ขยายใจใหใหญขนพระไพศาล วสาโล

ขยายใจใหใหญขน

พระไพศาล วสาโล

ค า ป ร า ร ภ

น�ำพรกไมวำเผดรอนเพยงใด หำกเทลงแมน�ำ กจดจำงลงอยางรวดเรว ฉนใด ความทกขไมวารนแรงแคไหน หาก สมผสกบใจทกวางใหญ กยอมเบาบางลงฉนนน

เราไมอาจควบคมหรอบงการใหมแตสงดๆ เกดขน กบเรา แมระมดระวงหรอท�าดทสดแลว กยงมเหตรายหรอ สงไมพงประสงคเกดขนกบเราอยนนเอง แตมสงหนงทเรา ท�าไดกคอ ดแลรกษาใจใหเขมแขงมนคง รวมทงขยายใจ ของเราใหใหญขน ประหนงแมน�าทสามารถละลายน�าพรก หรอพษทงหลายใหเจอจางลง

ใจของเรานนสามารถขยายใหญขนไดหากไมถกรดรง ดวยความเหนแกตวหรอความยดตดในตวตน คนทคดถง แตตนเอง จตใจจะคบแคบ และมความสขไดยาก ตอเมอ

นกถงผอนอยเสมอ จตใจจงจะขยายใหญ และมความสข ไดงายขน เพราะเหนความทกขของตนเองเปนเรองเลกลง ยงใหกยงมความสข ท�าใหเหนชดวา ความสขมไดเกดจาก การมการเสพเทานน ทประเสรฐและยงยนกวานนคอ ความสขทเกดจากการใหและการเกอกลผอน

นอกจากการขยายใจใหใหญขนดวยเมตตากรณาแลว ความสขอนประเสรฐยงเกดไดจากการฝกจตใหร จกนง และปลอยวาง ไมวงพลานหาความทกขมาใสตว และไมเกบ อารมณอกศลมาท�ารายจตใจ จะท�าเชนนนไดตองอาศยสต คอความระลกร เพอปลดปลอยใจจากความคดและอารมณ อกศลทงหลาย สตยงชวยใหเหนความจรงของกายและใจ อนเปนขนตอนส�าคญสการเกดปญญา จนเหนวาแทจรง แลวตวกของกนนเปนมายาภาพทจตปรงแตงขนเอง ผลท

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

ตามมาคอการคลายความยดมนในตวกของก จนหมดสน ซงความเหนแกตว ถงตอนนนจตกจะแผกวางอยางไร ขอบเขตราวทองฟา เพราะไมมสงรดรงอกตอไป เปนภาวะ ทสขและสงบเยนอยางแทจรง

หนงสอเลมเลกนประกอบดวยค�าบรรยายสองบท หลงท�าวตรเยนทวดปาสคะโต คณหมออจฉรา กลนสวรรณ แหงชมรมกลยาณธรรมเหนวามประโยชน จงขอน�าไป พมพเผยแพรเปนธรรมทาน ขาพเจายนดอนญาต และขอ อนโมทนาในกศลจรยาของชมรมกลยาณธรรม ซงท�างาน เผยแผธรรมอยางจรงจงตลอดเวลาหลายปทผานมา หวงวา หนงสอเลมนจะมสวนชวยผอานในการเสรมสรางคณภาพจต เพอการเขาถงความจรงและความสขทประเสรฐยง

วสาขปณณม๒๐ พฤษภาคม ๒๕๕๙

4

ค า น าข อ ง ช ม ร ม ก ล ย า ณ ธ ร ร ม

ทกข  คออรยสจขอแรกทเรำตองร  ไมมใครหนพนได  แตผท พฒนาจตดขนไปตามล�าดบ กยอมมวธรบมอกบทกข โดย ไมเปนทกขได ทานผมปญญาเหลานนมไดแตกตางจากเราทาน ในการพบเจอสงอนไมพงปรารถนา พลดพรากจากสงอนเปน ทรก และอกสารพดรปแบบของความทกข แตทานกเพยงแต เหนวามนมอย ไมเขาไปเปนอะไรกบมน ทานจงไมไดเดอดรอน หรอบอบช�าทางใจเหมอนปถชนชาวโลกทยงไมเขาใจวธวางใจ และยงไมสามารถปลอยวางความยดตดถอมนตางๆ

“ขยายใจใหใหญขน” เปนธรรมเทศนาของพระอาจารย ไพศาล วสาโลเรองแรกทคดสรรมาเสนอในเลมน ซงไดจด ประกายแหงสมมาทฏฐและโยนโสมนสการในการรบมอกบ ปญหาและความทกขตางๆ ทเราทานจะตองประสบเปนธรรมดา สงส�าคญทพระอาจารยชใหเหนคอ สงทเราประสบนน ไมวา มนจะยาก จะหนก หรอไมพงประสงคเพยงไร มนไมส�าคญ เทากบใจของเราวางทาทตอปญหาและอปสรรคขอขดของนน

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

อยางไร ถาจตใจของเรากวางขวางมอาณาเขตขยายใหญออกไป ดวยคณธรรมความดและความเขาใจโลกและชวตไดมากเทาไร อปสรรคหรอปญหาตางๆ กเปนเพยงแคเกลอหยบมอเดยวท ไมอาจท�าใหน�าในแมน�าหรอมหาสมทรเคมได คอไมอาจท�าให ใจทฝกดแลวเปนทกขได

ยงมธรรมเทศนาทนาสนใจมากอกเรองหนงทไดน�ามา รวมไวในเลมเดยวกนน คอ “ฝกใจใหนง ฝกจตใหวาง” ซง พระอาจารยทานเปรยบเทยบการท�างานของ “กาย” และ “จต” ไวอยางชดเจนและคมคายมาก ท�าใหเราเหนการท�างานของ รปนามไดในภาพรวมไมยากเลย แมจะไมรค�าบาล ศพทเฉพาะ ทางวชาการ ทกคนกสามารถเขาใจตวตนไดมากขน เขาใจปญหา ทางออกทางแก ของการท�างานรวมกนทบางครงขดแยง ไมลงตวของกายและจต ซงทานไดแนะน�าไวอยางเปนขนตอน ถอเปนงานบรรยายทสนทรย อานแลวกอดจะอมยมไมได ในความชางเปรยบของทาน และท�าใหเราไดยอนถามตวเองวา เราดแลกายและใจของเราดพอหรอยง

ถงแมธรรมะจะเปนเรองทตองคอยศกษาท�าความเขาใจ ไปตามล�าดบ อกทงหลายคนกกลวค�าวา “ธรรมะ” เกรงวาเรา ยงไมมปญญาพอทจะเปดใจรบหรอดเปนเรองสงเกนไปส�าหรบ เราในวยเวลาน แตส�าหรบทานทมโอกาสไดอานหนงสอของ พระอาจารยไพศาล วสาโลมาบางแลว เรองธรรมะกจะไมใช เรองยากอกตอไป นบเปนโชคดของคนไทยและชาวพทธ ทเราม

6

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

ครบาอาจารยอยางพระอาจารยทสามารถถายทอดธรรมะทยาก ใหกลายเปนเรองงายและสามารถประยกตเขากบสภาพสงคม ปจจบนไดอยางกลมกลน ทานสามารถน�าปญหาและเรองราว ตวอยางจรงทนาสนใจมาเชอมรอยกบธรรมเปนเนอเดยวกนได โดยเราไมทนรตวเลยวาหมอก�าลงปอนยาใหเรา และเปนยาทม สรรพคณแกทกขไดจรง

ในนามชมรมกลยาณธรรม พวกเรารสกเปนเกยรตและ มความสขทไดรบความเมตตาจากพระอาจารยใหเผยแผงาน ธรรมทมคณภาพและมเสนห ชวนศกษาของพระอาจารย สบเนองตลอดมา ในเดอนพฤษภาคม เปนครบรอบเดอนเกด ของทานพระอาจารยครบ ๕ รอบอายวฒนมงคล พวกเรา จงด�ารจดพมพหนงสอนเพอนอมถวายเปนอาจรยบชา ดวย ความเคารพศรทธาในปฏปทาและจรยาวตรของพระอาจารย เหนอเศยรเกลา ขอสรรพมงคลจงบงเกดแด พระมหาเถระ ผเปนพระธรรมดา ผไมเปนอะไรกบอะไร และท�าไดทกอยาง ไปไดทกท มเมตตาทกเมอ เพอประกาศธรรมแหงความพน ทกข ขอขอบคณศลปนใจบญ “เซมเบ” ส�าหรบภาพวาดทสอ ความดวยจตบรสทธของผให และชมรมฯ หวงวาทกทานจะ ไดรบประโยชนและยมรบความทกขไดงายขน เมออานหนงสอ เลมนจบลง

กราบอนโมทนาและขอบพระคณทกทานทพญ. อจฉรำ กลนสวรรณประธานชมรมกลยาณธรรม

7

ข ย า ย ใ จ

ใ ห ใ ห ญ ข น

๑๑

๓๓ฝ ก ใ จ ใ ห น ง

ฝ ก จ ต ใ ห ว า ง

ส า ร บ ญ

ความทกขในชวตคนเรา เหมอนกบเกลอ คอวา

จะเคมหรอจะจดขนอยกบภาชนะทใสน�าดวย

ขนอยกบวาเธอจะเปนน�าแกวหนง หรอจะเปน

ล�าน�าสายหนง

มพระหนมรปหนง อำรมณไมคอยดเทำไหร ในแตละวนจะ มเรองทขนเคองไมพอใจอยเสมอ เวลานงสมาธหากไดยน เสยงคนพดคยกนเสยงดงกไมพอใจ บางทกตบะแตกตอวา คนทพดคยกน เวลากวาดใบไมกบนวาใบไมเยอะ กวาดไป กหงดหงดไป บางทกตอวาเพอนหาวาเพอนกนแรง ไมวา จะท�าอะไร ถามอะไรทไมถกใจกจะโมโหงาย แมแตบางทใช ปากกาแลวเขยนฝดกขวางปากกาทง เหตการณทงหมดน อยในสายตาของหลวงพอตลอด

ข ย า ย ใ จใ ห ใ ห ญ ข น

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

วนหนงหลวงพอจงบอกใหพระหนมนไปเอาเกลอจาก ในครวมาหอหนงและใหไปรนน�ามาแกวหนง แลวใหโรยเกลอ ลงไปในแกวน�านน สกพกหลวงพอกใหพระหนมชมน�าใน แกวนนด พระหนมบอกวาเคมมาก หลวงพอจงพาเดนไปท ล�าน�าหนาวด แลวใหพระหนมเอาเกลอทเหลอโรยลงไปใน ล�าน�านน แลวใหชมน�านนดอกท หลวงพอถามวาเปนอยางไร พระหนมบอกวาจด ตอบไปกงงไปวาหลวงพอตงใจจะบอก อะไรแกตน

หลวงพอใหเวลาพระหนมคดสกพกแตพระหนมกคด ไมออก ทานจงเฉลยวาควำมทกขในชวตคนเรำ  เหมอนกบ เกลอ คอวำจะเคมหรอจะจดขนอยกบภำชนะทใสน�ำดวย ขนอยกบวำเธอจะเปนน�ำแกวหนง หรอจะเปนล�ำน�ำสำยหนง แลวใหพระหนมลองพจารณาดวาความทกขทผานเขามา ในชวตของเราเปนอยางนนจรงหรอไม สงทไมถกใจเรา ไมเปนไปดงใจเรา จะวาไปกเหมอนกบเกลอ แตจะเคมหรอจด กขนอยกบภาชนะทใสน�าดวย ความทกขกเชนกนจะจดหรอ จะเคมขนอยกบใจของเรา วาใจของเราเหมอนแกวน�าเลกๆ หรอเหมอนกบล�าน�า ซงมขนาดตางกนมาก

12

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

เวลาทเราเจอเหตการณอะไรกตามหากเรามความ ขนเคองหรอมความทกขมากนนแสดงวาใจเราเลก ใจเรา แคบเหมอนกบแกวน�าหรอพดอกอยางหนงกคอวาสงทมำ กระทบเรำ หรอเกดขนกบเรำจะท�ำใหเรำเจบปวดหรอไม ขนเคองหรอไมนน ขนอยทใจเรำดวย ไมไดขนอยกบทสงท มำกระทบเทำนน ใบไมจะเยอะ เพอนรวมงานจะไมนารก หรอ ดนฟาอากาศจะไมเปนใจ แตมนท�าใหเราทกขไมได หาก ใจเราใหญเหมอนแมน�าหรอล�าน�า พดงายๆ วาสขหรอทกข นน ขนอยกบคณภาพจตของเรา ไมไดขนอยกบวาสงทมา กระทบหรอเกดขนกบเรานนเปนอยางไร ใจทเลกกบใจท กวางใหญนน สงผลใหเราเปนคนทกขงายหรอไม คนท ใจแคบใจเลก คดถงแตตวเอง เมอเจออะไรมากระทบกทกข ไปหมด โกรธ ไมพอใจไปหมด แตคนทใจกวางใหญ แม จะมเรองรายเรองใหญเกดขน กรสกปกต เฉยๆ ได

มผหญงคนหนงเลาวา บายวนหนงมรถแทกซมา จอดอยหนาบานของเธอ ซงอยในซอย พอเหนรถแทกซ มาจอดหนาบาน เธอรสกไมพอใจขนมาทนท รสกวาหากม รถในบานจะเขาจะออกจะท�าอยางไร พอมองไปทรมไมกยง

13

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

ไมพอใจวานนเปนตนไมทพอปลกไวเพอใหรมเงาหนาบาน ไมใชททจะใหใครมาจอดเพออาศยรมเงา แตสกพกเธอ กไดสต เพราะมาคดทบทวนใหมวาตอนนเรากยงไมมธระ จะออกจากบาน ถนนหรอซอยนนกเปนของสาธารณะม ขนาดกวางพอสมควร ถาจะเขา-ออก กคงจะไมล�าบาก เธอ คดดวยวาคนขบคงเหนอย อากาศรอน พอเหนรมเงาจงมา จอดพก พอเธอนกถงคนขบแทกซคนนน ทคงจะรอน เพราะ อากาศอบอาว และไดมาอาศยรมเงาหนาบานของเธอเปนท ดบรอน เธอกรสกดขน และยงรสกดขนอกเมอเหนคนขบ แทกซเอาขาวมากน เธอดใจวาตนไมทพอปลกไดใหรมเงา แกคนทรอน คนขบแทกซอาจจะเหนอย ยงไมไดกนขาวเลย ตงแตเชา ไดมาอาศยรมเงาของตนไมทพอเธอปลกไว ไดใช ประโยชน ดบทกข เธอจงดใจ

ความร สกของเธอเปลยนไปจากทแรกทเธอร สก ไมพอใจเพราะรสกวานเปนบานของฉน หนาบานของฉน ซงทจรงเปนถนนสาธารณะ แตพอไปนกเองวาถนนหนาบาน นเปนของฉนกเลยเกดความไมพอใจทนททมรถแทกซมา จอด และยงไมพอใจเมอนกวาตนไมของพอฉน ปลกไว

15

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

เพอใหรมเงากบลกๆ แตพอเธอกลบมาคดอกมมหนงมอง ถงความรสกของคนขบแทกซวา เขาคงรอน เหนอย หว ความรสกของเธอกเปลยนไป เกดความเหนใจความเมตตา ขนมาและสงทตามมาคอความสข ความดใจทเขาไดดบทกข โดยอาศยรมเงาหนาบานของเธอ คนบางคนเมอเจอเหต การณน จะโมโหไมพอใจ อาจจะเดนไปตอวาคนขบแทกซ แตคนบางคนกลบรสกดใจ อนนเปนเพราะคณภาพจตหรอ มมมอง

เธอดอยสกพก คนขบแทกซกนขาวเสรจและขบรถ ออกไปโดยไมมอะไรเกดขนทหนาบานของเธอ รถจะเขาจะ ออกกไมมปญหา เธอจงคดไดวาเมอสกครเรากงวลไปเอง วาหากรถจะเขาจะออกจะท�าอยางไร ทจรงเปนการกงวลไป ลวงหนา เพราะแทกซอยประเดยวเดยวกไปแลว เธอกงวล เพราะไปคดถงสงทยงไมเกดขน คนเรำกทกขเพรำะเหตน เหมอนกน อะไรบำงอยำงยงไมเกดขนเลยแตกงวลไปลวง หนำแลว  เปนเพรำะวำใจไปอยกบอนำคต มองขำมปจจบน ไป

16

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

คนเรำจะทกขหรอสข อยทมมมอง ซงมสวนท�ำให ใจเรำเลกหรอแคบ หรอท�ำใหใจเรำกวำงใหญ ถำเรำคดถง แตตวเอง ท�ำใหใจเรำคบแคบ เชน คดวาบานของฉน ถนน ของฉน ตนไมของพอฉน แตถาเราคดถงคนอน กท�าให ใจเรากวางขน ในทางกลบกน ถาใจเรากแคบ เรากคดถง ตวเองอยเสมอ แตถาใจเรากวางเราจะคดถงคนอนๆ ไดงาย เวลาเจอเหตการณอะไรแลวทกข ลองนกดวาเปนเพราะเรา คดถงแตตวเองหรอเปลา หรอเอาแตตวเองเปนศนยกลาง คนทมความยดมนถอมนในตวกของก กจะทกขไดงาย เมอ มคนพดกบเราแมเพยงใหค�าแนะน�า เรากไมพอใจเสยแลว หากวาเรามตวกของกสง หรอมอตตาแรง จะคดวามาแนะน�า ฉนท�าไม เธอละท�าดแคไหน ค�าแนะน�าของเพอนกลายเปน สงทมากระแทกอตตา เพราะเรารสกวาท�าใหเราขายหนา เสยหนา หรอแสดงวาเรายงดไมพอ ยงมขอบกพรอง ตวอตตำนไมชอบใหมสงใดมำเตอนวำฉนยงมขอบกพรอง ยงไมดพอ

แตถาคนทรทนอตตา หรอคนทมอตตานอย เขาจะ ขอบคณทมคนมาทกทวงแนะน�า เพราะท�าใหเขาเหนหนทาง

17

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

ในการปรบปรงงานใหดขน ดงนนคนทมอตตาตวตนนอย เวลามคนมาแนะน�า ทกทวงหรอตอวา จะไมไดนกวาเขามา วาก ท�าใหกเสยหนา แตจะพจารณาวาสงทคนพดมาถก หรอไม จรงหรอไม มประโยชนหรอเปลา การมองแบบน ท�าใหใจไมทกข และไดประโยชนดวย การมองแบบนทาง พทธเรยกวาธรรมาธปไตย ไมไดหมายถงการปกครองแบบ ธรรมะแตหมายถงคนทตดสนใจโดยเอาธรรมะเปนใหญ ธรรมะในทนหมายถงความจรง ความถกตอง ความด เชน เมอมคนมาวพากษวจารณ ตอวา กน�ามาพจารณาวาทเขา พดมานนถกหรอไม มประโยชนหรอไม เรยกวาเอาธรรมะ เปนใหญ ความถกตองเปนใหญ ความจรงเปนใหญ

แตหากคนทถกตอวาดาทอ แลวคดแตวาเขาวาก เขาหกหนาก นเรยกวาเอาตวตนเปนใหญหรออตตาธปไตย พอคดแบบนแลวกจะมองไมเหนอะไรนอกจากความรสกทวา เขาวาก กลายเปนจตทคบแคบ อตตำเปนเหมอนกรงท ขงจตเอำไว ไมสำมำรถจะมองอะไรพนจมกของตวเองได แต ถำมธรรมำธปไตยหรอเอำธรรมะเปนใหญ  ใจกจะแผกวำง มองพจำรณำถงควำมจรงได

18

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

อนนไมไดขดแยงกบสงทพดไวเมอวนกอนๆ วาคนเรา ตองรจกหมนมองตน อยำสงจตออกนอก หมนมองตนไมได หมายความวาคดถงแตตนเองหรอเอาตนเองเปนศนยกลาง ทจรงถาหมนมองตนดๆ จะท�าใหอตตาตวตนมาครอบง�าจต ไมได ท�าใหความเหนแกตวนอยลง จตกแผกวางขน และ สามารถมองเหนหรอนกถงคนอน มองจากมมของคนอนได พอเรามองจากมมของคนอนหรอนกถงคนอน ท�าใหเราม ความสขไดงาย มองแบบนบอยๆ ท�าใหอตตาตวตนเราเลก ลง เปนการชวยดดนสยของเราไดดวย คนบางคนแมจะ นกถงแตตวเอง แตจตใจกสามารถแผกวางออกไปได หาก รจกฝกฝนตนเชนการใหทาน ถาใหทานถก ใหทานเปนจะ ชวยท�าใหมความเหนแกตวนอยลง นกถงผอนมากขน เพราะ เวลาใหทาน หากเรานอมใจนกถงประโยชนของผอนวาคน ทไดรบของจากเราจะมความสข คลายจากความทกข พอ เราคดแบบนบอยๆ ท�าใหจตใจเรามเมตตากรณามากขน ทานเปนเครองฝกอยางหนง ท�าใหความเหนแกตวนอยลง และตรงนแหละทเปนบญ

20

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

คนไปเขำใจวำกำรใหทำน  ถำท�ำบอยๆ จะไดบญ คอ โชคลำภ ควำมร�ำรวย สงเหลำนนไมส�ำคญเทำกบกำรทชวย ลดอตตำตวตน ควำมยดมนถอมน ตรงนเปนบญทประเสรฐ กวำ เพราะถามบญแบบน เวลาเจออะไรมากระทบจะไมโกรธ งาย ขดเคองงาย ในขณะทบางคนทไดโชคไดลาภแลว มความเหนแกตวมากขน ความยดตดถอมนมากขน เสยนด เสยหนอยกทกข หรอถงแมไมเสยกทกข เพราะรสกวายง ไดนอยไป อยากไดมาก อยากไดอก ซงท�าใหจตใจรมรอน ตรงขามกบคนทมความยดมนถอมนนอยลง และพอใจใน สงทเขาไดมาไดงายขน เวลาเขาได แมคนอนจะมองวาเขา ไดนอย แตเขากลบมองวาไดแคนกมากแลว เพราะคนอน ไดนอยกวา ไดอะไรมากจะรสกพอใจ โชคด เพราะมองเหน คนอนทไดนอยกวา เรากจะรสกเลยวาเราโชคด พอใจแลว

แตนเราใหทานกนไมเปน ใหทานแลว อยากไดโนนน เปนผลตอบแทน ถวายเงนวด กอยากถกหวยรวยเบอร ถวายสบอยากไดรอย ถวายรอยอยากไดลาน อยางนความ เหนแกตวกมากขน จตกยงคบแคบลง จดมงหมำยของ กำรใหทำน  เพอชวยเหลอเกอกลผอน ไมวาจะเปนพระ

21

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

คนยากไร หรอสตวเดรจฉาน กควรไดรบประโยชนจาก ทานของเรา และขณะเดยวกนกลดควำมยดมนถอมนใน สงของนน รวมทงลดควำมยดมนถอมนในตนเองดวย

พระสารบตรเคยกลาววาบณฑตเมอใหทานแลว ยอม ไมหวงอปธสขหรอภพใหม อปธสขหมายถงโลกยสข สขท เกดจากการเสพ เกดจากการครอบครอง หรอการไดรบ กามสข อปธหมายถงกเลสหรอโลกยสข สวนภพใหม หมายความวาท�าบญแลวกอยากไปเกดเปนเทวดา เศรษฐ คนสวย คนหลอในชาตหนา เหลานไมใชวสยของบณฑต เมอใหทาน พระสารบตรยงกลาวตอไปวาบณฑตเมอใหทาน แลวกมงก�าจดกเลสและการไมเกดภพ ซงหมายถงนพพาน นนเอง เพราะรวาการไปเกด แมเปนเทวดา แมเปนพระเจา จกรพรรดกยงทกข

เคยมอบาสกสมยพทธกาลทานหนงเปนคนทใฝใน การท�าบญมากและเขาถงธรรม เมอใกลจะตาย มเทวดามา บอกวาใหตงจตอธษฐานวาตายแลวจะไดไปเกดเปนพระเจา จกรพรรด ปรากฏวาคหบดทานนปฏเสธ เพราะรวาเปน

22

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

พระเจาจกรพรรดกยงทกขและไมวาจะเปนอะไรกยอมตอง มความพลดพรากเปนธรรมดา ตอใหเปนจกรพรรดสกวน กตองเปนอยางอนแทนเพราะไมมอะไรจรง ทานนอมจตมง นพพาน เพราะประเสรฐกวาการเปนอะไรทงสนแมกระทง จกรพรรด การจะนพพานไดนนกตองวางทงหมด แมกระทง ความยดมนตวกของก เรยกวาอตตวาทปาทาน คออปาทาน ในความเชอวามอตตา

อตตา เปนเหมอนกรงทขงจตเอาไว 

ไมสามารถจะมองอะไรพนจมกของตวเองได 

แตถามธรรมาธปไตยหรอเอาธรรมะเปนใหญ 

ใจกจะแผกวางมองพจารณาถงความจรงได

23

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

อตตาทจรงแลวไมม แตมนษยเราไปหลงเชอวาม ดงนนสงทเรำควรท�ำไมใชกำรละอตตำ แตละควำมยดมน ในอตตำ หรอละควำมยดมนในควำมเชอวำมอตตำ ดงนน การทเราพดวาละอตตา ทจรงยงไมคอยถกตอง แตพด เชนนนท�าใหเขาใจงาย เพราะอะไรทไมมตงแตแรก ตวตน ไมมตงแตแรก แลวจะละไดอยางไร แตวาเราตองละความ ยดมนหรอความเชอวามอตตา

วตถประสงคของการใหทานคอเพอก�าจดกเลส ความ เหนแกตวใหนอยลง หรอคดถงผอนมากขน มเมตตากรณา นอกจากการใหทานใหสงของแลว การสละเวลาไปชวยเหลอ ผอนกเรยกวาเปนทานกได แตทางพทธศาสนาเรยกวาศล ศลไมไดหมายถงการไมท�าชว แตหมายถงการท�าความดดวย การสอนศลหาในเมองไทย เราเนนแตการไมท�า เชนศลขอ ทหนง ไมฆาสตว แตทจรงแลว ศลขอทหนงยงรวมถงความ มเมตตากรณาเออเฟอตอสตวอนดวย ศลขอทสองการ ไมลกขโมยนนเปนเพยงสวนหนง อกสวนหนงดานบวกคอ การมสมมาอาชวะ ศลขอทสามการไมประพฤตผดในกาม นนเปนดานลบ ตองมดานบวกตามมาคอความพอใจใน

25

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

คครองของตวดวย คอถาไมพอใจแลว จะยากมากในการ รกษาศลขอทสามไดอยางถกตอง เพราะถายงอยากไดคนนน คนน ในทสดกตองไปละเมดของรกคนรกของคนอน เรยก วาผดประเวณ ศลขอทสการไมพดปดเปนครงหนงของศล อกครงหนงเปนดานบวกคอการพดค�าสตย หรอการมความ ซอสตย สตยจรง ศลขอทหา การไมดมน�าเมา อกครงหนง ของศลขอนคอการมสตสมปะชญญะ ดานบวกของศล ทงหานบางครงเราเรยกวาเบญจธรรม เราคงคนกบค�าวา เบญจศล-เบญจธรรม แตทจรงแลวเบญจธรรมกเปน สวนหนงของเบญจศล เพราะการท�าความด ไมว าจะ เปนความเมตตากรณาเออเฟอเผอแผ การมสมมาอาชวะ ความพอใจในคครองของตว ความซอสตยสจรต หรอการ มสตนถอวาสวนหนงของศล

เมอเราพดถงการเสยสละเวลาเพอชวยเหลอผอนซง จดวาเปนศลได เมอเราท�าแลว ความเหนแกตวกจะนอยลง ทงๆ ทเดมทอาจจะเปนคนเหนแกตวอย แตไปท�าเพราะ คนอนชวน ขดไมได แตพอท�าไปแลวจตใจเออเฟอเผอแผ มากขน มนกธรกจคนหนงคอนขางเอาแตใจตวเองมาก

26

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

ดาวาลกนองเปนประจ�าโดยใชถอยค�าทรนแรง เจออะไร ไมพอใจกตวาดใสทนท มชวงหนงเขาไปเปนจตอาสาใหกบ เดกทถกทอดทงทบานปากเกรด อายตงแต ๓ เดอนไป จนถง ๙ ขวบ บางคนโชคดมพอแมบญธรรมมารบไปเลยง ตงแตเดก บางคนกวาจะมคนรบไปเลยงกโตอาย ๗-๘ ขวบ จงตองการจตอาสาไปชวยดแลเพราะมเจาหนาทไมเพยงพอ ภรรยาของนกธรกจคนนไปเปนจตอาสาเพราะมเวลาวาง ก ชวนสามไปดวย ตอนแรกสามกไมอยากไปเพราะใสใจเรอง ธรกจมากกวา เปนหวงงานมากกวา แตเสาร-อาทตยพอม เวลาวางบางจงลองไปพรอมกบภรรยา หลงจากไปได ตอเนองไมกเดอน นสยใจคอของเขาเปลยน ลกนองบอกวา เจานายใจเยนมากขน พดดกวาเดม นกธรกจคนนพบวา นสยตนเองเปลยนไปเพราะตองมาดแลเดก การดแลเดกเลก จะมาเอาแตใจตวเองไมได ตองนกถงเดกดวย เวลาเดก งอแงตองอดกลนเพราะเดกยงเลกหรอมภมหลงไมด เชน ถกพอแมทงขาดความอบอน กตองเขมแขงอดทน พดด กบเดก การท�าเชนน พยายามท�าดกบเดก อดทน อดกลน เมตตาตอเดกท�าใหนสยของเขาเปลยน ท�าใหใจเยน มากขน คดถงคนอนมากขน ไมเอาตวเองเปนใหญ สงผล

27

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

ตอการท�างาน พอลกนองท�างานไมถกใจ เขากนกถงมม ลกนองมากขน เชนอาจมปญหาหรอขอจ�ากดตางๆ กลาย เปนวาจากเดมทชอบดาวาลกนองกใจเยนมากขน เดมมอง แตมมของตวเองกมองมมของคนอนมากขน ใจกใหญขน กวางขน สงทตามมาคอความสข เมอกอนมอะไรมากระทบ นดหนอย ลกนองท�าไมถกใจกโกรธ ตอนหลงเจอเรองราว หนกๆ กไมทกขรอนมาก ตงสตไดไวขน

ใหเราตระหนกไววา ควำมทกขของคนเรำไมไดเกด จำกวำมอะไรมำกระทบเรำ หรอมเหตกำรณใดเกดขนกบ เรำเทำนนอนนนเปนรอง แตสงส�ำคญคอคณภำพจตของ เรำ มมมองของเรำดวย คนสวนใหญเวลาทกข โดยเฉพาะ ทกขใจกจะไปโทษสงตางๆ รอบตว โทษคครอง เพอนรวม งาน นกการเมอง ภาวะเศรษฐกจ แตลมมองตวเองวำใจ ของตวเองกมสวน ถำใจเลกใจแคบหรอคดถงแตตวเองแค เรองนดๆ หนอยๆ กท�ำใหทกขได  แตถำใจทกวำงใหญ มควำมเหนแกตวนอย ยดตดถอมนนอย แมเจอเรองใหญๆ มำกระทบกยงสงบได  ถำเรำมใจทใหญ นกถงคนอน  เรำจะ โกรธยำก อจฉำนอยลง 

28

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

หลายคนพอพบวาเพอนไดโบนสหรอเงนเดอน มากกวาตวเอง หรอไดรบรางวล เลอนขนมากกวาตวเอง กไมพอใจ ไมใชแคไมพอใจเจานาย แตไมพอใจเพอนดวย เพราะความอจฉา บางทกคอนแคะวาเขาท�างานนอยกวา กลายเปนเกลยดชงหรอหาขอต�าหน แตถาหากมองในมม ของเขาบาง หรอเปนคนทรจกมอง โดยนกถงคนอน กอาจ จะคดวาเขามความจ�าเปนตองใชเงน เชนพอแมปวย ลก ก�าลงจะเขาเรยนมหาวทยาลยตองใชเงนเยอะ หรอวาเขา ก�าลงผอนบาน เวลามองจากมมของเขาวาเขาจ�าเปนตอง ใชเงน ดงนนการทเขาไดโบนสเงนเดอน เปนเรองนายนด จะไดมความเดอดรอนเรองเงนนอยลง เมอนกถงมมของเขา ประโยชนทเขาจะไดรบกจะเหนใจเขา ความอจฉากจะนอยลง ซงสงผลดกบตวเราเอง เพราะใจเราสงบเยน ความสมพนธ ของเรากบเขากจะดขน เพราะเรามมทตาจตซงเปนสงส�าคญ ทปจจบนท�าไดยาก

นอกจากเมตตากรณาแลว เราตองมมทตาจตดวย เมตตำ นนควรใชในยามทผอนอยในสภาพปกต เราปรารถนา ใหเขาไดพบกบความสขความเจรญ เวลาเขาทกขเรากม

30

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

กรณำ คออยากชวยใหเขาหลดจากทกข เวลาเขาไดดเรากม มทตำ ยนดในความดของเขา เวลาเขามความทกขและเรา ชวยเตมทแลวยงชวยไมได และหากพยายามชวยตอไป จะเกนเลย เรากตองมอเบกขำ เชนกรณของลก ถาเราชวย ถงจดหนงแลวตองหยดเพราะอาจจะเปนความผดพลาด ได เชนการท�าการบาน หรอลกลมสมดไวทโรงเรยน ครจะ ลงโทษ บางทแมรกลกมากกโกหกแกตางใหลกวาลกท�าการ บานแลวแตลมไวทโรงเรยน หรอโกหกวาลกปวยท�าใหลก รอดตว แตการท�าเชนนกลายเปนผลเสยกบลก เพราะลก ควรจะรบผดชอบตอการกระท�าทไมถกตองของตนเอง แต พอไปแกตางใหลกพนผดกจรงแตท�าใหลกเสยนสย หรอ เสยคน ดงนนสงทควรท�าคออเบกขาหรอวางเฉย ใหลกรบ ผดชอบตอการกระท�าของเขา รวมถงการทเราไปชวยใคร กตาม เมอชวยเตมทแลวกตองอเบกขา แตถาเขาไดดเราก ตองมมทตา สงเหลานชวยฝกใจเราใหมความทกขนอยลง ไมวามอะไรมากระทบ เรากตองตงสตมจตปกตใหได

31

ชวตคนเรำประกอบดวยกำยกบใจ อนนเปนควำมจรงทร กนอย แตถามองใหด กายกบใจนบวาเปนการรวมตวท นาพศวง เพราะวากายกบใจมลกษณะตรงขามกน เหมอน กอนหนกบอากาศ เหมอนไฟกบน�า ซงมคณสมบตตรงขาม กน เชน กายมลกษณะเปนดนเปนกอน มน�าหนก ชงตวง วดได สวนใจนนไมมน�าหนก ไมกนพนท พยายามชงตวง วดอยางไรกท�าไมได แมแตสงทจบตองไมได มองไมเหน อยาง ไฟฟา ความรอน หรอเสยงกยงวดได แตวาใจน ท�าอยางไรกชงตวงวดไมได

ฝ ก ใ จ ใ ห น งฝ ก จ ต ใ ห ว า ง

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

รางกายเปนสงทเคลอนไหวไดชา เขยอนขยบไปไดท ละนอย แมจะวงอยางเรวกยงเคลอนตวไดแคทละกาว แต ใจสามารถเดนทางหรอแลนไปไดรวดเรวมาก แคกะพรบตา ใจกไปถงสดขอบฟา ไปถงกนบงของมหาสมทร ไมวาจะนก ไปไกลแคไหนกส�าเรจไดดวยใจ ระยะเวลาและระยะทางไมใช ปญหาของใจ ในขณะทกายเคลอนไหวไปไดทละกาวเทานน

กายชอบอยนงๆ ถาไมตองท�าอะไรเลยกจะชอบมาก ถาไมตองออกไปท�ามาหากน กอยากจะนงเลน นอนเลนอย เฉยๆ เปนวนๆ ยงสมยนมสงอ�านวยใหกายท�าเชนนนได จะกนอะไรกไมตองเดนไปทรานหรอแมแตเดนไปทครว เพราะเดยวนมดลเวอรมาสง นงอยกบบาน อยหนาจอ โทรทศนหรอคอมพวเตอร กมกนจนอมหน�าส�าราญ เพราะ มคนเอาอาหารมาสงถงท

แตใจไมชอบอยนง อยนงไมเปน ทองเทยวไปโนน นนนสารพด แมเราจะพยายามท�าใหใจอยนงๆ มนกไมยอม จงเปรยบใจเหมอนกบลง อยนงไมเปน แตทจรงลงยงม บางเวลาทอยนงๆ ได เชนเวลาจองมองดคน วาคนก�าลงท�า

34

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

อะไร กนอะไรอย เกบอาหารไวทไหน ซอนของกนอยางไร มนจะนงจองดอยนงๆ จนสามารถลงไปขโมยของกนได อยางลงทวดท�าเชนนเปนประจ�า แตวาใจนงอยางนนไดยาก มกจะทองเทยวหรอเดนทางซอกซอนไปทกสารทศ

กายเวลาเจอของรอน ของแหลม เชน เมอมอถก เปลวไฟ ถกน�ารอน หรอถกหนามแหลม พอสมผสปบ มอ จะรบชกออกมาทนทโดยเราไมตองสง เวลามฝน หรอของ แปลกปลอมเขาตา ตาจะรบกระพรบหรอหลบตาทนทเพอ ปองกนตนเอง ไมวาจะเกดอะไรขน กายจะรบถอยหน ออก จากสงทเปนภยคกคามทนทโดยเราไมตองสง

แตวาใจกลบตรงกนขาม เมอถกความโกรธเผาลน หรอถกความเคยดแคนกรดแทง แทนทมนจะรบสลดหรอ ถอยหาง กลบยงจมแชอย ในอารมณนน หรอวงเขาหา ดวยซ�า เวลาโกรธใคร ใจจะนกถงคนๆ นน หรอนกถงค�าพด และการกระท�าของเขาอยบอยๆ แมจะรสกเจบปวด แตกยง ไมยอมหยด ครนคดซ�าแลวซ�าเลา จนกระทงกนไมไดนอน ไมหลบ หรอถงกบเจบปวยกม

35

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

จะวาไปแลว กายฉลาดกวาใจ เมอเจอภยคกคาม มน จะรบหน รบถอยหาง แตใจกลบวงเขาหา ยงโกรธยงเกลยด ยงกงวลเรองอะไร ใจกยงหมกมนครนคดอยกบสงนน ทงท ยงคดกยงทกข

กายชอบอยนงๆ ใหท�างานอะไรกไมอยากท�า ให ไปแบกนนแบกน ถาเลยงไดกเลยง ถาจ�าตองแบกกจะรบ ปลอยรบวางทนททมโอกาส ถาใหไปแบกหนหนกๆ แบกได ประเดยวเดยวกายกจะปลอยทนท แตใจกลบไมเปนอยางนน จะใหใจปลอยวำงอะไรสกอยำงเปนเรองยำกมำก ทงๆ ทนำ จะเปนเรองงำย กแควำง แคปลอยเทำนน เวลากายแบกโตะ แบกเกาอ ไมตองมใครสงใหวาง ถาทนไมไหวกายมนปลอย เอง ปลอยแลวกรสกสบาย แตใจกลบชอบแบก ทงๆ ททกข ทงๆ ทเหนอยกยงแบกอยนนเอง ปากกบอกวาทกข แต ใจไมยอมปลอยวาง จะใหใจปลอยใหวางกลายเรองยาก อยางยง ดงนนกำรปลอยวำงจงเปนสงทตองฝก

ใจนนเรำตองฝกใหรจกปลอยวำง สวนกำยตองฝก ใหท�ำงำน เพราะวาถาเอาแตนงๆ นอนๆ กนอยางเดยว

37

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

รางกายกแย เกดโรคภยไขเจบ เดยวนมโรคมากมายทเกด จากชวตทสะดวกสบาย นงๆ นอนๆ ทงวน เชนโรคอวน โรคหวใจ โรคเบาหวาน โรคความดน โรคพวกนเกดเพราะ ไมคอยไดบรหารกาย

มการศกษาวจยพบวาสขภาพจะดได ตองเดนวนละ หนงหมนกาว ซงเทากบระยะทางทเดนไปกลบวดปาสคะโต กบบานทามะไฟหวาน สขภาพจะดตองใหกายไดออกก�าลง สม�าเสมอ แมกายไมชอบ อยากนงอยากนอน กตองฝกเขา ดวยการเดน วง วายน�า หรอยกน�าหนก สวนการฝกใจนน ตรงกนขาม เราตองฝกใจใหรจกนง แทนทจะปลอยใหมน ทองเทยวเพนพาน ไปโนนนนน ซงมแตน�าความทกขมาให เพราะเวลำใจทองเทยวไปไหน มนไมไดไปเปลำๆ มกเอำ ควำมทกขกลบมำใหเรำดวย แตถำเรำฝกใจใหรจกนง  เรำ จะพบควำมสงบ ยงใจนงแบบตนร ไมใชนงแบบหลบ จตอย กบเนอกบตว จะรสกโปรงเบา สงบเยนเปนสข เมอฝกจตให อยกบเนอกบตว ไมเพนพานไปไหน จตกจะมก�าลง ท�างาน ไดอยางมประสทธภาพ

38

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

คนเมองทนงท�างานอยในหองแอร มกจะอยในทานง วนละสบกวาชวโมง ไหนจะนงกนขาว นงรถไปท�างาน ถงท ท�างานแลวกยงนงทงวน ไมคอยไดเดน ไมคอยไดออกแรง กาย แมกระทงเดนขนบนได เพราะใชลฟท แตกลบรสก เหนอยลาและเพลยมาก ทงนเปนเพราะใจไมไดพก ใจวน ตลอดเวลา แตไมใชเพราะวนกบงาน คนสวนใหญเวลา ท�างาน ใจกลบไปท�าอยางอน ไมไดท�างานทไดรบมอบหมาย เคยมการศกษาวจยพบวาคนสวนใหญใชเวลาไปกบงาน ประจ�าวนเพยง ๑ ชวโมงครง หรอ ๒๐ เปอรเซนตของเวลา ท�างาน อก ๖ ชวโมงครงปลอยใจลอยไปกบเรองอน หรอ ฝนกลางวน นกเรยนนกศกษากเชนกน ใจลอยไปประมาณ ๘๐ เปอรเซนตของเวลาทเรยน เวลาทใจลอยไปโนนมาน กไมไดไปเปลาๆ แตยงเอาความทกขกลบมาดวย

ดงนนเราจงควรฝกใจใหรจกนง ไมใชนงแบบหลบ นงแบบหลง นงแบบไมรเนอรตว แตใหนงแบบรตวอยเสมอ เปนการฝกใหมสต ฝกใหจตอยกบเนอกบตว จะท�าใหจต มพลง สวนรางกายกตองฝกตองเคยวเขญใหออกไปเดน ออกไปวง ออกไปวายน�า ออกไปท�าสวนขดดน ท�างานทใช

39

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

แรงกาย จงจะชวยใหรางกายแขงแรง มพลานามย ถำเรำรก กำย ตองฝกใหกำยท�ำงำน ออกก�ำลงกำยอยเสมอ และถำ เรำรกใจกตองฝกใหใจอยนงๆ ไมใชวงเพนพำนไปทกสำรทศ หรอฝกใหใจอยกบกำย ถาเราท�าเชนนได ใจจะมพลงและ มความสข เรยกวามสขภาวะ

กำรฝกใจ นอกจำกฝกใหรจกนงแลว ยงควรฝกให รจกวำงดวย การวางนนดเหมอนจะเปนเรองงาย เพราะ ไมตองท�าอะไรเลย ไมเหมอนการแบก แตพอเราบอกใครให ปลอยวาง เขามกจะบอกวา พดงายแตท�ายาก

การปลอยวางมสองอยางทส�าคญคอ ปลอยวางอดต และปลอยวางอนาคต ปลอยวางอดตทผานไปแลว ไมวา จะเปนเหตการณทเจบปวดหรอสนกสนานเพลดเพลน ถา เราไมปลอยไมวาง ใจเรากจะทกข นกถงเหตการณทไมด กรสกเจบปวด นกถงความสญเสยกเศรา นกถงของทหาย ไปกเสยดาย นกถงคนทท�ารายเรากโกรธแคน หรอแมแต นกถงเหตการณทนาพงพอใจ นกถงความสขทอยกบคนรก อยกบพอแม ไดไปเทยวนนเทยวน บางทกท�าใหเปนทกข

40

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

เสยใจ เพราะวาปจจบนเขาไมไดอยกบเราแลว ไมมโอกาส สนกสนานอยางนนอกแลว เกดความอาลยอาวรณ แมวา จะมความสขอยบางแตกเจอไปดวยทกข บางทอาลยอาวรณ จนไมเปนอนท�างาน หรอยอมรบไมไดกบความจรงใน ปจจบน เพราะทกวนนไมมเขาแลว ไมมความสขแบบนน อกแลว เมอนกอยางนนกเกดความขดเคองใจ ทนไมไดกบ ปจจบน คดแตจะยอนกลบไปอดต ซงกเปนไปไมได

อกอยางหนงทตองฝกใจ คอปลอยวางอนาคต หรอ สงทยงมาไมถง ไมวาจะเปนงานการทยงคางคาอย ภาระท รออยขางหนา หนทยงไมไดช�าระ หรอการตรวจสขภาพ ทยงไมรผล รวมทงการสอบเขามหาวทยาลยของลกซงยง ไมประกาศผล เดยวนพอแมเครยดเรองผลสอบของลกมาก ไมใชแคผลสอบเขามหาวทยาลยหรอโรงเรยนมธยม แต เปนผลสอบเขาโรงเรยนอนบาล บางทลกยงไมไดสอบเลย จะสอบอาทตยหนา พอแมกวตกกงวลแลว อยางนเรยกวา ทกขเพราะใจหมกมนอยกบอนาคต มนยงมาไมถง แตกไป แบกมนเอาไวอยางเตมท เรยกวาแบกอนาคต ความทกขใจ ๘๐-๙๐ เปอรเซนต หรออาจจะ ๑๐๐ เปอรเซนตของคน

42

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

ทงโลก มาจากทกขเพราะวางอดตและวางอนาคตไมได

พระพทธเจาตรสวา “บคคลไมควรตามคดถงสงท ลวงไปแลวดวยอาลย และไมพงพะวงกบสงทยงไมมาถง” ถา เราไมปลอยวาง เรากทกข พวกเรานงอยบนศาลา อยสบายๆ อยางมากกแคเมอย แตพอนกถงอดต นกถงอนาคต กเกด ความเศรา โกรธ วตกกงวล เรยกวาเกดความเดอดเนอ รอนใจ ซงเกดจากการปรงแตงของจต พดภาษาธรรมกคอ เมอม อทธจจะ คอความฟงซาน กกกจจะ คอความเดอด เนอรอนใจ วตกกงวล กตามมา ถาไมอยากเดอดเนอรอนใจ หรอเปนทกข กควรฝกใจใหรจกหยดปรงแตงหรอรจกวาง อยานกถงอดตหรออนาคตพร�าเพรอ ควรนกถงเมอตองการ ทบทวนอดตหรอประเมนสงทท�าไปแลว หรอเมอตองการ วางแผนส�าหรบอนาคต

การฝกใจใหปลอยวางเปนเรองส�าคญ เพราะใจเปน ทมาของความทกข ความทกขทงปวงทเกดขนในใจเรานน ลวนเกดจากความยดตด เชน ยดตดอดตทผานไปแลว ยด ตดอนาคตทยงมาไมถง หรอยดตดสงทปรงแตงขนมา เชน

43

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

อยในกฏคนเดยวในเวลากลางคนกกลว ผวา เพราะนกไป ตางๆ นานาสารพด นกถงสตวราย ง คนทอาจมาท�าราย หรอนกถงผ พอใจปรงแตง กตวเยน ขนลก ใจเตนเรว ทงท ไมมอะไรเลยไมวาในกฏหรอนอกกฏ แตเปนเพราะความกลว ทเกดจากความคดปรงแตง ถาคดปรงแตงประเดยวประดาว กไมเปนไร เหมอนกบลมทพดผาน มาแลวกไป แตพอคด ฟงปรงแตงแลวใจยดเหนยวเอาไว ไมยอมวาง กเลยกลว ไมใชกลวอะไร กลวสงทจตปรงแตงเอง

อนนเรยกวำยดตดสงทปรงแตง มนไมใชอดต ไมใช อนำคต  แตเปนสงทปรงแตงจำกเหตกำรณทเกดขนใน ปจจบน  เชน มเสยงลมพด เสยงใบไมไหว กนกวาผ มเสยง ดงกรอบแกรบอยรอบกฏ กปรงแตงวาเปนเสยงคน ทงทอาจ เปนเสยงหนเดนเพนพาน ในปาเวลากลางคนเสยงดงฟง ชดมาก อยไกลกเหมอนกบอยใกล เสยงสตวเลกๆ กนก วาเปนสตวใหญ บางทนกวาเปนเสยงหมกม สมยกอนเมอ สามสบกวาปกอน เขตอบาสกายงเปนปายงทบ กฏไมคอย ม หลวงพอทานหนงไดยนเสยงเหมอนสตวใหญเดนขน บนไดกฏของทาน ทานนกวาเปนเสยงหมเพราะเสยงดง

45

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

ฟงชด ทานนอนไมหลบเลย ปดประตแนนหนา วนรงขน ถงรวาสตวทขนกฏของทานไมใชหม แตมนคอหน ทรเพราะ ตอนหลงเหนสบทวางบนระเบยงกฏทานกระเดนไปอยรมปา มรอยหนแทะดวย

การแบกท�าใหทกข การยดท�าใหทกข หลวงพอชา สภทโท ทานสรปไวดมากวา “ทกขมเพราะยด ทกขยดเพราะ อยาก ทกขมากเพราะพลอย ทกขนอยเพราะหยด ทกขหลด เพราะปลอย” ปลอยอะไร ปลอยความคดปรงแตง หรอสง ทยดวาเปนตวกของก ปลอยทไหน ปลอยทใจเรา ค�าถาม คอทงๆ ททกขแตท�าไมยงยดอย ไมยอมปลอย นนกเพราะ ความหลง เพราะความไมร คอไมรตว เมอไมรตวกเลยแบก เอาไว ทงทแบกแลวเปนทกข ยดแลวเปนทกข เชน พอนกถง คนทท�ารายเรา กรสกโกรธ รอนผาว เปนทกข เวลานกถง ของทหาย กเสยดายหรอเสยใจ แตกยงนกคดไมหยด ไมยอมวาง นนเปนเพราะไมรตว ไมรตววาโกรธ ไมรตววา เสยใจ ไมรตววาเศรา

46

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

แปลกนะ อารมณเหลานเกดขนทใจเรา แตเรากลบ ไมรตว เพราะตอนทเกดอารมณเหลาน ใจมนจมเขาไปอย กบอารมณนน จนหลงตวลมตนไปเลย จะรตวไดกตองออก มาจากอารมณเหลาน เมอออกมาแลวกจะเหนมน เหนแลว กจะร ถาเขาไปอยในอารมณมนกมด เหมอนกบถกกะลา ครอบ จะมดแปดดานเลย คนเรำจะรจกอะไร ตองออกมำ จำกสงนน  เหนสงนน เราจะรจกศาลานได เราตองออกมา จากศาลา เดนหางออกมาหนอย จงจะเหนรปลกษณของ ศาลาน ถาอยในนจะเหนไมชด

อารมณกเหมอนกน เราจะรจกมนกตอเมอออกจาก อารมณนน ไมใชแครจกมนเทานน แตยงรตวดวย เพราะ ถายงอยในอารมณเหลานน เรากจะหลง ถกอารมณเลนงาน จนไมรเนอรตว

แปลกอกอยางหนงคอ ใจเราเจอความโกรธซ�าแลว ซ�าเลา แตไมเคยรทนมนเลย โดนมนหลอกใหหลงอยเรอยไป ไมเหมอนกบรางกายเรา ถามนเจอไฟทเดยว จะจ�าไดอยาง แมนย�า เดกทารกทแรกไมรจกไฟหรอน�ารอน แตพอมอ

47

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

ถกไฟ หรอถกน�ารอน เขาจะจ�าไดเลยวานคออะไร และจะ ระวงตว ตอไปถาเจอน�ารอนเดอดๆ หรอเจอเปลวไฟ เขาจะ ไมยอมเขาใกลหรอถกตอง ถาเราดงนวของเขาไปสมผสกบ น�าเดอดหรอเปลวไฟ เขาจะไมยอม จะตอตาน ทงนเพราะ กายมนจ�าไดวา นคออนตราย ท�าใหเจบ ปวด ท�าใหทกข

ในท�านองเดยวกน เวลามเชอโรคเขามาในรางกาย ถาเปนการเขามาครงแรก เราจะปวย เพราะภมคมกนใน รางกายเราไมรจก เนองจากไมเคยเจอมากอน แตถารางกาย เราเจอมนครงทสอง จะไมลมปวยอกแลว เพราะภมคมกน ในรางกายเราจ�าได จะเขาไปเลนงานเชอโรคเหลานทนท ไขทรพษเปนตวอยางทชดเจน ถาเจอมนครงแรกแลว ไมตาย ตอไปจะไมปวยดวยโรคนอก หวดกเชนกน คนท ไมเคยเจอเชอหวด หากเจอครงเดยวกอาจตายได ชาว พนเมองในอเมรกาใตลมตายเปนเบอเมอตดตอกบชาวยโรป ทเขามาสมยโคลมบส กเพราะตดเชอหวดจากชาวยโรป เขาไมมภมคมกนเลยจงตายเพราะโรคนกนมากมาย ขณะท คนยโรปไมเปนอะไร เพราะมภมคมกน พวกเรากเชนกนม ภมคมกนโรคหวด จงไมเปนอะไรหากเจออก แตทลมปวยก

48

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

เพราะเจอเชอตวใหมทกลายพนธ ภมคมกนในรางกายเรา ยงไมรจกมน เลยปลอยใหมนเลนงานรางกายเรา ถาเปน หวดไมรายแรง ปวยสกพกกลกขนมาไดเปนปกต แตถาเปน หวดรายแรง เชน หวดนก หรอไวรสทแรง เชน ซาส หรอ หวดตวใหมทก�าลงกลวกน กอาจตายได

นนเปนเรองของรางกาย แตใจเรานนเปนอกเรอง หนง ความโกรธ เกลยด เศรานน เหมอนเชอโรคของใจ มนเปนอนตรายตอจตใจ แตใจเรากปลอยใหอารมณเหลาน เลนงานซ�าแลวซ�าเลา เปนหมนเปนแสนครง ไมเคยจ�าไดหรอ รทนมนเสยท ความโกรธมาทไร ใจเราเสรจมนทกท ความ เศรามาทไร ใจเราเสรจมนทกท มองแงนใจโงกวำกำยมำก กายเจอเชอโรค ไฟ หนามแหลม ขนบง เจอครงเดยวก จ�าได จะระมดระวงไมไปถกตองสมผสกบมนอก ตรงขามกบ ใจ เจอความโกรธ เกลยด เศรา กครงๆ กยงจ�าไมได ปลอย ใหมนเลนงานอยนนแหละ

ทจรงใจเรามความสามารถในการจดจ�าอารมณ เชน เดยวกบทภมคมกนในรางกายเรามความสามารถในการ

50

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

จดจ�าเชอโรคทเขามา ตวทชวยใหใจจดจ�าอารมณไดกคอสต สตท�าหนาทจดจ�าอารมณ แตเราไมคอยใชงานสต และ ไมคอยสนใจฝกสตใหเขมแขง ถาเราฝกสตบอยๆ เหมอนกบ ทมาฝกทนคอฝกใหรกายรใจอยเนองๆ กายท�าอะไร ใจกร รดวยสต เวลาเกดอารมณใดๆ ขนมาทใจ ใจกรทน ถาเรา ฝกสตใหรทนอารมณตางๆ อยางฉบไว หรอจ�ามนไดทนท ทมนโผลขนมา ใจกจะไมเพลยงพล�าตออารมณนน เมอม ความหงดหงดเกดขน มความไมพอใจเกดขน สตกบอกใจ วามนก�าลงมาแลว สตเปนสญญาณเตอน เหมอนในตกสง จะมเครองเตอนภย คอยสงสญญาณเวลามไฟเกดขน ทจรง ไมตองรอใหมเปลวไฟเกดขน แคมควนเทานน เครองกจะ สงสญญาณเตอนภยทนท

แปลกนะ อารมณเหลานเกดขนทใจเราแตเรากลบไมรตว

เพราะตอนทเกดอารมณเหลานใจมนจมเขาไปอยกบอารมณนน

จนหลงตวลมตนไปเลยจะรตวไดกตองออกมาจากอารมณเหลานเมอออกมาแลวกจะเหนมน เหนแลวกจะร

51

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

สตท�าหนาทอยางนนแหละ คอยเตอนใจใหรวามสง แปลกปลอมเขามาในจตใจ จงตองระวง อยาปลอยใหมนเขา มาเลนงานจตใจ สตท�าอยางนนไดเพราะมนจ�าอารมณตางๆ ได ท�าใหรทนมนไดเรว เมอมอะไรมากระทบ แลวเกดความ หงดหงดไมพอใจขนมา เพยงแคไมพอใจไมชอบเทานนแหละ ถาสตไว ใจกจะรทนท ไมปลอยใหความไมพอใจหรอความ ไมชอบลกลามกลายเปนความหงดหงด กลายเปนความ โกรธ กลายเปนความพยาบาท ทเราโกรธเราเกลยดกนเปน บาเปนหลงเพราะใจปลอยใหมนลกลามและเลนงานจนหมด สภาพ ถาเปนความเศรา กปลอยใหมนเลนงานจตใจจนหมด เนอหมดตว กลายเปนโรคซมเศราหรอคลมคลงจนอยาก ฆาตวตาย นนเปนเพราะใจไมมสตมากพอทจะรทนมน

ดงนนถำเรำรกตวเอง รกกำยรกใจ กตองหมนฝก กำยฝกใจ  รำงกำยตองฝกดวยกำรออกก�ำลงกำยสม�ำเสมอ สวนใจกฝกใหรจกนง อยกบเนอกบตว รวมทงรจกปลอย วำง ใจจะปลอยวางความรสกนกคดตางๆ ไดกตองรทนเวลา มนเกดขนกบใจ ไมวาบวกหรอลบ ไมวากศลหรออกศล ไมวาสขหรอทกข

53

ข ย า ย ใ จ ใ ห ใ ห ญ ข น

สขมากตองรทนนะ ไมใชรทนแตทกขเทานน เวลา สขกร รแลวกไมเผลอดใจลงโลดจนหลงหรอลมตวหรอ ประมาท ดใจลงโลดกไมถกนะ เสยใจจนกระทงไมรเนอรตว กไมถกนะ สขกร ทกขกร ถาคดแตจะรทกข แตสขไมร ก ยากทเราจะรทกขไดอยางทนทวงท เวลามคนชมเรา ถาเรา ดใจ ยมจนแกมปร พอเจอค�าต�าหนตเตยนหรอตอวาดาทอ กยากทจะท�าใจใหเปนปกต มแตจะโกรธหรอเสยใจ ถาไม อยากทกขไมอยากเสยใจเพราะค�าตอวาดาทอ กอยาหลง ดใจเวลาเขาชมเรา ใหรทนแลวกวางมนลง ฝกใจแบบนกจะ ปลอดภยจากความทกขได

54

คนเราตองรจกหมนมองตนอยาสงจตออกนอก

หมนมองตนไมไดหมายความวาคดถงแตตนเอง หรอเอาตนเองเปนศนยกลาง

ทจรงถาหมนมองตนดๆ จะท�าใหอตตาตวตนมาครอบง�าจตไมได 

ท�าใหความเหนแกตวนอยลง จตกแผกวางขน

และสามารถมองเหนหรอนกถงคนอนมองจากมมของคนอนได

จดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

ภำพปก/ภำพประกอบ  เซมเบออกแบบ คนขางหลง พสจนอกษร ทมงานกลยาณธรรม

พมพโดย บรษท ส�านกพมพสภา จ�ากด ๑๑๘ ซอย ๖๘ ถนนจรญสนทวงศ เขตบางพลด กรงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร. ๐-๒๔๓๕-๘๕๓๐

www.kanlayanatam.com Facebook: kanlayanatam.com

ชมรมกลยำณธรรมหนงสอดล�าดบท ๓๔๒

สพพทำนง ธมมทำนง ชนำตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

www.visalo.orgFacebook : พระไพศาล วสาโลFacebook : Phra Paisal VisaloFacebook : วดปาสคะโต ธรรมชาต-ทพกใจ

พมพครงท ๑ : พฤษภาคม ๒๕๕๙ จ�ำนวนพมพ ๕,๐๐๐ เลม

ขยายใจใหใหญขนพระไพศาล วสาโล

www.kanlayanatam.comFacebook: kanlayanatam

เราไมอาจควบคมหรอบงการใหมแตสงดๆ  เกดขนกบเรา

แมระมดระวงหรอท�าดทสดแลวกยงมเหตรายหรอสงไมพงประสงค

เกดขนกบเราอยนนเองแตมสงหนงทเราท�าไดกคอ

ดแลรกษาใจใหเขมแขงมนคงรวมทงขยายใจของเราใหใหญขน

ประหนงแมน�าทสามารถละลายน�าพรก หรอพษทงหลายใหเจอจางลง