Abordatge de l’espondilitis anquilosant mitjançant la Fisioteràpia i l’activitat física
-
Upload
albert-bigorda -
Category
Health & Medicine
-
view
38 -
download
0
Transcript of Abordatge de l’espondilitis anquilosant mitjançant la Fisioteràpia i l’activitat física
Albert Bigordà SaguéFisioterapeuta
Abordatge de . l’espondilitis anquilosant
mitjançant la Fisioteràpia
i l’activitat física .
La espondilitis anquilosante (EA)
es una enfermedad reumática
de etiología desconocida
caracterizada por la inflamación
de las articulaciones de la columna y la
pelvis
que puede evolucionar hacia la anquilosis
total,
pudiendo afectar también a arts. periféricas
y desarrollar manifestaciones
extraarticulares
Espondilitis anquilosanteEspondilitis anquilosante
Prevalencia:
0,2% - 1,8% población
Incidencia:
1,5 - 7,2 casos x 100.000hab/año
Género:
1 mujer : 3 hombres
– Akkoc N, Khan MA. Epidemiology of Ankylosing Spondylitis and Related Spondyloarthropathies. In: Weisman M, Heijde D., Reveille J., editors. Ankylosing Spondylitis and the Spondyloarthropathies. Philadelphia: Mosby; 2006. p. 117-31.
– Muñoz-Fernández S, de Miguel E, Cobo-Ibáñez T, Carmona L, Steiner M, Descalzo MA, Ferreira A, Balsa A, Martín-Mola E; ESPIDEP Study Group. Early spondyloarthritis: results from the pilot registry ESPIDEP. Clin Exp Rheumatol. 2010;28(4):498-503.
– Collantes E, Zarco P, Muñoz E, Juanola X, Mulero J, Fernández-Sueiro JL, et al. Disease pattern of spondyloarthropathies in Spain: description of the first national registry (REGISPONSER)—extended report. Rheumatology 2007;46(8):1309-315
EpidemiologíaEpidemiología
500.000 pac.
500.000 pac.
salud SF-36
20.328 € paciente/año
x3 incapacidad laboral
26% incapacidad laboral
permanente– Dagfinrud H, Mengshoel AM, Hagen KB, Loge JH, Kvien TK. Health status of patients with ankylosing spondylitis: a comparison with the general population. Ann Rheum Dis. 2004;63:1605-610.
– Kobelt G, Sobocki P, Mulero J, Gratacos J, Pocovi A, Collantes-Estevez E. The burden of ankylosing spondylitis in Spain. Value Health. 2008;11:408-15.
– Boonen A, Chorus A, Miedema H, Van der Heijde D, Landewé R, Schouten H, et al. Withdrawal from labour force due to work disability in patients with ankylosing spondylitis. Ann Rheum Dis. 2001;60(11):1033-039.
– Ariza-Ariza R, Hernández-Cruz B, Collantes E, Batlle E, Fernández-Sueiro JL, Gratacós J, Juanola X, Linares LF, Mulero J, Zarco P. Work disability in patients with ankylosing spondylitis. J Rheumatol. 2009 Nov;36(11):2512-6.
RepercusiónRepercusión
Dolor lumbar inflamatorio
D0lor insidioso, profundo, difícil de localizar, …
Inicio insidioso y anterior a los 40 años
Duración mayor de 3 meses
Presencia nocturna (con mejoría tras levantarse)
Mejoría con el ejercicio (no con el reposo)
Mejoría con los AINES
Rigidez
Matutina, al levantarse de la cama o tras periodos de inactividad
Mejora con el ejercicio
Fatiga
Trastornos del sueño
Síntomas por artritis periférica y manifestaciones extraart. (uveítis, …)
– Ward MM. Health-related quality of life in ankylosing spondylitis: a survey of 175 patients. Arthritis Care Res. 1999;12:247–255.
– Grupo Espoguía. Guía de práctica clínica sobre el manejo de los pacientes con espondiloartritis. [internet]. Madrid: Sociedad Española de Reumatología; 2009 [citado 23 Mar 2014]. Disponible en: http://www.ser.es/practicaClinica/espoguia/
Clínica Clínica
Trastornos musculoesqueléticos:
> Entesitis y sinovitis
> Anquilosis
> Art. periféricas (caderas, rodillas, tobillos, …)
> Osteoporosis
– Pang SW, Davis Jr. JC. Chapter 12 - Clinical Aspects of Ankylosing Spondylitis. . In: Weisman M, Heijde D., Reveille J., editors. Ankylosing Spondylitis and the Spondyloarthropathies. Philadelphia: Mosby; 2006. p. 145-153.
– Khan MA. Clinical features of ankylosing spondylitis. In: Hochberg M, Silman A, Smolen JS, eds. Rheumatology. 3rd ed. St. Louis, Mosby; 2003;2:1161–81.
Fondo de Imagen de la SER
Trastornos musc.-esqueléticosTrastornos musc.-esqueléticos
– Pang SW, Davis Jr. JC. Chapter 12 - Clinical Aspects of Ankylosing Spondylitis. . In: Weisman M, Heijde D., Reveille J., editors. Ankylosing Spondylitis and the Spondyloarthropathies. Philadelphia: Mosby; 2006. p. 145-153.
– Khan MA. Clinical features of ankylosing spondylitis. In: Hochberg M, Silman A, Smolen JS, eds. Rheumatology. 3rd ed. St. Louis, Mosby; 2003;2:1161–81.
– Ramos Solchaga M. Efectos del ejercicio físico sobre la espondilitis anquilosante. Rehabilitación (Madr) 2003;37(6):382-90.
Fondo de Imagen de la SER, la Assessment of SpondyloArthritis international Society Sanmartí R. Monografías SER. Espondiloartritis (2005)
Trastornos musculoesqueléticos:
> Entesitis y sinovitis
> Anquilosis
> Art. periféricas (caderas, rodillas, …)
> Osteoporosis
Repercusión en la biomecánica:
Verticalización del sacro
Aplanamiento lumbar
Hipercifosis dorsal y hiperlordosis cervical
(Flexum de caderas y rodillas)
Trastornos musc.-esqueléticosTrastornos musc.-esqueléticos
Generales
Oftalmológicas
Cardiovasculares
Pulmonares
Neurológicas
Renales
Genitourinarios
Gastrointestinales
– Pang SW, Davis Jr. JC. Chapter 12 - Clinical Aspects of Ankylosing Spondylitis. . In: Weisman M, Heijde D., Reveille J., editors. Ankylosing Spondylitis and the Spondyloarthropathies. Philadelphia: Mosby; 2006. p. 145-53.
Otras manifestacionesOtras manifestaciones
– Ward MM. Predictors of the progression of functional disability in patients with ankylosing spondylitis. J Rheumatol 2002;29(7):1420-425.
– Sidiropoulos PI, Hatemi G, Song I-, Avouac J, Collantes E, Hamuryudan V, et al. Evidence-based recommendations for the management of ankylosing spondylitis: systematic literature search of the 3E Initiative in Rheumatology involving a broad panel of experts and practising rheumatologists. Rheumatology 2008;47(3):355-361
PronósticoPronóstico
Enf. crónica progresiva pero muy variable
Peor pronóstico:Sexo masculino y edad mayor
Edad temprana de inicio
Cambios rx iniciales y actividad alta de la enf.
Artritis periférica (cadera, …)
Mejor pronóstico:Apoyo social
Ejercicios regulares de espalda
Se recomienda derivar al reumatólogo a aquellos pacientes menores de 45 años con:
- Lumbalgia inflamatoria
- Artritis asimétrica preferentemente ext. inf., entesitis, dactilitis
- Raquialgia o artralgias, más 1 ítems:• psoriasis• enfermedad inflamatoria intestinal • uveítis anterior• historia familiar de EsA• sacroileitis radiográfica• HLA-B27+
Grupo Espoguía. Guía de práctica clínica sobre el manejo de los pacientes con espondiloartritis. [internet]. Madrid: Sociedad Española de Reumatología; 2009 [citado 23 Mar 2014]. Disponible en: http://www.ser.es/practicaClinica/espoguia/
Sospecha de EsA > Derivación ReumaSospecha de EsA > Derivación Reuma
Espondilitis anquilosante: Criterios de Nueva York Modificados
Espondiloartropatía axial: Criterios clasificación grupo ASAS
Rudwaleit M, Khan MA, Sieper J. The challenge of diagnosis and classification in early ankylosing spondylitis: Do we need new criteria? Arthritis & Rheumatism 2005;52(4):1000-8.
DiagnósticoDiagnóstico
Espondilitis anquilosante: Criterios de Nueva York Modificados
Van der Linden S, Valkenburg HA, Cats A. Evaluation of diagnostic criteria for ankylosing spondylitis. A proposal for modification of the New York criteria.Arthritis Rheum. 1984;27:361–8.
DiagnósticoDiagnóstico
Espondiloartritis axial: Criterios clasificación grupo ASAS
Sieper J, van der Heijde D, Landewé R, Brandt J, Burgos-Vagas R, Collantes-Estevez E, et al. New criteria for inflammatory back pain in patients with chronic back pain: a real patient exercise by experts from the Assessment of SpondyloArthritis international Society (ASAS). Annals of the Rheumatic Diseases 2009;68(6):784-88.
DiagnósticoDiagnóstico
† Lumbalgia inflamatoria en pacientes con dolor lumbar crónico (>3 meses) si se cumplen al menos 4 de 5: 1) edad de inicio < 40 años; 2) inicio insidioso; 3) mejoría con el ejercicio; 4) no mejoría con el reposo; 5) dolor nocturno (con mejoría tras levantarse).
Rudwaleit M, van der Heijde D, Khan MA, Braun J, Sieper J. How to diagnose axial spondyloarthritis early. Ann Rheum Dis. 2004;63(5):535-43
DiagnósticoDiagnóstico
Sieper J, Rudwaleit M, Baraliakos X, Brandt J, Braun J, Burgos-Vargas R, et al. The Assessment of SpondyloArthritis international Society (ASAS) handbook: a guide to assess spondyloarthritis. Annals of the Rheumatic Diseases 2009;68(Suppl 2):ii1-44.
Valoración de … con ….
Función física BASFI
Dolor ENV / EVA columna vertebral nocturno en la última semana, producido por la EA, ENV / EVA columna vertebral en la última semana, producido por la EA
Movilidad de la columna
Expansión torácicaÍndice de Schober modificadoDistancia occipucio-paredRotación cervicalFlexión lateral de la columna o BASMI
Valoración global del paciente ENV / EVA en la última semana
Rigidez matutina Duración de la rigidez matinal en la columna vertebral la última semana
Fatiga ENV / EVA la última semana
Articulaciones periféricas y entesis
Número de articulaciones inflamadas (índice de 44 articulaciones) y evaluación de las entesis dolorosas
Reactantes de fase aguda Velocidad de sedimentación globular
Imagen (Rx de columna y caderas)
Rx lumbar anteroposterior y lateralRx cervical lateralRx anteroposterior de pelvis (de articulación sacroilíaca y caderas)
EvaluaciónEvaluación
– Sieper J, Rudwaleit M, Baraliakos X, Brandt J, Braun J, Burgos-Vargas R, et al. The Assessment of SpondyloArthritis international Society (ASAS) handbook: a guide to assess spondyloarthritis. Annals of the Rheumatic Diseases 2009;68(Suppl 2):ii1-ii44.
– Cardiel MH, Londoño JD, Gutiérrez E, Pacheco-Tena C, Vázquez-Mellado J, Burgos-Vargas R. Translation, cross-cultural adaptation, and validation of the Bath Ankylosing Spondylitis Functional Index (BASFI), the Bath Ankylosing Spondylitis Disease Activity Index (BASDAI) and the Dougados Functional Index (DFI) in a Spanish speaking population with spondyloarthropathies. Clin Exp Rheumatol. 2003 Jul-Aug;21(4):451-8.
EvaluaciónEvaluación
FUNCIÓN FÍSICA
BASFI (Bath Ankylosing Spondylitis Functional Index )
– Sieper J, Rudwaleit M, Baraliakos X, Brandt J, Braun J, Burgos-Vargas R, et al. The Assessment of SpondyloArthritis international Society (ASAS) handbook: a guide to assess
spondyloarthritis. Annals of the Rheumatic Diseases 2009;68(Suppl 2):ii1-ii44.
EvaluaciónEvaluación
DOLOR
ENV / EVA (columna vert. nocturno, última semana,
debido a EA)
ENV / EVA (columna vert. , última semana, debido a
EA)
– Sieper J, Rudwaleit M, Baraliakos X, Brandt J, Braun J, Burgos-Vargas R, et al. The Assessment of SpondyloArthritis international Society (ASAS) handbook: a guide to assess
spondyloarthritis. Annals of the Rheumatic Diseases 2009;68(Suppl 2):ii1-ii44.
MOVILIDAD DE LA COLUMNA
Expansión torácicaÍndice de Schober modificadoDistancia occipucio-paredRotación cervicalFlexión lateral de la columna o BASMI
EvaluaciónEvaluación
– Sieper J, Rudwaleit M, Baraliakos X, Brandt J, Braun J, Burgos-Vargas R, et al. The Assessment of SpondyloArthritis international Society (ASAS) handbook: a guide to assess
spondyloarthritis. Annals of the Rheumatic Diseases 2009;68(Suppl 2):ii1-ii44.
EvaluaciónEvaluación
VALORACIÓN GLOBAL DEL PACIENTE
ENV / EVA (actividad global de la enfermedad, última
semana)
– Sieper J, Rudwaleit M, Baraliakos X, Brandt J, Braun J, Burgos-Vargas R, et al. The Assessment of SpondyloArthritis international Society (ASAS) handbook: a guide to assess spondyloarthritis. Annals of the Rheumatic Diseases 2009;68(Suppl 2):ii1-ii44.
– Navarro Sarabia F, Ariza-Ariza R, Hernández Cruz B. La versión española del BASDAI es fiable y se correlaciona con la actividad de la enfermedad en pacientes con espondilitis anquilosante. Rev Esp Reumatol. 2004;31:372-8.
EvaluaciónEvaluación
RIGIDEZ
Duración rigidez matinal (columna, última semana)
EvaluaciónEvaluación
FATIGA
ENV / EVA (última semana)
– Sieper J, Rudwaleit M, Baraliakos X, Brandt J, Braun J, Burgos-Vargas R, et al. The Assessment of SpondyloArthritis international Society (ASAS) handbook: a guide to assess spondyloarthritis. Annals of the Rheumatic Diseases 2009;68(Suppl 2):ii1-ii44.
– Navarro Sarabia F, Ariza-Ariza R, Hernández Cruz B. La versión española del BASDAI es fiable y se correlaciona con la actividad de la enfermedad en pacientes con espondilitis anquilosante. Rev Esp Reumatol. 2004;31:372-8.
EvaluaciónEvaluación
– Ariza-Ariza R, Hernandez-Cruz B, Navarro-Sarabia F. La versión española del BASDAI es fiable y se correlaciona con la actividad de la enfermedad en pacientes con espondilitis anquilosante. Rev Esp Reumatol. 2004;31:372-8.
– Ariza-Ariza R, Hernanzez-Cruz B, Lopez-Antequera G, Toyos FJ, Navarro-Sarabia F. Adaptación transcultural y validación de una versión en español de un instrumento específico para medir calidad de vida relacionada con la salud en pacientes con espondilitis anquilosante: el ASQoL. Reumatol Clin. 2006;2(2):64-9.
– Cardiel MH, Londoño JD, Gutiérrez E, Pacheco-Tena C, Vázquez-Mellado J, Burgos-Vargas R. Translation, cross-cultural adaptation, and validation of the Bath Ankylosing Spondylitis Functional Index (BASFI), the Bath Ankylosing Spondylitis Disease Activity Index (BASDAI) and the Dougados Functional Index (DFI) in a Spanish speaking population with spondyloarthropathies. Clin Exp Rheumatol. 2003;21(4):451-8.
farmacológico
+ no-farmacológico
ejercicio físico
educación
– Grupo Espoguía. Guía de práctica clínica sobre el manejo de los pacientes con espondiloartritis. [internet]. Madrid: Sociedad Española de Reumatología; 2009 [citado 23 Mar 2014]. Disponible en: http://www.ser.es/practicaClinica/espoguia/
– Braun J, van den Berg R, Baraliakos X, Boehm H, Burgos-Vargas R, Collantes-Estevez E, et al. 2010 update of the ASAS/EULAR recommendations for the management of ankylosing spondylitis. Ann Rheum Dis. 2011;70(6):896-904.
– Van den Berg R, Baraliakos X, Braun J, van der Heijde D. First update of the current evidence for the management of ankylosing spondylitis with non-pharmacological treatment and non-biologic drugs: a systematic literature review for the ASAS/EULAR management recommendations in ankylosing spondylitis. Rheumatology (Oxford). 2012;51(8):1388-96.
TratamientoTratamiento
Mecanismo de acciónMejora la funcionalidad, la evaluación global del paciente, el dolor y la movilidad espinal
Contraindicaciones o efectos adversosNo descritos
– Van den Berg R, Baraliakos X, Braun J, van der Heijde D. First update of the current evidence for the management of ankylosing spondylitis with non-pharmacological treatment and non-biologic drugs: a systematic literature review for the ASAS/EULAR management recommendations in ankylosing spondylitis. Rheumatology (Oxford). 2012;51(8):1388-96.
– Braun J, van den Berg R, Baraliakos X, Boehm H, Burgos-Vargas R, Collantes-Estevez E, et al. 2010 update of the ASAS/EULAR recommendations for the management of ankylosing spondylitis. Ann Rheum Dis. 2011;70(6):896-904.
– Dagfinrud H, Kvien TK, Hagen KB. Physiotherapy interventions for ankylosing spondylitis. Cochrane Database Syst Rev. 2008Jan 23;(1):CD002822. .
EjercicioEjercicio
ComposiciónEjercicio físicoEducación al paciente
ExcipientesElectroterapia, termoterapia, terapia manual, técnicas de ahorro energético, …
L
Características
Grupal supervisado Domiciliario Inactividad
Método cadenas musculares Ejercicios convencionales
+ Balneoterapia funcionalidad, dolor y eval. global
+ Ejercicio aeróbico capacidad funcional y aeróbica
– Dagfinrud H, Kvien TK, Hagen KB. Physiotherapy interventions for ankylosing spondylitis. Cochrane Database Syst Rev. 2008 Jan 23;(1):CD002822.
– Fernández-de-Las-Peñas C, Alonso-Blanco C, Alguacil-Diego IM, Miangolarra-Page JC. One-year follow-up of two exercise interventions for the management of patients with ankylosing spondylitis: a randomized controlled trial. Am J Phys Med Rehabil. 2006;85(7):559-67.
– Durmuş D, Alayli G, Uzun O, Tander B, Cantürk F, Bek Y, Erkan L. Effects of two exercise interventions on pulmonary functions in the patients with ankylosingspondylitis. Joint Bone Spine 2009; 76(2):150-5.
– Silva EM, Andrade SC, Vilar MJ. Evaluation of the effects of Global Postural Reeducation in patients with ankylosing spondylitis. Rheumatol Int. 2012;32(7):2155-63.
– Altan L, Bingöl U, Aslan M, Yurtkuran M. The effect of balneotherapy on patients with ankylosing spondylitis.Scand J Rheumatol. 2006;35(4):283-9.
– Yurtkuran M, Ay A, Karakoç Y. Improvement of the clinical outcome in Ankylosing spondylitis by balneotherapy. Joint Bone Spine. 2005;72(4):303-8
– Karapolat H, Eyigor S, Zoghi M, Akkoc Y, Kirazli Y, Keser G. Are swimming or aerobic exercise better than conventional exercise in ankylosing spondylitis patients? A randomized controlled study. Eur J Phys Rehabil Med. 2009;45(4):449-57.
L
Posología
Regularidad Cantidad
Deben tenerse en cuenta las motivaciones, deseos y expectativas del paciente
El caminar y los estiramientos, la más popular; ejercicio en piscina la mejor valorada
Principal obstáculo: La fatiga y la falta de tiempo
Costo-efectiva
Si
– Passalent LA, Soever LJ, O'Shea FD, Inman RD. Exercise in ankylosing spondylitis: discrepancies between recommendations and reality. J Rheumatol. 2010;37(4):835-41.
– Sundström B, Ekergård H, Sundelin G. Exercise habits among patients with ankylosing spondylitis. A questionnaire based survey in the County of Västerbotten, Sweden. Scand J Rheumatol. 2002;31(3):163-7. .
– Santos H, Brophy S, Calin A. Exercise in ankylosing spondylitis: how much is optimum? J Rheumatol. 1998;25(11):2156-60.– Gaujoux-Viala C, Fautrel B. Cost effectiveness of therapeutic interventions in ankylosing spondylitis: A critical and systematic review. Pharmacoeconomics.
2012;30(12):1145-56
Mecanismo de acciónProporciona la información necesario para gestionar mejor la enfermedad
Contenido
Todos aquellos aspectos relacionados con la enfermedad,
pero información práctica y positiva
Posología
Debe priorizarse en los pacientes jóvenes noveles
Se plantea el uso de folletos
– Grupo Espoguía. Guía de práctica clínica sobre el manejo de los pacientes con espondiloartritis. [internet]. Madrid: Sociedad Española de Reumatología; 2009 [citado 23 Mar 2014]. Disponible en: http://www.ser.es/practicaClinica/espoguia/
– Cooksey R, Brophy S, Husain MJ, Irvine E, Davies H, Siebert S. The information needs of people living with ankylosing spondylitis: a questionnaire survey. BMC Musculoskelet Disord. 2012;13:243
– Cunha-Miranda L, Costa L, Ribeiro JS. NEAR study: needs and expectations in rheumatoid Arthritis - do we know our patients needs? Acta Reumatol Port. 2010;35(3):314-23
EducaciónEducación
EducaciónEducaciónInformación general La espondilitis anquilosante es una enfermedad reumática inflamatoria que
puede llevar a la rigidez de la columna vertebral El curso de la enfermedad es muy variable y se dispone de opciones de
tratamiento eficaces No es una enfermedad maligna y permite realizar una vida casi normal en
la mayoría de casos
Principio básico Mantener una postura correcta en el trabajo, en el ocio y al dormir
Descanso Preferible boca arriba Evite el uso de almohadas altas y use un colchon firme Recomendable estirarse periódicamente boca abajo, o boca arriba con
piernas por fuera de la cama
Posición sentada Mantenga el hueco lumbar (cojín, silla con respaldo firme, evite sofás bajos
y blandos, …) Evite inclinarse hacia delante
Caminar Zapatos con suelas flexibles y que amortigüen Pasos suficientemente largos
Prevención de caídas Disponga de pasamanos, evite las alfombras sueltas, ilumine el camino al
baño, use calzado antideslizante, …
En el trabajo Evite ocupaciones relacionadas con flexiones intensas, torsiones,
estiramiento y vibraciones Cambie periódicamente su posición (sentado, de pie, caminando, …) y
intercale ejercicios de estiramiento En la manipulación de cargas, evite la flexión anterior con/sin torsión de la
columna (> uso de piernas) y acerque el peso al cuerpo
Conducción Use ayudas especiales: espejo adicionales o anchos, reposacabezas
adaptados a curvatura, … Lleve una tarjeta de información de emergencia individual Evite el decaimiento postural
Ejercicio y actividad física Realice los ejercicios específicos y de respiración Realice complementaria (no sustitutivamente) actividad física Procure deportes con postura erecta y estiramiento del tronco En brote, disminuya la intensidad (no suspenda) la actividad Evite deportes de contacto y alta energía
Dieta y estilo de vida Procure una ingesta suficiente de calcio y vit.D Vigile la interacción del alcohol con la medicación Evite el sobrepeso Evite el tabaco
Sexualidad No debe interferir de manera importante Adopte una actitud abierta y dialogante con su pareja
Embarazo y parto No representa un problema para el paciente Revise las precauciones farmacológicas
Feldtkeller E, Lind-Albrecht G, Rudwaleit M. Core set of recommendations for patients with ankylosing spondylitis concerning behaviour and environmental adaptations. Rheumatol Int. 2013;33(9):2343-9.
– Leaflets on favourable patient behaviour [internet]. Zurich: Ankylosing Spondylitis Internacional Federation (ASIF); 2013 [citado 23 Mar 2014]. Disponible en: http://www.asif.rheumanet.org/
– Back to action online exercise videos [internet]. London: Nacional Ankylosing Spondylitis Society; 2012 [citado 23 Mar 2014]. Disponible en: http://www.nass.co.uk/exercise/exercise-for-your-as/
– Self-help and daily living for ankylosing spondylitis [internet]. London: Arthritis Research UK; 2013 [citado 23 Mar 2014]. Disponible en: http://www.arthritisresearchuk.org/arthritis-information/conditions/ankylosing-spondylitis/self-help-and-daily-living.aspx
– Información pacientes: Ejercicios [intenet]. Madrid: Grupo para el estudio de la Espondiloartritis de la Sociedad Española de Reumatología; 2013 [citado 23 Mar 2014]. Disponible en: http://www.gresser.es/pacientes/Ejercicios.cshtml
– “Ankylosing Spondylitis Internacional Federation” (ASIF) www.asif.rheumanet.org
– “Nacional Ankylosing Spondylitis Society” (NASS) www.nass.co.uk/exercise/exercise-for-your-as
– “Arthritis Research UK” www.arthritisresearchuk.org/arthritis-information
– “Grupo para el estudio de la Espondiloartritis de la SER ” www.gresser.es
Programas disponibles on-lineProgramas disponibles on-line
70% Hacer ejercicio 38% Fisioterapia grupal 33% Programa de fisioterapia en centro- 30% Recibió educación (gestión)
34% Hace ejercicio físico con regularidad 7% Recibió atención de un fisioterap. (2 años)
– Feldtkeller E, Hammel L, Brenneis C, Song IH, Rudwaleit M. Advice for patients diagnosed with ankylosing spondylitis: results of a representative patient survey in Germany. Z Rheumatol. 2011;70(5):431-7.
– Collantes E, Zarco P, Muñoz E, Juanola X, Mulero J, Fernández-Sueiro JL, et al. Disease pattern of spondyloarthropathies in Spain: description of the first national registry (REGISPONSER)—extended report. Rheumatology 2007;46(8):1309-15.
– Jovani V, Loza E, García de Yébenes MJ, Descalzo MÁ, Barrio JM, Carmona L, et al. Variabilidad en el consumo de recursos en pacientes con espondiloartritis en España. Datos descriptivos preliminares del estudio emAR II. Reumatol Clin. 2012;8(3):114-9.
–
RecomendaciónRecomendación
L
Abordatge de l’espondilitis
anquilosant
mitjançant la Fisioteràpia i
l’activitat física Albert Bigorda Sagué
Moltes gràcies !!Moltes gràcies !!