กลมงานศกษาและพฒนาการปลกพช

ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร

อ.ดอยสะเกด จ.เชยงใหม

เอกสารเผยแพรทางวชาการ

ปท 1 ฉบบท 1 2552

คานา

ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอดอยสะเกด

จงหวดเชยงใหม เปนศนยศกษาฯ ทเนนรปแบบการพฒนาปาไม แหลงนา ทสอดคลองกบการทา

เกษตรกรรมอยางย งยน โดยมงความพอเพยงเปนหลกในการสรางอาชพและพงพาตนเองได ฟนฟ

และพฒนาพนทบรเวณตนนาลาธารของภาคเหนอใหเหมาะสมตามสภาพภมสงคม ทงดาน

การศกษาพฒนาปาไม การอนรกษดนและนา ประมง ปศสตว และการเกษตรกรรมตาง ๆ เสมอน

“พพธภณฑธรรมชาตทมชวต ” ทาหนาทเผยแพรถายทอดเทคโนโลยตาง ๆ ตามแนวพระราชดาร

เศรษฐกจพอเพยง สามารถนาไปปรบใชกบการประกอบอาชพ โดยเนนรปแบบการทาเกษตร

ผสมผสาน เกษตรทฤษฎใหม มาประยกตใชใหเขากบเศรษฐกจปจจบน เหมาะสมกบพนท

กมภาพนธ 2552

สารบญ

หนา

บทนา 1

การจาแนกไมผล

- แบงตามสภาพภมอากาศ 1

- แบงตามพนธและอายการตกผล 1

- แบงตามขนาดของทรงพม 2

การเลอกพนทปลก

- สภาพภมอากาศ 2

- ดน 2

- แหลงนา 3

การเตรยมพนท

- ระยะปลก 3

- การเลอกกงพนธ 3

- การเตรยมหลมปลก 3

- การปลก 3

การดแลรกษา

- การใสปย 4

- การใหน า 5

- การคากง 5

- การตดแตงกง 6

- การทาสาวไมผล 7

- การปลกพชคลมดน ในสวนไมผล 9

- การกาจดวชพช 9

หนา

โรคแมลงศตรของไมผล

แมลงศตรไมผล

- แมลงปากกด 9

- แมลงปากดด 10

- การปองกนกาจดแมลงศตรไมผล 12

โรคของไมผล 12

- การปองกนกาจดโรค 14

- การเกบเกยว 14

ตวอยางปฏทนการดแลรกษาไมผล 15

- ชมพ 15

- นอยหนา 15

- กระทอน 16

- ลาไย 16

- สมโอ 18

- มะมวง 18

การขยายพนธไมผล 19

วธการและขนตอนการขยายพนธ

- การปกชา 19

- การตอนกง 20

- การทาบกง 21

- การตดตา 22

- การเสยบยอด 23

ความหมายหรอแนวคดการจดการสวนไมผลแบบผสมผสาน 24

- แนวคดการจดการสวนไมผล 24

- ขอดการทาไมผลผสมผสาน 24

- ประโยชนการทาไมผลผสมผสาน 24

เอกสารเผยแพรทางวชาการ : ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร

อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม

วตถประสงค : เพอเผยแพรการดาเนนงานของศนยฯ สประชาชน

เจาของ : ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร

ผอานวยการจดทา : นายประดบ กลดเขมเพชร

ทปรกษา : นายเฉลมเกรยต แสนวเศษ

: นายสวฒน เทพอารกษ

: นายดนชา สนธวานนท

: นายปวตร นวะมะรตน

: นางฉนทนา สวรรณธาดา

บรรณาธการ : นายสทด ปนตาเสน

กองบรรณาธการ : นายชยชาญ สงขแกว

: นางอรทย ธรรมเสน

: นางสาวศศธร มหาเสน

: นายอดลย มสข

: นายเจรญ กตวรรณ

: นางสาวกมลวรรณ ขวญยาว

เอกสารอางอง

1. ชยพร สารครต. การสรางสวนผลไม. พ.ศ.2545. พมพครงท 1 : โครงหนงสอเกษตรชมชน.

กรงเทพ. 159 หนา

2. รว เสรฐภกด. 2526. การสรางสวนไมผล. กรงเทพมหานคร. โรงพมพมตรสยาม. 120 หนา

3. วฒนา สรรยาธปต. 2527. การปลกไมผล ศนยสงเสรมและฝกอบรมการเกษตรแหงชาต

สานกสงเสรมและฝกอบรม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

4. วฒนา เสถยรสวสด. 2535. หลกการไมผล ภาควชาพชสวน คณะเกษตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

5. วจตร วงใน และปวนปณศร. 2537. ไมผล สารานกรมไทยสาหรบเยาวชน เลม 5 รงศลปการ

พมพ กรงเทพมหานคร.

6. พจตร โชคพฒนา. 2545. การปลกไมผล. พมพครงท 1: โครงการหนงสอเกษตรชมชน

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 360 หนา.

7. อนงควรรณ เทพสทน และ กรณา ชดชอบ. เทคนคการขยายพนธพช. ศนยการเรยนรปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดารและศนยสาธตและสงเสรมงานศลปาชพฯ

ภาคเหนอ. แผนพบ.

1

บทนา

ไมผล จดเปนพชสวนทสรางอาชพทารายไดใหกบชาวสวนในระยะยาว และทสาคญความ

ตองการไมผลทงในประเทศและตางประเทศมแนวโนมสงขนเรอย ๆ เพราะไดรบความนยมทงเรอง

ของรสชาต ประเทศไทยมสภาพแวดลอมทมความเอออานวยตอการปลกไมผลมาก แบงตาม

สภาพพนททเหมาะสม เชน พนทภาคเหนอสวนใหญเปนพนทสง มสภาพอากาศหนาวเยน ไมผล

ทสามารถปลกไดสวนใหญเปนไมผลเขตหนาว กงหนาว ไดแก สตรอเบอร พลบ ทอ บวย สาล

ลนจ ลาไย ฯลฯ ภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนไมผลเขตรอน ไดแก มะมวง

มะละกอ แกวมงกร ฯลฯ ภาคใตและตะวนออกตามชายฝง ไมผลทเหมาะสมเปนไมผลทตองการ

ปรมาณนาฝนทเพยงพอตอความตองการในการเจรญเตบโต ไดแก ทเรยน มงคด เงาะ สละ ฯลฯ

จะเหนไดวาประเทศไทยมผลไมตามฤดกาลทออกจาหนายสทองตลาดไดตลอดป

การทาสวนไมผลแตเดมปลกเปนพชเชงเดยว ใหผลผลตคราวละมาก ๆ แตเนองจากการ

ทาเกษตรกรรมมความแปรปรวนหลายปจจย เชน อากาศ ปรมาณนาฝน ความอดมสมบรณของดน

อณหภม และการผนแปรของราคาผลผลตทไมคงท ซงบางปใหผลผลตมากราคาตกตา บางปใหผล

ผลตนอยราคาสง ปจจบนไดมการเปลยนรปแบบการทาสวนไมผล โดยนาเทคโนโลยตางๆ วธการ

ทสามารถนามาประยกตใชเพอลดความเสยงในเรองของราคา ดงเชน การทาสวนไมผลแบบ

ผสมผสาน คอ การปลกไมผลหลายชนดในพนทเดยวกน มวตถประสงคเพอการใชทดนใหเกด

ประโยชนสงสด การเกบเกยวผลผลตสามารถเกบหมนเวยนไดตลอดป ทาใหเกษตรกรมรายได

ตอเนอง

การจาแนกไมผล

แบงตามสภาพภมอากาศ ไดดงน

1. ไมผลเขตรอน เชน เงาะ ทเรยน มะมวง มงคด ฯลฯ

2. ไมผลกงรอน เชน องน ลนจ ลาไย ฯลฯ

3. ไมผลเขตหนาว เชน ทอ พลบ สาล สตรอเบอร ฯลฯ

แบงตามพนธและอายการตกผล

การเลอกพนธ ตองเหมาะสมกบสภาพพนทและวตถประสงคของการทาสวนไมผล พนธ

ของไมผลแตละชนดแบงตามอายของการตดผล เชน พนธเบา พนธกลาง พนธหนก เปนตน

2

แบงตามขนาดของทรงพม จาแนกได 3 ชนด

1. ไมผลขนาดเลกตากวา 3 เมตร เชน นอยหนา องน มะละกอ กลวย ทบทม ฯลฯ

2. ไมผลขนาดกลาง เชน ชมพ ฝรง สม ละมด ลองกอง ฯลฯ

3. ไมผลขนาดใหญ เชน ทเรยน ลาไย มะมวง เงาะ ลนจ ขนน ฯลฯ

การเลอกพนทปลก

การทาสวนไมผลสงแรกของการลงมอทาสวนไมผล คอ การเลอกพนททจะสรางสวน

เนองจากการทาสวนไมผลนนเปนการลงทนในระยะยาวและตองใชเงนทนในการดาเนนการ

คอนขางสง จงจาเปนตองพจารณาปจจยหลายๆ อยางประกอบกน เพอใหการปลกไดผลตอบแทน

อยางคมคา มปจจยดงน

ทาเลทตงสวน

ตองอยใกลตลาด สะดวกและทนเวลาตอการขนสง

สภาพภมอากาศ

1. อณหภม เปนตวกาหนดชนดของไมผลทจะปลก เพอสรางอาหารสะสมในการตดดอก

ผลตลก

2. ปรมาณนาฝน เปนตวชวดในการเลอกตดสนใจปลกไมผลชนดใดทเหมาะสมตอการ

เจรญเตบโตและความตองการนาของพช

3. ลม ลมออนมสวนชวยในการผสมเกสรตนไมใหมการตดผลสมาเสมอ ลมแรงเปน

อปสรรคตอการทาสวนไมผล คอ หกโคนสรางความเสยหายใหกบสวนไมผลได

ดน

ดนทเหมาะสมตอการปลกไมผลตองมอนทรยวตถสง ความเปนกรดเปนดาง ( pH) อยใน

ระดบกลาง ระบายนาด ความลกของหนาดนไมนอยกวา 1.5 เมตร

(ขอแนะนา กอนทาสวนไมผลควรทาการวเคราะหดนกอนปลก เพอทราบธาตอาหารใน

ดน และสามารถประมาณการใสปยทถกตองและเหมาะสม)

3

แหลงนา

น าเปนปจจยสาคญของการทาสวนไมผล พชตองการนาเพอไปใชในการละลายธาตอาหาร

ตาง ๆ บารงตน ตองมแหลงนาทเพยงพอสาหรบชวงระยะทพชตองการ

การเตรยมพนท

ควรมการไถตากดนเพอปองกนโรค ไขของแมลง เมลดวชพช ทอาจตดมาดวย และปรบ

พนทใหเสมอกน

ระยะปลก

ระยะปลกไมผลมความแตกตางกนตามขนาดทรงพม จาแนกไดดงน

- ทรงพมขนาดใหญ ระยะหาง 8 -12 เมตร เชน ลาไย ลนจ มะมวง ฯลฯ

- ทรงพมขนาดกลาง ระยะหาง 4 - 8 เมตร เชน ชมพ ฝรง สม ละมด ฯลฯ

- ทรงพมขนาดเลก ระยะหาง 1 – 2 เมตร เชน กลวย มะละกอ นอยหนา

ฯลฯ

การเลอกกงพนธ

กงพนธทจะนามาปลกควรมลกษณะทแขงแรง ตรงตามพนธ และปราศจากโรค กงพนธด

ทไดจากการตอนกงตองมลาตนตงตรง มจานวนใบทสมาเสมอกน

การเตรยมหลมปลก

ขนาดของหลม กวาง 1 เมตร x ยาว 1 เมตร xลก 50 เซนตเมตร แยกดนออกเปน 2 ชน คอ

ดนชนบนและดนชนลาง

การปลก

- นาสวนผสมประกอบดวยปยคอกหรอปยหมก คลกเคลากบดนชนบน จากนน ใสรองกน

หลมผสมคลกเคลากบดนชนลางอกรอบ

- นากงพนธดลงปลกแลวกลบดนชนบน

- ปกหลกไมยดแลวใชเชอกมดเพอใหตนตงตรงเพอปองกนกงหกจากลมแรง

4

ตวอยางแผนผง/รปแบบการปลกไมผลผสมผสาน พนท 1 ไร

การดแลรกษา

การใสปย

ควรใสบรเวณรอบทรงพม ไมควรใสทโคนตนเพราะจะทาใหรากไดรบอนตราย

การใหปย

แบงตามระยะการใหปย ม 4 ระยะ ดงน

5

1. ระยะทยงไมใหผลผลต

เปนระยะทพชตองการไนโตรเจนสงเลกนอย เปนระยะทพชตองการสรางใบ และสราง

อาหารสะสมในการออกดอกตดผล

- ใสปยคอกหรอปยหมก ควบคกบปยเคม

- ปยเคม ใชสตรเสมอ เชน 15-15-15 หรอ ใชสตร 15-15-15 ผสมกบปยสตร 46-0-0

อตราสวน 3:1

- อตราการใสปยเคม ใหใชอายตนหารดวย 2 เชน ไมผลอาย 1 ป ใหใสครงกโลกรม โดย

แบงใส 2 ครง ชวงตน ฤดฝนและปลายฤดฝน

2. ระยะทเรมใหผลผลต

เปนระยะทพชตองการสรางดอก ควรเนนธาตฟอสฟอรส และใหปยเสรมทางใบดวยอก

ทางหนง แบงออกเปน 2 ระยะ ดงน

2.1 ระยะกอนออกดอก

2.2 ปลายฤดฝนเมอฝนทงชวง ใหใสปยสตร 9-24-24 หรอ 12-24-12 อตราสวนทใช

ประมาณ 2-3 กโลกรมตอตน อาจใหปยทางใบเสรมดวยอกทางหนง เพอชวยในการแทงชอดอก

3. ระยะทกาลงตดผล

ในระยะแรกของการตดผลพชตองการไนโตรเจนในการเจรญเตบโตของผล เพอเพมขนาด

ของผล ภายหลงตดผลใหม ๆ เนนธาตโปแตสเซยม ชวยเพมคณภาพและรสชาต ใสปยสตร 15-

15-15 อตรา 1-2 กโลกรมตอตน หลงจากนนใหใสปยสตร 13-13-21 อตรา 1-2 กโลกรม /ตน ควร

ใส 2 ครง

4. ระยะหลงเกบเกยว

ทาการตดแตงกงและใสปยเคมสตรเสมอ เชน 15-15-15 หรอ 15-15-15 ผสมกบ 46-0-0

อตราสวน 3: 1 ใส 2-3 กโลกรมตอตน ( ขนอยกบขนาดของทรงพม ) และใสปยคอกหรอปยหมก

ตามอตราสวน 50 กโลกรมตอตน การใสควรอยในชวงฤดฝน

การใหนา

แบงเปน 2 ชวง

1. ชวงระยะทไมผลตองการนามากทสด ม 2 ชวง คอ ระยะทมการเจรญเตบโตทางกงใบ และ

ระยะทตนกาลงตดผล

2. ชวยระยะทไมผลตองการนานอย คอ ชวงกอนออกดอก

6

การคากง

การคากงมวตถประสงค 2 อยาง คอ ชวยปองกนกงฉกขาด และระยะทตดผล ควร

ยกระดบของผลใหสงจากพนดน เพอปองกนโรคแมลงเขาทาลาย การคากงทาได 2 แบบดงน

1. การคากงแบบคอก หรอนงราน นยมทากบสมเขยวหวาน

มะนาว ลาไยและลนจ ลกษณะลอมเปนรปสามเหลยม

รองรบสวนของกงใหญๆ ไว อาจทาเปน 2-3 ชน แลวใหกง

พาดอยบนนงรานเปนระดบไป

2. การคาแบบเฉพาะกง สวนใหญใชไมรวกคาตามความ

เหมาะสมของขนาดกง

การตดแตงกง

ประโยชนของการตดแตงกง คอ

- เพอใหตนไมมโครงสรางแขงแรงและสะดวกในการปฏบตงานในสวน

- เพอสรางอาหารสะสมและมการออกดอกตดผลสมาเสมอ

- ปองกนการระบาดของโรคแมลง

การตดแตงกงแบบตางๆ

ตดยอดกลางออก

ทรงเปดกลางทรงทรงเปดกลางทรง ทรงสเหลยม ทรงสเหลยม ทรงฝาชหงาย ทรงฝาชหงาย

การจดทรงพมในระยะแรกของการปลก

7

การทาสาวไมผล

การทาสาวในไมผลนยมทาในไมผลทมอายมาก สภาพตนโทรมหรอตนไมผลทมทรงพมท

สงใหญ ทาใหการดแลรกษาและการจดการสวนเปนไปอยางยากลาบาก เชน การฉดพนสารกาจด

แมลง การเกบเกยว เปนตน นอกจากนพนททมทรงพมชนกน จะทาใหไมเกดการออกดอก,ตดผล

ดงนนถามการนามาปลกใหมเพอทดแทนตนเกา ซงตองใชเวลานานไมคมกบการลงทน การทจะ

ปลกใหม จงตองใชวธการตดแตงกงเพอทาสาวแทน หลงจากการทาสาวไดประมาณ 2 ป กจะเกด

กงใหม สามารถตดดอกออกผลและใหผลผลตเพมขน การตดแตงกงเพอทาสาว มกจะทากน

ในชวงฤดฝน เพอใหตนไมปรบสภาพและฟนฟไดเรวขน

การตดแตงทาสาว

- ควรตดแตงชวงฤดฝน

- ใหตดแตงเฉพาะกงแขนงหลง

- ปลอยใหแตกหนอใหม 3-4 กงรอบตน

- ตนจะเจรญเตบโตและออกดอกในปท 2

วธการทาสาว

- ตดกงใหสงจากพนโคนตนประมาณ 1.5 – 2 เมตร

- ตดกงทมเสนผานศนยการไมเกน 4 – 6 นว

- ทาสทใชทาบานตรงสวนแผลทตด เพอชวยลดความรอนจากแสงแดด และยงปองกนการ

เขาทาลายของโรคแมลง

- ประมาณ 1 เดอน หลงจากการทาสาว จะเกดยอดใหมออกมาใหทาการตดกงออกบางให

เหลอตนละประมาณ 3 – 4 กง หรอตดแตงกงบางสวนททบเกนไปและกงทมโครงสรางท

ไมแขงแรงออก

การตดแตงกงของลาไย การตดแตงกงของมะขาม

ทรงแบน ทรงสเหลยม ทรงลานบน

8

- ชวงนตองอยาใหขาดนาและสารวจการเกดโรคและแมลงทจะเขามาทาลายยอดออนอยาง

สมาเสมอหรออกวธ คอ ในปแรกอาจจะตดเพยงครงตนกได เพอใหเหลอกงไวเลยงตน

แลวจงกลบมาตดอกครงในปท 2 สาหรบกงทเหลอ

ประโยชนของการทาสาว

1. ไดทรงของตนทสะดวกในการปฏบตงาน

2. ไดตนทแขงแรง ไมเปนโรคและแมลง

3. ทาใหตนมสภาพทสมบรณ

4. มผลผลตทสมาเสมอทวทงตน

5. ไมตองเสยเวลาปลกทดแทนตนเกา

6. ประหยดคาใชจายในการจดการภายในสวน

ตนมะมวง

1 2 3

การตดแตงทาสาวไมผล

5 6

1 2 3

4

การตดแตงทาสาวมะมวง

9

การปลกพชคลมดนในสวนไมผล

ประโยชนของการปลกพชคลมดน คอ

- เพอชวยเพมอนทรยวตถและธาตอาหารตางๆ แกดนปลกสวนมากใชพชตระกลถว

- ชวยปองกนการชะลางหนาดนเนองจากนาฝน นาปา

- ชวยปองกนวชพช

การกาจดวชพช

การทาสวนไมผล ควรตองดแลปองกนกาจดวชพชอยางสมาเสมอ เพอปองกนโรคแมลง

ตางๆ ทอาศยอยกบวชพช ทาไดม 2 วธ ดงน

- ใชแรงงานคน เชน ถาง ตด

- ใชสารเคมปองกนกาจดวชพช

โรคและแมลงศตรของไมผล

แมลงศตรไมผล

1.1 แมลงปากกด

เขาทาลายไมผลโดยการกดกนสวนตางๆ ของพช จาแนกไดดงน

- แมลงกนราก ไดแก ปลวก ตวหนอนของดวงปกแขง จงหรด

- หนอนเจาะโคนตน เปนตวหนอนของแมลงทบ ดวงหนวดยาว ผเสอ

- หนอนชอนใบ ไดแก หนอนชอนใบสม หนอนชอนใบมงคด หนอบชอน

ใบละมด

- หนอนผเสอกดกนใบ เชน หนอนคบ หนอนกระทตาง ๆ

- หนอนผเสอกดกนดอก เชน หนอนกระทดอกมะมวง ลาไย เงาะ เปนตน

- หนอนผเสอเจาะผล เชน หนอนเจาะผลนอยหนา

- หนอนแมลงวนเจาะผลไม

- ดวงกดกนใบ ไดแก พวกดวงแรดและแมงนน แมลงคอมทอง

10

1.2 แมลงปากดด

เปนแมลงทใชปากทมแทงเขาสตางๆ ของพช แลวดดกนนาเลยง จาแนกได ดงน

- เพลยหอย เพลยแปง และครง

- เพลยจกจน เชน เพลยจกจนมะมวง

- เพลยออน

- เพลยไกแจ

- มวนเขยวสม เชน มวนลาไยหรอแมงแกง

- เพลยไฟ

- มวนหวาน

- ไร เชน ไรแดง ไรแมงมง ไรสองจด

หนอนชอนใบหนอนชอนใบ หนอนคบหนอนคบ หนอนเจาะขวผลหนอนเจาะขวผล

หนอนเจาะผล หนอนสแดงเจาะกานหนอนสแดงเจาะกาน หนอนมวนใบหนอนมวนใบ

11

หนอนเจาะสมอฝายทาลายดอก

การเขาทาลายของหนอนเจาะผล

หนอนเจาะผลสมโอ

ผลเปนขกลากเนองจากเพลยผลเปนขกลากเนองจากเพลย

เพลยหอยในลาไย

เพลยหอยหลงเตา เพลยหอยหลงเตา

ไรสขา เพลยแปง เพลยแปง

ผเสอมวนหวาน ผเสอมวนหวาน

เพลยไฟ เพลยไฟ

เพลยหอยขาวตอก เพลยไกแจ เพลยไกแจ

มวนลาไย มวนลาไย

12

การปองกนกาจดแมลงศตรไมผล

สามารถทาไดหลายวธ คอ

- การทาลายเศษซากพชทถกโรคและแมลงทาลาย

- การปองกนดวยวธการปฏบต เชน จบบดวยมอ จดไฟลอแมลง การหอผล

- การฉดพนสารเคม

- การกาจดเชอโรคในดน เชน การใชเชอไตรโครเดอรมาปองกนโรคโคนเนา เปนตน

- การปองกนดวยการใชพนธตานทาน

- การปองกนกาจดดวยชวะวธ เชน การเลยงแมลงเตาทองเพอใหกนพวกเพลยแปงและ

เพลยหอย

- การปองกนกาจดโดยใชสารจากธรรมชาต เชน น าสมควนไม

โรคของไมผล

โรคทสาคญ มดงน

- โรคราดา ทาใหยอด ใบ ดอก กงกาน ลาตน มสดาปกคลม ทาใหไมตดผล กงหลด

รวง

- โรคราสชมพ แพรกระจายทางลม เขาทาลายบรเวณงามกงแลว สรางกลมเสนใยสขาว

แกมสชมพประสานกนหนาแนน ทาใหกงตาย กงเนา ยอดเหยวและแหงตาย

- โรคราแปง ระบาดเขาทาลายตนพชในสภาพแหงแลงและอากาศเยนมราสขาวปกคลม

ทวไป ทาลายผลขนาดตางๆ ทาใหผลบดเบยว มรองรอยตกกระ ผลไมโต และทาให

รสชาตเปลยนไป

- โรคใบจด ทาใหเกดจดบนใบมรปรางแตกตางกนหลายแบบ ขนอยกบชนดของเชอรา

ระบาดกบไมผลหลายชนด ทาใหใบเปนตมเปนวงรดาฟ มเนอเยอตาย

ไขแตนเบยน การหอผล กบดกลอแมลงวนทอง กบดกลอแมลงวนทอง

นาสมควนไม นาสมควนไม

13

- โรคใบจดสาหราย หรอจดสนมเกดกระจดกระจายบนใบเปนกลมสเหลองหรอสสมใน

ไมผลหลายชนด ทาใหชะงกการเจรญเตบโตและระบาดเขาทางกง กทาใหเปลอกกงแตก และเกด

จดบนผล

- โรคใบไหม ใบตดอาการของโรคจะมจดตายบนใบแลวขยายตวลกลามอยางรวดเรวทา

ใหมองเหนเปนลกษณะใบแหงตาย และใบพชรวงมาก

- โรครากเนา เกดจากเชอราทอาศยอยในดนหลายชนดมกเปนระยะกลาและตนโต ตน

จะมลกษณะเหยวบรเวณใบลาง รวงและลาตนหยดการเจรญเตบโต ถามน าขงตนกจะ

เหยวตาย

- โรครากและโคนเนา เขาทาลายลกลาม มกเกดกบไมผลทมอายมากจะมลกษณะชมนา

มยางไหล เนอเยอเปลยนสและเนาตาย ยอดเหยวเพยงบางกงและเหยวทงตนในเวลา

ตอมา

- โรคลาตนเนาคอดน ระบาดมากในระยะกลาหรอระยะตนโตทาใหตนกลาแหงตายหรอ

ลาตนเหยวตาย เชอราสรางเสนใยขาวฟรอบโคนตน

- โรครากปม เกดจากไสเดอนฝอย ซงอาศยอยในดนเขาทาลายทางระบบรากฝอย ทาให

ลาตนชะงกการเจรญเตบโต รากเปนปมมากมาย ตนจงแคระแกรน ใบซดเหลองแหง

- โรคเหยว ทาความเสยหายกบตนไมทโตแลวในลกษณะยนตน ตนแหงตาย ใบเหยว

อยางรวดเรว

- โรคแอนแทรคโนส ระบาดแทบทกระยะการเจรญเตบโต ทงใบออน ชอดอก ผล และ

หลงการเกบเกยว กลาออนจะเกดใบจดสนาตาล กระจดกระจาย ใบบดเบยว ยอด

แหงตาย ทดอกทาใหดอกเนา บนผลจะปรากฏจดดา หรอนาตาล ผลจะรวง

โรคหงอย โรคหงอย โรคพมไมกวาด โรคพมไมกวาด โรคราดา โรคราดา ไรเคนท ไรเคนท โรคกงปม โรคกงปม

โรครานาฝน โรครานาฝน โรคจดสนมสาหราย โรคจดสนมสาหราย โรคใบไหม โรคใบไหม โรคใบจดดา โรคใบจดดา

โรคใบไหม โรคใบไหม

ผลสมโอผลสมโอ

เปนโรคแคงเกอร เปนโรคแคงเกอร

ใบสมโอใบสมโอ

เปนโรคแคงเกอร เปนโรคแคงเกอร

14

การปองกนกาจดโรคพช

- ควรหลกเลยงการเกดโรค เชน เลอกพนทและเวลาปลกนอกฤดกาล เพอตดวงจรของ

เชอโรคทจะเขาทาลาย

- ปองกนไมใหเชอโรคระบาดเขาพนททไมเคยปรากฏโรค เชน การกาจดวชพชอยาง

สมาเสมอและสารวจการเกดโรคแมลงเปนระยะๆ ตลอดจนถงการเกบเกยว

- ทาลายและลดปรมาณเชอโรคทเกดในสวน โดยการตดแตงกงทเปนโรคเผาทาลาย

- ปองกนในกรณทเกดโรคระบาดมาก โดยการฉดพนสารปองกนและกาจดเชอโรคบน

ตนพช

- ใชพนธพชทตานทานโรค

การเกบเกยว

วธการเกบเกยวใหไดผลไมทมคณภาพด

- การเกบเกยวผลในระยะความแกทถกตองและเหมาะสมตรงตามความตองการของ

ตลาด

- ระยะเวลาทเกบเกยวของผลไมในชวงระยะเวลาทตางๆ ของวน เวลาเชา

กลางวน เยน จะสงผลตอคณภาพของผลไม ซงขนอยกบชนดของไมผลนนๆ ทมวธการ

เกบเกยวและการดแลหลงการเกบเกยวทตางกนในชวงของการสกทเหมาะสม เชน

ทเรยน เกบผลแกทไมสกเกนไป เพอตองการใหสกเมอนาออกสทองตลาดพอด เปนตน

- เครองมอเกบเกยว ควรยดหลกสาคญ คอ ไมทาใหผลไมชอกชา หรอมบาดแผล ม

ความสะดวกในการใชและรวดเรว

- วธเกบเกยว ควรเกบเกยวใหถกวธ เพราะการเกบเกยวเปนขนตอนสาคญทสงผลตอ

คณภาพของผลไม เชน ลาไยผลสด ควรตดแตงและใหมขวของผลตดไปดวย เพอรกษา

ความสดไว เปนตน

15

ตวอยางปฏทนการดแลรกษาไมผล

ชมพ

เดอน การบารงรกษา

มกราคม เปนระยะดอกบานและตดผลขนาดเลกควรใหน าสมาเสมอ ปองกนการกาจด

แมลงในระยะชอดอกและตดผลแลว (เวนการฉดพนในระยะดอกบาน) เชน

เพลยไฟ หนอนกนดอก หนอนเจาะขวผล

กมภาพนธ เปนระยะทผลกาลงเจรญเตบโต ใหใหปยเคมสตรเสมอ เชน 15 -15 -15 ใหน า

อยางสมาเสมอ ปองกนการกาจดแมลงเหมอนเดอนมกราคม

มนาคม ปฏบตเหมอนเดอนกมภาพนธ

เมษายน การตดแตงและหอผล

พฤษภาคม ใสปยเคมสตรทายสง เชน 13 -13 -21

มถนายน-กรกฎาคม เกบเกยวผลผลต หลงเกบผลทาการตดแตงกงใสปยคอกและปยสารเคมกาจด

วชพช

สงหาคม-กนยายน ปองกนกาจดโรคและแมลง ตามความจาเปนถามระบาด

ตลาคม ใสปยเคม สตร 9 -24 -24 หรอ 12 – 24 -12 กาจดวชพช

พฤศจกายน งดการใหน า

ธนวาคม เรมออกชอดอก เรมใหน าเลกนอย อยางสมาเสมอ ปองกนกาจดแมลงในระยะ

ชอดอก

นอยหนา

เดอน การบารงรกษา

มกราคม – กมภาพนธ แตกใบออน ใหน าสมาเสมอ

มนาคม ออกดอก ฉดพนสารเคมปองกนกาจดโรคแมลง(ยกเวนชวงดอกบาน)

เมษายน ใหปยสตร 15-15-15

พฤษภาคม-มถนายน ตดผลออน ใหปยสตร 13-13-21 ฉดพนสารเคมปองกนกาจดโรคแมลง

กรกฎาคม-กนยายน เกบเกยวผลผลต

ตลาคม-พฤศจกายน ชวงพกตน

ธนวาคม ตดแตงกงรดใบทงใหหมด กาจดวชพช ใหปยสตร 8-24-24 เรมใหน า

16

กระทอน

เดอน การบารงรกษา

มกราคม เปนระยะดอกบานและตดผลขนาดเลกควรใหน าสมาเสมอ ปองกนการกาจด

แมลงในระยะชอดอกและตดผลแลว (เวนการฉดพนในระยะดอกบาน) เชน

เพลยไฟ หนอนกนดอก หนอนเจาะขวผล

กมภาพนธ เปนระยะทผลกาลงเจรญเตบโต ใหใหปยเคมสตรเสมอ เชน 15 -15 -15 ใหน า

อยางสมาเสมอ ปองกนการกาจดแมลงเหมอนเดอนมกราคม

มนาคม ปฏบตเหมอนเดอนกมภาพนธ

เมษายน การตดแตงและหอผล

พฤษภาคม ใสปยเคมสตรทายสง เชน 13 -13 -21 ในกระทอนบางพนธอาจจะมผลแก

สามารถเลอกเกบเกยวผลผลตได

มถนายน-กรกฎาคม เกบเกยวผลผลต หลงเกบผลทาการตดแตงกงใสปยคอกและปยสารเคมกาจด

วชพช

สงหาคม-กนยายน ปองกนกาจดโรคและแมลง ตามความจาเปนถามระบาด

ตลาคม ใสปยเคม สตร 9 -24-24 หรอ 12-24-12 กาจดวชพช

พฤศจกายน งดการใหน า

ธนวาคม เรมออกชอดอก เรมใหน าเลกนอย อยางสมาเสมอ ปองกนกาจดแมลงในระยะ

ชอดอก

ลาไย

เดอน การบารงรกษา

มกราคม ระยะออกดอก ใหน าและเพมปรมาณขนเรอย ๆ เฝาระวงและปองกนกาจด

แมลงศตรชอดอก เชน มวนละไย ควรพนคารบารล 45 กรม/ นา 20 ลตร พน

สารเคมปองกนกาจดศตรพช ควรพนกอนดอกบาน พนปยทางใบ เพอบารง

ชอดอกและการตดผลเชนปยสตร 10 – 52 -17 หรอ 10 – 45 -10 อตรา 30- 40

กรม/ นา 20 ลตร (ถาตนไมสมบรณ)

กมภาพนธ ระยะดอกบาน ใหน าสมาเสมอ งดการพนสารเคม หากมแมลงผสมเกสรนอย

ควรนาผงมาเลยงในสวน

17

เดอน การบารงรกษา

มนาคม - เมษายน ระยะตดผลเลก ใหน าสมาเสมอ เพอปองกนผลแคระแกรนและรวง ใสปย

สตรเสมอ เชน 15-15-15 อตราสวน 1 – 2 กก./ตน เพอบารงผลใหโด พนสาร

ปองกนแมลงเชนหนอนเจาะขวผล มวนลาไย หนอนมวนใบ ใชคารบารล

อตรา 45 กรม/นา 20 ลตร หากพบการทาลายเพลยหอย เพลยแปง ใชน ามน

ปโตรเลยมสเปรยออล พนปองกนกาจดในอตรา 60 มลลลตร/นา 20 ลตร

พฤษภาคม - มถนายน ระยะผลกาลงเจรญเตบโต ใหน าสมาเสมอ หากฝนไมตก กาจดวชพชภายใน

แปลงอยาใหหญารก

กรกฎาคม - สงหาคม ระยะผลลาไยโตเตมท กอนการเกบเกยว ใหน าสมาเสมอ กอนเกบเกยวผลผลต

30 วน ควรใสปยเคมสตร 0 – 0 -60 หรอ 13-13-21 อตรา 1 กก./ตน เพอเพม

คณภาพผลผลต

ระยะเกบผลผลต งดการใหน ากอนเกบผลผลต 7 – 10 วน

กนยายน ระยะหลงการเกบเกยว ตดแตงกงเพอใหทรงพมโปรง กาจดวชพชและใสปย

อนทรย อตรา 10-20 กก./ ตน ใสปยเคมสตร 15-15-15 รวมกบ 46-0-0 อตรา

1: 1 อตรา 1-2 กก./ตน

ตลาคม ระยะแตกใบออน ( 2 เดอน ) ใหน าสมาเสมอ ปองกนกาจดแมลงศตรลาไย

เชน ไรลาไย โดยใชกามะถนผง 80% wp อตรา 40 กรม/นา 20 ลตร ควรมการ

แตกใบออนอยางนอย 2 ครง กระตนใหลาไยมใบแกใสปย สตร 0-46-0 และ 0-

0-60 อตรา 1:1 อตรา 1-2 กก./ตน

พฤศจกายน - ธนวาคม ระยะใบแก (2 เดอน) พนปยทางใบสตร 0-52-34 อตรา 100 -150 กรม/นา 20

ลตร จานวน 2 ครง หางกน 7-10 วน เพอชวยใหใบแกเรวขนและชวยปองกน

การแตกยอดออน

งดการใหน าเพอใหตนพกตวเรวขน

18

สมโอ

เดอน การบารงรกษา

มกราคม กกนาเพอบงคบใหสมโอออกดอกเรวและสมาเสมอ พนสารปองกนแมลง

กมภาพนธ - มนาคม ระยะออกดอก สงเกตสมโอจะมลกษณะการเฉาและใบมลกษณะหอ เรม ใหน า

ตนสมโอ ใสปยสตร 12-24-12 อตรา 1 กก./ตน

เมษายน - พฤษภาคม ระยะตดผล ใหน าสมาเสมอ พนสารเคมปองกนโรคและแมลง ใสปยสตร

15-15-15 อตรา 1 กก./ ตน

มถนายน - กรกฎาคม ใหน าสมาเสมอ พนสารเคมปองกนแมลง หอผลสมโอเพอปองกนแมลงวน

ทอง กอนเกบเกยว 1 – 2 เดอน ใสปยสตร 13-13-21 หรอ 0-0-60 อตรา 1 กก.

ปยทางใบ อตรา 10-10-30 อตราตามฉลาก เพอพฒนาคณภาพของเนอและความ

หวาน

สงหาคม - กนยายน อยในชวงเกบผลผลต ใหน าสมาเสมอ

กอนเกบเกยวควรงดใหน า 7 วน

ตลาคม - พฤศจกายน หลงการเกบเกยว ตดแตงกงตนสมโอ ใสปยอนทรย อตรา 20 กก./ตน

ใสปยสตร 15-15-15 รวมกน 46-0-0 อตราสวน 1:1 อตรา 1 – 2 กก./ตน ใหน า

สมาเสมอชวงฝนไมตก

ธนวาคม ใหน าสมาเสมอ พนสารปองกนแมลง

มะมวง

เดอน การบารงรกษา

ธนวาคม - กมภาพนธ ระยะออกดอก ระยะตดผล (เทาปลายไมขดไฟ) ใหน าทละนอย พน

ฮอรโมนปองกนผลหลดรวง พนสารเคมปองกนเพลยจกจน เชน สาร

ปองกนแมลงคารบารล อตรา 60 กรม/นา 20 ลตร ใสปยสตร 15-15-15

อตรา 1 กก. / ตน พนปยทางใบสตร 15-30-15 หรอ 6-24-24 อตรา 10 ซ

ซ/ นา 20 ลตร

มนาคม ใหน าสมาเสมอ พนสารเคมปองกนแมลงวนทอง โดยใชคารบารล อตรา

60 กรม /นา 20 ลตร ใสปยเคมสตร 13-13-21 อตรา 1.5 กก./ตน เพอเพม

ความหวาน เรมหอผลเพอปองกนแมลงวนทอง

เมษายน ใสปยสตร 13-13-21 หรอ 0-0-60 กอนเกบเกยว 1 เดอน เพอเพมความ

หวาน

19

เดอน การบารงรกษา

พฤษภาคม ชวงเกบเกยว เรมลดการใหน าเพอใหผลแก

มถนายน ตดแตงกงหลงการเกบเกยว

ใสปยอนทรยประมาณ 10 – 20 กโลกรม / ตน

กรกฎาคม ใสปยเคมสตร 15-15-15 รวมกบ สตร 46-0-0 อตราสวน 1:1 อตรา 1 – 2

กก./ ตน

สงหาคม - กนยายน พนสารเคมปองกนแมลงชวงแตกใบออน

ตลาคม ใสปยสตร 12-24-12 อตรา 1 กก./ตน เพอสะสมตาดอก

พฤศจกายน งดการใหน า พนฮอรโมนเปดตาดอก (กรณตนไมสมบรณ)

การขยายพนธไมผล

1. การขยายพนธแบบอาศยเพศ เชน การเพาะเมลด

2. การขยายพนธโดยไมอาศยเพศ คอ การใชสวนตางๆ ของพช เชน ใบ กง ลาตน ราก

มาขยายพนธ มหลายวธ ไดแก การทาบกง การตอนกง การปกชา การเสยบยอด เปนตน

วธการและขนตอนการขยายพนธ

1. การปกชา คอ การนาสวนตางๆ ของพชพนธด เชน กง ใบ และ ราก มาตดและปกชาในวสด

เพาะชา เพอใหเกดตนใหม สาหรบไมผลนยมชากง มวธการ ดงน

1.1 เลอกกงกงแกกงออน ตดกงใหชดขอยาวประมาณ 15 – 20 เซนตเมตร โดยเฉอนเปนรป

ปากฉลาม และตดปลายบนใหเหนอตาประมาณ 1 เซนตเมตร

1.2 ถาตองการใหเกดรากไวขน ควรชบเซราดกสฮอรโมนเรงรากทสวนของขอทตด แลว

ปลอยทงไวใหแหง

1.3 ปกชากงลงในวสดเพาะชา ลกประมาณ 2.5 – 5 เซนตเมตร

1.4 ใชพลาสตกคลมเพอลดการคายนา ประมาณ 25 – 30 วน กงตดชาจะแตกยอดออน

พรอมราก เมอเจรญเตบโตมากพอ จงยายปลกตอไป

20

2. การตอนกง คอ การทาใหกงหรอตนพชเกดรากขณะทตดอยกบตนใหมทมลกษณะเหมอนตน

แมทกประการ

2.1 เลอกกงกงแกกงออนทสมบรณปราศจากโรคแมลง ตนแมมอาย 1-2 ปขนไป และไม

เปนกงทลลงดน ลกษณะกงทดตองตงตรง ความยาวของกงประมาณครงเมตร – 1 เมตร

2.2 ใชมดทคมและสะอาดควนกงลอกเปลอกออก แลวขดเยอเจรญทเปนเมอกลนๆ ออก

ความยาวของรอยควน 1-2 นว ขอระวงอยาใหรอบควนชา

2.3 นาตมทบรรจขยมะพราวอดถงกรดตรงกลาง บบนาออกพอหมาดๆ นาไปหมบนรอย

แผลของกงตอน แลวมดดวยเชอกตรงหวทายใหแนน

2.4 เมอรากงอกแทงผานวสด และเรมแกมสเหลอง น าตาล ปลายรากมสขาวจานวนมากพอ

จงตดกงตอนออกได

2.5 นากงตอนไปชาในกระถางหรอถงพลาสตกเพอรอการปลกตอไป

1 2

3 4

21

3. การทาบกง คอ การนาตนพช 2 ตน ทเปนระบบรากอาหารใหกบตนพนธด มวธการ ดงน

3.1 เลอกกงกงแกกงออนทสมบรณปราศจากโรคแมลง

3.2 เฉอนกงพนธดใหเปนรปโลยาวประมาณ 1-2 นว และเฉอนตนตอเปนรปปากฉลาม

3.3 ประกบแผลตนตอเขากบกงพนธด พนพลาสตกใหแนน แลวมดตนตอกบกงพนธดวย

เชอกหรอลวด

3.4 ประมาณ 6-7 สปดาห แผลจะตดกนด รากของตมตนตอจะงอกแทงผานวสด เรมมส

น าตาลปลายรากสขาวมจานวนมากพอจงตดได

3.5 นาลงถงเพาะชาพรอมปกหลกคายนตนเพอปองกนตนสม

1 2 3

4 5

22

4. การตดตา คอ การเชอมประสานสวนของตนพชเขาดวยกน ใหเจรญเปนตนเดยวกน โดยนาแผน

ตาจากกงพนธด ไปตดบนตนตอ การตดตาจะมวธการทา 2 วธ คอ วธการตดตาแบบลอกเนอไม

และไมลอกเนอไม ซงในทนจะแนะนาเฉพาะขนตอน การตดตาแบบลอกเนอไม ดงน

4.1 เลอกตนตอในสวนทเปนสเขยวบนนาตาล กรดตนตอจากบนลงลาง 2 รอย หางกน

ประมาณ 1 ใน 3 ของเสนรอบวงของตนตอ ความยาวประมาณ 6-7 เซนตเมตร

4.2 ตดขวางรอยกรดานบนแลวลอกเปลอกออกจากดานบนลงดานลางตนเปลอก ทลอก

ออกใหเหลอดานลาง ยาวประมาณ 1 เซนตเมตร

4.3 เฉอนแผนตา ยาวประมาณ 7-10 เซนตเมตร ลอกเนอไมออก แลวตดแผนดานลางทง

4.4 สอดผานตาลงไปในเปลอกตนตอ โดยใหตาตงขนแลวพนดวยพลาสตกใหแนน

ประมาณ 7-10 วน จงเปดพลาสตกออก แลวพนใหม โดยเวนชองใหตาโผลออกมาทงไวประมาณ

2-3 สปดาห จงตดยอดตนเดมแลวกรดพลาสตกออก

1 2 3

4 5 6

23

5. การเสยบยอด คอ การเชอมประสานเนอเยอของตนพช 2 ตน เขาดวยกน เพอเจรญเตบโต เปน

ตนเดยวกน โดยมขนตอนการปฏบต ดงน

5.1 ตดยอดตนตอใหสงจากพนดนประมาณ 10 เซนตเมตร แลวผากลางลาตนของตนตอให

ลกประมาณ 3-4 เซนตเมตร

5.2 เฉอนยอดพนธดเปนรปลมยาวประมาณ 3-4 เซนตเมตร

5.3 เสยบยอดพนธดลงในแผลของตนตอใหรอยแผลตรงกนแลวใชเชอกมดดานบนและ

ลางรอยแผลตนตอใหแนน

5.4 คลมตนทเสยบยอดแลวดวยถงพลาสตกหรอนาไปเกบไวในโรงอบพลาสตกประมาณ

5-7 สปดาห รอบแผลจะประสานกนดและนาออกมาพกไวในโรงเรอนเพอรอการปลกตอไป

1 2 3

3 4 5

6

24

ความหมายหรอแนวคดการจดการสวนไมผลแบบผสมผสาน

หมายถง ระบบการเกษตรทมการปลกไมผลหลายชนดรวมกน เชนอาจประกอบดวย เงาะ

, กลวย,ลองกอง ,ลาไย ,สมโอ,มะขาม และมะมวง เปนตน โดยทกจกรรมแตละชนดตองอยใน

พนทเดยวกน และจะตองเกอกลประโยชนตอกนไดอยางมประสทธภาพ เปนการใชทรพยากรทม

อยในสวนอยางเหมาะสมเพอกอใหเกดประโยชนสงสด มความสมดลของสภาพแวดลอมและ

เพมพนความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต

แนวคดการจดการสวนไมผล

ในการทหาระบบการผลตสวนไมผล ทสามารถใชประโยชนจากพนททากนขนาดเลก เพอ

ลดความเสยงจากการผลต ลดการพงพงเงนทน ปจจยการผลตและอาหารจากภายนอก เศษพชและ

มลสตว ซงเปนผลพลอยไดจากกจกรรมการผลต ไปใชใหเกดประโยชนในไรนาและทาใหผลผลต

และรายไดเพมขน

ขอดการทาไมผลผสมผสาน

- ทรพยากรทมอยไมสญเสยโดยเปลาประโยชน เพราะสามารถนามาใชประโยชนไดอยาง

เหมาะสมและเกดประโยชนสงสด

- การเพมพนความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต ลดการทาลายสงแวดลอม ทาให

เกษตรกรมความเปนอสระในการดารงชวต

- ลดตนทนการผลตลง เรยกวา การประหยดทางขอบขาย ( Economy of Scope)

ประโยชนการทาไมผลผสมผสาน

- รายไดเพมขนจากพนทเกษตรขนาดยอยทกาจด

- ทาใหตนทนการผลตลดลง

- รายไดสมาเสมอ

- จดการวางงานตามฤดกาล มงานทาทงป ทาใหลดการอพยพแรงงาน

- รายไดสทธเพมมากขน

- มผลไมรบประทานตลอดป เพอลดรายจาย และเปนภมคมกนตามแนวเศรษฐกจพอเพยง