ประกาศ สหกรณ์ออมทรัพย์ครู ... · Web viewลำด บท ช อ – สก ล เลขทะเบ ยน ส งก ดหน
ดูแลหัวใจ · 2015-06-18 · ส...
41
ศ.นพ. นิธิ มหานนท์ ดูแลหัวใจ ง่ายนิดเดียว
Transcript of ดูแลหัวใจ · 2015-06-18 · ส...
ศ.นพ. นธ มหานนท
ดแลหวใจ งายนดเดยว
ส�ำนกพมพสถำพรบคสล�ำดบท 1,034
หากทานผอานพบหนงสอไมไดมาตรฐาน เชน หนากระดาษสลบกน หนาขาดหายการเขาเลมไมสมบรณ ส�านกพมพยนดรบผดชอบเปลยนหนงสอใหมใหทาน
โปรดตดตอและสงหนงสอคนพรอมระบรายละเอยดการช�ารดไปตามทอยดานบน หรอ โทร. 0 2940 3855-6 ตอ 21, 54
ศ.นพ. นธ มหำนนทพมพครงแรก : มถนำยน 2558
พมพโฆษณำครงนไดรบอนญำตจำกเจำของลขสทธตำมกฎหมำยแลว© สงวนลขสทธตำมพระรำชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537
ไมอนญำตใหสแกนหนงสอ หรอคดลอกเนอหำสวนหนงสวนใดเพอสรำงฐำนขอมลอเลกทรอนกส เวนแตไดรบอนญำตจำกส�ำนกพมพและเจำของลขสทธแลวเทำนน
ISBN 978-616-00-2082-9รำคำ 110 บำท
บรรณำธกำรเลม : ภญ.ดร. มณฑกำ ธรชยสกล วสนต พรอมมตรญำต พสจนอกษร : ณฐณ กงแกว
ออกแบบปก : อนรกษ บวกง รปเลม : นพนธ เลศชยศรสกลพมพท : บรษทพมพด จ�ำกด
เจาของ ผพมพผโฆษณา : บรษทสถาพรบคส จ�ากดกรรมกำรผจดกำร/บรรณำธกำรบรหำร : วรพนธ โลกตสถำพร
รองกรรมกำรผจดกำร : สภคชญำ โลกตสถำพรผจดกำรฝำยผลต/หวหนำกองบรรณำธกำรคดสรรตนฉบบ : ธญำภทร ฟองไชย
ผจดกำรฝำยขำย : กงแกว ลกขะไชย ผจดกำรฝำยสอสำรองคกรและกจกรรม : นฤเบศ สมฤทธผจดกำรฝำยลขสทธตำงประเทศ : เจตยำ โลกตสถำพร
ทปรกษำทำงกฎหมำย : ธนกร กองเพง
จดจ�าหนายทวประเทศโดย บรษทสถาพรบคส จ�ากด
18 ซอยลำดปลำเคำ 63 ถนนลำดปลำเคำ แขวงอนสำวรย เขตบำงเขน กรงเทพฯ 10220โทร. 0 2940 3855-6 โทรสำร 0 2940 3970
กองบรรณำธกำร : [email protected] ฝำยส�ำนกงำน : [email protected] กองบรรณำธกำรคดสรรตนฉบบ : [email protected]
www.satapornbooks.com
ดแลหวใจ งายนดเดยว
ขอเรมดวยค�ำวำ ‘ขอบคณคะ’
เพรำะคณหมอท�ำใหคอลมน ‘เรองของหวใจ’ เปนคอลมน
ยอดนยมมำอยำงตอเนองยำวนำนคอลมนหนงในนตยสำร ดฉน
วธกำรเขยนเรองหมอๆ ของคณหมอนธ มหำนนท ไม
ธรรมดำ มวธบอกเลำและใชภำษำทเขำใจงำย คนอำนแลวไมเครยด
ไมงง (แบบภำษำหมอๆ) คณหมอจงเปนนกเขยนขวญใจทงคนไข
และไมใชมำตลอด
ทส�ำคญ ใครทตดตำมอำนขอเขยน ‘เรองของหวใจ’ ใน
นตยสำร ดฉน มำตลอด คงบอกไดวำ ไดควำมร รวมทงขอมล
นวตกรรมใหมๆ เกยวกบเรองหวใจ แบบทคณหมอไดคดกรองมำ
ใหแลว เหมำะส�ำหรบผสนใจทชอบกดไลคกดแชรขอควำมเรองดแล
หวใจแบบตำงๆ (แบบขอมลถกตอง)
หนงสอรวมคอลมน ‘เรองของหวใจ’ ชดนเปนชดทสองตอ
จำกชดแรกเมอป 2557 หนงสอชดแรกของคณหมอสมชอชด คน
อำนแลวบอกวำได ‘รทน’ หวใจตนเอง หนงสอชดทสองน เปน
อกครงทจะยนยนวำ ทำมกลำงควำมแรงของกำรตองกำวใหทน
เทคโนโลยในชวตประจ�ำวน กำรดแลปกปอง ‘หวใจ’ ดวยธรรมะ
และควำมเปนธรรมชำตยงใชไดผลอยหรอไม
ค�านยม
วถชวตสมยใหมผนวกกบเครองมอสอสำรททนสมย อำจ
ท�ำใหเรำรโลก รไกล กเลยอยำกเชญชวนวำหนงสอรวมคอลมน
‘เรองของหวใจ’ ชดน จะท�ำใหนกออกวำ ตองไมลมรใกล รจก
‘หวใจ’ ใหดดวยคะ
คณหญงสวมล ผงประเสรฐ
บรรณาธการอ�านวยการ นตยสาร ดฉน และ
นตยสาร Cosmopolitan,
กรรมการบรหาร กลมบรษทแปซฟค คอรปอเรชน
และสถานวทย จส. 100
ผมรจกชอเสยงของ ศ.นพ. นธ มหำนนท มำชำนำน ในฐำนะ
หมอหวใจทเปนหมอหลวงดวย ฟงมำวำทำนมควำมสำมำรถในกำร
รกษำและในทำงวชำกำรทหำคนจบยำก ทำนเรยนแพทยศรรำชรน
หลงผมทจฬำฯ สกสหำป และไปฝกแพทยเฉพำะทำงทออสเตรเลย
เปนศำสตรำจำรยทศรรำชตงแตเปนหนมใหญ
เมอไดมำรจกมกคนอำจำรยนธสกสบปมำน สงทคนอนนยม
ทำนนน ผมกคลอยตำม แตยงไปกวำนน ยงพบวำทำนรอบรในกำร
แพทยตะวนตกไมนอย น�ำเอำกรอบคด ควำมร และประสบกำรณ
ทงแพทยแผนไทย แผนจน และอำยรเวทของอนเดย มำใชใน
กำรรกษำและแนะน�ำคนไขอยำงสรำงสรรค เปนตวอยำงของหมอ
ตะวนตกทสนใจน�ำเอำศำสตรตะวนออกมำปรบใชกบผปวย หลำย
ตอหลำยครงอำจำรยทดลองรบประทำนสมนไพรและฝงเขมตนเอง
รวมทงเปดใจรบแพทยแผนโฮมโอเทอรำปและธรรมบ�ำบดดวย
ผมเชอวำในทกวนน คนไขหรอญำตมตรเพอนฝงทไป
ปรกษำหรอใหทำนรกษำ จะไดรบสงทดทสดจำกกำรแพทยแทบทก
แขนง สดแทแตทำนจะเหนควร จะใหอะไรด อยำงไรด และเมอไรด
ยงกวำนน ครอบครวของเรำ และเพอนๆ กลมหนง ได
รวมตวกนเทยวเผชญภยทำงไกลอยำงสนกสนำนและประเทอง
ปญญำเปนประจ�ำ ปหนงครงสองครง จะไปประเทศทคนอนเขำ
ไมคอยไปกน ไมวำจะเปน ซเรย จอรแดน เยรซำเลม อนเดย
อหรำน ผมไดตระหนกวำ อำจำรยนธนอกจำกจะเกงแลว ยงเปน
ค�านยม
คนนำรก สภำพ ใจเยน ถำยรปเกง หลงใหลชนชมศลปวฒนธรรม
สนใจประวตศำสตร ปรำรถนำดตอผอน หวงใยสงคม รวมทงชอบ
กำรท�ำกำรกศล เชน เมอปกลำย กชวยผมกบคณะน�ำผำพระกฐน
พระรำชทำนไปทอดถวำยทจงหวดนำน
หนงสอททำนจะพลกอำนน ผมเองชอบมำก ผอำนจะได
สำระควำมรและค�ำแนะน�ำดๆ จำกหมอหวใจชนแนวหนำแนนอน แต
ในอกดำนหนง หนงสอเลมนสนก กะทดรด อำนไดเหมอนหนงสอ
ของนกเขยนมออำชพทเดยว สงทผมพดไปในเบองตนวำ อำจำรย
นธเกงรอบดำน สนใจแทบทกเรอง และออกจะถนดทำงศลปะดวย
จะแสดงออกทคณภำพของหนงสอเลมน
สดทำย แตส�ำคญยง กดวยควำมททำนหวงใยผคนมำกมำย
จงหำเวลำและตงใจเขยนหนงสอเลมนขนมำ เพอผอำนอกมำกมำยท
ไมเคยเปนคนไขของทำน ไมเคยพบ ไมเคยรจกทำน จะไดประโยชน
ในกำรดแลและปองกนหวใจใหดอยำงยงยนเสมอ ทำนไมปรำรถนำ
จะไดคนไขเพม หำกประสงคจะใหผอำนรแลวน�ำไปปฏบตเพอชวย
เหลอตนเองใหไดมำกทสด ควำมสขและควำมตงใจของหมอทดท
ประเสรฐ กคอใหเหลอผปวยใหนอยทสดนนเอง
ศาสตราจารยพเศษ ดร. เอนก เหลาธรรมทศน
คณบดวทยาลยบรหารรฐกจและรฐศาสตร มหาวทยาลยรงสต
คณเชอหรอไมวาเราทกคนมโอกาสเสยงเปนโรคหวใจ
ได!
มขอมลระบไววำ โรคหวใจเปนสำเหตของกำรเสยชวต
อนดบตนๆ ของคนไทย หรอแมแตคนทวโลก และในทกวนนคนไทย
เสยชวตเนองมำจำกควำมผดปกตเกยวกบหวใจเพมมำกขนทกป
เนองจำกชวโมงกำรท�ำงำนทอดแนนไปดวยควำมเครยด
และกำรกนอำหำรทอดมไปดวยไขมน ก�ำลงคกคำมสขภำพของ
คนในยคปจจบน โดยทปจจยเสยงทท�ำใหเกดโรคหวใจกคอ อำหำร
บหร ควำมเครยด ควำมอวน และกำรไมออกก�ำลงกำย ซงกำรใช
ชวตสมยใหมนอำจจะท�ำใหโรคหวใจระบำดไปทว
คณรจก ‘หวใจ’ ของคณดแคไหน แลวจะรไดอยำงไรวำ
คณเปน ‘โรคหวใจ’ หรอไม หนงสอ ดแลหวใจ งายนดเดยว เลมน
ใหค�ำตอบแกผทตองกำรรถงอำกำรของโรคหวใจ รวมถงสำเหต
วธกำรปองกน และแนวทำงกำรดแลรกษำสขภำพไมใหเสยงตอกำร
เปนโรคหวใจ
ไมใชเรองยากเลยส�าหรบการใสใจดแลตวเองใหหาง
ไกลจากโรคหวใจ
ศ.นพ. นธ มหานนท
ค�าน�านกเขยน
สารบญ
ภาคท 1 อารมภบท • ใครเปนโรคหวใจบำง 12 • ฟำผำหวใจ 17 • ควำมส�ำคญของน�ำกบหวใจ 23 • น�ำทวมปอดกบน�ำในชองปอด 29 • โลกไมเทยง 34
ภาคท 2 จตกบใจ • ควำมโกรธกบโรคหวใจ 42 • บ�ำรงจตใหผองใส 48 • กำรแกโรคซมเศรำเบองตน 55 • ควำมเครยดกบสตวเลยงนำรก 66 • จดกำรกบควำมเครยด 70 • หลบสบำยไดสขภำพ 75
ภาคท 3 เพราะกรรม? • ออกก�ำลงกำยหลงอมพำต 86 • เรองหวใจไมควรซำ 91 • เอำชนะคอเลสเตอรอล 97 • เนอ 102 • เรองงำยๆ เกยวกบใยอำหำร 107 • สบสนเรองผลของวตำมน 116 • ขมพลงจำกถวเหลอง 124 • น�ำมนสกดจำกพชเมองรอนดจรงไหม 130 • เพอหวใจแขงแรง (1) 135 • เพอหวใจแขงแรง (2) 143 • แกทองผกใหถกทำง 150
ภาคท 4 บทสงทาย • ผเฒำผแก 158 • คำถำ...หำงหมอหำงโรค 165
ประวตผเขยน 170
ภาคท 1อารมภบท
เคยมคนถำมหมอวำ อำกำรบำงอยำงทเขำมนน เปน
อำกำรของโรคหวใจหรอไม เพรำะเมอถกกำหววำเปนโรคหวใจแลว
กจะตกอกตกใจกน แตควำมหมำยของค�ำวำ ‘โรคหวใจ’ ทหมอเขำใจ
กบทชำวบำนทวๆ ไปเขำใจนนตำงกน โรคหวใจทางการแพทยม
ตงแตเรองเลกนอย จนถงเรองใหญ บางเรองรกษาใหหายขาด
ได บางเรองกตองดแลกนไปตลอดชวต
โรคหวใจทพบบอยแบงออกเปน 6 กลมใหญๆ คอ
1. โรคหวใจพการแตก�าเนด
2. โรคลนหวใจ
3. โรคหวใจจากความดนโลหตสง
4. โรคกลามเนอหวใจออนแรง
5. โรคกลามเนอหวใจขาดเลอด หรอโรคหลอดเลอด
ใครเปนโรคหวใจ
บาง
หวใจตบ โรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน (Heart Attack)
กจดอยในกลมน
6. โรคหวใจเตนผดจงหวะ
โรคหวใจอนๆ ทพบไดไมบอยนกคอ โรคของเยอหมหวใจ
โรคมะเรงของหวใจ หรอโรคตดเชอของหวใจ
โรคหวใจดงกลำว ถำไมไดรบกำรรกษำทถกตอง ทำยทสด
จะเกดภำวะหวใจลมเหลว ซงเปนภำวะทหวใจไมสำมำรถสบฉด
เลอดไปเลยงสวนตำงๆ ของรำงกำยไดในปรมำณทเพยงพอตอ
ควำมตองกำรของรำงกำย เปนผลใหเกดน�ำทวมปอด บวมตำมขำ
และเทำ รวมถงอำจมภำวะลมเหลวของอวยวะอนๆ เชน ไตหรอ
สมอง ตำมมำในชวงแรกๆ ของกำรเปนโรคกอนหนำทจะเกดภำวะ
หวใจลมเหลว
ธรรมชาตไดสรางหวใจของคนเรามาอยางด เตรยมตว
พรอมส�าหรบความผดปกตตางๆ ทอาจเกดขนในชวต (เหมอน
กบจะรวาไมมอะไรเทยง) โดยเมอเกดความผดปกตในระยะ
ตน หวใจจะปรบตวหนาขนเพอเพมแรงในการสบฉดเลอด
ใหออกไปจากหวใจไดมากขน ถาความผดปกตหรอโรคยงคง
อยตอไป หวใจกจะขยายใหญขน (ปรมาตรหวใจเพมขน) ท�าให
เกดภาวะหวใจโต ซงถาไมไดรบการแกไขกจะเกดภาวะหวใจ
ลมเหลวตามมา หรอถาไดรบการแกไขแตชาเกนไป หวใจก
ไมอาจกลบคนมาเปนปกตไดเหมอนเดมอก
ศ.นพ. นธ มหานนท 13
หลำยคนสบสนระหวำงภำวะ ‘หวใจหนำ’ และ ‘หวใจโต’
ซงไมใชเพยงแตคนทวไปเทำนนทไมเขำใจเรองน แมแตแพทยท
ไมใชแพทยหวใจ บำงครงกยงเขำใจสบสนเหมอนกน ถำเปรยบ
หวใจเหมอนหองในบำน หวใจโตกคอหองทกวำง มขนำดใหญ สวน
หวใจหนำกเปรยบเสมอนผนงของหองนนหนำขน อำจจะกอดวยอฐ
2 ชน แทนทจะกนดวยไมอดบำงๆ ทง 2 ภำวะทกลำวมำ...ไมใช
เกดจำกโรคของหวใจเอง แตเปนกำรเปลยนแปลงของหวใจซงเกด
ขนเพอพยำยำมชวยใหหวใจท�ำงำนไดเพยงพอตอควำมตองกำร
ของรำงกำย
แตมขอยกเวนคอ ภำวะกลำมเนอหวใจหนำทเกดจำก
กรรมพนธ จนอำจท�ำใหมกำรปดกนทำงเดนของเลอดออกจำก
หวใจ ภำวะนเปนโรคหวใจโดยตรง และผปวยมกมอำกำรและได
รบกำรตรวจพบคลำยๆ กบภำวะลนหวใจตบ สวนกลำมเนอหวใจ
ทหนำตวขนจำกกำรทมควำมดนโลหตสงและไมไดรบกำรควบคม
นน ไมใชโรคโดยตรง แตเปนกำรเปลยนแปลงของกลำมเนอหวใจ
ทอำจสงผลใหเจำของหวใจมโอกำสเสยชวตอยำงเฉยบพลนได
มำกกวำคนทวไป
เมอไมนำนมำน มผปวยรำยหนง เปนนกกฬำ และมกจะ
ออกก�ำลงกำยมำกกวำปกต จำกกำรตรวจรำงกำยประจ�ำปพบวำ
มคลนไฟฟำหวใจผดปกต จงไดรบกำรตรวจสมรรถภำพหวใจตอ
โดยกำรวงบนสำยพำน ผลกำรตรวจพบเหมอนกบมภำวะกลำมเนอ
14 ดแลหวใจ งายนดเดยว
หวใจขำดเลอด จงถกสงตอมำเพอขอค�ำปรกษำวำ ‘ควรท�ำอยำงไร
ตอไปด’ หลงจำกพดคยและซกถำมประวตเพมเตมแลว หมอคด
วำผปวยคนดงกลำวไมนำจะมปญหำของกลำมเนอหวใจขำดเลอด
เนองจำกควำมทเปนนกกฬำอำชพ เขำยงสำมำรถวงออกก�ำลง
8–10 กโลเมตรไดอยทกวน และยงฝกซอมอยในสนำมไดอก 3–4
ชวโมงเปนประจ�ำ โดยไมมอำกำรผดปกต
เมอไดตรวจรำงกำยเขำท�ำใหพบวำ กำรบบตวของหวใจแรง
กวำปกตเลกนอย ซงกตรงกบผลทไดจำกกำรตรวจกบคลนไฟฟำ
หวใจ และผลกำรตรวจสมรรถภำพหวใจทพบวำมภำวะกลำมเนอ
หวใจหนำ มลกษณะดเผนๆ แลวคลำยกบภำวะกลำมเนอหวใจ
ขำดเลอด หมอจงไดแนะน�ำใหผปวยไปตรวจคลนสะทอนเสยงหวใจ
หรอทเรยกวำ ‘ECHO’ ทสำมำรถดและวดขนำดควำมหนำของหอง
หวใจตำงๆ ได
ผลตรวจดงกลำวพบวำ กลำมเนอหวใจมควำมหนำกวำปกต
เพยงเลกนอย ตรงตำมทคำดกำรณไว ซงลกษณะเชนนพบไดใน
นกกฬำบำงคนทออกก�ำลงกำยหนกมำก เมอบอกผลกำรตรวจให
ผปวยทรำบไปแลว เขำยงคงมควำมกงวลกบเรองของภำวะกลำม-
เนอหวใจขำดเลอดมำก ดวยเหตผลทวำ ถำเขำมโรคหลอดเลอด
หวใจตบจรง อนำคตทำงกำรกฬำของเขำคงตองมอปสรรค หมอจง
แนะน�ำใหเขำฉดส X-ray เพอดหลอดเลอดหวใจ
เมอไดอธบำยขอด/ขอเสยของกำรฉดสใหเขำทรำบแลว
ศ.นพ. นธ มหานนท 15
และย�ำไปวำกำรฉดสดหลอดเลอดหวใจลกษณะนจะไมชวยเรองกำร
วนจฉย เพรำะเรำทรำบแลววำเขำเปนอะไร แตกลบเพมควำมเสยง
ตอภำวะแทรกซอนทอำจเกดขนจำกกำรฉดสโดยไมจ�ำเปน ธรรมดำ
เมอแพทยจะแนะน�ำใหผปวยท�ำกำรตรวจ ผำตด หรอแมกระทง
กนยำชนดใด กตองชงใจระหวำงควำมเสยงของกำรตรวจหรอกำร
ผำตด กบควำมเสยงของกำรไมตรวจหรอไมผำตด วำอยำงไหนจะ
มำกกวำกน แลวจงแนะน�ำสงทมควำมเสยงนอยกวำ (โลกนไมม
อะไรไมเสยง) ใหแกผปวย เชนในผปวยรำยน กำรฉดส X-ray
ดหลอดเลอดหวใจ จะมควำมเสยงทเกดขนไดโดยทวๆ ไป ผล
ขำงเคยงมประมำณ 1 ใน 10,000 แตโอกำสเปนโรคหลอดเลอดตบ
ในผปวยรำยนเกอบเปนศนย เพรำะเรำสำมำรถอธบำยควำมผดปกต
ทตรวจพบไดแลววำมสำเหตมำจำกอะไร
แตทำยทสดแลว ผปวยรำยนกไดรบกำรฉดส เนองจำกเขำ
มควำมกงวลมำกจนไมกลำกลบไปเลนกฬำอก ซงผลของกำรฉดส
กออกมำวำหลอดเลอดหวใจปกตทกอยำง แถมยงมขนำดคอนขำง
ใหญกวำปกต เหมอนผทออกก�ำลงเปนประจ�ำ คนไข (คนด) เมอ
ทรำบผลตรวจแลวกสบำยใจ และกลบไปเลนกฬำไดเหมอนเดม
16 ดแลหวใจ งายนดเดยว
ฟาผาหวใจ
“พรอม...เคลยร...ชอก!”
รางทนอนหมดสตอยบนเตยงกระเดงขนอยางแรง
กลองตดมาจบภาพทคลนไฟฟาหวใจทเหลอเพยงเสนตรง
สเขยว...เขาจากไปแลว
หมอมนใจวำคนไทยหลำยคน ไมเวนแมลกเลกเดกแดง
ตองคนเคยกบสถำนกำรณแบบนด เนองจำกเหนในโทรทศนกน
เปนประจ�ำ ทไดดกนแนๆ คอในมวสกวดโอประเภทโศกนำฏกรรม
ไมนำงเอกกพระเอกทตองมเหตใหโดนปมหวใจชวยชวต ฉำกชอก
ไฟฟำหวใจเปนอะไรทดเหมอนจะขำดไมได ถำไมมคงบบหวใจคน
ดไดไมเตมท
เคยสงสยไหมวำในทำงกำรแพทยจรงๆ แลว เอะอะกชอก
ไฟฟำหวใจกนแบบนนหรอเปลำ
หมอเคยเลำใหฟงแลววำ หวใจจะท�างานไดดนน ระบบ
ไฟฟาหวใจจะตองท�างานปกต นนคอหวใจจะสรางกระแส
ไฟฟาขนมาเพอกระตนใหใจเตน โดยกระแสไฟฟานนจะถกน�า
ไปยงสวนตางๆ ของหวใจ ผานสายไฟฟาธรรมชาตทกระจาย
อยทวไปในสวนตางๆ ของหวใจ มการกระตนและการน�า
ไฟฟาเปนล�าดบขนตอน
โรคหวใจบำงชนดเปนภำวะทเกดควำมผดปกตขนของระบบ
ไฟฟำหวใจ เรยกรวมๆ วำ ภำวะหวใจเตนผดจงหวะ (Cardiac
Arrhythmia) ซงแปลตรงไปตรงมำคอ หวใจเตนไมถกจงหวะอยำง
ทควรจะเปน หวใจทเตนถกจงหวะ (หรอเตนปกต) คอตองไมเรว
ไปหรอชำไปขณะพก รวมทงไมเรวไปหรอชำไปเมอตองออกแรง จะ
ตองเตนอยำงสม�ำเสมอ ไมควรมภำวะหวใจกระตกหรอเตนครอม
จงหวะบอยเกนไปนก ทส�ำคญคอ การเตนหรอการบบตวแตละ
ครง หวใจตองสามารถบบเลอดไปเลยงสวนตางๆ ของรางกาย
ไดอยางเพยงพอ
ภาวะหวใจเตนผดจงหวะ มไดทงแบบ (1) ผดจงหวะ
แบบเตนชาเกนไป (Bradyarrhythmia) และ (2) ผดจงหวะแบบ
เตนเรวเกนไป (Tachyarrhythmia)
ในบทนเรำจะคยกนเรองหวใจเตนผดจงหวะชนดเตนเรว
18 ดแลหวใจ งายนดเดยว
เกนไป เนองจำกกำรรกษำเกยวของกบกำรชอกไฟฟำอยำงทเกรน
ไปแลวขำงตน
โดยหลกคอ หวใจเตนเรวผดจงหวะเกดขนจากมการ
สรางกระแสไฟฟานอกระบบขนในหองหวใจ หรอมสายไฟฟา
นอกระบบอยในหวใจ กระแสไฟฟาทถกสรางขนอยางผดปกต
นจะสามารถกระตนใหหวใจเตนอยางผดปกตตามไปดวยได
และสายไฟฟานอกระบบทมอยกสามารถน�าไฟฟาไปในทศทาง
ทไมควรไดเชนเดยวกน
หมอยกตวอยำงภำวะหวใจหองบนเตนพลว (หรอทบำงครง
เรยกวำ หวใจระส�ำระสำย) มำเลำใหฟงกอน ภำวะแบบนมกเกดใน
ผปวยทมหวใจหองบน ไมวำจะหองซำยหรอหองขวำโตผดปกตดวย
สำเหตใดๆ กตำม เมอหองหวใจโตไดขนำดกจะเรมมกำรสรำงวงจร
ไฟฟำเลกๆ เปนรอยๆ วงจรขนกระตนทผนงของหองหวใจทวไป
เรยกวำแยงกนสรำงไฟฟำกได ท�ำใหเหนลกษณะของผนงหองหวใจ
ทถกกระตนนนเตนพลว เนองจำกกำรกระตนหลำยรอยต�ำแหนงเกด
ขนไมพรอมกน กระแสไฟฟำนอกระบบทถกสรำงขนเหลำน สำมำรถ
ผำนลงมำตำมทำงเดนไฟฟำปกตของหวใจลงสหวใจหองลำง และ
กระตนใหหวใจเตนไดโดยจะถกคดกรองออกไปสวนหนง ผลกคอ
หวใจจะเตนดวยอตรำทเรวและไมสม�ำเสมอ เนองจำกกระแสไฟฟำ
ทผำนลงมำกระตนนนมจดก�ำเนดตำงกน ผปวยบำงรำยรสกใจสน
หวใจเตนเรวแรง ไมสม�ำเสมอ นอยรำยทจะวบเปนลมหมดสต ขณะ
ศ.นพ. นธ มหานนท 19
ทผปวยอกไมนอยนนไมรสกวำมอำกำรผดปกตใดๆ
แตแบบนไมดแน หวใจทเตนเรวเกนไป นำนๆ เขำอำจเกด
ภำวะหวใจลมเหลวได หวใจหองบนทเตนพลวไมบบตวยงเปนแหลง
กอเกดลมเลอดซงอำจหลดรอดออกจำกหวใจไปอดหลอดเลอดสมอง
เมอไรกได เมอระบบไฟฟำของหวใจรวนขนำดน กำรชอกไฟฟำ
เพอรเซตระบบท�ำใหหวใจกลบมำเตนสม�ำเสมอ จงเปนทำงเลอกท
ดนอกเหนอจำกกำรใชยำ
สวนปญหำหวใจเตนเรวผดปกตทเกดกบหวใจหองลำง
เหตกำรณมกจะตงเครยดกวำ เนองจำกหวใจหองลำงมหนำทบบ
เลอดไปเลยงรำงกำยรวมทงสมอง กำรทหวใจหองลำงเตนเรวผด
จงหวะถง 150–180 ครงตอนำท หรออำจจะเปนลกษณะหวใจหอง
ลำงเตนพลวทจงหวะไฟฟำในหวใจเรวกวำ 200 ครงตอนำท หวใจท
ถกกระตนดวยควำมเรวขนำดนจะเรวเกนไปจนแทบไมมกำรบบตว
ของหวใจเลย ผปวยจะควำมดนตกหรอวบหมดสตไปอยำงรวดเรว
เนองจำกไมมเลอดไปเลยงสมอง ซง ณ จดนผปวยตองไดรบกำร
ชวยใหฟนอยำงทนทวงท มฉะนนหวใจอำจหยดเตนไปเลย กำร
ชอกไฟฟำจงเปนกระบวนกำรรกษำส�ำคญทสดในวนำทชวตขณะน!
หลกกำรคอ กำรท�ำใหมกระแสไฟฟำทเปนไฟฟำกระแสตรง
วงผำนหวใจในชวงเวลำสนๆ อปกรณมอจบทเหนหมอ (ตวปลอม)
ถออยในมอสองขำงวำงลงบนหนำอกพระเอกนนคอ ขวไฟฟำทเปน
ขวบวกอนหนง ขวลบอนหนง วำงลงในทศทำงทกระแสไฟฟำจะ
20 ดแลหวใจ งายนดเดยว
วงผำนหวใจแลวปลอยกระแสไฟฟำ จงหวะทเรยกวำ ‘ชอก’ นนละ
ปรมำณไฟฟำทใชคอ 50-100 จล ขนอยกบคลนไฟฟำหวใจตอน
นนวำเปนแบบไหน
ผปวยทโดนชอกไฟฟำจรงๆ จะไมกระเดงตวลอยขนจำก
เตยงแบบในมวสกวดโอ หำกฟนขนมำอยำงนนสงสยคอเคลดหลง
เดยงกนพอด อยำงทบอก เขำเจตนำเคนอำรมณคนด ผปวยสวน
หนงจะยงพอมสตสมปชญญะอยเลอนๆ ในขณะโดนชอกไฟฟำ ถำ
ปฏบตกำรชวยฟนคนชพส�ำเรจ ผปวยกลบมำเลำเหตกำรณเฉยด
ตำยใหฟงได สวนใหญจะบอกวำรสกเหมอนโดนฟำผำ! (แมวำจะ
ไมเคยโดนฟำผำมำกอนในชวตจรงกตำม แตจนตนำกำรแลวคดวำ
นำจะใกลเคยง ผรอดชวตรำยหนงบอกหมอ)
สำเหตทท�ำใหหวใจหองลำงเตนเรวผดจงหวะหรอเตนพลว
จนวบหมดสตมหลำยสำเหต ทพบบอยสดคอ โรคหลอดเลอดหวใจ
ทงแบบหลอดเลอดหวใจอดตนเฉยบพลน หรอแบบทมกลำมเนอ
หวใจตำย เปนแหลงก�ำเนดกระแสไฟฟำนอกระบบ หวใจลมเหลว
ทกำรบบตวของหวใจต�ำมำกๆ พบบอยรองลงมำ ทเหลอเกดจำก
ควำมผดปกตของระบบไฟฟำโดยตรง หรอโรคทเกยวของกบกลำม-
เนอหวใจทหนำเกนไป
ถำรอดจำกกำรถกชอกไฟฟำแบบภำยนอกมำแลว ผปวย
สวนหนงจะมโอกำสเกดเหตกำรณแบบเดมอก ปญหำคอไมรจะเกด
อกเมอไร ถำเกดทอนแลวมำโรงพยำบำลไมทน กจะเสยชวตไดอยำง
ศ.นพ. นธ มหานนท 21
งำยดำย ปจจบนเรำจงแกปญหำดวยกำรผำตดฝงเครองชอกไฟฟำ
หวใจอตโนมตตดตวไวใหเสยเลย ถงเวลำหวใจเตนเรวผดจงหวะ
ขนมำ เครองกจะชอกไฟฟำใหเลยโดยอตโนมต กำรผำตดฝงเครอง
เปนรปแบบเดยวกนกบกำรผำตดฝงเครองกระตนไฟฟำหวใจแบบ
ถำวร คอเปนกำรผำตดเลกฝงไวใตชนไขมน หรอชนกลำมเนอต�ำ
กวำกระดกไหปลำรำลงมำ รำคำเครองยงคอนขำงแพง ประมำณ
รถยนตนงสวนบคคลจำกญปนควำมจ 1,800 ซซ!
ผ ปวยรำยทบอกวำชอกไฟฟำเหมอนโดนฟำผำรำยนน
สดทำยกตองรบกำรผำตดฝงเครองชอกไฟฟำอตโนมต แมวำจะ
กลำๆ กลวๆ ไมรวำจะโดนฟำผำซ�ำอกเมอไร (จรงๆ แลวไมแย
ขนำดนน) และรำคำเครองทผำตดใสไปกบบหวใจมำกกวำกำร
เหนพระเอกมวสกฯ ตำยไปเสยอก แตลำสดเขำไดใชเครองทใสไว
แลว เครองชอกไฟฟำอตโนมตท�ำงำนขณะทเขำก�ำลงเดนทำงไป
ตำงจงหวด
ถำไมไดใสเครองไว เขำอำจจะไมไดกลบมำบนเรองฟำผำ
ใหหมอฟงอกเลยกได
22 ดแลหวใจ งายนดเดยว
ส�าหรบหวใจแลว ปรมาณและทอยของน�าในรางกาย
อาจเปนไดทงประโยชนและโทษ ซงเปนสงทแยกจำกกนไม
ขำด หลกเลยงกไมได เพรำะหวใจมหนำทสบฉดเลอดทมลกษณะ
เปนของเหลว ซงสวนใหญประกอบดวยน�ำ ไปตำมสวนตำงๆ ของ
รำงกำย และหวใจกตองอำศยเลอดน�ำพำอำหำรและออกซเจนมำ
หลอเลยงดวย
กำรมน�ำใจเปนของด เพรำะถำเปนคนมน�ำใจ นนหมำยถงม
เมตตำ กรณำ และมทตำ เปนธรรมะ 3 ขอในพรหมวหำร 4 รำงกำย
ของคนเรำกเชนเดยวกน ถำม ‘น�ำ’ กบ ‘ใจ’ อยดวยกนอยำงพอ
เหมำะแลว ทง ‘หว’ และ ‘ใจ’ กท�ำงำนไดด แตถำในรำงกำยมน�ำ
มำกเกน ‘พอ’ และอยไมถกท เชน ไปตกคำงอยในปอดแลว ‘หว’
ความส�าคญของ
‘น�า’ กบ ‘หวใจ’
คงรสกไมสบำยเพรำะมภำวะเหนอยหอบ หำยใจไมสะดวกจำกกำร
ทน�ำไปอยแทนทอำกำศในปอด เปนเหตใหผทมภำวะน�ำทวมปอด
หำยใจไมออก (หรอควรเรยกวำ หำยใจไมเขำมำกกวำ) ‘ใจ’ กจะ
ท�ำงำนไดไมดเพรำะไมมแรงพอทจะสบน�ำออกจำกปอดได
‘น�ำ’ กบ ‘ใจ’ ถำไดอยคและ ‘พอ’ ดกนนนจงเปนของด
หวใจมหนำทสบฉดเลอดซงสวนใหญเปนน�ำใหไหลไปตำมหลอด
เลอดเพอไปเลยงสวนตำงๆ ของรำงกำย กำรทคนเรำดมน�ำอยำง
เพยงพอกจะท�ำใหเลอดไมขน และไหลเวยนอยในระบบหลอดเลอด
ของรำงกำยไดอยำงด (เลอดไมหนด) ในขณะทหวใจท�ำงำน (ปม
หรอบบตว) ครงหนง จะมเลอดออกจำกหวใจไปตำมหลอดเลอด
แดงใหญ ถำเลอดหนด หวใจตองออกแรงมำก ท�ำใหกำรบบตวครง
หนงๆ เลอดอำจออกจำกหวใจไมไดมำก เลอดนออกมำจำกหวใจ
แลวจะไหลไปตำมหลอดเลอดแดง และแยกแขนงไปตำมหลอดเลอด
แดงของอวยวะตำงๆ ในรำงกำย เชน สมอง ตบ ไต ไส กลำมเนอ
แขน และขำ แลวจงกระจำยเขำสเสนเลอดฝอยเพอเลยงอวยวะ
เหลำนน และกลบเขำสระบบมำทำงหลอดเลอดด�ำของอวยวะนนๆ
จำกนนจงยอนกลบเขำสหลอดเลอดด�ำใหญ กอนกลบมำส
หวใจหองดำนขวำสวนบน ซงหวใจหองขวำสวนบนนจะสงเลอดลง
มำยงหวใจดำนขวำลำง มหนำทปมเลอดไปสหลอดเลอดแดง ออก
จำกหวใจไปยงปอดทงสองขำงเพอรบกำรแลกเปลยนออกซเจนกบ
อำกำศทเรำหำยใจเขำไปในปอด เมอท�ำกำรแลกเปลยนจนเลอด
24 ดแลหวใจ งายนดเดยว
ด�ำไดรบออกซเจนดแลวจะกลำยเปนเลอดแดง เลอดนนกจะกลบ
มำตำมหลอดเลอดด�ำของปอด เขำสหวใจหองดำนซำยสวนบน
น�ำเลอดกลบไปสหวใจหองดำนซำยสวนลำงซงเปนหองหวใจทม
กลำมเนอแขงแรงทสด ท�ำหนำทปมเลอดออกจำกหวใจกลบไปเลยง
อวยวะตำงๆ อกครงหนงทำงหลอดเลอดแดงใหญ
จะเหนไดวำระบบไหลเวยนของเลอดในรำงกำยคนเรำ
เปนกำรไหลเวยนไปในทศทำงเดยว ถำเปรยบเปนรถยนตกคอเดน
ไดทำงเดยวหรอ One Way หวใจและหลอดเลอดด�ำจะมลนทเรยกวำ
‘Valve’ ท�ำหนำทปองกนกำรไหลยอนกลบของเลอดในหลอดเลอด
ด�ำและระหวำงหวใจหองตำงๆ และระหวำงหวใจกบหลอดเลอดแดง
ยอนกลบมำถงเรองทกลำววำ ถำไดรบน�ำเพยงพอจะท�ำให
‘หว’ และ ‘ใจ’ ท�ำงำนไดด คอ ‘หว’ กโปรง สมองกแจมใส และ ‘ใจ’
กมควำมสข คอไดรบน�ำเพยงพอ เลอดไมหนด ไมตองออกแรงปม
มำก นอกจำกน ถำเปรยบระบบหลอดเลอดของรำงกำยเหมอน
คลองสงน�ำ คลองใดมน�ำไหลเออยๆ กอำจเกดกำรตนเขนหรอ
อดตนไดงำย ตรงกนขำมกบคลองทมน�ำไหลเชยวอยตลอดเวลำ
หำกน�ำเพยงพอและเลอดไหลเวยนคลองตวด โอกำสทหลอดเลอด
จะถกอดตนจำกลมเลอดกนอยลง
อยำงไรกตำม กำรใหน�ำตองมควำมพอด โดยเฉพำะในผท
หวใจท�ำงำนไมปกต ถำไดรบน�ำมำกเกนควร อำจท�ำใหน�ำทเขำไป
ในรำงกำยนนอยผดท เชน ในปอด หรอไปบวมอยตำมแขนตำม
ศ.นพ. นธ มหานนท 25
ขำได ตำมธรรมดำแลวรำงกำยคนเรำมอวยวะทจดกำรน�ำไดอยำง
มประสทธภำพดมำก เปนระบบชลประทำนทเยยมยอดทสด ซงก
คอ ‘ไต’ ในภำวะทหวใจท�ำงำนปกตนน ไตจะท�ำหนำทควบคมน�ำ
ในรำงกำยและในหลอดเลอดใหอยในระดบทเหมำะสมตลอดเวลำ
เรำจะทรำบไดอยำงไรวำรบน�ำเพยงพอแลวหรอไม สงเกต
ไดงำยๆ ทสปสสำวะ ถาสปสสาวะใสใกลเคยงกบสน�าเปลาแลว
แสดงวารางกายไดรบน�าเพยงพอ หวใจกบไตท�างานสมพนธกน
แตถาหวใจตองท�างานหนกมากขน บางครงปรมาณน�าใน
รางกายมนอยเนองจากการดมน�าไมเพยงพอหรออากาศ
รอนจด รางกายเสยเหงอมาก ปสสาวะกจะมสเขม ในท�านอง
เดยวกน ภาวะทอากาศเยนจด แตมความแหงของอากาศ
รอบๆ ตวมาก เชน ขณะทอยบนเครองบน แมอากาศจะ
คอนขางเยน แตเพราะอากาศรอบๆ รางกายแหง จงท�าใหม
การระเหยของน�าหรอเหงอมากกวาปกต ปรมาณน�าในรางกาย
กจะมนอย และถาสงเกตจะรสกวาปากและผวแหง หากสงเกตด
จะเหนสปสสาวะขณะนนมสคอนขางเขม และสเหลองมากกวา
ปกต
หมอมผปวยชำยรำยหนง อำย 70 กวำป ดแลรกษำกนมำ
นำนเรอง ‘ลนหวใจรว’ และหวใจหองลำงซำยมกำรบบตวเบำกวำ
ปกตเลกนอย ในชวงแรกๆ รกษำกนโดยใหยำกน ซงกสำมำรถ
ควบคมอำกำร จนท�ำใหใชชวตไดตำมปกต ออกก�ำลงกำยไดพอ
26 ดแลหวใจ งายนดเดยว
สมควร ผปวยคนดงกลำวนปฏบตตวตำมค�ำแนะน�ำทกประกำร
อยำงเครงครด ควบคมทงอำหำร น�ำหนก และออกก�ำลงกำยอยำง
สม�ำเสมอ รวมทงดมน�ำเปนประจ�ำ
วนหนงมำพบหมอตำมนดเนองจำกสงเกตวำเรมมอำกำร
ผดปกต คอคอนขำงเหนอยเวลำออกแรง และรสกวำรำงกำยทรด-
โทรมลงไปในระยะเวลำ 2–3 เดอนหลง ในทแรกหมอนกวำเกด
ภำวะหวใจลมเหลวขน เพรำะเปนสงทอำจเกดขนไดในผปวยทม
ลนหวใจรวมำนำน แตเมอท�ำกำรตรวจรำงกำยและเอกซเรยด ก
พบวำหวใจไมโต ไมมภำวะหวใจลมเหลวหรอน�ำทวมปอด และหวใจ
กยงบบตวไดเหมอนเดมอกดวย จำกกำรตรวจคลนไฟฟำหวใจและ
อนๆ กไมพบวำมภำวะหวใจโตหรอกลำมเนอหวใจขำดเลอด ซง
อำจพบไดในผชำยสงอำย
เมอนงคยกนตอไปอกพกหนง กทรำบวำเขำยงคงปฏบต
ตวตำมทเคยไดรบค�ำแนะน�ำทกประกำรเปนอยำงด รวมทงยงดม
น�ำคอนขำงมำกกวำเดม คอวนหนงเกอบ 3–4 ลตร และปรำกฏวำ
ในชวงเดอนสองเดอนทผำนมำน เขำไมไดพกผอนอยำงเพยงพอ
เพรำะตองลกมำเขำหองน�ำกลำงดกทกคน และทกๆ 45–60 นำท
จำกกำรทดมน�ำมำกกอนนอน รวมกบภำวะตอมลกหมำกโต ซงเปน
อกภำวะหนงทพบไดมำกในผชำยสงอำย เมอไดควำมดงกลำว หมอ
จงไดใหค�ำแนะน�ำใหม คอใหดมน�ำแตเพยง ‘พอ’ ด และดมมำกใน
ตอนกลำงวน และลดปรมำณกำรดมน�ำลงหลงจำก 6 โมงเยนเปนตน
ศ.นพ. นธ มหานนท 27
ไป ปรำกฏวำหลงจำกทเขำปฏบตตำมค�ำแนะน�ำใหมน เขำตนขนมำ
ปสสำวะกลำงดกเพยงแค 2–3 ครง พกผอนนอนหลบไดเพยงพอ
และออกก�ำลงกำยไดตำมปกตอกครงหนง
เรองนเปนขอพสจนวำ รำงกำยคนเรำ โดยเฉพำะหวใจของ
คนนนเอำใจคอนขำงยำก ถำจะคดถงแตใจ (หวใจ) เพยงอยำงเดยว
กจะท�ำใหเกดปญหำตำมมำได ดงนนทกอยำงตองท�ำแตเพยง ‘พอ’
ด จงจะท�ำใหเกดควำมพอใจของทกๆ อวยวะในรำงกำย
28 ดแลหวใจ งายนดเดยว
ทบำนหมอเลยงปลำทอง หมอนงดมนวำยน�ำไปมำทกวน
ตอนนงกนอำหำรเชำ มนหำยใจในน�ำไดสบำยโดยไมตองโผลมำ
เหนอน�ำเพรำะหำยใจทำงเหงอก เนองจำกคนเรำไมใชปลำ จง
หำยใจทำงเหงอกไมได ปลำนนสำมำรถแลกเปลยนออกซเจนดวย
กำรดงออกซเจนทละลำยอยในน�ำมำใช ขณะทน�ำไหลผำนอวยวะท
ใชดง (สกด) ออกซเจนทเรยกวำเหงอก
แตคนไมสำมำรถท�ำเชนนนไดเหมอนปลำ เพรำะถงลมท
อยในปอด ซงเปนอวยวะทรำงกำยคนใชดง (สกด) เอำออกซเจน
ทมอยในอำกำศมำใชนน ไมสำมำรถดงออกซเจนทละลำยอยในน�ำ
ไดเหมอนปลำ ถำบงเอญมน�ำอยในถงลมของปอด กำรแลกเปลยน
ออกซเจนของรำงกำยกจะเสยไป ท�ำใหผทมน�ำทวมอยในถงลม
‘น�าทวมปอด’ กบ
‘น�าในชองปอด’
ของปอดนนจะหอบเหนอย หำยใจไมสะดวก (ทงหำยใจไมเขำและ
หำยใจไมออก)
ภำวะน�ำทวม (ถงลม) ปอดนหำกไมไดรบกำรแกไข ระดบ
ออกซเจนในเลอดจะคอยๆ ต�ำลง จนในทสดรำงกำยกไมสำมำรถ
ทนอยได เพรำะรำงกำยคนเรำทกอวยวะทรวมกนเปน ‘กำย’ ของ
เรำนน มกำร ‘เปลยนแปลง’ อยตลอดเวลำ คอตองมกำรเผำผลำญ
สำรอำหำร น�ำพลงงำนตำงๆ (อำหำร) ทรำงกำยรบเขำมำไปใช
พรอมกบกำรใชออกซเจนในกำรเผำผลำญพลงงำน เพอกำรคงอย
ของ (รำง) กำยและน�ำ (ขบถำย) ของเสยทเกดจำกกำรเผำผลำญ
อำหำรนนออกไปจำกเซลล และออกไปจำก (รำง) กำยในทสด
ทงนอำจเปนไดวำ การทรางกายจะอยไดดนนตองม
ความสมดลของ ‘ธาต’ ตางๆ ธำตเหลำนทำงวทยำศำสตรหรอ
ทำงกำรแพทยมหลำยรอยหลำยพนชนดทรวมกนเปนรำงกำย แตใน
ทำง ‘พทธ’ ธำตเหลำนมเพยง ดน น�ำ ลม ไฟ และอำกำศ (ซงค�ำ
จ�ำกดควำมของดน น�ำ ลม ไฟ และอำกำศ ของทำงพทธนตำงจำก
ของทำงวทยำศำสตรโดยสนเชง) เทำนนทรวมกนเปน (รำง) กำย
ถำเขำใจเรองควำม ‘สมดล’ ของ (รำง) กำยตำมน กจะ
ยงเขำใจไดวำ กำรทเรำเหน (รสก) จำกภำยนอกวำรำงกำยนนด
เหมอนเดม (หรอรสกเหมอนเดม) เปนปกตอยตลอดเวลำนน จรงๆ
แลวมนมกำรเปลยนแปลงไมคงทอยทกวนำท หรอทกอณของวนำท
เมอใด ‘ธำต’ เกดควำมไมสมดล (รำง) กำยกจะเกดควำม
30 ดแลหวใจ งายนดเดยว
ผดปกต (โรค) ได ถำไมไดรบกำรแกไข (รำง) กำยกอำจจะคงอย
ไมได ถำททควรมอำกำศอย เชน ในถงลมกลบมน�ำดงกลำว เปนตน
‘ปอด’ เปนอวยวะทตงอยในชวงอกดำนซำยและขวำ โดย
มหวใจและหลอดอำหำรคนอยตรงกลำงระหวำงปอดทงสองขำง
เนองจำกหวใจเรำอยคอนไปทำงดำนซำย ดงนนปอดดำนซำยจงเลก
กวำปอดดำนขวำเลกนอย ปอดทงสองขำงจะถกหมดวยเยอหมปอด
ซงเปนเหมอนแผนพลำสตกใสๆ บำงๆ และในภำวะปกตระหวำง
ปอดและเยอหมปอดนจะมน�ำหลอลนฉำบอยบำงๆ ซงไมสำมำรถ
มองเหนไดจำกกำรตรวจเอกซเรยธรรมดำทวไป
กำรมน�ำในปอดนนอำจเกดไดจำกกำรจมน�ำหรอส�ำลก
น�ำ (ซงถำไมมำกนกรำงกำยจะสำมำรถดดซบได) หวใจลมเหลว
(เนองจำกหวใจดำนซำยไมมแรงพอทจะสบเลอดออกจำกปอด
ท�ำใหเลอดคงและรวซมออกมำเปนน�ำอยในถงลม หรอชองเยอหม
ปอด) เกดภำวะน�ำมำกไปในรำงกำย (เชน จำกกำรไดน�ำเกลอ
ทำงหลอดเลอด หรอไตวำยจนท�ำใหรำงกำยไมอำจขบน�ำออกจำก
รำงกำยได) หรอภำวะปอดอกเสบจำกกำรตดเชอ หรอมะเรง กอำจ
ท�ำใหมน�ำรวออกมำอยในชองเยอหมปอดได
ดงนนกำรทหมอบอกวำมน�ำอยในปอดนนจงอำจเกดไดจำก
หลำยสำเหต และอำจเปนน�ำทอยในถงลมปอด (เนอปอด) หรออย
ในชองเยอหมปอดกได กำรรกษำกจะแตกตำงกนไป แลวแตสำเหต
คนไขรำยหนง เปนผชำยอำย 70 กวำป มประวตควำมดน
ศ.นพ. นธ มหานนท 31
ในเลอดสงมำนำน ซงควบคมไดดมำตลอด (คอต�ำกวำ 130/80
มลลเมตรปรอท) แตมำโรงพยำบำลครำวนดวยเรองมไขสง ไอและ
มเสมหะเหนยวขนสเขยว เปนมำประมำณ 4–5 วนกอน และคน
หนงกอนมำโรงพยำบำล กเรมมอำกำรบวมทขำ จนนอนรำบไมได
ตองนงหลบ!
อำกำรไข ไอ เสมหะสเขยว เปนอำกำรของปอดอกเสบตด
เชอ แตอำกำรบวม นอนรำบไมไดนน เปนอำกำรของหวใจลมเหลว
เมอคนไขไดรบกำรตรวจรำงกำย จำกกำรใชอปกรณหฟง
ของแพทย (Stethoscope) ฟงเสยงหำยใจ (อำกำศ) ทผำนเขำออก
ในทำงเดนหำยใจและถงลมในปอด กไดยนเสยงทเปนเอกลกษณ
ของปอดอกเสบ และน�ำทวมปอดจำกหวใจลมเหลวผสมกนอย ซง
ทงสองสำเหตตรงกบผลตรวจเอกซเรย
สำเหตของกำรเจบปวยของคนไขรำยนนำจะเรมตนมำจำก
ปอดตดเชอ ซงเกดไดไมยำกนกในผสงอำยทมโรคเรอรงและเมอม
กำรตดเชอในปอด จงท�ำใหกำรแลกเปลยนออกซเจนเสยไป ระดบ
ออกซเจนในเลอดจงต�ำลง ในขณะทเวลำเกดไขสง หรอตองออกแรง
ไอบอยๆ แรงๆ นน หวใจตองท�ำงำนหนกมำกขนดวย เมอหวใจตอง
ท�ำงำนหนกมำกขน กลบไดอำกำศและออกซเจนนอยลง หวใจจงทน
ไมไหว ท�ำใหเกดภำวะหวใจลมเหลวรวมดวยในทสด
ในผสงอำย เมอเกดควำมผดปกตทงสองภำวะรวมกนนน
จะรกษำยำก แตในรำยนโชคดเมอไดยำปฏชวนะฆำเชอ และยำขบ
32 ดแลหวใจ งายนดเดยว
(น�ำ) ปสสำวะ กเลยท�ำใหอำกำรดขนภำยใน 4–5 วน ในวนทจะ
ใหคนไขกลบบำน หมอไดเขำไปตรวจดคนไขตอนเชำตำมปกต เมอ
ใกลกลบบำนแลวหมอจงบอกวำ
“กอนกลบบำนขอหมอฟงเสยงปอดหนอยนะครบ” คนไข
เมอหำยดแลว และอำรมณดขนมำกกวำเมอตอนมำถงวนแรก...
อมยม...และพดวำ
“ไดครบ...แตผมไมยกรวำปอดผมกพดได”
ศ.นพ. นธ มหานนท 33
เมอเวลำเปลยนไป ทกสงทกอยำงกยอมเปลยนแปลงไปดวย
โลกนไมมอะไรเทยง ทนำสนใจกคอ บำงสงบำงอยำงทเปลยนแปลง
ไปนน ไมไดเปลยนเพยงแคเลกนอย แตอำจจะเปลยนไดจำกขำว
เปนด�ำ หรอหนำมอเปนหลงมอเลยทเดยว เรยกวำ อยำงทเรำคำด
ไมถง (ไมมปญญำทจะคำดถง)
กำรแพทยกเปนเชนนน สมยทหมอเปนนกเรยนแพทย
เวลำทมกำรชวยกชวตฉกเฉน เชน ตอนทคนไขหยดหำยใจ หรอ
หวใจหยดเตนกะทนหนนน กำรใหยำชนดหนงทมชอวำ โซเดยม-
ไบคำรบอเนตนนเปนสงทตองท�ำ กำรทละเลยหรอลมใหยำตวนเปน
สงทไมถกตองส�ำหรบแพทยผใหกำรรกษำ (ณ ขณะนน)
แตในปจจบน แพทยผใดใหยำชนดเดยวกนนกบคนไขท
โลกไมเทยง
ตองกำรกำรชวยกชวตฉกเฉนแลว กลบกลำยเปนสงทไมถกตอง
เพรำะจะเกดผลเสยกบคนไขมำกกวำผลด!
ทงนทงนนไมนำแปลกใจ เพรำะแพทยเรำกใชวำจะถกเสมอ
ไป ดงจะเหนกนไดบอยๆ วำยำบำงชนด เมอ 5 ปทแลวเปนยำท
แพทยจะตองใชรกษำคนไขทเปนโรคบำงประเภทเสมอ แตปจจบน
กลำยเปนยำตองหำมไปเสยแลว อยำงเชน ยำฮอรโมนเพศหญง
หรอวตำมนอ เปนตน หรอยำบำงตวมผลขำงเคยงมำก และเปน
อนตรำยตอคนไข จนตองหยดผลตไปเลยกม ในโลกนมอะไรแนนอน
บำงละ นอกจำกเกดและดบ
เรองของหวใจกเชนเดยวกน เมอ 70 ปทแลว แพทยคน
ไหนเอำคนไขทมกลำมเนอหวใจตำยเฉยบพลน (Heart Attack) ลก
จำกเตยงคนไขละก อำจถกกลำวหำวำอยในประเภทไมปกตเทำไร
คนไขตองนอนอยบนเตยงเฉยๆ เปนเวลำหลำยเดอนทเดยว (Ab-
solute Bed Rest) ตำมควำมเชอทวำ เมอหวใจขำดเลอดไปเลยง
จงไมควรใหมนเตน (ท�ำงำนหนก) มำกเกนไป กเลยใหนอนเฉยๆ
เพรำะหวใจจะท�ำงำนนอยกวำเวลำทคนไขมกจกรรมตำงๆ ถำหวใจ
ท�ำงำนมำกขน จะท�ำใหโอกำสทเลอดไปเลยงไมพอ อำกำรของโรค
กจะแยลงได
นนเปนควำมคดของหมอเกอบรอยปทแลวททกคนยอมรบ
วำถก! พระพทธเจำทำนไดตรสในกำลำมสตรวำ “อยาเชออะไร
เพยงเพราะวามนเปนเหตเปนผลกน”
ศ.นพ. นธ มหานนท 35
แตกโชคดทมแพทยสองทำน (ทตอนนนถกกลำวหำวำไม
บำกเมำ) เกดสงสยขนมำวำ ถำจบคนไขลกขนนงแทนทจะนอน
อยำงเดยว คนไขจะเปนอะไรไหม และปลอดภยกบคนไขหรอเปลำ
กเลยลองใหคนไขมำนงเกำอ ซงถอวำเปนวธกำรรกษำอยำงหนง
(Chair Treatment) ผลปรำกฏวำชอของแพทยสองทำนนนถกจำรก
ไวในประวตศำสตรวำเปนผรเรมกำรรกษำแนวใหมตงแตนนมำ (คด
ในทำงกลบกน ถำครงนนคนไขทเรมกำรรกษำดวยกำรนงเกำอเกด
มภำวะแทรกซอนทอนตรำย แพทยทงสองทำนกจะถกจำรกเหมอน
กน แตในดำนตรงกนขำม!) กำรรกษำทวำนเพงเรมมมำเมอหำสบ
กวำปทแลวนเอง และในชวงประมำณ 50 กวำปนเอง ทแพทยทรำบ
วำกำรกระตกหวใจดวยกำรชอกไฟฟำนน สำมำรถชวยชวตคนไขท
หวใจหยดเตนกะทนหนได โดยเฉพำะหลงจำกเกดภำวะกลำมเนอ
หวใจตำยเฉยบพลน
กอนหนำนนคนไขทหวใจมกำรเตนอยำงผดปกตรนแรงท
กอใหเกดอนตรำยถงชวตนน เปนเรองทแพทยชวยไมไดเลย และ
ในปจจบนเครองกระตกหวใจดงกลำวมกำรพฒนำจนถงขนสำมำรถ
ท�ำงำนเองไดโดยไมตองมแพทยอยดวย เรยกวำ Automated Defi-
brillator ในตำงประเทศมกำรวำงเครองดงกลำวไวในทสำธำรณะ
อยำงเชน บนเครองบนของสำยกำรบนหรอสนำมบน หรอแมกระทง
สำมำรถฝงเขำไปในตวคนเลยกม พอหวใจเตนผดจงหวะ เครองก
สำมำรถอำนเอง และท�ำงำนชอกใหหวใจกลบมำเตนเปนปกตกระตก
36 ดแลหวใจ งายนดเดยว
เองเสรจสรรพเรยบรอย เครองทวำนนมคนใสตดตวไวหลำยคนแลว
ลองนกภำพวำเมอ 50 ปกอน มคนมำบอกวำใหเอำไฟฟำแรงๆ ไป
ชอกหวใจทหยดเตนแลว คงถกหำวำบำแนๆ
อก 10 กวำปตอมำ คอชวงป 1960–1970 นน กำรเรม
ตนของหออภบำลผปวยหนกโรคหวใจเรมเปนไปไดดยงขน พด
งำยๆ กคอ คนไขรอดตำยกนมำกขน และในชวงป 1980 นเอง
ทกำรสวนหวใจคนไข กำรขยำยหลอดเลอดดวยบอลลนนนมกำร
พฒนำกนมำกขน บวกกบยำชนดใหมๆ ทเพมเขำมำมำกมำย ท�ำให
กำรรกษำโรคหวใจเปลยนไปอยำงมำก ผลทตำมมำกคอ คนไขโรค
หวใจมชวตอยยนยำวขน แตยงมบำงคนทหวใจลมเหลวเพรำะไม
ไดรบกำรรกษำจำกแพทยทช�ำนำญ ท�ำใหกำรรกษำลำชำไปกวำท
ควร ปจจบนนจงมววฒนำกำรดำนโรคหวใจอกมำกมำยเพอคนไข
จะไดมโอกำสรอดชวตมำกขน และมคณภำพชวตทดขน เชน กำร
ฝงเครองเขำไปปรบกำรบบตวของหวใจ ท�ำใหกลำมเนอหวใจทออน
แรงไปบบตวแรงขนได
ปจจบนน แพทยคนไหนใหคนไขกลำมเนอหวใจตำยนอนอย
เฉยๆ เปนเดอน กลบจะท�ำใหคนไขเปนอนตรำยยงกวำ (คอคนไข
พวกนจะมโอกำสเปนกลำมเนอหวใจตำยขนใหมไดสงกวำ) คนไข
ทไมมภำวะแทรกซอนอำจเรมลกนง ยน และกลบบำนไดภำยใน 5
วน แตทงนทงนน ขนตอนกำรฟนฟสมรรถภำพหวใจดงกลำวควร
อยในมอผเชยวชำญ ส�ำหรบคนไขทขยำยหลอดเลอดดวยบอลลน
ศ.นพ. นธ มหานนท 37
ไมวำจะใสขดลวดหรอไมใสกตำม อำจกลบบำนไดในวนรงขน หรอ
วนเดยวกนดวยซ�ำถำไมมภำวะแทรกซอน จนเดยวนกลำยเปนขอ
เสย เพรำะคนไขหลำยๆ คนเหนวำมนงำยเสยเหลอเกนจนไมดแล
ตวเอง หลำยๆ คนบอกวำกำรโดนท�ำบอลลนงำยกวำโดนถอนฟน
หรอผำตดไสตงเสยอก
เพรำะฉะนนอยำประหลำดใจเลยถำในอก 2 ปขำงหนำ
หมออำจจะบอกวำ ปจจบนกำรรกษำโรคหลอดเลอดหวใจตบ (แม
จะตบทงสำมเสนใหญกตำม) ใชวธกำรกนยำรวมกบกำรคมอำหำร
และออกก�ำลงกำยรวมกบกำรใชเครองนวด แทนกำรผำตดหวใจ
หรอกำรขยำยหลอดเลอด
หมอมคนไขคนหนงอำย 40 กวำป มำทโรงพยำบำลดวย
อำกำรแนนหนำอกอยำงรนแรงหลงกนอำหำรอมใหมๆ โชคดทรำน
อำหำรอยใกลโรงพยำบำล จงมำถงโรงพยำบำลไดภำยในครงชวโมง
จงไดรบกำรสวนหวใจ ฉดส กพบวำมหลอดเลอดอดตนทเสนเลอด
ใหญ หมอจำยยำลดกำรเกำะตดของเกลดเลอด แลวท�ำกำรขยำย
หลอดเลอดโดยกำรใสขดลวดทมยำเคลอบเขำไป
ขณะทเอำบอลลนออก ผปวยอทำนมำทนท “โลงอกแลว
ครบ!” จรงๆ แลวหมอกโลงอกดวยเหมอนกน เพรำะกำรรกษำใน
ภำวะแบบนมควำมเสยงสง (แตกไดประโยชนมำก) ถำหมอไมได
ทมงำนทเขมแขงและมประสบกำรณ หมอคงรกษำผปวยลกษณะน
ไมไดดเทำทควร
38 ดแลหวใจ งายนดเดยว
หลงจำกนนสองวน คนไขรำยนกกลบบำน ออกไปกนขำว
กบแฟนสำว และกลบมำเขำโปรแกรมฟนฟสมรรถภำพหวใจเพอ
ทจะท�ำใหหวใจแขงแรงกวำเดม!
ชวงกอนปใหม ไดขำววำคนไขรำยนลงวงแขงมำรำธอน
เพอพสจนใหแฟนเหนวำ ถงแมเขำจะเคยมภำวะกลำมเนอหวใจตำย
เฉยบพลนมำแลว แตหวใจกยงแขงแรงดอย!
ศ.นพ. นธ มหานนท 39
ภาคท 2‘จต’ กบ ‘ใจ’
