ณรงค์ฤทธิ์ สุมาลี Narongrit...

วารสารวชาการแพรวากาฬสนธ มหาวทยาลยราชภฏกาฬสนธ

ปท 2 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 255826

ขอสงเกตเชงแนวคดวาดวยพลวตความเปนทองถนอสานในบรบทของสงคมสมยใหม : มองผานปฏบตการทางสงคมและโครงสรางสงคมของความเชอผปตาและผคมครอง1 Theoretical Consideration on Dynamic of Northeast Local Communities in Modern Context : Viewing Through Social Practice and Structure of Beliefs of Ancestral and Guardian Spirits

ณรงคฤทธ สมาล2

Narongrit Sumalee2

บทคดยอ

บทความวชาการนมวตถประสงคเพอน�าเสนอ 1) ขอถกเถยงและขอสงเกต เชงแนวคดเกยวกบการปฏสมพนธระหวางการปฏบตการทางสงคมและโครงสราง สงคมของความเชอผปตา และผคมครองอนๆ ของชมชนทองถนเทศบาลมหาสารคามและใกลเคยง 2) อธบายพลวตของทองถนอสานในบรบทของสงคมสมยใหม ผลการศกษาพบวา 1) การปฏสมพนธระหวางมนษยในฐานะผกระท�าทางสงคมและ โครงสรางสงคมของความเชอผปตาและผคมครองอนๆ ของชมชนทองถนเทศบาล มหาสารคาม และใกลเคยงมลกษณะแบบวภาษวธโดยด�าเนนการผานปฏบตการรปแบบ ตางๆ ตามสภาพบรบททเปลยนไปไดดวย 2) ความเชอผปตาสามารถยดโยงผคนเขามาปฏสมพนธกน โดยมการจดระเบยบโครงสรางสงคมผานการสรางเครอขายและล�าดบขนทงทเปนสงคมจนตนาการ (เครอขายผ) และสงคมประสบการณ (เครอขายคน) จนกลายเปนทองถนเดยวกน ทวาระเบยบสงคมดงกลาวนไดไมไดหยดนง หากมพลวตเคลอนไหวไปตามบรบทสงคมในแตละชวงเวลา ซงขอสงเกตส�าคญของบทความนคอ

1 ปรบปรงจากการน�าเสนอในการประชมสมมนาเครอขายนสตนกศกษาบณฑตศกษา สาขาสงคมวทยาและมานษยวทยาแหงประเทศไทย ครงท 3 วนท 3-4 พฤศจกายน 2549 ณ มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทาพระจนทร2 นกวชาการ สงกดโครงการจดตงพพธภณฑ มหาวทยาลยมหาสารคาม และนสตปรญญาเอก คณะวฒนธรรมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม2 Officer, Museum of Maha Sarakham University, Ph.D. Candidate, Faculty of Cultural Science Maha Sarakham University.


ปท 2 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 27

ศกยภาพในการด�ารงอย และความเขมแขงของโครงสรางสงคมของประชาคมผ

ในปจจบนนยงสามารถสะทอนบรบทของการดนรน ตอส ตอรอง ตอบโตของชมชน

ทองถนอสานทมตอรฐและทนนยมอกดวย โดยแรงขบเคลอนส�าคญนมาจากอารมณ

ความรสกรวมหมในการเผชญหนากบวกฤตความทนสมยและวกฤตอตลกษณนนเอง

ค�าส�าคญ : ผคมครอง, โครงสรางสงคม, ปฏบตการทางสงคม, ชมชนทองถนอสาน,

สงคมสมยใหม

Abstract

The objectives of this article are 1) to raise a theorical argument on interaction of agency and social practice of beliefs on ancestral and guardian spirits of Maha Salakham local communities and vimicity. 2) To explain dynamics of northeast local communities placed in modern context. The results taken from this study ware 1) there was dialectic interaction of agency and social practice of beliefs on ancestral and guardian spirits through various forms of social practices according to changing context. 2) Belief could be an important medium in joining relationship and solidarity of local communities through constructing networks and hierarchy as localization. However, social structures and orders of networks of spirits and people who believed in these belifes were also dynamic according to changing of social context through times. A noticed focus of this article was potential existence of social structure of networks of spirits and people involved could also imply social context of northeast local communities’ contestation against intervene of state and capitalist forces. Besides, it can be said that this contestation was motivated by collective emotion of people who have encountered crisis of identity and modernity as a whole.

Keywords : Guardian Spirit, Social Structure, Social Practice, Northeast

Local Community, Modern Society



บทน�า : ความส�าคญของการศกษาและทบทวนแนวคดทเกยวของ

ประเดนการศกษาเกยวกบโครงสรางสงคม (Structure) กบผกระท�าทางสงคม

(Agency) เปนปญหาถกเถยงทางญาณวทยาและภววทยาของสงคมศาสตรมายาวนาน

(Ritzer, 2000; 521-552) ทงนแมจะมแนวคดและแนวทางการศกษาโครงสรางสงคม

แตกตางกนไปตามกระบวนทศนของส�านกคด แตประเดนรวมอยางหนงททกส�านก

ในยคสมยใหมนยม (Modernism) ถกวพากษวจารณอยเสมอ คอ การตดอยใน

ทางสองแพรง (Dilemma) อนเปนกบดกของคตรงขาม (Dichotomy) ทางวชาการ ระหวาง

โครงสรางกบมนษยในฐานะผปฏบตการทางสงคม (Social Actors) โดยอาจมงเนนให

ความส�าคญแตละสวนแตกตางกนไปท�าใหละเลยทจะวเคราะหพลวต และปฏสมพนธ

ทซบซอนทเกดขน ซงขอสรปทไดจากการศกษาทผานมาอธบายวาระเบยบสงคมเกดขน

จากการปฏสมพนธทางสงคม (Social Interaction) ของมนษย ท�าใหความสมพนธทาง

สงคม (Social Relation) กอรปขนมาอยางเปนแบบแผนสม�าเสมอ สามารถคาดการณ

ได ซงระเบยบสงคมจะแสดงลกษณะเฉพาะหลายประการแตไมไดเปนคณสมบตของ

ปจเจกบคคลใดทประกอบสรางมนขนมา ทงยงด�ารงอยภายนอกปจเจกบคคลและมพลง

บงคบควบคมปจเจกบคคลใหเปนอสระจากเจตนารมณของตนดวย (โคเซอร, 2547 :

263 และสญญา สญญาววฒน, 2543 : 135) โดยแสดงออกมาในรปแบบของบรรทดฐาน

ทางสงคม (Social Norms) อนเปนขอตกลงรวมกนของสมาชกองคกร เพอใชก�าหนด

แบบแผนพฤตกรรมของสมาชกสงคม ทงยงมการตคาทางศลธรรมและการใหคณคาเขา

มารวมดวย (Olsen, 1968 : 59)

อนง โดยทวไปนนการศกษาระเบยบสงคมจะตองแยกเอาลกษณะเฉพาะออกมาแลว

บรรยายในรปแบบเชงโครงสรางเพอวเคราะหชวตทางสงคม (Olsen, 1968 : 31, 46)

ดงนน ระเบยบสงคม (Social Order) จงเปนไวพจน (Synonym) ของโครงสรางสงคม

(Social Structure) เพราะระเบยบสงคมเปนกระบวนการพลวต ขณะทโครงสรางสงคม

เปนรปแบบสถตย ดวยเหตนหากจะท�าการศกษาระเบยบสงคมจงจ�าเปน “แชแขง”

(Freezing) กระบวนการพลวตดงกลาว แลวท�าการศกษาองคประกอบ ลกษณะ

ความสมพนธและโครงสรางทเปนกลไกท�างานของระเบยบทางสงคมนน เพอท�าความเขาใจ

และสรางมโนทศนในภาพรวมของการศกษาวเคราะหองคกรทางสงคม (Social

Organization)



อยางไรกตาม ในการศกษาผเขยนเหนสอดคลองบางประเดนกบแนวคดกลม

Agency-Structure Integration (Ritzer, 2000 : 521-552) ทเกดขนในบรบท

หลงสมยใหมนยม โดยพยายามเชอมโยงความสมพนธของ Action (เปนไวพจนของ

Agency) กบ Structure เขาดวยกน

เชนเดยวกบกดเดนส (Giddens, 1984) ทใหความส�าคญกบกระบวนการวภาษวธ

(Dialectic) ระหวางโครงสราง (Structure) และจตส�านก (Consciousness) ของ

มนษยทไดผลตปฏบตการ (Practice) ตางๆ ออกมา เพราะเปนเสมอนเหรยญทม

สองดานไมอาจแยกจากกนได (Duality) ดงนน กดเดนสจงเนนทการปฏบตการของ

มนษย (Human Practices) โดยมองในลกษณะทเปนการเกดขนซ�าแลวซ�าเลาและ

สงตอกนมาจากอดต โดยทงโครงสรางและการกระท�าตางไมไดเปนอสระจากกน

(Interdependence) แตกสามารถด�าเนนไปดวยตนเองและมขอบเขตทสามารถ

แยกออกจากกนได ทงน ผกระท�า (Actors) จะสญเสยการเปนผปฏบตการ (Agents)

ถาหากวาไรศกยภาพทจะปรบเปลยนสถานการณ แมวาจะมโครงสรางมาควบคมผกระท�า

(Constraints) แตไมไดหมายความวาผกระท�านนไมมทางเลอกใด ดงนน อ�านาจ

(Power) จงมมากอนความเปนอตวสย (ของตวบคคล) เพราะการกระท�า (Action)

ใดๆ เกยวของกบอ�านาจหรอความสามารถทจะปรบเปลยนสถานการณตางๆ ได

กลาวคอ มนษยสามารถตอบโต จดการกบสถานการณตางๆ ไดโดยการไตรตรองสะทอน

คดทางสงคม (Social Reflexivity) เพราะความสมพนธระหวางโครงสรางกบมนษยนน

ด�าเนนไปอยางวภาษวธตอกน (Ritzer, 2000 : 524)

สอดคลองกบบรดเออ (Bourdieu) ทใหความส�าคญความสมพนธเชงวภาษวธ

ระหวางโครงสรางภววสย (Objective Structure) กบปรากฏการณอตวสย (Subjective

Phenomena) โดยเนนความส�าคญไปท “การปฏบตการ” (Practice) ซงเขาเหนวา

เปนผลลพธของความสมพนธเชงวภาษวธระหวาง Agency และ Structure ซง

การปฏบตการนไมไดถกก�าหนดอยางภววสยหรอวาเปนผลผลตของเจตจ�านงเสร

แตสะทอนถงความสมพนธระหวางโครงสรางสงคมกบโครงสรางจตใจ ดงนน เขาจง

สรางมโนทศนวาดวย Habitus และ Field ขนมา ซงทงสองมความสมพนธเชงวภาษวธ



ซงกนและกน กลาวคอ Habitus3 ปรากฏอยในจตใจของผกระท�า สวน Field4 อยนอก

จตใจของผกระท�า (Jenkins, 1992 : 66-99 : Ritzer, 2000 : 532-537)

อนง บรดเออ ยงไดพฒนาแนวคด “ทนทางวฒนธรรม” (Social Capital)

เพอท�าความเขาใจความสมพนธทละเอยดออนระหวางอ�านาจทางวฒนธรรมและสงคม

รวมทงการจดระเบยบ/องคกรทางสงคมกบโครงสรางสงคม (Cited in Brown, 2004

: 114-115 : Jenkins, 1992 : 107-109 : Ritzer, 2000 : 535-536 : ยศ สนตสมบต,

2546 : 98-101) โดยไดแยกทนวฒนธรรมออก 3 รปแบบคอ 1) ทนวฒนธรรมท

เกดจาก “กระบวนการเรยนรทางสงคม” เปนการซมซบเอาคณคาตางๆ ทมความ

แตกตางกนออกไปในแตละชนชนมาเปนของตนไมวาจะเปนทศนคตหรอรสนยมตางๆ

2) ทนวฒนธรรมทเกยวกบการครอบครอง การปฏบตตอ “วตถ” นนๆ และ 3) ทน

วฒนธรรมในเชง “สถาบน” ทแสดงถงความเชยวชาญและเปนฉากหลงทชวยรองรบ

ความชอบธรรมในการปฏบตการตางๆ (ยศ สนตสมบต, 2546 : 98)

ดงนน การศกษา “ปฏบตการ” ทมพลวตจะท�าใหสามารถเขาใจทงโครงสราง

และผปฏบตการไปพรอมกน ทงสามารถหลดออกจากกบดกคตรงขามไดดวย เพราะวา

การปฏบตการจะแสดงถงการผสมผสานความคด แนวคด คณคาและอดมการณตางๆ

ในสถานการณทแตกตางกน โดยกลมคนตางๆ เลอกน�ามาใชเปนกลยทธในการจดการ

ความสมพนธระหวางกนในบรบทตางๆ ซงแฝงนยของการตอรองเพอใหยอมรบ

ความแตกตาง ผลประโยชน และปรบเปลยนความสมพนธเชงอ�านาจระหวางกนดวย

ดงนน เมอคนหลายกลมเขามาปฏบตการตอรองกนซงเปนความสมพนธเชงอ�านาจ

มกจะใชความคดเชงโครงสราง ไมวาจะเปนความร ความเขาใจหรออดมการณจาก

3 Habitus คอ ความรสกนกคด (Mental) หรอโครงสรางของความรความเขาใจ (Cognitive Structure) ทผคนไดรบจากการปฏสมพนธกบสงคม น�าเขาสตน (Internalized Schemes) โดยจะท�าการผลตและถกผลตโดยโลกทางสงคม ทงยงมความหลากหลายขนอยกบต�าแหนงแหงหน (Position) ของบคคลในสงคม โดย Habitus นจะสงผลตอการรบร เขาใจ ซาบซงและประเมนคาตางๆ ของบคคล โดยอยนอกเหนอการควบคมของเจตจ�านง (Ritzer, 2000 : 533-535)4 Field หมายถงเครอขายของความสมพนธ หรอเวทของการตอส (Arena of Battle) เปนพนทของการแขงขนทซงทนตางๆ (ทนเศรษฐกจ ทนสงคม ทนวฒนธรรมและทนสญลกษณ) ไดถกน�ามาใชและจดวางใหเหมาะสม เพอบรรลซง “ผลประโยชน” โดยผลประโยชนนกเปนผลผลตของวฒนธรรมและประวตศาสตร ซงมนษยในฐานะผกระท�าไดพยายามทจะสรางประโยชนสงสดจากสถานการณตางๆ ทตนก�าลงเผชญและใชชวตอย (Jenkin, 1992 : 86-87 : Ritzer, 2000 : 535-536)



สถาบนซงเปน “ทนทางวฒนธรรม” มาใชเปนเครองมอในการอางองสรางความ

ชอบธรรมเพอตกตวง ตอส ตอรอง ตอตานระหวางกน ซงรวมทงการทาทาย โตแยง

ชวงชงและการผลตความหมายใหมๆ ดวย

เชนเดยวกบการเผชญหนากบความเปลยนแปลงทมาพรอมความทนสมย

ซงกอใหเกดความหวงกงวล ความไมมนคง สงผลใหผคนแสวงหาสงยดเหนยวและ

อตลกษณเพอหอหมตวตนผานการปฏบตการรปแบบตางๆ โดยเฉพาะการอาศยฐานของ

ทนวฒนธรรมเดมเพอใชตความตอบสนองความตองการหรอผลประโยชนของตน และ

หนงในนนคอ “ความเชอผ” ซงไดกลายเปนสอกลางทสรางอารมณความรสกรวม

(Collective Emotion) ของผคนขนมา สอดคลองกบนธ เอยวศรวงศ (2558 : 30)

ทมองวาการถอศาสนา (Religiosity) นน ประกอบดวยคณลกษณะสามอยาง คอ

1) ความรความเขาใจ 2) อารมณความรสก และ 3) การปฏบตศาสนา (รปแบบพธกรรม

หรอการน�ามาใชในชวต) ซงความเชอดงเดมของสงคมไทยนน อารมณความรสกทาง

ศาสนาของชาวพทธไทยอยทผและอทธปาฏหารยตางๆ ไมไดอยทแกนธรรมอยางเดยว

โดยอารมณความรสกจะเปนตวเชอมความรความเขาใจเขากบการปฏบต เพราะหาก

ไมมอารมณความรสกมาท�าหนาทน ศาสนากจะขาดพลง ไมมชวตชวาและแยกตวหาง

จากสงคม

ดงนน ประเดนน�าเสนอของบทความนคอ 1) การตงขอสงเกตเชงแนวคดเกยว

กบการปฏสมพนธระหวางการปฏบตการทางสงคม (Agency) และโครงสรางสงคม

(Structure) ของความเชอผป ตาและผค มครองในเขตและนอกเขตเทศบาลเมอง

มหาสารคามโดยอาศยกรอบคดการบรณาการ ผกระท�าและโครงสราง (Agency-Structure

Integration) 2) การอธบายพลวตทองถนอสานในบรบทสงคมสมยใหม อยางไรกตาม

ความส�าคญของบทความนมใชเพอตอกย�าวา “สถาบนผปตา” สงผลตอโครงสรางสงคม

อยางไรตามแนวคดโครงสราง-หนาทนยม (Functional-Structuralism) ดงทไดผลต

ซ�ากนมา (สเทพ สนทรเภสช, 2511) หากแตมวตถประสงค คอ รปแบบการปฏบตการ

ทางสงคมของความเชอผปตา ทสะทอนผานการจดระเบยบโครงสรางสงคมจนตนาการ

(เครอขายผ) และสงผลตอโครงสรางสงคมและวถชวตประจ�าวนของผคน รวมทง

สถานการณของชมชนทองถนกรณศกษาในปจจบนน สามารถอธบายพลวตของทองถน

อสานในบรบทสงคมสมยใหมไดอยางไร? ทงนโดยพยายามอธบายผานประเดนหลกดงน



1) เครอขายและพนทวฒนธรรมของผปตาและผคมครอง 2) การจดล�าดบชน โครงสราง

สงคมของผปตาและผคมครอง 3) พลวตของโครงสรางสงคมของความเชอผปตาและ

ผคมครองในบรบทสงคมสมยใหม ซงในการศกษาไดใชแนวทางศกษาทางมานษยวทยา

(Annthropological Approach) ดวยวธการสงเกตการณอยางมสวนรวมและ

การสมภาษณผทเกยวของเปนเครองมอในการรวบรวมตรวจสอบ และวเคราะหขอมล

ซงกลมเปาหมายทใหขอมล คอ ขะจ�ารางทรง ผประกอบพธกรรม ผรวมพธกรรมและ

ผน�าชมชนทงทเปนทางการและไมเปนทางการ

2. เครอขายและพนทวฒนธรรมของผปตาและผคมครอง

เมองมหาสารคามไดถอก�าเนดขนตงแตป พ.ศ. 2408 โดยการแยกครวออกจาก

เมองรอยเอด เบองตนใหขนกบเมองรอยเอด ภายหลงจงใหโอนมาขนกบกรงเทพฯ

ในป พ.ศ. 2412 (เตม วภาคยพจนกจ, 2530 : 216–217) ครนในวนท 11 กมภาพนธ

2479 โปรดเกลาฯ ตราพระราชกฤษฎกายกฐานะต�าบล ซงเปนทตงจงหวดมหาสารคาม

เปน “เทศบาลเมองมหาสารคาม” ซงเขตเทศบาลนไดมการขยายพนทปกครอง

อยเปนระยะ โดยในป พ.ศ. 2522 ไดมการขยายเขตพนทเทศบาลเมองมหาสารคาม

ออกไปจากเดม 16 ตารางกโลเมตร เปน 24.14 ตารางกโลเมตร ซงครอบคลมพนท

ของต�าบลตลาดทงหมด ปจจบน (พ.ศ. 2558) เทศบาลเมองมหาสารคามไดแบงเขต

ปกครองออกเปน 30 ชมชน อยางไรกตาม หากแบงตามคมเดมอาจแบงได 14 คม คอ

ชมชนแมด ชมชนอภสทธ ชมชนสอง ชมชนโพธศร ชมชนอทยทศ ชมชนศรมหาสารคาม

ชมชนเครอวลย ชมชนสามคค ชมชนนาควชย ชมชนธญญาวาส ชมชนศรสวสด

ชมชนปจฉมทศน ชมชนมหาชยและชมชนตกสลา ซงตามคตความเชอของสงคมอสาน

ทยดถอกนมา จงท�าใหชมชนเมองมหาสารคามดงกลาวมผปตาหรอผคมครองของตน

และเมอชมชนมการขยายตวจงท�าใหเกดการสรางพนทวฒนธรรมและขยายเครอขาย

ของผตามมาดวย

2.1 เครอขายและพนทวฒนธรรมผหลวงปพม : ความเปนทองถนเดมกอน

ตงเมองมหาสารคาม

อาจกลาวไดวา “หลวงปพม” “ปพม” หรอ “หลวงปจางวาง” เปนผคมครองท

ไดรบความนบถอศรทธาจากชาวบานในทองถนมหาสารคามอยางกวางขวางและ

ยาวนาน ซงเปนทนาสงเกตวาประเดนความเชอปพมนไดปรากฏอยหลายแหง โดยเฉพาะ



แถบชมชนรมแมน�าโขง เชน บานโนนตาล ต�าบลนาตาล กงอ�าเภอนาตาล จงหวด

อบลราชธาน ซงมศาลปพมยาพมตงอยรมโขง เลากนวาในอดตเปนหนทมลกษณะคลาย

อวยวะเพศชายและหญง ชาวบานเชอวาเปนผคมครองดแลแหลงน�าและใหความ

อดมสมบรณแกผคนในทองถน ซงสอดคลองกบการตความทางมานษยวทยาทเหนวา

อวยวะเพศเปนสญลกษณของความอดมสมบรณ (Fertility Cult) ดงปรากฏจาก

คตบชาเทวแหงความอดมสมบรณ (Mother Goddess) ทปรากฏอยทวโลกตงแต

ยคกอนประวตศาสตร (ปราณ วงษเทศ, 2543; 2544; 2549) รวมทงความเชอเกยวกบ

สตวเลอยคลาน เชน งหรอนาค ซงเปนสญลกษณทหมายถงเจาแหงดนและน�า ดงปรากฏ

ผานหลกฐานภาชนะดนเผาทบานเชยงซงท�าเปนลวดลายงและรปอวยวะเพศชาย

(Phallicism) ซงตางเปนสญลกษณทสอถงน�าหรอสายฝนและเชอมโยงกบความ

อดมสมบรณ (ชน อยด, 2510) อยางไรกตาม ประเดนดงกลาวอยนอกเหนอการศกษา

และน�าเสนอของบทความนจงขอไมลงรายละเอยด

ส�าหรบตวศาลของผปพมกรณศกษานนตงอยนอกเขตเทศบาลเมองมหาสารคาม

บรเวณหลงวดปาเนรญชรา บานโนนมวง ต�าบลแวงนาง อ�าเภอเมอง (เสนทางไป

อ�าเภอบรบอ) โดยตงรมหวยพม ซงเปนสวนหนงของหวยคะคาง มทศทางการไหล

จากแถบต�าบลโคกกอ (ตอเขตอ�าเภอวาปปทม) ลงมายงหวยพมจากนนจงไหลลง

แกงเลงจานและหวยคะคางเขาเขตเทศบาลฯ กอนทไหลลงมารวมทแมน�าช ทงน

เชอวาปพมท�าหนาทดแลรกษาล�าหวยพม โดยจดใหมเทศกาลเลยงใหญในวนท 18

เดอน 5 ของทกป (ตองไมตรงกบวนพระ) เรยกวางาน “สรงน�าหลวงปพม” และยงได

นมนตพระสงฆเจรญพระพทธมนต พรอมทงมมหรสพจดสมโภชดวย ซงนอกจาก

ผปพมจะเปนทเคารพของบานโนนมวงแลวยงเปนทเคารพนบถอของชมชนใกลเคยง

โดยเฉพาะในเขตต�าบลแวงนางและต�าบลแกงเลงจาน คอ บานโนนเดอ บานโนนส�าราญ

บานหนองเสง บานกดเปง บานแกงเลงจาน บานทาแร บานเมนนอย บานเมนใหญ

และบานหนองจก บานหนองโน บานกดแคน (ปจจบนอยในเขตต�าบลหนองโน) และ

ทนาสนใจคอชมชนในเขตเทศบาลเมองมหาสารคาม คอ บานคอ (ชมชนเครอวลย)

บานสอง (ชมชนสองเหนอ ชมชนสองใต) บานจาน (ชมชนอภสทธ) บานนางใย

(ชมชนอทยทศ) บานแมด (ชมชนแมด) และชมชนโพธศร ไดใหการนบถอและมารวม

เซนไหวดวย



ภาพท 1 ศาลปพมในป พ.ศ. 2548 (ภาพซาย) และไดรบการตอเตมหลงคาในป พ.ศ.

2558 (ภาพขวา)

2.2 เครอขายและพนทวฒนธรรมเจาพอหลกเมอง : ความเปนทองถนหลง

ตงเมองมหาสารคาม

เปนทนาสงเกตวาชมชนใหมทตงขนภายหลงการตงเมองมหาสารคาม คอ

ชมชนมหาชย ชมชนสามคค ชมชนนาควชย ชมชนปจฉมทศน ชมชนศรมหาสารคาม

และชมชนตกสลา ไมมการสราง “ผปตา” ของชมชนตนขนมาเลย เพราะในอดตอาศย

ไปไหวผรวมกบชมชนเกาใกลเคยง คอ ชมชนโพธศร ชมชนอภสทธ ชมชนอทยทศ

แตบางชมชนอาจสราง “ผคมครอง” ตนใหมขนมาแทน หากมหนาทแตกตางจากผปตา

เพราะไมสมพนธกบเกษตรกรรม แตเกดจากความเชอในความศกดสทธเปนหลก ซง

ผเหลานตางถกโยงความสมพนธเขากบหลกเมองทงสน ทวาผเหลานไมไดถกเชอมโยง

ความสมพนธกบหลวงปพมเลย

อยางไรกตาม ในกรณของชมชนศรสวสด (ตงราวทศวรรษ 2470) ซงตงชมชน

ในลกษณะไมใชดวยการคอยๆ ขยายตวออกมาเชนชมชนใหมขางตน หากแตเปน

การอพยพจากชมชนนาควชยมาตงอยรมหวยคะคางสดเขตเมองดานตะวนตกทนท

ซงสงผลตอความมนคงทางจตใจของกลมคนระยะบกเบก จงไดสรางผปตาตวใหมขนมา

และไดโยงความสมพนธของผปตาของตนกบเจาพอหลกเมองมหาสารคาม อนเปน

สญลกษณของ “อ�านาจ” การปกครองทเหนอกวา เพอแสดงถงเอกภาพ ไมใหเกดความ

แปลกแยกทงสงคมประสบการณ (เครอขายคน) และสงคมจนตนาการ (เครอขายผ)

และแนนอนวาผปตาทสรางใหมนไมไดถกเชอมโยงความสมพนธกบหลวงปพมเลย



3. การจดล�าดบชน โครงสรางสงคมของผปตาและผคมครอง

พนทวฒนธรรมของเครอขาย “ผปพม” ครอบคลมชมชนทตงกระจดกระจาย

ตามทศทางการไหลของหวยคะคางโดยเรมจากแถบทศใต ขยายมายงตะวนออกเฉยง

ใตและแพรเขามาในเขตเทศบาลฯ โดยกนพนทชมชนสอง ชมชนแมด ชมชนเครอวลย

ชมชนอทยทศ ชมชนอภสทธ และชมชนโพธศร ซงชมชนเหลานตางเปนชมชนดงเดม

กอนตงเมองมหาสารคามขนมา ทนาสงเกตคอชมชนในเขตเทศบาลฯดงกลาวนตาง

เชอมโยงผป ตาของตนใหมความสมพนธสองทางกบผใหญ คอ ทงผป พมซงเปน

“อ�านาจทางสญลกษณเดม” กบเจาพอหลกเมองซงเปน “อ�านาจทางสญลกษณใหม”

ทเกดขนพรอมการตงเมองมหาสารคาม

ส�าหรบการจดล�าดบชน (Hierarchy) อ�านาจระหวางผปพมกบผปตาของชมชน

ดงเดมทตงในเขตเทศบาลฯนน ไดด�าเนนการโดยผานการจดความสมพนธใหดอยกวา

คอมฐานะเปน “ญาตผนอง” ของปพมทงหมด เชนเดยวกบชมชนนอกเขตเทศบาลฯ

ทนบถอผปพมตางจดความสมพนธผปตาของตนใหมล�าดบอ�านาจทดอยกวาในฐานะ

ทเปน “ญาตผนองหรอบรวาร” ของปพม โดยยกให “ปพม” เปนศนยกลางอ�านาจ

นอกจากนยงเชอวาปพมมความศกดสทธ มอ�านาจเหนอกวาเจาพอหลกเมองทถกจดให

มล�าดบเปน “นอง” โดยเชอวาปพมแบงอ�านาจใหไปปกครองเมองมหาสารคาม และ

ทนาสงเกตคอ จากสงคมประสบการณทเมองมหาสารคามไดน�าตวเองไปสมพนธกบ

อ�านาจรฐสวนกลางคอกรงเทพฯ ตงแตป พ.ศ. 2408 ซงโดยลกษณะสงคมวฒนธรรม

แลวแตกตางจากชมชนอสานทเปนกลมชาตพนธและวฒนธรรมลาว ดงนน เจาพอ

หลกเมองซงเปนผตนใหมทงยงเปนสญลกษณของอ�านาจรฐจากกรงเทพฯ จงถกเรยก

อกชอวา “เจาพอขนไทย” ซงสะทอนถงการรบรและส�านกชาตพนธของคนในทองถน

ทมองวาตนเองแตกตางจากคน “ไทย” ภาคกลาง (ชารลส เอฟ., คายส, 2556)

ในสวนของเครอขายหรอพนทวฒนธรรมของ “ผเจาพอหลกเมอง” นนกลบ

จ�ากดอยเฉพาะในเขตเทศบาลฯ โดยแพรกระจายไปตามชมชนทเกดขนภายหลง

การตงเมองมหาสารคาม ซงจะเชอมโยงผปตาหรอผคมครองของตนใหมความสมพนธ

แคทางเดยวกบเจาพอหลกเมองแตไมมการเชอมโยงความสมพนธกบผปพมเลย ดงกรณ

ชมชนศรสวสดไดจดใหผปตาตนเปน “นอง” (บางวาเปนทหาร) ของเจาพอหลกเมอง

ทแบงใหไปชวยดแลเมอง “หนาดานเมองดานทศตะวนตก” เชนเดยวกบผคมครอง



อนทไมใชผป ตาและถกสรางขนหลงตงเมองมหาสารคาม เชน เจาพอหงสทอง

(ชมชนอทยทศ) ทเชอวาสถตยในเสาหงสนน เลากนวาเปนทหารทเจาพอหลกเมอง

สงไปปกครองดแล “หนาดานเมองดานทศตะวนออก” เปนตน

นอกจากนในอดตทกปยงมการ “ลงขวงผ” หรอเรยกวา “ออกใหมเดอน 3”

ทลานวดอทยทศ โดยจะมการประทบทรงบรรดาผค มครองในชมชนเทศบาล

มหาสารคาม ซงพธกรรมดงกลาวชวยผลตซ�าอยางเปนรปธรรมวาผทกตวในเขต

เทศบาลฯ เปนญาตกนทงหมดโดยมเจาพอหลกเมองเปนศนยกลาง ดงทนางมอญ สวอ

อาย 77 ป (สมภาษณ, 2548) รางทรงของญาปศรคอนเตา (ชมชนอทยทศ) ไดยนยน

วา “เปนพนองกนหมด รจกกนหมด อยไหนกตองเชญกนมารวม”

4. พลวตของโครงสรางสงคมของความเชอของผปตาและผคมครองในบรบทสงคมสมยใหม

ดวยสภาพของภมนเวศนและบรบททางสงคมในอดตนนไดหลอหลอมใหผคนใน

สงคมชาวนาตองปรบตวทงในดานแบบแผนทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมเพอ

สรางเสนสายความสมพนธในการรบประกนความอยรอดและการชวยเหลอพงพากน

(Mutual aid) ดวยเพราะครอบครวไมใชหนวยแหงการผลตและหนวยแหงการบรโภค

ทมความสมบรณเปนเอกเทศในตวเอง ดงนน จงตองสรางและมความสมพนธกบ

ครอบครวอนๆ หรอรวมตวทางสงคมในรปแบบตางๆ ซงมตงแตญาตทางสายเลอด

และญาตโดยประเพณ เชน การแตงงาน ผกเสยว เปนตน จงอาจกลาวไดวาระบบ

เครอญาตเปนพนฐานส�าคญตอทงโครงสรางเศรษฐกจและโครงสรางสวนบนของสงคม

เกษตรกรรม เนองจากเปนทงแหลงก�าเนดของการรวมหมทางจตวทยา (Psychological

Collective) แหลงของความรวมมอ ชวยเหลอคมครอง (กาญจนา แกวเทพ, 2524 :

109) เปนความสมพนธแนวราบทเกดขนตามธรรมชาตจากความจ�าเปนในชวตจรง

ของชาวนา ท�าหนาทพนฐานและใหหลกประกนความมนใจในลกษณะการชวยเหลอ

พงพากน กอใหเกดมาตรฐานในการพงพาอาศยกน (Norm of Reciprocal) ลกษณะ

ตางๆ ขนมา

อนง ระบบเครอญาตยงสมพนธกบการบรหารจดการทรพยากรตางๆ ในทองถน

ในฐานะทรพยสนสวนรวม (Communal Property) ซงเปนตวก�าหนดพนทวฒนธรรม

ดวย ดงเชน ชมชนทองถนเมองมหาสารคามในอดตจะมการใชหวยคะคาง วด ปาชา



ปาโคกดงหวบอ รวมทงการแลกเปลยนทรพยากรตางๆรวมกน ดงกรณการใชประโยชน

หวยคะคางซงเปนแหลงน�าส�าคญทหลอเลยงคนในทองถนมาตงแตอดต ความส�าคญ

ไดสะทอนผานการสรางศาลผปพมขนมาเพอชวยปกปกรกษาแหลงน�าดงกลาว ซงระบบ

ความเชอนไดถกผลตซ�าผานความสมพนธของผคนทแยกออกจากหมบานแมออกไป

ตงหมบานใหมใกลเคยง โดยยงคงรกษาความสมพนธกบหมบานแมผานการนบถอ

ตวเดยวกน ซงสงผลกระทบทงตอสงคมประสบการณและสงคมจนตนาการ คอ

ท�าใหเกดทงเครอขายคนและเครอขายผตามมา ดงนน เครอขายผป พมจงเปน

สญลกษณอยางหนงของความสมพนธเชงอ�านาจของชมชนทองถน เพราะการนบถอ

“ผตวเดยวกน” ไดเปนสอกลางในการสรางมโนธรรมรวม (Collective Conscience)

ของหมคณะ แมคนรนหลงอาจไมสามารถโยงหรอแจกแจงไดถงความสมพนธตอกน

ไดชดเจนถงความเปน “เครอญาต” ใกลชดทางสายเลอด (Lineage) หากแตรบทราบ

โดยนยของความเปน “พวกพอง” เดยวกนทมส�านกความเปนเจาของและความเชอ

รวมกน โดยเชอมโยงทบซอนกบความเปนเครอญาตทางจนตนาการ (Imaginary

Kinship)

ประเดนทตงขอสงเกตกคอ ภายหลงมการตงเมองมหาสารคามและคอยๆ

แพรอ�านาจรฐออกไปทองถนรอบนอกตามล�าดบ ไดกอใหเกดการชวงชงการการน�า

(Hegemony) ของความเชอในทองถนระหวางผดงเดม (ป พม) กบผภายนอก

(เจาพอหลกเมอง) โดยเฉพาะชมชนดงเดมในแทศบาลฯทตงอยกอนเมองมหาสารคาม

(ชมชนสอง ชมชนแมด ชมชนเครอวลย ชมชนอทยทศ ชมชนอภสทธ และชมชน

โพธศร) ซงในระยะแรกๆ นนดวยความเขมแขงของระบบเครอญาตและความเชอ

ตามจารตดงเดม ท�าใหปพมยงมบทบาทตอผคนอยางเขมขนโดยทเจาพอหลกเมอง

แทรกไมได ทวาการรบรของผคนในเขตเทศบาลฯ ทมชวงอายประมาณ 40-50 ป

หรอคนทเกดในชวงทศวรรษ 2500-2510 ลงมานน เรมมการรบรและยอมรบอ�านาจ

ผเจาพอหลกเมองวามความเหนอกวาผป พม ซงการเปลยนแปลงการรบรของคน

ชวงอายดงกลาวน มความสมพนธกบการเปลยนแปลงของบรบทสงคมอสานดวย

กลาวคอ เปนชวงทอ�านาจรฐผานนโยบายพฒนาประเทศใหทนสมย (Modernization)

ไดแพรกระจายสทองถนตางๆ อยางเขมขน กอใหเกดผลกระทบตอภมทศนทางกายภาพ

และภมทศนการรบรของผคนในทองถน ซงปฏกรยาของผคนทเกดจากการปฏสมพนธ



กบความทนสมยโดยผานผกระท�าหลก คอ รฐและทนนยม ดานหนงไดกอใหเกด

การหลอหลอมและยอมรบอดมการณของความเปนรฐและความเปนชาต แตดานหนง

ท�าใหเกดความไมมนคงทางจตใจเมอเผชญหนากบทนนยมดวย

ดงนน ปฏกรยาของชมชนทองถนทเหนไดอยางชดเจน คอ การสรางและรอฟน

ความเปนปกแผนทางสงคม (Solidarity) ของชมชนทองถนขนมาเพอชวงชงความหมาย

สรางพนทและอตลกษณส�าหรบหอหมตวตน และเนองเพราะความเชอผปพมเปน

แหลงทรพยากรของอ�านาจและอดมการณทยงทรงศกยภาพในฐานะมโนธรรมรวม

(Collective Conscience) ของชมชนทองถน จงถกใชเปนเครองมอในจดระเบยบ

โครงสรางสงคมและอตลกษณทางสงคม โดยการอธบายและตความใหมเพอตอบสนอง

ความตองการใหมๆ ในบรบทสงคมทก�าลงเปลยนแปลง เหตนการใชทนวฒนธรรมหรอ

ความเชอผป พมเปนเครองมอในการปฏบตการทางสงคมจงเปนรปแบบหนงของ

ความพยายามในการตอรอง ตานทาน ตอบโตกบวกฤตความทนสมยนนเอง

4.1 โครงสรางสงคมของประชาคมผปพม

การจดระเบยบโครงสรางสงคมของประชาคมผปพม อาจสามารถแบงไดดงน

1) กลมผน�าโดยจารตประเพณ คอ พวกจ�า (ผประกอบพธกรรม) หมอพราหมณ

หมอสตร หมอธรรม ทายกทายกา มคทายกวด และคนเฒาคนแก ซงอาจถกจดอยใน

กลม “ผเชยวชาญ” เพราะครอบครององคความรเกยวกบประเพณปฏบต จงเปน

กลมผน�าและทปรกษาดานการประกอบพธกรรมตางๆ โดยเปนผก�าหนดฤกษยาม

องคประกอบของพธกรรมไหวผ โดยเฉพาะจ�าในอดตนนตองเปนผ ด�าเนนการ

ตงแตก�าหนดเวลาไหว เดนบอกตามบานเพอเรยไรเงนและเครองเซน และเปน

ผประกอบพธกรรม จงนบวาเปนผมบทบาทในการวเคราะหเหตการณตางๆ ทเกดขน

ในชมชน เปนผเชอมโยงอ�านาจผและตความอทธปาฏหารยตางๆ รวมทงอาจเสนอ

มาตรการในการควบคมและสนบสนนทางสงคมดวย ซงในวนงานนนนอกจากจ�าประจ�า

บานโนนมวงทดแลผปพมโดยเฉพาะแลว จ�าหมบานอนๆ กมารวมงานดวย โดยถอวา

ตนเองเปนตวแทนของผประจ�าหมบานทตองมาแสดงความเคารพผปพมซงมอ�านาจ

สงสด โดยมาชวยงานหรอเปนลกมอจ�าบานโนนมวง

อนง สงคมอสานชนบทในอดตนน อ�านาจในโครงสรางสงคมของชมชนมอย

สองแหลงหลก คอ ‘อ�านาจจากผน�าทางสายเลอด’ คอ เจาโคตรตางๆ เชน ปยา ตายาย



ผสงอายตางๆ และ ‘อ�านาจจากผน�าทางสตปญญา’ เชน พระสงฆ ผ น�าชมชน

รวมทงผมความรหรอเชยวชาญในดานตางๆ ทวาปจจบนอ�านาจของคนกลมดงกลาว

ก�าลงถกลดบทบาทลง ทงนเพราะดวยความเปลยนแปลงของบรบทซงสงผลตอ

การผลตในครวเรอน อ�านาจการผลตนอกภาคการเกษตรเพมบทบาทมากขน อกทง

วถการผลตภาคเกษตรทเนนผลตเพอขาย ท�าใหมการรบความรและเทคโนโลยสมยใหม

เขามาเพอเพมประสทธภาพ สงผลตอความเชอถอตอความร เดมลดลง และสง

ผลกระทบตอผครอบครองความรเดม คอ ผสงอายเรมลดความส�าคญลงดวย เมอบทบาท

ในฐานะผผลตในครวเรอนลดลงจงสงผลตอสภาพจตใจของคนกลมดงกลาว ไมวา

จะเปนความภาคภมและความนบถอตนเอง จงท�าใหขาดพนทและอตลกษณทมนคง

ดงนน อ�านาจทพลงเกาพอทจะกระท�าไดในปจจบนจงมเพยงกจกรรมดานประเพณ

และวฒนธรรมตางๆ เพอสราง “พนท” ใหกบอดมการณอ�านาจทตนเกยวของ เชน

โดยผาน “สนาม” (Field) ของอ�านาจผปตาในการสรางความหมายใหกบตวตน

การนบถอตนเอง และสทธธรรมตอประเพณวฒนธรรมตางๆ ทตนก�าลงสบทอดอย

2) กลมชาวบานในชมชนนอกเขตเทศบาลฯ คอ ชาวบานจากบานโนนเดอ

บานโนนส�าราญ บานหนองเสง บานกดเปง บานแกงเลงจาน บานทาแร บานเมนนอย

บานเมนใหญ และบานหนองจก ซงถอวาเปนกลมส�าคญในแงมวลชนทเขารวมสนบสนน

และตอกย�าความส�าคญและอ�านาจของความเชอผปพมใหชดเจนเปนรปธรรมมากยงขน

โดยเปนทมาของทรพยากรคอ เงนเรยไรในการจดงาน อปกรณประกอบพธกรรมตางๆ

มหรสพทจางมาสมโภช อาหารเครองดมในการเลยงดผรวมงาน ตลอดจนพลงศรทธาท

ถกแปรรปเปนกองผาปาทมาจากหมบานและกลมตางๆ

อนง กลมนยงอาจแยกยอยเปน “ชาวบานทยงอาศยท�ากนในชมชนทองถน

บานเกด” และ “ชาวบาน (สวนใหญคนวยท�างาน) ทไปท�างานนอกถนฐานบานเกด”

ซงอาจกลาวไดวาเปน “เจาของความเชอผป พมแทจรง” เพราะถาไมมฐานของ

คนกลมน จงเปนการยากทประเพณ/ความเชอปพมจะธ�ารงอยได โดยเฉพาะคนกลม

ทออกไปท�างานตางถนนน สวนมากเปนคนหนมสาวทจะถอโอกาสกลบบาน (สวนใหญ

ปละครง) พรอมบทบาทการแสดงตวตนในฐานะ “ผ ให” (เชน การทอดผาปา)

ซงเปนความพยายามทจะสรางพนททางสงคม แสวงหาการยอมรบจากชมชนทองถน

และปลดปลอยความตงเครยดจากการตรากตร�าการงาน ดวยการซมซบอารมณ



ความรสก จตวญญาณความเปน “บานเกด” ดงนน การโหยหาอดต (Nostalgia)

ทเกดขนในจตใจของคนไกลบานทมตอภาพความทรงจ�าวนหวานคนเกาซงหอมลอม

ดวยญาตมตรพนองพรอมหนา สภาพแวดลอมคนเคย และประเพณพธกรรมพนบาน

ทอบอวลไปดวยบรรยากาศขรมขลงศกดสทธ อบอน สมานฉนทและแฝงความสนกสนาน

สงเหลานไดกลายเปนมโนธรรมรวม (Collective Conscience) ทไดกระตนเรยกรอง

ใหพวกเขากลบมาซมซบความรสกดงกลาว ซงดานหนงกไดชวยผลตซ�าและค�าจน

ความสมพนธของระบบเครอญาตและการด�ารงอย ของโครงสรางสงคมผป พมไป

พรอมกนดวย

ภาพท 2 รปหลอปพม จดท�าขนเพอใหผศรทธาเชาบชาในป พ.ศ. 2554

3) กลมชาวบานในเขตชมชนเทศบาลฯ คอ ชาวบานในชมชนเครอวลย

ชมชนสอง ชมชนอภสทธ ชมชนอทยทศ ชมชนโพธศรและชมชนแมด บรรดาชมชน

เหลานเปนชมชนเกาแกกอนทจะมการตงเมองมหาสารคาม และถกผนวกรวมเปน

ชมชนเทศบาลฯ อยางไรกตาม ชาวบานกลมนยงอยในเขตพนทวฒนธรรมผปพม

เชนในอดตและยงรกษาสายสมพนธของระบบเครอญาตกบชมชนนอกเขตเทศบาลฯ

ทวาในปจจบนชาวบานกลมนไมใชทมาหลกของฐานทรพยากรในการจดงาน หากม

บทบาทในฐานะแนวรวมเทานน แตนไมไดหมายความวาคนในเขตเทศบาลฯ นนจะลด



ความนบถอผปพมลง หากเพยงแตวาคนกลมนมทางเลอกในการเขาถงสงศกดสทธเพอ

ยดเหนยวจตใจเพมขนคอ “ศาลเจาพอหลกเมอง” โดยจดไหวใหญในชวงเดอนยของ

ทกป มภาครฐทงระดบเทศบาลฯและจงหวดเปนแมงาน จงเทากบเปนการตอกย�า

ความเหนอกวาของหลกเมองอยางชดเจน

นอกจากนชาวบานสวนหนงในเขตเทศบาลฯยงประกอบไปดวยกลมชาตพนธ

จน ซงเรมเขามาในเมองมหาสารคามประมาณทศวรรษท 2440 เปนตนมา (นารรตน

ปรสทธวฒกล, 2547) บางเขามาแตงงานกบเชอสายกลมผน�าทองถนหรอกบกลม

ตระกลคนจนเหมอนกน (สมาคมชาวจงหวดมหาสารคาม, 2440) และสรางเครอขาย

ทางสงคม จงท�าใหรกษาความเปนผ น�าทงการเมอง สงคมและเศรษฐกจไวมาก

พรอมกนนนคนจนยงไดมการรวมตวทางดานวฒนธรรมตามความเชอเดม โดยสราง

“ศาลเจาปงเถากง-มา” หรอ “เจาพอเจาแมงามเมอง” เมอประมาณ พ.ศ. 2470

อกทงยงไดมการจดตงคณะกรรมการด�าเนนงาน (เฒานง) หรอสมาคมชาวมหาสารคาม

ด�าเนนงานกจกรรมตางๆ ตงแต พ.ศ. 2525 เปนตนมา โดยเฉพาะการรเรมจดงานงว

ตงแตใน พ.ศ. 2500 จนถงปจจบน และไดกลายเปนงานส�าคญงานหนงของจงหวด

มคนทองถนเขารวมงานมากมาย ซงนอกจากเปนการแสดงตวตนของชาวจนโพนทะเล

แลว ยงเปนการแสดงศกยภาพทางเศรษฐกจและสงคมของกลมชาตพนธจนดวย

4) กลมภาครฐและผน�าทเปนทางการ ประกอบดวย ผใหญบาน ก�านน

(ซงถกมองวาเปนตวแทนรฐมากกวาตวแทนชาวบาน) สมาชกอบต.แวงนางหรอ

นกการเมองระดบทองถนและระดบประเทศ โดยเฉพาะอบต.นนไดเรมเขามาเปน

แมงานราวป พ.ศ. 2541 จงนบไดวามสวนชวยรบรองสถานะและบทบาทการมอยของ

ผปพมอยางเปนทางการมน�าหนกมากขน เพราะกอนหนานนชาวบานไดด�าเนนการ

กนเองตามก�าลงศรทธา โดยอาจมก�านนผใหญบานชวยด�าเนนการ ในแงการจดเตรยม

สถานทและตดตอมหรสพ ครน อบต. ไดเขามารบบทบาทดงกลาวแทน ไดมการจดสรร

งบประมาณใหเพมขน โดยสมาชก อบต. สวนใหญเปนคนในพนทต�าบลแวงนาง ซง

เปนเขตพนทวฒนธรรมผปพมทซอนทบกบผลประโยชนคะแนนเสยง ดงนน การเขามา

รวมงานของ อบต. นน จงมมากกวาศรทธาในผปพมหรอเปนบทบาทหนาทเชงบรการ

และสนบสนนศลปวฒนธรรมตามนโยบาย อบต. เทานน



กลาวคอ ไดเขามาในฐานะนกการเมองทองถน โดยไดใชโอกาสนเปนอกชองทาง

หนงในการสราง “ทนทางสญลกษณ” แกตนเองและพวกพอง เพอสรางและสะสม

ฐานคะแนนเสยงสนบสนนจากชาวบานในเขตต�าบลแวงนางส�าหรบการเลอกตง

ครงตอไปดวย ดงปรากฏวามความพยายามทจะจดสรรงบประมาณมาปรบปรงภมทศน

พนทรอบศาลผปพม เพอใหเปนแหลงพกผอนหยอนใจของชมชนทองถน รวมทง

การเปนแมงานจดพธพทธาภเษกในการหลอรปหมอนปพมเพอใหผ ศรทธาเชาซอ

ในชวงเมษายน 2554 โดยนมนตพระสงฆเกจอาจารยทมชอเสยงเปนทยอมรบในเขต

จงหวดมหาสารคามและใกลเคยงมาท�าพธ

เชนเดยวกบการเขามารวมงานของนกการเมองระดบจงหวด (สมาชกสภา

จงหวด) และประเทศหรอสมาชกสภาผแทนฯ เขตหนง (ครอบคลมเขตเลอกตง

ต�าบลแวงนาง อ�าเภอเมอง จงหวดมหาสารคามดวย) ซงถกเชญใหมารวมงานไหวใหญ

ดงกลาว ทงนนอกเหนอจากการใหทนสนบสนนในการจดงานแลว การมาปรากฏตว

ในงานนยงเปนการสงสมทนทางสญลกษณเพอผลประโยชนทางการเมองดวย

4.2 ประชาคมผปพมในฐานะภาพสะทอนของวกฤตความทนสมย

อาจกลาวไดวาความเชอผปพมเปนปฏบตการทางสงคมซงเปนสวนหนงของ

ปฏกรยาตออ�านาจรฐและทนนยมภายใตบรบทของความทนสมย ทงนดงทกลาวไว

ขางตนจะเหนวาในการด�าเนนการนน เจาภาพหลกไมใชภาครฐแตเปนชาวบานใน

ทองถน ซงแตกตางจากกรณของ “ศาลหลกเมอง” และ “ศาลเจาจน” ทภาครฐ

เขาไปด�าเนนการโดยตรง ซงในมมหนงจงอาจกลาวไดว าสงศกดสทธทงสองน

เปนดงสญลกษณของ “อ�านาจรฐ” และ “ทนนยม” กลาวคอ ศาลหลกเมองเปน

สญลกษณของอ�านาจรฐทถกสถาปนาและไดรบการยอมรบจากอ�านาจสวนกลาง

ซงแตกตางจากจากผปพม

ส วนศาลเจ าจนนนเป นสญลกษณของชนชนน�าทางเศรษฐกจซงกคอ

คนเชอสายจนทยดกมความมงคง ทงยงสรางเครอขายสายสมพนธกบชนชนน�า

ทางการเมองดวย ดงปรากฏวาไดแตงงานกบชนชนเจาเมอง ในระยะหลงเมอม

การเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ยงไดลงการเมองจนไดรบเลอกตง ตลอดทง

นายกเทศมนตรสวนใหญตงแตอดตจนถงปจจบนนนมเชอสายจนเกอบทงหมด ดงนน

เมออ�านาจทางการเมองกบอ�านาจเศรษฐกจเชอมโยงกน จงเทากบเปนการสงสมทน



ทางเศรษฐกจและทนทางสงคม ทงยงจ�ากดอ�านาจอยเฉพาะภายในกลมตนดวยการผลต

ซ�าทางสงคมไมใหตกแกคนนอก แมวาจะมการแขงขน ชวงชงการน�าอยภายในกลมและ

แบงเปนกลมตางๆ ไมไดเปนเอกภาพนกกตาม (ไวพจน ขนสวรรณนา, 2543)

ดงนน ดวยความสมพนธเชงอ�านาจดงกลาว ปฏกรยาของประชาคมผนบถอ

ปพมจงสะทอนผานการการจดล�าดบชนอ�านาจ (Hierarchy) ผ ดวยการยกให

“ปพม” เปนศนยกลางอ�านาจและบรรดาผในชมชนตางๆทเขามามความสมพนธกบ

ปพมนนไดถกจดใหมล�าดบอ�านาจทดอยกวา รวมทง “เจาพอหลกเมอง” มหาสารคาม

ทถกจดใหมล�าดบความสมพนธในฐานะ “นอง” ของปพม และยนยนผานการจดงาน

เซนสรวงประจ�าปอยางยงใหญและมผคนในทองถนเขารวมงานอยางคบคง

นอกจากนหากพจารณาในบรบททกวางขน จะเหนวาเงอนไขทท�าใหเครอขาย

ผปพมเขมแขงเพมขนนนเปนเพราะความไมมนคงทางจตใจทก�าลงเผชญกบวกฤตความ

ทนสมย อนเปนผลสบเนองจากนโยบายการพฒนา ซงด�าเนนการผานแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตตงแตป พ.ศ. 2404 เปนตนมา โดยเฉพาะไดปรากฏผลชดเจน

ในชวงปลายทศวรรษ 2510 ท�าใหเกดการขยายตวอยางรวดเรวของระบบทนนยมซง

เรนกายในรปของวฒนธรรมบรโภคนยม วฒนธรรมอตสาหกรรมนยมและวฒนธรรม

พาณชยนยม ซงไดน�าเอาความลงเลสงสยมาสด�าเนนชวตประจ�าวนและส�านกของ

ผคน เพราะความทนสมยท�าใหเกดความแตกตาง (Difference) การกดกนแบงแยก

(exclusion) และการท�าใหเกดลกษณะชายขอบ (Marginalization) ขนมา

เชนเดยวกบชมชนทองถนกรณศกษาซงไดรบผลกระทบดงกลาว เนองจากถก

ผนวกเขาสระบบ โดยเฉพาะชาวนาขนาดเลก ทงนหากพจารณาตามแนวคดของวถ

การผลตแบบทนนยมสวนรอบขาง (Peripheral Capitalism Mode of Production)

แลว (สมศกด สามคคธรรม, 2533) กระบวนการพฒนาทนนยมสวนรอบขางไดด�าเนนไป

อยางชาๆ พรอมกบการท�าลายทรพยากรธรรมชาต ระบบเศรษฐกจแบบธรรมชาต และ

วงจรการผลตซ�าแบบธรรมดาของครวเรอนชาวนา โดยมรฐเปนผแสดงบทบาทและสราง

เงอนไขส�าคญ อาท การพฒนาระบบสาธารณปโภค การสงเสรมปลกพชเศรษฐกจ

(Cash Crop) เปนตน เหลานเปนการท�าลายเงอนไขของโครงสรางการผลตทดแทน

ขนใหมของวถการผลตกอนหนาทนนยม



กลาวคอ ระบบการแลกเปลยนหายไป การผลตเพอบรโภคเปนหลกถกท�าลาย สถาบนตางๆ ของสงคมแบบใหมเขามาแทนทหรอมบทบาทมากกวาสถาบนสงคม แบบเดม (เชน สถาบนการศกษา สถาบนการปกครองและจดระเบยบสงคม) ทรพยากรธรรมชาตทรบประกนความอยรอดถกท�าลายหรอยดครองโดยทนเอกชน และอ�านาจรฐ พรอมกนนจากการขยายตวของความสมพนธทางการผลตและ การแลกเปลยนสนคาซงไดผนวกหนวยการผลตระดบครวเรอนเขาไปดวยในระบบ ท�าใหสนคาและระบบตลาดภายนอกแทรกเขามา สงผลใหผลตผลหตถกรรมพนบาน ถกท�าลายและลดบทบาทลง ชาวนาหนมาปลกพชเศรษฐกจเพอขายมากขน เกดการผลตซ�าของระบบการผลตหลก คอ การผลตซ�าแบบขยาย (Extended Reproduction) ของระบบทนและอตสาหกรรม ท�าใหการผลตเพอขายเปนความจ�าเปน ซงผลกดนใหตองเขาไปอยในวงจรการหมนเวยนของทนยงขน โดยตองเพมการใชแรงงานปจจยและทนมากขน ทงยงตองแขงขนและเผชญหนาในลกษณะขดแยงกบบรรดาทนตางๆ ดวย ส�าหรบชาวนาขนาดเลกในปจจบนทยงสามารถด�ารงอยไดนน กไมไดอสระ และราบรน แตเปนการด�ารงอย ภายใตเงอนไขจ�านนตอทนในรปแบบ (Formal Subsumption of Labor Under Capital) ดวยการถกผนวกเขาไปในระบบทนนยม ตองผลตภายใตกฎของมลคา ท�าใหชาวนาตองขยายเวลาท�างานออกไปทงเวลาแรงงานและเวลาการผลตเพอเพมผลผลต (สมศกด สามคคธรรม, 2533) เชน การท�านาปรง ปลกพชพาณชยอนๆ เปนเหตใหตองเพมตนทนการผลต เนองจากถกควบคมการผลตเพอใหไดมาตรฐานของตลาด ซงแหลงทมาของทนคอจากระบบสนเชอซงกจากทนทงในและนอกระบบ ดงนน วธการปรบตวอยางหนงของชาวนาในทองถนสวนใหญคอการเปน “ผประกอบการชาวนา” โดยการออกไปขายแรงงานเพอสงเงนมาจางแรงงานมาท�านาแทนตน และยงลดขนตอนการท�านาลงใหสมพนธกบแรงงานทมโดยเนนการท�านาหวานแทนนาด�า จางรถไถ รถเกยวขาวแทนการใชแรงงานคน เปนตน ซงจากเหตปจจยตางๆเชอมโยงกนดงกลาวทงหมดนน ไดสงผลตอความไมมนคง ลงเลสงสยทงคนทยงอยในถนฐานและโดยเฉพาะคนทจากบานไปท�างานตางแดน คลกคลกบความวาเหวและ ไรตวตนในเมองใหญทลดทอนจตวญญาณใหเรยวลบ เหตนพธกรรมไหวผปพมทจด

ประจ�าปจงไดเปน “สนาม” ทอารมณความรสกรวม (Collective Emotion) ได



ปฏบตการอยางมพลง ทงการดมด�ากบความเชอศรทธาปสาทะและใชประกาศตวตน ศกดศร ตกตวงเอาอารมณความรสกทงมวลในความเปน “บาน” เพอทดแทนและ เตมเตมทางจตวทยาในสงทขาดหายไป เพอวาในชวงเวลาอนยาวนานเปลยวเหงา ตลอดปจะไดมก�าลงดนรนในเมองใหญตอไปได เหตน “สนาม” (Feild) ของพธกรรมไหวผปพมจงถกขบเคลอนด�าเนนการและมขนเพอตอบสนองคนในชมชนทองถนนอกเขตเทศบาลฯ เปนหลก สวนกลมคนอนๆ ทมารวมนน ตางแสวงหาผลประโยชนใน รปแบบตางๆ จากพนทดงกลาวทสอดคลองกบ habitus ของตนเองเทานน

5. สรปและอภปรายผล บทความไดพยายามอธบายพลวตของสงคมอสานในบรบทสมยใหมผานความเชอผปตาและผคมครองอนๆ ของชมชนทองถนเทศบาลมหาสารคามและใกลเคยง ผลการศกษาพบวาความเชอผปตาและผคมครองในฐานะทนทางวฒนธรรมนนสามารถ ยดโยงผคนเขามาปฏสมพนธกน โดยการเชอมโยงกนเปนเครอขายและพนทวฒนธรรมของความเชอ เกดการจดล�าดบชน โครงสรางสงคมของผปตาและผคมครอง โดยมการจดระเบยบโครงสรางสงคมทงในสวนของสงคมจนตนาการ (เครอขายผ) และสงคมประสบการณ (เครอขายคน) ทวาระเบยบสงคมดงกลาวนไมไดหยดนง หากมพลวตเคลอนไหว ปรบเปลยนไปตามเงอนไขของบรบททางสงคมในแตละชวงเวลา โดยมความสบเนองกนมาทางประวตศาสตรจนกอรปเปนทองถนเดยวกนทมลกษณะเฉพาะขนมา นอกจากนขอสงเกตส�าคญของบทความนคอ ศกยภาพในการด�ารงอย และความ เขมแขง ของโครงสรางสงคมของประชาคมผในปจจบนนยงสามารถสะทอนบรบทของการดนรน ตอส ตอรอง ตอบโตของชมชนทองถนอสานทมตอรฐและทนนยมอกดวย โดยแรงขบเคลอนส�าคญนมาจากอารมณ ความรสกรวมหมในการเผชญหนากบวกฤตความทนสมยและวกฤตอตลกษณนนเอง อนง วตถประสงคของบทความนจะพยายามน�าเสนอขอถกเถยง ในมมมองของแนวคดกลม Agency-Structure Integration ดวยโดยมองวาความเชอในฐานะโครงสรางสวนบนกหาใชจะควบคมครอบง�ามนษยฝายเดยวไม ดงทแนวคดโครงสราง-หนาทนยม (Functional-Structuralism) ไดผลตซ�ากนมา ทงนในความสมพนธเชงวภาษวธนนมนษยกสามารถปรบใชความเชอผหรอทนวฒนธรรมเพอตความรบใชผลประโยชนตนเองดวย ซงจากทอธบายขางตนนนพยายามแสดงใหเหนวา “ผปตา/ผคมครอง” เปนเพยงอ�านาจเชงสญลกษณทถกสรางขน เปนระเบยบสงคมแบบดงเดมทคนในสงคมยดถอรวมกน



ซงทงคนและผปตานนตางมปฏสมพนธซงกนและกนในเชงวภาษวธ กระทงสามารถ ปรบเปลยนโดยผานปฏบตการรปแบบตางๆ ตามสภาพบรบททเปลยนไปไดดวย ทงนทามกลางกระแสการเปลยนแปลง ผปตาไดถกทาทายจากคนในชมชนมากขน ดงกรณชมชนต�าบลทาขอนยาง-ขามเรยง อ�าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคามทไดมการขบไลผปตาในเวลาไลเลยใกลเคยงกน (ทศวรรษ 2510) ทงนเพราะมปจจยและเงอนไขทสนบสนน โดยเฉพาะนโยบายพฒนาของรฐ ระบบทนนยมและตลาด รวมทงการเขามาของพระปา และการชน�าของบคคลทเปนผน�าของชมชน เปนตน (ณรงคฤทธ สมาล, 2555 : 75-82) สวนผปตาทยงคงเหลออยนน นอกเหนอจากวาทกรรมของ “ความศกดสทธ” หรอความนบถอศรทธาตามจารตเดมของคนในชมชนแลว ยงไดถกตความใหม โดย ปรบเปลยนหนาทจากผชแนะ อ�านวยความสะดวกและชวยเหลอในดานการผลตการเกษตรไปสบทบาทของผดลบนดาลโชคลาภ ชวยเหลอสรรพทกขของผคนในระดบ “ปจเจกชน” มากขน (เหมอนกบบรรดาเจาพอ-เจาแมทงหลาย เชน การขอเลขเดด ฯลฯ) และ การเขาถงผปตาซงสามารถท�าไดตลอดปทงบนบานและเซนไหว อนง เปนทนาสงเกตวาแมเมองมหาสารคามจะคลคลายตนเองเขาสสงคม “เมอง” (Urbanization) เปนสวนใหญทงโครงสรางกายภาพแลละโครงสรางสงคม แตความเชอผยงไดรบการสบสานอยางเขมแขง เนองเพราะประชาคมผมพลวต ปรบตวเคลอนไหวเพอตอบสนองผคนในชวงเวลาตางๆ ทงโดยผาน “การจดระเบยบสงคมผ” ซงเปนสงคมในจนตนาการ พรอมทงการสรางเครอขายและ “การจดระเบยบสงคมคน/ประชาคมคนนบถอผ” ทโยงใยเปนตาขายความสมพนธวาผตนนนเปนญาตกบผตนน ผของชมชนโนนมความสมพนธกบผชมชนนน จงชวยรบรองตอกย�าความ มอยของความเชอผคมครองใหอยในสงคมได โดยปฏบตการผานการจดงาน “ไหวใหญ/สรงน�าปพม” อยางเปนรปธรรมทกป ซงรปแบบปฏสมพนธเชงวภาษวธนไดชวยรกษาและเสรมสรางอ�านาจของผใหคงอยและตอบสนองความตองการของคนไดอยางมประสทธภาพและตอเนอง ดงนน จะเหนวาแตละฝายทเขารวมเปนเครอขายของโครงสรางสงคมผปพม ตางไดใช “สนาม” ของอ�านาจผปพมในฐานะทเปนสอกลางอารมณความรสกรวม (Collective Emotion) ในการเผชญหนากบสภาวะสมยใหม โดยไดตความเพอ ตอบสนองความตองการแตกตางกนไป ซงผลประโยชนเหลานตงอยบนพนฐานของ Habitus ดงเดมของผคนทถกหลอหลอมและบมเพาะโดยสงคมวฒนธรรมทองถน



อสาน กลาวคอ ชาวบานทวไปไดใชทนทางวฒนธรรมคอความเชอในผปพมเพอ

ตอบสนองความไมมนคงทางจตใจในการด�าเนนชวตภายใตสภาวะสมยใหม เพอเตมเตม

ความอมเอมในแงจตวทยา เชน ไดท�าบญ ไดไหวผ ไดเปนผให ไดสมผสอารมณ

ความรสกของความเปนบาน รวมทงการไดร สกวาเปนสวนหนงของชมชนทองถน

หรอในฐานะสมาชกของกลม เปนตน ซงเหลานท�าใหรสกวาชวตมคณคา มความหมาย

และความส�าคญขนมา

สวนชาวบานทเปนกลมผน�าโดยจารตประเพณนน ไดใชพนทนแสดงตวตน

และบทบาทผานความรทตนครอบครองอย เพอสรางการยอมรบ ศกดศร ความมนใจ

ในสถานะของตนเองและความเปนอย โดยอาจไดผลตอบแทนเปนโภคทรพย เชน

เงนบรจาคและเครองอปโภคบรโภคตางๆ เปนตน ส�าหรบการเขารวมงานของ

นกการเมองในระดบตางๆ นน มสวนชวยเสรมบารมและความชอบธรรม สราง

การยอมรบใหกบผปพมเพมขนดวย แตแนนอนอกดานหนงนกการเมองกไดใช “สนาม”

แหงนเพอสงสมทนทางสญลกษณในการสรางการยอมรบ ตอกย�าสถานะและบทบาท

ของตนเองในฐานะ “ตวแทนชาวบาน” ทตองแสดงความสนใจในกจกรรมของชมชน

ทองถน เปนวธการหนงในการเขาถงชาวบาน รกษาฐานเสยงถงสองต�าบลและบางสวน

ของเขตเทศบาลดวย ดงนน การใชโอกาสน “แสดงบทบาท” ดงกลาวจงท�าใหเกด

ความรสกทางจตวทยาวาเปนพวกเดยวกน

ดงนน ในความสมพนธเชงอ�านาจดงกลาว “อ�านาจ” ของผปพมจงไดแพรซม

กระจดกระจายไหลวนอยในประชาคมผ กลาวคออ�านาจมอย ในการกระท�าและ

ความสมพนธของผคน เปนสงทถกใช (Exercised) และยงหมนเวยนถายทอดไดใน

“สนาม” ดงกลาว โดยถกใชในกลมผน�าภาคชาวบาน หรอในกลมผน�าภาครฐและ

นกการเมอง ตลอดจนชาวบานผเขารวม ทกคนตางไดซมซบรบเอาอ�านาจของชมชน

ทองถนผานการเขารวมพธกรรมดงกลาว ดวยการฉกฉวยและแปรรป (Transform)

อ�านาจเชงสญลกษณนน ใหสอดคลองกบความตองการและผลประโยชนของตนเอง

กลาวโดยสรปประชาคมผปพมไดมสวนส�าคญในการสรางและผลตซ�าอ�านาจ

ของความเชอ และไดอาศยอ�านาจทสะทอนกลบมาดงกลาวเปนประโยชนแกตน

ซงการไดมาและใชอ�านาจนนกตองอาศยเทคโนโลยหรอยทธวธ (Strategy) ของ

อ�านาจในการปฏบตการทางอ�านาจนนใหกลายเปนการกระท�า โดยผานองคความร



และภาคปฏบตการของวาทกรรมตางๆ เชน ขนตอนของพธกรรมทซบซอนขรมขลง

ศกดสทธ เครองเซนไหว ตวศาล รปเคารพ ต�านานเรองเลา และผเชยวชาญ เปนตน

เนองเพราะอ�านาจอยในการกระท�าและความสมพนธของคน ซงไดสงผลตอบทบาท

และสถานภาพของผเขารวมประเภทตางๆ โดยเฉพาะผานกลไกการควบคมและ

สนบสนนพฤตกรรมทางสงคมเปนตวขบเคลอน

อยางไรกตาม ความเขมแขงของเครอขายผจะมไดนน จ�าตองเกดจากความ

เขมแขงของคนทงในและระหวางชมชนทมตอกนในภาพรวมของความเปนทองถน

เดยวกน (Localization) ยงผลใหเครอขายผไมขาดตอนเหมอนกบความสมพนธ

และเครอขายของคนในชมชนทยงพงพงหรอปะทะสงสรรคกนอยางตอเนอง กอใหเกด

มโนภาพของส�านกรวมและอารมณรวมทเปนพนฐานส�าคญของความเปนทองถนหนงๆ

ขนมา ซงตงอยบนพนททางวฒนธรรมททบซอนและครอบคลมกวางขวางกวาพนท

กายภาพหรอเขตปกครองของมหาดไทยทดแบงแยกหางเหนและลวงตาทงตอนกพฒนา

และนกวชาการ

เอกสารอางอง

กาญจนา แกวเทพ. (2527). จตส�านกของชาวนา : ทฤษฎและแนวทางวเคราะหแบบเศรษฐศาสตรการเมอง. กรงเทพฯ : เจาพระยาการพมพ.

Kaewtep, Kanjana. (1998). Consciouness of Famer : Theory and Method of Political Economy Analysis. Bangkok : Chaopraya Printing.

คายส, ชารลส เอฟ. (2556). อสานนยม : ทองถนนยมในสยามประเทศไทย แปลโดย รตนา โตสกล. กรงเทพฯ : มลนธโครงการต�าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

Charles F., Keyes. (2013). Isan : Regionalism in Northeastern Thailand translated by Ratana Tosakul. Bangkok : The Foundation for the Promotion of Social Sciences and Humanities Texbooks Projects.

โคเซอร, ลวอส เอ. (2547). นกปราชญระดบโลก แปลโดย กาญจพรรษ (องกาบ) กอศรพร และคณะ. กรงเทพฯ : สถาบนวถทรรศน.

Lewis A., Coser. (2004). World Philosophers translated by Kanrjapassa (Aungkab) Korsriporn and Others. Bangkok: Institution of

Vitheetasa.



ชน อยด. (2510). สมยกอนประวตศาสตรในประเทศไทย. กรงเทพฯ : กรมศลปากร.

Yudee, Chin. (1967). Prehistory in Thailand. Bangkok : Fine Arts Department.ณรงคฤทธ สมาล. (2555). ผปตากบโครงสรางสงคม : วาดวยปญหาโครงสรางและ

การกระท�าของมนษย. วารสารวฒนธรรมศกษา สถาบนวจยศลปะและวฒนธรรมอสาน มหาวทยาลยมหาสารคาม, 1(1), 75-81.

Sumalee, Narongrit. (2012). Study of Guardian Spirit and Social Structure : On a Problem of Structure and Agency. Journal of Art and Cultural Studies Research Institute of Northeastern Art and Culture, Mahasarakham University, 1(1), 75-81.

เตม วภาคยพจนกจ. (2530). ประวตศาสตรอสาน. พมพครงท 2 กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

Wipakpojanakija, Taem. (1987). Isan History. 2nd Bangkok: TU Printing House.นธ เอยวศรวงศ. (2558). อารมณความรสกทางศาสนา. มตชนสดสปดาห, 35(1801), 30. Eawsriwong, Nithi. (2015). Religious Emotion. Mathichon Weekly, 35(1801), 30.นารรตน ปรสทธวฒกล. (2547). คนจนกบการขยายตวของชมชนลมน�าช. สนบสนน

การวจยโดยส�านกงานกองทนสนบสนนงานวจย.Parisuthiwuthikul, Nareerat. (2004). Chinese and Extended Communities

in Chi River Basin. Research funded by Thailand Research Fund (TRF).

ปราณ วงษเทศ. (2543). สงคมและวฒนธรรมอษาคเนย. กรงเทพฯ : เรอนแกวการพมพ. Wongtesa, Pranee. (2000). Southeast Society and Culture. Bangkok.

Ruankaeo Printinng._____ . (2544). เพศและวฒนธรรม. กรงเทพฯ : เรอนแกวการพมพ. _____ . (2001). Gender and Culture. Bangkok. Ruankaeo Printinng._____ . (2549). เพศสภาวะในสวรรณภม. กรงเทพฯ : เรอนแกวการพมพ._____ . (2006). Gender in Suvanabumi. Bangkok. Ruankaeo Printinng.

ยศ สนตสมบต. (2546). พลวตและความยดหยนของสงคมชาวนา : เศรษฐกจชมชน

ภาคเหนอและกระบวนทศนวาดวยชมชนในประเทศโลกทสาม. เชยงใหม :

วทอนดไซน จ�ากด.



Suntasombuti, Yossa. (2003). Dynamic and Flexible of Farmer Society :

Economy of Northern Communities and Paradigm on Communities

in the Third World. Chiang Mai : Within Design Ltd.

ไวพจน ขนสวรรณนา. (2543). บทบาททางเศรษฐกจและการเมองของชาวไทย

เชอสายจน เขตเทศบาลเมองมหาสารคาม. มหาสารคาม : รายงานการศกษาอสระ

กศ.ม. มหาวทยาลยมหาสารคาม.

Khunsuwanana, Waipojana. (2000). The Economic and Political Role

of Chinese-Thai in Maha Sarakham Municipality Region.

Maha Sarakham: Independent Study Mahasarakham University.

สมศกด สามคคธรรม. (2533). แนวคดมารกซสตกบการศกษาเรองการเปลยนแปลง

ในสงคมชาวนาประเทศโลกทสาม. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร.

Samakkeedhuma, Somsuk. (1990). Marxism and Study on Changing of

Presant Society in the Third World Country. Bangkok : TU Printing

House.

สมาคมชาวจงหวดมหาสารคาม. (2540). หนงสอทระลกสมาคมชาวจงหวดมหาสารคาม.

มหาสารคาม : สมาคมชาวจงหวดมหาสารคาม.

Association of Maha Sarakham People. (1997). Commemorative Book of

Association of Maha Sarakham People. Maha Sarakham :

Association of Maha Sarakham People.

สเทพ สนทรเภสช. (2511). สงคมวทยาของหมบานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ.

กรงเทพฯ : สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย.

Suntornpesacha, Sutep. (1968). Sociology of Northeast Villages. Bangkok

: Social Science Society of Thailand.

สญญา สญญาววฒน. (2543). ทฤษฎสงคมวทยา : เนอหาและแนวทางการใชประโยชน

เบองตน. พมพครงท 8 กรงเทพฯ : ส�านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Sunyaviwata, Sunya. (2000). Sociological Theory: Content and Approach

of Basic Usege. 8th Bangkok : Chula Press.



Brown, David K. (2004). Social Blueprints : Conceptual Foundations of

Sociology. USA : Oxford University Press.

Giddens, Anthony. (1984). The Constitution of Society : Outline of the

Theory of Structuration. Berkeley : University of California Press.

Jenkins, Richard. (1992). Pierre Boudieu. London : Routlrdge.

Olsen H.E., (1968). The Process of Social Organization. New York : Holt,

Rinehart, Winston.

Ritzer, George. (2000). Sociological Theory. 5th Singapore: Mcgraw-Hill.

ณรงค์ฤทธิ์ สุมาลี Narongrit...

Documents

Transcript of ณรงค์ฤทธิ์ สุมาลี Narongrit...