Berekening van Jaarlikse Opgelope Dra-
Datum Kosprys waardever- waardever- waardever- bedrag
(a)
mindering mindering mindering
(a) ± (b)(b)
Mei 31 R R R R
20.1 (Einde van finansieÈ le jaar 1) 460 000 5002 000 6 460 000 115 000 115 000 345 000
20.2 (Einde van finansieÈ le jaar 2) 460 000 5502 000 6 460 000 126 500 241 500 218 500
20.3 (Einde van finansieÈ le jaar 3) 460 000 3002 000 6 460 000 69 000 310 500 149 500
20.4 (Einde van finansieÈ le jaar 4) 460 000 2002 000 6 460 000 46 000 356 500 103 500
20.5 (Einde van finansieÈ le jaar 5) 460 000 4502 000 6 460 000 103 500 460 000 NUL
Totale waardevermindering R460 000
* Formule vir die berekening van waardevermindering:
Eenhede vervaardig vir die jaarVerwagte totale aantal eenhede oor lewensduur vervaardig 6 Kosprys
(c) (2) Die algemene joernale is soortgelyk aan die in (b) (2).
(c) (3) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Masjinerie teen kosprys Kt
20.1 R
Jun 1 Bank 460 000
Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie Kt
20.1 R 20.1 R
Mei 31 Saldo a/d 115 000 Mei 31 Waardevermin-115 000dering (20.1)
20.2 20.1
Mei 31 Saldo a/d 241 500 Jun 1 Saldo a/b 115 000
20.2
Mei 31 Waardevermin-126 500dering (20.2)
241 500 241 500
20.3 20.2
Mei 31 Saldo a/d 310 500 Jun 1 Saldo a/b 241 500
20.3
Mei 31 Waardevermin-69 000dering (20.3)
310 500 310 500
20.4 20.3
Mei 31 Saldo a/d 356 500 Jun 1 Saldo a/b 310 500
20.4
Mei 31 Waardevermin-46 000dering (20.4)
356 500 356 500
246ACN101M/1
Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie (vervolg) Kt
20.5 R 20.4 R
Mei 31 Saldo a/d 460 000 Jun 1 Saldo a/b 356 500
20.5
Mei 31 Waardevermin-103 500dering (20,5)
460 000 460 000
20.5
Jun 1 Saldo a/b 460 000
Dt Waardevermindering: masjinerie Kt
20.1 R 20.1 R
Mei 31 Opgelope waarde- Mei 31 Wins-en-verlies 115 000
vermindering 115 000
20.2 20.2
Mei 31 Opgelope waarde- Mei 31 Wins-en-verlies 126 500
vermindering 126 500
20.3 20.3
Mei 31 Opgelope waarde- Mei 31 Wins-en-verlies 69 000
vermindering 69 000
20.4 20.4
Mei 31 Opgelope waarde- Mei 31 Wins-en-verlies 46 000
vermindering 46 000
20.5 20.5
Mei 31 Opgelope waarde- Mei 31 Wins-en-verlies 103 500
vermindering 103 500
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) Kt
20.1 R
Mei 31 Waardevermindering:
masjinerie 115 000
20.2
Mei 31 Waardevermindering:
masjinerie 126 500
20.3
Mei 31 Waardevermindering:
masjinerie 69 000
20.4
Mei 31 Waardevermindering:
masjinerie 46 000
20.5
Mei 31 Waardevermindering:
masjinerie 103 500
247 ACN101M/1
BILGREDON BPK
BALANSSTAAT SOOS OP 31 MEI (UITTREKSEL)
20.5 20.4 20.3 20.2 20.1
Niebedryfsbates R R R R R
Eiendom, aanleg en
toerusting NUL 103 500 149 500 218 500 345 000
BILGREDON BPK
AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 MEI 20.2
3
Eiendom, aanleg en toerusting Masjinerie Totaal
R RDrabedrag:
Begin van die jaar 345 000 345 000
Kosprys 460 000 460 000
Opgelope waardevermindering (115 000) (115 000)
Waardevermindering (126 500) (126 500)
Drabedrag:
Einde van die jaar 218 500 218 500
Kosprys 460 000 460 000
Opgelope waardevermindering (241 500) (241 500)
Bestudeer paragrawe 12.7.4 tot 12.7.6 en 12.9 van die voorgeskrewe boek.
12.8 Verkryging van eiendom, aanleg en toerusting gedu-rende die finansieÈ le jaar
Veronderstel 'n masjien word ses maande voor die einde van die jaar aangekoop. Die
voorsiening vir waardevermindering vir die eerste jaar moet dan bepaal word vir die gedeelte
van die jaar, wat in hierdie geval 612 of 50% is.
Indien die kosprys van die masjien R460 000 en die waardeverminderingkoers 20% per jaar is,
is die waardevermindering wat vir die eerste jaar voorsien moet word:
R460 000 6 20100 6 6
12 = R46 000
Bestudeer paragrawe 12.7.7 en 12.7.8 van die voorgeskrewe boek.
12.9 Vervreemding van eiendom, aanleg en toerusting
Bestudeer paragraaf 12.8 van die voorgeskrewe boek.
248ACN101M/1
Wanneer 'n bate nie meer vir 'n entiteit bruikbaar is nie en dit vervreem word, moet dit uit die
boeke en bateregister verwyder word.
Daar is verskeie maniere om 'n bate te vervreem, byvoorbeeld
. sloping van die bate
. uit die hand verkoop
. inruiling as gedeeltelike betaling vir die aankoop van 'n nuwe bate
As die bate vir 'n ander bate ingeruil of verkoop word, moet die wins of verlies op die
vervreemding van die bate as 'n inkomste of uitgawe in die inkomstestaat vir die huidige
finansieÈ le tydperk hanteer word.
Oefening 12.2
Sloping van 'n bate wat ten volle afgeskryf is. (Dit beteken daar is geen opbrengste nie.)
Veronderstel dat Bilgredon die reguitlynmetode van waardevermindering gebruik het en besluit
het om die masjien aan die einde van sy bruikbare lewe te sloop.
Gevra
Toon die algemene joernaal en grootboekrekeninge om die transaksie te boekstaaf.
Oplossing: Oefening 12.2
ALGEMENE JOERNAAL
20.5 R R
Mei 31 Opgelope waardevermindering: masjinerie 460 000
Masjinerie teen kosprys 460 000
Gesloopte masjien afgeskryf
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Masjinerie teen kosprys Kt
20.1 R 20.5 R
Jun 1 Bank 460 000 Mei 31 Opgelope waarde- 460 000
vermindering
Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie Kt
20.5 R 20.1 R
Mei 31 Masjinerie teen Mei 31 Waardevermin-92 000kosprys 460 000 20.2 dering
Mei 31 Waardevermin-92 00020.3 dering
Mei 31 Waardevermin-92 00020.4 dering
Mei 31 Waardevermin-92 00020.5 dering
Mei 31 Waardevermin-92 000dering
460 000 460 000
249 ACN101M/1
Oefening 12.3
Sloping van 'n bate (aan die einde van die finansieÈ le jaar) wat nie ten volle afgeskryf is nie.
Veronderstel Bilgredon het op 30 November 20.0 'n masjien vir R460 000 gekoop. Hulle besluit
om die masjien op 31 Mei 20.5, die einde van die boekjaar, te sloop. Opgelope
waardevermindering beloop R402 500. (Die aankoopdatum het in hierdie oefening verander
en die produksie-eenheidmetode word gebruik.)
Gevra
Toon die algemene joernale en grootboekrekeninge om die transaksie te boek te stel.
Toon ook die aantekening ten opsigte van Eiendom, aanleg en toerusting.
Oplossing: Oefening 12.3
(a) ALGEMENE JOERNAAL
20.5 R R
Mei 31 Realisasie van masjinerie 460 000
Masjinerie teen kosprys 460 000
Dra masjien teen kosprys oor na realisasie-
rekening
Opgelope waardevermindering: masjinerie 402 500
Realisasie van masjinerie 402 500
Dra waardevermindering oor na realisasie-
rekening
Verlies met vervreemding van masjinerie 57 500
Realisasie van masjinerie 57 500
Verlies met sloping van masjien
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Masjinerie teen kosprys Kt
20.0 R 20.5 R
Nov 30 Bank 460 000 Mei 31 Realisasie van
masjinerie 460 000
250ACN101M/1
Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie Kt
20.5 R 20.1 R
Mei 31 Realisasie van Mei 31 Waardevermin-57 500masjinerie 402 500 20.2 dering
Mei 31 Waardevermin-126 50020.3 dering
Mei 31 Waardevermin-69 00020.4 dering
Mei 31 Waardevermin-46 00020.5 dering
Mei 31 Waardevermin-
dering 103 500
402 500 402 500
Dt Realisasie van masjinerie Kt
20.5 R 20.5 R
Mei 31 Masjinerie teen Mei 31 Opgelope waarde-
kosprys 460 000 vermindering 402 500
Verlies met sloping
van masjinerie 57 500
460 000 460 000
Dt Verlies met sloping van masjinerie Kt
20.5 R
Mei 31 Realisasie van
masjinerie 57 500
BILGREDON
(b) AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 MEI 20.5
3
Eiendom, aanleg en toerusting Masjinerie Totaal
R RDrabedrag:
Begin van die jaar 161 000 161 000
Kosprys 460 000 460 000
Opgelope waardevermindering* (299 000) (299 000)
Waardevermindering (103 500) (103 500)
Vervreemdings (57 500) (57 500)
Kosprys (460 000) (460 000)
Opgelope waardevermindering 402 500 402 500
Drabedrag:
Einde van die jaar Ð Ð
Kosprys Ð Ð
Opgelope waardevermindering Ð Ð
* R57 500 + R126 500 + R69 000 + R46 000
251 ACN101M/1
Oefening 12.4
Veronderstel dat Bilgredon die masjien in oefening 12.3 vir R60 000 kontant verkoop in plaas
daarvan om dit te sloop.
GEVRA:
Toon die algemene joernale en grootboekrekeninge om die transaksie te boek te stel.
Oplossing: Oefening 12.4
ALGEMENE JOERNAAL
20.5 R R
Mei 31 Realisasie van masjinerie 460 000
Masjinerie teen kosprys 460 000
Dra masjinerie teen kosprys oor na realisasie-
rekening
Opgelope waardevermindering: masjinerie 402 500
Realisasie van masjinerie 402 500
Dra waardevermindering oor na realisasie-
rekening
Bank* 60 000
Realisasie van masjinerie 60 000
Kontant ontvang vir masjien
Realisasie van masjinerie 2 500
Wins met verkoop van masjien 2 500
Masjinerie teen 'n wins verkoop
* Hierdie inskrywing sal normaalweg in die kontantontvangstejoernaal aangeteken word.
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Masjinerie teen kosprys Kt
20.0 R 20.5 R
Nov 30 Bank 460 000 Mei 31 Realisasie van
masjinerie 460 000
252ACN101M/1
Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie Kt
20.5 R 20.1 R
Mei 31 Realisasie van Mei 31 Waardevermin-57 500masjinerie 402 500 20.2 dering
Mei 31 Waardevermin126 50020.3 dering
Mei 31 Waardevermin-69 00020.4 dering
Mei 31 Waardevermin-46 00020.5 dering
Mei 31 Waardevermin-
dering 103 500
402 500 402 500
Dt Realisasie van masjinerie Kt
20.5 R 20.5 R
Mei 31 Masjinerie teen Mei 31 Opgelope waarde-
kosprys 460 000 vermindering 402 500
Wins met verkoop Bank 60 000
van masjien 2 500
462 500 462 500
Dt Wins met verkoop van masjien Kt
20.5 R
Mei 31 Realisasie van
masjinerie 2 500
Dt Bank Kt
20.5 R
Mei 31 Realisasie van
masjinerie 60 000
Wanneer 'n bate voor die einde van sy verwagte lewensduur en gedurende die finansieÈ le jaar
verkoop word, moet waardevermindering pro rata vir die tydperk van die begin van die
finansieÈ le jaar tot die datum van verkoop in ag geneem word as deel van die opgelope
waardevermindering. Indien die bate byvoorbeeld op 30 September verkoop word en die
finansieÈ le jaar op 31 Desember eindig, was die bate vir 9 maande of 34 van die jaar in gebruik.
Indien die persentasie vir 'n volle jaar 20% is, sal die waardevermindering in hierdie geval 912 x
20% vir die laaste jaar wees.
Samevatting
Die volgende ses (6) stappe word gevolg vir die boekstawing van 'n bate wat vervreem word:
1. Boekstaaf die waardevermindering van die huidige boekjaar tot op die datum van
vervreemding (algemene joernaal):
Debiteer: Waardevermindering
Krediteer: Opgelope waardevermindering
Bepaal nou die totale opgelope waardevermindering van die vervreemde bate.
253 ACN101M/1
2. Dra die totale opgelope waardevermindering van die vervreemde bate na die
realisasierekening (bate verkope) oor (algemene joernaal):
Debiteer: Opgelope waardevermindering
Krediteer: Realisasierekening
3. Dra die kosprys van die vervreemde bate na die realisasierekening oor (algemene
joernaal):
Debiteer: Realisasierekening
Krediteer: Die betrokke baterekening
4. Boekstaaf die bedrag verdien met die vervreemding (let op dat die realisasiere-
kening in al drie gevalle gekrediteer word):
4.1 Kontantverkope (KOJ):
Debiteer: Bank
Krediteer: Realisasierekening
4.2 Kredietverkope (algemene joernaal):
Debiteer: Debiteur (en Debiteurekontrolerekening)
Krediteer: Realisasierekening
4.3 Bate ingeruil (algemene joernaal):
Debiteer: Die baterekening (as deel van die kosprys van die nuwe bate)
Krediteer: Realisasierekening
5. Bepaal die wins of verlies op die vervreemding van die bate:
5.1 As die totaal van die debietkant van die realisasierekening groter is as die van die
kredietkant, is die bate teen 'n verlies vervreem.
5.2 As die totaal van die kredietkant van die realisasierekening groter is as die van die
debietkant, is die bate teen 'n wins vervreem.
6. Dra die wins of verlies na die wins of verliesrekening met die verkope van daardie
soort bate oor (algemene joernaal):
6.1 Wins:
Debiteer: Realisasierekening
Krediteer: Wins met verkope van .......... rekening
6.2 Verlies:
Debiteer: Verlies met verkope van .......... rekening
Krediteer: Realisasierekening
Bestudeer paragraaf 12.11 van die voorgeskrewe boek.
GOUE REEÈ L
Winste en verliese met die wegdoen van bates moet afsonderlik in die Inkomstestaat
openbaar word.
254ACN101M/1
12.10 Hersieningsoefeninge en oplossings
12.10.1 Hersieningsoefening 1
Die volgende inligting het betrekking op Bacinis
Saldo's soos op 31 Augustus 20.3: R R
Toerusting en masjinerie teen kosprys 85 000
Opgelope waardevermindering: toerusting en masjinerie 46 600
BYKOMENDE INLIGTING
(a) Volgens die bateregister bestaan toerusting en masjinerie uit twee Zobo-masjiene van
gelyke waarde. Beide masjiene is op dieselfde datum aangekoop en geõÈnstalleer.
(b) Waardevermindering word afgeskryf teen 20% per jaar op die verminderdesaldometode.
(c) Op 31 Januarie 20.4 het die bestuur besluit om die produksiekapasiteit te verhoog en 'n
Jojo-masjien is op krediet van Maxi Bpk aangekoop vir R90 000. Een van die Zobo-
masjiene is ingeruil, wat die bedrag verskuldig aan Maxi Bpk tot R70 500 verminder het.
(d) Op 1 Februarie 20.4 is installasiekoste ten bedrae van R6 000 vir die nuwe masjien kontant
betaal.
Gevra
(1) Stel joernaalinskrywings om bostaande transaksies te boekstaaf, kontant uitgesluit,
vir die jaar geeÈ indig 31 Augustus 20.4 op.
(2) Toon die volgende algemene grootboekrekeninge vir die jaar geeÈ indig 31
Augustus 20.4, behoorlik gebalanseer:
(a) Opgelope waardevermindering
(b) Masjinerierealisasie
(3) Toon die aantekening ten opsigte van Eiendom, aanleg en toerusting vir die jaar
geeÈ indig 31 Augustus 20.4
Oplossing: Hersieningsoefening 1
(1) ALGEMENE JOERNAAL
20.4 R R
Jan 31 Toerusting en masjinerie teen kosprys 90 000
Maxi Bpk 90 000
Jojo-masjien op krediet aangekoop
Waardevermindering (1) 1 600
Opgelope waardevermindering 1 600
Waardevermindering afgeskryf op masjien
ingeruil
Masjinerierealisasie 42 500
Toerusting en masjinerie teen kosprys 42 500
Oordrag van kosprys van masjien ingeruil
255 ACN101M/1
Opgelope waardevermindering (1) 24 900
Masjinerierealisasie 24 900
Oordra van waardevermindering van
masjien ingeruil
Maxi Bpk (2) 19 500
Masjinerierealisasie 19 500
Boekstawing van inruilwaarde van Zobo-
masjien
Masjinerierealisasie 1 900
Wins met verkoop van masjinerie 1 900
Oordra van wins op masjien ingeruil
Aug 31 Waardevermindering (3) 15 040
Opgelope waardevermindering 15 040
Waardevermindering op toerusting en
masjinerie
(2) ALGEMENE GROOTBOEK
(a)
Dt Opgelope waardevermindering Kt
20.4 R 20.3 R
Jan 31 Masjineriereali- Aug 31 Saldo a/b 46 600
sasie 24 900
20.4 20.4
Aug 31 Saldo a/d 38 340 Jan 31 Waardevermin-
dering 1 600
Aug 31 Waardevermin-
dering 15 040
63 240 63 240
20.4
Sept 1 Saldo a/b 38 340
(b)
Dt Masjinerierealisasie Kt
20.4 R 20.4 R
Jan 31 Toerusting en Jan 31 Opgelope waarde-
masjinerie 42 500 vermindering 24 900
Wins met ver- Maxi Bpk 19 500
koop van
masjinerie 1 900
44 400 44 400
BEREKENINGE
1. Waardevermindering op masjien ingeruil R
Tot 31 Augustus 20.3 (R46 600 6 12 ) 23 300
31 Augustus 20.3 ± 31 Januarie 20.4
20100 6 5
12 6 R(42 500 7 23 300) 1 600
24 900
256ACN101M/1
2. Inruilwaarde
R90 000 7 R70 500 19 500
3. Waardevermindering op masjinerie nog in gebruik
Zobo-masjien
R(42 500 7 23 300) 6 20100 3 840
Jojo-masjien
R(90 000 + 6 000) 6 20100 6 7
12 11 200
15 040
BACINIS
AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 AUGUSTUS 20.4
3
Eiendom, aanleg en toerusting Masjinerie Totaal
R RDrabedrag:
Begin van die jaar 38 400 38 400
Kosprys 85 000 85 000
Opgelope waardevermindering (46 600) (46 600)
Toevoegings (R90 000 + R6 000) 96 000 96 000
Waardevermindering (R1 600 + R15 040) (16 640) (16 640)
Vervreemdings (17 600) (17 600)
Kosprys (42 500) (42 500)
Opgelope waardevermindering 24 900 24 900
Drabedrag:
Einde van die jaar 100 160 100 160
Kosprys (R85 000 + R96 000 ± R42 500) 138 500 138 500
Opgelope waardevermindering (38 340) (38 340)
(R46 600 + R16 640 ± R24 900)
12.10.2 Hersieningsoefening 2
Op 1 Januarie 20.1 begin B Book 'n besigheid, BB Drukkers, en koop 'n drukmasjien, Zebra, vir
R40 000 kontant aan.
Op 1 Oktober 20.2 koop hy 'n bykomende drukmasjien, Jaguar, op krediet vir R60 000 van
AB Masjinerie en betaal 'n deposito van R10 000.
Die Zebra-masjien raak verouderd en BB Drukkers besluit om 'n Cheetah-masjien vir
R100 000 van ZYP Maatskappy aan te koop. Die Zebra-masjien word vir inruiling aanvaar en
op R15 000 gewaardeer. Die Cheetah-masjien word op 1 Julie 20.3 geõÈnstalleer en BB
Drukkers betaal R5 000 installasiekoste.
BYKOMENDE INLIGTING
(a) Voorsiening vir waardevermindering op die Zebra- en die Jaguar-masjien moet teen 20%
per jaar volgens die reguitlynmetode gemaak word.
(b) Die beraamde lewensduur van die Cheetah-masjien is 8 jaar en die beraamde inruilwaarde
aan die einde van die tydperk is R9 000.
257 ACN101M/1
Gevra
Stel die volgende grootboekrekeninge, behoorlik gebalanseer en afgesluit, vir die jaar
geeÈ indig 31 Desember 20.3 op:
(1) Masjinerie teen kosprys
(2) Waardevermindering
(3) Opgelope waardevermindering
(4) Masjinerierealisasie
Oplossing: Hersieningsoefening 2
ALGEMENE GROOTBOEK
(1)
Dt Masjinerie teen kosprys Kt
20.3 R 20.3 R
Jan 1 Saldo a/b 100 000 Jul 1 Masjienrealisasie 40 000
Jul 1 ZYP Maatskappy 105 000 Des 31 Saldo a/d 165 000
205 000 205 000
20.4
Jan 1 Saldo a/b 165 000
(2)
Dt Waardevermindering Kt
20.3 R 20.3 R
Jul 1 Opgelope waarde- Des 31 Wins-en-verlies 22 000
vermindering 4 000
Des 31 Opgelope waarde-
vermindering 18 000
22 000 22 000
(3)
Dt Opgelope waardevermindering Kt
20.3 R 20.3 R
Jul 1 Masjien- Jan 1 Saldo a/b 19 000
realisasie 20 000 Jul 1 Waardevermin-
Des 31 Saldo a/d 21 000 dering 4 000
Des 31 Waardevermin-
dering 18 000
41 000 41 000
20.4
Jan 1 Saldo a/b 21 000
258ACN101M/1
(4)
Dt Masjinerierealisasie Kt
20.3 R 20.3 R
Jul 1 Masjinerie Jul 1 Opgelope waarde-
teen kosprys 40 000 vermindering 20 000
ZYP Maatskappy 15 000
Verlies met ver-
koop van
masjinerie 5 000
40 000 40 000
BEREKENINGE:
1. Saldo's op 31 Desember 20.2: R
Masjinerie: Zebra 40 000
Jaguar 60 000
100 000
Opgelope waardevermindering:
Zebra: 20% 6 R40 000 6 2 16 000
Jaguar: 20% 6 R60 000 6 3/12 3 000
19 000
2. Waardevermindering:
Zebra1 Januarie 20.3 ± 1 Julie 20.3 R
20% 6 R40 000 6 6/12 4 000
Zebra1 Januarie 20.1 ± 1 Julie 20.3
R(16 000 + 4 000) 20 000
Jaguar 31 Desember 20.3:
20% 6 R60 000 6 1 12 000
Cheetah 31 Desember 20.3:
R(105 000 7 9 000) 7 8 6 6/12 6 000
18 000
12.10.3 Hersieningsoefening 3
B Box, die eienaar van Box Handelaars, koop op 1 Julie 20.0 'n nuwe masjien vir R60 000
aan. Hy besluit om waardevermindering teen 25% per jaar af te skryf deur die reguitlyn-
(vastepaaiement-) metode te gebruik.
Op 1 Oktober 20.2 koop hy 'n tweede masjien aan vir R80 000 kontant en besluit op dieselfde
waardeverminderingsbeleid as vroeeÈ r.
Op 30 Junie 20.3 word die masjien wat gedurende 20.0 gekoop is, vir R18 000 kontant
verkoop.
259 ACN101M/1
Gevra
Stel die volgende grootboekrekeninge met alle toepaslike inskrywings in die boeke van
Box Handelaars, behoorlik gebalanseer/afgesluit, soos op 31 Maart vir elke finansieÈ le jaar
(toon alle berekeninge):
(1) Masjinerie teen kosprys
(2) Waardevermindering
(3) Opgelope waardevermindering
(4) Masjinerierealisasie
Oplossing: Hersieningsoefening 3
ALGEMENE GROOTBOEK
(1)
Dt Masjinerie teen kosprys Kt
20.0 R 20.3 R
Jul 1 Bank 60 000 Mrt 31 Saldo a/d 140 000
20.2
Okt 1 Bank 80 000
140 000 140 000
20.3 20.3
Apr 1 Saldo a/b 140 000 Jun 30 Masjinerierealisasie 60 000
20.4
Mrt 31 Saldo a/d 80 000
140 000 140 000
20.4
Apr 1 Saldo a/b 80 000
(2)
Dt Waardevermindering Kt
20.1 R 20.1 R
Mrt 31 Opgelope waar- Mrt 31 Wins-en-verlies 11 250
devermindering (1) 11 250
20.2 20.2
Mrt 31 Opgelope waar- Mrt 31 Wins-en-verlies 15 000
devermindering (2) 15 000
20.3 20.3
Mrt 31 Opgelope waar- Mrt 31 Wins-en-verlies 25 000
devermindering (3) 25 000
Jun 30 Opgelope waar- 20.4
devermindering (4) 3 750 Mrt 31 Wins-en-verlies 23 750
20.4
Mrt 31 Opgelope waar-
devermindering (5) 20 000
23 750 23 750
260ACN101M/1
(3)
Dt Opgelope waardevermindering Kt
20.2 R 20.1 R
Mrt 31 Saldo a/d 26 250 Mrt 31 Waardevermindering (1) 11 250
20.2
Mrt 31 Waardevermindering (2) 15 000
26 250 26 250
20.3 20.2
Mrt 31 Saldo a/d 51 250 Apr 1 Saldo a/b 26 250
20.3
Mrt 31 Waardevermindering (3) 25 000
51 250 51 250
20.3 20.3
Jun 30 Masjinerie- Apr 1 Saldo a/b 51 250
realisasie (6) 45 000 Jun 30 Waardevermindering (4) 3 750
20.4 20.4
Mrt 31 Saldo a/d 30 000 Mrt 31 Waardevermindering (5) 20 000
75 000 75 000
20.4
Apr 1 Saldo a/b 30 000
(4)
Dt Masjinerierealisasie Kt
20.3 R 20.3 R
Jun 30 Masjinerie teen Jun 30 Opgelope waarde-
kosprys 60 000 vermindering 45 000
Wins met verkoop Bank 18 000
van masjinerie 3 000*
63 000 63 000
* Balanserende syfer
BEREKENINGE:
Waardevermindering: R R
(1) 1 Julie 20.0 tot 31 Maart 20.1: R60 000 6 25100 6 9
12 11 250
(2) 1 April 20.1 tot 31 Maart 20.2: R60 000 6 25100 15 000
(3) Eerste masjien
1 April 20.2 tot 31 Maart 20.3: R60 000 6 25100 15 000
Tweede masjien
1 Oktober 20.2 tot 31 Maart 20.3: R80 000 6 25100 6 6
12 10 000 25 000
(4) Eerste masjien (verkoop)
1 April 20.3 tot 30 Junie 20.3: R60 000 6 25100 6 3
12 3 750
(5) Tweede masjien (vir jaar)
1 April 20.3 tot 31 Maart 20.4: R80 000 6 25100 20 000
(6) Opgelope waardevermindering Ð Eerste masjien
R(11 250 + 15 000 + 15 000 + 3 750) 45 000
261 ACN101M/1
12.10.4 Hersieningsoefening 4
Die volgende inligting ten opsigte van masjiene X en Y het betrekking op Jingo:
Masjien X Masjien Y
Datum van aankoop 1 Maart 20.0 1 September 20.1
Aankoopprys (kontant) R40 000 R88 000
Installasiekoste R4 000 R4 000
Beraamde nutsduur 4 jaar 5 jaar
Slopingswaarde R4 000 R12 000
Die maatskappy gebruik die reguitlynmetode (vastepaaiementmetode) om vir waardever-
mindering voorsiening te maak. Op 31 Augustus 20.1 word masjien X vir R26 000 kontant
verkoop.
Gevra
Stel die volgende grootboekrekeninge van Jingo vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.2,
behoorlik gebalanseer/afgesluit, op:
(1) Masjinerie teen kosprys (masjiene X en Y)
(2) Masjinerierealisasie
(3) Opgelope waardevermindering
(4) Waardevermindering
Oplossing: Hersieningsoefening 4
ALGEMENE GROOTBOEK
(1)
Dt Masjinerie teen kosprys Kt
20.1 R 20.1 R
Mrt 1 Saldo a/b 44 000 Aug 31 Masjinerierealisasie 44 000
Sep 1 Bank 92 000 20.2
Feb 28 Saldo a/d 92 000
136 000 136 000
20.2
Mrt 1 Saldo a/b 92 000
(2)
Dt Masjinerierealisasie Kt
20.1 R 20.1 R
Aug 31 Masjinerie 44 000 Aug 31 Opgelope waarde-
vermindering 15 000
Bank 26 000
Verlies met verkoop
van masjinerie 3 000
44 000 44 000
262ACN101M/1
(3)
Dt Opgelope waardevermindering Kt
20.1 R 20.1 R
Aug 31 Masjineriereali- Mrt 1 Saldo a/b 10 000
sasie (1) 15 000 Aug 31 Waardevermin-5 00020.2 20.2 dering
Feb 28 Saldo a/d 8 000 Feb 28 Waardevermin-
dering (2) 8 000
23 000 23 000
20.2
Mrt 1 Saldo a/b 8 000
(4)
Dt Waardevermindering Kt
20.1 R 20.2 R
Aug 31 Opgelope waarde- Feb 28 Wins-en-verlies-
vermindering 5 000 rekening 13 000
20.2
Feb 28 Opgelope waarde-
vermindering 8 000
13 000 13 000
BEREKENINGE:
Waardevermindering wat afgeskryf moet word
R
1. Masjien X
44 000ÿ4 0004 10 000 pj
1 Maart 20.0 ± 28 Feb 20.1 10 000
1 Maart 20.1 ± 31 Aug 20.1 (10 0001 6 612 ) 5 000
15 000
2. Masjien Y
92 000ÿ12 0005 16 000 pj
1 Sept 20.1 ± 28 Feb 20.2 (16 0001 6 612 ) 8 000
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. 'n niebedryfsbate te omskryf?
. te verduidelik hoe die kosprys van 'n niebedryfsbate bepaal word?
. die inskrywings vir die aankoop van eiendom, aanleg en toerusting te boekstaaf?
. die inskrywings vir die vervreemding van eiendom, aanleg en toerusting teboekstaaf?
. die waardevermindering volgens die drie metodes wat verduidelik word, te berekenen die verwante inskrywings te boekstaaf?
263 ACN101M/1
Studie-eenheid
13Ander niebedryfsbates
Leeruitkoms
Studente moet transaksies verbonde aan ander niebedryfsbates, soos beleggings, kanboekstaaf.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 264
13.1 Inleiding 265
13.2 Ontasbare bates 265
13.3 Ander finansieÈ le bates 265
13.4 Kosprys van ander finansieÈ le bates 265
13.5 Soorte ander finansieÈ le bates en hoe dit geboekstaaf word 265
13.5.1 Kontantbeleggings 266
13.5.2 Lenings toegestaan 269
13.5.3 Beleggings in aandele 271
Selfbeoordeling 274
SLEUTELBEGRIPPE
. Ontasbare bates
. Amortisasie
. Ander finansieÈ le bates
. Kontantbeleggings
. Lenings toegestaan
. Beleggings in aandele
. Gewone aandele
. Beleggingsinkomste
264ACN101M/1
13.1 Inleiding
Niebedryfsbates bestaan uit tasbare bates, ontasbare bates en ander finansieÈ le bates.
Tasbare bates (eiendom, aanleg en toerusting) is in studie-eenheid 12 bespreek. In hierdie
studie-eenheid sal die ander niebedryfsbates (ontasbare bates en ander finansieÈ le bates)
bespreek word.
Bestudeer paragraaf 13.1 van die voorgeskrewe boek.
13.2 Ontasbare bates
Standaard IAS 38 (AC129).2 omskryf ontasbare bates as ``... identifiseerbare, nie-moneteà re
bates wat sonder fisiese vorm is en gehou word om te gebruik vir die produksie of verskaffing
van goedere of dienste, verhuring aan andere of vir administratiewe doeleindes, wat beheer
word deur die entiteit as gevolg van gebeure in die verlede en waaruit verwag word dat
toekomstige ekonomiese voordele na die entiteit sal vloei''.
Bestudeer paragraaf 13.2 van die voorgeskrewe boek.
13.3 Ander finansieÈ le bates
Bestudeer paragraaf 13.3 van die voorgeskrewe boek.
13.4 Kosprys van ander finansieÈ le bates
Die kosprys van 'n belegging bestaan uit die aankoopprys, makelaarsgelde, seeÈ lreg en enige
ander koste wat in die verkryging daarvan aangegaan word. Makelaarsgelde verteenwoordig
die bedrag wat die aandelemakelaar vir sy of haar dienste vra; seeÈ lreg is 'n vorm van belasting
wat betaal word deur middel van inkomsteseeÈ ls wat deur die wet voorgeskryf word.
Voorbeeld
Die historiese kosprys van 'n belegging word soos volg bepaal: R
Netto aankoopprys van belegging 200 000
Plus: Makelaarsgelde 2 000
SeeÈ lreg 200
Totale kosprys 202 200
Bestudeer paragraaf 13.4 van die voorgeskrewe boek.
13.5 Soorte ander finansieÈ le bates en hoe dit geboekstaafword
Wanneer 'n belegging gemaak word, word die toepaslike beleggingsrekening gedebiteer en
die bankrekening gekrediteer.
265 ACN101M/1
Bestudeer paragraaf 13.5 van die voorgeskrewe boek.
13.5.1 Kontantbeleggings
Elke entiteit probeer om sy beskikbare kontant op die winsgewendste wyse te beleà , met ander
woorde die entiteit probeer om
. die hoogste opbrengs te behaal, of
. die beste opbrengs op sy belegging te verdien
Hoewel kontantbeleggings nie altyd die winsgewendste soort belegging is nie, het entiteite
dikwels tydelik geld beskikbaar wat hulle vir 'n betreklik kort tydperk wil beleà . Hierdie kontant
kan op 'n bepaalde datum in die toekoms benodig word.
Hierdie beleggings kan die vorm aanneem van spaarrekeninge, daggelddeposito's of vaste
deposito's. Hierdie soort belegging verdien gewoonlik rente teen 'n vasgestelde koers of 'n
koers wat nie dikwels verander nie.
Bestudeer paragrawe 13.6 en 13.6.1 van die voorgeskrewe boek.
Oefening 13.1
Veronderstel dat Johadu Ondernemings op 2 Januarie 20.1 R100 000 in 'n 10% vaste deposito
by ABC Bank beleà . Die vastedepositorekening word gedebiteer en die bankrekening
gekrediteer.
JOHADU ONDERNEMINGS
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Vaste deposito Ð ABC Bank Kt
20.1 R
Jan 2 Bank 100 000
Dt Bank Kt
20.1 R
Jan 2 Vaste deposito Ð
ABC Bank 100 000
Die beleggingsrekening bly in die boeke totdat die deposito onttrek of die belegging van die
hand gesit (verkoop) is. Die beleggingsrekening word dan gekrediteer en die bank gedebiteer.
Na gelang van die ooreenkoms tussen die bank en die onderneming kan die onderneming
besluit om die rente wat hy op hierdie soort belegging verdien het, in kontant te ontvang of te
herbeleà .
266ACN101M/1
Oefening 13.2
Johadu Ondernemings verdien R10 000 rente op die belegging en besluit om dit te herbeleà .
JOHADU ONDERNEMINGS
ALGEMENE JOERNAAL
20.1 R R
Des 31 Vaste deposito Ð ABC Bank 10 000
Rente-inkomste 10 000
Rente-inkomste vir die jaar geeÈ indig
31/12/20.1 herbeleÃ
Rente-inkomste 10 000
Wins-en-verlies 10 000
Sluitingsinskrywing
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Vaste deposito Ð ABC Bank Kt
20.1 R
Jan 2 Bank (kosprys) 100 000
Des 31 Rente-inkomste 10 000
110 000
Dt Rente-inkomste Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Wins-en-verlies 10 000 Des 31 Vaste deposito ±
ABC Bank 10 000
Dt Wins-en-verlies Kt
20.1 R
Des 31 Rente-inkomste 10 000
JOHADU ONDERNEMINGS
BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.1 (uittreksel)
BATES R
Niebedryfsbates xx xxx
FinansieÈ le bates 110 000
KOMMENTAAR
. Wanneer rente in kontant ontvang word (maw nie herbeleà word nie), word die rente-
inkomsterekening in die algemene grootboek gekrediteer en die bankrekening via die
kontantontvangstejoernaal gedebiteer.
. Indien 'n bedrag vir minder as 12 maande as 'n vaste deposito beleà word, sal dit as 'n
bedryfsbate getoon word.
267 ACN101M/1
Oefening 13.3
MY Handelaars beleà op 1 Julie 20.1 R10 000 op vaste deposito teen 15% by Z Bank. Rente is
halfjaarliks betaalbaar op 30 Junie en 31 Desember en moet deur Z Bank in 'n spaarrekening
beleà word. Die spaarrekening verdien 10% rente per jaar. MY Handelaars se finansieÈ le jaar
eindig op 31 Desember.
Vir die duur van die belegging moet MY Handelaars elke ses maande, dit wil seà op 31
Desember en 30 Junie, die volgende inskrywings doen:
MY HANDELAARS
ALGEMENE JOERNAAL
20.1 R R
Des 31 Spaarrekening 750
Rente-inkomste 750
Rente op vaste deposito vir die tydperk
01/07/20.1 tot 31/12/20.1
Rente-inkomste 750
Wins-en-verlies 750
Sluitingsinskrywing
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Vaste deposito Ð Z Bank Kt
20.1 R
Jul 1 Bank (kosprys) 10 000
Dt Spaarrekening Kt
20.1 R
Des 31 Rente-inkomste 750
Dt Rente-inkomste Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Wins-en-verlies 750 Des 31 Spaarrekening 750
Dt Wins-en-verlies Kt
20.1 R
Des 31 Rente-inkomste 750
268ACN101M/1
MY HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.1 (uittreksel)
BATES R
Niebedryfsbates xx xxx
FinansieÈ le bates 10 000
Bedryfsbates xx xxx
Kontant en kontantekwivalente 750
KOMMENTAAR
. Aangesien 'n belegging in 'n spaarrekening onmiddellik opeisbaar is, word dit as 'n
bedryfsbate getoon. (``Onmiddellik opeisbaar'' beteken dat die geld te eniger tyd
onttrek kan word.)
13.5.2 Lenings toegestaan
Rekeningkundige inskrywings ten opsigte van lenings toegestaan is dieselfde as die vir
kontantbeleggings.
Bestudeer paragraaf 13.6.2 van die voorgeskrewe boek.
Oefening 13.4
MY Handelaars staan op 1 Januarie 20.1 'n lening van R10 000 teen 15% aan YOU Winkels
toe. Rente is halfjaarliks betaalbaar. Die lening sal op 31 Desember 20.3 in 'n enkelbedrag
terugbetaal word.
MY HANDELAARS
ALGEMENE JOERNAAL
20.1 R R
Des 31 Rente-inkomste 1 500
Wins-en-verlies 1 500
Sluitingsinskrywing
Die joernaalinskrywings vir die rente sal dieselfde wees vir die jare geeÈ indig 31 Desember
20.2 en 20.3.
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Bank Kt
20.1 R 20.1 R
Jun 30 Rente-inkomste 750 Jan 1 Lening: YOU
Des 31 Rente-inkomste 750 Winkels 10 000
Saldo* o/d 8 500
10 000 10 000
269 ACN101M/1
Dt Bank (vervolg) Kt
20.2 R 20.2 R
Jun 30 Rente-inkomste 750 Jan 1 Saldo* a/b 8 500
Des 31 Rente-inkomste 750
Saldo* o/d 7 000
8 500 8 500
20.3 20.3
Jun 30 Rente-inkomste 750 Jan 1 Saldo* a/b 7 000
Des 31 Rente-inkomste 750 Des 31 Saldo* o/d 4 500
Lening:
YOU Winkels 10 000
11 500 11 500
20.4
Jan 1 Saldo* a/b 4 500
* Indien daar nie ander kontanttransaksies was nie.
Dt Lening: YOU Winkels Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 1 Bank 10 000 Des 31 Saldo o/d 10 000
20.2 20.3
Jan 1 Saldo a/b 10 000 Des 31 Bank 10 000
Dt Rente-inkomste Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Wins-en-verlies 1 500 Jun 30 Bank 750
Des 31 Bank 750
1 500 1 500
Die rente-inkomsterekening sal vir 20.2 en 20.3 dieselfde wees as vir 20.1
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) Kt
20.1 R
Des 31 Rente-inkomste 1 500
Die wins-en-verliesrekening sal vir 20.2 en 20.3 dieselfde wees as vir 20.1
MY HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER (uittreksel)
20.3 20.2 20.1
BATES R R R
Niebedryfsbates
FinansieÈ le bates
15%-lening: YOU Winkels. Terugbetaalbaar
op 31 Desember 20.3 Ð Ð 10 000
Bedryfsbates
Handelsdebiteure 10 000
Lening: YOU Winkels Ð 10 000 Ð
270ACN101M/1
KOMMENTAAR
. Banke bereken die rente op huisverbandlenings op die maandelikse saldo en debiteer
dit na die onderskeie leningsrekeninge en krediteer dit na die ``rente-inkomste-
rekening''. Die maandelikse paaiemente of periodieke delgings word dan op die
gewone manier na die leningsrekeninge gekrediteer.
13.5.3 Beleggings in aandele
'n Gewilde vorm van belegging is die aankoop van aandele in 'n maatskappy.
Die opbrengs op 'n belegging in aaandele word ``dividende'' genoem.
Dividende op beleggings in aandele ontvang verskil van rente in die opsig dat rente teen 'n
vaste koers verdien word, terwyl dividende slegs ontvang word indien die maatskappy wat die
aandele uitgereik het, 'n dividend verklaar. Die koers waarteen dividende uitbetaal word, word
jaarliks bepaal. Die rekeningkundige hantering is soortgelyk aan die vir rente.
Wat die omvang van verklaarde dividende betref, behoort u daarop te let dat dividende o f as 'n
persentasie van die nominale waarde van die aandele o f as sent per aandeel getoon word.
Bestudeer paragraaf 13.6.3 van die voorgeskrewe boek.
Oefening 13.5
Bilber Bpk het 'n gemagtigde en uitgereikte aandelekapitaal van R400 000 wat bestaan uit
800 000 gewone aandele van 50 sent elk. As Bilber Bpk 'n dividend van 5c per aandeel sou
verklaar, is die totale bedrag van die dividend R40 000 (800 000 x 5c = R40 000)
KOMMENTAAR
. 'n Aandeelhouer ontvang dividende in verhouding tot die aantal aandele wat hy of sy
besit. In bogenoemde oefening sou iemand wat 10 000 aandele in die maatskappy
het, 'n dividend van R500 (of 10 000 6 5c) ontvang.
. 'n Dividend word verdien sodra dit verklaar is. Dividende word gewoonlik 'n geruime
tyd nadat dit verklaar is, uitbetaal. Indien die finansieÈ le jaar van die besigheid wat die
aandele besit, tussen die verklaringsdatum en die betaaldatum sluit, moet die dividend
in die inkomstestaat vir die jaar waarin dit verklaar is, as inkomste getoon word. Die
bedrag van die dividend ontvangbaar sal ook as ``opgelope inkomste'' onder handels-
en ander debiteure in die balansstaat weerspieeÈ l word.
Oefening 13.6
Veronderstel dat Stormay Handelaars 'n belegging van 100 000 gewone aandele teen 50 sent
per aandeel in Bilber Bpk het. Bilber Bpk verklaar en betaal 'n dividend van 5 sent per aandeel
op 31 Desember 20.1.
271 ACN101M/1
STORMAY HANDELAARS
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Bank Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Dividend-inkomste 5 000 Jan 1 Aandeelbelegging:
Bilber Bpk 50 000
Dt Aandeelbelegging: Bilber Bpk Kt
20.1 R
Jan 1 Bank 50 000
Dt Dividend-inkomste Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Wins-en-verlies 5 000 Des 31 Bank 5 000
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) Kt
20.1 R
Des 31 Dividend-inkomste 5 000
ALGEMENE JOERNAAL
20.1 R R
Des 31 Dividend-inkomste 5 000
Wins-en-verlies 5 000
Sluitingsinskrywing
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. die vorm wat ander finansieÈ le bates kan aanneem, te beskryf?
. te verduidelik hoe die kosprys van ander finansieÈ le bates bepaal word?
. die nodige inskrywings rakende ander finansieÈ le bates in die boeke te kan
boekstaaf?
. die inkomste op 'n belegging te bereken en die toepaslike inskrywings in die boeke
te boekstaaf?
272ACN101M/1
ONDERWERP D
DIE REKENINGKUNDIGEVERANTWOORDING VAN BEDRYFS-LASTE EN NIEBEDRYFSLASTE
Leeruitkoms
Die leerder behoort in staat te wees om die transaksies rakende bedryfs- enniebedryfslaste te verduidelik, boekstaaf, waardeer en beheer daaroor uit te oefen.
273 ACN101M/1
INHOUD
Studie eenheid Bladsy
14 BEDRYFSLASTE 275
15 NIEBEDRYFSLASTE 290
274ACN101M/1
Studie-eenheid
14Bedryfslaste
Leeruitkoms
Studente behoort te weet hoe bedryfslaste in die boeke van 'n entiteit hanteer word.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 276
14.1 Inleiding 276
14.2 Handelskrediteure 276
14.3 Betaalwissels 277
14.4 Diverse bedryfslaste 278
14.5 Openbaarmaking in die balansstaat 279
14.6 Krediteurekontrolerekening 280
14.7 Hersieningsoefeninge en oplossings 283
14.7.1 Hersieningsoefening 1 283
14.7.2 Hersieningsoefening 2 285
14.7.3 Hersieningsoefening 3 286
14.7.4 Hersieningsoefening 4 287
14.7.5 Hersieningsoefening 5 288
Selfbeoordeling 289
275 ACN101M/1
SLEUTELBEGRIPPE
. Handelskrediteure
. Betaalwissels
. Diverse bedryfslaste
. Belasting op toegevoegde waarde betaalbaar
. Paaiemente betaalbaar op rentedraende lenings
. Agterstallige uitgawes
. Voorsienings
. Dividende betaalbaar
. Winsdeel betaalbaar
. Vereffeningskorting ontvang
14.1 Inleiding
'n Las is 'n aanspraak wat 'n ander party as die eienaar(s) op die bates van 'n entiteit het. Dit
spruit gewoonlik voort uit 'n transaksie in die verlede, maar kan ook die gevolg van regstappe
wees. Daar kan verwag word dat wanneer 'n las betaal word, daar 'n uitvloei van hulpbronne
sal plaasvind.
Laste kan ingedeel word as bedryfslaste, wat aandui dat betaling binne die volgende tydperk
van 12 maande sal moet plaasvind, of as niebedryfslaste, waarvoor betaling na die volgende
tydperk van 12 maande moet geskied.
Die volgende items word gewoonlik as bedryfslaste beskou:
. handelskrediteure
. betaalwissels
. agterstallige uitgawes
. inkomste vooruit ontvang
. paaiemente betaalbaar op rentedraende lenings
. belasting op toegevoegde waarde betaalbaar aan die SA Inkomstediens
. bankoortrekking
Bestudeer paragrawe 14.1 tot 14.3 van die voorgeskrewe boek.
14.2 Handelskrediteure
Hierdie soort krediteur ontstaan as gevolg van die aankoop van goedere en dienste op krediet.
Wanneer krediteure volgens ooreenkoms binne 'n bepaalde tydperk betaal word, kan die
entiteit 'n korting op die uitstaande rekening ontvang.
Vereffeningskorting ontvang word afgetrek om die koste van aankope te bepaal. Veronderstel
dat LM Handelaars op 2 Januarie 20.1 goedere ter waarde van R500 van krediteur BAD
Voorsieners aankoop. Op 30 Januarie 20.1 reik LM Handelaars 'n tjek van R495 ter volle
vereffening van BAD Voorsieners se rekening uit. Die inskrywings sal soos volg daar uitsien:
276ACN101M/1
Dt Krediteur: BAD Voorsieners Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 30 Bank 495 Jan 2 Aankope 500
Vereffenings-
korting ontvang 5
500 500
Dt Vereffeningskorting ontvang Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Aankope 5 Jan 30 Krediteur BAD
Voorsieners 5
KOMMENTAAR
. Vereffeningskorting ontvang word afgetrek om die koste van aankope te bepaal.
. In hierdie bepaalde voorbeeld het ons twee inskrywings aan die debietkant van die
krediteurerekening getoon. Die totaal van die twee bedrae word gewoonlik in die
krediteurekolom van die kontantbetalingsjoernaal opgeteken. Slegs een inskrywing
wat beide rekeninge verteenwoordig, is dan nodig.
. Krediteur BAD Voorsieners sal een van vele krediteure wees. 'n Krediteurekontrole-
rekening sal dan in die algemene grootboek bygehou word en sal alle afsonderlike
krediteure wat in die krediteuregrootboek voorkom, verteenwoordig. 'n Debiet aan die
afsonderlike krediteure se rekeninge sal by die debiete in die kontrolerekening
ingesluit word, en andersom.
. In studie-eenheid 6 het ons die invloed van vereffeningskorting ontvang op BTW
verduidelik. In hierdie studie-eenheid neem ons nie BTW in aanmerking nie.
Bestudeer paragraaf 14.5 en 14.6 van die voorgeskrewe boek.
14.3 Betaalwissels
'n Betaalwissel is 'n wissel wat deur 'n entiteit geaksepteer (aanvaar) word waarin onderneem
word om 'n sekere bedrag geld op 'n bepaalde of bepaalbare toekomstige datum aan die
toonder van die wissel te betaal. Betaalwissels is, soos ontvangwissels (wat in paragraaf 10.5
bespreek is), verhandelbare dokumente.
Indien wissels dikwels gebruik word, sal 'n betaalwisseljoernaal as boek van eerste inskrywing
gebruik word; so nie is die algemene joernaal die boek van eerste inskrywing.
Wanneer goedere op rekening gekoop word, word die aankoperekening of die voorraadreke-
ning gedebiteer en die krediteur se persoonlike rekening en die krediteurekontrolerekening
gekrediteer. Wanneer die wissel geaksepteer word, word die krediteur se rekening en die
krediteurekontrolerekening gedebiteer met die bedrag van die wissel en die betaalwisselreke-
ning gekrediteer. Wanneer die wissel betaal word, word die bankrekening gekrediteer en die
betaalwisselrekening gedebiteer.
Oefening 14.1
Op 31 Januarie 20.1 het LM Handelaars, wat die periodieke voorraadstelsel gebruik, 'n wissel
aangebied waarin belowe word om op 31 Maart 20.1 R505 aan krediteur BAD Voorsieners te
277 ACN101M/1
betaal vir goedere ter waarde van R500 op 2 Januarie 20.1 aangekoop. Die inskrywings in
hierdie geval sal soos volg daar uitsien indien die wissel op 31 Maart 20.1 gehonoreer (betaal)
word:
Dt Aankope Kt
20.1 R
Jan 2 Krediteur BAD
Voorsieners 500
Dt Krediteur: BAD Voorsieners Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 31 Betaalwissels 505 Jan 2 Aankope 500
Jan 31 Rente-uitgawe 5
505 505
Dt Rente-uitgawe Kt
20.1 R
Jan 31 Krediteur BAD
Voorsieners 5
Dt Betaalwissels Kt
20.1 R 20.1 R
Mrt 31 Bank 505 Jan 31 Krediteur BAD
Voorsieners 505
KOMMENTAAR
. In plaas van 'n krediteur van R500 het die entiteit nou 'n las ``betaalwissel'' van R505.
. Op 31 Maart 20.1, wanneer betaling plaasvind, sal hierdie bepaalde wissel nie meer 'n
las wees nie.
. Indien die entiteit dikwels met betaalwissels handel, kan 'n betaalwisseljoernaal as
boek van eerste inskrywing gebruik word.
. Betaalwissels word onder handels- en ander krediteure in die balansstaat getoon.
Bestudeer paragraaf 14.7 van die voorgeskrewe boek.
14.4 Diverse bedryfslaste
Daar is verskeie soorte bedryfslaste. Aan die einde van 'n finansieÈ le jaar moet 'n onderneming
voorsiening maak vir agterstallige uitgawes of verliese en BTW betaalbaar aan die SA
Inkomstediens. Inkomste vooruit ontvang word ook as bedryfslaste geklassifiseer.
Om u geheue met betrekking tot agterstallige uitgawes en inkomste vooruit ontvang te verfris,
kan u studie-eenheid 7 hersien, wat oor aansuiwerings handel.
Bestudeer paragraaf 14.8 van die voorgeskrewe boek.
278ACN101M/1
GOUE REEÈ L
Daardie deel van 'n langtermyn lening of verpligting wat binne die volgende 12 maande
betaal moet word, moet as 'n bedryfslas in die balansstaat getoon word.
14.5 Openbaarmaking in die balansstaat
Volgens algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk in Suid-Afrika word die bedryfslaste
soos volg in die balansstaat geopenbaar:
NAAM VAN ONDERNEMING
BALANSSTAAT SOOS OP ................
BATES R
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit
Bedryfslaste XXX XXX
Handels- en ander krediteure XX XXX
Ander finansieÈ le laste X XXX
Lopende deel van rentedraende lenings XX XXX
Lopende BTW betaalbaar X XXX
Oefening 14.2
Die volgende saldo's is op 31 Desember 20.1 uit die na-aansuiweringsproefbalans van Picnic
Handelaars geneem:
R
Handelskrediteure 221 000
Betaalwissels 30 000
Opgelope rente op lening 1 500
Bankoortrekking 34 600
Suid-Afrikaanse Inkomstediens: BTW 4 500
Inkomste vooruit ontvang 13 000
Die uitleg in die balansstaat sal soos volg daar uitsien:
PICNIC HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.1 (uittreksel)
BATES R
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit
Bedryfslaste 304 600
Handels- en ander krediteure R(221 000 + 30 000 + 1 500 + 13 000) 265 500
Ander finansieÈ le laste 34 600
Lopende BTW betaalbaar 4 500
Bestudeer paragraaf 14.4 van die voorgeskrewe boek.
279 ACN101M/1
14.6 Krediteurekontrolerekening
Die krediteurekontrolerekening is in die algemene grootboek en verteenwoordig al die
afsonderlike krediteure in die krediteure- (hulp-) grootboek.
Die krediteurekontrolerekening is 'n opsomming van die afsonderlike krediteure se transaksies
en die saldo van die krediteurekontrolerekening moet gelyk wees aan die totaal van die
afsonderlike krediteure se rekeningsaldo's.
Oorboeking word daagliks na die persoonlike rekeninge van die krediteure gedoen en een keer
per maand na die krediteurekontrolerekening wanneer al die totale van die krediteurekon-
trolekolomme in die hulpjoernale bereken is.
Die werkswyse kan soos volg opgesom word:
Afsonderlike inskrywings in die aan-
koopjoernaal
Gepos na Persoonlike rekeninge van kredi-
teure (kredietkant) in die krediteure-
grootboek op die dag waarop die
transaksie plaasgevind het
Totaal van die krediteurekontrole-
kolom in die aankoopjoernaal
Gepos na Krediteurekontrolerekening (krediet-
kant) aan die einde van die maand
Afsonderlike inskrywings in die aan-
koopterugsendingsjoernaal
Gepos na Persoonlike rekeninge van kredi-
teure (debietkant) in die krediteure-
grootboek op die dag waarop die
transaksie plaasgevind het
Totaal van die krediteurekontrole-
kolom in die aankoopterugsendings-
joernaal
Gepos na Krediteurekontrolerekening (debiet-
kant) aan die einde van die maand
Afsonderlike inskrywings in die kon-
tantbetalingsjoernaal
Gepos na Persoonlike rekeninge van kredi-
teure (debietkant) in die krediteure-
grootboek op die dag waarop die
transaksie plaasgevind het
Totaal van die krediteurekontrole-
kolom in die kontantbetalingsjoernaal
Gepos na Krediteurekontrolerekening (debiet-
kant) aan die einde van die maand
Voorsiening vir ontledingskolomme vir debiteure- en krediteurekontrolerekeninge kan ook in
die algemene joernaal gemaak word. Inskrywings wat in die algemene joernaal gedoen word
wat krediteure beõÈnvloed, moet ook daagliks na die persoonlike rekeninge van die krediteure
oorgeboek word en die totale moet aan die einde van die maand na die kontrolerekeninge
oorgeboek word.
Aan die einde van die maand moet al die rekeninge in die algemene grootboek en die
hulpgrootboeke gebalanseer word en 'n lys met die saldo's van uitstaande krediteure moet
opgestel word. Die saldo van die krediteurekontrolerekening moet dieselfde wees as die totaal
van die krediteurelys. Indien dit nie die geval is nie, is daar 'n fout gemaak o f toe daar na die
persoonlike rekening van 'n krediteur in die krediteure-grootboek oorgeboek is o f toe die totale
van die joernale na die krediteurekontrolerekening oorgeboek is. Die rekenmeester moet die
rede(s) vir die verskil(le) opspoor en die nodige regstellings doen.
Die volgende foute kan redes wees vir verskille tussen die saldo van die krediteurekon-
trolerekening en die lys van die afsonderlike krediteuresaldo's in die krediteuregrootboek:
. fout(e) met die oorboek van syfers na die kontrolerekening en/of na die krediteuregroot-
boek, byvoorbeeld oorboek na die debietkant in plaas van die kredietkant van 'n rekening,
of die omdraai van syfers (R123 ipv R231)
. foutiewe balansering van rekeninge
280ACN101M/1
. foutiewe optelling van een of meer van die joernaalkolomme
. 'n saldo mag verkeerd gelys wees
. 'n bedrag wat nie oorgeboek is nie, byvoorbeeld 'n inskrywing in 'n joernaal (of die
totaalkolom) wat nie na die grootboekrekening(e) oorgeboek is nie
'n Rekonsiliasie van die saldo van die krediteurekontrolerekening met die totaal van die
afsonderlike krediteuresaldo's word aan die hand van die volgende oefening verduidelik:
Oefening 14.3
Die volgende inligting het betrekking op Tip-Top Handelaars:
(1) LYS VAN KREDITEURE SE SALDO'S SOOS OP 30 SEPTEMBER 20.2 VOLGENS
KREDITEUREGROOTBOEK:
R
L Brand 6 424
S Ismail 10 285
C Roux 19 426
J Zulu 4 048
40 183
(2) SALDO VAN DIE KREDITEUREKONTROLEREKENING IN DIE ALGEMENE
GROOTBOEK SOOS OP 31 AUGUSTUS 20.2: 47 072
(3) TOTALE VAN HULPJOERNALE SOOS OP 30 SEPTEMBER 20.2: R
Aankoopjoernaal 96 282
Verkoopjoernaal 138 195
Aankoopterugsendingsjoernaal 2 899
Verkoopterugsendingsjoernaal 6 403
Kontantontvangstejoernaal:
Bankkolom 210 818
Verkopekolom 98 000
Debiteurekolom 118 624
Vereffeningskorting toegestaankolom 5 806
Kontantbetalingsjoernaal:
Bankkolom 187 520
Aankopekolom 87 000
Krediteurekolom 105 358
Vereffeningskorting ontvangkolom 4 838
(4) BYKOMENDE INLIGTING
(a) 'n Kredietnota van R353 ontvang van S Ismail ten opsigte van goedere teruggestuur
is reg in die aankoopterugsendingsjoernaal ingeskryf maar na die verkeerde kant van
S Ismail se rekening oorgeboek.
(b) 'n Faktuur van R286 ten opsigte van goedere aangekoop van L Brand is verkeerdelik
weggelaat uit die aankoopjoernaal.
(c) Volgens die maandelikse staat ontvang van J Zulu is rente van R45 gehef op die
agterstallige bedrag. Geen inskrywing is nog gedoen nie.
(d) Volgens die krediteuregrootboek was die regte saldo op C Roux se rekening op 30
September 20.2 R14 926.
281 ACN101M/1
(e) Lone betaal, R880, is ontleed na die krediteurekolom in die kontantbetalingsjoernaal.
Geen regstelling is nog aangebring nie.
(f) Die aankoopjoernaal is met R1 000 te veel opgetel.
Gevra
(1) Stel die krediteurekontrolerekening in die algemene grootboek vir September 20.2 op.(2) Stel die aangesuiwerde rekeninge van die krediteure in die krediteuregrootboek op.(3) Stel 'n lys van aangesuiwerde krediteuresaldo's soos op 30 September 20.2 op.
Oplossing: Oefening 14.3
TIP-TOP HANDELAARS
(1) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Krediteurekontrole Kt
20.2 R 20.2 R
Sep 30 Aankoopterug- Sep 1 Saldo a/b 47 072
sendings ATJ 2 899 30 Aankope R(96 282
Bank KBJ 105 358 71 000 + 286) AJ 95 568
Saldo a/d 35 308 Rente-uitgawe J 45
Lone J 880
143 565 143 565
20.2
Okt 1 Saldo a/b 35 308
GOUE REEÈ L
Die krediteurekontrolerekening is 'n samevatting van ALLE transaksies verbonde aan alle
afsonderlike krediteure se rekeninge in die krediteuregrootboek.
GOUE REEÈ L
Wat aan die afsonderlike krediteure se rekeninge gedoen is (Dt of Kt), moet IN TOTAAL
aan die krediteurekontrolerekening gedoen word.
(2) KREDITEUREGROOTBOEK
L Brand
Dt Kt Saldo
20.2 R R R
Sep 30 Rekening gelewer a/b 6 424 Kt
Aankope AJ 286 6 710 Kt
S Ismail
Dt Kt Saldo
20.2 R R R
Sep 30 Rekening gelewer a/b 10 285 Kt
Aankoopterugsendings
(2 6 R353) J 706 9 579 Kt
282ACN101M/1
C Roux
Dt Kt Saldo
20.2 R R R
Sep 30 Rekening gelewer a/b 14 926 Kt
J Zulu
Dt Kt Saldo
20.2 R R R
Sep 30 Rekening gelewer a/b 4 048 Kt
Rente-uitgawe J 45 4 093 Kt
(3) LYS VAN AANGESUIWERDE SALDO'S VOLGENS DIE KREDITEUREGROOTBOEK
SOOS OP 30 SEPTEMBER 20.2:
R
L Brand 6 710
S Ismail 9 579
C Roux 14 926
J Zulu 4 093
35 308 Saldo van die krediteurekontrolerekening
GOUE REEÈ L
Die totaal van al die saldo's van die afsonderlike krediteure se rekeninge in die
krediteuregrootboek, moet gelyk wees aan die saldo van die krediteurekontrolerekening in
die algemene grootboek.
KOMMENTAAR
. Indien inligting weggelaat is of verkeerdelik van die brondokument na die
aankoopjoernaal oorgedra is, sal beide die krediteurekontrolerekening en die betrokke
krediteur se rekening deur die fout geraak word.
. Indien die inligting reg in die joernaal aangeteken is, maar 'n oorboekingsfout na die
krediteuregrootboek gemaak is, moet die betrokke krediteur se rekening reggestel en
die krediteurelys aangepas word om die fout reg te stel.
. Indien 'n optelfout in een of meer van die kolomme van die joernale gemaak is, moet
die regstelling slegs in die krediteurekontrolerekening gedoen word.
. In hierdie oefening is die foute en weglatings direk in die krediteure se persoonlike
rekeninge reggestel en is 'n nuwe lys ('n aangesuiwerde lys) wat optel na die saldo
van die krediteurekontrolerekening op 30 September 20.2, opgestel.
Bestudeer paragrawe 14.9 tot 14.11 van die voorgeskrewe boek.
14.7 Hersieningsoefeninge en oplossings
14.7.1 Hersieningsoefening 1
Goedere ten bedrae van R1 825 word op 2 Januarie 20.1 deur BG Handelaars van A
Stores Bpk aangekoop, wat 'n wissel met 'n looptyd van 60 dae teen 10% rente per jaar op BG
283 ACN101M/1
Handelaars getrek het. BG Handelaars het die wissel aanvaar. Die wissel is op 28 Februarie
20.1 vereffen. ('n Looptyd van 60 dae beteken dat die wissel na afloop van 60 dae betaalbaar
is.)
Gevra
Toon die nodige inskrywings in die boeke van BG Handelaars, wie se finansieÈ le jaar soos
op 31 Desember eindig.
Oplossing: Hersieningsoefening 1
Berekening van rente betaalbaar:
10100 6 R1825
1 6 60365 = R30
BG HANDELAARS
ALGEMENE JOERNAAL
Debiet Krediet
20.1 R R
Jan 2 Rente-uitgawe 30
A Stores Bpk/Krediteurekontrole 30
Rente op R1 825 teen 10% vir 60 dae
A Stores Bpk/Krediteurekontrole 1 855
Betaalwissels 1 855
Aksepteer die wissel ter vereffening van die
bedrag verskuldig
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Betaalwissels Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Bank 1 855 Jan 2 Krediteurekontrole 1 855
Dt Krediteurekontrole Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 2 Betaalwissels 1 855 Jan 2 Aankope 1 825
Rente-uitgawe 30
1 855 1 855
Dt Rente-uitgawe Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 2 Krediteurekontrole 30 Des 31 Wins-en-verlies 30
284ACN101M/1
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) Kt
20.1 R
Des 31 Rente-uitgawe 30
BG HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.1 (uittreksel)
Bedryfslaste
Handels- en ander krediteure NUL
14.7.2 Hersieningsoefening 2
Veronderstel dat die wissel in die vorige oefening gedishonoreer en nie op die vervaldatum
betaal is nie en dat A Stores Bpk BG Handelaars gedebiteer het met R20 noteringskoste en 'n
verdere R15 rente. BG Handelaars vereffen die rekening met 'n tjek van R1 890 op 31 Maart
20.1.
Gevra
Toon die nodige inskrywings in hierdie verband.
Oplossing: Hersieningsoefening 2
BG HANDELAARS
ALGEMENE JOERNAAL
Debiet Krediet
20.1 R R
Mrt 2 Betaalwissels 1 855
Noteringskoste 20
Rente-uitgawe 15
Krediteurekontrole/A Stores Bpk 1 890
Kansellasie van betaalwissel ten gunste van
A Stores Bpk op die datum en boekstawing
van noteringskoste en rente betaalbaar
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Betaalwissels Kt
20.1 R 20.1 R
Mrt 2 Krediteurekontrole 1 855 Jan 2 Krediteurekontrole 1 855
Dt Krediteurekontrole Kt
20.1 R 20.1 R
Mrt 31 Bank 1 890 Mrt 2 Betaalwissels 1 855
Noteringskoste 20
Rente-uitgawe 15
1 890 1 890
285 ACN101M/1
Dt Rente-uitgawe Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 2 Krediteurekontrole 30 Des 31 Wins-en-verlies 45
Mrt 2 Krediteurekontrole 15
45 45
Dt Noteringskoste Kt
20.1 R 20.1 R
Mrt 2 Krediteure- Des 31 Wins-en-verlies 20
kontrolerekening 20
Dt Wins-en-verlies (uittreksel) Kt
20.1 R
Des 31 Rente-uitgawe 45
Noteringskoste 20
BG HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.1 (UITTREKSEL)
Bedryfslaste
Handels- en ander krediteure NUL
14.7.3 Hersieningsoefening 3
MY Maatskappy het op 1 Desember 20.1 sake begin doen en het vir BTW-doeleindes
geregistreer. Gedurende Desember het verkope (alles op krediet) R550 000 (BTW bereken
teen 10% ingesluit) bedra.
Gevra
Toon die betrokke rekeninge en inskrywings in die algemene grootboek om die bedrag
BTW betaalbaar aan SAID aan te dui.
Oplossing: Hersieningsoefening 3
MY HANDELAARS
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Verkope Kt
20.1 R 20.1 R
Des 31 Handelsrekening 500 000 Des 31 Debiteure-
kontrole 500 000
Dt Debiteurekontrolerekening Kt
20.1 R
Des 31 Verkope en BTW 550 000
286ACN101M/1
Dt BTW Uitset Kt
20.1 R
Des 31 Debiteurekontrole 50 000
14.7.4 Hersieningsoefening 4
MY Handelaars wie se finansieÈ le jaar op 31 Desember 20.0 eindig, het 'n lening aangegaan
van R600 000, verseker deur 'n eerste verband oor grond en geboue, betaalbaar in drie gelyke
jaarlikse paaiemente van R200 000. Die eerste paaiement is op 30 Junie 20.1 betaalbaar.
Gevra
Toon hoe die bedrag soos op 31 Desember 20.0 in die balansstaat weerspieeÈ l sal word.
Oplossing: Hersieningsoefening 4
MY HANDELAARS
BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.0 (UITTREKSEL)
BATES R
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale laste 600 000
Niebedryfslaste 400 000
Langtermynlening 400 000
Langtermynlening verseker deur 'n eerste verband oor
grond en geboue 400 000
Bedryfslaste 200 000
Lopende gedeelte van langtermynlening 200 000
KOMMENTAAR
. In studie-eenheid 15 sal meer oor niebedryfslaste verduidelik word.
287 ACN101M/1
14.7.5 Hersieningsoefening 5
Die volgende inligting ten opsigte van Junie 20.1 is uit die boeke van N Nelson verkry:
R
Saldo van die krediteurekontrolerekening Ð 31 Mei 20.1 16 571
Totale vir die maand
Kontantbetalingsjoernaal:
Krediteurekolom 14 326
Vereffeningskorting-ontvang-kolom 1 673
Aankoopjoernaal 17 350
Aankoopterugsendingsjoernaal 3 750
Algemene joernaal:
Sekere rekeninge met debietsaldo's oorgedra na die
debiteuregrootboek vanaf die krediteuregrootboek 46
Lys van afsonderlike krediteure per krediteuregrootboek:
Kredietsaldo's 16 812
Debietsaldo's 110
Tydens die rekonsiliasie van die saldo van die krediteurekontrolerekening met die lys van
afsonderlike saldo's volgens die krediteuregrootboek is die volgende foute ontdek:
(a) 'n Faktuur vir R1 787, wat reg in die aankoopjoernaal ingeskryf is, is as R1 878 teen die
rekening van Tims Bpk ingeskryf.
(b) Kredietnota no 63 vir R60 is reg in die aankoopterugsendingsjoernaal ingeskryf, maar
verkeerdelik as 'n krediet na die rekening van Ewing Bpk oorgeboek.
(c) 'n Tjek vir R90, betaal aan M Sorry, is aan die debietkant van S Sorry se rekening ingeskryf.
(d) Die totaal van die lys krediteuresaldo's is met R500 te veel opgetel.
(e) Die totaal van die aankoopjoernaal is met R100 te min opgetel.
Gevra
(1) Stel die krediteurekontrolerekening soos op 30 Junie 20.1, behoorlik gebalanseer,
op. Die eerste woord(e) van elke inskrywing moet die kontragrootboekrekening
aandui.
(2) Rekonsilieer die totaal van die lys krediteuresaldo's met die saldo van die
krediteurekontrolerekening soos in (1) hierbo bepaal.
Oplossing: Hersieningsoefening 5
N NELSON
(1) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Krediteurekontrole Kt
20.1 R 20.1 R
Jun 30 Bank KBJ 14 326 Jun 1 Saldo a/b 16 571
Aankoopterug- 30 Aankope
sendings ATJ 3 750 R(17 350 + 100) AJ 17 450
Saldo o/d 15 991 Debiteure-
kontrole J 46
34 067 34 067
20.1
Jul 1 Saldo a/b 15 991
288ACN101M/1
(2) REKONSILIASIE
R R
Totaal van die lys krediteuresaldo's
(kredietsaldo's min debietsaldo's) (R16 812 ± R110) 16 702
Min: Tims Bpk R(1 878 7 1 787) 91
Ewing Bpk R(60 6 2) 120
Verkeerde optelling 500 711
Saldo van die krediteurekontrolerekening 15 991
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. te verduidelik wat 'n handelskrediteur is?
. te verduidelik wat vereffeningskorting ontvang is?
. die betrokke korting te bepaal en die toepaslike inskrywings te boekstaaf?
. te verduidelik wat 'n betaalwissel is?
. die basiese transaksies wat met 'n betaalwissel gepaardgaan, te boekstaaf?
. die verskillende soorte diverse bedryfslaste te verduidelik?
. aan te toon hoe bedryfslaste in die balansstaat openbaar word?
. die saldo van die krediteurekontrolerekening in die algemene grootboek met die
totaal van die lys van saldo's van afsonderlike krediteure in die krediteuregrootboek
te rekonsilieer?
289 ACN101M/1
Studie-eenheid
15Niebedryfslaste
Leeruitkoms
Studente moet niebedryfslaste kan beskryf, die nodige inskrywings in die boeke kanboekstaaf en dit in die balansstaat kan openbaar.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 290
15.1 Inleiding 291
15.2 Boekstawing van 'n niebedryfslas in die boeke en openbaarmaking
daarvan in die finansieÈ le state 291
15.2.1 Langtermynlenings en verbandlenings 291
15.2.2 Skuldbriewe 292
15.3 Hersieningsoefeninge en oplossings 294
15.3.1 Hersieningsoefening 1 294
15.3.2 Hersieningsoefening 2 294
Selfbeoordeling 296
SLEUTELBEGRIPPE
. Niebedryfslaste
. Langtermyn
. Verband
. Skuldbrief
. Registrateur van Aktes
. Verseker deur
. Openbaarmaking
. Langtermynlenings
290ACN101M/1
15.1 Inleiding
'n Niebedryfslas is 'n verpligting wat, aan die einde van die finansieÈ le tydperk, na 'n tydperk van
meer as een jaar betaalbaar is. Die entiteit verskaf gewoonlik sekuriteit vir die soort verpligting.
Bestudeer paragrawe 15.1 en 15.2 van die voorgeskrewe boek.
15.2 Boekstawing van 'n niebedryfslas in die boeke en
openbaarmaking daarvan in die finansieÈ le state
Langtermynlenings in die balansstaat moet onder niebedryfslaste getoon word. In hierdie
kursus word slegs aandag aan langtermynlenings, naamlik langtermynlenings, verbandle-
nings en skuldbriewe, gegee.
15.2.1 Langtermynlenings en verbandlenings
Bestudeer paragraaf 15.3 van die voorgeskrewe boek.
Oefening 15.1
Eco koop 'n eiendom op 1 Januarie 20.1 vir R114 000 by wyse van 'n eerste verbandlening.
Die rentekoers betaalbaar is 17% per jaar en betaling sal in vier gelyke paaiemente elke vyfde
jaar plaasvind. Die eerste paaiement is op 1 Januarie 20.6 betaalbaar. Die finansieÈ le jaar van
die entiteit eindig op 31 Desember.
Gevra
Toon die nodige inskrywing in die grootboek en balansstaat van Eco.
Oplossing: Oefening 15.1
ECO
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Grond Kt
20.1 R
Jan 1 Verbandlening:
ABC Bank J 114 000
Dt Verbandlening: ABC Bank (17%) Kt
20.1 R
Jan 1 Grond J 114 000
291 ACN101M/1
ECO
BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.1 (UITTREKSEL)
BATES R
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Niebedryfslaste 114 000
Langtermynlenings 114 000
Langtermynlening vanaf ABC Bank verseker deur 'n eerste
verband oor grond en geboue. Terugbetaalbaar in vier gelyke
vyfjaarlikse paaiemente van R28 500. Die eerste paaiement is
betaalbaar op 1 Januarie 20.6 114 000
KOMMENTAAR
. Wanneer 'n paaiement op 'n lening gedurende die volgende finansieÈ le jaar betaalbaar
is, moet die paaiement as 'n bedryfslas in die balansstaat van die huidige jaar getoon
word.
. In die balansstaat soos op 31 Desember 20.5 sal die bedrag wat as rentedraende
lenings aangedui word, R85 500 wees en onder bedryfslaste sal 'n bedrag van R28
500 as die lopende gedeelte van langtermynlenings getoon word.
. In die inkomstestaat sal daar jaarliks vir die eerste vyf jaar 'n uitgawe van R19 380
(17% 6 R114 000) ten opsigte van rente-uitgawe getoon word.
15.2.2 Skuldbriewe
Bestudeer paragrawe 15.4 en 15.5 van die voorgeskrewe boek.
Oefening 15.2
A Maatskappy wil R2 000 000 leen deur middel van skuldbriewe van R1 000 elk teen 15%
rente. Die publiek word by wyse van 'n advertensie genooi om die skuldbriewe op te neem. Die
skuldbriewe sal op 31 Desember 20.9 afgelos word. Aansoeke om 2 500 skuldbriewe word op
1 Januarie 20.1 ontvang en 2 000 daarvan word toegeken.
Gevra
Toon die nodige inskrywings in die grootboek en balansstaat van A Maatskappy
292ACN101M/1
Oplossing: Oefening 15.2
A MAATSKAPPY
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Bank Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 1 Aansoeke om Jan 1 Aansoeke om
skuldbriewe 2 500 000 skuldbriewe 500 000
Dt Aansoek om skuldbriewe Kt
20.1 R 20.1 R
Jan 1 15%-skuldbriewe 2 000 000 Jan 1 Bank 2 500 000
Bank 500 000
2 500 000 2 500 000
Dt 15%-skuldbriewe Kt
20.1 R
Jan 1 Aansoeke om
skuldbriewe 2 000 000
A MAATSKAPPY
BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.1 (uittreksel)
BATES R
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Niebedryfslaste 2 000 000
Langtermynlenings 2 000 000
2 000, 15%-R1 000-skuldbriewe aflosbaar op 31 Desember 20.9 2 000 000
KOMMENTAAR
. Die bedrae wat as gevolg van die oormaat aansoeke te veel ontvang is, word aan die
onsuksesvolle aansoekers terugbetaal.
. Skuldbriewe kan ook deur 'n verband verseker word.
. Die inkomstestaat sal jaarliks die bedrag aandui ten opsigte van die rente-uitgawe op
die skuldbriewe.
. Die balansstaat soos op 31 Desember 20.8 sal die skuldbriewe as 'n bedryfslas toon,
omdat die aflossing daarvan dan binne die volgende 12 maande sal geskied.
293 ACN101M/1
15.3 Hersieningsoefeninge en oplossings
15.3.1 Hersieningsoefening 1
(1) Wat is die maatstaf om te bepaal of 'n verpligting 'n niebedryfs- of 'n bedryfslas is?
(2) Hoe verskil skuldbriewe van 'n gewone langtermynlening?
(3) Wat beteken ``verseker deur 'n eerste verband oor grond en geboue''?
Oplossing: hersieningsoefening 1
(1) Die maatstaf om te bepaal of 'n verpligting 'n niebedryfslas of 'n bedryfslas is, is 12
maande. 'n Verpligting betaalbaar binne 12 maande is 'n bedryfslas en een wat na 12
maande betaalbaar is, is 'n niebedryfslas.
(2) Skuldbriewe verskil van 'n langtermynlening slegs in die opsig dat daar in die geval van
skuldbriewe 'n aantal krediteure is, terwyl daar by 'n langtermynlening net een krediteur is,
wat gewoonlik 'n finansieÈ le instelling is.
(3) ``Verseker deur 'n eerste verband oor grond en geboue'' beteken dat die verskaffer van die
lening eerste 'n eis op die betrokke grond en geboue het. Indien die lener nie die lening kan
betaal nie, kan die eiser beslag leà op die grond en geboue, dit verkoop en soveel van die
bedrag neem as wat die lener aan die eiser verskuldig is. Die oorblywende deel van so 'n
bedrag gaan aan die tweede verbandhouer, wat op sy beurt soveel daarvan kan neem as
wat aan hom verskuldig is. Enige oorblywende deel kom die eienaar toe. So 'n verband
word by die Registrateur van Aktes teen die eiendom geregistreer. Die Registrateur van
Aktes is 'n staatskantoor wat beheer oor hierdie sake uitoefen. Indien die leners sou
probeer om die grond en geboue te verkoop, sal die oordrag daarvan op naam van die
koper nie kan plaasvind voordat alle verbandhouers eers die verskuldigde bedrae
terugontvang het nie.
15.3.2 Hersieningsoefening 2
Op 30 Junie 20.1 koop B Bomb Ondernemings 'n standplaas, erf nr 213, geleeÈ op die hoek van
Kort- en Langstraat in Pandorp, vir R100 000. B Bomb betaal 'n deposito van R20 000 en gaan
'n verbandlening vir die balans by Goodfin aan.
Die toepaslike rentekoers is 17%, jaarliks betaalbaar op 30 Junie. Die lening sal in jaarlikse
paaiemente van R10 000 afgelos word. Die eerste kapitaaldelging vind op 30 Junie 20.2 plaas.
Die finansieÈ le jaar van B Bomb Ondernemings eindig op 30 September.
Gevra
Toon die volgende vir die jaar geeÈ indig 30 September 20.1:
(1) Die toepaslike grootboekrekeninge met slegs die tersaaklike inligting.
(2) Die tersaaklike inligting in die inkomstestaat vir die jaar geeÈ indig 30 September 20.1.
(3) Die tersaaklike items soos dit in die balansstaat soos op 30 September 20.1 sal
verskyn.
294ACN101M/1
Oplossing: hersieningsoefening 2
B BOMB ONDERNEMINGS
(1) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Grond Kt
20.1 R
Jun 30 Bank 20 000
17%-Verband:
Goodfin 80 000
100 000
Dt 17%-Verbandlening: Goodfin Kt
20.1 R
Jun 30 Grond 80 000
Dt Bank Kt
20.1 R
Jun 30 Grond 20 000
Dt Rente-uitgawe Kt
20.1 R 20.1 R
Sep 30 Agterstallige3 400
Sep 30 Wins-en-verlies-
uitgawes rekening 3 400
Dt Agterstallige uitgawes Kt
20.1 R
Sep 30 Rente-uitgawe 3 400
B BOMB ONDERNEMINGS
(2) INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 SEPTEMBER 20.1 (uittreksel)
R
Wins uit bedrywighede xx xxx
Finansieringskoste (xx xxx)
Rente-uitgawe 3 400
295 ACN101M/1
B BOMB ONDERNEMINGS
(3) BALANSSTAAT SOOS OP 30 SEPTEMBER 20.1 (uittreksel)
BATES R
Niebedryfsbates 100 000
Eiendom, aanleg en toerusting 100 000
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale laste 83 400
Niebedryfslaste 70 000
Langtermynlenings 70 000
17%-langtermynlening verseker deur 'n eerste verband oor die
grond. Terugbetaalbaar in jaarlikse paaiemente van R10 000.
Die eerste paaiement is op 30 Junie 20.2 betaalbaar. 70 000
Bedryfslaste 13 400
Handels- en ander krediteure 3 400
Lopende gedeelte van langtermynlenings 10 000
KOMMENTAAR
. Op 30 September 20.1 is rente nog nie op die lening betaal nie omdat dit jaarliks op
30 Junie betaalbaar is. Die eerste bedrag rente sal dus eers op 30 Junie 20.2 betaal
word.
. Die berekening van die rente is soos volg:
Vir die jaar is die bedrag
R80 000 6 17100 = R13 600
Omdat nog net drie maande se rente opgeloop het, is die bedrag wat voorsien moet
word R13 600 6 312 = R3 400
. Die rente word as 'n uitgawe in die inkomstestaat getoon omdat die lening reeds vir
drie maande van die finansieÈ le jaar benut is. Dit maak nie saak of die rente betaal is of
nie.
. Die balansstaat moet al die besonderhede van die lening bevat Рslegs die deel wat
op 30 September 20.1 langer as 12 maande uitstaande sal wees, word as 'n
niebedryfslas getoon. Die paaiement wat binne 12 maande betaalbaar is, word as 'n
bedryfslas getoon.
. Die grond is 'n niebedryfsbate waarop daar geen waardevermindering afgeskryf word
nie.
. Die rente wat nog nie betaal is nie, is ook 'n bedryfslas. Kyk ook paragraaf 9.2.2.
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, kan u die volgende beskryf, die nodige
inskrywing en berekenings daarvan in die boeke boekstaaf en aantoon hoe dit in die
balansstaat sal verskyn:
. langtermynlening?
. verbandlening?
. skuldbrief?
. rente op lenings?
296ACN101M/1
ONDERWERP E
REKENINGKUNDIGEVERSLAGDOENING
Leeruitkoms
Die leerder behoort in staat te wees om die finansieÈ le state (d.i. die inkomstestaat, staatvan veranderings in ekwiteit en die balansstaat) en die aantekeninge tot die finansieÈ le statevan 'n eenmansaak en 'n nie-winsgewende onderneming voor te berei asook ombehoorlike boeke vanaf onvolledige rekords voor te berei.
297 ACN101M/1
INHOUD
Studie eenheid Bladsy
16 FINANSIEÈ LE STATE VAN 'N EENMANSAAK 299
17 NIE-WINSGEWENDE ONDERNEMINGS 327
18 ONVOLLEDIGE REKORDS 355
298ACN101M/1
Studie-eenheid
16FinansieÈ le state van 'n eenmansaak
Leeruitkoms
Studente behoort alle transaksies verbonde aan 'n eenmansaak te kan boekstaaf en diefinansieÈ le state van 'n eenmansaak te kan opstel.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 299
16.1 Inleiding 300
16.2 Stigting van 'n eenmansaak 300
16.3 Verdere kapitaalbydraes en netto wins 302
16.4 Onttrekkings 302
16.5 Die aanbieding van ekwiteit in die staat van veranderings
in ekwiteit en die balansstaat 303
16.6 Hersieningsefeninge en oplossings 306
16.6.1 Hersieningsoefening 1 306
16.6.2 Hersieningsoefening 2 307
16.6.3 Hersieningsoefening 3 310
Selfbeoordeling 326
SLEUTELBEGRIPPE
. Ekwiteit
. Kapitaal
. Wins/verlies vir die tydperk
. Onttrekkings
. Bykomende belegging
. Alleeneienaar/eenmansaak
299 ACN101M/1
16.1 Inleiding
'n Eenmansaak (wat ook 'n alleeneienaar genoem word) is die eenvoudigste vorm van 'n
sakeonderneming en word dikwels deur die eienaar self bestuur. Daar is geen wetgewing wat
voorskryf hoe 'n eenmansaak tot stand gebring moet word nie.
Kontant en/of enige ander soort bate, byvoorbeeld 'n voertuig, is nodig om die sakeonder-
neming te begin.
Die ekwiteit bestaan bloot uit die kapitaal in die handelsonderneming beleà , plus die netto wins
gemaak (of min 'n netto verlies gely) en min enige geld en/of goedere wat deur die eienaar vir
persoonlike gebruik onttrek word.
Bestudeer paragrawe 16.1 tot 16.3 van die voorgeskrewe boek.
16.2 Stigting van 'n eenmansaak
'n Alleeneienaar dra gewoonlik kapitaal in die vorm van kontant en/of niebedryfsbates in die
vorm van eiendom, aanleg en toerusting by om die onderneming te begin. Die volgende
voorbeeld verduidelik die rekeningkundige inskrywings wat gedoen word wanneer 'n
eenmansaak gestig word.
Oefening 16.1
Op 1 Maart 20.1 beleà J Brewis R25 000 om JB Televisiedienste, 'n diensonderneming, te
begin. Sy belegging bestaan uit R3 000 kontant, toerusting ter waarde van R8 000 en 'n
motorvoertuig ter waarde van R14 000.
Gevra
Toon die joernaalinskrywing om die inligting te boek te stel in die boeke van JB
Televisiedienste op die datum waarop die belegging gemaak is.
Oplossing: Oefening 16.1
JB TELEVISIEDIENSTE
ALGEMENE JOERNAAL
20.1 R R
Mrt 1 Bank 3 000
Toerusting 8 000
Motorvoertuig 14 000
Kapitaal: J Brewis 25 000
Deposito van kontant in die bankrekening van
die onderneming en boekstawing van ander
bates wat teen waardasie in die onderneming
ingebring is
300ACN101M/1
KOMMENTAAR
. Op 1 Maart 20.1 dui ``Kapitaal'' die belang van J Brewis (die eienaar) in sy
onderneming aan. Die woord ``kapitaal'' word in die finansieÈ le en rekeningkundige
weÃreld egter in verskillende betekenisse gebruik. U sal moet leer om tussen die
verskillende betekenisse te onderskei deur die verband waarin die woord gebruik
word, in aanmerking te neem.
. Die kontantgedeelte van kapitaal sal gewoonlik in die kontantontvangste- joernaal
aangeteken word.
Op 1 Maart 20.1 sal die balansstaat van die onderneming soos volg daar uitsien:
JB TELEVISIEDIENSTE
BALANSSTAAT SOOS OP 1 MAART 20.1
BATES Aantekening R
Niebedryfsbates 22 000
Eiendom, aanleg en toerusting 2 22 000
Bedryfsbates 3 000
Kontant en kontantekwivalente 3 000
Totale bates 25 000
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 25 000
Kapitaal 25 000
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 25 000
JB TELEVISIEDIENSTE
AANTEKENINGE VIR DIE TYDPERK GEEÈ INDIG 1 MAART 20.1
1 Rekeningkundige beleid:
1.1 Die finansieÈ le jaarstate is volgens die historiesekoste-basis opgestel en voldoen aan
algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk.
1.2 Eiendom, aanleg en toerusting word teen waardasie getoon.
2 Eiendom, aanleg en toerusting Voertuig Toerusting Totaal
R R R
Drabedrag:
Begin van die jaar 14 000 8 000 22 000
Kosprys 14 000 8 000 22 000
Opgelope waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð)
Ons wil dit weer eens beklemtoon dat 'n onderneming waarin die eienaar 'n belang het (soos J
Brewis in JB Televisiedienste), 'n rekeningkundige entiteit is wat los van die eienaar staan. As
ons byvoorbeeld 'n persoonlike balansstaat vir J Brewis sou opstel, sou 'n item ``Belegging in
JB Televisiedienste'' daarin verskyn.
301 ACN101M/1
16.3 Verdere kapitaalbydraes en netto wins
Wanneer die onderneming reeds 'n tyd lank in bedryf is, kan die eienaar besluit om sy
besigheid uit te brei (bv deur televisiestelle aan te hou en te verkoop benewens die
instandhouding daarvan). Brewis kan dan vind dat sy huidige kapitaal onvoldoende is.
Veronderstel hy besluit om op 1 Augustus 20.1 'n verdere R15 000 kontant in die onderneming
te beleà . Sy kapitaalrekening in die boeke van die onderneming (en ook in die kapitaalafdeling
van die balansstaat, indien ons een in hierdie stadium sou opstel) sal die vermeerdering
weerspieeÈ l.
JB TELEVISIEDIENSTE
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Kapitaal: J Brewis Kt
20.1 R
Mrt 1 Bank 3 000
Toerusting 8 000
Motorvoertuig 14 000
Aug 1 Bank* 15 000*
40 000
Die totale waarde (bedrag) van die eienaar se aanvanklike belegging is R25 000 (R[3 000 + 8 000 + 14 000])
* Die eienaar se bykomende belegging
U sal onthou dat die wins vir 'n finansieÈ le tydperk aan die einde van die tydperk na die
kapitaalrekening oorgedra word. Veronderstel dat die wins van die onderneming in die eerste
finansieÈ le jaar R9 000 bedra. Die wins word by die kapitaal gevoeg:
ALGEMENE JOERNAAL
R R
Wins-en-verlies 9 000
Kapitaal: J Brewis 9 000
Oordrag van wins vir die jaar
Brewis se kapitaal sal nou R49 000 bedra:
R
Aanvangsbelegging 25 000
+ Bykomende belegging 15 000
+ Wins vir die jaar 9 000
49 000
16.4 Onttrekkings
Tensy Brewis 'n voldoende inkomste uit 'n ander bron het, sal hy waarskynlik die wins uit sy
besigheid vir persoonlike doeleindes moet gebruik. Oor die algemeen sal die ``onttrekkings''
deur middel van kontantonttrekkings plaasvind, maar hy kan ook ander bates onttrek. Dink
byvoorbeeld aan 'n kleinhandelaar wat kruideniersware (dws van die handelsvoorraad van sy
onderneming) vir eie gebruik neem. Dit sal ook as ``onttrekkings'' beskou word.
Veronderstel Brewis het gedurende die jaar R8 000 in kontant onttrek. Die inskrywings sal soos
volg daar uitsien:
302ACN101M/1
JB TELEVISIEDIENSTE
ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Kapitaal: J Brewis Kt
20.2 R 20.2 RFeb 28 Onttrekkings 8 000 Feb 1 Saldo a/b 40 000
Saldo a/d 41 000 28 Wins en verlies
(netto wins) 9 000
49 000 49 00020.2Mrt 1 Saldo a/b 41 000
Dt Onttrekkings Kt
20.2 R 20.2 RFeb 28 Bank 8 000 Feb 28 Kapitaal: J Brewis 8 000
8 000 8 000
KOMMENTAAR
Die aanvanklike belegging van die eienaar en enige latere bykomende kapitaalbeleg-
gings word kapitaal genoem. Sodra winste bygetel en onttrekkings afgetrek word van
kapitaal, noem ons dit ekwiteit. Die ekwiteit toon die belang van die eienaar in sy
onderneming. Die saldo van R41 000 verteenwoordig met ander woorde nie kapitaal nie,
maar is die ekwiteit. Ekwiteit is die eis wat die eienaar teen die bates van die onderneming
het. In 'n eenmansaak word die kapitaalrekening gebruik om veranderings in die ekwiteit
te toon. Om hierdie veranderings in ekwiteit in die finansieÈ le state te toon, gebruik ons 'n
staat, genoem die ``Staat van veran-derings in ekwiteit''.
16.5 Die aanbieding van ekwiteit in die staat van veranderingsin ekwiteit en die balansstaat
Bestudeer paragrawe 16.4 en 16.5 van die voorgeskrewe boek.
Dit word vereis dat volle besonderhede van ekwiteit, dit wil seà enige veranderinge in die loop
van die finansieÈ le jaar, in 'n staat van veranderings in ekwiteit soos volg getoon word:
JB TELEVISIEDIENSTE
STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG
28 FEBRUARIE 20.2
Kapitaal
R
Saldo op 1 Maart 20.1 25 000
Bykomende belegging 15 000
Wins vir die periode 9 000
Onttrekkings (8 000)
Saldo op 28 Februarie 20.2 41 000
303 ACN101M/1
Slegs die saldo aan die einde van die jaar word soos volg in die balansstaat getoon:
JB TELEVISIEDIENSTE
BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.2 (UITTREKSEL)
Aantekeninge R
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 41 000
Kapitaal 41 000
Die volgende oefening toon 'n eenvoudige inkomstestaat, staat van veranderings in ekwiteit en
balansstaat van 'n eenmansaak. Let veral op die wyse waarop die eienaar se ekwiteit hanteer
word.
Oefening 16.2
Die volgende inligting het betrekking op Jeff Onderhoudsdienste:
NA-AANSUIWERINGSPROEFBALANS SOOS OP 31 DESEMBER 20.1
Dt Kt
R R
Bank 580
Debiteure 5 515
Voorraad: skoonmaakmateriaal 640
Toerusting teen kosprys 13 000
Voertuie teen kosprys 17 000
Opgelope waardevermindering op toerusting 2 600
Opgelope waardevermindering op voertuie 6 800
Versekering 720
Krediteure 165
Gelde verdien 65 895
Kapitaal: J Jefferson Ð 1 Januarie 20.1 20 200
Onttrekkings 12 000
Lone 18 650
Administratiewe uitgawes 12 410
Advertensies 335
Petrol en onderhoud 1 110
Waardevermindering (toerusting R1 300, voertuie R3 400) 4 700
Huuruitgawe 9 000
95 660 95 660
Gevra
(1) Stel die inkomstestaat van Jeff Onderhoudsdienste vir die jaar geeÈ indig 31 De-
sember 20.1 op.
(2) Stel die staat van veranderings in ekwiteit van Jeff Onderhoudsdienste vir die jaar
geeÈ indig 31 Desember 20.1 op.
(3) Stel die balansstaat van Jeff Onderhoudsdienste soos op 31 Desember 20.1 op.
(4) Toon die aantekeninge vir die jaar geeÈ indig 31 Desember 20.1.
304ACN101M/1
Oplossing: Oefening 16.2
JEFF ONDERHOUDSDIENSTE
(1) INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.1
Aantekeninge R
Inkomste 2 65 895
Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes (46 925)
Versekering 720
Lone 18 650
Administratiewe uitgawes 12 410
Advertensies 335
Petrol en onderhoud 1 110
Huuruitgawe 9 000
Waardevermindering R (1 300 + 3 400) 4 700
Wins vir die periode 18 970
JEFF ONDERHOUDSDIENSTE
(2) STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG
31 DESEMBER 20.1
Kapitaal
R
Saldo op 1 Januarie 20.1 20 200
Wins vir die periode 18 970
Onttrekkings (12 000)
Saldo op 31 Desember 20.1 27 170
JEFF ONDERHOUDSDIENSTE
(3) BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.1
BATES Aantekeninge R
Niebedryfsbates 20 600
Eiendom, aanleg en toerusting 3 20 600
Bedryfsbates 6 735
Voorraad 640
Handelsdebiteure 5 515
Kontant en kontantekwivalente 580
Totale bates 27 335
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 27 170
Kapitaal 27 170
Bedryfslaste 165
Handels- en ander krediteure 165
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 27 335
305 ACN101M/1
JEFF ONDERHOUDSDIENSTE
(4) AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.1
1 Rekeningkundige beleid:
Die finansieÈ le jaarstate is volgens die historiesekoste-basis opgestel en voldoen aan
algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk.
2 Inkomste verteenwoordig gelde verdien vir dienste aan klieÈnte gelewer.
3 Eiendom, aanleg en toerusting Voertuie Toerusting Totaal
R R R
Drabedrag:
Begin van die jaar 13 600 11 700 25 300
Kosprys 17 000 13 000 30 000
Opgelope waardevermindering (3 400) (1 300) (4 700)
Waardevermindering vir die jaar (3 400) (1 300) (4 700)
Drabedrag:
Einde van die jaar 10 200 10 400 20 600
Kosprys 17 000 13 000 30 000
Opgelope waardevermindering (6 800) (2 600) (9 400)
16.6 Hersieningsoefeninge en oplossings
16.6.1 Hersieningsoefening 1
(1) Wat beteken die rekeningkundige term ``kapitaal''?
(2) Hoe word die wins van 'n eenmansaak aan die einde van 'n finansieÈ le jaar in die boeke van
die onderneming behandel?
(3) Wat word bedoel met die term ``onttrekkings''?
(4) Hoe word onttrekkings aan die einde van 'n finansieÈ le jaar in die boeke van 'n eenmansaak
behandel?
(5) Waaruit bestaan ekwiteit van 'n alleeneienaar?
Oplossing: Hersieningsoefening 1
(1) Die ``kapitaal'' in 'n eenmansaak dui die eienaar se aanvanklike belegging plus enige
verdere kapitaalbydraes aan.
(2) Die wins van 'n alleeneienaar vir 'n finansieÈ le tydperk word oorgedra na die
kapitaalrekening van die eienaar en word deel van die ekwiteit aan die einde van elke
finansieÈ le tydperk.
(3) Onttrekkings is kontant of handelsvoorraad wat deur die eienaar vir eie gebruik uit die
onderneming onttrek word. Daar is dus 'n vermindering in ekwiteit van die eenmansaak
wanneer bates van die onderneming deur die eienaar geneem word.
(4) Onttrekkings deur die eienaar word gedurende die finansieÈ le jaar na 'n onttrekkingsre-
kening gedebiteer. Aan die einde van die finansieÈ le jaar word die onttrekkingsrekening na
die kapitaalrekening afgesluit.
(5) Die ekwiteit bestaan uit die aanvanklike kapitaal wat in die sakeonderneming beleà is, plus
alle bykomende beleggings gedurende die jaar, plus die wins vir die jaar (of min die
verlies), min die onttrekkings.
306ACN101M/1
16.6.2 Hersieningsoefening 2
Die volgende inligting het betrekking op Peter Pumpkin, 'n diensonderneming:
(1) PROEFBALANS VAN P PUMPKIN SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1
Dt Kt
R R
Grond en geboue teen kosprys 100 000
Meubels en toerusting teen kosprys 42 000
Opgelope waardevermindering Ð 28 Februarie 20.0:
Meubels en toerusting 5 000
15%-verband verseker deur grond en geboue 30 000
Kapitaal: P. Pumpkin Ð 28 Februarie 20.0 80 000
Debiteurekontrole 8 100
Krediteurekontrole 3 000
Bankoortrekking 800
Onttrekkings 7 300
Kleinkas 640
Skryfbehoeftes 1 150
Salarisse 21 100
Elektrisiteit 12 000
Telefoonuitgawe 1 860
Gelde verdien 59 000
Huur-inkomste 16 500
Bankkoste 150
194 300 194 300
(2) BYKOMENDE INLIGTING
(a) Skryfbehoeftes voorhande op 28 Februarie 20.1, R150.
(b) 'n Toelaag vir kredietverliese teen 5% van uitstaande handelsdebiteure moet geskep
word.
(c) Huur-inkomste bedra R1 500 per maand en die huur is vir die volle finansieÈ le jaar
gehef.
(d) Maak voorsiening vir rente nog uitstaande op die verband.
(e) Maak voorsiening vir waardevermindering op meubels en toebehore teen 15% per jaar
op kosprys.
Gevra
(1) Stel die inkomstestaat van Peter Pumpkin vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.1
op.
(2) Stel die staat van veranderings in ekwiteit van Peter Pumpkin vir die jaar geeÈ indig
28 Februarie 20.1 op.
(3) Stel die balansstaat van Peter Pumpkin soos op 28 Februarie 20.1 op.
(4) Toon die aantekeninge vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.1.
307 ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening 2
PETER PUMPKIN
(1) INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1
Aantekening R
Inkomste 2 59 000
Huur-inkomste (R1 500 6 12) 18 000
77 000
Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes (42 815)
Skryfbehoeftes R(1 150 7 150) 1 000
Salarisse 21 100
Elektrisiteit 12 000
Telefoonuitgawe 1 860
Bankkoste 150
Oninbare skulde/kredietverliese 405
Waardevermindering: Meubels en toerusting
R(42 000 6 15%) 6 300
34 185
Finansieringskoste: Rente op verband R(30 000 x 15%) (4 500)
Wins vir die periode 29 685
PETER PUMPKIN
(2) STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG
28 FEBRUARIE 20.1
Kapitaal
R
Saldo op 1 Maart 20.0 80 000
Wins vir die periode 29 685
Onttrekkings (7 300)
Saldo op 28 Februarie 20.1 102 385
308ACN101M/1
PETER PUMPKIN
(3) BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1
BATES Aantekening R
Niebedryfsbates 130 700
Eiendom, aanleg en toerusting 3 130 700
Bedryfsbates 9 985
Voorraad 150
Handelsdebiteure R(8 100 ± 405 + 1 500) 9 195
Kontant en kontantekwivalente 640
Totale bates 140 685
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 102 385
Kapitaal 102 385
Totale laste 38 300
Niebedryfslaste 30 000
Langtermynlenings: 30 000
15%-verband verseker deur grond en geboue 30 000
Bedryfslaste 8 300
Handels- en ander krediteure R(3 000 x 4 500) 7 500
Ander fiansieÈ le laste 800
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 140 685
PETER PUMPKIN
(4) AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1
1 Rekeningkundige beleid:
1.1 Die finansieÈ le jaarstate is volgens die historiesekoste-basis opgestel en voldoen aan
algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk.
1.2 Eiendom, aanleg en toerusting:
Grond en geboue word as beleggingseiendomme beskou en waardevermindering
word nie daarop afgeskryf nie.
Waardevermindering word teen 15% per jaar op die kosprys van meubels en
toerusting afgeskryf.
2 Inkomste verteenwoordig gelde verdien vir dienste aan klieÈnte gelewer.
3 Eiendom, aanleg en toerusting Grond en Meubels en Totaal
geboue toerusting
R R R
Drabedrag:
Begin van die jaar 100 000 37 000 137 000
Kosprys 100 000 42 000 142 000
Opgelope waardevermindering (Ð) (5 000) (5 000)
Waardevermindering vir die jaar (Ð) (6 300) (6 300)
Drabedrag:
Einde van die jaar 100 000 30 700 130 700
Kosprys 100 000 42 000 142 000
Opgelope waardevermindering (Ð) (11 300) (11 300)
309 ACN101M/1
16.6.3 Hersieningsoefening 3
Hierdie oefening is opgestel om u insig te gee in die hele boekstawings- en verslagdoenings-
proses, van die inskrywings in die hulpjoernale af tot by die voorbereiding van die finansieÈ le
state.
Mnr K Kuman wat as 'n BTW-ondernemer geregistreer is, het 'n algemene handelsonderne-
ming. Op 31 Januarie 20.1 het die volgende saldo's in die grootboek van sy besigheid,
Kumanbuy Algemene Handelaar, verskyn: (Die BTW-termyn van die onderneming eindig op
ongelyke maande.)
(1) LYS SALDO'S R R
Meubels en toerusting teen kosprys 40 000
Voertuie teen kosprys 50 000
Voorraad Ð 1 Maart 20.0 56 080
Kontant in bank 34 091
Opgelope waardevermindering Ð 28 Februarie 20.0:
Ð Meubels en toerusting 4 000
Ð Voertuie 5 000
Ontvangwissels 3 011
Debiteure: 2 932
Ð A Abrahams 368
Ð B Barnard 924
Ð C Chetty 463
Ð D Dlamini 1 177
Krediteure: 3 651
Ð K Khoza 2 137
Ð L Lawson 1 110
Ð M Mnisi 261
Ð N Nagel 143
BTW kontrole (kredietsaldo) 2 700
Verkope 227 000
Aankope 166 000
Herstelwerk 4 150
Petrol 2 974
Skryfbehoeftes 214
Water en elektrisiteit 6 138
Huuruitgawe 22 000
Lone en salarisse 25 300
Telefoonuitgawe 2 102
Kapitaal: K Kuman Ð 28 Februarie 20.0 172 641
Mnr Kuman volg die beleid om alle kontantontvangstes daagliks te bank.
310ACN101M/1
(2) TRANSAKSIES, 10% BTW INGESLUIT, GEDURENDE FEBRUARIE 20.1
20.1 R
Feb 1 Kontantverkope 2 200
2 Ontvang van C Chetty ter volle vereffening van sy rekening 452
3 Betaal L Lawson en ontvang R55 korting 1 055
4 Verkoop goedere op krediet aan E Erasmus 990
5 Verdiskonteer ontvangwissel, no 14, van R2 000 by
die bank 1 960
6 Ontvang van D Dlamini op sy rekening 507
Ontvang van A Abrahams ter volle vereffening van sy
rekening 346
9 Betaal K Khoza 2 137
Betaal N Nagel ter volle vereffening 132
Betaal M Mnisi 261
11 Koop voorraad op krediet van:
K Khoza 7 040
L Lawson 6 600
12 Stuur goedere terug aan K Khoza 165
13 Kontantverkope 5 500
Verkoop goedere op krediet aan D Dlamini 880
15 Verkoop goedere op krediet aan C Chetty 2 200
16 C Chetty stuur goedere terug 110
17 Kontantverkope 1 100
18 Betaal BB Garage vir herstelwerk aan voertuie 550
Betaal Pump Dienste vir petrol 330
19 Koop skryfbehoeftes kontant van CSA 165
20 K Kuman onttrek kontant uit die besigheid 10 000
Kontantaankope vanaf P Prins 3 146
25 Betaal: K Khoza op rekening 3 000
L Lawson op rekening 2 020
Suid-Afrikaanse Inkomstediens: BTW uitstaande
op 31 Januarie 20.1 2 700
27 Betaal die volgende:
Stadsraad vir water en elektrisiteit 671
Rentguy vir huur 2 200
Lone en salarisse 2 300
28 Kontantverkope 2 750
Koop 'n nuwe toonbank kontant van Counterman 1 100
(3) BYKOMENDE INLIGTING
(a) B Barnard is insolvent verklaar en kon niks ter vereffening van sy rekening bydra nie.
(b) Waardevermindering word jaarliks op 28 Februarie teen 10% per jaar op die kosprys
van voertuie asook meubels en toerusting voorsien. Geen voertuie of meubels en
toerusting is gedurende die 11 maande geeÈ indig 31 Januarie 20.1 aangekoop of
verkoop nie.
(c) Voorraad voorhande op 28 Februarie 20.1 het R60 000 bedra.
(d) Die telefoonrekening van R264, vir Februarie 20.1, is eers op 1 Maart 20.1 ontvang.
(e) Die bankstaat gedurende Maart 20.1 ontvang, dui 'n gunstige saldo van R16 965 op
28 Februarie 20.1 aan. Uit 'n vergelyking met die kontantjoernale het die volgende
geblyk:
(i) Tjeks ten opsigte van water en elektrisiteit, R671, en huur, R2 200, uitgereik op
27 Februarie 20.1, is nog nie by die bank vir betaling aangebied nie.
311 ACN101M/1
(ii) 'n Onttrekking van R3 000 uit die persoonlike bankrekening van mnr Kuman is
verkeerdelik teen die onderneming se rekening gedebiteer.
(iii) Bankkoste ten bedrae van R45 is nog nie in die kontantbetalingsjoernaal
geboekstaaf nie.
Bogenoemde verteenwoordig die enigste verskille met die bankstaat op 28 Februarie
20.1.
Gevra
LW: Dit is in u eie belang om hierdie voorbeeld te doen sonder om die voorgestelde
oplossing te raadpleeg. Daarna kan u u antwoord met die oplossing vergelyk.
Hoewel dit nie gegee word nie, moet u u eie faktuurnommers, kwitansienommers,
tjeknommers, ensovoorts gebruik om te verseker dat die oplossing so volledig en
realisties as moontlik is.
(1) Boekstaaf die transaksies vir Februarie 20.1 in die toepaslike hulpjoernale en sluit die
joernale op 28 Februarie 20.1 af.
(2) Stel joernaalinskrywings vir die aansuiwerings op.
(3) Open die algemene grootboekrekeninge op 31 Januarie 20.1 en boek die
hulpjoernale na die grootboek oor.
(4) Rekonsilieer die saldo van die bankrekening met die wat in die bankstaat getoon
word.
(5) Open die afsonderlike debiteure- en krediteurerekeninge op die toepaslike
grootboeke, balanseer hulle en rekonsilieer die lys saldo's met die saldo's van die
kontrolerekeninge in die algemene grootboek.
(6) Stel 'n na-aansuiweringsproefbalans op.
(7) Stel die sluitingsjoernaalinskrywings op en boek oor na die grootboek.
(8) Stel die jaarlikse finansieÈ le state vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.1 op.
Oplossing: Hersieningsoefening 3
KUMANBUY ALGEMENE HANDELAAR
(1) BOEKSTAWING VAN TRANSAKSIES IN DIE HULPJOERNALE
KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL VIR FEBRUARIE 20.1 KOJ12
BTW
Uitset
BTW
Inset
Diverse rekeninge
Dok Da-
tum
Besonderhede Fol Bank Verkope Dt Debiteure
Ver-
effenings-
korting
toege-
staan Dt
Bedrag Fol Besonderhede
R R R R R R R
KF 51±60 1 Kontantverkope 2 200 2 000 200
K1 2 C Chetty DG3 452 (1) 463 (10)
OW 14 5 Ontvangwissels 2 000 2 000 G7 Ontvangwissels
K2 6 D Dlamini DG4 507 507
K3 A Abrahams DG1 346 (2) 368 (20)
KF 61±73 13 Kontantverkope 5 500 5 000 500
KF 74±78 17 Kontantverkope 1 100 1 000 100
KF 79±87 28 Kontantverkope 2 750 2 500 250
14 855 10 500 1 050 (3) 1 338 (30) 2 000
G4 G15 G14 G13 G8 G26
312ACN101M/1
KONTANTBETALINGSJOERNAAL VIR FEBRUARIE 20.1 KBJ12
BTWInset
BTWUitset
Vereffen-ings-
korting
Diverse rekeninge
Dok Da-tum
Besonderhede Fol Bank Aankope Kt Krediteure ontvang Bedrag Fol Besonderhede
R R R R R R R
T123 3 L Lawson KG2 1 055 (5) 1 110 (50)D/N 5 Bank 40 40 G27 Rente op wissel
T124 9 K Khoza KG3 2 137 2 137T125 N Nagel KG4 132 (1) 143 (10)T126 M Mnisi KG1 261 261T127 18 BB Garage 550 50 500 G19 HerstelwerkT128 Pump Dienste 330 330 G20 PetrolT129 19 CSA 165 15 150 G21 SkryfbehoeftesT130 20 K Kuman 10 000 10 000 G12 OnttrekkingsT131 P Prins 3 146 2 860 286T132 25 K Khoza KG3 3 000 3 000T133 L Lawson KG2 2 020 2 020T134 Suid-Afrikaanse
Inkomstediens 2 700 2 700 G10 BTW: KontroleT135 27 Stadsraad 671 61 610 G22 Water & elektrisiteitT136 Rentguy 2 200 200 2 000 G23 HuuruitgaweT137 Kontant 2 300 2 300 G24 Lone & salarisse
Counterman 1 100 100 1 000 G 1 Meubels & toerusting28 Bank 45 45 G32 Bankkoste
31 852 2 860 712 (6) 8 671 (60) 19 675
G4 G17 G13 G13 G9 G28
AANKOOPJOERNAAL VIR FEBRUARIE 20.1 AJ12
Da- Besonder-
tum hede Faktuur Fol Aankope BTW Inset Krediteure
R R R
11 K Khoza 501 KG3 6 400 640 7 040
L Lawson 502 KG2 6 000 600 6 600
12 400 1 240 13 640
G17 G13 G9
VERKOOPJOERNAAL VIR FEBRUARIE 20.1 VJ12
Da- Besonder-
tum hede Faktuur Fol VerkopeBTW Uitset Debiteure
R R R
4 E Erasmus 901 DG5 900 90 990
13 D Dlamini 902 DG4 800 80 880
15 C Chetty 903 DG3 2 000 200 2 200
3 700 370 4 070
G15 G14 G8
AANKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL VIR FEBRUARIE 20.1 ATJ12
Da- Besonder- Debiet- Terug-
tum hede nota Fol sendings BTW Inset Krediteure
R R R
12 K Khoza 301 KG3 150 15 165
150 15 165
G18 G13 G9
313 ACN101M/1
VERKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL VIR FEBRUARIE 20.1 VTJ12
Da- Besonder- Debiet- Terug-
tum hede nota Fol sendings BTW Uitset Debiteure
R R R
16 C Chetty 201 DG3 100 10 110
100 10 110
G16 G14 G8
(2) ALGEMENE JOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.1J12
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet
R R
28 Oninbare skulde/kredietverliese G29 840
BTW Inset G13 84
B Barnard/Debiteurekontrole DG2/G8 924
B Barnard se rekening afgeskryf
Waardevermindering G30 9 000
Opgelope waardevermindering:
Voertuie G 6 5 000
Meubels en toerusting G 5 4 000
Waardevermindering voorsien teen 10% pj
op kosprys
Telefoon G25 240
BTW Inset G13 24
Agterstallige uitgawes G31 264
Telefoonrekening vir Februarie uitstaande
* BTW kontrole G10 2 048
BTW Inset G13 2 048
Oordrag van BTW Inset
* BTW Uitset G14 1 416
BTW kontrole G10 1 416
Oordrag van BTW Uitset
* Indien die BTW-tydperk nie met die einde van die finansieÈ le jaar ooreenstem nie, moet die
BTW Inset en BTW Uitset afgesluit word na die rekening: BTW Kontrole om die bedrag wat
verskuldig is aan of deur die SAID, wat in die balansstaat geopenbaar moet word, te
bereken.
(3) ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Meubels en toerusting teen kosprys G1 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 40 000 Feb 28 Saldo o/d 41 000
28 Bank KBJ12 1 000
41 000 41 000
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 41 000
314ACN101M/1
Dt Voertuie teen kosprys G2 Kt
20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 50 000
Dt Voorraad G3 Kt
20.0 R 20.1 R
Mrt 1 Saldo a/b 56 080 Feb 28 Handelsrekening J13 56 080
20.1
Feb 28 Handelsrekening J13 60 000 Saldo o/d 60 000
116 080 116 080
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 60 000
Dt Bank G4 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 34 091 Feb 28 Betalings KBJ12 31 852
28 Ontvangstes KOJ12 14 855 Saldo o/d 17 094
48 946 48 946
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 17 094
Dt Opgelope waardevermindering: Meubels en toerusting G5 Kt
20.1 R 20.0 R
Feb 28 Saldo o/d 8 000 Feb 28 Saldo a/b 4 000
20.1
Feb 28 Waardevermin-
dering J12 4 000
8 000 8 000
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 8 000
Dt Opgelope waardevermindering: Voertuie G6 Kt
20.1 R 20.0 R
Feb 28 Saldo o/d 10 000 Feb 28 Saldo a/b 5 000
20.1
Feb 28 Waardevermin-
dering J12 5 000
10 000 10 000
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 10 000
Dt Ontvangwissels G7 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 3 011 Feb 5 Bank KOJ12 2 000
28 Saldo o/d 1 011
3 011 3 011
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 1 011
315 ACN101M/1
Dt Debiteurekontrole G8 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 2 932 Feb 28 Bank en korting KOJ12 1 338
28 Verkope VJ12 4 070 Terugsendings VTJ12 110
Oninbare skulde/
krediet verliese J12 924
Saldo o/d 4 630
7 002 7 002
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 4 630
Dt Krediteurekontrole G9 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Bank en korting KBJ12 8 671 Feb 1 Saldo a/b 3 651
Terugsendings ATJ12 165 28 Aankope AJ12 13 640
Saldo o/d 8 455
17 291 17 291
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 8 455
Dt BTW Kontrole G10 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 25 Bank KBJ12 2 700 Feb 1 Saldo a/b 2 700
28 BTW Inset J12 2 048 28 BTW Uitset 1 416
Saldo o/d 632
4 748 4 748
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 632
Dt Kapitaal G11 Kt
20.1 R 20.0 R
Feb 28 Onttrekkings J13 10 000 Mrt 1 Saldo a/b 172 641
Wins-en-verlies J13 14 993
Saldo o/d 147 648
172 641 172 641
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 147 648
Dt Onttrekkings G12 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 20 Bank KBJ12 10 000 Feb 28 Kapitaal J13 10 000
316ACN101M/1
Dt BTW Inset G13 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Debiteure KOJ12 3 Feb 28 Krediteure ATJ12 15
Bank KBJ12 712 BTW Kontrole J12 2 048
Krediteure AJ12 1 240
Debiteure J12 84
Agterstallige
uitgawes J12 24
2 063 2 063
Dt BTW Uitset G14 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Debiteure VTJ12 10 Feb 28 Bank KOJ12 1 050
BTW Kontrole J12 1 416 Debiteure VJ12 370
Krediteure KBJ12 6
1 426 1 426
Dt Verkope G15 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Vereffeningskorting Feb 1 Saldo a/b 227 000
toegestaan J13 30 28 Bank KOJ12 10 500
Handelsrekening J13 241 170 Debiteure VJ12 3 700
241 200 241 200
Dt Verkoopterugsendings G16 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Debiteure VTJ12 100 Feb 28 Handelsrekening J13 100
Dt Aankope G17 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 166 000 Feb 28 Vereffeningskorting
28 Bank KBJ12 2 860 ontvang J13 60
Krediteure AJ12 12 400 Handelsrekening J13 181 200
181 260 181 260
Dt Aankoopterugsendings G18 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Handelsrekening J13 150 Feb 28 Krediteure ATJ12 150
Dt Herstelwerk G19 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 4 150 Feb 28 Wins-en-verlies J13 4 650
18 Bank KBJ12 500
4 650 4 650
Dt Petrol G20 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 2 974 Feb 28 Wins-en-verlies J13 3 304
18 Bank KBJ12 330
3 304 3 304
317 ACN101M/1
Dt Skryfbehoeftes G21 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 214 Feb 28 Wins-en-verlies J13 364
19 Bank KBJ12 150
364 364
Dt Water en elektrisiteit G22 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 6 138 Feb 28 Wins-en-verlies J13 6 748
27 Bank KBJ12 610
6 748 6 748
Dt Huuruitgawe G23 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 22 000 Feb 28 Wins-en-verlies J13 24 000
27 Bank KBJ12 2 000
24 000 24 000
Dt Lone en salarisse G24 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 25 300 Feb 28 Wins-en-verlies J13 27 600
27 Bank KBJ12 2 300
27 600 27 600
Dt Telefoonuitgawe G25 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 2 102 Feb 28 Wins-en-verlies J13 2 342
28 Agterstallige
uitgawes J12 240
2 342 2 342
Dt Vereffeningskorting toegestaan G26 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Debiteure- Feb 28 Verkope J13 30
kontrole KOJ12 30
Dt Rente op wissel G27 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 5 Bank KBJ12 40 Feb 28 Wins-en-verlies J13 40
Dt Vereffeningskorting ontvang G28 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Aankope J13 60 Feb 28 Krediteure-
kontrole KBJ12 60
318ACN101M/1
Dt Oninbare skulde/kredietverliese G29 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Debiteure J12 840 Feb 28 Wins-en-verlies J13 840
Dt Waardevermindering G30 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Opgelope waar- Feb 28 Wins-en-verlies J13 9 000
devermindering:
Meubels J12 4 000
Voertuie J12 5 000
9 000 9 000
Dt Agterstallige uitgawes G31 Kt
20.1 R
Feb 28 Telefoon J12 240
BTW Inset J12 24
264
Dt Bankkoste G32 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Bank KBJ12 45 Feb 28 Wins-en-verlies J13 45
Dt Handelsrekening G33 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Voorraad J13 56 080 Feb 28 Voorraad J13 60 000
Aankope J13 181 200 Verkope J13 241 170
Verkoopterug- Aankoopterug-
sendings J13 100 sendings J13 150
Wins-en-verlies J13 63 940
301 320 301 320
Dt Wins-en-verlies G34 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 28 Herstelwerk J13 4 650 Feb 28 Handelsrekening J13 63 940
Petrol J13 3 304 Kapitaal ±
Skryfbehoeftes J13 364 verlies J13 14 993
Water en elek-
trisiteit J13 6 748
Huuruitgawe J13 24 000
Lone en salarisse J13 27 600
Telefoonuitgawe J13 2 342
Rente op wissel J13 40
Oninbare skulde/
kredietverliese J13 840
Waardevermin-
dering J13 9 000
Bankkoste J13 45
78 933 78 933
319 ACN101M/1
(4) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1
Debiet Krediet
R R
Kredietsaldo volgens bankstaat 16 965
Uitstaande tjeks: Nr 134 671
135 2 200
Regstelling van fout 3 000
Debietsaldo volgens bankrekening 17 094
19 965 19 965
(5) DEBITEUREGROOTBOEK, KREDITEUREGROOTBOEK EN TOEPASLIKE
REKONSILIASIES
DEBITEUREGROOTBOEK
Dt A Abrahams DG1 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 368 Feb 6 Bank en korting KOJ12 368
Dt B Barnard DG2 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 924 Feb 28 Oninbare skulde/
kredietverliese J12 840
BTW Uitset J12 84
924 924
Dt C Chetty DG3 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 463 Feb 2 Bank en korting KOJ12 463
15 Verkope VJ12 2 200 16 Terugsendings VTJ12 110
28 Saldo o/d 2 090
2 663 2 663
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 2 090
Dt D Dlamini DG4 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 1 Saldo a/b 1 177 Feb 6 Bank KOJ12 507
13 Verkope VJ12 880 28 Saldo o/d 1 550
2 057 2 057
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 1 550
320ACN101M/1
Dt E Erasmus DG5 Kt
20.1 R
Feb 4 Verkope VJ12 990
KREDITEUREGROOTBOEK
Dt M Mnisi KG1 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 9 Bank KBJ12 261 Feb 1 Saldo a/b 261
Dt L Lawson KG2 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 3 Bank en korting KBJ12 1 110 Feb 1 Saldo a/b 1 110
25 Bank KBJ12 2 020 11 Aankope AJ12 6 600
28 Saldo o/d 4 580
7 710 7 710
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 4 580
Dt K Khoza KG3 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 9 Bank KBJ12 2 137 Feb 1 Saldo a/b 2 137
Feb 12 Terugsendings ATJ12 165 11 Aankope AJ12 7 040
Feb 25 Bank KBJ12 3 000
Feb 28 Saldo o/d 3 875
9 177 9 177
20.1
Mrt 1 Saldo a/b 3 875
Dt N Nagel KG4 Kt
20.1 R 20.1 R
Feb 9 Bank en korting KBJ12 143 Feb 1 Saldo a/b 143
REKONSILIASIES:
R R
Debiteure Ð C Chetty 2 090 Krediteure Ð L Lawson 4 580
D Dlamini 1 550 K Khoza 3 875
E Erasmus 990
Saldo van kontrolerekening 4 630 Saldo van kontrolerekening 8 455
321 ACN101M/1
KUMANBUY ALGEMENE HANDELAAR
(6) NA-AANSUIWERINGSPROEFBALANS SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1
Debiet Krediet
R RMeubels en toerusting teen kosprys 41 000Voertuie teen kosprys 50 000Voorraad 56 080Bank 17 094Opgelope waardevermindering:
Meubels en toerusting 8 000Voertuie 10 000
Ontvangwissels 1 011Kapitaal 172 641Onttrekkings 10 000Debiteurekontrole 4 630Krediteurekontrole 8 455BTW kontrole 632Verkope 241 200
Verkoopterugsendings 100Aankope 181 260Aankoopterugsendings 150Herstelwerk 4 650Petrol 3 304Skryfbehoeftes 364Water en elektrisiteit 6 748Huuruitgawe 24 000Lone en salarisse 27 600Telefoonuitgawe 2 342Vereffeningskorting toegestaan 30Rente op wissel 40Vereffeningskorting ontvang 60Oninbare skulde/kredietverliese 840Waardevermindering 9 000Agterstallige uitgawes 264Bankkoste 45
440 770 440 770
(7) SLUITINGSJOERNAALINSKRYWINGS J13
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet
20.1 R RFeb 28 Verkope 30
Vereffeningskorting toegestaan 30Sluitingsoordrag van vereffeningskorting
toegestaan
Vereffeningskorting ontvang 60Aankope 60
Sluitingsoordrag van vereffeningskortingontvang
Feb 28 Handelsrekening G33 237 380Voorraad G3 56 080Aankope G17 181 200Verkoopterugsendings G16 100Sluitingsoordrag
322ACN101M/1
(7) SLUITINGSJOERNAALINSKRYWINGS (VERVOLG)
Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet
Voorraad G3 60 000
Verkope G15 241 170
Aankoopterugsendings G18 150
Handelsrekening G33 301 320
Sluitingsoordrag
Handelsrekening G33 63 940
Wins-en-verlies G34 63 940
Oordrag van bruto wins
Wins-en-verlies G34 78 933
Herstelwerk G19 4 650
Petrol G20 3 304
Skryfbehoeftes G21 364
Water en elektrisiteit G22 6 748
Huuruitgawe G23 24 000
Lone en salarisse G24 27 600
Telefoonuitgawe G25 2 342
Rente op wissel G27 40
Oninbare skulde/kredietverliese G29 840
Waardevermindering G30 9 000
Bankkoste G32 45
Oordrag van inkomste en uitgawes
Kapitaal G11 14 993
Wins-en-verlies G34 14 993
Oordrag van netto verlies
Kapitaal G11 10 000
Onttrekkings G12 10 000
Oordrag van onttrekkings
323 ACN101M/1
KUMANBUY ALGEMENE HANDELAAR
(8) INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1
Aantekening R
Inkomste 2 241 070
Koste van verkope (177 130)
Voorraad: 1 Maart 20.0 56 080
Aankope 181 050
237 130
Voorraad: 28 Februarie 20.1 (60 000)
Bruto wins 63 940
Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes (78 933)
Herstelwerk 4 650
Petrol 3 304
Skryfbehoeftes 364
Water en elektrisiteit 6 748
Huuruitgawe 24 000
Lone en salarisse 27 600
Telefoonuitgawe 2 342
Rente op wissel 40
Oninbare skulde/kredietverliese 840
Waardevermindering 9 000
Bankkoste 45
Verlies vir die periode (14 993)
KUMANBUY ALGEMENE HANDELAAR
STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG
28 FEBRUARIE 20.1
Kapitaal
R
Saldo op 1 Maart 20.0 172 641
Verlies vir die periode (14 993)
Onttrekkings (10 000)
Saldo op 28 Februarie 20.1 147 648
324ACN101M/1
KUMANBUY ALGEMENE HANDELAAR
BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1
BATES Aantekening R
Niebedryfsbates 73 000
Eiendom, aanleg en toerusting 3 73 000
Bedryfsbates 83 367
Voorraad 60 000
Handelsdebiteure R(4 630 + 1 011) 5 641
Lopende BTW ontvangbaar 632
Kontant en kontantekwivalente 17 094
Totale bates 156 367
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 147 648
Kapitaal 147 648
Bedryfslaste 8 719
Handels- en ander krediteure R(8 455 + 264) 8 719
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 156 367
KUMANBUY ALGEMENE HANDELAAR
AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1
1 Rekeningkundige beleid:
1.1 Die finansieÈ le jaarstate is volgens die historiesekoste-basis opgestel en voldoen aan
algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk.
1.2 Eiendom, aanleg en toerusting:
Waardevermindering word teen 10% per jaar op die kosprys van voertuie en meubels
en toerusting afgeskryf.
2 Inkomste verteenwoordig netto verkope aan klieÈnte.
3 Eiendom, aanleg en Voertuie Meubels en Totaal
toerusting toerusting
R R RDrabedrag:
Begin van die jaar 45 000 36 000 81 000
Kosprys 50 000 40 000 90 000
Opgelope waarde-
vermindering (5 000) (4 000) (9 000)
Toevoegings Ð 1 000 1 000
Waardevermindering (5 000) (4 000) (9 000)
Drabedrag:
Einde van die jaar 40 000 33 000 73 000
Kosprys 50 000 41 000 91 000
Opgelope waarde-
vermindering (10 000) (8 000) (18 000)
325 ACN101M/1
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. ekwiteit in 'n eenmansaak te beskryf?
. die transaksies wat op die stigting van 'n eenmansaak betrekking het, te boekstaaf?
. die bedrag van ekwiteit te bereken?
. aan te toon hoe ekwiteit in die staat van veranderings in ekwiteit en die balansstaat
openbaar word?
326ACN101M/1
Studie-eenheid
17Nie-winsgewende ondernemings
Leeruitkoms
Studente behoort alle transaksies verbonde aan 'n nie-winsgewende onderneming te kanboekstaaf.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 328
17.1 Inleiding 328
17.2 Ontvangste-en-betalingstaat 328
17.3 Inkomste-en-uitgawestaat 329
17.4 Handelstaat 330
17.5 Opgehoopte fonds 330
17.6 Spesiale fondse 331
17.7 Oefeninge 332
17.8 Intreegelde 336
17.9 Omvattende voorbeeld 337
17.10 Hersieningsoefeninge en oplossings 343
17.10.1 Hersieningsoefening 1 343
17.10.2 Hersieningsoefening 2 349
Selfbeoordeling 354
327 ACN101M/1
SLEUTELBEGRIPPE
. Ontvangste-en-betalingstaat
. Inkomste-en-uitgawestaat
. Handelstaat
. Balansstaat
. Spesiale fondse
. Nie-besteebare spesiale fondse
. Besteebare spesiale fondse
. Opgehoopte fonds
. Intreegelde
. Ledegelde
17.1 Inleiding
'n Onderneming sonder 'n winsoogmerk kan omskryf word as 'n ekonomiese entiteit met 'n
wettige doelstelling om sekere gemeenskapsbelange te bevorder. Dit het nie die oogmerk om
winste aan die lede daarvan uit te keer nie, maar om die winste aan te wend ter bereiking van
die daargestelde doelstelling. So 'n onderneming se doelwit is om diens aan die lede daarvan
te lewer en nie finansieÈ le voordeel nie.
Hierdie entiteit/verenigings kan van informele sosiale klubs (bv aktiwiteiteklub vir bejaardes) tot
formele verenigings (bv skole en kerke) wissel. Inkomste kan uit 'n verskeidenheid van bronne,
ledegelde, skenkings, fondsinsamelingsprojekte, bemakings en selfs regeringsubsidies verkry
word. Lidmaatskap, en nie eienaarskap nie, word bekom deur die betaling van ledegelde. Lede
van 'n onderneming sonder 'n winsoogmerk kan dus nie op dieselfde regte in die entiteit
aanspraak maak as byvoorbeeld aandeelhouers in 'n maatskappy nie Ð uitgesonderd artikel
21-maatskappye.
Bestudeer paragrawe 17.1 tot 17.3.4 van die voorgeskrewe boek.
17.2 Ontvangste-en-betalingstaat
Bestudeer paragraaf 17.4.1 van die voorgeskrewe boek.
'n Ontvangste-en-betalingstaat is 'n ontledende en ingedeelde opsomming van die
kontanttransaksies. Dit is die eenvoudigste vorm van 'n finansieÈ le staat vir 'n klub of
vereniging. Kleiner entiteite wat slegs oor kontant beskik, stel dikwels slegs 'n ontvangste-en-
betalingstaat as die jaarlikse finansieÈ le staat op.
Hierdie staat kan in T-formaat gedoen word waar die werklike kontant ontvang aan die
debietkant aangeteken word, en die werklike kontant betaal aan die kredietkant. Alle kontant
ontvang en betaal, of dit nou bedryfsinkomste/uitgawes of inkomste/uitgawes van 'n kapitale
aard is, word in die staat getoon. Vooruitbetalings, inkomste vooruit ontvang en agterstallige
bedrae ontvang of betaal word ook opgeteken, want die toevallingsbeginsel word nie by die
opstel hiervan toegepas nie.
328ACN101M/1
Aangesien hierdie staat slegs 'n opsomming van kontanttransaksies is, moet dit met die
aanvangsaldo van kontant voorhande (in die bank) begin en met die eindsaldo van kontant
voorhande (in die bank) eindig.
Dit is vanselfsprekend dat geen finansieÈ le prestasie (oorskot of tekort) of finansieÈ le toestand
(soos weerspieeÈ l in 'n balansstaat) deur middel van hierdie staat bepaal kan word nie.
Voorbeeld
STEAR TENNISKLUB
ONTVANGSTE-EN-BETALINGSTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2
R R
Saldo 30/6/20.1 a/b 4 700 Verversings aangekoop 1 342
Intreegelde 500 Lone 4 220
Ledegelde: 12 000 Tennisballe aangekoop 360
20.1 750 Tennisbane geverf 750
20.2 10 000 Tennisbane gebou 7 000
20.3 1 250 Skryfbehoeftes en
diverse uitgawes 1 590
Rente-inkomste 2 332 Belegging by ABC Bank
Netto opbrengs uit dans 620 gemaak 5 000
Skenking 3 520 Saldo a/b 3 410
23 672 23 672
Saldo a/b 3 410
Hierdie staat kan ook in 'n vertikale (verhalende) formaat opgestel word.
'n Groter vereniging se finansieÈ le inligtingsbehoeftes sal uit die aard van die saak meer verg as
die voorlegging van slegs 'n ontvangste-en-betalingstaat. 'n Inkomste-en-uitgawestaat en 'n
balansstaat, soortgelyk aan die van 'n gewone handelsonderneming, word gewoonlik ook
vereis.
17.3 Inkomste-en-uitgawestaat
Bestudeer paragrawe 17.4.2 en 17.4.3 van die voorgeskrewe boek.
Die inkomste-en-uitgawestaat word vir alle praktiese doeleindes opgestel volgens die riglyne in
AARP vervat.
Dit is baie belangrik om te onthou dat voorsienings wat aan die begin en einde van die tydperk
vir uitstaande en vooruitbetaalde inkomste en/of uitgawes gemaak is, in berekening gebring
moet word wanneer die inkomste-en-uitgawestaat opgestel word. Hierdie vooruitbetaalde of
agterstallige items aan die einde van die tydperk moet ook in die balansstaat op die gewone
wyse ingesluit word.
329 ACN101M/1
'n Inkomste-en-uitgawestaat is daarop gemik om die oorskot of tekort vir 'n rekeningkundige
tydperk te bepaal.
Hierdie staat is soortgelyk aan die inkomstestaat van 'n handelsonderneming. Die uitleg
daarvan kan egter verskil van die van 'n inkomstestaat wat gewoonlik opgestel word deurdat
alle toepaslike inkomste, insluitend beleggingsinkomste, onder die begrip ``Inkomste'' getoon
word en deurdat alle uitgawes, insluitend finansieringskoste, onder die opskrif ``Uitgawes''
getoon word. Die inkomste-en-uitgawestaat word ook ooreenkomstig die toevallingsbeginsel
opgestel. Die verskil tussen die inkomste (krediete) en die uitgawes (debiete) is die oorskot (of
tekort) vir die rekenpligtige tydperk.
Die volgende is 'n vergelyking tussen 'n inkomste-en-uitgawestaat en 'n ontvangste-en-
betalingstaat:
Inkomste-en-uitgawestaat Ontvangste-en-betalingstaat
1. Toon die totale inkomste en uitgawe vir
die tydperk, al is dit nog nie ontvang of
betaal nie (die toevallingsbeginsel word
toegepas).
1. Toon net werklike kontantontvangste- en
-betalings aan.
2. Toon die resultaat van die tydperk se
transaksies met 'n oorskot of 'n tekort
aan.
2. Toon die kontantbedrag aan die begin en
einde van die tydperk aan en geen
oorskot of tekort nie.
3. Ontvangste en betalings van 'n kapitale
aard word buite rekening gelaat.
3. Ontvangste en betalings van 'n kapitale
aard word ingesluit.
17.4 Handelstaat
Die meerderheid van die groter klubs dryf wel handel ten einde 'n inkomste voort te bring
waarmee hulle hul gestelde doelstellings kan bereik, byvoorbeeld deur kroeg- of verversings-
geriewe aan hul lede beskikbaar te stel. Indien die mate waartoe daar handel gedryf word dit
regverdig, kan 'n afsonderlike handelstaat vir elke bedryfsaktiwiteit opgestel word. Dit is
derhalwe moontlik om meer as een handelstaat vir 'n bepaalde onderneming/vereniging op te
stel. Die uiteensetting van so 'n handelstaat is soortgelyk aan die handelsafdeling van die
inkomstestaat van 'n gewone handelsonderneming. Dit sluit met die berekening van die bruto
wins af. Aangesien daar handel gedryf word, word die term ``bruto wins'' in plaas van ``oorskot''
gebruik. Die bruto wins word na die inkomste-en-uitgawestaat oorgedra. Die verspreidings-,
administratiewe en ander uitgawes ten opsigte van elke bedryfsaktiwiteit word in die inkomste-
en-uitgawestaat van die toepaslike bruto wins afgetrek. (Kyk die inkomste-en-uitgawestaat van
Groen Gholfklub wat later in paragraaf 17.10, hersieningsoefening 1, van die studie-eenheid
verskaf word.)
17.5 Opgehoopte fonds
Skenkings wat aanvanklik gemaak is om die onderneming te begin, intreegelde, die oorskot/
tekort vir elke tydperk en spesiale fondse wat vir algemene uitgawes geskenk is, vorm deel van
die opgehoopte fonds.
Wanneer geld vir 'n bepaalde doel geskenk word, moet afsonderlike beleggingsrekeninge vir
spesiale fondse geopen word. Op hierdie wyse kan daar sinvol oor die verkryging en
aanwending van fondse verslag gelewer word.
330ACN101M/1
17.6 Spesiale fondse
Bestudeer paragraaf 17.3.5 van die voorgeskrewe boek.
'n Nie-winsgewende onderneming sit dikwels geld opsy vir 'n bepaalde doel sodat al die
kontant nie op uitgawes van 'n algemene aard spandeer word nie. Spesiale fondse word dan
vir hierdie doeleindes gestig en gewoonlik word hulle afsonderlik van die opgehoopte fondse
teboekgestel. Skenkings kan dan aan hierdie fondse gemaak word of 'n spesiale fonds kan op
grond van 'n voorwaardelike skenking of erflating gestig word.
Gewoonlik word 'n afsonderlike beleggingsrekening vir elke spesiale fonds geopen waarin die
kapitaal wat ontvang is, gedeponeer word. Sodanige skenkings en die voortspruitende
inkomste uit die beleggings ontvang, vorm nie deel van die algemene bedryfsinkomste van die
onderneming nie en behoort, as algemene reeÈ l, nie by die inkomste-en-uitgawestaat ingesluit
te word nie. Insgelyks behoort die toepaslike uitgawes van die fonds ook deur die fonds-
rekening en nie die inkomste-en-uitgawestaat nie, getoon te word.
Spesiale fondse kan hoofsaaklik in twee groepe verdeel word:
. Eerstens kan spesiale fondse gestig word om geld vir 'n bepaalde doel te spaar,
byvoorbeeld om toerusting aan te koop. Wanneer voldoende fondse daarvoor ingesamel of
ontvang is, kan die kapitale bedrag, sowel as enige inkomste daaruit verdien, vir die
aankoop van die toerusting aangewend word.
. Tweedens kan spesiale fondse gestig word waarvan slegs die inkomste wat uit die
belegging van die kapitale bedrag verdien is, benut kan word. Dit is ook moontlik dat sulke
inkomste slegs aan vasgestelde items spandeer mag word.
Dit beteken dat die kapitale bedrag van sulke fondse veilig beleà moet word. Die kapitale
bedrag moet dan onaangetas bly en onder die opskrif ``Spesiale fondse: Nie-besteebare
fondse'' in die balansstaat getoon word. Die beleggings verbonde aan hierdie fondse moet
as afsonderlike items aan die batekant van die balansstaat, met behoorlike kruisverwys-
ings, getoon word.
Die fondsrekening word met die beleggingsinkomste gekrediteer. Indien die beleggingsin-
komste van die fonds groter as die uitgawes daarvan is, word die saldo in die balansstaat
onder die opskrif: ``Spesiale fondse: Besteebare fondse'' getoon. 'n Fonds kan vanself-
sprekend nie meer uitgawes aangaan as die saldo van die besteebare gedeelte nie. Indien
die inkomste uit die fonds onvoldoende is om al die tersaaklike uitgawes/kostes te bestry,
sal die onderneming die uitstaande bedrae op 'n ander wyse moet finansier.
Die aanwending van die inkomste uit en/of die kapitaal van 'n spesiale fonds kan tot 'n
toename in die bates van 'n onderneming lei. Hoewel die aankoop van sulke bates deur middel
van 'n fonds gefinansier word, moet die toename in die waarde van die betrokke bate op die
batekant van die balansstaat getoon word. Erkenning van die feit dat die toename in die bate
deur middel van 'n fonds geskied het, kan in 'n aantekening by die balansstaat getoon word.
Die volgende oefening verduidelik fondsrekeninge en die openbaarmaking daarvan in die
balansstaat.
331 ACN101M/1
17.7 Oefeninge
Oefening 17.1
Spesiale fonds
Inkomste uit 'n fonds wat vir 'n bepaalde uitgawe gebruik moet word
Stear Tennisklub het op 1 Julie 20.0 'n skenking ten bedrae R8 000 van S Ster ontvang. Die
voorwaarde verbonde aan die skenking was dat die inkomste uit die fonds slegs vir die verf van
die tennisbane gebruik mag word. Die bedrag is op dieselfde datum as 'n vaste deposito by
ABC Bank teen 10% rente per jaar beleà . Die rente word jaarliks op 30 Junie ontvang. Geen
tennisbane is gedurende die finansieÈ le jaar geeÈ indig 30 Junie 20.1 geverf nie. Daar is besluit
om, as algemene beleid, oorskot rentebedrae by ABC Bank vir 'n jaar vas te beleà . Die
tennisbane is gedurende die jaar geeÈ indig 30 Junie 20.2 teen 'n uitgawe van R750 geverf, en
die oorskot rente is ooreenkomstig algemene beleid teen 'n koers van 10% per jaar beleà .
Gevra
Toon hoe hierdie transaksies in die Ster-fondsrekening van die klub te boek gestel moet
word.
Oplossing: Oefening 17.1
Dt Ster-fonds Kt
Bestee-baar (in-komste)
Nie be-steebaar(kapitaal)
Bestee-baar (in-komste)
Nie be-steebaar(kapitaal)
20.1 R R 20.0 R R
Jun 30 Saldo a/d 800 8 000 Jul 1 Bank: Kapitale skenking Ð 8 000
20.1Jun 30 Bank: Rente op belegging 800
800 8 000 800 8 000
20.2 20.1Jun 30 Tennisbane geverf 750 Ð Jul 1 Saldo a/b 800 8 000
Saldo a/d 930 8 000 20.2Jun 30 Bank: Rente op belegging (a) 880 Ð
1 680 8 000 1 680 8 000
20.2Jul 1 Saldo a/b 930 8 000
BEREKENING
(a) (10% 6 R8 000) + (10% 6 R800) = R880
332ACN101M/1
KOMMENTAAR
. Aangesien die rente verdien en die uitgawes ten opsigte van tennisbane geverf in die
fondsrekening te boek gestel word, kan hierdie items nie in die inkomste-en-
uitgawestaat getoon word nie. Die tennisbane is reeds gedurende die jaar geverf. Die
teboekstelling van hierdie uitgawe sou soos volg wees: Debiteer die tennisbane-
geverf-rekening en krediteer die bankrekening. Op 30 Junie 20.2, die datum waarop
rente ontvang is, is die fondsrekening egter met hierdie uitgawe gedebiteer en die
tennisbane-geverf-rekening gekrediteer. (Hierdie inskrywing laat die tennisbane-
geverf-rekening balanseer.)
. Die balansstaat van die Stear Tennisklub toon die items met betrekking tot die fonds
soos volg aan:
STEAR TENNISKLUB
BALANSSTAAT SOOS OP 30 JUNIE 20.2 (uittreksel)
BATES Aant R
Niebedryfsbates
FinansieÈ le bates: Ster-fonds Ð Vaste deposito teen 10% per jaar
by ABC Bank 8 930
FONDSE EN AANSPREEKLIKHEDE
Fondse
Spesiale fondse 8 930
Niebesteebare fonds (kapitaal)
Ster-fonds 8 000
Besteebare fonds
Ster-fonds 930
Oefening 17.2
Spesiale fonds
Inkomste uit 'n fonds wat vir die aankoop van eiendom, aanleg of toerusting
aangewend moet word
Stear Tennisklub het op 1 Julie 20.0 'n skenking ten bedrae R10 000 van S Superster
ontvang. Die voorwaarde verbonde aan die skenking was dat die inkomste uit die fonds slegs
vir die bou van tennisbane gebruik mag word. Die bedrag is op dieselfde datum as 'n vaste
deposito by ABC Bank teen 10% rente per jaar beleà . Die rente word jaarliks op 30 Junie
ontvang. Geen tennisbane is gedurende die finansieÈ le jaar geeÈ indig 30 Junie 20.1 gebou nie.
Daar is besluit om, as algemene beleid, oorskotrentebedrae by ABC Bank vir 'n jaar vas te
beleà . Tennisbane is gedurende die jaar geeÈ indig 30 Junie 20.2 teen 'n koste van R7 000
gebou.
Gevra
Toon hoe hierdie transaksies in die Superster-fondsrekening van die klub te boek gestel
moet word.
333 ACN101M/1
Oplossing: Oefening 17.2
Dt Superster-fonds Kt
Bestee-baar (in-komste)
Nie be-steebaar(kapitaal)
Bestee-baar (in-komste)
Nie be-steebaar(kapitaal)
20.1 R R 20.0 R R
Jun 30 Saldo a/d 1 000 10 000 Jul 1 Bank: Kapitale skenking Ð 10 000
20.1Jun 30 Bank: Rente op beleggings 1 000
1 000 10 000 1 000 10 000
20.2 20.1Jun 30 Opgehoopte fonds 2 100 Ð Jul 1 Saldo a/b 1 000 10 000
Saldo a/d Ð 10 000 20.2Jun 30 Bank: Rente op beleggings (a) 1 100 Ð
2 100 10 000 2 100 10 000
20.2Jul 1 Saldo a/b Ð 10 000
BEREKENING
(a) (10% 6 R10 000) + (10% 6 R1 000) = R1 100
KOMMENTAAR
. Aangesien 'n niebedryfsbate uit die inkomste van die fonds verkry is, moet die bedrag
deur die fonds bygedra na die opgehoopte fondsrekening gekrediteer word. Onthou
dat die bate-rekening gedurende die jaar, tydens die aankoop daarvan, gedebiteer is.
. Die balansstaat van Stear Tennisklub toon die items met betrekking tot die fonds soos
volg:
STEAR TENNISKLUB
BALANSSTAAT SOOS OP 30 JUNIE 20.2 (uittreksel)
BATES Aant R
Niebedryfsbates 17 000
Eiendom, aanleg en toerusting 1 7 000
FinansieÈ le bates: Superster-fonds: Vaste deposito teen 10%
per jaar by ABC Bank 10 000
FONDSE EN AANSPREEKLIKHEDE
Fondse XX XXX
Opgehoopte fonds X XXX
Saldo: 1 Julie 20.2 XXX
Plus: Tennisbaan gebou 2 100
Spesiale fondse
Nie besteebare fonds (kapitaal)
Superster-fonds 10 000
334ACN101M/1
STEAR TENNISKLUB
AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2 (uittreksel)
Aantekening 1 (uittreksel)
Grond
en
Eiendom, aanleg en toerusting geboue
R
Toevoegings (tennisbane): 7 000
Uit eie fondse 4 900
Uit inkomste: Superster-fonds 2 100
Opmerking
Die opgehoopte fondsrekening word met die fonds se bydrae tot die bou van die
tennisbane gekrediteer, met ander woorde die bedrag van R2 100 sal by die saldo van
die opgehoopte fondsrekening getel word.
Oefening 17.3
Deel van opgehoopte fonds
Inkomste uit 'n fonds waarmee algemene bedryfsuitgawes vereffen moet word
Op 1 Julie 20.1 het mnr T Trueman 'n skenking van R3 520 aan die klub gemaak op
voorwaarde dat die kapitaal beleà moet word. Die inkomste uit die belegging kan gebruik word
om algemene bedryfsuitgawes te delg. Die bedrag is op dieselfde datum by ABC Bank as 'n
vaste deposito teen 10% rente per jaar gedeponeer. Die inkomste is wel dienooreenkomstig
bestee.
Aangesien die inkomste uit die fonds gebruik moet word om vir algemene uitgawes te betaal,
kan 'n inkomste-rekening in die algemene grootboek van die onderneming geopen word. Die
saldo van hierdie rekening word soos volg in die inkomste-en-uitgawestaat getoon:
STEAR TENNISKLUB
INKOMSTE-EN-UITGAWESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2 (uittreksel)
R
Inkomste 10 972
Ledegelde 10 000
Rente-inkomste (skenking van T Trueman) 352
Netto opbrengs uit dans 620
Die boekstawing van die kapitale bedrag en die daarmee gepaardgaande belegging is soos
volg:
Debiteer bank en krediteer die opgehoopte fondsrekening met die kapitale bedrag van R3 520.
Krediteer bank en debiteer die algemene beleggingsrekening van die klub wat uit die
opgehoopte fonds gefinansier word. Die belegging word steeds afsonderlik getoon, maar vorm
deel van hierdie algemene beleggings.
335 ACN101M/1
Die Trueman-fonds en die daarmee gepaardgaande belegging word soos volg in die
balansstaat geopenbaar:
STEAR TENNISKLUB
BALANSSTAAT SOOS OP 30 JUNIE 20.2 (uittreksel)
BATES Aant R
Niebedryfsbates 10 520
Eiendom, aanleg en toerusting 1 7 000
FinansieÈ le bates: Algemene fonds Ð
Vaste deposito teen 10% pj by ABC Bank (Trueman-fonds) 3 520
FONDSE EN AANSPREEKLIKHEDE
Fondse
Opgehoopte fonds (skenking van T Trueman ingesluit)
KOMMENTAAR
. Veronderstel dat die skenking van R3 520 'n skenking sonder voorwaardes is en op
algemene uitgawes gespandeer kon word. Op die datum van die ontvangs van die
skenking word die bedrag teen die bankrekening gedebiteer en teen die skenking
ontvang-rekening gekrediteer. Die skenking ontvang word soos volg in die inkomste-
en-uitgawestaat van die klub getoon:
STEAR TENNISKLUB
INKOMSTE-EN-UITGAWESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2 (uittreksel)
R R
Inkomste 14 140
Ledegelde ontvang 10 000
Skenking ontvang (T Trueman) 3 520
Netto opbrengs uit dans 620
17.8 Intreegelde
Bestudeer paragraaf 17.3.1 van die voorgeskrewe boek.
Intreegelde is geld wat voornemende lede van 'n klub betaal wanneer hulle om lidmaatskap
aansoek doen. Intreegelde verskyn op die debietkant van die bankrekening en word na die
intreegelderekening gekrediteer.
Hierdie geld, wat 'n eenmalige betaling is (dus nie herhaal word nie), moet direk na die
opgehoopte fonds-rekening gekrediteer (gekapitaliseer) word en nie as inkomste in die
inkomste-en-uitgawestaat getoon word nie.
Bestudeer paragrawe 17.5 en 17.6 van die voorgeskrewe boek.
336ACN101M/1
17.9 Omvattende voorbeeld
Die volgende inligting het betrekking op Pretoria Modelbouersklub, 'n vereniging bestaande uit
persone wat modelbootjies as stokperdjie bou:
ITEMS IN DIE VOORAANSUIWERINGSPROEFBALANS OP 28 FEBRUARIE 20.2
R
Grond en geboue teen kosprys 50 000
Meubels en toerusting:
Teen kosprys 10 000
Opgelope waardevermindering (28 Februarie 20.1) 2 710
Ledegelde (ontvang) 15 000
Ledegelde agterstallig (28 Februarie 20.1) 900
Ledegelde vooruitontvang (28 Februarie 20.1) 1 100
Telefoonuitgawe 450
Lone 5 000
Water en elektrisiteit 4 600
Onderhoud van geboue 1 500
Jekyll-fonds (28 Februarie 20.1) 20 000
Lopende rekening Ð Zeeland Bank (gunstige saldo) 1 400
Toegangsgelde ontvang (tot stokperdjieskou) 6 300
Stokperdjieskou-uitgawes 8 200
10% Langtermynlening (SAL Bank) Ð 28 Februarie 20.1 30 000
(Lening, verseker deur 'n eerste verband oor grond en geboue)
Opgehoopte fonds (28 Februarie 20.1) 25 940
Belegging (SAL Bank) 20 000
Rente-inkomste Ð SAL Bank teen 8% pj 1 600
Rente-uitgawe 3 000
Verversings:
Voorraad (28 Februarie 20.1) 200
Aankope 3 600
Verkope 6 200
BYKOMENDE INLIGTING
(a) Die inkomste van die Jekyll-fonds mag net vir die onderhoud van die klubgeboue gebruik
word.
(b) Ledegelde: Agterstallig op 28 Februarie 20.2 R800
Vooruit ontvang op 28 Februarie 20.2 R1 300
(c) Waardevermindering op meubels en toerusting word teen 10% per jaar op die
verminderende saldo bereken. Die waardevermindering vir die jaar geeÈ indig op
28 Februarie 20.2 moet nog in berekening gebring word.
(d) Ses nuwe lede het gedurende die jaar by die klub aangesluit. Die intreegelde van R200 per
persoon is ingesluit by die bedrag vir ledegelde ontvang, moet by opgehoopte fonds
ingesluit word.
(e) Voorraad verversings op 28 Februarie 20.2 beloop R300.
(f) Die rente-inkomste (SAL Bank) is ontvang ten opsigte van die Jekyll-fonds.
(g) Die lopende rekening Ð Zeeland Bank, het 'n ongunstige saldo van R1 350 op
28 Februarie 20.1 gehad.
337 ACN101M/1
Gevra
Stel die volgende op:
1. Die Jekyll-fondsrekening in die algemene grootboek van die klub vir die jaar geeÈ indig
28 Februarie 20.2
2. Die volgende state van die klub vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.2:
(a) Verversings: handelstaat
(b) Ontvangste-en-betalingstaat
(c) Inkomste-en-uitgawestaat
3. Die balansstaat van die klub soos op 28 Februarie 20.2.
4. Die eiendom, aanleg en toerusting aantekening.
Oplossing: Omvattende voorbeeld
PRETORIA MODELBOUERSKLUB
1. ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Jekyll-fonds Kt
Bestee-baar (in-komste)
Nie be-steebaar(kapitaal)
Bestee-baar (in-komste)
Nie be-steebaar(kapitaal)
20.2 R R 20.1 R R
Feb 28 Onderhoud: Klubgebou 1 500 Ð Mrt 1 Saldo a/b Ð 20 000
Saldo a/d 100 20 000 20.2Feb 28 Bank: Rente op belegging 1 600
1 600 20 000 1 600 20 000
20.2Mrt 1 Saldo a/b 100 20 000
PRETORIA MODELBOUERSKLUB
2(a) VERVERSINGS: HANDELSTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.2
R
Inkomste 6 200
Koste van verkope (3 500)
Voorraad (28 Februarie 20.1) 200
Aankope 3 600
3 800
Voorraad (28 Februarie 20.2) (300)
Bruto wins 2 700
338ACN101M/1
PRETORIA MODELBOUERSKLUB
2(b) ONTVANGSTE-EN-BETALINGSTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG
28 FEBRUARIE 20.2
R
Banksaldo op 28 Februarie 20.1 (1 350)
Ontvangste 29 100
Ledegelde 15 000
Stokperdjieskou Ð toegangsgelde 6 300
Rente-inkomste 1 600
Verversings verkoop 6 200
Betalings (26 350)
Telefoonuitgawe 450
Lone 5 000
Water en elektrisiteit 4 600
Onderhoud van geboue 1 500
Stokperdjieskou ± uitgawes 8 200
Verversings aangekoop 3 600
Rente-uitgawe 3 000
Banksaldo op 28 Februarie 20.2 (gunstig) 1 400
PRETORIA MODELBOUERSKLUB
2(c) INKOMSTE-EN-UITGAWESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.2
R
Inkomste 22 500
Ledegelde
R(15 000 7 900 + 1 100 + 800 7 1 300 7 1 200) (a) 13 500
Toegangsgelde (stokperdjieskou) 6 300
Bruto wins met verkoop van verversings 2 700
Uitgawes (21 979)
Stokperdjieskou-uitgawes 8 200
Waardevermindering op meubels en toerusting 729
Rente-uitgawe (SAL Bank verband) 3 000
Telefoonuitgawe 450
Lone 5 000
Water en elektrisiteit 4 600
Oorskot vir die periode 521
339 ACN101M/1
PRETORIA MODELBOUERSKLUB
3. BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.2
BATES Aant R
Niebedryfsbates 76 561
Eiendom, aanleg en toerusting 3 56 561
FinansieÈ le bates teen kosprys Ð SAL Bank teen 8% pj 20 000
Jekyll-fonds 20 000
Bedryfsbates 2 500
Voorraad (verversings) 300
Handelsdebiteure 800
Kontant en kontantekwivalente 1 400
Totale bates 79 061
FONDSE EN AANSPREEKLIKHEDE
Fondse 47 761
Opgehoopte fonds (b) 27 661
Spesiale fondse 20 100
Nie besteebare fondse (kapitaal) 20 000
Jekyll-onderhoudsfonds 20 000
Besteebare fondse 100
Jekyll-onderhoudsfonds 100
Totale laste 31 300
Niebedryfslaste 30 000
Langtermynlening Ð SAL Bank (verseker deur
eerste verband oor grond en geboue) 30 000
Bedryfslaste 1 300
Handels- en ander krediteure 1 300
Totale fondse en aanspreeklikhede 79 061
340ACN101M/1
PRETORIA MODELBOUERSKLUB
4. AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.2
Eiendom, aanleg en toerusting
Grond en
geboue
Meubels en
toerusting Totaal
R R R
Drabedrag: Begin van die jaar 50 000 7 290 57 290
Kosprys 50 000 10 000 60 000
Opgelope waardevermindering Ð (2 710) (2 710)
Waardevermindering vir die jaar Ð (729) (729)
Drabedrag: Einde van die jaar 50 000 6 561 56 561
Kosprys 50 000 10 000 60 000
Opgelope waardevermindering Ð (3 439) (3 439)
BEREKENINGE
(a)
Dt Ledegelde Kt
20.1 R 20.1 R
Mrt 1 Saldo a/b 900 Mrt 1 Saldo a/b 1 100
20.2 20.2
Feb 28 Intreegelde J 1 200 Feb 28 Bank KOJ 15 000
Inkomste en Saldo a/d 800
uitgawe J *13 500
Saldo a/d 1 300
16 900 16 900
20.2 20.2
Mrt 1 Saldo a/b 800 Mrt 1 Saldo a/b 1 300
*Balanseersyfer
Beide saldo's moet in die balansstaat getoon word: Die R800 as a bedryfsbate en die R1 300
as 'n bedryfslas. Bostaande ledegelderekening kan met die volgende drie rekeninge vervang
word.
341 ACN101M/1
Dt Ledegelde Kt
20.1 R 20.1 R
Mrt 1 Opgelope inkom-900
Mrt 1 Inkomste vooruit
ste J ontvang J 1 100
20.2 20.2
Feb 28 Intreegelde J 1 200 Feb 28 Bank KOJ 15 000
Inkomste vooruit Opgelope
ontvang J 1 300 inkomste J 800
Inkomste en J 13 500*
uitgawe
16 900 16 900
* Balanseersyfer
Dt Opgelope inkomste (Ledegelde agterstallig) Kt
20.1 R 20.1 R
Mrt 1 Saldo a/b 900 Mrt 1 Ledegelde J 900
20.2 20.2
Feb 28 Ledegelde J 800 Feb 28 Saldo a/d 800
1 700 1 700
20.2
Mrt 1 Saldo a/b 800
Die eindsaldo van hierdie rekening word as 'n bedryfsbate in die balansstaat getoon.
Dt Inkomste vooruitontvang (Ledegelde vooruitontvang) Kt
20.1 R 20.1 R
Mrt 1 Ledegelde J 1 100 Mrt 1 Saldo a/b 1 100
20.2 20.2
Feb 28 Saldo a/d 1 300 Feb 28 Ledegelde J 1 300
2 400 2 400
20.2
Mrt 1 Saldo a/b 1 300
Die eindsaldo van hierdie rekening word as 'n bedryfslas in die balansstaat getoon.
(b) Opgehoopte fonds = R (25 940 + 521 + 1 200) = R27 661
KOMMENTAAR
. Die voorafgaande oefening lewer 'n voorbeeld van die hantering van fondse. Let veral
op die volgende:
. Die inkomste uit die Jekyll-fonds is gebruik om 'n uitgawe te finansier.
. Die nie-besteebare kapitaalbedrae van fondse word afsonderlik getoon van die
onaangewende gedeeltes van die rente wat nog vir toekomstige aanwending
beskikbaar is (besteebare fondse).
342ACN101M/1
. Indien die inkomste uit 'n fonds onvoldoende is om 'n uitgawe te vereffen, kan die
tekort teen die inkomste-en-uitgawerekening van die klub gedebiteer word.
. In hierdie voorbeeld word die inkomste en uitgawes rakende die stokperdjie-skou
slegs as 'n berekening in die inkomste-en-uitgawestaat getoon. Indien daar egter 'n
aantal verskillende items was wat op die skou betrekking gehad het, sou dit nodig
gewees het om 'n afsonderlike handelstaat vir die skou op te stel.
. Intreegelde word gekapitaliseer, dit wil seà dit word direk na die opgehoopte
fondsrekening gekrediteer.
. Die openingsaldo van die opgehoopte fonds is in die vraag gegee. Indien dit nie gegee
is nie, kan dit bereken word as die verskil tussen die totale debietsaldo's en die totale
kredietsaldo's in enige lys van saldo's waaruit die finansieÈ le state opgestel moet word.
17.10 Hersieningsoefeninge en oplossings
17.10.1 Hersieningsoefening 1
Die volgende inligting het op Groen Gholfklub betrekking:
1. SALDO'S SOOS OP 31 DESEMBER 20.4R
Baan- en joggiegelde ontvang 16 000
Bank (debietsaldo) 5 500
Breekware en linne Ð 31 Desember 20.3 7 000
Diverse debiteure 2 100
Diverse krediteure 16 000
Telefoonuitgawe 6 600
Eetkamer:
Aankope 14 500
Lone 10 000
Verkope 30 000
Voorraad Ð 31 Desember 20.3 1 000
Geboue teen kosprys 160 000
Grond en verbeterings teen kosprys 520 000
Toerusting en gereedskap:
Teen kosprys 21 000
Opgelope waardevermindering Ð 31 Desember 20.3 11 000
Instandhoudingskoste 10 900
Intreegelde ontvang 10 500
Kroeg:
Aankope 50 000
Lone 12 000
Verkope 100 000
Voorraad Ð 31 Desember 20.3 3 000
Ledegelde 84 000
Meubels:
Teen kosprys 25 000
Opgelope waardevermindering Ð 31 Desember 20.3 6 000
Opgehoopte fonds Ð 31 Desember 20.3 150 000
Rente-uitgawe (Op verbandlening betaal tot 30 Junie 20.4) 37 500
Salarisse en lone 35 000
Skryfbehoeftes verbruik 2 000
15%-Verbandlening 500 000
Versekering vooruit betaal Ð 31 Desember 20.3 400
343 ACN101M/1
BYKOMENDE INLIGTING
(a) Die waarde van die kroegvoorraad op 31 Desember 20.4 beloop R2 500.
(b) Die eetkamervoorrade is nie op 31 Desember 20.4 getel nie, maar daar kan aanvaar word
dat die gebruiklike bruto winspersentasie van 50% op verkope gehandhaaf is.
(c) Breekware en linne is op 31 Desember 20.4 teen R5 000 gewaardeer.
(d) Waardevermindering op toerusting en gereedskap word teen 20% per jaar op die
verminderde saldo bereken.
(e) Meubels se waarde moet met R1 000 verminder word.
(f) Versekeringspremies ten bedrae van R1 600 wat gedurende die jaar betaal is, is teen die
telefoonuitgawerekening gedebiteer. Een helfte van hierdie bedrag moet as vooruit betaal
beskou word.
(g) Die saldo van die ledegelde-rekening is soos volg saamgestel; 'n bedrag van R1 800 ten
opsigte van vooruitbetaalde ledegelde op 31 Desember 20.3, en kontant gedurende die
jaar ontvang, R82 200. Die saldo moet nog aangesuiwer word vir agterstallige ledegelde
ten bedrae van R1 000 en vooruitbetaalde ledegelde ten bedrae van R2 100 op
31 Desember 20.4.
(h) 'n Nuwe lederegister wat in gebruik is, is ontwerp en gedruk teen 'n gekwoteerde prys van
R100. Hierdie transaksie is nog nie geboekstaaf nie.
(i) Die klubsekretaris het voor Kersfees met verlof vertrek en sy salaris van R1 200 vir
Januarie 20.5 is vooruit aan hom betaal. Hierdie bedrag maak deel uit van die salarisse-
en lone-rekening se saldo van R35 000.
(j) 'n Lid van die klub het op 29 Desember 20.4 'n skenking van R500 in die klub se
bankrekening inbetaal. Die skenking het eers aan die lig gekom toe die bankrekeningsaldo
met die bankstaatsaldo vergelyk is en moet nog te boek gestel word.
(k) Die verbandlening is verseker deur 'n eerste verband oor die vaste eiendom.
Gevra
Stel die volgende state vir Groen Gholfklub op:
1. Die inkomste-en-uitgawestaat vir die jaar geeÈ indig 31 Desember 20.4.
(LW: Toon afsonderlike berekeninge vir die bruto wins van die kroeg en die
eetkamer.)
2. Die balansstaat soos op 31 Desember 20.4.
3. Toon slegs die eiendom, aanleg en toerusting aantekening.
344ACN101M/1
Oplossing: Hersieningsoefening 1
GROEN GHOLFKLUB
1. INKOMSTE-EN-UITGAWESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.4
R
Inkomste 141 900
Ledegelde R(1 800 + 82 200 7 2 100 + 1 000) (a) 82 900
Baan en joggiegelde 16 000
Inkomste uit kroegverkope 37 500
Bruto wins (b) 49 500
Lone (12 000)
Inkomste uit eetkamer 5 000
Bruto wins (c) 15 000
Lone (10 000)
Skenking ontvang 500
Uitgawes (133 000)
Salarisse en lone R(35 000 ± 1 200) 33 800
Rente op verbandlening (15% 6 R500 000) 75 000
Onderhoud 10 900
Telefoonuitgawe R(6 600 ± 1 600) 5 000
Skryfbehoeftes R(2 000 + 100) 2 100
Versekering R(1 600 + 400 ± 800) 1 200
Waardevermindering 5 000
Toerusting en gereedskap (20% 6 R10 000) 2 000
Meubels 1 000
Breekware en linne R(7 000 Ð 5 000) 2 000
Oorskot vir die periode 8 900
345 ACN101M/1
GROEN GHOLFKLUB
2. BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.4
BATES Aant R
Nie bedryfsbates
Eiendom, aanleg en toerusting 3 711 000
Bedryfsbates 14 100
Voorraad (verversings) 3 000
Vooruitbetalings R(800 + 1 200) 2 000
Handelsdebiteure R(2 100 + 1 000) 3 100
Kontant en kontantekwivalente 6 000
Totale bates 725 100
FONDSE EN AANSPREEKLIKHEDE
Fondse 169 400
Opgehoopte fonds (d) 169 400
Totale laste 555 700
Niebedryfslaste 500 000
Langtermynlening Ð 15% verbandlening
(Verseker deur eerste verband oor vaste eiendom) 500 000
Bedryfslaste 55 700
Handels- en ander krediteure
R[16 100 + 37 500 (e) + 2 100] 55 700
Totale fondse en aanspreeklikhede 725 100
346ACN101M/1
GROEN GHOLFKLUB
3. AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.4
3.
Eiendom, aanleg entoerusting
Grond,geboue enverbeterings
Breekware enlinne
Toerustingen gereed-
skap Meubels Totaal
R R R R RDrabedrag:
Begin van die jaar 680 000 7 000 10 000 19 000 716 000
Kosprys 680 000 7 000 21 000 25 000 733 000Opgelope waardevermindering (Ð) (Ð) (11 000) (6 000) (17 000)
Waardevermindering vir die jaar (Ð) (Ð) (2 000) (1 000) (3 000)Herwaardasie (Ð) (2 000) (Ð) (Ð) (2 000)
Drabedrag:
Einde van die jaar 680 000 5 000 8 000 18 000 711 000
Kosprys 680 000 7 000 21 000 25 000 733 000Opgelope waardevermindering (Ð) (2 000) (13 000) (7 000) (22 000)
BEREKENINGE
(a)
Dt Ledegelde Kt
R R
Inkomste vooruit ontvang 2 100 Inkomste vooruit ontvang 1 800
Inkomste-en-uitgawe 82 900 Bank 82 200
Opgelope inkomste 1 000
85 000 85 000
(b) Kroeg bruto wins R R
Verkope 100 000
Min: Koste van verkope 50 500
Min: Aanvangsvoorraad 3 000
Min: Aankope 50 000
53 000
Min: Sluitingsvoorraad 2 500
Bruto wins 49 500
(c) Eetkamer bruto wins
Verkope 30 000
Min: Koste van verkope (R30 000 6 50%) 15 000
Min: Aanvangsvoorraad 1 000
Min: Aankope 14 500
15 500
Min: Sluitingsvoorraad* 500
Bruto wins 15 000
* Balanssyfer
347 ACN101M/1
(d) Opgehoopte fonds
Saldo (28 Februarie 20.1) 150 000
Plus: Oorskot vir die jaar 8 900
Plus: Intreegelde 10 500
169 400
(e) Rente betaalbaar
15% van R500 000= 75 000
Min: Betaal 37 500
Verskuldig 37 500
KOMMENTAAR
. Intreegelde word om die volgende redes nie in die inkomste-en-uitgawestaat getoon
nie:
. Dit is eenmalige ontvangste (nie herhalend van aard nie).
. Dit is van 'n kapitale aard.
. 'n Klub, vereniging of onderneming sonder winsoogmerk se lopende uitgawes vir die
eersvolgende jaar behoort vooruit beraam te word. Die ledegelde vir die jaar word dan
bereken deur die totale verwagte uitgawes deur die aantal lede te deel.
. Kleiner skenkings wat ontvang word, kan as gewone inkomste beskou word. Indien
die bedrag wesenlik en nie herhalend is nie, byvoorbeeld indien 'n weldoener 'n
spesiale skenking maak, of in geval van 'n bemaking, is dit ontvangste van 'n kapitale
aard. Sekere liggame, waaronder welsynsorganisasies, ontvang (dikwels) groot
bedrae uit die opbrengs van 'n straatkollekte, of uit 'n jaarlikse staatstoekenning. Sulke
ontvangste is nie van 'n kapitale aard nie (tensy dit uitdruklik as sodanig omskryf en
toegeken is) en moet dus in die inkomste-en-uitgawestaat aangetoon word.
. Breekware, glasware, linne, ensovoorts, is beslis nie bedryfsbates nie; dit vorm deel
van die basiese toerusting wat beskikbaar moet wees voordat inkomste verdien kan
word, en is dus deel van die toerusting.
. Lone is nie deel van die bruto wins nie en moet in die inkomste-en-uitgawestaat
getoon word.
. Let daarop dat berekenings nooit in die praktyk in finansieÈ le state getoon word nie
[bv versekering (R40 + 1/2 van R160).] Vir eksamendoeleindes mag u dit wel so
aantoon, mits dit baie duidelik as berekenings aangedui word.
348ACN101M/1
17.10.2 Hersieningsoefening 2
Die volgende inligting het op die Spring Tennisklub betrekking:
(1) BALANSSTAATITEMS SOOS OP 31 DESEMBER 20.1
R R
Toerusting teen kosprys 21 600
Min: Opgelope waardevermindering 8 880 12 720
Vaste deposito in Trade Bank (teen 12% per jaar) 25 600
Voorraad: tennisballe 984
Opgelope ledegelde 192
Opgelope rente op vaste deposito 1 024
Huur vooruit betaal 480
Spaarrekening (gunstig) 2 880
Bank (gunstig) 8 400
Opgehoopte fonds 26 440
Spesiale fonds vir kampioenskappe 25 600
Ledegelde vooruit betaal 168
Agterstallige lone 72
(2) KONTANTTRANSAKSIES VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.2
R
Ontvangste:
Besoekersgelde 4 860
Ledegelde: 20.1 120
20.2 19 920
20.3 48
Intreegelde 864
Rente ontvang: Vaste deposito 3 584
Spaarrekening 156
Kampioenskapsgelde 3 240
Skenkings 4 680
Betalings:
Eiendomsbelasting 3 504
Verversings 1 800
Skryfbehoeftes 1 512
Tennisballe 5 280
Affiliasiegelde 120
Kampioenskapsonkoste 6 400
Honorarium 2 880
Lone 3 360
Onderhoud 2 232
Huur: Tennisbane 4 800
Toerusting (op 30 September 20.2 aangekoop) 2 400
Oorplasing na spaarrekening 1 080
349 ACN101M/1
(3) BYKOMENDE INLIGTING
(a) Intreegelde moet gekapitaliseer word.
(b) Voorraad voorhande op 31 Desember 20.2:
Tennisballe Ð R420
Verversings Ð R72
(c) Huur van tennisbane beloop R480 per maand.
(d) Onbetaalde ledegelde vir 20.1 is oninvorderbaar.
(e) Die klub het 84 lede en ledegelde beloop R20 per maand.
(f) Op 31 Desember 20.2 is skryfbehoeftes ter waarde van R120 op krediet aangekoop
en gebruik.
(g) R360 is nog vir lone uitstaande.
(h) Gebruikte toerusting met 'n kosprys van R1 200 en opgelope waardevermindering van
R960 (op 31 Desember 20.1) moet met ingang 1 Januarie 20.2 afgeskryf word.
(i) Waardevermindering op toerusting teen 20% per jaar moet op die verminderde saldo
bereken word.
(j) Die rente op die vaste deposito by Trade Bank mag net vir kampioenskap uitgawes
gebruik word. Die kapitale bedrag van die spesiale fonds is nie besteebaar nie.
Gevra
Stel die volgende rekening en state van Spring Tennisklub op:
1. Die ledegelde-rekening vir die jaar
2. Die inkomste-en-uitgawestaat vir die jaar geeÈ indig 31 Desember 20.2
3. Die balansstaat soos op 31 Desember 20.2.
4. Toon die eiendom, aanleg en toerusting aantekening.
Oplossing: Hersieningsoefening 2
SPRING TENNISKLUB
1. ALGEMENE GROOTBOEK
Dt Ledegelde Kt
20.2 R 20.2 R
Jan 1 Saldo a/b 192 Jan 1 Saldo a/b 168
Des 31 Inkomste-en- Des 31 Bank Ð 20.1 120
uitgawe: 20 160 20.2 19 920
R(20 6 84 6 12) 20.3 48
Saldo a/d 48 Oninbare skuld/
(vooruitbetaal) kredietverliese 72
Saldo (verskuldig) a/d 72
20 400 20 400
20.3 20.3
Jan 1 Saldo a/b 72 Jan 1 Saldo a/b 48
350ACN101M/1
SPRING TENNISKLUB
2. INKOMSTE-EN-UITGAWESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.2
R
Inkomste 29 856)
Besoekersgelde 4 860
Ledegelde 20 160)
Rente (spaarrekening) 156)
Skenkings 4 680)
Uitgawes (30 364)
Eiendomsbelasting 3 504)
Oninbare skulde/kredietverliese R(192 ± 120) 72)
Verversings R(1 800 ± 72) 1 728)
Skryfbehoeftes R(1 512 + 120) 1 632)
Tennisballe R(984 + 5 280 ± 420) 5 844)
Affiliasiegelde 120)
Honorarium 2 880)
Lone R(3 360 ± 72 + 360) 3 648)
Onderhoud 2 232)
Huur R(480 6 12) 5 760)
Waardevermindering (a) 2 616)
Verlies met skrapping van toerusting (a) 240)
Kampioenskap: tekort (b) 88)
Tekort vir die periode (508)
351 ACN101M/1
SPRING TENNISKLUB
3. BALANSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.2
BATES Aant R
Niebedryfsbates 37 864
Eiendom, aanleg en toerusting 3 12 264
FinansieÈ le bates 25 600
Vaste deposito by Trade Bank teen 12% pj 25 600
Bedryfsbates 15 540
Voorraad R(420 + 72) 492
Handelsdebiteure R[72 + 512 (c)] 584
Kontant en kontantekwivalente R[3 960 + 10 504 (d) en (e)] 14 464
Totale bates 53 404
FONDSE EN AANSPREEKLIKHEDE
Fondse 52 396
Opgehoopte fonds (f) 26 796
Spesiale fondse 25 600
Niebesteebare fonds:
Kampioenskappe 25 600
Bedryfslaste 1 008
Handels- en ander krediteure R[48 + 120 + 360 + 480 (g)] 1 008
Totale fondse en aanspreeklikhede53 404
SPRING TENNISKLUB
4. AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ NDIG 31 DESEMBER 20.2
Eiendom, aanleg en toerusting Toerusting Totaal
R R
Drabedrag: Begin van die jaar 12 720 12 720
Kosprys 21 600 21 600
Opgelope waardevermindering (8 880) (8 880)
Toevoegings (uit eie fondse) 2 400 2 400
Vervreemdings teen drabedrag (240) (240)
Kosprys (1 200) (1 200)
Opgelope waardevermindering 960 960
Waardevermindering vir die jaar (2 616) (2 616)
Drabedrag: Einde van die jaar 12 264 12 264
Kosprys 22 800 22 800
Opgelope waardevermindering (10 536) (10 536)
352ACN101M/1
Berekenings
(a) Verlies: verkoop van toerusting en waardevermindering
Opgelope
Kosprys waarde-
vermindering
R R
Saldo 21 600 8 880
Afgeskryf (1 200) (960)
20 400 7 920)
Aangekoop 30 September 20.2 2 400
22 800
Verlies met afskryf van toerusting R(1 200 7 960) = R240
Waardevermindering vir die jaar
R
R(20 400 7 7 920) 6 20% 2 496
R2 400 6 20% 6 3/12 120
2 616
(b) KampioenskapstekortR
Uitgawes 6 400
Inkomste: Inskrywingsgeld 3 240 Ð
Inkomste: Rente (R25 600 6 12%) 3 072 6 312
Tekort 88
(c) Opgelope rente
Rente ontvangbaar vir die jaar
(R25 600 6 12%) 3 072
Rente ontvang 3 584
Min: Opgelope rente (31 Des 20.1) 1 024 2 560
Opgelope rente (31 Des 20.2) 512
(d) Spaarrekening
Saldo 2 880
Plus: Deposito 1 080
3 960
(e) Bank
Saldo 8 400
Plus: Ontvangste 37 472
45 872
Min: Betalings 35 368
Saldo 10 504
(f) Opgehoopte fonds
Saldo (31 Des 20.1) 26 440
Plus: Intreegelde 864
Min: Tekort vir die jaar 508
Saldo (31 Des 20.2) 26 796
353 ACN101M/1
(g) Agterstallige huuruitgawe
Betaalbaar per jaar = R480 6 12 5 760
Min: Bedrag betaal 4 800
960
Min: Vooruit betaal 31 Desember 20.1 480
480
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. fondsrekeninge op te stel?
. 'n ontvangste-en-betalingstaat op te stel?
. 'n handelstaat op te stel?
. 'n inkomste-en-uitgawestaat op te stel?
. 'n balansstaat op te stel wat die finansieÈ le toestand van die onderneming asook al
die inligting, insluitende inligting rakende spesiale fondse, toon?
. al die verlangde berekeninge, insluitende die rakende ledegelde, te boekstaaf?
354ACN101M/1
Studie-eenheid
18Onvolledige rekords
Leeruitkoms
Studente behoort in staat te wees om vanaf onvolledige rekords na 'n dubbelinskrywing-stelsel oor te skakel.
InhoudBladsy
Sleutelbegrippe 355
18.1 Inleiding 356
18.2 Nadele van onvolledige rekords 356
18.2.1 Onvolledigheid 356
18.2.2 Geen rekord van niebedryfsbates en niebedryfslaste 356
18.2.3 Geen besonderhede van winste en/of verliese nie 356
18.2.4 Die finale resultaat is onbetroubaar 356
18.3 Berekening van wins/verlies vanaf onvolledige rekords 356
18.4 Omskakeling vanaf enkelinskrywingstelsel na dubbel-
inskrywingstelsel 359
18.4.1 Waar hulpjoernale bygehou word 359
18.4.2 Waar enkele rekords bygehou word 360
18.5 Hersieningsoefeninge en oplossings 365
18.5.1 Hersieningsoefening 1 365
18.5.2 Hersieningsoefening 2 368
Selfbeoordeling 372
SLEUTELBEGRIPPE
. Onvolledige rekords
. Staat van bates en laste
. Omskakeling na dubbelinskrywingstelsel
355 ACN101M/1
18.1 Inleiding
Klein besighede, nie-winsgewende organisasies, ens. voldoen soms nie aan die dubbel-
inskrywingstelsel van rekeningkunde nie. Dit is waarskynlik dat die eienaars of bestuur van
hierdie klein organisasies baie min van die basiese rekeningkundige beginsels af weet. As
gevolg hiervan word sommige transaksies nie aangeteken nie en slegs enkele rekeningkun-
dige rekords word bygehou, byvoorbeeld die van net debiteure en krediteure, d.w.s.
persoonlike rekeninge. Dit word as die enkelinskrywingstelsel van rekeninge beskryf wat
natuurlik tot onvolledige rekords lei.
Lees paragraaf 18.1 van die voorgeskrewe boek.
18.2 Nadele van onvolledige rekords
Daar is baie nadele aan die gebruik van die enkelinskrywingstelsel verbonde. Dit kan soos volg
opgesom word:
18.2.1 Onvolledigheid
Tydends die bespreking van die dubbelinskrywingstelsel is die tweevoudigheid van elke
transaksie verduidelik, naamlik dat vir elke debietinskrywing, daar 'n ooreenstemmende
kredietinskrywing moet wees. Hierdie beginsel kan nie geld waar net persoonlike rekeninge
bygehou word nie met die gevolg dat rekords wat onder 'n enkelinskrywingstelsel bygehou
word, onvolledig sal wees. Afgesien van persoonlike rekords, is daar talle transaksies van 'n
onpersoonlike aard waarvan daar geen rekord onder die enkelinskrywingstelsel bestaan nie.
18.2.2 Geen rekord van niebedryfsbates en niebedryfslaste
Niebedryfsbates en niebedryfslaste is onpersoonlike rekeninge en waar net persoonlike
rekeninge bygehou word, sal daar geen betroubare rekord van hierdie bates en laste wees nie.
18.2.3 Geen besonderhede van winste en/of verliese nie
Omdat geen nominale of wins- of verliesrekeninge bygehou word nie, is dit onmoontlik om die
oorsprong of bestaan van 'n wins of 'n verlies uit die rekeningkundige rekords te bepaal. Die
gebrek aan betroubare inligting kan bestuur nadelig beõÈnvloed omdat dit moeilik is om beleid vir
die toekoms te bepaal as daar nie rekords bestaan waarop dit gegrond kan word nie. Dit is dus
ook onmoontlik om die resultate van een jaar met die van 'n vorige jaar te vergelyk, of om enige
statistiese inligting te bekom.
18.2.4 Die finale resultaat is onbetroubaar
Omdat slegs 'n enkel inskrywing van persoonlike transaksies geboekstaaf word, kan 'n
proefbalans nie opgestel word nie. Die saldo's van die debiteure en krediteure se rekeninge
kan ook verkeerd wees omdat daar nie kontrolerekeninge is waarteen dit gerekonsilieer kan
word nie. Bates en/of laste word ook nie geboekstaaf nie en dit is dus duidelik dat enige
finansieÈ le state wat uit hierdie inligting saamgestel word, onbetroubaar sal wees.
18.3 Berekening van wins/verlies vanaf onvolledige rekords
Die winste/verliese van 'n besigheid moet, vir belasting en ander doeleindes, bereken word.
Wanneer die enkelinskrywingstelsel gebruik word, kan die wins/verlies vir 'n bepaalde tydperk
slegs bereken word met behulp van 'n vergelyking van die kapitaal aan die begin van die
356ACN101M/1
tydperk met die kapitaal aan die einde van die tydperk. 'n Toename in kapitaal kan as 'n wins
beskou word en 'n afname as 'n verlies. Voorsiening moet egter gemaak word vir enige
verhogings van kapitaal of onttrekkings deur die eienaar.
Bestudeer paragraaf 18.2 van die voorgeskrewe boek.
Oefening 18.1
D Donovan gebruik die enkelinskrywingstelsel. Sy bates en laste is op 30 April 20.1 soos volg:
R
Meubels en toebehore 16 500
Voorraad 8 700
Diverse debiteure 10 900
Bank (gunstig) 2 200
Kleinkas 300
Diverse krediteure 9 400
Lening: DJ Bank 5 500
'n Staat van bates en laste moet eerstens op 30 April 20.1 opgestel word.
D DONOVAN
STAAT VAN BATES EN LASTE SOOS OP 30 APRIL 20.1
BATES R
Niebedryfsbates 16 500
Eiendom, aanleg en toerusting 16 500
Bedryfsbates 22 100
Voorraad 8 700
Handelsdebiteure 10 900
Kontant en kontantekwivalente R(2 200 + 300) 2 500
Totale bates 38 600
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 23 700
Kapitaal *23 700
Totale laste 14 900
Niebedryfslaste 5 500
Langtermynlening Ð DJ Bank 5 500
Bedryfslaste 9 400
Handels- en ander krediteure 9 400
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 38 600
* Balanseersyfer
357 ACN101M/1
Op 30 April 20.2, blyk die stand soos volg te wees:
R
Meubels en toebehore 16 500
Voorraad 9 600
Diverse debiteure 11 200
Bank 3 000
Kleinkas 400
Diverse krediteure 8 600
Lening: DJ Bank 5 000
Daar is ook vasgestel dat D Donovan R2 500 gedurende die jaar uit die besigheid onttrek het.
Die waarde van meubels en toebehore moet met 10% per jaar verminder word.
Gevra
Bereken die wins of verlies vir die jaar en stel 'n staat van bates en laste soos op 30 April
20.2 op.
Oplossing: Oefening 18.1
Die finale kapitaal moet eers bepaal word:
Bates R
Meubels en toebehore 16 500
Voorraad 9 600
Diverse debiteure 11 200
Bank 3 000
Kleinkas 400
40 700
Laste (13 600)
Lening: DJ Bank 5 000
Diverse krediteure 8 600
Kapitaal 27 100
Om die beraamde netto wins vir die jaar te bepaal, moet die verskil tussen die twee kapitale
bydraes bepaal word en aansuiwerings vir die onttrekkings en waardevermindering aangebring
word:
R
Kapitaal aan die einde van die finansieÈ le tydperk 27 100
Kapitaal aan die begin van die tydperk (23 700)
3 400
Waardevermindering (1 650)
Onttrekkings 2 500
Beraamde wins vir die jaar 4 250
'n Staat van bates en laste soos op 30 April 20.2 kan nou opgestel word:
358ACN101M/1
D DONOVAN
STAAT VAN BATES EN LASTE SOOS OP 30 APRIL 20.2
BATES R
Niebedryfsbates 14 850
Eiendom, aanleg en toerusting R(16 500±1 650) 14 850
Bedryfsbates 24 200
Voorraad 9 600
Handelsdebiteure 11 200
Kontant en kontantekwivalente R(3 000 + 400) 3 400
Totale bates 39 050
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 25 450
Kapitaal *25 450
Totale laste 13 600
Niebedryfslaste 5 000
Langtermynlenings: DJ Bank 5 000
Bedryfslaste 8 600
Handels- en ander krediteure 8 600
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 39 050
R
* Saldo: 1 April 20.1 23 700
Beraamde wins 4 250
Min onttrekkings (2 500)
25 450
Let op na die stelselmatige rangskikking en groepering van die items wat belangrik is vir
algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk.
Bestudeer paragraaf 18.3 tot 18.6 van die voorgeskrewe boek.
18.4 Omskakeling vanaf enkelinskrywingstelsel na dubbelin-skrywingstelsel
18.4.1 Waar hulpjoernale bygehou word
Stap 1
Stel 'n staat van bates en laste aan die begin van die tydperk op (of gebruik die staat van die
vorige tydperk). Die ``saldo's'' soos in hierdie staat getoon, word met 'n algemene
joernaalinskrywing geboekstaaf en dan na die algemene grootboek oorgeboek. Hierdeur
word die rekeninge volgens die dubbelinskrywingstelsel in die algemene grootboek geopen.
Stap 2
Die volgende stap is om die verskillende hulpjoernale soos in studie-eenheid 6 bespreek is, op
te stel. Al die joernale vir kontantontvangste en -betalings, aankope, aankoopterugsendings,
verkope, verkoopterugsendings, asook ander hulpjoernale soos die vir ontvang- en
betaalwissels moet opgestel word.
359 ACN101M/1
Die nodige inskrywings vir huur, salarisse, lone, diverse uitgawes, aankoop of verkoop van
bates, kontantaankope en -verkope, ens. moet in die kontantjoernale aangeteken word. Dit is
ook noodsaaklik dat 'n bankrekonsiliasie gereeld asook aan die einde van die tydperk gedoen
word.
Die afsonderlike debiteure en krediteure se rekening moet deeglik nagegaan word. Enige foute
moet in die algemene joernaal reggestel word.
Stap 3
Die inskrywings in die hulpjoernale kan nou na die verskillende grootboekrekeninge oorgeboek
word.
Stap 4
Nadat alle joernale voltooi is en oorboeking na die grootboekrekeninge gedoen is, moet die
rekeninge gebalanseer en 'n proefbalans opgestel word.
Stap 5
Berei die finansieÈ le state, soos voorheen in hierdie studiegids verduidelik, voor.
18.4.2 Waar enkele rekords bygehou word
As gevolg van die praktiese probleme om 'n behoorlike stel boeke volgens die dubbelinskry-
wingstelsel uit onvolledige inskrywings saam te stel, is dit soms beter om eers 'n
inkomstestaat, staat van veranderings in ekwiteit en 'n balansstaat volgens die beginsels
van dubbelinskrywing voor te berei. 'n Behoorlike, selselmatige stel boeke en rekeninge kan in
die volgende jaar bygehou word. Die werkswyse is soos volg:
Stap 1
Stel 'n lys van alle bates en laste aan die begin van die finansieÈ le tydperk saam.
Stap 2
Bereken die kapitaal soos aan die begin van die tydperk.
Stap 3
Maak 'n opsomming van die bankrekening vir die jaar met behulp van tjekteenblaaie,
depositostrokies en bankstate.
Stap 4
Bepaal die saldo's van bates en laste aan die einde van die tydperk.
Stap 5
Die volgende stap is om die syfers vir aankope en verkope te bepaal. Indien daar nie 'n
onderskeid tussen kontant- en kredietverkope en -aankope gemaak kan word nie kan hierdie
bedrae met behulp van die debiteure- en krediteurekontrolerekeninge bereken word. Alle gelde
ontvang vir verkope van handelsvoorraad moet na die debiteurekontrolerekening gekrediteer
word. (Hierdie werkswyse is onnodig waar kontantverkope en ontvangste vanaf debiteure
akkuraat bepaal kan word.) Kontant betaal vir aankope van handelsvoorraad word op
soortgelyke wyse teen die krediteurekontrolerekening gedebiteer.
Ontvangwissels en betaalwissels moet ook sorgvuldig in berekening gebring word.
Ontvangswissels moet teen die debiteurekontrolerekening gekrediteer en betaalwissels teen
die krediteurekontrolerekening gedebiteer word. Items soos korting ontvang en toegestaan,
360ACN101M/1
aankoop- en verkoopterugsendings, rente ontvang en betaal, V/T tjeks en gedishonoreerde
wissels, oninbare skulde/krediet verliese, oordragte vanaf debiteure na krediteure en
omgekeerd, moet reg in die betrokke rekeninge gedebiteer/gekrediteer word.
Nadat voorsiening ook in die kontrolerekeninge gemaak is vir beide aanvangs- en sluitings-
aldo's ten opsigte van debiteure en ontvangwissels en vir krediteure en betaalwissels, kan
hierdie rekeninge gebalanseer word. Die balanseersyfer aan die debietkant van die
debiteurekontrolerekening verteenwoordig dan verkope en die balanseersyfer aan die
kredietkant van die krediteurekontrolerekening sal aankope verteenwoordig.
Stap 6
Waar agterstallige en vooruitbetalings vir inkomste- en uitgawe-items bestaan, moet die
bedrae wat in die inkomstestaat openbaar moet word, bereken word.
Stap 7
Al die nodige inligting is nou beskikbaar en die finansieÈ le state kan opgestel word.
Oefening 18.2
C Caity bedryf 'n klein onderneming. Sy het nooit behoorlik rekeningkundige rekords gehou nie
en sy vra u om haar rekenmeester te wees. Na behoorlike ondersoek stel u die volgende
besonderhede oor haar onderneming vas:
Saldo's soos op 1 Mei 20.0:
R
Voertuig 15 300
Meubels en toebehore 12 600
Voorraad: Handelsware 9 680
Debiteure 7 930
Krediteure 5 645
Agterstallige lone 450
'n Ontleding van die ontvangste en betalings in haar bankrekening vir die jaar geeÈ indig 30 April
20.1 was soos volg (alle ontvangste is gebank en alle betalings het per tjek geskied):
Dt Bank Kt
R R
Saldo a/b 7 260 Betalings aan krediteure 66 500
Ontvang vanaf debiteure 124 538 Water en elektrisiteit 3 300
Kontantverkope 21 762 Lone 11 925
Huuruitgawe 14 400
Telefoonuitgawe 3 420
Advertensies 2 100
Versekering 3 250
Diverse uitgawes 7 650
Bankkoste 190
Onttrekkings 35 500
Saldo o/d 5 325
153 560 153 560
Saldo a/b 5 325
361 ACN101M/1
U stel vas dat die volgende ook in aanmerking geneem moet word:
(a) Waardevermindering moet op die drabedrag van voertuie teen 20% per jaar en teen 10%
per jaar op meubels en toebehore afgeskryf word.
(b) Saldo's soos op 30 April 20.1:
R
Agterstallige lone 225
Versekering vooruitbetaal 250
Voorraad: handelsware 12 190
Debiteure 11 230
Ontvangwissels 800
Krediteure 7 145
Gevra
Stel die jaarlikse finansieÈ le state vir C Caity vir die jaar geeÈ indig 30 April 20.1 op.
LW: Aantekeninge word nie vereis nie.
Oplossing: Oefening 18.2
Eerstens moet die aanvangskapitaal bepaal word:
Bates R
Voertuie 15 300
Meubels en toebehore 12 600
Voorraad 9 680
Debiteure 7 930
Bank 7 260
52 770
Laste (6 095)
Krediteure 5 645
Agterstallige lone 450
Kapitaal 46 675
Bepaal die verkope en aankope vir die jaar tot 30 April 20.1:
Dt Debiteurekontrole (insluitend ontvangwissels) Kt
R R
Saldo: Debiteure a/b 7 930 Bank: Debiteure 124 538
Verkope* 150 400 Kontantverkope 21 762
Saldo: Debiteure o/d 11 230
Saldo: Ontvangwissels o/d 800
158 330 158 330
Saldo: Debiteure a/b 11 230
Saldo: Ontvangwissels a/b 800
362ACN101M/1
Dt Krediteurekontrole (insluitend betaalwissels) Kt
R R
Bank: Krediteure 66 500 Saldo: Krediteure a/b 5 645
Saldo: Krediteure o/d 7 145 Aankope* 68 000
73 645 73 645
Saldo: Krediteure a/b 7 145
* Balanseersyfer
Bereken die bedrae wat by die inkomstestaat ingesluit moet word ten opsigte van
vooruitbetalings en agterstallige bedrae.
Dt Versekering Kt
R R
Bank 3 250 Versekering Vooruitbetaal 250
Wins-en-verlies 3 000
3 250 3 250
Dt Lone Kt
R R
Bank 11 925 Agterstallige lone 450
Agterstallige lone 225 Wins-en-verlies 11 700
12 150 12 150
Die finansieÈ le state kan nou opgestel word.
363 ACN101M/1
C CAITY
INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 APRIL 20.1
R
Inkomste 150 400
Koste van verkope (65 490)
Voorraad: 1 Mei 20.0 9 680
Aankope 68 000
77 680
Voorraad: 30 April 20.1 (12 190)
Bruto wins 84 910
Verspreidings, administratiewe- en ander uitgawes: (50 080)
Water ek elektrisiteit 3 300
Lone 11 700
Huuruitgawe 14 400
Telefoonuitgawe 3 420
Advertensies 2 100
Versekering 3 000
Diverse uitgawes 7 650
Bankkoste 190
Waardevermindering R(3 060 + 1 260)* 4 320
Wins vir die periode 34 830
Voertuie R(15 300 6 20%) = R3 060
Meubels en toebehore (R12 600 6 10%) = R1 260
C CAITY
STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 APRIL 20.1
KapitaalR
Saldo op 1 Mei 20.0 46 675
Wins vir die periode 34 830Onttrekkings (35 500)
Saldo 30 April 20.1 46 005
364ACN101M/1
C CAITY
BALANSSTAAT SOOS OP 30 APRIL 20.1
BATES Aant R
Niebedryfsbates 23 580
Eiendom, aanleg en toerusting* 23 580
Bedryfsbates 29 795
Voorraad 12 190
Handelsdebiteure R(11 230 + 800 + 250) 12 280
Kontant en kontantekwivalente 5 325
Totale bates 53 375
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 46 005
Kapitaal 46 005
Bedryfslaste 7 370
Handels- en ander krediteure R(7 145 + 225) 7 370
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 53 375
* R(15 300 ± 3 060) + R(12 600 ± 1 260) = R23 580
18.5 Hersieningsoefeninge en oplossings
18.5.1 Hersieningsoefening 1
K Kacey, die eienaar van Kacey Handelaars hou nie behoorlike rekeningkundige rekords nie.
Sy is egter in staat om die volgende te verskaf.
Saldo's soos op 31 Julie:
20.1 20.2
R R
Voertuie teen kosprys 24 500 24 500
Meubels en toebehore teen kosprys 18 800 18 800
Handelsvoorraad 20 750 28 400
Debiteure 8 700 11 600
Bank (gunstig) 1 300 2 700
Langtermynlening 15 000 10 000
Krediteure 9 500 11 800
Agterstallige uitgawes 2 400 1 200
Vooruitbetaalde uitgawes 350 350
U stel ook die volgende vas vir die jaar geeÈ indig 31 Julie 20.2:
(a) K Kacey het R18 500 gedurende die jaar vir eie gebruik onttrek.
365 ACN101M/1
(b) Waardevermindering teen 15% per jaar op die kosprys van voertuie en 10% per jaar op die
kosprys van meubels en toebehore moet nog voorsien word.
(c) 'n Bedrag van R500 moet as oninbaar afgeskryf word.
Gevra
(1) Bereken die beraamde wins/verlies van Kacey Handelaars vir die jaar geeÈ indig
31 Julie 20.2.
(2) Stel die staat van bates en laste vir Kacey Handelaars soos op 31 Julie 20.2 op.
Oplossing: Hersieningsoefening 1
(1) BEREKENING VAN WINS/VERLIES
KACEY HANDELAARS
STAAT VAN BATES EN LASTE SOOS OP 31 JULIE 20.1
BATES R
Niebedryfsbates 43 300
Eiendom, aanleg en toerusting R(24 500±18 800) 43 300
Bedryfsbates 31 100
Voorraad 20 750
Handelsdebiteure R(8 700 + 350) 9 050
Kontant en kontantekwivalente 1 300
Totale bates 74 400
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 47 500
Kapitaal *47 500
Totale laste 26 900
Niebedryfslaste 15 000
Langtermynlening 15 000
Bedryfslaste 11 900
Handels- en ander krediteure R(9 500 + 2 400) 11 900
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 74 400
* Balanseersyfer
Bepaling van eindkapitaal:
Bates R
Voertuie 24 500
Meubels en toebehore 18 800
Voorraad 28 400
Debiteure 11 600
Bank 2 700
Vooruitbetaalde uitgawes 350
86 350
Laste (23 000)
Langtermynlening 10 000
Krediteure 11 800
Agterstallige uitgawes 1 200
Kapitaal 63 350
366ACN101M/1
Beraamde wins:
R
Kapitaal aan die einde van die finansieÈ le tydperk 63 350
Kapitaal aan die begin van die tydperk (47 500)
15 850
Onttrekkings 18 500
Aansuiwerings: Oninbare skulde/kredietverliese (500)
Waardevermindering (5 555)
Voertuie (a) 3 675
Meubels en toebehore (b) 1 880
Beraamde wins vir die jaar 28 295
(a) R(24 500 6 15%) = R3 675
(b) R(18 800 6 10%) = R1 880
(2)
KACEY HANDELAARS
STAAT VAN BATES EN LASTE SOOS OP 31 JULIE 20.2
BATES R
Niebedryfsbates 37 745
Eiendom, aanleg en toerusting R(24 500 + 18 800 ± 5 555) 37 745
Bedryfsbates 42 550
Voorraad 28 400
Handelsdebiteure R(11 600 ± 500 + 350) 11 450
Kontant en kontantekwivalente 2 700
Totale bates 80 295
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 57 295
Kapitaal *57 295
Totale laste 23 000
Niebedryfslaste 10 000
Langtermynlenings 10 000
Bedryfslaste 13 000
Handels- en ander krediteure R(11 800 + 1 200) 13 000
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 80 295
R
* Saldo: 1 Augustus 20.1 47 500
Beraamde wins 28 295
Min: Onttrekkings (18 500)
57 295
367 ACN101M/1
18.5.2 Hersieningsoefening 2
M Mandosa hou boek volgens die enkelinskrywingstelsel, maar besluit om na die
dubbelinskrywingstelsel oor te skakel en vra u hulp. U stel die volgende vas:
Op 1 Julie 20.1 het M Mandosa die volgende bates besit:
R
Grond en geboue 36 000
Voertuig 12 000
Meubels en toerusting 2 600
Voorraad 13 000
Debiteure 2 200
Sy laste het uit die volgende bestaan:
Lening: NKA Bank 8 400
Krediteure 7 200
Bank (oortrokke) 5 300
'n Ontleding van sy kontantjoernale toon die volgende:
Ontvangste
Vanaf debiteure ontvang en kontantverkope 139 600
Terugbetalings deur krediteure ten opsigte van oorbetalings
op rekeninge 540
Inbetaling deur Mandosa 7 600
Huurinkomste 2 400
Ontvangwissels by die bank verdiskonteer 12 600
Betalings
Aan krediteure en verskaffers van handelsware betaal 77 400
Vereffening van Lening: NKA Bank 8 900
Betaalwissels 18 000
Ontvangwissels verdiskonteer, op vervaldatum gedishonoreer 600
Noteringskoste op hierdie wissels 20
Debiteure se tjeks gedishonoreer (V/T) 840
Onttrekkings 34 500
Lone betaal 10 000
Telefoonuitgawe 4 360
U stel ook die volgende vas:
(a) Op 30 Junie 20.2 het M Mandosa geen kontant voor hande gehad nie, behalwe die in die
bank.
(b) R200 rente is op uitstaande debiteure se rekeninge gevorder.
(c) Korting toegestaan het R720 beloop en korting ontvang, R940.
(d) Waardevermindering moet voorsien word teen 15% per jaar op die kosprys van voertuie en
teen 5% per jaar op die kosprys van meubels en toerusting.
(e) Debiteure se rekeninge ten bedrae van R500 is gedurende die jaar as oninvorderbaar
afgeskryf.
(f) Op 30 Junie 20.2, stel Mandosa die waarde van sy handelsvoorraad op R15 000.
Debiteure het hom R6 800 geskuld en hy het aan krediteure R8 400 geskuld (insluitende
ontvang- en betaalwissels).
368ACN101M/1
Gevra
Stel 'n inkomstestaat en 'n staat van veranderings in ekwiteit vir die jaar geeÈ indig
30 Junie 20.2 op, asook 'n balansstaat op daardie datum. (Toon u berekeninge van
aankope en verkope.) (LW: Geen aantekeninge word vereis nie.)
Oplossing: Hersieningsoefening 2
BEREKENINGE
(a) Kapitaal aan die begin van die jaar:
R
Bates 65 800
Grond en geboue 36 000
Voertuie 12 000
Meubels en toerusting 2 600
Voorraad 13 000
Debiteure 2 200
Laste (20 900)
Lening: NKA Bank 8 400
Krediteure 7 200
Oortrokke bank 5 300
Kapitaal 44 900
(b) Banksaldo aan die einde van die jaar:
R
Beginsaldo (5 300)
Ontvangste 162 740
Ontvang vanaf debiteure en kontantverkope 139 600
Terugbetalings deur krediteure 540
Inbetaal deur Mandosa 7 600
Huurinkomste 2 400
Ontvangwissels verdiskonteer by bank 12 600
Betalings (154 620)
Betalings aan krediteure en verskaffers 77 400
Lening: NKA Bank vereffen 8 900
Betaalwissels 18 000
Ontvangwissels gedishonoreer op vervaldatum 600
Noteringskoste 20
Debiteure se tjeks gedishonoreer 840
Onttrekkings 34 500
Lone betaal 10 000
Telefoonuitgawe 4 360
Sluitingsaldo 2 820
369 ACN101M/1
(c)
Dt Debiteurekontrole Kt
R R
Saldo a/b 2 200 Bank 139 600
Bank: Ontvangwissels Ontvangwissels 12 600
gedishonoreer 600 Vereffingskorting toegestaan 720
Noteringskoste 20 Oninbare skulde/krediet-
Bank: ``V/T'' tjeks 840 verliese 500
Rente-inkomste 200 Saldo o/d 6 800
Verkope* 156 360
160 220 160 220
Saldo a/b 6 800
(d)
Dt Krediteurekontrole Kt
R R
Bank 77 400 Saldo a/b 7 200
Betaalwissels 18 000 Bank 540
Vereffingskorting ontvang 940 Aankope* 97 000
Saldo o/d 8 400
104 740 104 740
Saldo a/b 8 400
* Balanseer syfer
370ACN101M/1
M MANDOSA
INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2
R
Inkomste 155 640
Koste van verkope (94 060)
Vooraad: 1 Julie 20.1 13 000
Aankope 96 060
109 060
Voorraad: 30 Junie 20.2 (15 000)
Bruto wins 61 580
Ander inkomste 2 600
Huurinkomste 2 400
Rente ontvang op debiteurerekeninge 200
64 180
Verspreidings-, administratiewe- en ander uitgawes: (16 790)
Lone 10 000
Diverse handelsuitgawes 4 360
Oninbare skulde/kredietverliese 500
Waardevermindering R(1 800 + 130)* 1 930
47 390
Finansieringskoste: Rente op lening (R8 900 7 R8 400) (500)
Wins vir die periode 46 890
* Voertuie R(12 000 x 15%) = R 1 800
Meubels en toerusting R(2 600 x 5%) = R130
M MANDOSA
STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2
Kapitaal
R
Saldo op 1 Julie 20.1 44 900
Bydrae gedurende die periode 7 600
Wins vir die periode 46 890
Onttrekkings (34 500)
Saldo op 30 Junie 20.2 64 890
371 ACN101M/1
M MANDOSA
BALANSSTAAT SOOS OP 30 JUNIE 20.2
BATES R
Niebedryfsbates 48 670
Eiendom, aanleg en toerusting* 48 670
Bedryfsbates 24 620
Voorraad 15 000
Handelsdebiteure 6 800
Kontant en kontantekwivalente 2 820
Totale bates 73 290
EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE
Totale ekwiteit 64 890
Kapitaal 64 890
Bedryfslaste 8 400
Handels- en ander krediteure 8 400
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 73 290
* R36 000 + R(12 000 ± 1 800) + R(2 600 ± 130) = R48 670
SELFBEOORDELING
Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:
. die nadele met die gebruik van onvolledige rekords te bespreek?
. onvolledige rekords te omskryf?
. 'n staat van bates en laste op te stel?
. 'n netto wins/verlies uit onvolledige rekords te bereken?
. 'n enkelinskrywingstelsel na dubbelinskrywingstelsel om te skakel?
. finansieÈ le state vanaf onvolledige rekords op te stel?
372ACN101M/1