1

รปแบบการใชคมอเฝาระวงและสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวย [Developmental

Surveillance and Promotion Manual(DSPM)] เพอสงเสรมพฒนาการเดก

ศนยอนามยท 5 ราชบรThe use of the DSPM to promote child

development, 5th Regional Health Promotion Center,

Ratchaburi.บษบา อรรถาวร และ บำาเพญ พงศเพชรดถ*

Busaba authavee, Bampen phongphetdit*

ศนยอนามยท 5 ราชบร,มหาวทยาลยราชภคนครปฐม*

บทคดยอการศกษานมวตถประสงคเพอ ศกษารปแบบการสนบสนนใหผ

ปกครองใชคมอเฝาระวงและสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวย (DSPM) ในการสงเสรมพฒนาการเดก และ ศกษาความสมพนธของปจจยดานตางๆทเกยวของกบพฒนาการเดก โดยศกษาแบบเจาะจงในผปกครองทมเดกอาย 4 เดอน ถง 24 เดอน ทมารบบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ จำานวน 383 คน โดยเปนผปกครองทพาเดกมารบบรการตงแตอาย 1-2 เดอน ไดรบคมอ DSPM และเขาโรงเรยนพอแม เกบขอมลเดอนเมษายนถงพฤษภาคม 2560 โดยการสมภาษณ การตรวจพฒนาการ ผลการลงบนทกในคมอ DSPM ของผปกครอง และการปฏบตตามคำาแนะนำาเมอพบพฒนาการสงสยลาชา วเคราะหขอมลโดยใช คารอยละ chi-square, Regression ผลการศกษาพบวา เดกมพฒนาการสมวยรอยละ 94.0 หลงใหความร โดยใชร ปแบบการสงเสรมพฒนาการท พฒนาข น ม

2

พฒนาการสมวย เพ มเป นรอยละ 99.5 ปจจยท มความสมพนธก บพฒนาการเดกอยางมนยสำาคญทางสถต p-value< 0.05 คอเดกแรกเกดทนำาหนกนอยกวา 2500 กรม การไดรบยานำาเสรมธาตเหลก การเลน/ทำากจกรรมกบเดก และการทผปกครองไมไดรบการสอนใหใชคมอ DSPM ซงมโอกาสเสยงทเดกจะมพฒนาการลาชามากกวากลมทไดรบการสอน 8.6 เทา จากการศกษาไดรปแบบสำาหรบสงเสรมพฒนาการเดกแบงเปน เดกปกต โดยการใหคำาแนะนำาการใชคมอ DSPM เดกกลมเส ยงใหค ำาแนะน ำาการใชหน งสอ DSPM ใหค ำาปรกษาและรวมกบผปกครองในการแกไขปญหา และเดกพฒนาการลาชา โดยรวมแกไขปญหา ผลการดแล และใหทางเลอกในการรกษาหรอสงตอ จงมขอเสนอแนะคอ โรงพยาบาลควรจดกจกรรมโรงเรยนพอแม ควรมสอททนสมยเขาถงไดงาย สรางกลมไลนของผปกครอง สรางความตระหนกใหผปกครองเหนความสำาคญของการสงเสรมพฒนาการรวมมอกบหนวยงานอนในการดแล ตดตามการเลยงดเดกในชมชนคำาส ำาคญ : คมอการเฝาระวงและสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวย , พฒนาการในเดกปฐมวย

AbstractThe purpose of the study was to develop the Model

to encourage parents to use DSPM Manual in order to promote child development and finding the relationship between child development and various factors related to children. The sample size were parents who have a child aged 4 to 24 months received services in the health promotion hospitals since they become 2 months of age, total sample were 383 people. Parents who took their children from the age of 1-2 months received a DSPM manual and joined in parent school.

3

Data collection from April to May 2017 by questionnaire, Developmental check Recorded results in the Parent's Guide to DSPM and followed the advice when finding suspected development delayed. Data were analyzed by using chi-square, regression. After education by using the developed model 94.0% of the children developed to 99.5% (in normal). The factor that significantly correlated with child development at p-value <0.05 were; Newborn infants weighing less than 2500 grams, received iron supplementation. Playing /activity with children, parents were not education how to use the DSPM Handbook, which is more likely to delay development than the 8.6-fold in education group. The model to encourage parents to use the DSPM was divided in 3 group, normal children, risky children, advice on using DSPM books, counseling, and parenting help. And developmental delayed children. By solving problems, care management and referred to physician. So there is a suggestion. The hospital should organize parents' school activities. Modern media should be accessible. Create parental line group Raise awareness of the importance of promoting development in parent group, cooperation with other agencies in follow up the childcare/daycare in the communityKey words : Developmental Surveillance and Promotion Manual , Childhood development

บทนำา :

4

การจะพฒนาคนใหเตบโตอยางมคณภาพตองเรมตงแตชวงปฐมวย เดกชวงอาย 0-5 ป เปนพนฐานของการพฒนาชวตทมนคงดวยการเรยนรทจะหลอหลอมความเปนมนษยทสมบรณ ทงดานรางกาย อารมณจตใจ สงคม จรยธรรม ภาษา และสตปญญา งานวจยในตางประเทศ ยนยนวาการลงทนเพอพฒนาเดกถอเปนการลงทนทคมคามากทสดเพราะจะไดผลตอบแทนกลบมา 6.7-17.6 เทาของเงนทลงทน(1) การลงทน เพอเดกตงแตชวงตงครรภยงใหผลคมคาทงนเนองจากชวงปฐมวย เปนชวงเวลาของการสรางรากฐานชวตทกดาน ทงดานรางกาย จตใจ สตปญญา อารมณ และสงคม ทสำาคญสมองของมนษยมกระบวนการพฒนาอยางรวดเรว สมองจะเตบโตถง รอยละ 80 ของสมองผใหญ ตงแตขณะเปนทารกในครรภจนถงอายประมาณ 3 ป หากเดกไมไดรบการกระตนอยางเหมาะสมจะเกดผลกระทบตอการสรางเสนใยประสาท ทำาใหสมองพฒนาไมเตมท สงผลใหศกยภาพการเรยนรลดลง

ดงนนครอบครวจงควรตระหนกและใหความสำาคญกบคณภาพการอบรมเลยงดและสงเสรมศกยภาพของเดก เนองจากเดกวย 0-3ป เปนวยทสำาคญทสดในการวางรากฐานสำาคญตางๆในทกๆดาน เปนชวงวยทมการเปลยนแปลงมากทสด ผปกครองจงตองใหความส ำาคญและตดตามพรอมทงกระตนสงเสรมพฒนาการทางรางกาย พฒนาการทางดานการชวยเหลอตวเองและสงคม พฒนาการทางดานอารมณและสตป ญญา พฒนาการด านภาษาและการพดส อสารของเด ก เพ อการพฒนาทเหมาะสมของชวงวย จะท ำาใหการเลยงดในวยตอมางายและสมวยยงขน จากการศกษาพฒนาการเดกปฐมวยไทย ปพ.ศ.2557(2)

พบเดกปฐมวยมพฒนาการสมวยรอยละ 72.7 และสงลยลาชารอยละ 27.3 ซงมอตราสงกวาสถตองคการอนามยโลกทพบวารอยละ 15-20 ของเดกทวโลกมพฒนาการทผดปกต(3) เมอพจารณากลมอายทเดก

5

ปฐมวยมพฒนาการลาชามากสด คอเดกกลมอาย 3-5 ปรอยละ 34.8 โดยพบพฒนาการลาชาดานภาษาและดานการเขาใจภาษาสงสดทง 2 กลมอาย คอเดกอาย 0-2 ปรอยละ 17.3 และเดกอาย 3-5 ปรอยละ 38.8 รองลงมาดานกลามเนอมดเลกและการปรบตว กลมอาย 0-2 ปรอยละ 8.3 และกลมอาย 3-5 ปรอยละ 15.4 โดยป 2557 ขอมลจากศนย อนามยท 5 ราชบร พบวา โดยภาพรวมพฒนาการสมวยรอยละ 70.7 สงสยลาชารอยละ 29.3 โดยเดกกลมอาย 3-5 ปมพฒนาสมวยรอยละ 63.4 ในขณะทเดก 9 เดอน- 2 ป มพฒนาการสมวยรอยละ 77.8 และดานภาษาเปนดานทสมวยนอยทสดคอรอยละ 69.2 ซงพฒนาการทางภาษา จะมผลตอระดบสตปญญา สงผลตอการเรยนรทงดานการอาน การเขยนการคำานวณและไอควของเดก สอดคลองกบการสำารวจระดบสตปญญาเดกนกเรยนไทยของกรมสขภาพจตในป 2554 ซงพบวาคาเฉลยระดบสตปญญาเดกนกเรยนไทย (IQ) ในภาพระดบประเทศเทากบ 98.59 (คาเฉลยปกต 90 -109) ซงถอเปนคาระดบสตปญญาทอยในเกณฑปกตแตคอนไปทางตำา(4).

ในป พ.ศ.2558 มนโยบายใหใชหนงสอคมอ DSPM พรอมกนทวประเทศเนองจาก DSPM เปนคมอทใชในการเฝาระวง คดกรอง และสงเสรมพฒนาการเดก โดยกรมอนามยมนโยบายใหทกโรงพยาบาล แจกคมอ DSPM ใหมารดาหลงคลอดกอนกลบบานทกคน หลงจากการเยยมเสรมพลง พบวาโรงพยาบาลในเขตสขภาพท 5 พบปญหาคลายกนทงหมดคอ มารดาจะใหขอมลวาไมไดรบ ไมไดใชคมอ และไมแนใจวาไดรบคมอหรอไม จากการสอบถามมารดาพบวามารดาไมไดใหความสนใจ ตองการกลบบานโดยเรว เจาหนาทไมไดพดเตอนยำาหลายๆครง และตองปรบตวและดแลเดก ทำาใหไมมเวลาสนใจใชคมอ DSPM มากนก จงทำาใหการแจกคมอ DSPM ไมเปนไปตามวตถประสงค คอมารดาไมไดใชคมอ DSPM ในการ

6

สงเสรมพฒนาการเดก กอใหเกดความเสยหายอยางมากทงตอเดกและการลงทนของประเทศชาต ผศกษา ไดวเคราะหสาเหตของการไมไดใชคมอ DSPM นำาไปสการสรางรปแบบใหผปกครองมการใชหนงสอคมอ DSPM เพอสงเสรมและเฝาระวงพฒนาการเดกอยางคมคาและครอบคลม เพอใหเดกมพฒนาการสมวยมากกวา รอยละ 85 ในป 2561 เพราะ หากเดก ปฐมวยของไทยไมไดรบการดแลจากครอบครวทเหมาะสมตงแตวนนจะถอเปนการสญเสยโอกาสอนสำาคญตอการพฒนาศกยภาพและการเรยนร ตลอดชวตของคนไทยในอนาคต วตถประสงค เพอ

1.เพอศกษาสถานการณพฒนาการของเดกอาย 4 - 24 เดอน ทมารบบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

2. เพอศกษาปจจยทมความสมพนธของพฒนาการเดก3.เพอศกษารปแบบการสนบสนนใหผปกครองมการใชคมอ DSPM

ในการสงเสรมพฒนาการเดกวธดำาเนนการศกษา

รปแบบการศกษา : วจยเชงพรรณนา เกบขอมล ณ จดเวลา ( ภาคตดขวาง : Cross Sectional Studies)

- กลมตวอยาง หมายถงผปกครองทพาเดกมารบบรการทคลนกสขภาพเดกด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 5 โดยเดกมอาย 4 เดอนถง 24 เดอน ไมมโรคทางพนธกรรมหรอโรคทมผลตอพฒนาการ และสมครใจยนยอมเขารวมโครงการฯ โดยพาเดกมารบบรการตงแตเดอนเมษายน-มถนายน 2560 คำานวณกลมตวอยางโดยใชสตรของเครซและมอรแกน(5) ไดจำานวน 322 คน เกบกลมตวอยางได 383 คน

- เครองมอทใชในการศกษา รปแบบ ทนกวจยสรางและพฒนาขนเพอใชในการสงเสรมพฒนาการเดก

โดยการแลกเปลยนประสบการณ แนวทางการแกไข จากเจาหนาทผปฏบตงาน ทดลองปฏบตและไดผลด และนโยบายของกรมฯ

แบบสมภาษณผปกครองทผวจยสรางและพฒนาขน จากการศกษาทบทวนวรรณกรรม ตำารา เอกสาร งานวจยทเกยวของ โดยผานการตรวจสอบจากผเชยวชาญดานพฒนาการ 2 ทานและอาจารยจากมหาวทยาลย

7

ราชภฎนครปฐม 1 ทาน โดยคาความนาเชอถอของแบบสอบถามคอ .772

หนงสอคมอ สงเสรมและเฝาระวงพฒนาการเดกปฐมวย (DSPM) ซงผลตโดยกรมอนามย รวมกบกรมสขภาพจต

กระบวนการศกษา รบสมครผปกครองทมเดกอาย 4 – 24 เดอนเขารวมโครงการ (เนองจาก

เดกทอายมากกวา 24 เดอนอาจไดรบคมอ DSPM ไมครบทกคน) ชแจงวตถประสงคและสมภาษณผปกครองตามแบบสมภาษณ ตดตามเดกทพฒนาการสงสยลาชา ลาชา และใชรปแบบทพฒนาขน วเคราะหและสรปผล

การวเคราะหขอมล : ใชสถตเชงพรรณนา ความถ รอยละ คาเฉลย ฐานนยม สวนเบยงเบนมาตรฐาน chi-square และ Logistic regression

ผลการศกษาปจจยดานผเลยงดเดกหลกพบวา รอยละ 88.3 เปนมารดา อาย

เฉลย 29.4 ป จบปรญญาตร รอยละ 38.5 อาชพคาขาย รอยละ 25.7 และเปน ครอบครวขยายรอยละ 58.0

ปจจยดานภาวะสขภาพเดก เปนเดกหญง รอยละ 51.7 รอยละ 99.5 มนำาหนกแรกเกดมากกวา 2500 กรม และไมมภาวะขาดออกซเจนแรกเกดรอยละ 98.4 มภาวะแทรกซอนหลงคลอด รอยละ 31.7 โดยรอยละ 99.2 มภาวะตวเหลอง มากกวา รอยละ 80 การเจรญเตบโตอยในเกณฑปกต รอยละ 74.4 อาย < 12 เดอน ตามตาราง 1

ตาราง 1 จำานวนและรอยละขอมลทวไปของ ผดแลเดกหลกและเดกคณลกษณะของผดแลหลก จำานวน รอยละ

ผดแลหลกมารดา

377 คน333 88.3

บดา 39 10.3ผดแลอนๆ 5 1.3

อายผดแลหลกนอยกวา 20 ป

364 คน19 5.2

21-30 ป 206 56.6

8

31-40 ปมากกวา 40 ป

1327

36.31.9

คาเฉลย : 29.4 SD:5.15 อายนอยสด: 16 อายมากสด:47ระดบการศกษา 379 คน

ไมไดเรยนหนงสอ 9 2.4ประถมศกษา 19 5.0มธยมศกษาอนปรญญา/ปวช./ปวสปรญญาตรสงกวาปรญญาตร

13552

14618

35.613.738.54.7

อาชพไมไดทำางาน

338 คน66 19.5

การเกษตร 18 5.3ราชการ/รฐวสาหกจรบจางคาขายแมบาน

56638748

16.618.6

25.7014.2

ลกษณะของเดก จำานวน รอยละนำ4าหนกแรกเกด

นอยกวา 2500 กรม383 คน

35 9.1มากกวา/เทากบ 2500 กรม 348 90.9

คาเฉลย : 2965 กรม SD: 400.63 นอยสด: 1500 กรม มากสด: 4300 กรม

ภาวะขาดออกซเจนแรกเกด ขาดเลกนอย(6-7)

5 นาท (382 คน)

6 1.5

10 นาท(382 คน)

0 0

ปกต (8-10 ) 376 98.4

382 100

โรค/ภาวะแทรกซอนกอนออกจากโรงพยาบาลไมม

375 คน256 68.3

9

มภาวะแทรกซอน 119 31.7 ตวเหลองสองไฟ ใหออกซเจน ถายเปลยนเลอด

11821

99.21.70.8

ปจจยดานการเลยงด พบวากนนมแมนานเฉลย 5 เดอน เรมอาหารทไมใชนมแมอายเฉลย 6 เดอน ไดรบประทานยานำาเสรมธาตเหลกรอยละ 74.0 รอยละ 99.4 ไดเลานทานใหเดกฟง และมหนงสอนทานเฉลย 4 เลมตอครอบครว โดยอานนานเฉลยครงละ 10 นาท รอยละ 90.6 คนในครอบครวมการเลนกบเดก มการใชสออเลคทรอนกส รอยละ 37.7 เดกนอนเฉลย 12.5 ชวโมงตอวน รอยละ 93.6 เดกมฟนขนและไมมฟนผ รอยละ 76.2

ปจจยดานบรการสงเสรมพฒนาการทไดรบเกยวกบหนงสอคมอ DSPM มากกวารอยละ 90 รจกหนงสอ ไดรบหนงสอ ไดใชหนงสอ ไดรบการสอน และมเวลาสงเสรมพฒนาการตามหนงสอคมอ DSPM เหตผลทไมไดสงเสรมมากทสด คอตองทำางาน ไมไดอยกบเดก และไมมเวลา รอยละ 59.1, 47.8 และ 30.9 ตามลำาดบ คำาแนะนำาทผปกครองไดรบจากเจาหนาท คอไดรบการทบทวนและสาธตการใชคมอ DSPM การตรวจสอบและบนทกในหนงสอคมอ การนำาคมอมาโรงพยาบาลทกครงทมารบบรการ รอยละ 79.1, 77.5 และ 72.1 ตามลำาดบ ความคดเหนเกยวกบหนงสอคมอ DSPM ผปกครองรอยละ 99.7 ตอบวาควรมการแจกคมอ DSPM เนองจากใชเปนแนวทางในการดแลเดก ไดทราบและฝกพฒนาการเดก ไดชวยตรวจสอบพฒนาการเดก รอยละ 31.2, 25.5 และ 15.6 ตามลำาดบ

ปจจยดานบรการสงเสรมพฒนาการเดกสงสยลาชา บรการทผปกครองไดรบจากเจาหนาท หลงพบเดกมพฒนาการสงสยลาชา คอ ผปกครองทเดกมพฒนาการลาชา รอยละ 100 ไดรบคำาแนะนำาในการสงเสรมพฒนาการ คำาแนะนำาสอดคลองกบปญหา และมความพงพอใจใน

10

บรการ รองลงมาคอ ความรวมมอระหวางเจาหนาทกบผปกครองในการแกไขปญหา รอยละ 95.7

ผลการประเมนพฒนาการ คร งท 1 เจาหนาทประเมนพบเดกมพฒนาการสมวยรอยละ 93.0 ในขณะทผ ปกครองประเมนวาเด กม พฒนาการสมวย รอยละ 96.5 การประเมนพฒนาการครงท 2 ในเดกทมพฒนาการสงสยลาชาไดรบการสงเสรมแลวมพฒนาการสมวยรอยละ 91.3 (ผปกครองประเมนวาสมวยเพยงรอยละ 5 ) พฒนาการทลาชาคอดานกลามเนอมดใหญ และกลามเนอมดเลก&สตปญญา รอยละ 4.35 และ 4.35 ผปกครองคดวาเดกมพฒนาการลาชาเนองจากเดกไมไดรบการสงเสรมหรอสอน ตดโทรศพท และไมไดอยก บเดก รอยละ 63.6 , 15.2 และ 9.1 ตามลำาดบ แนวทางความรวมมอของผปกครอง คอฝกสงเสรมพฒนาการตามคำาแนะนำาบอยๆ ใหเดกเลนโทรศพทนอยลง และทำากจกรรมกบลก รอยละ 72.4, 11.9 และ 7.1 ตามลำาดบ ตามตาราง 2ตารางท 2 เปรยบเทยบรอยละของพฒนาการเดกปฐมวยรายดาน

คร4งท 1 คร4งท 2พฒนาการ ผดแลเดก เจาหนาท ผดแลเดก เจาหนาท

จำานวน(376)

รอยละ

จำานวน(383)

รอยละ

จำานวน(20)

รอยละ

จำานวน(23)

รอยละ

เกนวย 12 3.2 4 1 0 0 0 0สมวย 363 96.

5 356 93 1 5 21 91.3

สงสยลาชา 1 0.3 23 6 19 95 2 8.7 ดานกลามเนอมดใหญ 0 0 6 1.6 6 27.

3 1 4.35

ดานกลามเนอมดเลก&สตปญญา

0 0 10 2.6 7 31.8 1 4.3

5 ดานการเขาใจภาษา 0 0 7 1.8 6 27.

3 0 0

ดานการใชภาษา 0 0 8 2.1 7 31.8 0 0

ดานสงคม&การชวย 0 0 1 0.3 1 4.5 0 0

11

เหลอตนเองปจจยความสมพนธกบพฒนาการเดก พบปจจยทมความสมพนธ

กบพฒนาการเดกอยางมนยสำาคญทางสถต p-value< 0.05 คอเดกแรกเกดทนำาหนกนอยกวา 2500 กรม การไดรบยานำาเสรมธาตเหลก การเลน/ทำากจกรรมกบเดก การทผปกครองไดรบการสอนใหใชคมอ DSPM ตามตาราง 3 ตารางท 3 ปจจยทมความสมพนธกบพฒนาการ

ปจจยดานตางๆสมวย สงสยลาชา

คา p-valueจำานว

นรอยละ จำาน

วนรอยละ

นำาหนกแรกเกด 0.04* นำาหนก < 2500 g. 30 8.3 5 21.7 (Fisher

’s Exact Test)

นำาหนก ≥ 2500 g. 330 91.7 18 78.3รวม

OR=.327, 95%CI =.114-.944

360 100 23 100

ภาวะแทรกซอนหลงเกด ไมม ม

รวมOR=.617, 95%CI =.222-1.713

239114353

67.732.3100

17522

77.322.7100

0.35

การไดนมแม ≤6 เดอน 329 94.2 21 91.3 0.64 > 6 เดอน 21 5.8 2 8.7

รวมOR=1.537, 95%CI =.338-7.001

360 100 23 100

การไดยานำาเสรมธาตเหลก 0.22* ไดรบประทาน 236 72.6 20 95.2 ไมไดรบประทาน 89 27.4 1 4.8

รวม 325 100 21 100

12

OR=.133, 95%CI =.018-1.003การใชสออเลคทรอนกส 0.930 ไมใช 215 62.9 13 61.9 ใช 127 37.1 8 38.1

รวมOR=1.042, 95%CI =.420-16.422.582

342 100 21 100

การเลนหรอทำากจกรรมกบเดก 0.005*(Fisher

’s Exact Test)

ไมเลน 53 14.9 0 0 เลน 302 85.1 23 100

รวม 355 100 23 100การไดรบการสอนวธการใชคมอ DSPM

0.003*

ไดรบการสอน 319 93.5 15 71.4 (Fisher’s

Exact Test)

ไมไดรบการสอน 22 6.5 6 28.6รวม

OR=5.800*, 95%CI =2.049-16.42

341 100 21 100

ปจจยการพยากรณโอกาสของปจจยดานการใหบรการของเจาหนาทแกผปกครองเดกตอพฒนาการพบวา การรจกหนงสอคมอ DSPM การไดรบ หนงสอ การใช และการมเวลาในการสงเสรมพฒนาการเดกไมมผลตอพฒนาการเดกอยางมนยสำาคญทางสถตท 0.05 แตพบวาการไดรบการสอนวธการใชหนงสอคมอ DSPM เปนปจจยทมโอกาสตอพฒนาการของเดกอยางมนยสำาคญทางสถตท p-value <0.05 โดย ผดแลทไดรบการสอนชวยใหเดกมโอกาสพฒนาการสมวยมากกวาผดแลทไมไดรบการสอน 8.57 เทา โดยมอำานาจในการพยากรณ รอยละ 93.9 ตามตาราง 4

ตารางท 4 รอยละการทำานายปจจยดานการใหบรการของเจาหนาท ตอพฒนาการเดก

13

ตวแปร B SE p-valu

e

Exp(B)

95% C.I. for EXP(B)

Lower

Upper

รจกหนงสอคมอ DSPM(ref: ไมรจก) รจกหนงสอคมอ DSPM .36 1.5

6.82 1.43 .62 32.8

2การไดรบหนงสอคมอ DSPM(ref: ไมไดรบ) ไดรบหนงสอคมอ DSPM

1.99

1.64

0.23 7.32 .29 183.30

การไดใชหนงสอ DSPM(ref: ไมไดใช) การไดใชหนงสอ DSPM -.4

91.57

.76 .61 .03 13.38

การไดรบการสอนวธการใช DSPM(ref: ไมไดรบการสอน) ไดรบการสอนวธการใช DSPM

2.15

0.59

0.00 8.57*

2.69 27.37

การมเวลาสงเสรมพฒนาการตามหนงสอคมอ DSPM(ref: ไมมเวลา) มเวลาสงเสรมพฒนาการตามหนงสอคมอ DSPMPower of predict 93.9

.11 082

0.90 1.11 .22 5.58

อภปรายผล1. สถานการณพฒนาการของเด ก จากการศ กษาพบเด กม

พฒนาการสมวยรอยละ 93 ซงขอมลในป 2559 มพฒนาการสมวยเพยงรอยละ 74.4 (อาย 4-24 เดอน) จงเหนความแตกตางของการไดใชคมอ DSPM อยางชดเจน เนองจากผปกครองไดรบความรจากการสอนของเจา

14

หนาท มการใชและปฏบตตามคำาแนะนำามากกวารอยละ 90 โดยเฉพาะเดกทพฒนาการสงสยลาชาซงเมอผปกครองทราบปญหา ไดพดคยทำาความเขาใจถงวธการสงเสรมพฒนาการ ทำาใหเกอบทงหมดมพฒนาการสมวย (รอยละ 91.3 ) มเพยง รอยละ 8.7 หรอ 2 คน ทพฒนาลาชาจรง ไดดำาเนนการกระตนพฒนาการตามรปแบบทไดวางไว ปญหาของการมพฒนาการสงสยลาชา พบวา รอยละ 63.6 ผ ป ก ค ร อ ง ไ ม เ ค ย ส อ น ห ร อ ส ง เ ส ร ม พ ฒ น า ก า ร ใ ห เ ด ก เ ด ก ต ดโทรศพท/tablet ผปกครองไมไดอยกบเดก ไมทราบปญหาและไมมเวลา รอยละ 15.2, 9.1, 6.1 และ 6.1 ตามลำาดบจากปญหาโดยรวมจะพบวาทกปญหามความสอดคลองกนอยางชดเจน คอผดแลไมมเวลา ไมไดสอน/เลน/ทำากจกรรมกบเดก จงหาวธทจะทำาใหเดกอยนงๆ ไดดวยการใชโทรศพท/ tablet /สออเลกทรอนกสทงหลายใหเดกเลน จนเดกตด และไมรองกวน หรอบางคนไมไดอาศยอยกบเดก เนองจากผดแลเดกสวนใหญไมเคยคดวาการเลยงดเด กตองมเวลาคณภาพ ตองมการสงเสรมพฒนาการ และมภาระในการทำางานนอกบาน 70-80%(6) ของแมทำางานนอกบาน เพอการทำาหนาทหารายไดใหครอบครว และพบสถานการณทพอแมไมไดดแลลกเพมมากขนในสงคมไทยทพฒนาขนอยางรวดเรว ทงทเราอยากใหพอแมเปนหลกในการดแลเดก ผปกครองเดกบางรายไมทราบวาเดกมปญหาพฒนาการ ทจะตองแกไขหรอสงเสรม การจะสงเสรมใหเดกมคณภาพได ผปกครองมสวนอยางมากในการอบรมเลยงดใหเหมาะสมตามวยและสงเสรมใหเดกอยในสงแวดลอมทเออตอการสงเสรมสขภาพของเดก

2 ปจจยทมความสมพนธ กบพฒนาการเดก พบวา นำาหนกแรกเกด

การรบประทานยาเสรมธาตเหลก การเลนกบเดก การไดรบการสอนวธการใช

15

คมอ DSPM มความสมพนธกบการมพฒนาการสมวย อยางมนยสำาคญทางสถต ท p-value < 0.05

นำาหนกแรกเกดเดกนำาหนกอยในเกณฑปกต คอเฉลย 2965 กรม จากการศกษาพบนำาหนกตวเมอแรกเกด มความสมพนธอยางมนยสำาคญทางสถต ท p-value<0.05 สอดคลองกบการศกษาของ จนตนา พฒนพงศธร(7) ทพบวาเดกปฐมวยทมนำาหนกทารกเมอแรกคลอด ≥ 2,500 กรม จะมโอกาสทพฒนาการ สมวยเพมขน 1.2 เทาเมอเปรยบเทยบกบเดกทมนำาหนกแรกคลอดตำากวา 2,500 กรม

การไดรบยานำ4าเสรมธาตเหลก การรบประทานยาเสรมธาตเหลกซงเปนนโยบายตงแตป 2556 แตยงไมครอบคลมทกคน ขอมลโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ พบเดก ไดรบประทานยาเสรมธาตเหลกรอยละ 74.0 ซงถอวาอตราการรบประทานยาสงกวาขอมลของประเทศ เมอเทยบกบงานวจยของพนต โลเสถยรกจ(8) ซงพบวา เดกไดรบยานำาเสรมธาตเหลกเพยงรอยละ 18.5 การขาดธาตเหลกอาจมผลตอการเจรญเตบโตและพฒนาการของเดก เพราะ IQ อาจลดลงได 5-10 จด(9,10) ภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลกเรอรงในเดกเลกสงผลตอความฉลาดทางสตปญญา เพราะธาตเหลกเปนสารอาหารสำาคญในกระบวน การเจรญเตบโตของรางกายและสมอง

การเลนหรอทำากจกรรมกบเดก การเลนหรอทำากจกรรมโดยเดกไดรบการเลนรอยละ 90.6 ถอเปนการสงเสรมพฒนาการอยางดทงดานรางกายและจตใจ ดงกลาวในวงจรมหศจรรยแหงการเรยนรของการเลนวา(11) การเลนของเดกถอเปนการเรยนร ซงจะทำาใหเดกมความสข ไดลองผดลองถกเพอสรางสมองคความร เมอสามารถทำากจกรรมตางๆ ไดกเกดความภาคภมใจ/พงพอใจ ทำาใหอยากเลนเพมขน จงชวยใหเดก ด เกง มความสขและมพฒนาการทสมวยได แตทนาเปนหวงคอสงทเขามาแทนท

16

การละเลนของเดกไทย นน จากการทเคยวงเลน วงไลจบในทกวางๆ หรอการทเคยเลน การละเลนตางๆ ของไทย กลบกลายเปนการนงจดจองอยหนาจอโทรทศน ตลอดเวลา จงเปนการบนทอน ความคด และสมองของเดก ทำาใหเดกไทยไมเกดความคดสรางสรรค และสรางเสรมความคดของตนเอง เพราะสมองถกกดจาก วดโอเกม และสอตางๆ จากโทรทศน ซงผปกครองเดกเปนผทมความสำาคญทสดในการเลยงดเดกใหเปนเดกทมคณภาพ กา ร ไ ด ร บกา รส อ นว ธ ก า ร ใช ค ม อ DSPM หล งจ า กมก า รประชาสมพนธการใชคมอ DSPM พบวา การทำางานนอกบาน เปนเหตผลสำาคญทท ำาใหผปกครองไมมเวลาสงเสรมพฒนาการ เพอสรางความตระหนกในการสงเสรมพฒนาการ ผศกษาจงตองอาศยความรวมมอจากหลายฝาย ในการประสานเร องหนงสอคมอ และอปกรณในการประเมนสาธต ใหเพยงพอและครอบคลมแกความตองการของผรบบรการ โดยเจาหนาทหลงคลอดตองแจกคมอ DSPM ในหญงหลงคลอดทกราย อธบายกระบวนการ ขนตอนในการใชคมอ และเจาหนาทงานสขภาพเดกดรบสงตอ ในการทบทวนและเพมพนแลกเปลยนเรยนร สงเสรม สรางความตระหนก ใหเกดการใชหนงสอคมอ DSPM กนอยางจรงจง ทวถงทกสถานบรการทมการคลอด ซงทำาไดคอนขางยาก และตองใชเวลาอยางมาก ผลจากการดำาเนนการ พบวาการทผปกครองไดรบการสอนใหใชค มอ DSPM นนมความสมพนธกบการมพฒนาการสมวยอยางมนยสำาคญทางสถตท p-value < 0.05 และทำาใหเดกมพฒนาการสมวยมากกวากลมทไมไดรบการสอน 8.6 เทา ดานคำาแนะนำาทไดรบจากเจาหนาท พบวา เกอบ รอยละ 80 ไดรบการทบทวนสาธต ซงทำาใหผปกครองสามารถสงเสรมพฒนาการเดกไดดวยความมนใจ แตยงมบางประเดนทบนทกในคมอ

17

DSPM ไมครบถวนในเร องการบนทกอายเดกทท ำาพฒนาการดานนนๆ ผาน รวมถงการสงเสรมพฒนาการลวงหนาซงมรอยละ 58.8 เทานน

3 .รปแบบการใชคมอ DSPM เพอสงเสรมพฒนาการเดก ม รปแบบตามแผนภมท 1 การสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวย ดงน4

เดกปกต มการสงเสรมพฒนาการโดย 1.กระบวนการใหบรการ ทอาย 1-2 เดอน นดเขากระบวนการโรงเรยนพอแม เพอใหเหนความสำาคญของการประเมนและสงเสรมพฒนาการ ทบทวนและสาธตการใชคมอเฝาระวงและสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวย (DSPM) การเลยงลกดวยนมแม กระบวนการกน กอด เลน เลา นอน เฝาดฟน มการแนะนำาใหผดแลเดก พาเดกมาเองและนำาคมอ DSPM เมอมารบบรการทกครง การตรวจสอบและแนะนำาใหมการลงบนทกผลการสงเสรมพฒนาการของผดแลทกครงทเดกทำาได ใหลงอายทเดกทำาพฒนาการดานนนๆ ผาน เพอเปนขอมลเชงลกและเปนกำาลงใจสำาหรบผดแล กรณเดกมพฒนาการเกนวย มการประเมนพฒนาการใหเดกทกคนทกอายทมารบวคซน เพอเปนการเฝาระวงและสงเสรมพฒนาการทกชวงอาย เนองจากชวงอายทคดกรองมระยะหางและยาวนานการเฝาระวงทกครงจะชวยดกจบเดกทสงสยลาชาและใหคำาแนะนำาไดอยางรวดเรว การสงเสรมพฒนาการตามวยและแนะนำาการสงเสรมพฒนาการกอนวยลวงหนา 2.แนะนำาการใชสอ/คมอ ไดแก สมดบนทกสขภาพแมและเดก คมอ กน กอด เลน เลา นอน เฝาดฟน สออนๆ เชนภาพพลก CD ฯลฯ

เดกกลมเสยงหรอสงสยพฒนาการลาชา ปฏบตเชนเดยวกบเดกปกต โดยใชหลกการใหคำาปรกษาเมอพบเดกมพฒนาการสงสยลาชา มการพดคยเพอใหทราบปญหาหรอรวมกนหาปญหาเพอการแกไขปญหารวมกนโดยมการตดตามนดหมาย หรอถายเปนคลป วดโอสงใหเจาหนาทไดภายใน

18

30 วน ซงเดก รอยละ 91.3 หลงไดรบการสงเสรมพฒนาการสามารถมพฒนาการสมวยได

เดกลาชา ใหคำาแนะนำาในการสงเสรมพฒนาการใหสอดคลองกบปญหาเดกแตละคนโดยยดคำาแนะนำาในคมอ DSPM/DAIM/TEDA4I เปนหลกตองสรางความตระหนก ใหผดแลทรวมกนดแลเดก มการสงเสรมพฒนาการตามปญหาทพบอยางจรงจง มการปฏบตตามคำาแนะนำาและตดตามใหมาตามนดทกครง ใหคำาแนะนำาปรกษาแกครอบครวเปนระยะๆ เกยวกบความกาวหนาในการดแลเดกและทางเลอก ในการรกษา สงตอกรณเกนความ สามารถ หรอใหการสงเสรมแลวพฒนาการไมดขน หรอตามความตองการของผดแลเดก โดยการประสานกบพนท ซงพบเพยง 2 ราย (รอยละ 8.7) และเจาหนาทสามารถสงเสรมพฒนาการไดเองโดยไมตองสงตอขอเสนอแนะ

1.ควรมการจดกจกรรมโรงเรยนพอแมในโรงพยาบาล และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล เพอเปนการแลกเปลยนเรยนรระหวางเจาหนาทกบผปกครอง หรอระหวางผปกครองดวยกน

2.ควรมการตงกลมไลนของคลนกสขภาพเดกด เพอใหมการแลกเปลยนและแบงปนองคความรซ งกนและกน โดยมเจาหนาทของโรงพยาบาลเปนผประสานหรอใหขอมลทถกตองแกกลมทก

3.โรงพยาบาลควรมสอททนสมยเพอการเขาถงไดงายตอการคนหาองคความรใหมๆ ทผปกครองตองการ ในเรองพฒนาการ การเลยงดเดก 4. หนวยงานทเกยวของควรสรางความตระหนกใหกบพอแมในเร องการเลยงดซงมผลตอพฒนาการเดก

5. ประสานความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของ อาท โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล (รพสต.) ใหเหนความสำาคญของการดแลเดก ม การ

19

ออกเยยมบาน เพอตดตามพฒนาการเดก แลกเปลยนเรยนร และประเมนปญหาและหาทางแกไข

6.ในการน ำาร ปแบบน ไป ใชควรมการพฒนาศ กยภาพบ คลากรสาธารณสข/ เจาหนาทในเร องการสงเสรมและกระตนพฒนาการเดกทงทปกต/ทพฒนาการลาชา รวมทงควรมเจาหนาทเพยงพอตอการใหบรการ เนองจาก ตองใชเวลาในการใหบรการมากกวาเดกปกต

เอกสารอางอง1. Susan P Walker, Theodore D Wachs, Sally Grantham-

McGregor, Maureen M Black, Charles A Nelson, Sandra L Huffman, Helen Baker-Henningham, Susan M Chang, Jena D Hamadani, Betsy Lozoff, Julie M Meeks Gardner, Christine A Powell, Atif Rahman, Linda Richter. (2011). Inequality in early childhood: risk and protective factors for early child development. Elsevier Ltd All rights reserved. Volume 378, Issue 9799, Pages 1325 - 1338, 8 October 2011. [cited 25 October 2017]. from http://www. thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(11)60555-2/abstractt %23

2. พนต โลเสถยรกจ. สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยไทย.[อนเทอรเนท].ศนยอนามยท 3 ชลบร, กรม อนามย; 2558. [คนขอมลวนท 25 ตลาคม 2560]. เขาถงไดจาก: https://hpc03.files.wordpress. com/2015/09/full-paper-childdev.pdf

3. นชรา เรองดารกานนท. พฒนาการและเชาวปญญาของเดกไทย. ใน: นชรา เรองดารกานนท, บรรณาธการ. ตำาราพฒนาการและพฤตกรรมเดก. กรงเทพมหานคร: โฮลสตกพบลสย; 2551.

20

4. กรมสขภาพจต. รายงานการสำารวจสถานการณระดบสตปญญาเดกนกเรยนไทย 2554. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร; สถาบนสขภาพจตเดกและวยรนราชนครนทร กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. 2555.

5. ธานนทร ศลปจาร.การวจยและวเคราะหขอมลทางสถตดวย SPSS. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร:บรษทวอนเตอร พรนทจำากด; 2550.

6. พรรณพมล วปลากร. พอแมกบการสรางลกทมคณภาพ.[คนขอมลวนท 8 พฤศจกายน 2560]. เขาถงไดจาก www.okmd.or.th › Brain-Based Learning › เอกสารเผยแพร. 2560.

7. จนตนา พฒนพงศธร, ชยชนะ บญสวรรณ, นฤมล เจรญวชร. พฒนาการเดกปฐมวยไทยป 2557. [อนเทอรเนท]. สำานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย.2558. [คนขอมลวนท 25 ตลาคม 2560]. เขาถงไดจาก: www.sorporsor.com/component/dropfiles/?task=frontfile.download&id=354

8. ศนยอนามยท 5 ราชบร. สารอาหารกบการพฒนาสมอง.[คนขอมลวนท 31 ตลาคม 2560]. เขาถงไดจาก: http://hpc5.anamai.moph.go.th/?module=notices&id=778

9. พนต โลเสถยรกจ. วกฤตการณพฒนาการเดกปฐมวยไทย. [คนขอมลวนท 1 พฤศจกายน 2560] เขาถงไดจาก:www.hpc.go.th/director/data/plan58/childDevCrisis.pdf

10. ชลทศ อไรฤกษ. Iron Deficiency Anemia. [คนขอมลวนท 31 ตลาคม 2560]. เขาถงไดจาก:

http://www.hpc4.go.th/director/region57/index.php?module=!&file=IDA.

11. ประเสรฐ บญเกดและคณะ.บรรณาธการ. เลนตามรอยพระยคลบาท.กรงเทพมหานคร: บรษทพลสเพรสจำากด; 2556.

21

แผนภมการสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวย

หนา 2. แนะนำาการใช

เดกอาย 1 เดอน

สงเสรมพฒนาการ

เดกปกต1.กระบวนการใหบรการ1.1 ทอาย 1 เดอน(เฉพาะ ศนยฯ) นดเขากระบวนการโรงเรยนพอแม เพอใหเหนความสำาคญของการ ประเมนและสงเสรมพฒนาการทบทวนและสาธตการใชคมอเฝาระวงและสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวย (DSPM) การเลยงลกดวยนมแม กระบวนการกนกอด เลน เลา นอน เฝาดฟน1.2 แนะนำาใหผปกครองซงเปนผเลยงดเดกหลก พาเดกมาเองและนำาคมอ DSPM เมอมารบบรการทกครง1.3 ตรวจสอบและแนะนำาใหมการลงบนทกผลการสงเสรมพฒนาการของผปกครองทกครงทเดกทำาได1.4 ใหลงอายทเดกทำาพฒนาการดานนนๆผาน เพอเปนขอมลเชง

ไม

แนะนำาผปกครองใหฝกทกษะการสงเสรมพฒนาการตาม

สงเสรมพฒนาการตาม

ไม

ประเมนพฒนาการและ

แกไขพฒนาการโดยใช TEDA4I 3 เดอน

ไม

ไม

ประเมนพฒนาการซำา

ใหการดแลรกษาตามราย

สมว

สมว

สมว

สมว

เดกกลมเสยง

(สงสยลาชา)1.ปฏบตเชนเดยวกบเดกปกต2.ใชหลกการใหคำาปรกษาเมอพบเดกมพฒนาการสงสยลาชา3.พดคยเพอใหทราบปญหาหรอรวมกนหาปญหาเพอการแกไขปญหารวมกน

เดกลาชา1.ใหคำาแนะนำาในการสงเสรมพฒนาการใหสอดคลองกบปญหาเดกแตละคนโดยยดคำาแนะ นำาในคมอ DSPM/DAIM/ TEDA4I เปนหลก2.ตองสรางความตระหนก ใหผ