ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek...

12
ÖABT BİYOLOJİ ALAN BİLGİSİ - ALAN EĞİTİMİ KONU ANLATIMLI VİDEO DERSLER ÜCRETSİZDİR. Uygulamasını indir VİDEO DERSLERİ HEMEN İZLE Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz. 61 75 KPSS 2020

Transcript of ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek...

Page 1: ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket 356 D ... HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

ÖABT

BİYOLOJİALAN BİLGİSİ - ALAN EĞİTİMİ

KONU ANLATIMLI

VİDEO DERSLERÜCRETSİZDİR.

Uygulamasını indir

VİDEO DERSLERİ HEMEN İZLELütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

6175

KPSS 2020

Page 2: ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket 356 D ... HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

KOMİSYONÖABT Biyoloji Konu Anlatımlı

ISBN 978-605-241-903-8

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

10. Baskı: Ekim 2019, Ankara

Proje-Yayın Yönetmeni: Nilay BalinDizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Kılınç

Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Sage Yayıncılık Reklam Matbacılık San Tic. Ltd.Şti.Kazımkarabekir Cad. No:97/24 İskitler - Ankara

0312 341 00 02

Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No: 14721

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40

Page 3: ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket 356 D ... HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

ÖN SÖZ

Değerli Okuyucularımız,

Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Biyoloji Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT-Biyoloji) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olması amacıyla MEB müfredatından da yararlanarak hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.

Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitaba ilişkin görüş ve önerilerinizi [email protected] adresine e-posta yoluyla ya da 0538 594 92 40 numarasına WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar...

QR kodlar ile ilgili bilgiler bir sonraki sayfada yer almaktadır.

Page 4: ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket 356 D ... HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

iv

Aktivasyon Kodu kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Temmuz 2020 tarihine kadar geçerlidir.

Pegem Kampüs Uygulamasını Kullanabilmeniz İçinAşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Pegem Kampüs Web Sitesi Üzerinden VideolarınızaErişebilmek İçin Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Mevcut tarayıcınıza pegemkampus.com yazarak web sitemiz üzerinden erişim sağlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs üyeliğiniz yoksa “Kayıt Ol” butonuna tıkladıktan sonra formu doldurarak üyelik işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.

Üyelik bilgileriniz ile giriş yaptıktan sonra sağ üst köşede yer alan “ad-soyad” bilgilerinize tıklayarak “aktivasyonlarım” sekmesinden kitabınız ile birlikte size iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon işlemlerini yapabilirsiniz.

Aktivasyon işleminizi tamamladıktan sonra video derslerinizi aynı menü üzerinde yer alan “Aldığım Eğitimler” sekmesinden görüntüleyebilirsiniz.

1

2

3

4

Aktivasyonunu yapmış olduğunuz kitabınızı

“Aktif Kitaplar” sekmesinden görüntüleyebilir ve

videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz.

4. AdımAktif

Kitaplar

Üye girişi yaptıktan sonra açılan pencerede sağ altta bulunan aktivasyon menüsünden kitabınız ile birlikte size iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon işlemlerini yapabilirsiniz.

3. AdımAktivasyon

Kitabınızda bulunan QR kodları uygulamamızdaki kamera simgesini ( ) kullanarak kolaylıkla okutabilirsiniz. Kitap kapaklarında bulunan QR kodu okutarak “Pegem Kampüs” uygulamasının indirme linkine, kitapların iç kapaklarında bulunan QR kod ile kitap içeriğindeki ünitelere, ünite başlarında bulunan QR kodları okutarak ünite ile ilgili videolara ulaşabilirsiniz.

5. AdımQR Kod Okutma

Uygulamamızı

mağazalarından “Pegem Kampüs”yazarak indirebilirsiniz.

1. AdımUygulama

İndirme

2. AdımÜyelik

Üyelik ekranına erişebilmek için;“Hesabın yok mu? Hemen Üye Ol” butonuna tıklayarak, üyelik formunu

eksiksiz doldurduktan sonrauygulamayı kullanmaya

başlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs WhatsApp Destek Hattı0543 741 26 25

Page 5: ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket 356 D ... HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

v

3. BÖLÜM: HÜCRE

Hücre ��������������������������������������������������������������������������52A� Hücre Zarının Yapısı �����������������������������������������54B� Hücre Zarından Madde Geçişleri ����������������������57Çözümlü Test ���������������������������������������������������������63Çözümler ���������������������������������������������������������������65C� Sitoplazma ve Organeller����������������������������������66Çözümlü Test ���������������������������������������������������������72Çözümler ���������������������������������������������������������������73D� Çekirdek ������������������������������������������������������������74E� Kalıtım Materyali �����������������������������������������������75Çözümlü Test ���������������������������������������������������������78Çözümler ���������������������������������������������������������������79Hücre Bölünmesi ���������������������������������������������������80Çözümlü Test ���������������������������������������������������������88Çözümler ���������������������������������������������������������������90

4. BÖLÜM: CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE

SINIFLANDIRILMASICanlıların Sınıflandırılması ve Canlılar Âlemi ���������91

A� Canlıların Sınıflandırılması��������������������������������91Çözümlü Test ���������������������������������������������������������96Çözümler ���������������������������������������������������������������97B� Virüsler ��������������������������������������������������������������98Çözümlü Test �������������������������������������������������������100Çözümler �������������������������������������������������������������101C� Canlılar Âlemi��������������������������������������������������102D� Biyolojik Çeşitlilik���������������������������������������������124Çözümlü Test �������������������������������������������������������125Çözümler �������������������������������������������������������������126

5. BÖLÜM: EKOLOJİ

Ekoloji �����������������������������������������������������������������������127A� Ekolojik Kavramlar ������������������������������������������127B� Biyomlar ����������������������������������������������������������129Çözümlü Test �������������������������������������������������������132Çözümler �������������������������������������������������������������133C� Popülasyon ve Hayvan Topluluğu �������������������134Çözümlü Test �������������������������������������������������������138Çözümler �������������������������������������������������������������139D� Besin Zinciri ve Enerji Piramidi �����������������������140Çözümlü Test �������������������������������������������������������144Çözümler �������������������������������������������������������������145E� Doğadaki Madde Döngüsü������������������������������146Çözümlü Test �������������������������������������������������������149Çözümler �������������������������������������������������������������150F� Beslenme Şekilleri ve Etkileşim �����������������������151G� Jeolojik Zamanlarda Türkiye ���������������������������156

Bitkilerin Yetişme Koşulları �����������������������������158Çözümlü Test �������������������������������������������������������159Çözümler �������������������������������������������������������������160

ALAN BİLGİSİ

1. BÖLÜM: BİLİMSEL ÇALIŞMA VE

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİBilimsel Çalışma Yöntemleri ��������������������������������������3Canlıların Ortak Özellikleri ������������������������������������������4

1. Hücresel Yapı �������������������������������������������������42. Beslenme ��������������������������������������������������������43. Solunum ve ATP Üretimi ���������������������������������44. Metabolizma ���������������������������������������������������45. Organizasyon��������������������������������������������������46. Hareket �����������������������������������������������������������57. Çevresel Uyarılara Tepki���������������������������������58. Üreme �������������������������������������������������������������59. Boşaltım ����������������������������������������������������������510. Büyüme - Gelişme ����������������������������������������511. Kimyasal Yapı �����������������������������������������������512. Homeostasi (İç Denge) ���������������������������������513. Enzim Kullanabilme ��������������������������������������614. Mutasyona Uğrayabilme �������������������������������6

Çözümlü Test �����������������������������������������������������������7Çözümler �����������������������������������������������������������������8

2. BÖLÜM: CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ

Canlıların Temel Bileşenleri ����������������������������������������9A� İnorganik Bileşikler ��������������������������������������������10B� Organik Bileşikler ����������������������������������������������12Çözümlü Test ���������������������������������������������������������24Çözümler ���������������������������������������������������������������26C� Enzimler ������������������������������������������������������������27Çözümlü Test ���������������������������������������������������������33Çözümler ���������������������������������������������������������������35D� Nükleik Asitler ���������������������������������������������������36E� Genetik Şifre ve Protein Sentezi �����������������������43Çözümlü Test ���������������������������������������������������������50Çözümler ���������������������������������������������������������������51

İÇİNDEKİLER

Page 6: ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket 356 D ... HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

vi

6. BÖLÜM: FOTOSENTEZ

Fotosentez ����������������������������������������������������������������161A� Işığa Bağımlı Evre�������������������������������������������163B� Işıktan Bağımsız Evre

(Calvin Devri) ��������������������������������������������������166C� Fotosentez Hızını Etkileyen Faktörler ������������170Çözümlü Test �������������������������������������������������������172Çözümler �������������������������������������������������������������174

7. BÖLÜM: HÜCRESEL SOLUNUM

Metabolizma ve Kimyasal Enerji ����������������������������175Hücresel Solunum ���������������������������������������������������177

A� Oksijenli (Aerob) Solunum ������������������������������177B� Oksijensiz (Anaerob) Solunum ����������������������183C� Fermantasyon (Mayalanma) ���������������������������183Çözümlü Test �������������������������������������������������������187Çözümler �������������������������������������������������������������189

8. BÖLÜM: BİTKİSEL DOKULAR

Bitkisel Dokular �������������������������������������������������������190A� Meristem (Bölünür = Sürgen) Doku ����������������191B� Temel Doku ����������������������������������������������������192C� İletim Doku �����������������������������������������������������193D� Örtü Doku �������������������������������������������������������195E� Salgı Doku ������������������������������������������������������196F� Bitkinin Kısımları ���������������������������������������������196Çözümlü Test �������������������������������������������������������200Çözümler �������������������������������������������������������������202

9. BÖLÜM: BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ

Bitkilerde Taşıma Sistemi ���������������������������������������203A� Ksilemde Taşıma ��������������������������������������������204B� Terlemeye Etki Eden Faktörler �����������������������206C� Floemde Taşıma ��������������������������������������������207Çözümlü Test �������������������������������������������������������208Çözümler �������������������������������������������������������������210

10. BÖLÜM: BİTKİLERDE BESLENME,

BÜYÜME VE HAREKETBitkilerde Beslenme, Büyüme ve Hareket ������������� 211

A� Makro Elementler ������������������������������������������� 211B� Mikro Elementler �������������������������������������������� 211C� Minimum Kuralı ���������������������������������������������� 211D� Bitkilerde Büyüme ������������������������������������������212E� Fotoperiyodizm �����������������������������������������������214F� Bitkilerde Hareket �������������������������������������������215Çözümlü Test �������������������������������������������������������217Çözümler �������������������������������������������������������������219

11. BÖLÜM: BİTKİLERDE ÜREME VE GELİŞME

Bitkilerde Üreme ve Gelişme ����������������������������������220A� Tohumsuz Bitkilerde Üreme ���������������������������220B� Tohumlu Bitkilerde Eşeysiz Üreme ����������������222C� Tohumlu Bitkilerde Eşeyli Üreme �������������������222D� Tohum ������������������������������������������������������������227E� Meyve �������������������������������������������������������������229Çözümlü Test �������������������������������������������������������231Çözümler �������������������������������������������������������������233

12. BÖLÜM CANLILARDA ÜREME VE GELİŞME

Canlılarda Üreme ve Gelişme ���������������������������������234A� Eşeysiz Üreme �����������������������������������������������234B� Eşeyli Üreme ��������������������������������������������������235C� Hayvanlarda Eşeyli Üreme ����������������������������238D� Yumurtanın Yapısı ������������������������������������������239E� İnsanda Üreme �����������������������������������������������240F� Hayvanlarda Gelişme ve Büyüme ������������������244G� Başkalaşım (Metamorfoz) ������������������������������248Çözümlü Test �������������������������������������������������������250Çözümler �������������������������������������������������������������251

13. BÖLÜM: KALITIM

Kalıtım�����������������������������������������������������������������������252A� Kalıtımla İlgili Kavramlar ��������������������������������252B� Kalıtım ve Çevre ��������������������������������������������253C� Genetik ve Olasılık �����������������������������������������255D� Eksik Baskınlık �����������������������������������������������260E� Genotipin Araştırılması

(Kontrol = Geri Çaprazlama) ��������������������������261F� Çok Allellik (Multiple Allellik) ���������������������������262G� Kan Grupları ��������������������������������������������������262H� Mutasyonlar ����������������������������������������������������276Çözümlü Test �������������������������������������������������������282Çözümler �������������������������������������������������������������283

14. BÖLÜM: POPÜLASYON GENETİĞİ

Popülasyon Genetiği �����������������������������������������������284A� Hardy - Weinberg Kuralı ��������������������������������285B� Akraba Evlilikleri ���������������������������������������������287C� Genetik Islah ��������������������������������������������������288D� Popülasyonun Gen Frenkansını

Değiştiren Etkenler �����������������������������������������288Çözümlü Test �������������������������������������������������������292Çözümler �������������������������������������������������������������293

Page 7: ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket 356 D ... HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

vii

15. BÖLÜM: BİYOTEKNOLOJİ VE GENETİK

MÜHENDİSLİĞİBiyoteknoloji ve Genetik Mühendisliği ������������������294

A� Biyoteknolojik Yöntemler ��������������������������������294B� Genetik Mühendisliği ��������������������������������������295C� Hayvanlarda Klonlama �����������������������������������296D� DNA İzolasyonu ���������������������������������������������297E� DNA'nın Aktarımı �������������������������������������������297F� DNA Parmak İzi ����������������������������������������������297Çözümlü Test �������������������������������������������������������299Çözümler �������������������������������������������������������������301

16. BÖLÜM: CANLILARIN OLUŞUMU VE EVRİM

Canlıların Oluşumu ve Evrim����������������������������������302A� Abiyogenez (Kendiliğinden Oluş Hipotezi) �����302B� Biyogenez (Canlıdan Oluş) Hipotezi ��������������302C� LAMARCK'ın Evrimle İlgili Görüşü �����������������304D� DARWİN'in Evrimle İlgili Görüşü ��������������������304E� Yaratılış Görüşü ���������������������������������������������306F� Ekolojik ve Evrimsel Kurallar ��������������������������306G� Evrimi Destekleyen Kanıtlar ���������������������������307Çözümlü Test �������������������������������������������������������309Çözümler �������������������������������������������������������������310

17. BÖLÜM: CANLILARDA DAVRANIŞ

Canlılarda Davranış ������������������������������������������������� 311A� Doğal Davranış ���������������������������������������������� 311B� Sosyal Davranış ���������������������������������������������312C� Sonradan Kazanılan Davranış �����������������������312D� Biyolojik Saat (Biyoritm) ���������������������������������313E� Hayvanlarda Savunma Davranışları ��������������313Çözümlü Test �������������������������������������������������������315Çözümler �������������������������������������������������������������316

18. BÖLÜM: SİNİR SİSTEMİ

Sinir Sistemi �������������������������������������������������������������317A� Omurgasız Hayvanlarda Sinir Sistemi �����������317B� Omurgalılarda Sinir Sistemi ���������������������������318C� İnsanda Sinir Sistemi �������������������������������������322Çözümlü Test �������������������������������������������������������329Çözümler �������������������������������������������������������������330

19. BÖLÜM: DUYU ORGANLARI

Duyu Organları���������������������������������������������������������331A� Göz ve Görme Duyusu ����������������������������������331B� Kulak ve İşitme Duyusu ���������������������������������334C� Burun ve Koku Duyusu ����������������������������������336D� Dil ve Tat Alma Duyusu ����������������������������������337E� Deri ve Dokunma Duyusu ������������������������������338Çözümlü Test �������������������������������������������������������340Çözümler �������������������������������������������������������������341

20. BÖLÜM: HORMONLAR VE ENDOKRİN SİSTEM

Hormonlar ve Endokrin Sistemi �����������������������������342A� Hipofiz Bezi ����������������������������������������������������343B� Tiroid Bezi ������������������������������������������������������345C� Paratroid Bezi ������������������������������������������������346D� Böbrek Üstü Bezler (Adrenal Bezleri) ������������346E� Pankreas ���������������������������������������������������������348F� Eşeysel Bezler (Gonad Hormonları) ����������������349G� Timus Bezi ������������������������������������������������������349H� Epifiz Bezi �������������������������������������������������������349İ. Plasenta������������������������������������������������������������350K. Sindirim Hormonları ����������������������������������������350Çözümlü Test �������������������������������������������������������352Çözümler �������������������������������������������������������������354

21. BÖLÜM: DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

Destek ve Hareket Sistemi ��������������������������������������355A� Bir Hücrelilerde Destek ve Hareket ����������������355B� Omurgasızlarda Destek ve Hareket ���������������355C� Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket ����356D� İnsanda İskelet Sistemi ����������������������������������356E� Kas Sistemi �����������������������������������������������������360F� Çizgili Kasların Çalışma Mekanizması�������������361G� Kasılmanın Kimyası ����������������������������������������363H� Kas ve İskelet İlişkisi ���������������������������������������365Çözümlü Test �������������������������������������������������������367Çözümler �������������������������������������������������������������368

22. BÖLÜM: SİNDİRİM SİSTEMİ

Sindirim Sistemi ������������������������������������������������������369A� Sindirim Basamakları �������������������������������������369B� Sindirim Çeşitleri �������������������������������������������369C� Canlılarda Sindirim �����������������������������������������369D� İnsanda Sindirim Sistemi ��������������������������������371E� Besinlerin Kimyasal Sindirimi ��������������������������377F� Besinlerin Emilimi ��������������������������������������������377Çözümlü Test �������������������������������������������������������380Çözümler �������������������������������������������������������������382

Page 8: ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket 356 D ... HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

viii

23. BÖLÜM: HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

SİSTEMİHayvanlarda Dolaşım ve Bağışıklık Sistemi����������383

A� Omurgalılarda Dolaşım Sistemi ���������������������384B� Hayvanlarda Isı Düzenlenmesi ����������������������385C� İnsanda Dolaşım Sistemi �������������������������������386D� Kan Damarlarının Yapısı ve Özellikleri ����������388E� Kan ile Hücreler Arasında Madde Alışverişi (STARLİNG Hipotezi) ������������������������������������������390

Dolaşım Sistemi Hastalıkları ��������������������������391F� Lenf Dolaşımı���������������������������������������������������392G� İnsanda Bağışıklık Sistemi������������������������������393Çözümlü Test �������������������������������������������������������398Çözümler �������������������������������������������������������������399

24. BÖLÜM: SOLUNUM SİSTEMİ

Solunum Sistemi �����������������������������������������������������400A� Hayvanlarda Solunum Sistemi �����������������������400B� İnsanda Solunum Sistemi ������������������������������403C� Soluk Alıp Verme Mekanizması ���������������������404D� Solunum Gazlarının Taşınması ����������������������405Çözümlü Test �������������������������������������������������������407Çözümler �������������������������������������������������������������408

25. BÖLÜM: BOŞALTIM SİSTEMİ

Boşaltım Sistemi������������������������������������������������������409A� Tek Hücrelilerde Boşaltım ������������������������������410B� Omurgasız Hayvanlarda Boşaltım �����������������410C� Omurgalı Hayvanlarda Boşaltım ��������������������412D� İnsanda Boşaltım Sistemi ������������������������������412E� İdrar Oluşumu ������������������������������������������������415F� Ozmoregülasyon ���������������������������������������������418Çözümlü Test �������������������������������������������������������421Çözümler �������������������������������������������������������������422

26. BÖLÜM: HAYVANSAL DOKULAR

Hayvansal Dokular ��������������������������������������������������423A� Epitel Doku �����������������������������������������������������423B� Bağ ve Destek Doku ��������������������������������������425C� Kas Doku �������������������������������������������������������430D� Sinir Doku ������������������������������������������������������432Çözümlü Test �������������������������������������������������������433Çözümler �������������������������������������������������������������434

KAYNAKÇA ��������������������������������������������������������������435

27. BÖLÜM: ALAN EĞİTİMİ

Biyoloji Dersi Öğretim Programı ����������������������������438Sınıf Düzeylerine Göre Ünite, Konu, Kazanım ve Açıklamaları�����������������������������������������443Öğretim Programının Ögeleri ���������������������������������455

Kazanımlar ���������������������������������������������������������455İçerik (Ne Öğretelim?) ����������������������������������������459Öğretme Öğrenme Durumları (Nasıl Öğretelim?) ����������������������������������������������461Bugünkü Öğrenme Anlayışımızda Önemli Yere Sahip Bilim Adamlarının Teorileri ���������������465Yapılandırmacı Teoriye Dayalı Öğretim Modelleri �����������������������������������������������471Öğretim Strateji, Yöntem ve Teknikleri ���������������474

1. Öğretim Stratejileri �������������������������������������4742. Öğretim Yöntemleri ������������������������������������474Kimyasal Maddelerin Sınıfını Gösteren Semboller ���������������������������������������504Kavram Öğretimi ��������������������������������������������515Kavram Yanılgısı ��������������������������������������������516Tahmin-Gözlem-Açıklama (TGA) �������������������521Tablo ve Grafik Araçları ���������������������������������522Kavram Ağları ������������������������������������������������522Zihin Haritaları �����������������������������������������������522Kavram Haritaları �������������������������������������������523Kavramsal Değişim Metinleri �������������������������526Ölçme - Değerlendirme ����������������������������������527Portfolyoya Dayalı Değerlendirme (Ürün Seçki Dosyası) �������������������������������������530Öğrenciye Dayalı Değerlendirme �������������������530Tanılayıcı Dallanmış Ağaç ������������������������������531Yapılandırılmış Grid ���������������������������������������532Kelime İlişkilendirme Testleri (KİT) �����������������533Performansa Dayalı Değerlendirme ���������������534Çağdaş Ölçme Araçlarında Kullanılan Puanlama Araçları: (Rubrikler) ����������������������535Kontrol Listeleri ����������������������������������������������537Dereceleme Ölçekleri ������������������������������������538

Çözümlü Test �������������������������������������������������������539Çözümler �������������������������������������������������������������542

KAYNAKÇA ��������������������������������������������������������������543

Page 9: ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket 356 D ... HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

ALAN BİLGİSİ

Page 10: ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket 356 D ... HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK
Page 11: ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket 356 D ... HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

3

BİLİMSEL ÇALIŞMA VE CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ1.BÖLÜM

BİLİMSEL ÇALIŞMA YÖNTEMLERİBilimsel çalışma yöntemleri, belli bir sistematiğe bağlı olarak gerçekleştirilir.

Bilim adamlarının bilimsel etkinliklerinde, gerçekçi ge-nellemelere gidebilmek için yaptıkları çalışmalar bilimsel yöntem olarak adlandırılır.

Problemin Tespiti

Gerçeklerin Toplanması

Hipotezin Kurulması

Tahminlerde Bulunma

Kontrollü Deney ve Gözlemler

Sonuçlar

Sonuçlarhipotezi doğru-luyor mu?

Teori

Kanun

Hayır

Hipotezinyenilenmesi

Evet

Şekil: Bilimsel Çalışma Yapılırken İzlenen Metot

1. Problemin Tespiti ve Gerçeklerin Toplanması

Bilimsel bir çalışmaya bazen gözlemler sonucu ortaya çı-kan problemlerle başlanırken bazen de bilinen bir prob-lemle ilgili gözlemler yapılarak başlanır.

Bu gözlemler sırasında, problemle ilgili veriler (gerçekler) toplanır.

2. Hipotezin Kurulması

Hipotez, probleme sunulmuş geçici çözüm yoludur. Hipo-tezlerin, geçerliliğini koruyabilmesi için deneylerle doğru-luklarının ispatlanması gerekir.

• Hipotezin Özellikleri:

* Eldeki verilere uygun olmalı

* Probleme çözüm önermiş olmalı

* Yeni tahminlere yol açabilmeli

* Deney ve gözlemlere açık olmalı

3. Tahmin Kurma

Tahmin, hipotezden çıkarılabilecek mantıklı sonuçlardır. Tahminler hipotezleri test ederler. Belli bir kalıbı vardır.

"Eğer..........ise........... dır." şeklindeki kalıplarda noktalı yerlere hipotez getirilir.

4. Kontrollü Deney ve Gözlemler

Yapılan bir deneyde, tüm öğeler sabit tutulup, yalnız biri-nin değiştirilmesiyle, değiştirilen öğenin, o canlı üzerine yaptığı etkiyi bulmak için yapılan deneydir.

Şekil: Kontrollü deneyYukarıdaki düzenekte aynı türe ait eşit boydaki üç bitki, içinde aynı topraktan 100'er gram bulunan saksılar içerisi-ne konulmuştur. Yalnız sıcaklık faktörü değiştirilerek sıcak-lığın, bitki büyümesi üzerine etkileri denenmek istenmiştir.

Bir problemle ilgili beş duyuya dayanan incelemeler göz-lem adını alır. İki türlü yapılabilir.

a. Nitel Gözlem: Ölçüm aletleri ve belli parametreleri kullanmaksızın, sadece araştırmacının beş duyusuna dayanan gözlemlerdir. Örneğin; "Bu bataklıkta çok sayı-da sivrisinek var." gibi.

b. Nicel Gözlem: Ölçü aletleri ve standart birimler kulla-nılarak veri toplanmasına dayanan gözlemlerdir. Örne-ğin; hava sıcaklığı 18 °C gibi.

5. Teori

Kökleşmiş hipotezlere teori denir. Teoriler deneylerle is-patlanır, ancak aksi ispatlandığı takdirde değiştirilebilir. Örneğin; Dalton'un atom teorisi günümüzde geçerliliğini kaybetmiştir.

6. Kanun, Yasa, Gerçek

Doğruluğu tüm bilimlerce kabul edilen gerçek ya da teo-rilerdir. Örneğin; Yer çekimi kanunu.

100 g toprak18 °C

Aynı tür

100 g toprak20 °C

Aynı tür

100 g toprak22 °C

Aynı tür

Işık Işık Işık

Page 12: ÖABT BİYOLOJİ - Pegem.Net · BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ ... C Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket 356 D ... HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

4

BİLİMSEL ÇALIŞMA VE CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ1.BÖLÜM

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

En ilkel canlılar olan bakteri ve archaelerden omurgalı-lara kadar canlıların tamamında görülen ortak özellikler vardır. Bu özellikler canlılığın varlığı ve canlı hayatının devamlılığı için gereklidir.

1. Hücresel Yapı

Canlılar yapısal ve işlevsel bakımdan en temel birim olan hücrelerden oluşmuştur. Bazı canlılar tek hücrelidir. Ör-neğin, bakteri, amip ve paramesyum gibi. Bazı canlılar ise çok hücrelidir. Örneğin, bitki, mantar ve hayvan gibi. Canlılar hücresel yapıya göre prokaryot ve ökaryot ol-mak üzere ikiye ayrılır.

• Prokaryot hücre: Zarla çevrili çekirdek ve organel-leri olmayan hücrelerdir. Organel olarak yalnızca ribozom organelini bulundurur. Bakteri ve archae âleminde bulunan canlılar prokaryottur.

• Ökaryot hücre: Yönetici molekül olan DNA çekir-dek içerisinde bulunur. Zarla çevrili organelleri vardır. Hücre organizasyonu bu organeller arasında koordi-neli olarak yapılır. Protista, mantar, bitki ve hayvanlar âleminde yer alan canlılar ökaryot hücre yapısındadır.

Bütün hücrelerde hücre zarı, sitoplazma, DNA, RNA, ri-bozom ve enzim bulunur.

2. Beslenme

Bütün canlılar yaşamlarını sürdürebilmek ve metabolik aktivitelerini devam ettirebilmek için beslenmeye ihtiyaç duyarlar. Beslenme canlıların enerji eldesi ve kütlesel ar-tışı için mutlaka gereklidir. Bütün canlılar su ve mineral madde gibi inorganik besinleri mutlaka dışarıdan hazır olarak alır.

• Ototrof beslenme: Bu canlılar inorganik maddeleri kullanarak kendi besinlerini kendi üreten canlılardır. Bu canlılara üretici ya da ototrof canlı denir. Örneğin fotosentetikler ışığı kullanırken kemosentetikler ok-sitlenme enerjisini kullanırlar. Bazı bakteriler, algler, fitoplanktonlar ve bitkiler ototrof beslenir.

• Heterotrof beslenme: Bu canlılar kendi besinlerini üretemedikleri için besinlerini dış ortamdan hazır ala-rak beslenirler. Bu canlılara tüketici ya da heterotrof canlı denir. Heterotrof canlılar diğer canlıları besin olarak kullanır. Örneğin; mantarlar, hayvanlar bazı protistler, heterotrof beslenirler.

3. Solunum ve ATP Üretimi

Bütün canlılar aldıkları besinleri hücresel solunumla yıka-rak metabolik ATP üretirler. Solunum bir canlıda kesinti-siz devam etmelidir. Tüm canlıların kullandığı ortak enerji ATP'dir. ATP üretimi ve tüketimi canlılık göstergesidir. Her canlı hücre kendi ATP'sini kendisi üretmek zorundadır.

Solunum üç şekilde meydana gelir:

I. Aerobik solunum: Oksijen ETS'de en son indirge-yici olarak görev yapar. Glikoliz, kreps ve ETS tepki-melerinden meydana gelir. Prokaryotlarda sitoplaz-ma ve mezozomda, ökaryotlarda ise sitoplazma ve mitokondride meydana gelir.

II. Anaerobik Solunum: Oksijenden başka moleküller (azot, kükürt gibi) ETS'de en son indirgenen mo-leküldür. Tepkimeleri aerobik solunuma benzerlik gösterir.

III. Fermantasyon: Oksijen ya da bir başka elektron taşıma zinciri kullanmaksızın, kimyasal enerji elde etme yoluna fermantasyon denir. Fermantasyon sırasında glikoliz basamağı ortak gerçekleşir. Fer-mantasyon glikolizi ve elektronların NADH'den pirü-vata ya da pirüvat türevlerine aktarılması ile yeniden NAD+ üreten tepkimeleri kapsar. Son ürün olarak etil alkol, laktik asit, bütirik asit gibi organik mole-küller oluşur.

4. Metabolizma

Hücrede meydana gelen anabolik (yapım) ve katabolik (yıkım) tepkimelerinin tamamına metabolizma denir.

• Anabolizma (özümleme = asimilasyon): Basit moleküllerin birleştirilerek karmaşık moleküller sen-tezlenmesidir. Bu olayda ATP harcanır. Reaksiyon endergoniktir. Fotosentez, protein sentezi ve yağ sentezi anabolik olaylardır.

• Katabolizma (yadımlama = disimilasyon): Komp-leks moleküllerin daha basit moleküllere parçalanma-sıdır. Sindirim, solunum, proteinlerin hidrolizi, katabo-lik olaylardır.

5. Organizasyon

Her canlı belirli bir organizasyona sahiptir. Tek hücreli canlılarda organizasyon hücrenin farklı kısımlarında fark-lı görevleri üstlenmesiyle olur. Çok hücreli canlılarda be-lirli bir görev için özelleşmiş dokular ve organlar bulunur.

Atom → Molekül → Organel → Hücre → Doku → Organ → Sistem → Organizma