รายงานโครงการวจยฉบบสมบรณ

การสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน”

ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต The Conservation Promotion and Development of Traditional

Values of ‘Khatam Quran’ of Muslims in Five Southern Border Provinces

โดย

อาจารยสรชย ไวยวรรณจตร นายมฮ าหมดราพร มะเกง

โครงการวจยนไดรบทนอดหนนการวจยจากกรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม

ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๙

ก

บทคดยอ การวจยเรอง “การสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลม

ในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต” มวตถประสงคการวจยคอ ๑) เพอศกษาประเพณและขนตอนการปฏบตตลอดจนการเปลยนแปลงพธคอตมอลกรอานของชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ๒) เพอศกษาพฒนาการประเพณคอตมอลกรอาน ทสงผลตอความสมพนธของคนในชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ๓) เพอศกษาปญหาเกยวกบการคอตมอล-กรอานปจจบนวามอะไรบาง และจะแกไขหรอพฒนาไดอยางไร และ๔) เพอเสนอแนะแนวทางในการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตโดยค านงถงหลกการศาสนา ผลการศกษา พบวา

ประเพณการปฏบตในการคอตมอลกรอานเปนหนงกจกรรมทประกอบสรางขน เพอใหเหนถงคณคาของการอานอลกรอานของคนในชมชน เนองจากเดมชมชนในพนทจงหวดชายแดนภาคใตมผคนใหความส าคญในการอานอลกรอานยงนอย ทงในเรองการอาน การทองจ าอลกรอาน ฉะนนวธการหนงทจะสรางใหชมชนไดเหนความส าคญดงกลาวคอ การสรางขวญและก าลงใจใหกบผเรยน โดยการจดกจกรรมเฉลมฉลองแกผทประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอานจบ และทส าคญกวาคอ เปนการขอบคณพระเจาทใหผเรยนประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอาน ทงนประเพณคอตมอลกรอานจะไมมการก าหนดขนตอนทชดเจนตายตวในการคอตม แตจะขนอยกบครผสอนเปนผก าหนด บางกใหอานหรอใหทองจ าตามทผสอนไดก าหนดไว บางกครผสอนอานน าผเรยนอานตาม โดยสวนใหญจะเรมจากการอานซเราหวฎดฮา และอานลงมาเร อยๆ จนถงซเราหอลฟาตหะฮ และตอดวยบทกลาวดอาอเพอความ“บารอกต” (ความเปนศรมงคล) การขอบคณพระเจา และจบทายดวยการ นาซฮต (บอกกลาวตกเตอน) สงดๆ พรอมทงใหก าลงใจ สรางแรงบนดาลใจในการทองจ าอลกรอานใหประสบความส าเรจใหกบเดกอนๆ ทยงคงตงใจศกษาการทองจ าอล-กรอานตอๆไป ส าหรบการเปลยนแปลงพธการคอตมอลกรอาน พบวา ยงคงมพยายามซงความเปนดงเดมทไดสบทอดท ากนมา แตกระนนกตาม ไดมการปรบเปลยนไปตามบรบทพนท โดยเฉพาะในดานกจกรรมในพธการคอตม โดยพบวาในแตละชมชนจะมการเปลยนแปลงทแตกตางกนออกไป

ส าหรบพฒนาการประเพณคอตมอลกรอาน พบวา สงผลตอการกระซบความสมพนธในชมชนทงในดานความรวมมอรวมใจในการจดกจกรรมการคอตมอลกรอาน คอ การไดเหนจตใจทงดงามของเพอนบานในชมชน โดยเฉพาะญาตๆ ของผเรยน นอกจากจะมารวมแสดงความยนดแลว ยงมการรวมมอรวมใจเพอใหเกดความรกความสามคคในการชวยเหลอจดงานเลยงตางๆ พรอมทงยงเปนการพบปะบรรดาเครอญาตของผคอตม ปจจบนประเพณคอตมอลกรอานเรมเลอนหายไปดวยวถชวตของผคนยคใหม และดวยกระแสการเปลยนแปลงของโลกท าใหผคนตางเรงรบอยกบการงาน มงแตเพยงชวตสวนตวจนความสมพนธแบบเดมเรมหางหายไปเรอยๆ ความสมพนธระหวางกนเรมลดนอยลงอยางเหนไดชด แตการคอตมอลกรอานกเปนหนงในกจกรรมทสรางความสมพนธทดใหกบชมชนในการแลกเปลยนเรยนรระหวางประชาชนในพนทโดยมเดกและเยาวชนเปนสอกลางส าคญในการกระชบความสมพนธผานการคอตมอลกรอาน ทไมเพยงมองแตหลกการศาสนาหรอประเพณทจ าเปน เพราะกจกรรมการคอตมอลกรอานเปนการสรางคณคาในหวใจของเดก พอแม และผสานหวใจของคนในชมชน มความผกพนจากการไดท าดรวมกนเพอใหเกดความสมพนธทดงามของชมชนทไดรวมพดคย รบประทานอาหารรวมกน ไดท าบญรวมกนในการท านหร (การเลยงอาหาร) และรวมกนอานดอาอ (ขอพรจากพระเจา)

ส าหรบปญหาเกยวกบการคอตมอลกรอาน พบวา ชมชนหรอผคนไมคอยใหความส าคญตอกจกรรมการคอตมอลกรอาน บางกมองวาเดกและเยาวชนในรนปจจบนไมคอยใหความส าคญในการอานอลกรอานใน

ข

ขณะทผปกครองเองกไมคอยใหการสนบสนนสงเสรมเทาทควร และอกปญหาหนงมองวาประเพณคอตมอลกรอานไมไดมหลกการทางศาสนาทแนชด จงเกดความไมไววางใจในการทจะจดกจกรรมเหลานน โดยมองวาหากเปนปญหาในเรองของหลกการศาสนา เปนเรองทคอนขางยาก แตสงส าคญในการทจะใหเกดการพฒนาในการคอตมอลกรอานคอ ตองมองใหเหนถงการสรางประโยชนแกชมชน และไมมกจกรรมทผดหลกการศาสนา พรอมใหความส าคญกบทกกลมคนในการรวมพฒนาในการคอตมอลกรอาน โดยเรมจากผปกครองของเดกในการสงเสรมการอานอลกรอานกอนเปนล าดบแรก

ฉะนนแนวทางในการสงเสรมอนรกษการคอตมอลกรอาน พอแม ผปกครองควรกระตนลกหลานใหรกการอานอลกรอาน รวมทงควรใหชมชนมสวนรวมและใหการสนบสนนในการจดกจกรรมคอตมอลกรอาน พรอมกนนหนวยงานภาครฐในพนทควรใหการสนบสนนในการจดกจกรรม เพอสรางขวญก าลงใจในการคอตมอลกรอาน เพราะการอานอลกรอานส าหรบคนมสลมคอวถชวตในการด ารงอยในแนวทางทถกตองตามหลกการศาสนาอสลามททกคนจ าเปนตองเชอและปฏบตตาม เพอสะทอนใหเหนวาประเพณการคอตมอลกรอานสามารถพฒนาปรบปรงรปแบบกจกรรมทสามารถท าไดในหลกการทางศาสนาอยางชดเจน และน าประเดนทสามารถท าไดนนมาปรบปรงรปแบบการท ากจกรรมใหสอดคลองกบความเปนปจจบน

ค

Abstract This study aims i) to investigate the traditions and processes of implementation as

well as the changes of ‘Khatam Quran’ ritual of Muslim communities in five Southern border provinces, ii) to examine its development affecting the relationship of Muslims in the communities of five Southern border provinces, iii) to study problems and resolutions regarding ‘Khatam Quran’ ritual in the present time and iv) to propose ways in the conservation promotion and development of traditional values of the ritual in the areas based on religious premises.

The findings show as follows: The tradition of implementation of the ‘khatam Quran’ ritual was originated and

created by the community itself to encourage Muslims in the area to emphasize on the importance of reading Al-Quran. It is because previously Muslims in Southern Thailand rarely pay attention to reading Al-Quran as well as Quranic recitation. Therefore, one of the strategies in motivating them to involve with Al- Quran is to reward them by holding an activity of the success celebration after finishing reading the Holy book. More importantly, it is an indicator of thankfulness to the Al- Mighty God that provides them the success. However, there are no fixed processes of the ritual depending on Quranic teachers, for instances, reading or reciting whatever their teachers impose and reading following the teachers. Mostly, learners are asked to read or recite from Surah Wadduha (Wadduha chapter) down to Surah Fatihah (Fatihah chapter) followed by addressing Du-a (praying speech) for the sake of Allah’s Barokat (God’s auspiciousness and blessings) and ended by Nasihat (religious reminding speech) and encourage other learners to keep on reading Al- Quran till the end of the book. For the changes of the ritual, it can be seen that people attempt to pass on that ritual to next generations but deviated in terms of implementation processes based on different settings and contexts.

For the ritual development, it affects relationship building in the community and indicates good collaboration and the people’s mind of sympathy and caring particularly among relatives and villagers. Moreover, the people not only show congratulatory speeches to the ‘Khatam Quran’ learners, but also illustrate the unity and socialization among themselves. However, recently, ‘khatam Quran’ ritual seems to gradually disappear due to new ways of lives of new generations and the change of globalization that make people prioritize themselves and rarely care much about the relationship among neighbours. However, ‘Khatam Quran’ is one of the local rituals that build a good relationship among villagers and parents’ intangible values in the community. Also, it is a social platform exchanging awesome ideas among children and youths themselves and group cooperating activities in merit- making, eating celebration (Nuree making) and praying recitation (Du-a).

ง

The problems regarding ‘Khatam Quran’ ritual are found that local Muslims both parents and children in the community do not emphasize on it. Certain parents tend to ignore the ritual as well as having a viewpoint of implicit and unclear religious evidence. As a result, they appear to discourage their children and try not to join such a community ritual. However, the most important thing in the development of ‘Khatam Quran’ ritual is trying to view through the benefit of the community, being confirmed by religious evidence and cooperative solving for every single member in the community to support and encourage their children to read Al- Quran as a daily basis.

Consequently, the important ways in conservation promotion of ‘Khatam Quran’ ritual are parents and guardians encouraging their children to love Al- Quran and read it regularly. Moreover, community and government sectors should take part in supporting the activities regarding motivation building in the ritual because Quran is regarded as the way of life of Muslims and the constitution of Islam. The present study implies that the tradition of ‘Khatam Quran’ can improve and develop the patterns of activities applicable with religious pillars explicitly and adaptable with current affairs.

จ

สารบญ บทคดยอ ........................................................................................................................................................ ก Abstract ....................................................................................................................................................... ค สารบญ ........................................................................................................................................................... จ บทท ๑ บทน า .............................................................................................................................................. ๑

๑.๑ ความเปนมาของการวจย ..................................................................................................................... ๑ ๑.๒ วตถประสงค ....................................................................................................................................... ๓ ๑.๓ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ .................................................................................................................. ๓ ๑.๔ ค าถามหลกในการวจย ........................................................................................................................ ๓ ๑.๕ กรอบแนวความคดของการวจย ........................................................................................................... ๔ ๑.๖ นยามศพท .......................................................................................................................................... ๔ ๑.๗ ขอบเขตเชงเนอหา .............................................................................................................................. ๔ ๑.๘ ขอบเขตดานประชากร ........................................................................................................................ ๕ ๑.๙ ขอบเขตเชงพนท ................................................................................................................................. ๕

บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ ................................................................................................. ๖ ๒.๑ แนวคดเกยวกบการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม .................................................................................. ๖ ๒.๒ แนวคดเกยวกบการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural diffusion theory) ............................... ๑๓ ๒.๓ อสลามศกษาและการศกษาศาสนาอสลามแนวมานษยวทยา ............................................................ ๑๔ ๒.๔ แนวคดอสลามานวตร หรอ แนวคดกระแสตนตวทางศาสนาอสลาม (Islamization) ....................... ๑๕ ๒.๕ แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน .................................................................................... ๑๙ ๒.๖ งานวจยทเกยวของ ........................................................................................................................... ๒๒

บทท ๓ วธด าเนนการวจย......................................................................................................................... ๓๑ ๓.๑ การเกบรวบรวมขอมล ...................................................................................................................... ๓๑ ๓.๒ ขอบเขตเชงเนอหา ........................................................................................................................... ๓๑ ๓.๓ ขอบเขตดานประชากร ..................................................................................................................... ๓๑ ๓.๔ ขอบเขตเชงพนท .............................................................................................................................. ๓๑

บทท ๔ ผลการวจย ................................................................................................................................... ๓๒ บทท ๕ สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ ............................................................................................ ๕๒

๕.๑ สรปผลการวจย ................................................................................................................................ ๕๒ ๕.๒ อภปรายผลการวจย ......................................................................................................................... ๕๕ ๕.๓ ขอเสนอแนะ .................................................................................................................................... ๕๙

บรรณานกรม............................................................................................................................................... ๖๑ บคลานกรม ................................................................................................................................................. ๖๔ แบบค าถามสมภาษณในการวจย ................................................................................................................ ๖๗

๑

บทท ๑ บทน า

๑.๑ ความเปนมาของการวจย

ประเพณมความส าคญตอวถช วตของชมชน เปนกรอบและแนวปฏบตท ชมชนในส งคม พงประพฤตปฏบต ซงเกดจากการเรยนรและจากประสบการณจากบรรพบรษทบอกเลาสบตอกนมา จากรนสรน ประเพณทดจะมสวนท าใหชมชน สงคมด ารงอยไดอยางสงบสข สามคค เสยสละ ประเพณดานความเชอและพธกรรมตาง ๆ ทมคณคาตอชวตยอมท าใหคนในชมชนเกดความผกพนตอสงคม บานเกด สงเกตไดจากเมอมเทศกาลทส าคญ ๆ คนทยายจากชมชนเพอไปศกษาตอ ประกอบอาชพ หรอเพอการใดการหนง ผคนเหลานนมกจะเดนทางกลบไปยงภมล าเนาเดม เพอรวมประกอบพธกรรม รวมบ าเพญกศล รวมประเพณตามความเชอท เคยปฏบตสบทอดกนมา นอกจากไดรวมพธกรรมตาง ๆ ทถอเปนวตถประสงคหลกแลว ยงไดมโอกาสพบปะเยยมเยยนครอบครว เครอญาต ตลอดจนมตรสหาย

ทงนการอานอลกรอาน เปนวถชวตของมสลมทจ าเปนตองมการอาน และเปนแนวปฏบตของมสลมจากรนสรน ซงการอานคมภรอล-กรอานตงแตบทแรก (ซเราห อล-ฟาตหะฮ) เรยงล าดบเรอยมาจนกระทงถงบทสดทาย (ซเราห อน-นาส) เปนสงทศาสนาสงเสรม และในขณะทมการอานอล -กรอานจบ ๑ รอบทงเลมเ ร ย ก ว า ค อ ต ม ล -ก ร อ า น ( رآ ل ل ختم الل ) แ ล ะ เ ร ย ก ห น ง จ บ ว า ห น ง ค อ ต ม ะ ฮ ( ت (خل หากผอานอล-กรอานจบ ๑ จบประสงคจะอานซเราหในล าดบทายสดเพยงล าพงกสงเสรมใหจบการอานในการละหมาดจะเปนละหมาดฟรฎหรอสนนะฮกได สวนผทจะอานอล-กรอานจบดวยบรรดาซเราะหในล าดบทายสดนอกการละหมาด ตลอดจนกลมคนทรวมตวกนเพอจะจบการอาน -อลกรอานนนกสงเสรมใหจบการอานในชวงแรกของเวลากลางคนหรอชวงแรกของเวลากลางวน และทดควรจะถอศลอดสนนะฮในวนทจะจบการอานอล-กรอานดวย ยกเวนวาวนนนตรงกบวนทหามถอศลอด

จากประวตศาสตรหลกฐานอลหะดษ (พระจรยวตรของทานศาสดา) รายงานวา ทานอบนอาบดาวดไดรายงาน ๒ สายรายงานทเศาะฮหจากทาน เกาะตาดะฮ (ร.ฮ.) (สาวกของทาศาสดา) ซงเปนตาบอย (คนทรายงานพระจรยวตรของทานศาสดา) อาวโสเปนสหายของทาน อนส อบน มาลก (ร.ฎ.) (สาวกของทาศาสดา)วา : ทานอนส อบน มาลก (ร.ฎ.) (สาวกของทาศาสดา) นน เมอทานตองการจบการอานอล-กรอาน ทานไดรวมครอบครวของทานและขอดอาอ (ขอพรจากพระเจา) และมรายงานทถกตองจากทานอล-หะกม อบน อตบะฮ (สาวกของทาศาสดา) ซงเปนชนรนตาบอน (คนทรายงานพระจรยวตรของทานศาสดา) ชนอาวโสวา : มญาฮด และ อบาดะฮ อบน อบลบาบะฮ (สาวกของทาศาสดา) ไดสงคนมาหาฉนโดยบอกวา : เราสงคนมาหาทานเพราะเราตองการจบการอานอล-กรอานและการขอดอาอ (ขอพรจากพระเจา) จากพระเจานนจะถกตอบรบในขณะทมการจบการอานอล-กรอาน และในบางกระแสรายงานระบวา : แทจรงความเมตตา (อร -เราะหมะฮ) จากพระเจาจะลงมาในขณะทมการจบการอานอล-กรอาน ดงนนจงสงเสรมอยางมากใหมการขอดอาอ(ขอพรจากพระเจา) ขณะมการจบการอานอล-กรอาน สวนส านวนของดอาอ (ขอพรจากพระเจา) นนควรเปนถอยค าทรวมเอาความดทงในเรองทเกยวของกบโลกหนาและเรองราวทวไปของผศรทธา การไดรบการเตาฟก (การดลใจ) จากอลลอฮ (สบหาฯ) ในการภกดตอพระองค และเมอเสรจจากการจบการอานอลกรอานหนงจบแลวสงเสรมใหเรมในการอานจบตอไปโดยอานตอกบการจบนน (เรมใหมในซเราหแรก) เพราะชาวมสลมถอเปนเรองทใหกระท าเชนนน

ทงนมหะดษของทานอะนส (ร.ฎ.) (สาวกของทาศาสดา) ระบวา : การกระท าอะมล (การงาน) ทดทสดกคอ อล-หลล และ อร-รหละฮ ซงหมายถงการเรมอานอล-กรอานและการจบการอานอล-กรอานทงเลม

๒

นนเอง (ด อล-อซการ ; อน-นะวาวย หนา ๑๐๑-๑๐๒) ส าหรบดอาอ (การขอพรจากพระเจา) ทจะขอขณะท าการจบการอานอล-กรอาน (คอตมลกรอาน) นนเปนดอาอบทใดกได แตทดควรเปนดอาอของทานนบ (ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม) ซงมความหมายครอบคลม หรอจะขอดอาอบทนกได

خلر ك ته أحدا تاب ك ، او عل ته ف ى ك يت ب ه نفسك ، أوأنز الهم إ ن ي أساك ب كل اسم هوك سقلب ي ، يع ب آ و ، ي نوآصدآ رآ ا تجعل أ ندك ع غيب ا لم ع ف ى ه ب ثآت استأ و ا ،ي لءخزن ي ، وذهاب ه وج

ความวา “โออลลอฮ แทจรงขาพระองควงวอนขอตอพระองคดวยทกพระนามอนเปนของพระองคซงพระองคทรงเรยกพระองคดวยพระนามนน หรอพระองคประทานพระนามนนในคมภรของพระองค หรอพระองคทรงสอนผหนงจากสงถกสรางของพระองคใหรถงพระนามนน หรอพระองคทรงสงวนพระนามนนในความรแหงความเรนลบ ณ พระองคทานในการทพระองคจะไดทรงบนดาลใหอล-กรอานเปนรศมแหงหวอกของขาพระองค เปนความเบกบานและปตแหงหวใจของขาพระองค เปนการขจดความเศราโศกและระทมทกขของขาพระองคและเปนการวปลาสนาการไปซงความเศราหมองกลดกลมของขาพระองค” (รายงานโดย อบน อสสนนย จาก อบมซา อล-อชอะรย) (อาล เสอสมง, ๒๕๕๙: ออนไลน)

ชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตก าลงตอสกบการรกรานของวฒนธรรมใหมทดงลกหลานของพวกเขาใหออกหางชมชน จงมความพยายามของผน าศาสนาและผคนในชมชนโดยการสรางเยาวชนใหเขาใกลศาสนาดวยความเชอทวาเมอเยาวชนอยในกรอบทดงามของศาสนา เขาจะรบผดชอบสงคมดวยตวเขาเอง

มค ากลาวทวา “Pemuda Harapan Bangsa Pemudi Tiang Negara” หมายถง เยาวชนทเปรยบดงความหวงและเสาหลกของสงคม เปนค ากลาวอมตะของบรรพบรษมลาย ทฝากไวใหชนรนหลงไดตระหนกถงความส าคญ แมโลกาภวตนจะชกจงพวกเขาใหไขวเขวจากแนวทางทสงคมคาดหวงไปบาง แตไมไดหมายความวาสงคมเลกคาดหวงทจะใหพวกเขาสานตอความดงามของประเพณหรอวฒนธรรมเกาๆ ใหสบไป กจกรรมทหลายชมชนพยายามปลกฝงคอการสงเสรมใหลกหลานไดเรยนรและเขาใจความหมายของอลกรอานและอานมหาคมภร อลกรอาน ซงถอเปนธรรมนญชวต เปนจดยดเหนยวทส าคญทสดของศาสนาอสลามผานรปแบบกรออาตในปจจบน

‘กรออาต’ เปนภาษาอาหรบแปลวา การอาน เดกๆทเขาเรยนหลกสตรนตองเสยคาหนงสอเรยนกรออาต ซงขนอยตามระดบความสามารถในการรบรของผเรยน โดยจะม ‘เจะฆ’ หรอครผสอนทมความร ความสามารถในการสอนหลกการอานอลกรอานได เรมตงแตรจกพยญชนะ ผสมเสยงสระ และการอานใหถกหลกอกขระ ซงในระดบขนสดน ผเรยนจะรจกอกขระทออกเสยงถกตองแลว ดงนนเจะฆ (ครผสอน) มหนาทฟงเพอตรวจทานในสงทเดกอานวาถกตองหรอไม ซงขนสดทายจะใชคมภรอลกรอานเลมใหญทมทงหมด ๓๐ ยช ทกเยนกอนพลบค าของทกวนยกเวนคนส าคญทางศาสนาในรอบอาทตยอยางคนวนศกร (ค าวนพฤหสบด) เราจะเหนเดกๆ ชายหญงทแตงกายในชดเรยบรอยเดนมงหนาไปยงมสยด รวมละหมาดพรอมกบผใหญและรอเรยนกรออาตหลงละหมาดในชวงค า โดยเดกผหญงจะสวมเสอผาสด าทงชด และเดกผชายจะสวมชดสขาว เพราะจะไดดสะอาดตา การสวมใสชดเสอผาสด าของผหญง และชดสขาวของผชาย เปนวถปฏบตทบงบอกถงความบรสทธ และการปกปดเรอนรางทดงาม ตามแบบฉบบในสมยของทานศาสดา ทจะไมเนนการสวมใสเสอสฉดฉาด ทงนนนเดกๆ ตองอานคมภรอลกรอานทเปนภาษาอาหรบทงเลม แมเนอหาในคมภรอลกรอานจะดยากเกนความสามารถในการเขาใจส าหรบเดกๆ แตการทนกเรยนตองใชความตงใจทจะอานใหตรงกบหลกการอานทถกตอง ท าใหเดกตองใชความพยายามและอดทนสงในการฝกฝนจนอานคลอง เปนการฝกสมาธ และเดก

๓

ใชเวลาวางใหเกดประโยชนทงตอตวเองและสงคม ทส าคญคอชวยใหเดกมจตส านกในค าสอนของศาสนา มจตสาธารณะตอสงคมซงสามารถปองกนไมใหเดกมพฤตกรรมอนไมพงประสงค ไดอกทางหนงดวย

การส าเรจหลกสตร (การคอตม-อลกรอาน) นจะขนกบความสามารถของผเรยนวาจะสามารถอานไดถกอกขระและอานจบเลมเมอไหร เมอส าเรจหลกสตรแลวจะมพธเพอแสดงวาผเรยนสามารถบรรลตามทหลกสตร ก าหนดไว มกจะจดใกลๆเดอนเราะมะฎอน (เดอนท ๙ ของปฏทนอสลาม) หรอเดอนซะบาน (เดอนท ๘ ตามปฎทนอสลาม) หรอกอนเขาเดอนเราะมะฎอนหนงเดอน ซงในงานจะจดอยางยงใหญเพอชมชนจะไดรวมแสดงความยนดกบเดกๆ เพอสะทอนใหเหนถงความส าเรจอกกาวหนงทส าคญของผน าและ ผทตองรบผดชอบตอเยาวชนเหลานในการดงพวกเขาสแนวทางทดภายใตกรอบของศาสนา

ดวยเหตผลดงทกลาวมาทงหมดขางตนถงแนวทางและความส าคญของการศกษาอลกรอานและการส าเรจการอานอลกรอาน (คอตม-อลกรอาน) คณะผวจยจงเลงเหนความส าคญทควรศกษาถงการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต เพราะถงแมการคอตม-อลกรอาน จะเปนประเพณสบเนองจากศาสนาแตกไมใชศาสนาแตเดม กลาวคอ ไมไดเปนบทบญญตของศาสนามาแตเดม เพอการสงเสรมคณคาทางศาสนาทควรกระท าของผคนในชมชนมสลมอยางถกตองสบตอไป

๑.๒ วตถประสงค ๑) เพอศกษาประเพณและขนตอนการปฏบตตลอดจนการเปลยนแปลงพธคอตม- อลกรอานของ

ชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ๒) เพอศกษาพฒนาการประเพณคอตมอล – กรอาน ทสงผลตอความสมพนธของคนในชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต

๓) เพอศกษาปญหาเกยวกบการคอตมอล-กรอานปจจบนวามอะไรบาง และจะแกไขหรอพฒนาไดอยางไร

๔) เพอเสนอแนะแนวทางในการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตโดยค านงถงหลกการศาสนา

๑.๓ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

ผลจากการวจยเปนการสรางองคความร ความเขาใจใหผน าศาสนา ชมชน ตลอดจนประชาชนตระหนกและใหความส าคญในการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตโดยค านงถงหลกการศาสนาเปนหลก

๑.๔ ค าถามหลกในการวจย

๑) ประเพณคอตมอล – กรอาน หมายถงประเพณอะไร มขนตอนการปฏบตอยางไร มการ เปลยนแปลงจากอดตถงปจจบนอยางไร เพราะเหตใด

๒) ประเพณคอตมอล – กรอาน มผลตอความสมพนธของคนในชมชนอยางไร มการเปลยนแปลงมาอยางไร เพราะเหตใด

๓) ปญหาเกยวกบการคอตมอล-กรอานปจจบนมอะไรบาง และจะแกไขหรอพฒนาไดอยางไร

๔

๑.๕ กรอบแนวความคดของการวจย

ประเพณและขนตอนการปฏบตตลอดจนการเปลยนแปลงพธคอตม- อลกรอานของชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต

พฒนาการประเพณคอตมอล – กรอาน ในการสงผลตอความสมพนธของคนในชมชนมสลมในพนท

๕ จงหวดชายแดนภาคใต

ปญหาเกยวกบการคอตมอล-กรอานปจจบนมอะไรบาง และจะแกไขหรอพฒนาไดอยางไร

แนวทางในการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตโดยค านงถงหลกการศาสนา

๑.๖ นยามศพท ๑) การคอตม-อลกรอาน หมายถง ประเพณสบเนองหลงจากการไดศกษาอลกรอานตงแตตน

จนจบเลมของมหาคมภรอลกรอานของชาวมสลม

๒) ๕ จงหวดชายแดนภาคใต หมายถง จงหวดสตล สงขลา ปตตาน ยะลา และนราธวาส

๑.๗ ขอบเขตเชงเนอหา ผวจยศกษาขอมลเชงเนอหาทครอบคลมถงประเพณและขนตอนการปฏบตตลอดจนการเปลยนแปลง

พธคอตม- อลกรอาน และศกษาพฒนาการประเพณคอตมอล – กรอาน ในการสงผลตอความสมพนธของคนในชมชน ตลอดถงศกษาปญหาเกยวกบการคอตมอล -กรอานปจจบนมอะไรบาง และจะแกไขหรอพฒนาไดอยางไร น าไปสขอเสนอแนะแนวทางในการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตโดยค านงถงหลกการศาสนา

๕

๑.๘ ขอบเขตดานประชากร คอ ประชาชนในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต โดยมกลมตวอยางทใชในการศกษา ไดแก ผน า

ศาสนา ผน าชมชน และหรอผเกยวของในการอนรกษและสงเสรมประเพณ ประชาชน และเยาวชนในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต

๑.๙ ขอบเขตเชงพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ประกอบดวย ปตตาน ยะลา นราธวาส สงขลา และสตล

๖

บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ

งานวจยเรองนไดทบทวนแนวคดทฤษฎ และงานวจยทเกยวของในการวจย การสงเสรมอนรกษและ พฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต โดยจะแบง หวขอในการน าเสนอเปน ๕ หวขอหลกดงตอไปน

๒.๑ แนวคดเกยวกบการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม ๒.๒ แนวคดเกยวกบการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural diffusion theory) ๒.๓ อสลามศกษาและการศกษาศาสนาอสลามแนวมานษยวทยา ๒.๔ แนวคดอสลามานวตร หรอ แนวคดกระแสตนตวทางศาสนาอสลาม (Islamization) ๒.๕ แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน ๒.๖ งานวจยทเกยวของ

๒.๑ แนวคดเกยวกบการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม

วฒนธรรมเปนการแสดงออกในดานความคด การกระท าของมนษยทเกดจากความคด การเรยนรโดยธรรมชาตและสงแวดลอม เพอใชเปนกฎกตกาในการอยรวมกนเปนหมคณะจนเปนทยอมรบในสงคม หมบาน และปฏบตสบทอดกนมาจนกลายเปนระเบยบแบบแผนของสงคม ดวยเหตนวฒนธรรมจงเปนวถชวตทมนษยไดพฒนาและสรางสรรคขน และใชเปนสวนหนงของการด ารงชวต ปองกนและแกปญหา รวมทงใชในการพฒนาคณภาพชวต ทงในรปแบบของวถชวต ขนมธรรมเนยม ประเพณ ภมปญญา ตลอดจนเปนเครองมอทใชในการท ามาหากน

๑) ความหมายของค าวาวฒนธรรม

วฒนธรรม (Culture) พลตร พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธทรงบญญตขน โดยทรงอธบายค าวาวฒนธรรม ไดผกขนเพอใหมความหมายตรงกบค าวา Culture หมายความวา เพาะปลกใหงดงาม เปนการแสดงถงความเจรญงอกงาม ซงเปรยบไดกบการเพาะปลกพนธไมใหงอกงาม ผลดอกออกผลเพอประโยชนแกมนษยในอนทจะใชใหเปนประโยชนแกตนได ไมวาในทางกาย เชน การใชบรโภคหรอใชประกอบท าสงของเครองใชทมนษยใชได หรอทางใจ เชน การชมในฐานะทเปนสงเจรญตาเจรญใจเปนตน และการเพาะเลยงสตวในเจรญงอกงามกมลกษณะคลายคลง จงรวมอยในภาคความคดของค าวา Culture นดวยเหมอนกน วฒนะ หมายถง ความเจรญงอกงามดงทกลาวมาน ฉะนน ภมธรรมแหงความเจรญงอกงาม ไดแก Culture จงไดใชค าวา วฒนธรรม1 พระยาอนมานราชธน ไดใหความหมายของค าวาวฒนธรรม ไวอยางหลากหลาย2 ดงน วฒนธรรม คอ สงทมนษยเปลยนแปลง ปรบปรง หรอผลตสรางขนเพอความเจรญ งอกงามในวถชวตแหงชวตของสวนรวม วฒนธรรม คอ วถชวตมนษยในสวนรวมทถายทอดกนได วฒนธรรม คอ สงอนเปนผลผลตของสวนรวมทรมาจากคนแตกอนสบทอดกนมาเปนประเพณ

1 คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (๒๕๔๗ : ๑)

2 คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (๒๕๔๖ : ๓)

๗

พระราชบญญตวฒนธรรมแหงชาต พทธศกราช ๒๔๘๕ ไดใหความหมายของค าวาวฒนธรรม หมายถง ลกษณะทแสดงถงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลมเกลยวกาวหนา ของชาต และศลธรรมอนดงามของประชาชน3 ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต ไดใหความหมายวา วฒนธรรมเปนวธการด าเนนชวตของสงคม เปนแบบแผนการประพฤตการแสดงออกซงความรสกนกคดในสถานการณตาง ๆ ทสมาช ก ในสงคมเดยวกนสามารถเขาใจและซาบซงรวมกน วฒนธรรมเปนวถชวตของมนษยท เกดจากระบบความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย มนษยกบสงคม และมนษยกบธรรมชาต วฒนธรรมมทงสาระ และรปแบบทเปนระบบ ความคด วธการ โครงสรางทางสงคม สถาบน ตลอดจนแบบแผนและทกสง ทกอยางทมนษยสรางขน4 อานนนท กาญจนพนธ (๒๕๕๕: ๒๕๔) ไดชใหเหนวาฐานคดส าคญทสดของการยอมรบความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรม นาจะอยท การยอนกลบมาใหความส าคญกบความเปนมนษย นนคอการยอมรบความแตกตางทพวกเขาเปนมนษย หรอยอมรบการแสดงตวตนของพวกเขานนเอง ไมใชไปสรางภาพตวแทนหรอไปสรางสงสมมตอะไรตางๆ มาท าใหเรายอมรบ ตรงนกมปญหาอยางมาก ในแงทวา ท าอยางไรถงจะท าใหคนเขาใจมมตางๆ เหลานมากขน เพราะวา วฒนธรรมในระบบโลกาภวตนปจจบนมลกษณะ “วฒนธรรมขามชาต-วฒนธรรมขามคน” เพราะวาวฒนธรรมของการสรางภาพตวแทนมกจะขามความเปนมนษย เพอทจะดงเอาประโยชนจากความสมพนธเชงอ านาจเหลาน เทากบการสรางเงอนไขใหคนเราเอาเปรยบคนอนได จากความหมายของวฒนธรรมขางตน วฒนธรรมลวนมความหมายและมคณคาทงส น และยงมการชใหเหนในแงมมทตางกนของวฒนธรรม ฉะนนในการด าเนนงานวฒนธรรมจงเปนการด าเนนงานเพอใหบงเกดผลตอชวตของคนในชาต โดยมเปาหมายสงสดอยทการเสรมสรางความสมพนธทสมดล และยงยนระหวางมนษยกบมนษย มนษยกบสงคม และมนษยกบสภาพแวดลอม

๒) การเปลยนแปลงทางวฒนธรรม

วฒนธรรมแตละวฒนธรรมในโลกน ยอมมการเคลอนไหวและเปลยนแปลงตลอดเวลา ทงทเกดจากการปรบตว ให เข ากบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต เศรษฐกจ และส งคมภายในกบการตดตอ ทเกยวของกบสงคมภายนอก แลนเนอร (Laner. ๑๙๗๖ : ๖๕ อางถงในญาณศา บญจตร และสชาต มสมบต. ๒๕๕๔ : ๑๑) ไดเสนอแนวคดเกยวกบการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมวาการเปลยนแปลง เปนเรองปกตในทกสงคม เปนกระบวนการทเกดขนอยางตอเนองแบบคอยเปนคอยไป อนเปนปรากฏการณในสงคมระดบตาง ๆ ของมนษย การศกษาอาจจะศกษาในระดบเดยวหรอหลายระดบ การเปลยนแปลงในระดบหนงไมจ าเปนตองส าคญตออกระดบหนง แตการเปลยนแปลงแตละระดบจะตองสมพนธกบปจจยดวย และความหลากหลายของการเปลยนแปลงท าใหเกดวฏจกร เกดการแสดงออกทางพฤตกรรม ผจงจตต อธคมนนทะ (๒๕๔๓ : ๓๖) กลาววา การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมขนอยกบกระบวนการทางความคดของมนษย ไดแก การขอยมจากวฒนธรรมอนเปนการรบเอาเทคนคแนวความคดหร อ ว ตถ ต า ง ๆ ของส ง คม อนมาปร บ ใช ใ ห เ หมาะสมกบส งคม การค นพบ ไดพบข อ เท จ จร ง ท าใหไดความรใหมและกอใหเกดวฒนธรรม การประดษฐ ไดแก สงทเกดขน จากการรวบรวมเอาเทคนควธการ หรอความคดทมอยกอนและความรใหมในวฒนธรรมเพอท าสงอนขนมา เปนกระบวนการทม การเปลยนแปลงแบบคอยเปนคอยไป มการผสมผสานปรบปรงทตอเนอง 3 คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (๒๕๔๔ : ๑) 4 คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (๒๕๔๗ : ๒-๓)

๘

นยพรรณ วรรณศร (๒๕๔๐ : ๔๐) กลาววาการเปลยนแปลงวฒนธรรม คอ การเปลยนแปลงวธการด าเนนชวตและพฤตกรรมทบคคลในสงคมไดเคยประพฤตปฏบตตอกนเปนระยะเวลานาน ไปสแบบแผนใหมทยงไม เคยชนมากอน การเปลยนแปลงวฒนธรรมเปนเรองของขบวนการของพฤตกรรมท เปนผล มาจากการท างานโดยอตโนมตของระบบจตใจของมนษย ซงรบเอาความคดใหม ๆ เขามาโดยไมระลก ร การเปลยนแปลงเปนการเคลอนไหว ซงผทตองการเปลยนแปลงกคอผทหวงใหเกดการเคลอนไหวแลว มผลดขนกวาสภาพเดมทตนประสบอย แตกไมแนเสมอไปวาการเปลยนแปลงจะไดผลในทศทางทดขนอยางเดยว เปลยนแปลงแลวอาจจะอยทเดม หรอเปลยนแปลงแลวอาจเลวรายกวาเดมกได สนท สมครการ (๒๕๒๕ : ๓๕) กลาววา การเปลยนแปลงทางวฒนธรรม เปนการเปลยนแปลง ในระเบยบประเพณ ธรรมเนยมวธปฏบตตาง ๆ ของคนสงคม วฒนธรรมอาจ จะเปลยนแปลงไป เพราะสาเหตส าคญ ๒ ประการ คอ ๑. การประดษฐคดคน ซ งรวมทงการสรางเทคนควทยาใหม ๆ และการคดสราง ธรรมเนยมประเพณ หรอระบบความเชอใหม ๆ ดวยเทคนควธวทยาหรอขนบธรรมเนยมประเพณรวมทงความเชอใหม ๆ เมอไดมการยอมรบและน าไปใชอยางแพรหลายในสงคม ๒. วฒนธรรมอาจเปลยนแปลงไปดวยการขอยมหรอลอกเลยนแบบกนนนปรากฏวามอยเสมอมาในสงคมมนษยตาง ๆ ทมการตดตอสมพนธกบสงคมอน การตดตดตอทางวฒนธรรมอาจเกดขนไดทงทางตรงและทางออม การตดตอโดยตรงกคอ การทคนตางวฒนธร รมไดม โอกาสพบปะสงสรรค และแลกเปลยนความคด คานยม และพฤตกรรมตอกน ซงอาจเปนไปไดหลายรปแบบ อาท ทตการเมอง การคา การศกษาในตางประเทศ รวมทงการเผยแพรศาสนาของคณะธรรมทตตาง ๆ และการอพยพเขามาท ามาหากนของคนตางสงคมและวฒนธรรม เปนตน การทคนตางวฒนธรรมกนมโอกาสไดเหนแบบอยางของวฒนธรรมอนทแตกตางไปจากวฒนธรรมของตนในเวลานานพอสมควร อาจจะเปนสาเหตใหมการเปลยนแปลงในวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนง หรอในบางสวนของวฒนธรรมทงสองกได นอกจากการตดตอโดยตรงแลว วฒนธรรมยงอาจตดตอกนไดโดยผานสอตาง ๆ ทมใชตวบคคลไดอก คอ สอมวลชนซงรวมถงหนงสอพมพ วทย โทรทศน และภาพยนตร เปนตน

๓) ปจจยทท าใหเกดการเปลยนแปลงวฒนธรรม5

การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมอาจเกดขนไดจากปจจยหลายประการ ดงน ๑. ขบวนการทางจตวทยา การรบร (Perceiving) แบงไดเปน ๒ ระดบ คอ ๑.๑ การรบรโดยไมรตว ไดแก การทคนเรารบรความรสกทคลายกน และแสดงพฤตกรรมทใกลเคยงกนโดยไมรตว เชน การแสดงออกบนใบหนาทแสดงถงความสนใจ ความโกรธ เกลยด ถาเขาใจสงคมและวถชวตของคนในสงคมกจะเขาใจถงการเปลยนแปลงคานยมพนฐานไดโดยอตโนมต การเปลยนแปลงนมสาเหตมาจากภายนอก เปนการเปลยนแปลงท เปนรปธรรมและเปนปฏสมพนธ ทางสงคม ๑.๒ การรบรกงรตว ไดแก กรรบรในสงตาง ๆ รอบตวมนษย โดยรตววาอะไร เปนอะไร แตกไมแสดงออกเปดเผยถงการรบรนน ทงนเปนเพราะไมใสใจเทาใดนก มผลท าใหเกดขอมลเพอปรบเปลยนในพฤตกรรมตาง ๆ ได ๒. ประสบการณทผานมานานจนลมไปแลว บางครงทเราไดผานประสบการณอยางใดอยางหน งมานานแลวจนลมนกถง แตจะมผลตอพฤตกรรมของเรา เมอถงเวลาหน งกอาจแสดงออกมา 5 นยพรรณ วรรณศร. (๒๕๔๐ : ๒๗๔-๒๗๗)

๙

โดยคดวามนคอพฤตกรรมท เ พงเกดขน แตทแทจรงเปนพฤตกรรมทรบมาจากสถานการณในอดต ในบางครงกอาจลอกเลยนรปแบบพฤตกรรมทางสงคมมาเปนของตนและมกจะลมไปวาเปนสวนทรบผอนมา ประสบการณในอดตทคดวาลมเหลานอาจจะถกน าไปเปนอยางพฤตกรรมใหม ๆ และการเปลยนแปลงวถการด าเนนงานชวตในสงคมและวฒนธรรมโดยไดมการน ามาดดแปลงใหเขากบยคสมย เพอความเหมาะสมในแตละสถานการณและสภาพแวดลอมท าใหเกดมพฤตกรรมปรบปรงมาใชในสงคมหลากหลายมากขน ๓. การเรยนร การเรยนรประสบการณตาง ๆ และการปรบตวใหเขากบสถานการณแวดลอมเปนมลเหตเบองตนทท าใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม ซงอาจจะไมตงใจทจะเรยนรรปแบบของวฒนธรรมของผอน แตกมกจะปฏบตตามเงอนไขของสงคมดวยการเรยนรสงแปลกใหมและประพฤตปฏบตตาม การปฏบตซ า ๆ การสงเกตการณ และการเรยนหรอการศกษาโดยตรงเปนทมาของการเรยนรสงคมและการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมอยางหนง ๔. การเปลยนแปลงนสย กจวตร หรอพฤตกรรมโดยอตโนมต มนษยจะมการศกษาเปลยนแปลงและพฒนาพฤตกรรมกจวตรและนสยโดยไมรตวอยทกเวลานาท นนคอมการเปลยนแปลงพฤตกรรมเกดขนแล ว บางคร งบคคลอาจจะรตวและจงใจยกเลกรปแบบพฤตกรรมเกา ๆ ก ได ทงน เนองจากการเบอความซ าซากและจ าเจ ซงการเปลยนแปลงพฤตกรรมทงสองรปแบบจะเกดขน โดยธรรมชาต ๕. การเลยนแบบ มนษยจะมการเลยนแบบกนอยางไมตงใจอยเสมอ เชน การเลยนแบบทาทาง ส านวนการพด การแตงกาย ซงอาจเกดขนโดยไมไดมการเรยนรแบบอยางมากอน การเลยนแบบเปนเรองของบคคลและกลม เปนการรบเอาวฒนธรรมใหมมาใช เปนการยอมรบหรอเปนการสรางวฒนธรรมใหม ๆ หรอเปนการหยบยมวฒนธรรมทแพรกระจายจากตางถนมาใชโดยน ามาดดแปลงใหเขากบวฒนธรรมของตนจนเกดเปนวฒนธรรมรปแบบใหมขน ๖. ความคดเหน เปนขอสนนษฐานหรอขบวนการเสนอความคดเหนและการเปรยบเทยบเรองใดเรองหนงใหผอนฟง การใชความรสกสวนตวตดสนเหตการณและผอน โดยทไมไดเกดจากการเรยนรถงความจรงและประสบการณทเกยวกบเรองนน ๆ เพยงพอ หรอเปนการเสนอความคดเหนตอสาธารณะ ซงท าใหผอนคดตามคลอยตามจนกอใหเกดการเปลยนแปลงทศนคต ความเชอ ความร คานยมของผอนได ๗. การโยกยายถน เปนอกสาเหตหนงทท าใหมการเปลยนแปลงได การโยกยายถนทอยอาศยไปยงแหลงใหม ตองมการรปรบตวเพอใหสอดคลองเขากนไดกบสถานทใหมและกลมคนใหมยอมรบเขาพวก ซงจะสงผลใหวฒนธรรมของผทยายมาใหมเกดการเปลยนแปลงไปทละนอยจะเปนทสงเกตเหนไดในทสด ๘. สภาวะจตไรส านก สภาวะจตไรส านกจะบงการพฤตกรรมโดยอตโนมตสภาวการณเชนนเกดจากความเคยชนในกฎระเบยบตาง ๆ ของสงคมทฝงใจมาตงแตยงเปนเดกมกกระท าการใด ๆ โดยอตโนมตแล ะ ไม ร ต ว นอกจ ากน ค ว ามต อ งก า รกา ร ยอมร บจ ากผ อ น จ ง ต อ ง เปล ย นแปลงพฤต ก ร รม ตามผ อน ซ งจะเกดขนในตวเของมนษย เองโดยไมรตวและเปนกลไกทสนบสนนการเปลยนแปลง ทางวฒนธรรมและสงคมในเชงนามธรรม เชน การเปลยนแปลงบรรทดฐานและวฒนธรรมพนฐานตาง ๆ การเปลยนแปลงทเกดขนเองนจะเปนไปไดมากนอยเพยงใดขนอยกบอตราความเขมแขงหรอออนแอ ของวฒนธรรมนน ๆ คานยมของประชาชนนนเปลยนยากมากตองอาศยระยะเวลายาวนาน เพราะบคคลไดสงสมคานยมของตนเปนเวลานานมากอนการเปลยนแปลงแบบไมรตวเปนการเปลยนแปลงคานยม ของบคคลซงคอย ๆ เปลยนไปทละนอย ๙. การสรางความรสกรวมและความผกพนทางสงคม ความรสกรวมและความผกพน ทางสงคมท าใหเกดการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมขนได เพราะพฤตกรรมของกลมสงคมทมการรบอารมณ

๑๐

และแสดงออกทางอารมณรวมกน กลมคนทรวมในเหตการณเดยวกนจะมการแสดงออกถงการยอมรบอารมณและคว ามร ส กขอ งก น และก น ค ว าม ร ส ก ร ว ม เป นป จ จ ยหน ง ท ท า ให เ ก ด ก า ร เ ปล ย นแปล ง ทางวฒนธรรมไดงายและรวดเรว ปจจยการเปลยนแปลงวฒนธรรมทยกมานจะเหนไดวานกวชาการจะใหความส าคญกบจตใตส านกของมนษยเปนหลก

๔) รปแบบและองคประกอบของการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม6

นยพรรณ วรรณศร ไดสรปรปแบบและองคประกอบของการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม และสงคม ดงน ๑. ทศนคต เปนตวก าหนดบคลกและทาทในการแสดงออกของบคคล ทศนคตทกอตว ในบคคลในชวงเวลาอนยาวนานและตดฝงแนน และยากตอการถอดถอนเปลยนแปลง แตก สามารถ ถกเปลยนแปลงได ซงจะยากหรองาย ชาหรอเรว ขนอยกบตวแปรรวมหลาย ๆ อยาง เชน ขบวนการปลกฝงวฒนธรรม กลมบคคลทส งกดผน า กลมวฒนธรรมทถกน ามาสาธต อยางไรกตามการอย ร วมกน ในสงคมเดยวกนจะมอทธพลตอการเปลยนแปลงทศนคตของบคคลมาก เนองจากมนษยมความจ าเปนตองอยรวมกนเปนกลมและพงพากน ฉะนนการปรบตวใหคลอยตามกลมจงเปนการอยรอด ๒. คานยม จะเปนสวนประกอบส าคญทางสงคม บางสงคมบคคลใหคณคากบเงนตราสงมาก บางสงคมกใหคณคาโลหะธาตทหายาก เชน ทองค า บางสงคมน าศลธรรมและความสวยงามมาเปนคานยมหลกและผลประโยชนเปนคานยมรอง คานยมเปนองคประกอบของวฒนธรรมจงไมมกฎเกณฑก าหนดทาทและท ศ ท า ง ข อ ง พฤ ต ก ร ร ม ข อ ง ก ล ม เ พ ร า ะ ฉ ะน น ใ น ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง ค า น ย ม ก จ ะ ก อ ใ ห เ ก ด การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมในสงคมดวย ๓. บรรทดฐานและพนธะทางสงคม คอ แนวทางทสงคมวางไวใหสมาชกในสงคมประพฤตปฏบตในแนวเดยวกน เพอความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม บรรทดฐานและพนธะทางสงคมมความคล ายคล งกน แต พนธะทางส งคมไม ได เกดจากบรรทดฐาน แต เกดจากความผก พนทางส งคม และทาทอนดตอกน ซงเปนขอบงคบทางสงคมทถกสรางขนโดยคนทวไป ดวยเหตผลและสถานการณ ตาง ๆ บางครงกมขอยกเวนไมปฏบต เชน การใหสงของกน ผรบตองใหสงของกลบเปนการตอบแทน บางครงอาจไมมสงของตอบแทนกลบกได หากไมมการลงโทษทางสงคมทรนแรง กฎพนธะนสามารถเปลยนแปลงไดงายขนอยกบสถานการณ และกฎนจะสงเสรมการเปลยนแปลงทางสงคม เนองจากปฏบตตามพนธะทางสงคมท าใหคบกนงาย และน าไปสการท าตามกนและคดตามกน สวนบรรทดฐานนนเปนผลจากความคดแนวเดยวกนข อ ง ค น ใ น ส ง ค ม ท ไ ด พ ฒ น า ม า เ ป น ก ฎ ร ะ เ บ ย บ ใ ห ค น ป ฏ บ ต ต า ม ไ ด ด ว ย ค ว า ม เคยชน บรรทดฐานเปนกฎสงคมทแนนอนและเปนโครงสรางของวฒนธรรมทอาจเปลยนแปลงไดตามยคสมย ปกตใชเวลานานในการเกดการเปลยนแปลงและยกเลก การลงโทษผฝาฝนบรรทดฐานจะเหนไดเดนชดแตไมเปนทางการ

๕) การอนรกษและสบสานวฒนธรรม

วฒนธรรมเปนวถชวตจงมความเกยวของกบมนษยตลอดเวลา เพราะในการด ารงชวตประจ าวนของมนษยล วนแลวแตมความสมพนธ เก ยวของกบวฒนธรรม มนษย จ ง เปนท งผ สร างสรรค พฒนา และปรบปรงเปลยนแปลงวฒนธรรมทงทางตรงและทางออม ซงการเปลยนแปลงนนมทงเปนไปในทศทางบวกและทางลบ ทงนเพอด ารงไวซงวฒนธรรมอนดงามใหด ารงอยสบไป หรอหากแมมการเปลยนแปลงกควรใหม

6 นยพรรณ วรรณศร. (๒๕๔๐ : ๒๗๘-๒๘๐)

๑๑

การเปลยนแปลงอยางเหมาะสมตามยคสมยทเปลยนแปลงไปนนเอง การอนรกษและสบสานวฒนธรรม เรมปรากฏเปนลายลกษณอกษรมานาน โดยมรายละเอยดพอสงเขปดงน7 วฒนธรรมไดไทยไดเรมมการฟนฟ สงเสรม เผยแพรกนอยางจรงจงมาตงแตในสมยรฐบาล ของจอมพล ป. พบลสงคราม เนองจากเมอคราวเกดสงครามโลกครงท ๒ ประเทศไทยไดรบความกระทบกระเทอนจากภยสงครามทงดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ท าใหภาวะทางศ ลธรรม วฒนธรรมของประชาชนเรมเปลยนแปลงไป รฐบาลจงไดพยายามปรบปรง ฟนฟ ปลกฝงวฒนธรรมไทยขนโดยการตราพระราชบญญตบ ารงวฒนธรรมแหงชาตฉบบแรกขนใชบงคบเปนกฎหมายเมอพ.ศ. ๒๔๘๓ และแกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๔๘๕ เพอใหมความเหมาะสมยงขน รฐบาลจงตราพระราชบญญตวฒนธรรมแหงชาตพ.ศ. ๒๔๘๕ ขนใหมโดยยกเลกพระราชบญญตบ ารงวฒนธรรมแหงชาตทง ๒ ฉบบ และใหมบทบญญตเรองวฒนธรรมทเหมาะสมกบกาลสมย พรอมกนนนไดสถาปนาวฒนธรรมแหงชาตขนเมอวนท ๒๙ กนยายน พ.ศ. ๒๔๘๕ และก าหนดใหมฐานะเปนนตบคคล นอกจากนยงไดมประกาศรฐนยมขนฉบบหนงเพอชกชวนใหประชาชนถอปฏบต สภาวฒนธรรมแหงชาตมหนาทในการคนควา ดดแปลง รกษา สงเสรม ใหค าปรกษา และเผยแพรวฒนธรรมแหงชาต แบงออกเปนส านกวฒนธรรมทางจตใจ ส านกวฒนธรรมทางระเบยบประเพณ ส านกวฒนธรรมทางศลปกรรม ส านกวฒนธรรมวรรณกรรม และส านกวฒนธรรมฝายหญง ซงสภาวฒนธรรมแหงชาตไดมบทบาทส าคญในการจดตงองคกรเอกชน ประกอบดวย สมาคมและมลนธ เพอด าเนนงานดานวฒนธรรมตามวตถประสงคทก าหนดไว ตอมามการตราพระราชบญญตวฒนธรรมแหงชาต (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๔๘๖ โดยมบทบญญตเรองการน าวฒนธรรมมาใชใหเหมาะสมกบกาลเวลาและมประกาศสภาวฒนธรรมแหงชาตก าหนดใหประชาชนชาวไทยใชวฒนธรรมแหงชาต หลงจากประกาศจดตงสภาวฒนธรรมแหงชาต กจกรรมทางวฒนธรรมมมากขนตามล าดบ แตยงไมไดผลตามเจตนารมณของผน าประเทศในขณะนน เพราะผลกระทบของสงครามท าใหจตใจของประชาชนบางสวนเสอมทรามลง แมจะมการอบรมจตใจขาราชการในตอนบาย วนพธใหหยดงาน ใหเลนกฬา รองร าท าเพลง เลนร าวง แตวฒนธรรมหลายอยางทก าหนดขนยงไมดพอ อยางไรกตามการตงสภาวฒนธรรมแหงชาตในครงนถอเปนจดเรมตนของการพฒนาวฒนธรรม ตอมาพ.ศ. ๒๕๒๖ กระทรวงศกษาธการเหนวาการด าเนนงานวฒนธรรมมความเกยวของ กบประชาชนทวไปและมขอบเขตครอบคลมพนททวประเทศ แตส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาตไมม ห น ว ย ง า น ร อ ง ร บ ใ น ส ว น ภ ม ภ า ค จ า เ ป น ต อ ง อ า ศ ย ค ว า ม ร ว ม ม อ ใ น ก า ร ด า เ น น ง า น จากหนวยงานสงกดส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ คอ สกนกงานศกษาธการจงหวด ส านกงานศกษาธการอ าเภอ ซงมภารกจมากอยแลว จงเหนสมควรใหมหนวยงานท าหนาทเปนองคกรเครอขาย ทางวฒนธรรม เพอสงเสรม สนบสนน และประสานการด าเนนงานวฒนธรรมขนในสถาบนทมความพรอมดานสถานทและบคลากร เชน สถาบนการศกษา หรอหนวยงานอน ซงในปจจบนมศนยวฒนธรรมในระดบจงหวดทกแหงและในระดบอ าเภอบางสวน ตอมาไดมการปรบปรงแก ไขระเบยบกระทรวงศกษาธการ วาดวยศนยวฒนธรรม ๒ ครง คอ พ.ศ. ๒๕๒๙ และพ.ศ. ๒๕๓๑ ตอมาพ.ศ. ๒๕๓๕ รฐบาลเหนวาการบรหารงานวฒนธรรมภายใตระบบราชการมขอจ ากดในเรองงบประมาณ และการบรหารจดการท าใหไมสามารถทจะด าเนนงานวฒนธรรมใหบรรลเปาหมายทก าหนดไวไดอยางมประสทธภาพ ดงนนเพอเปนการสงเสรมสมรรถนะในการสงเสรมและสนบสนนการด าเนนงานวฒนธรรมของชาตใหมประสทธภาพมากยงขน จงเหนสมควรใหมการจดตงกองทนสงเสรมวฒนธรรม เพอระดมทนและทรพยากรจากทางราชการและเอกชนมาสนบสนนการบรหารงานวฒนธรรมไดอยาง

7 คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (๒๕๔๔ : ๒-๕)

๑๒

คลองแคลว โดยไมมขอผกพนกฎระเบยบและขอบงคบของทางราชการ ซงกองทนสงเสรมวฒนธรรม นจดตงขนตามพระราชบญญตส านกงานคณะกรรมการแหงชาต (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ หลงจากนน พ.ศ. ๒๕๓๘ คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาตเหนวางการด าเนนงานวฒนธรรมควรจะเนนการมสวนรวมของประชาชนเปนส าคญ เนองจากประชาชนคอผเปนเจาของวฒนธรรมและเปนผทมความรความเขาใจเกยวกบวฒนธรรมของตนเองมากทสด ดงนนเ พอเปนการสรางความเขมแขงใหแกองคกรชมชนท เขามา มสวนรวมในการด าเนนงานวฒนธรรมรวมทงเปดโอกาสใหชมชนและหนวยงานภาครฐและเอกชนทเขามามสวนรวมในการด าเนนงานวฒนธรรมของทองถนอยางจรงจงและมประสทธภาพ จงไดมประกาศคณะกรรมการว ฒ น ธ ร ร ม แ ห ง ช า ต ม ก า ร จ ด ต ง ส ภ า ว ฒ น ธ ร ร ม ข น โ ด ย เ ร ม จ า ก ส ภ า ว ฒ น ธ ร ร ม จ ง ห ว ด กอนและขยายไปสวฒนธรรมอ าเภอและต าบลตามล าดบ ตอมางานวฒนธรรมได รบการ เอาใจใส อย า งมากต งแต ม การก าหนดไว ในร ฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ โดยมบญญตทเปนสาระส าคญเกยวกบวฒนธรรมหลายมาตรา อาท มาตรา ๔, ๓๙, ๔๐, ๔๓, ๔๕, ๖๓, ๗๔, ๘๑ และมาตรา ๒๘๙ จะขอกลาวถงมาตราทส าคญซงไดกลาวถงสทธและหนาทในการด าเนนงานวฒนธรรมโดยสงเขป ดงน มาตรา ๔๕ และมาตรา ๔๖ ไดบญญตใหบคคลมสทธและเสรภาพในการรวมตวกนเปนกลมองคกร เ พออน ร กษหร อ ฟน ฟจาร ตประเพณ ภมปญญาทองถ นศลปะหรอวฒนธรรมอนดของทองถ น หรอของชาต โดยใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต มาตรา ๖๙ ไดบญญตใหบคคลมหนาท ในการศกษาอบรมพทกษ ปกปอง และสบสานศลปวฒนธรรมของชาตและภมปญญาทองถน โดยใหเปนตามทกฎหมายบญญต มาตรา ๗๓ ไดบญญต ใหรฐมหนาทตองการใหการอปถมภและคมครองพระพทธศาสนา และศาสนาอน สงเสรมความเขาใจอนดและสมานฉนทระหวางศาสน กชนทกศาสนา รวมทงสนบสนน น าหลกธรรมทางศาสนามาใชเพอสงเสรมสรางคณธรรมและพฒนาคณภาพชวต มาตรา ๘๑ ไดบญญตใหรฐมหนาทตองจดการศกษาอบรมสนบสนนใหเอกชนจดการศกษาอบรมใหเกดความรคคณธรรม ปรบปรงการศกษาใหสอดคลองกบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม สงเสรมความรการปลกฝงจตส านกทถกตอง สนบสนนการคนควาวจยศลปะวทยาการตาง ๆ และสงเสรมภมปญญาทองถน ศลปะและวฒนธรรมของชาต มาตรา ๒๘๙ ไดบญญตใหองคกรปกครองถองถนมหนาทบ ารงศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถน หรอวฒนธรรมอนดของทองถนและองคกรปกครองทองถนมสทธทจะจดการศกษาอบรมและฝกอาชพตามความเหมาะสมและตองการในทองถนนน โดยค านงถงการบ ารงรกษาศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถน และวฒนธรรมอนดของทองถนดวย จากสาระส าคญทางวฒนธรรมตามมาตราตาง ๆ ในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ และตอมารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ กไดมการก าหนดสทธ เสรภาพ และหน า ท ข อ งบ คคล ร ฐ แล ะองค ก รปกครอ งท อ ง ถ น ใ นก ารม ส ว น ร ว มด า เ น น ง าน วฒนธ ร รม โดยเนนใหประชาชนและทองถนเปนผด าเนนงานวฒนธรรมของตนเองในลกษณะของการด าเนนงานวฒนธรรมของประชาชน โดยประชาชนเพอประชาชน โดยรฐเปนผใหการสงเสรมสนบสนน ทงนเนองจากวฒนธรรมเปนของประชาชน ดงนนประชาชนผเปนเจาของวฒนธรรมจงมสทธและหนาทในการด าเนนงานวฒนธรรมของตนเองน ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาตในฐานะทเปนสวนราชการทมหนาทในการสงเสรม สนบสนน และประสานการด าเนนงานวฒนธรรมของชาตไดค านงถงและใหความส าคญ โดยรณรงคใหประชาชนมการรวมตวกนจดเปนกลมองคกรเพอรบผดชอบในการด าเนนงานวฒนธรรมของตนเองในลกษณะ

๑๓

ของเครอขาย เครอญาตทางวฒนธรรม เชน สภาวฒนธรรมศนยวฒนธรรม ชมชนวฒนธรรม เปนตน เพอใหการด าเนนงานดานวฒนธรรมด าเนนไปอยางมประสทธภาพ กระทรวงศกษาธการ และคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต พจารณาเหนวามความจ าเปน ทจะตองมการสรางและจรรโลงจตส านกของประชาชนใหมชวตในสงคมสมยใหมอยางเชอมนบนพนฐานคณคาของวฒนธรรมไทย รวมท งการธ ารงรกษา พฒนา และสรางสรรควฒนธรรมไทยให เปนสมบต ของมนษยชาตอนจะน ามาซงศกดศรและเกยรตภมของคนไทยในบรบทของสงคมโลกและนานาประเทศ ไดอยางสงางามและมศกดศร จงเหนสมควรประกาศใหชวงพ.ศ.๒๕๔๑-๒๕๕๐ เปนทศวรรษสบสานวฒนธรรมเพอการพฒนา เพอเปนแนวทางใหหนวยงานภาครฐ ภาครฐวสาหกจ องคกรภาคเอกชน องคกรชมชน และประชาชนทวไปไดรวมมอกนสบสานวฒนธรรมเพอการพฒนา โดยการน ามตทางวฒนธรรมเปนแนวทางในการแกปญหาและพฒนาประเทศทงในดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง และสภาพแวดลอม ซงคณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท ๒ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๒ เหนชอบใหมการประกาศแผนแมบทวาระแหงชาตวาดวยทศวรรษสบสานวฒนธรรมเพอการพฒนา (พ.ศ. ๒๕๔๑-๒๕๕๐) โดยวางนโยบายเกยวกบวฒนธรรม8 ดงน ๑. สงเสรมใหนกเรยน นกศกษา ไดสบคนและศกษาเรองราวของมรดกศลปวฒนธรรมไทย เพอการอนรกษ เผยแพร และสบสานศลปวฒนธรรมไทย ๒. พฒนาแหลงวฒนธรรม ศลปวตถ และโบราณสถาน ให เปนแหล งร และแหลงรายได ของประชาชน ๓. ประสานใหประชาชนและเยาชนมบทบาทและกจกรรมดานศลปวฒนธรรมและแหลงรายไดของประชาชน ๔. สนบสนนใหอตสาหกรรมการทองเทยวเชดชและเผยแพรศลปวฒนธรรมไทยอยางสมศกดศรและสรางสรรค

ตอมาพ.ศ. ๒๕๔๕ สภาผแทนราษฎรมมตรบหลกการรางพระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม ก าหนดใหจดตงกระทรวงวฒนธรรมขน มอ านาจหนาทเกยวกบศลปะและวฒนธรรม โดยการบรหารงานดานวฒนธรรม มบทบาทในกลมภารกจของรฐในดานการท านบ ารง ปองกน อนรกษ ฟนฟ สงเสรม สนบสนนศลปะและวฒนธรรมเพอสรางความเปนปกแผนในสงคม เสรมสรางเอกลกษณของชาต รกษาความเปนชาต การสบทอดมรดกของชาต และเพอนใหศลปะและวฒนธรรมของชาตไดรบการเผยแพรและเปนทยอมรบของนานาประเทศ9

๒.๒ แนวคดเกยวกบการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural diffusion theory)

ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรมแพรหลายมากในสหรฐอเมรกา โดยฟรานส โบแอส (Franz Boas อางถงใน อรมรา พงศาพชญ. ๒๕๔๒ : ๑๑๙-๑๒๐) ใหความสนใจในดานนเดมมอยในวชาภมศาสตรในดานการศกษาทองถนหรอลกษณะของถนตาง ๆ โบแอสมแนวคดวากลมชนทมวฒนธรรมคลายกนจะเปนกลมชนทมความสนทสนมและมความสมพนธกนมากอน วฒนธรรมหรอระบบสญลกษณแพรกระจายออกไป เ พ ร า ะ ค น ย า ย ถ น แ ล ะ น า เ อ า ว ฒ น ธ ร ร ม เ ก า ต ด ต ว ไ ป ด ว ย ห ร อ เ พ ร า ะ ค น จ า ก ถ น อ น มาตดใจวฒนธรรมของคนกลมน และขอยมวฒนธรรมไปใช เขาไมเชอวาคนสองกลมทอยหางไกลกน ตางคนตางคดคนวฒนธรรมทคลายคลงเหลานขนมาเอง โบแอสเชอว าสงคมและวฒนธรรมของคนอาจม

8 คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (๒๕๔๔ : ๖๗) 9 คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (๒๕๔๕ : ๙๑)

๑๔

จด เร มตนท เปนอสระและไม เกยวกน การท ส งคมหลาย ๆ ส งคมมวฒนธรรมเหมอนกนเพราะ การแพรกระจายของวฒนธรรมจากส งคมหน ง ไปย ง อกส งคมหน งท า ให เกดการพบปะสงสรรค ทางวฒนธรรมเกดการยอมรบวฒนธรรมของกนและกน ความหลากหลายทางวฒนธรรมจงเปนผลจากการทวฒนธรรมพฒนาการแตกตางกน และมการผสมผสานเอาบางสวนของวฒนธรรมอนมาไว การปรบวฒนธรรมมรปแบบตาง ๆ ขนอยกบกระบวนการปรบตวทเกดขน

การศกษาวฒนธรรมของคนแตละกลม คอ การพยายามท าความเขาใจกบวฒนธรรมหรอลกษณะความเปนอยของคนแตละกลม โบแอสไดก าหนดประเดนพจารณาเพอประโยชนในการศกษาองคประกอบของวฒนธรรม คอ ๑. ลกษณะวฒนธรรม (Culture trait) คอ วฒนธรรมวตถหรอไมใชวตถซงเปนขนปฐม เปนหนวยทเลกทสดทเราสามารถชใหเหนเดนชด เชน ในกรณของตะกราหวาย ถาเราสามารถชใหเหนหวายแตละเสนและลกษณะส าคญของหวาย เรากอาจจะเรยกหวายแตละเสนทมลกษณะเฉพาะวาลกษณาการวฒนธรรมแทนทจะเ ร ย ก ห ว า ย ต ว อ ย า ง ท เ ห น ไ ด ช ด ถ า ล ก ป ด แ ต ล ะ ล ก ม ล ก ษ ณ ะ พ เ ศ ษ ข อ ง ต ว เ อ ง ล ก ป ด จะเปนลกษณาการวฒนธรรม แตถาลกปดไมมลกษณะพเศษสรอยลกปดทงเสนจะเปนลกษณาการวฒนธรรม ๒. ชดวฒนธรรม (Culture complex) คอ วฒนธรรมวตถหรอไมใชวตถทรวมลกษณาการวฒนธรรม หร อวฒนธรรมข นปฐม เข า ไว ด ว ยกน จ ากต ว อย า งด านบนสร อยคอซ งท า ด วยล กป ดจะ เป น ชดวฒนธรรม คอ การเอาลกปดหลายลก หรอล กษณาการวฒนธรรมหลายหนวยรวมเขาไวดวยกน การเตนระบ าเปนชดวฒนธรรม เพราะรวมเอาลกษณะและทาทางของการเตนแตละทาเขาไวดวยกน เชน ร าเซง ร าวง โนรา แตละชดกมลกษณะเฉพาะประกอบดวยทาร าซงเปนลกษณาการวฒนธรรม ทแตกตางกน

๓. เขตวฒนธรรม (Culture area) คอ การรวมบรเวณทองททกลมชนตงบานเรอนอยในบรเวณเดยวกนและมวฒนธรรมรวมกน เปนการพยายามขดเสนแบงแนวพนทอยางกวาง ๆ และไมขดเสน อยางถาวร นกวจยและนกศกษาพอวาดภาพไดวาคนทอย ในบรเวณใดมลกษณะอยางไร การศกษา เขตวฒนธรรมน สวนใหญจะหมายถงการแพรกระจายของวฒนธรรมจากจดหนงไปยงจดตาง ๆ จดเรมตนซงเปนทเกดของวฒนธรรมเรยกวาศนยวฒนธรรม (Culture center) และบรเวณรอบนอกทวฒนธรรมแพรกระจายไปถง หรอสวนทอยบรเวณชายขอบจรง ๆ มกจะมเสนแบงแยกทไมชดเจน วฒนธ รรม ทแพรกระจายจนถงชายขอบนกมลกษณะผดเพยนจากวฒนธรรมทศนยรวม ศพททใชเรยกวฒนธรรม ชายขอบ คอ Marginal culture

๒.๓ อสลามศกษาและการศกษาศาสนาอสลามแนวมานษยวทยา

การศกษาศาสนาอสลามถกครอบง าโดยแนวคมภร (Scriptural Approach) ทมกจดวางศาสนาอสลามตรงขามกบสงคมตะวนตก เชน Al-Marzouqi (๑๙๙๙) และ Kamali (๒๐๐๒) ชไปยงมโนทศนบางประการในคมภรอลกรอานเพอแสดงใหเหนวาศาสนาอสลามใหการสนบสนนหลกการประชาธปไตยและสทธอยางไร ขณะท Moussalli (๒๐๐๑) ชวาแนวคดเรองประชาธปไตยและสทธของตะวนตกแททจรงแลววางอยบนแนวคดเรองการเมองของศาสนาอสลาม ในท านองเดยวกน Moosa (๒๐๐๐) ชใหเหนถงกรอบความคดเรองสทธของสงคมตะวนตกและศาสนาอสลามทตางกน ขณะท Zimmermann (๒๐๐๕) ชไปยงระบบคดของสงคมตะวนตกและศาสนาอสลามเพอแสดงใหเหนวาแนวคดเรองสทธของตะวนตกกบอสลามแทจรงแลวเขากนไมได ทงน การศกษาศาสนาอสลามแนวคมภรมความโดดเดนเปนพเศษในการศกษาความสมพนธระหวางศาสนาอสลามกบความรนแรง เชน Euben (๒๐๐๒) เสนอวาค าสอนศาสนาอสลาม เชน ญฮาด เปนแหลง

๑๕

สรางความชอบธรรมใหกบการใชความรนแรง ขณะท Huntington (๑๙๙๓) เสนอวาความขดแยงระหวางอารยธรรมตะวนตกกบอารยธรรมอสลามซงจะครอบง าการเมองโลกนนมแรงผลกดนมาจากความเถรตรง (immutability) ของศาสนาอสลาม

อยางไรกด แนวทางเหลานมขอจ ากดเพราะความคดในศาสนาอสลามไม ไดมลกษณะเปนเอกพจน หยดนง หรอวางอยบนคมภรเพยงประการเดยว หากแตขนกบการตความอนหลากหลาย รวมทงการปรบใชใน บรบททางประวตศาสตรและการเมองจ าเพาะ (Esposito ๒๐๐๒) ขณะเดยวกนศาสนาอสลามกไมเคยเปนเนอ เดยว แตมความหลากหลาย ซงท าใหแนวคดเรอง “การปะทะกนระหวางอารยธรรม” ของ Huntington (๑๙๙๓) กลวงและวางเปลา พรอมกบท าใหการปะทะประสานกนภายในศาสนาอสลามมนยส าคญมากกวา (Barber ๑๙๙๖, Esposito ๑๙๙๑, Gunn ๒๐๐๓, Hefner ๒๐๐๑, ๒๐๐๒, Milton-Edwards ๒๐๐๕, Tibi ๒๐๐๑) นอกจากน สงทมกนบกนวาเปนเรองเกยวกบศาสนาอสลามแททจรงแลวมแรงผลกดนมาจากเงอนไขทางสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และการเมองจ าเพาะ (Eickelman and Piscatori ๑๙๙๖, Esposito ๑๙๙๙, Lawrence ๑๙๙๘, Sidel ๒๐๐๖) ฉะนน การท าความเขาใจศาสนาอสลามจงจ าเปนจะตองใหความส าคญกบสภาวะหรอเงอนไขทองถน ซงศาสนาอสลามปรากฏตวขน และการศกษาศาสนาอสลามดวยแนวทางมานษยวทยาสามารถชวยใหบรรลวตถประสงคดงกลาวได

เชน Bowen (๒๐๐๓) เสนอวาศาสนาอสลามไมใชชดของกฎเกณฑทตายตว หากแตเปนการรวบรวม ของธรรมเนยมทแขงขนกนซงผคนเลอกหยบใชและตความในเงอนไขและบรบทตาง ๆ การศกษาศาสนาอสลามจงไมใชเรองของการศกษาวาคมภรจารกไวอยางไร หากแตเปนวาชาวมสลมแตละแหงเลอกหยบใชและตความค าสอนในศาสนาอสลามในแตละบรบทและเงอนไขอยางไรมากกวา นอกจากน Bowen (๑๙๙๓) ยงเสนอการศกษาสงทเขาเรยกวา “ชวตทางสงคมของคมภร” โดยเขาศกษาวาชาวมสลมอนโดนเซยสรางคมภรของพวกเขาแตละคนโดยการดดแปลงเนอหาในคมภรส าคญของศาสนาอสลามอยางไร ในท านองเดยวกน Peletz (๒๐๐๒) แสดงใหเหนวาศาลอสลามในประเทศมาเลเซยไดรบอทธพลจากแนวคดเรองความยตธรรมของทองถนคอนขางมาก ขณะท Messick (๑๙๙๓) ชใหเหนวาคมภรศาสนาอสลามในประเทศเยเมนไดรบอทธพลจากบรบททางสงคมและการเมองรวมทงเทคโนโลยการพมพในประเทศอยางส าคญ

ทงนการศกษาศาสนาอสลามในเขตชายแดนภาคใตประเทศไทยสวนใหญอาศยวธการศกษาแนว คมภร ซงไมเพยงแตจะท าใหไมเหนวาศาสนาอสลามไดรบการปฏบต ตความ หรอปรบใชในชวตประจ าวนของ ชาวมลายมสลมในพนทอยางไร หากแตยงชวนใหเชอวาศาสนาอสลามเปนสาเหตส าคญของเหตการณความไมสงบระลอกใหมนดวย (เชน Wattana ๒๐๐๖) ทงทสถานการณยงมความสบสนและคลมเครออยมาก ฉะนน เพอหลกเลยงขอจ ากดของการศกษาศาสนาอสลามดวยแนวทางคมภร งานวจยชนนจงอาศยการศกษาศาสนา อสลามแนวมานษยวทยาศกษาวาชาวมลายมสลมในชายแดนใตเขาใจ อธบาย ตความ และปรบใชศาสนา อสลามในชวตประจ าวนของพวกเขาอยางไร โดยเฉพาะในสถานการณความไมสงบรวมสมยทศาสนาอสลาม ถกโยงใยใหมความเกยวของมากขน

๒.๔ แนวคดอสลามานวตร หรอ แนวคดกระแสตนตวทางศาสนาอสลาม (Islamization) นพนธ โซะเฮง : (๒๕๔๘) ไดอธบายถงอสลามานวตรวา (Islamization) ถกจ าแนกวาเปนกระบวนการองครวมของการกลอมเกลาทางศาสนา บางกบอกวาเปนมรรควธ (Method) ทจะน ามาซงสงคมใหม ทอทศใหกบหลกค าสอนของอสลามในทกแงมม ความจรงอสลามานวตรเปนประวตศาสตรทางปญญาของอสลาม ซงปญญาชนมสลมในอดตถงปจจบนไดเพยรพยายามท าตามแบบอยางทานศาสดากลาวคอการกระท าใดๆ กตามใหสอดคลองกบหลกการค าสอนของพระเจา

๑๖

ในขณะทปจจบนอสลามนวตรถอวาเปนกระบวนการการสงเคราะห (Synthesis) ทนกวชาการมสลมรวมสมยไดพยายามคดคนและแสวงหาทางออกใหกบสงคมมสลม ทก าลงประสบวกฤตการพฒนาตามแบบฉบบของอสลาม อสลามานวตรจงเปนผลโดยตรงมาจากการสงเคราะหแนวทางการพฒนาเพอใหสอดประสานกบความกาวหนาทางวทยาศาสตรในสงคมสมยใหมซงมตนแบบการพฒนามาจากแนวทางการพฒนาตามรปแบบตะวนตกทเนนแนวทางการพฒนาเชงประจกษ (Emperical) เชงวทยาศาสตร (Scientific) หรอการเนนแนวทางการพฒนาแบบโลกยนยม (Secularism) ซงเปนผลมาจากกระบวนการการท าใหเปนแบบวถโลก(Secularization) ทตองการลดความส าคญและอทธพลของศาสนาออกไปจากชวตความเปนจรงในดานหนง กบอกดานหนงกคอแนวทางการพฒนาสงคมมสลมแบบดงเดม (Traditionalism) ซงเนนย าความเปนแบบฉบบดงเดม และยดตดอยกบตวบทและระเบยบทเครงครดตามแบบฉบบของตวบทกฎหมาย (Legalistic) นอกจากนแนวทางการพฒนาสงคมมสลมแบบดงเดมดงกลาว ยงตดขาดจากการพฒนาตามรปแบบตะวนตกทเนนย าไปทางการพฒนาดานวตถ ดงนนทงสองแนวคดดงกลาวในสายตาของนกวชาการมสลมสมยใหม (Muslim Modernists) ถอวาตางกเปนวธการทบดเบอนค าสอนอนเทยงตรงตามแบบฉบบททานศาสดามฮ าหมด(ซ.ล.) และพระองคอลลอฮ(ซ.บ.)ตองการ จากขอบกพรองของกระแสการพฒนาแบบดงเดม และกระแสการพฒนาตามรปแบบตะวนตกน จงเปดโอกาสใหมสลมสมยใหมใหความสนใจรวมทงไดเสนอแนวทางการสงเคราะหการพฒนาแบบใหมขนมา ซงแนวทางดงกลาวนเองจงถกขนานนามวาเปนอสลามานวตร (Islamization) ซงเปนการประสมประสานระหวางแนวคดและวธการการพฒนาแบบวทยาศาสตรใหเขากบหลกการศาสนาหรอกลาวอกนยหนงคอ การพฒนาทางวตถไปพรอม ๆ กบการพฒนาทางดานจตวญญาณ ซงประกอบไปดวยหลกการทางศาสนาเพอสรางดลยภาพ ทงนกเพราะศาสนาอสลามไดพร าสอนใหมสลมทกคนไดด าเนนชวตแบบเพยงพอ สายกลาง ไมใหเอยงซายหรอเอยงขวา อสลามานวตรจงถกพจารณาจากนกวชาการสมยใหมวา เปนแนวทางการพฒนาสงคมมสลมทถกตอง ทนโลกและทนเวลาเพราะอนทจรงแลวหลกค าสอนของอสลามไมเคยลาสมย แตน าสมยค าสอนของศาสนาอสลามในหลาย ๆ เหตการณไดถกพสจนแลว ตามหลกวธการทางวทยาศาสตรวาเปนจรง หนงในกระแสอสลามานวตรทมอทธพลตอสงคมมสลมในสมยปจจบนมากๆ กคอ กระแสหรอวาทกรรมอสลามานวตรเชงความร หรอ อสลามานวตรองคความร (Islamization of knowledge) อสลามานวตรเองคความรพอจะจ ากดใจความได ตามทนกวชาการมสลมทมชอเสยงทางดานน ไดใหความหมายไวแตกตางกนในดานจดเนน เชน ในขณะท ซยยด นากบ อล อตตาส จากสถาบนนานาชาตแหงความคดและอารยธรรมอสลาม (International Institute of Islamic Thought and Civilization)(ISTAC)จากประเทศมาเลเซย ไดกลาวไวคอ การท าใหองคความรรวมสมยใหเปนแบบฉบบอสลามศาสตราจารย ดร .อสมาแอล อลฟารก ชาวปาเลสไตน ของสถาบนอสลามนานาชาตเกยวกบแนวคดอสลาม หรอ International Institute of Islamic Thought (IIIT). ไดกลาววา อสลามานวตรเชงความรกคอ การท าใหองคความรสมยใหมใหเปนแบบฉบบอสลาม จะสงเกตเหนวานกวชาการมสลมทงสองทานตางกเนนย าเรองการท าหรอสรางองคความรสมยใหมหรอรวมสมยใหเปนไปในแบบฉบบของอสลาม องคความรสมยใหมหรอรวมสมยดงกลาวนกคอ ความรทางดานสงคมศาสตร (Human sciences) หรอองคความรทชาวตะวนตกในยครแจง(the Enlightenment Era)ไดคดคนและสรางขน กอนทจะมาท าความเขาใจกระบวนการการสรางองคความรตามแบบฉบบตะวนตก ใหเปนแบบฉบบอสลามหรอทเรยกวา (Islamization of Knowledge) น ตองมาท าความเขาใจกบธรรมชาต และคณลกษณะ

๑๗

ทส าคญขององคความรสมยใหม( Modern knowledge)หรอรวมสมยเสยกอน เพอวาจะไดท าความเขาใจขบวนการอสลามานวตร หรอขบวนการการท าใหเปนแบบฉบบอสลาม (Islamization Movement) รวมทงองคความรอสลาม ในความเปนจรงองคความรสมยใหมซงเปนความรกระแสหลก หรอวาทกรรมหลกทมนษยชาตเกอบทกมมโลกก าลงสงสอนหรอถกอบรมสงสอนอยในปจจบน ตงแตชนอนบาลจนกระทงถงระดบชนอดมศกษาของปญญาชน ดงนน ในบทความชนน ผเขยนพยายามทจะแยกแยะใหเหนความแตกตางระหวางการท าองคความรใหเปนแบบฉบบอสลาม หรออสลามานวตรองคความร กบ ความรตามแบบฉบบตะวนตก หรอความรสมยใหม และประเดนตอมากเพอจะอธบายกระแสและวาทกรรมของขบวนการการสรางองคความรใหเปนแบบฉบบของอสลาม (Islamization of Knowledge) วามทมาและความส าคญอยางไร มปญหาและอปสรรคอะไรบาง สดทายกเพอวเคราะหและประเมนสถานการณการพฒนาการ ภาพรวมและแนวโนมในอนาคต นอก จ า ก น ก เ พ อ ท จ ะ ช ใ ห เ ห น ค ว า มส า เ ร จ แ ล ะค ว า มล ม เ หล ว ข อ ง ก ร ะแ ส ก า ร พ ฒ นา ข อ ง อสลามานวตรในเชงสรางสรรค โดยเฉพาะอยางยง ในสงคมมสลมในประเทศไทยเปนส าคญ การจ ากดความเรองความรสมยใหมกบการสรางองคความรในแบบฉบบของอสลาม ความรสมยใหม หรอ ความรแหงนวสมย (Modern knowledge) ถกจ ากดความตามตวอกษรวาเปนความรทตงอยบนพนฐานความเขาใจโลกแหงความเปนจรงในสมยปจจบน กลาวคอ ความรสมยใหมเปนความรทองกบกฎเกณฑแหงธรรมชาต กฎเกณฑทางวทยาศาสตร ผานกระบวนการการทดลอง การสงเกต และพสจนครงแลวครงเลา เพอใหไดมาซงความแนนอนขององคความรใหมเหลานน ในความเปนจรงแลวความรทางวทยาศาสตรนนกเปนไปตามกฎเกณฑแหงธรรมชาตนนเอง ยกตวอยางเชนการพสจนและคนพบกฎเกณฑทางคณตศาสตรของ เซอรไอแซค นวตน ทกลาววามนจะเปนไปตามขนตอนของมนอยางเครงครด หรอแมแตการสรางหลอดไฟฟาและการคนพบกระแสไฟฟาของ โธมส เอดสน ป ๑๘๘๒ การเกดโทรเลขในป ๑๘๔๔ โทรศพท ป ๑๘๗๖ เปนตน ซงทงหมดนเปนทมาของความกาวหนาทางวทยาศาสตร หากจะมองกนดวยความไมล าเอยงแลว กจะพบวา การคนพบความรทางวทยาศาสตร หรอความรทถกเรยกวาเปนความรสมยใหมน มใชแคชาวตะวนตกเทานนทมสวนในการคนพบวทยาการอนน าไปสความทนสมยในสมยตอ ๆ มาจนถงยคปจจบน แตยงมนกคดชาวอาหรบ ชาวเตอรกและชาวเปอรเซยมสลมอกหลายทานซงอยในยคทอสลามรงเรองระหวางครสศตวรรษท ๘-๑๑ (ค.ศ. ๗๕๐-๑๑๐๐) เชน Jabir Ibnu Haiyam, Al-Khawarizmi, Al-razi, Al-Masudi, Abu Al-Wafa, Al-Bairuni, Omar Khayyam, Ibnu Sina, Ibnu Khaldun เปนตน บคคลเหลานตางกมสวนรวมในการรงสรรคการพฒนาทางวทยาศาสตรสมยใหมรวมถงสงคมศาสตรแทบทงสน ดงนนจงถอไดวา องคความรสมยใหมตามแบบแผนตะวนตกในสมยปจจบน กเปนหนความคดนกเขยนมสลมชาวอาหรบ ชาวเปอรเซย หรอชาวเตอรก โดยเฉพาะอยางยง หากยอนประวตศาสตรไปในสมยยคมดของยโรป (ค.ศ.๑๐-๑๕ ) ซงตรงกบอาณาจกรอสลามราชวงศอบบาซยะหก าลงเจรญรงเรอง มหลกฐานมากมายทบงบอกวาชาวยโรปในยคมดไดไปศกษาหาความรในอาณาจกรอสลาม ไมวาจะเปนเมองแบกแดด ในอรก หรออนดาลส ในเสปนกอนทอสลามจะสญเสยทมนทางปญญาน โดยฝมอของ เจงกสขานแหงราชวงศโมงโกล อารยธรรมและความกาวหนาทางความรของอสลามถกท าลายลงไปพรอม ๆ กนกบการลมสลายของอาณาจกรอบบาซยะห อยางไรกดมสลมมอาจจะอางไดวา ความล าหนาทางวทยาการสมยใหมนนเปนผลผลตโดยตรงของพวกเขา มสลมมควรทจะหลงภาคภมใจกบภาพความส าเรจในอดตมากเกนไปจนลมและละเลยทจะคดคน เพมพน

๑๘

องคความรของตนเองไป ทงนกเพราะความรสมยใหมนเองทสรางความแตกตางระหวางโลกมสลมกบโลกตะวนตกไดชดเจนยงขน ทงนและทงนนผเขยนมไดมเจตนาจะตเตยนโลกมสลมทก าลงลาหลงโลกตะวนตกในดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย แตสงทสมควรต าหนมสลมกคอ ความบกพรองภายในระบบการศกษาของโลกมสลมตางหาก เพราะในระบบการศกษาในโลกมสลมปจจบน เกอบจะกลาวไดวาเปนการศกษาทแบงแยกเปนสองระบบ กลาวคอ การศกษาอสลามแบบดงเดม (Traditional Islamic System) กบการศกษาแบบโลก (Secular System) ซงเปนการแยกการศกษาเปนสองสวน และกแยกกนโดยสนเชง ทงนกเพราะความบกพรองจากภายในระบบการศกษาของมสลมเองสวนหนง กบอทธพลกระแสการศกษาแบบตะวนตกทเนนการพฒนาทางดานวตถอกสวนหนง ซงการแยกระบบการศกษาเชนน ยอมไมเปนรปแบบการศกษาทถกตองตามรปแบบอสลาม ในท านองเดยวกน การพฒนาตามแบบฉบบตะวนตกทเปนกระแสหลกของวาทกรรมโลกในสมยปจจบนเองกมขอบกพรอง ยกตวอยางการพฒนาทเนนทางวตถเพยงอยางเดยว โดยไมค านงถงผลกระทบจากการท าลายสงแวดลอม การพฒนาเทคโนโลยโดยไมค านงถงวธการในการใช ทจะไมสรางผลกระทบตอสงแวดลอมทางนเวศวทยา ซงประกอบไปดวยสงมชวตมากมายทตองลมหายตายจาก จากการทดลองทางวทยาศาสตรตาง ๆ เชนการทดลองอาวธนวเคลยร เปนตน และในทายทสดระบบนเวศวทยาทเสอมโทรมกกลบมาท าลายมนษยเสยเอง เชน ภยแลง น าทวม ทเกดจากการตดไมท าลายปา หรอแมแตการเกดสภาวะเรอนกระจกบนผวบรรยากาศของโลก (Green House Effect) ท าใหผวโลกรอนระอขน ลวนเปนผลมาจากฝมอมนษยทตองการเอาชนะธรรมชาต โดยการสรางเครองปรบอากาศ เครองปรบอากาศนนเองกสรางผลกระทบในชนบรรยากาศของโลกใหเลวลงไปอก ถงแมวาไมมมนษยคนใดปฏเสธความสะดวกสบายจากเทคโนโลยดงกลาวกตาม แตความสะดวกสบายเหลานนกลบยอนมาท าลายมนษยอกทางหนง โดยเฉพาะคนจนระดบรากหญาทไมสามารถหาซอสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ ทมอยในระบบบรโภคนยม เพราะความยากจนและความดอยโอกาสในสงคมยคใหมทตองแขงขนกนสง ผทยนหยดอยไดและไดรบการอ านวยความสะดวกกคอ กลมคนร ารวยและมฐานะทางสงคม นจงถอเปนจดดอยของการพฒนาสงคมสมยใหมอยางเหนไดชดเจน ในสวนผลกระทบทางดานจรยธรรมกมใหเหนกนเกลอนกลาด จรยธรรมของคนในสงคมสมยใหมเสอมทรามลง โดยเฉพาะอยางยง วฒนธรรมสมยใหมทเขามาแทนทวฒนธรรมดงเดมทใชระบบพงพาอาศย เออเฟอเผอแผ การใชหลกเกณฑความถกผดโดยมหลกจรยธรรมทางศาสนาเปนสวนประกอบไมวาจะเปน ศาสนา พทธ อสลาม หรอครสต แตวฒนธรรมสมยใหมทเนนหนกเฉพาะเสรภาพ ความเปนอสระของปจเจกชน ความเหนแกตว ตวใครตวมน ใชระบบการแขงขนตามทนกทฤษฎสงคมดารวน ชอ เฮอรเบรต สเปนเซอรทไดกลาวไววา "ผทแขงแรงทสดกจะอยรอด" (The Survival of the Fittest) ซงกหมายความวา ผทตองการจะอยรอดตองท าอยางไรกไดเพอแสดงใหเหนวาตวเองมก าลงอ านาจและแขงแรงและสามารถอยรอดได ในสงคมสมยใหมจะเปดโอกาสใหผออนแอเขาสระบบการแขงขนไดนอยมาก นอกจากนหากไดรบโอกาสกจะเปนการแขงขนทไมเทาเทยมกน ทงนเพราะผไดรบโอกาสใหม ยอมมฐานในการแขงขนทไมแขงแรงเทากนกบผทเคยมโอกาสและทเคยอยในระบบเดม ผลจากความเสอมทางดานจรยธรรมทเปนรปธรรมทชดเจน กคอจรยธรรมในสงคมสมยใหมกคอจรยธรรมทไมเคยค านงถงหลกความเชอหรอศรทธาใด ๆ ของศาสนาใด ๆ ทงสน นอกจากสงทเปนหลกเหตและผลทสามารถพสจนไดตามหลกวทยาศาสตร แตผลทตามมากคอปจเจกบคคลเหลานตางกอางเหตผล และ

๑๙

ผลประโยชนแหงตนเสยมากกวา หลกทวา "การปกครองภายใตกฎหมาย" กกลายเปนหลกกฎหมายทบคคลบางกลมสรางเปนขออาง เพอผลประโยชนของกลมตนเทานน ความเสอมทรามทางจรยธรรมในตะวนตกจงหลกเลยงไมได เชน ในประเทศอเมรกาทอางวาประเทศตวเองมอารยธรรมมากทสด ขอมลจากการส ารวจอตราการกออาชญากรรมของโลกโดยองคการสหประชาชาตอเมรกา กมอตราการเกดอาชญากรรมมากเปนอนดบตน ๆ ของโลกนกวชาการผหนงชอ นวต กงรช เขยนไวในหนงสอของทาน To Renew America (หนา ๒๕-๓๑) กลาววา "คนอเมรกนปจจบนนเปนคนรนแรกในประวตศาสตรอเมรกา ทตองเผชญกบการทาทายของความเสอมโทรมศลธรรมจากภายในตวเอง มสภาพวกฤตทแทขนในการศกษาและในชวตของประชาชน และเปนปญหาขนมาวา อเมรกนเราน เปนอารยธรรมจรงหรอเปลา และมอะไรบางหรอไมในอดตของอเมรกาทมคณคาแกการถายทอดสบตอไป" แมแตนกวชาการอเมรกนเองกยงกงขากบอารยธรรมของตนเอง ทพฒนาเฉพาะดานวตถเชนน โดยทดานศลธรรมทเปนหนงในสวนประกอบทส าคญของอารยธรรม (Civilization) กลบเสอมทรามลง

๒.๕ แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน

การมสวนรวมของประชาชน (People participation) ถอเปนหวใจของการด าเนนงาน ดานวฒนธรรม เนองจากวฒนธรรมเปนวถชวตของประชาชนในสงคมซงมความหลากหลายในตวของมนเอง จ าเปนทจะตองใหประชาชนทเปนเจาของวฒนธรรมมสวนรวมในการด าเนนงานวฒนธรรม จงจะเกดผลยงยนในการอนรกษและสบสานใหวฒนธรรมด ารงอยตอไป

๑. ความหมายของการมสวนรวมของประชาชน สธาวลย เสถยรไทย (๒๕๔๓) ไดกลาวถงการมสวนรวมของประชาชนวาเปนรากฐานทส าคญ ในกระบวนการตดสนดานการพฒนาและเปนสวนส าคญทท าใหเกดการบรหารจดการทดผานกระบวนการสรางความเขมแขงของประชาชน สงคมทเปนแรงผลกดนทท าใหเกดกระบวนการตดสนใจทเหมาะสม ทงในระดบนโยบายและการปฏบตจะน าไปสการพฒนาทยงยนไดในทสด

ศรกล กลววฒน (๒๕๔๖ : ๒๑) ไดใหความหมายของการมสวนรวม หมายถง การทประชาชน เขามามสวนรวมกจกรรมพฒนา ดวยความสมครใจ ต งแต เรมจนสนสดเ พอพฒนาชมชนของตน ดวยความรสกรบผดชอบรวมกน และไดรบผลประโยชนรวมกน และไดรบประโยชนจากการพฒนา

๒. ความส าคญของการมสวนรวม10 วนชย วฒนศพท ไดกลาววาการมสวนรวมมความส าคญ ๘ ประการ คอ ๒.๑ เพมคณภาพของการตดสนใจ เพราะการมสวนรวมของประชาชนในการตดสนใจบางครงอาจกอใหเกดการพจารณาทางเลอกใหม แทนวธการทไดเคยใชกนมาในอดต สาธารณชนมกมขอมลทส าคญท าใหเกดความแตกตางในการทจะน าไปสกระบวนการตดสนใจท าใหเกดความแตกตางระหวางโครงการทประสบความส าเรจและไมประสบความส าเรจ ๒.๒ การลดคาใชจายและการสญเสยเวลา การมสวนรวมของประชาชนสามารถเกดผล ในการยอมรบอยางสงตอการตดสนใจโดยกลม ซงมสวนไดสวนเสยในกาตดสนใจนน ๆ ในการนจะชวยลดความขดแยงระหวางการน าไปปฏบต ท าใหเกดการประหยดคาใชจาย ซงโดยทวไปอาจจะแพงกวาคาใชจายในการท าโครงการมสวนรวมของประชาชน

10 วนชย วฒนศพท. (๒๕๔๔ : ๗-๑๐)

๒๐

๒.๓ การสรางฉนทามต (Consensus building) การมสวนรวมของประชาชนสามารถ ทจะสรางขอตกลงทมนคงและยนยาว ๒.๔ การเพมความงายตอการน าไปปฏบต การมสวนรวมท าใหคนเรามความรสก ถงความเปนเจาของการตดสนใจ และเมอไดรวมตดสนใจแลว เขายอมตองการทจะเหนสงนนน าไปปฏบตได กลมปจเจกชนอาจจะรสกกระตอรอรนในการทจะชวยใหเกดผลในทางปฏบต ๒.๕ การหลกเล ยงการเผชญหนาในกรณร ายแรงท ส ด กระบวนการมส วนร วม ของประชาชนกอใหเกดโอกาสทคกรณจะแสดงความตองการของกลม สามารถลดการเผชญหนา อยางรนแรงทอาจจะเปนไปได ๒.๖ การด ารงไวซงความนาเชอถอและความชอบธรรม วถทางทจะน าไปสความชอบธรรมและการด ารงอยของความชอบธรรม คอ จะตองใชกระบวนการทมความโปรงใสและนา เชอถอ ตอสาธารณชน ซงใหสาธารณชนมสวนรวม ๒.๗ การคาดคะเนความหวงกงวลของประชาชนและคานยมของสาธารณชน ๒.๘ การพฒนาความเชยวชาญและความคดสรางสรรคของสาธารณชน ส งส าคญ ของการมสวนรวม คอ การใหการศกษาสาธารณชนทดขน และการมสวนรวมของประชาชน การฝกทมประสทธภาพของผน าทองถน สรปความไดวาการมสวนรวมมความส าคญ คอ เปนการสรางความเปนอนหนงอนเดยวกน ในชมชน ซงเปนสวนส าคญทกอใหเกดการจดการทด น าไปสการบรรลวตถประสงคทสมาชกในชมชนตองการอย างมประสทธภาพ กอให เกดความพงพอใจแกประชาชน และลดความขดแย งท อาจเกดข น ได ทสดการมสวนรวมมความส าคญทจะน าไปสการพฒนาทยงยนสบไป ๓. ประโยชนของการมสวนรวม ในการพฒนาการมสวนรวมมประโยชนดงน (ชดวชาการวจยชมชน. ๒๕๔๕ : ๑๑๕ อางถงใน กรรณการ นาคอย และคณะ. ๒๕๔๙ : ๑๐) ๓.๑ การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา ยอมกอใหเกดการพงตนเองไดในทสด ๓.๒ การสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการพฒนาเปนการสะทอนถงความจรงใจ ของรฐทมตอการสนบสนนใหประชาชนมเสรภาพในการตดสนใจ และก าหนดชะตากรรมของทองถน ของตน ๓.๓ เปนชองทางสะทอนปญหาความตองการทแทจรงของทองถนไดถกตองและตรงประเดน ๓.๔ เปนการสรางฉนทามตรวมกน ซงกอใหเกดความชอบธรรมในการตดสนใจ ๓.๕ เปนการพฒนาศกยภาพของบคคล เพราะในกระบวนการมสวนรวม ยอมตองมการแลกเปลยนเรยนร และขอคดเหนระหวางกน ๓.๖ เปนการสนบสนนการพฒนาความรกทองถนและความรบผดชอบตอสงคมใหเกดขนในพฤตกรรมของประชาชนในทองถน ๓.๗ ประชาชนรสกเปนเจาของผลงาน เนองจากโครงการพฒนาทจดท าขนในหมบาน จะชวยแบงเบาภาระของรฐในการดแลบ ารงรกษา ๔. ลกษณะของการมสวนรวมของประชาชน การมสวนรวมของประชาชน สามารถด าเนนการไดหลายลกษณะ อาท ๔.๑ การรวมประชาชน ๔.๒ การถกเถยง เพอแสดงความคดเหน

๒๑

๔.๓ การใหค าปรกษาแนะน า ๔.๔ การส ารวจความคดเหนของประชาชน ๔.๕ การประสานงานรวมกน ๔.๖ การสมภาษณหรอพดคยอยางไมเปนทางการ ๔.๗ การจดทศนศกษาไปยงจดทจะท าโครงการ ๔.๘ การไตสวนสาธารณะ คอ การเปดโอกาสใหประชาชนรวมแสดงความคดเหน ๔.๙ การสาธตดวยการใชเทคนคการสอสารทกรปแบบ ๔.๑๐ การออกคะแนนเสยง เพอตดสนใจเลอกสงทประชาชนตองการ ๔.๑๑ การออกเสยงประชามตโดยตรง ๔.๑๒ การรายงานผล ๕. ขนตอนการมสวนรวม11 อคน รพพฒน ไดกลาวถงขนตอนการมสวนรวมเพอการพฒนา ๕ ขนดงน ขนท ๑ ชาวบานมสวนรวมในการคนหาปญหา การพจารณาปญหา และจดล าดบความส าคญของปญหา ขนท ๒ ชาวบานมสวนรวมในการคนหาสาเหตของปญหา ขนท ๓ ชาวบานมสวนรวมในการคนหา และพจารณาแนวทางวธการในการแกปญหา ขนท ๔ ชาวบานมสวนรวมในการด าเนนกจกรรมเพอแกปญหา ขนท ๕ ชาวบานมสวนรวมในการประเมนผลกจกรรมการพฒนา ฉะนนในการพฒนาสงคม เศรษฐกจ และการเมองมความจ าเปนอยางยงทจะตองใหประชาชน มสวนรวมในกระบวนการตาง ๆ โดยรวมกนคด รวมกนท า และรวมกนรบผลประโยชน ๖. การเขาไปมสวนรวมของประชาชนในการด าเนนงานดานวฒนธรรม12 การเขาไปมสวนรวมของประชาชนในการด าเนนงานดานวฒนธรรม เปนขนตอนทมความส าคญมาก ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ว ฒ น ธ ร ร ม แ ห ง ช า ต ไ ด อ ธ บ า ย ข น ต อ น ข อ ง ก า ร ม ส ว น ร ว ม ข อ ง ป ร ะ ช า ช น ในกระบวนการพฒนาท งหลายจะตองใหประชาชนเขาไปมสวนเกยวของในทกขนตอนของการกระบวนการพฒนา ๘ ประการดงน ๖.๑ ขนรวมศกษา คนควาหาปญหา สาเหตของปญหาทเกดขน และความตองการ ของชมชน ๖.๒ ขนรวมสรางรปแบบ คนหาวธการพฒนา เพอแกไขและลดปญหาของชมชน สรางสงใหม ๆ ทเปนประโยชนตอชมชน หรอสนองความตองการของชมชน ๖.๓ ขนก าหนดนโยบาย วางแผน โครงการ และกจกรรม ๖.๔ ขนรวมตดสนใจเกยวกบการใชทรพยากรในชมชนทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนตอสวนรวมใหมากทสด ๖.๕ ขนร วมปรบปร ง เสนอแนะระบบการบรหารงานพฒนาใหมประสทธภาพ และประสทธผล

11 อคน รพพฒน. (๒๕๓๙ : ๔๙) 12 คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (๒๕๔๔ : ๗)

๒๒

๖.๖ ขนรวมชวยเหลอสนบสนนดานการเงน หรอลงทนในกจกรรมโครงการของชมชนตามขดความสามารถและศกยภาพของตนเอง ๖.๗ ขนรวมปฏบตตามนโยบายและแผนงาน โครงการ กจกรรมทวางไวใหบรรลผล ตามเปาหมายบงเกดผลดแกชมชน ๖.๘ ขนการควบคม ตดตาม ประเมนผล รวมทงรวมบ ารงรกษาโครงการหรอกจกรรม ททงเอกชนและรฐบาลไดจดท าขนใหสามารถใชประโยชนไดตลอดไป สรปความไดวาการมสวนรวมของประชาชนในการด าเนนงานทางวฒนธรรมจะตองมการจดท าอยางเปนระบบ และเปนขนตอนในการด าเนนงานอยางด เพอใหเหนถงกระบวนการของการพฒนากจกรรมตางๆอยางมเปาหมายและสามารถสรางประโยชนตอไปไดด ซงจะชใหเหนถงแนวทางในการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ การคอตมอลกรอานอยางเปนระบบมาขน

๒.๖ งานวจยทเกยวของ

ทรงพล วชรมาลา และคณะ (๒๕๕๓) ไดศกษาเรอง พฒนาการประเพณ คอตม – อลกรอาน ของชมชนเกตร โดยมวตถประสงค เพอศกษาประเพณ และขนตอนการปฏบต และการเปลยนแปลง ของพธคอตม- อลกรอาน ของชมชนเกตร จากอดตถงปจจบน และเพอศกษาพฒนาการประเพณคอตมอล – กรอาน วามผลตอความสมพนธของคนในชมชนอยางไร มการเปลยนแปลงอยางไร เพราะเหตใด ผการศกษา พบวา

พฒนาการประเพณคอตมอล – กรอานของชาวเกตร ( ฉลองการจบอล – กรอาน ) อล-กรอานเปนคมภรทรวบรวมบทบญญตของอลเลาะห เปนกฏหมายสงสดของอสลามทใชในการด าเนนชวต มสลมทกคนตองเรยนรอยางนอยใหอานได เดกๆ ในชมชนเกตร อาจจะไปเรยนกบโตะครของหมบานหรอเรยนกบบดามารดาทบานของตนเอง เมอเรยนจบแลวกท าพธ คอตมอล-กรอาน หรอฉลองการจบอล – กรอาน

การท าพธฉลองการจบอล – กรอาน เปนพธศกสทธทผทไดรบการเขาพธนถอวาเปนผทจบการศกษากฎระเบยบของศาสนาอสลาม และเปนผเรยนร โดยการท าพธฉลองการจบ มการเลยงฉลองกนในหมบาน ซงเปนประเพณเฉพาะถนทมมานานของชมชนเกตร

ปจจบนพธคอตมอล – กรอาน ของชมชนเกตรมการพฒนาการเปลยนแปลงไปตามยคสมย จากในอดตทมผคนในหมบานไดท าการเลาเรยนเกอบทกคนในหมบานเกตร อายนอยอายมาก มทกเพศทกวย แตปจจบน สมยนยมเปลยนไป ผคนสงลกสงหลานไปเรยนไกลๆ โอกาสทไดเรยนอล – กรอาน จงมในวยเดก และไมทกครวเรอนเหมอนในอดต แตกยงมพธฉลองการจบ อล – กรอานอย แตมการพฒนาการจากประเพณดงเดม มาเปนประเพณทเขากบยคสมยปจจบน

ปจจบนพธ คอตมอล – กรอาน ของชมชนเกตรมการพฒนาการเปลยนแปลงไปตามยคสมย จากในอดตทมผคนในหมบานไดท าการเลาเรยนเกอบทกคนในหมบานเกตร อายนอยอายมาก มทกเพศทกวย แตปจจบน สมยนยมเปลยนไป ผคนสงลกสงหลานไปเรยนไกลๆ โอกาสทไดเรยนอล – กรอาน จงมในวยเดก และไมทกครวเรอนเหมอนในอดต แตกยงมพธฉลองการจบ อล – กรอานอย โดยมการพฒนาการจากประเพณดงเดม มาเปนประเพณทเขากบยคปจจบน คอ แตเดม จะท ากนแตนอย ๆ ท ารวมกนทบานโตะคร เพราะ การเดนทางไปมาหาสกนยากล าบาก การหาไขเปดกยากตองรอถง ฤดแลงเปดจงจะไขและตองสะสมไขเปดไวหลายๆ เชาจงจะพอกบการแจกผคนทมารวมพธ ปจจบนไดใชไขไกแทนกได สงของอน ๆ กหางายท าใหพธคอตมอล – กรอาน ยงใหญมากขน ประกอบกบการคมนาคมสะดวกสบายไปมาหาสกนเรวขน เลยนยมท า พธคอตมอล – กรอาน ทบานของนกเรยนเอง แตเดมพนองทมารวมพธทกคนจะน าน าตาลทราย ขาวสาร

๒๓

ผกและผลไม แตปจจบนผคนมเวลานอยไมสามารถหาสงของมารวมพธไดทน จงมอบเงนใหกบเจาภาพ เลยกลายเปนวาหลายๆคนกเหนดดวยวาการใหเงนไมยงยากสามารถแปรสภาพเปนอยางอนไดสะดวกกวา สมยกอนการเรยนอล – กรอาน แบบทองจ าตองอานตงหวค าจนดก อานกนนานหลายๆป แตปจจบนอานกนตอนเยนหรอ หวค าพอละหมาดอซา (การละหมาดในชวงเวลาประมาณ ๒๐.๐๐ น.) กเลก เพราะการอานแบบกรอฮาต คอ การอานแบบสะกดค า ฝกสะกดพยญชนะและสระและออกเสยงใหชดไมกวนนกเรยนอานไดทกคน สามารถขนอาน อล - กรอานเลมใหญได เมอขนเลมใหญแลวสามารถฝกอานคนเดยวได ภายหลงคอยมาอานแตงกบโตะคร เมอทดสอบแลววาอานสนยาวถกตอง สามารถเลอนไปเรอยๆ จนหมดสามสบยช ( บท ) แลวจงอานแตงอกครงหนงจนจบอกสามสบยช ( บท ) ดงนนโตะครจงบอกกบนกเรยนวา คอตมอล – กรอาน ไดแลว เดกนกเรยนดใจจะกลบไปบอกกบพอแมวา โตะครให คอตมอล – กรอานไดแลว พอแมจะเตรยมหาวนทจะท าพธ สวนมากจะท าในค าวนศกร (วนพฤหสบดค าลง) จะเตรยมหาวสดอปกรณทใชในพธ ซงเปนความภาคภมใจของเดกๆและพอแมมาก จะมการกลาวขานกนในบาน ในชมชนใหเปนตวอยางแกเดกๆทวไปวาใหรบอานใหจบเพอจะได คอตมอล - กรอานเหมอนกบเขาบาง เดกในโรงหนงสอกจะแขงขนกนอานใหจบเพอจะไดคอตมอล – กรอาน จะไดไปบอกกบญาตพนอง ทงทใกลๆและไกล เพอจะเตรยมของรางวลไวใหสวนใหญในปจจบนจะเปนเปนเงน เดกๆจะดใจมากๆ วนนนเปนวนทไดแตงตวดวยเสอผาใหมๆ ไดแจกบหงาตาหลอก (ดอกไมชนดหนง) ใหกบเพอนๆ ไดมอบผาสะโหรงใหกบโตะคร ไดเปนผใหญทเตมตวแลว สามารถทจะแตงงานไดแลวเพราะไดเรยนอล – กรอาน จบไดรเรองราวทเปนหนาทของมสลมทงทเปนเรองทศาสนาใชและเรองทศาสนาหาม สามารถทจะด ารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสขได

สรชย ไวยวรรณจตร และคณะ (๒๕๕๔) ไดศกษาวจยเรอง การมสวนรวมของผน าสเสาหลกในการบรหารจดการสงเสรมศลปวฒนธรรมทองถน :กรณศกษา “ตารอนา”ต.กายคละ อ.แวง จ.นราธวาสมวตถประสงค เพอศกษากระบวนการการมสวนรวมของผน าสเสาหลกในการบรหารจดการสงเสรมศลปวฒนธรรมทองถนตลอดจนประวตความเปนมาและแนวทางการสงเสรมฟนฟสามารถสรป แยกตามวตถประสงคการวจยไดดงน

ประเดนกระบวนการมสวนรวมของผน าสเสาหลกในการสงเสรมในการบรหารจดการ ศลปวฒนธรรมทองถนพบวา ผน าสเสาหลกใหความสนใจ สนบสนนเปนอยางดโดยมมมมองวา “ชมชนตองเปนเสมอนครอบครวเดยวกน” โดยเฉพาะ ผน าธรรมชาต (ปราชญชาวบาน) องคกรเยาวชน (ผนาทองท) และก านน (ผน าทองถน) ไดดทกครงเวลาคณะตารอนาไดจดการแสดงจะไมคอยมบทบาทมากนกกเหนจะเปนผน าทางจตวญญาณ (โตะอหมาม) แตกไมไดหาม แมจะมองวาประเดนทางศาสนาจะท าไดหรอเปลาในการแสดงตารอนา

ประเดนประวตความเปนมาของ “ตารอนา” ในฐานะมรดกทางวฒนธรรมทองถน สรปไดวา "ตารอนาเปนการแสดงทมอยเพยงแหงเดยวในประเทศไทยถาไมมการสบทอดอกไมนานตารอนากจะหายไปในทสดสงทนาสนใจของ “ตารอนา” คอ บคคลทเรยนตารอนาในอดตทงหมดจะม ๔ คน แตคนอนไมไดรบการถายทอด มแคคนเดยวทไดทาการถายทอด คอ เจะ (มะยะโกะ) เจะเลาวาไดหยดเลนเปนเวลา ๒๒ปแตกไดเรมเลนตออกเนองจากคนเขาเรยกรองใหเลนเพราะคนบนบานไว สงทตารอนาไมไดแตกตางจากการแสดงอนๆ ทวไปคอ กอนการเลนตองมการไหวครกอนเพอใหเดกไดเขาอารมณในการแสดงทนาสนใจอกประการหนงคอ จดเรมตนของการเลนตารอนา เปนผชายทงหมดตอมาเปลยนเปนผหญงหมด ผชายเปลยนมาเปนการแสดงสละพอแมของลกในสมยกอนไมไหลกหลานของตนแสดงตารอนา เพราะกลววาเปนอนตราย(เอวหก) เพราะโดยปกตใชเวลาในการซอมยาวนานประมาณ ๑๐๐ วน จดเดนของตานรอนา คอ การร าท าทาสะพานโคง ถาใครมความสามารถทดทสด จะสามารถทาทาสะพานโคงแลวหยบเหรยญบาทได ทเดนอกกวานน คอท าทาสะพานโคงแลวหยบธนบตรทวางเหรยญอยดานบน แลวหยบมาใหหมดโดยการรวบทเดยว

๒๔

ส าหรบทมาทไปตารอนาเรมแรกมาจากเจาสาวใหใส “เฮนนา” แลวอยบนบนลงก ใหคนมารา “ตาร” รอบบนลงก จงมการเรยก “ตารอนา” ประเดนแนวทางในการสงเสรม ฟนฟ อนรกษ “ตารอนา” สบตอไป

จะเหนวาทกกลมภาคสวนเหนพองตองกนวา อยากใหผน าทงสเสาหลกไดเขามามบทบาทในการมสวนรวมตอการสงเสรมใหมากทสด เพราะในขณะปจจบนนการสนบสนนสวนใหญเกดจากผน าทองถน ผน าธรรมชาต และผน าทองทเปนหลก แตกเปนไปในลกษณะการสงเสรมทางความรสกไมไดมสวนของงบประมาณในการสนบสนน ทผานมางบประมาณและการสนบสนนตางๆ ไดจากการน าเยาวชนไปแสดงของครภมปญญา สงสาคญททกคนเหนพองตองกนคอ ควรมการสรางเครอขายสบทอดสนบสนนตารอนาใหเยาวชนทง ๕ รนทผานมาไดมารวมตวกนเพอผลกดนการสบทอดใหรนนองๆ ตอไป

ศศธร สวรรณมณ (๒๕๕๑) ส านกงานวฒนธรรมจงหวดชมพร ไดศกษาวจยเรอง การวจยแบบมสวนรวมของเครอขายวฒนธรรมและชมชนในการบรหารจดการวฒนธรรม : กรณศกษา เพลงนา อ าเภอสว จงหวดชมพร การวจยครงน มวตถประสงคเพอสงเสรมกระบวนการมสวนรวมของส านกงานวฒนธรรมจงหวด สภาวฒนธรรมจงหวด และชมชนในการบรหารจดการวฒนธรรมทองถน และเพอศกษาศลปะการแสดงเพลงนา อ าเภอสว จงหวดชมพร พบวา เพลงนาเปนเพลงพนบานทนยมรองเลนกนมาแตโบราณของจงหวดชมพร เดมทใชรองเลนกนในทงนาในฤดเกบเกยวขาว ภายหลงไดน ามารองเลนกนไมจ ากดสถานทและโอกาส เชนงานสงกรานต งานบวชนาค งานขนบานใหม งานขนปใหม งานมงคลสมรส หรอแมกระทงในงานศพกมการรองเลนเพลงนากน การรองเพลงนาจะมผรอง ๒ คน ถามากกวา ๒ คน กตองเปนจ านวนคแตทนยมมกไมเกน ๔ คน หรอ ๒ ค แตละคจะมแมเพลง ๑ คน ท าหนาทรองน า เรยกวา แมค หรอ “หวไฟ” และมผรบหรอทอย ๑ คน เรยกวา “ทายไฟ” ถาผเลนมคเดยว เนอหาหรอบททรองมกจะเปนบทชม บทเกยว แตถารอง ๒ ค มกจะเปนกลอนรบหรอบทฉะฟน คอรองโตตอบกน โดยตางฝายตางหยบยกเอาจดออน หรอปมดอยของฝายตรงขามขนมาวากน การรองโตตอบกนน ผทเปนทายไฟของฝายใดกท าหนาทรบทอยของฝายนน การรองเพลงนาจะรองเปนกลอนสด หรอกลอนปฏภาณ ไมมดนตรใด ๆ ประกอบ ผรองจะตองมสตปญญาและไหวพรบด เพลงนาวรรคหนงอาจจะมตงแต ๔ - ๑๐ ค า ปญหาทเกดขนกบชมชน/ศลปะการแสดงเพลงนา พบวาปญหาทเกดขน ประกอบดวย ๑. เพลงนาในอดตนยมรองเลนในฤดเกบเกยวขาว เพอความสนกสนาน คลายความเหนดเหนอย แตในปจจบนประชาชนหนไปปลกพชเศรษฐกจอนแทน เชน ปาลม การประกอบอาชพท านาลดนอยลง การรองเพลงนาจงลดความนยมลงไปเรอย ๆ และอาจจะเลอนหายไปในทสด ๒. ในอดตผทรองเพลงนาได มจ านวนไมมากเมอผทรองเพลงนาเสยชวตไปกเสมอนวาเพลงนาไดหมดไปดวย อกทงยงขาดผสบทอดและสบสานศลปะการแสดงเพลงนา รนลก รนหลานไมรจกขาดความสนใจ และไมใหความส าคญทจะสบสาน ๓. การรองเพลงนา ไมมดนตรใด ๆ ประกอบ จงไมเปนทดงดดความสนใจจากเยาวชนรนหลง ซงเปนวยท “รอน แรง เรว”

ธเนศ อดลยกจ (๒๕๕๑) ส านกงานวฒนธรรมจงหวดปตตาน ไดศกษาวจยเรองการวจยแบบมสวนรวมของเครอขายวฒนธรรมและชมชนในการบรหารจดการวฒนธรรม : กรณศกษาการแสดงมะโยง อ าเภอเมอง จงหวดปตตาน การวจยครงน มวตถประสงค ๑) เพอสงเสรมกระบวนการมสวนรวมของส านกงานวฒนธรรมจงหวด สภาวฒนธรรมจงหวด และชมชน ในการบรหารจดการวฒนธรรมทองถน ๒) เพอศกษาบทบาทหนาทของมะโยงทมตอชมชน ๓) เพอศกษาแนวทางในการอนรกษ ฟนฟการแสดงมะโยง ผลการวจยสรปวา ๑. เกดการมสวนรวมในการท างานรวมกนระหวางส านกงานวฒนธรรมจงหวด สภาวฒนธรรมจงหวด และชมชน ในการบรหารจดการวฒนธรรมทองถน ๒. บทบาทหนาทของมะโยงทมตอชมชน

๒.๑ เปนผสอขาว เนองจากในอดต มะโยงจะน าเรองราวทพบเจอในชมชนหนงไปเลาสกนฟงอกชมชนหนง

๒๕

๒.๒ เปนสอบนเทงทท าใหประชาชน ไดรบความสนกนาน และสอดแทรก กลอมเกลาจตใจผทเสพสอ ใหมคณธรรมจรยธรรม สอนใหคนเปนคนด

๒.๓ เปนสอส าคญในการสรางสรรคสงคม สงเสรมความสามคคในชมชน สรางความรกความเอออาทร ความมน าใจตอกนของคนในชมชนและตางชมชน

๒.๔ หลาย ๆ หมบานนยมเชญมะโยงไปเลนแกบนตาง ๆ ๓) แนวทางในการอนรกษ ฟนฟการแสดงมะโยง จากการศกษาศลปะการแสดงมะโยง ถอไดวาเปนศลปะการแสดงทมคณคาแฝงไวดวยความเชอแบบ

พราหมณ อนด และพทธ แมวาจะเปนทนยมของชาวมลายมาเปนเวลานาน แตปจจบนนกลบไดรบความนยมนอยลงเมอมการศกษาหลกศาสนาอสลามซงขน ฉะนน ในการเสวนาเพอหาแนวทางในการอนรกษ ฟนฟการแสดงมะโยง คณะผรวมเสวนาไดเสนอแนวทางดงน

๓.๑ ควรปรบประยกต ปรบเปลยน เพอใหเขากบสภาพสงคม กลาวคอในสวนของพธกรรมการไหวครหรอพธกรรมอน ๆ ทขดกบหลกศาสนาอสลาม ควรจะงด และสงเสรมสบสานในเรองของการขบรองและการแสดงเปนละครเทานน

๓.๒ น าศลปะการแสดงมะโยง มาบรรจในบทเรยนหลกสตรทองถน เพอใหเดกไดเรยนร สรางส านกใหเดกเหนถงคณคา และความส าคญของศลปะการแสดงพนบานตาง ๆ

๓.๓ ใหผนบถอศาสนาอนนอกเหนอจากศาสนาอสลาม เปนผสานตอหนาทการอนรกษฟนฟการแสดงมะโยงใหคงอย

นายวชรนทร ด ารงกล )๒๕๕๑ ( ส านกงานวฒนธรรมจงหวดยะลา ไดศกษาวจยเรอง การวจยแบบมสวนรวมของเครอขายวฒนธรรมและชมชนในการบรหารจดการวฒนธรรม : กรณศกษาการสบทอดดนตรพนบาน “ กาหลอ ” จงหวดยะลา การวจยครงนมวตถประสงคเพอ ๑ สงเสรมกระบวนการท างานแบบมสวนรวมระหวางวฒนธรรมจงหวด สภาวฒนธรรมจงหวด และชมชน ในการบรหารจดการวฒนธรรมทองถน ๒ ศกษาถงประวตความเปนมา คณคาของดนตรพนบาน ทเปนมรดก ทางวฒนธรรม ภมปญญาทองถนและภมปญญาไทย ของดนตรพนบาน “ กาหลอ ” ซงมบทบาทหนาทตอชมชน ๓ ศกษาถงแนวทางการถายทอด ภมปญญาทองถน ดนตรพนบาน “ กาหลอ ” เพอการสบทอดมรดกทางวฒนธรรม และภมปญญาไทย ผลการวจยสรปวา ดนตรพนบาน “ กาหลอ” มความส าคญตอชมชน บานยโป ต าบลยโป อ าเภอเมองยะลา จงหวดยะลา ดงตอไปน

ดนตรพนบาน “กาหลอ” เปนดนตรพนบาน ทสรางความภาคภมใจใหแกชาวบานในชมชนต าบลยโป เพราะนอกจากดนตรพนบานชนดน จะยงคงมเหลออยเพยงแหงเดยวในจงหวดยะลาแลวชาวบานชมชนต าบลยโปทไดรบร รบฟงดวยตนเอง หรอทไดรบร รบฟงผานมาจากญาตผใหญ รกนวาดนตรชนดนเปนดนตรชนสง เนองจากเชอกนวาเปนดนตรทใชบรรเลง น าพระบรมศพของพระพทธเจา เมอครงอดตกาลและเปนดนตรทมเสยงไพเราะมาก หากผใด ไดยนเสยงดนตรชนดน จะมอาการขนลก ขนพอง จากดนตรทมเสยงพรวใส ไหวสะทาน ซงถอเปนเอกลกษณพเศษของดนตรชนดนทดนตรชนดอนไมสามารถทดเทยม หากสามารถสบทอดดนตรชนดนใหอยคกบชมชนได ถอวาไดสบทอดดนตรพนบานทมคณคา เปนการสบทอดเจตนารมณของบรรพบรษ และสบทอดมรดกทางวฒนธรรมทบรรพบรษไดคดคน อยางนาอศจรรย ใหอยคกบชมชนตลอดไป โดยสามารถถายทอดไดดงแนวทางตอไปน

แนวทางการถายทอด ดนตรพนบาน “กาหลอ” ใหอยคกบชมชน จากการจดเวทเสวนาในวนท ๒๐ สงหาคม ๒๕๕๑ ณ หองประชม โรงเรยนบานยโปพบวาผเขารวม

เวทเสวนาไดเสนอความคดเหนอยางหลากหลาย แตมความเหนทเปนไปในทางเดยวกน คอ ทกคนอยากใหม

๒๖

การสบทอดดนตรพนบาน “ กาหลอ ” ใหอยคกบชมชนตลอดไป โดยใหมการแตงตงคณะกรรมการบรหาร ขน ซงแตงตงจากองคกรทกภาคสวนทเกยวของกบการบรหารจดการชมชนดานวฒนธรรม ทงน เพอรวมกนบรหารจดการอยางเปนรปธรรม ประกอบดวยคณะกรรมการดงน

๑.๑ คณะกรรมการทปรกษา โดยใหมหนาทใหค าแนะน า เปนท ปรกษา และใหการสนบสนนชวยเหลอแกไขปญหาทอาจจะเกดขน ในการบรหารจดการ การสบทอดดนตรพนบาน กาหลอ ต าบลยโป ใหเปนไปดวยความเรยบรอย

๑.๒ คณะวทยากรภมปญญาทองถน ดานดนตรพนบาน “ กาหลอ ” มภาระหนาทถายทอดความร การเลนดนตรพนบาน “กาหลอ” ใหแกผทตองการสบทอด สามารถเรยนรและเลนดนตรพนบาน “ กาหลอ” ไดเปนอยางด

๑.๓ คณะกรรมการด าเนนการ การสบทอดดนตรพนบาน“ กาหลอ ” ต าบลยโป ใหมภาระหนาทจดหา ซอมบ ารง อปกรณ เครองดนตรพนบาน “ กาหลอ” ใหอยในสภาพสมบรณ พรอมทงรวมกนระดมความคดเหน หาแนวทางในการสบทอดดนตรพนบาน “ กาหลอ ” อาทเชน จดหาบคลากรรบการสบทอด จดหาสถานทในการฝกสอน การเลนดนตรพนบาน และจดหาแหลงงบประมาณ เพอสนบสนนใหการสบทอดดนตรพนบาน “ กาหลอ” คงอยคกบชมชนตลอดไป

๑.๔ คณะกรรมการการ ประสานงานการสบทอดดนตรพนบาน “กาหลอ” ต าบลยโป มภาระหนาทในการประสานงานระหวางชมชน และองคกรภาครฐ /ภาคเอกชน หรอองคกรอน ๆ ทเกยวของกบการสนบสนน งานดานวฒนธรรม เพอใหรบรและใหการสนบสนนการสบทอดดนตรพนบาน “กาหลอ” ต าบลยโป สรปความไดวา การสรางความภาคภมใจของชมชนโดยผานกระบวนการสบทอดเจตนารมณของบรรพบรษนนเปนสงส าคญทจะชใหเหนถงแนวทางการด ารงอยซงดนตรพนบาน “กาหลอ”

จรญ นราคร (๒๕๕๑) ส านกงานวฒนธรรมจงหวดสงขลา ไดศกษาวจยเรอง การมสวนรวมของเครอขายวฒนธรรมและชมชน ในการบรหารจดการวฒนธรรม : กรณศกษาประเพณรบเทยมดาในต าบลดหลวง อ าเภอสทงพระ จงหวดสงขลา

การวจยครงนมวตถประสงคเพอ (๑)เสรมสรางกระบวนการมสวนรวมของส านกงานวฒนธรรมจงหวด สภาวฒนธรรมจงหวดและชมชน ในการบรหารจดการวฒนธรรมทองถน (๒) ศกษาประเพณรบเทยมดา และบทบาทหนาทของประเพณรบเทยมดาทมตอชมชน (๓) แสวงหาแนวทางในการบรหารจดการประเพณรบเทยมดา ส าหรบสรางความเขมแขงของชมชน กลมตวอยาง คอปราชญชาวบาน ผน าชมชน พระสงฆ คร กลมเยาวชน และกลมประชาชนเจาของวฒนธรรม จ านวน ๔๐ คน จดเกบขอมลโดยการสมภาษณรายคนแบบเจาะลก การสงเกตแบบมสวนรวม และการสมภาษณแบบสนทนากลมโดยการจดเวทชมชน วเคราะหขอมลโดยการพรรณนาวเคราะห ผลการวจยสรปวา

๑. การศกษาครงนไดเสรมสรางกระบวนการมสวนรวมของส านกงานวฒนธรรมจงหวด สภาวฒนธรรมจงหวด และชมชน ดงน การมสวนรวมของภาคสวนตาง ๆ ในการเขารวมเปนทมวจย และคณะท างาน การรวมตงโจทยวจย การรวมเขยนโครงรางวจย/รวมออกแบบวจย การรวมสรางเครองมอวจย การรวมคดเลอกกลมตวอยาง การรวมเกบขอมล การรวมเปนผใหขอมล การรวมวเคราะห/สงเคราะหขอมล การรวมเขยนรายงานการวจย และการรวมตดสนใจเกยวกบการบรหารจดการประเพณรบเทยมดา

๒. ประเพณรบเทยมดา หรอประเพณรบเทวดา ของชาวบานต าบลดหลวง อ าเภอสทงพระ จงหวดสงขลา เกดจากการทชาวบานมความเชอวา ทกหมบานจะมเทวดามาปกปกษรกษาผคนในหมบานนน ๆ ใหอย

๒๗

เยนเปนสข ท ามาหากนไดคลอง โดยเฉพาะการท านา มความเชอวาเทวดาจะหมนเวยนกนมาท าหนาทปละ ๑ องค และหลงจากสนฤดเกบเกยวแลว ชาวบานจงรวมตวกนจดใหมการประกอบพธกรรมทางพทธศาสนา ขนหลงจากวนขนปใหมไทย ๓ วน (วนท ๑๖ เมษายน) ในเวลาพลบค า ณ สถานททเปนภมบานซงประชาชนเจาของวฒนธรรมรวมกนคดเลอก เพอเปนการท าพธสงเทวดาองคเกา และรบเทวดาองคใหม เพอเปนการแสดงความกตญญกตเวทตอเทวดาทไดมาปกปกรกษา คมครองคนในหมบาน และใหผลผลตทางการเกษตรทอดมสมบรณ

บทบาทหนาทของประเพณรบเทยมดา พบวา เปนการสงเสรมความกตญญกตเวท การสงเสรมและสรางความสามคค การประสานความสมพนธระหวางคนในชมชน การรวม และอนรกษศลปะการแสดง และการละเลนพนบาน การใหความบนเทง การใหความสข /สนกสนาน การใหความร การพฒนาภมปญญาทองถน การทบทวนชวต การสรางจตส านกรวมในความเปนพวกเดยวกนของคนในชมชน การชวยรกษาแนวปฏบตของทองถน การสงเสรมศาสนา และรกษาบรรทดฐานทางสงคม การสงเสรมใหคนกระท าความด และ การสรางอตลกษณรวมของคนในชมชน

๓. แนวทางในการบรหารจดการประเพณรบเทยมดา ส าหรบสรางความเขมแขงของชมชน สรปได ดงน (๑)รฐควรสงเสรม/สนบสนนประเพณรบเทยมดาโดยการเขารวมกจกรรม หรอสนบสนนงบประมาณตามความเหมาะสม (๒) ควรหาวธการสรางส านกรวมของคนในชมชนใหเหนคณคา และความส าคญของประเพณน และใหมการปฏบตเปนประจ าอยางตอเนองเพอมใหสญหาย (๓) ปลกฝงใหอนชนรนหลง เขาใจ และรคณคาของประเพณรบเทยมดา โดยทางภาครฐควรน าประเพณมาสรางเปนองคความรและเผยแพรไปยงสถานศกษาและแหลงเรยนรตาง ๆ (๔) สถานศกษาควรบรรจประเพณรบเทยมดาเปนประเพณทองถนของต าบลดหลวงในการจดท าหลกสตรทองถน เพอใหเยาวชนไดศกษา เกดความรก หวงแหนในประเพณยงขน (๕) ผใหญ พอแมผปกครอง ควรน าลกหลานไปรวมประเพณทกครง และให เดก ๆ มสวนรวมในการประกอบพธกรรม และไดมโอกาสแสดงออก เพอปลกฝงและใหเกดความเคยชน (๖) ควรหาผสบทอดส าหรบเปนผน าประกอบพธกรรม (๗) รฐควรรวมกบชมชนจดประเพณรบเทยมดาใหยงใหญ สมบรณแบบเพอจะไดตดตาและอยในความทรงจ า เมอถงเวลาจะไดปฏบตตดตอกนทกป (๘) ควรท าขอตกลงรวมกนระหวาง ผน าชมชน / ก านน ผใหญบาน /ชมชน (ชาวบาน) ใหประเพณรบเทยมดาเปนประเพณของทองถน โดยก าหนดใหจดเปนประจ าทกป

พชรนทร ชนเดช (๒๕๕๑) ส านกงานวฒนธรรมจงหวดนครศรธรรมราช ไดศกษาวจยเรอง การวจยแบบมสวนรวมของเครอขายวฒนธรรมและชมชนในการบรหารจดการวฒนธรรม : กรณศกษาประเพณสวดดาน การวจยครงนมวตถประสงค (๑) เพอเสรมสรางกระบวนการมสวนรวมของวฒนธรรมจงหวด สภาวฒนธรรมจงหวดและชมชนในการบรหารจดการแบบบรณาการประเพณสวดดานใหคงอยอยางยงยน (๒)เพอหาแนวทางในการฟนฟ อนรกษประเพณสวดดานใหคงอยสบไป กลมตวอยางทใชในการเสวนาเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย ผเชยวชาญดานวฒนธรรม ปราชญชาวบาน ผน าชมชน เครอขายทางวฒนธรรม ศลปน นกวชาการ และเยาวชนในพนทจงหวดนครศรธรรมราช ใชวธการเกบขอมลดวยเอกสารปฐมภม ขอมลภาคสนาม และการสมภาษณบคคล การวเคราะหขอมลทไดจากการศกษาทงจากเอกสาร ต ารา จากการสมภาษณ การจดกจกรรม จดเวทเสวนา ทไดบนทกเสยง บนทกภาพ มารวบรวมเรยบเรยง แลวจงน ามาวเคราะหตามประเดนทศกษาวจยและน าเสนอขอมลแบบพรรณนาความมภาพประกอบ

ผลการวจยสรปวา ๑. การมสวนรวมของเครอขายวฒนธรรมและชมชนในการบรหารจดการประเพณสวดดานในครงน ม

การสงตวแทนแตละสาขารวมแสดงความคดเหน ความเปนมาของปญหา และตงโจทยเพอทจะหาแนวทางใน

๒๘

การฟนฟ อนรกษประเพณสวดดาน ซงเปนค าตอบของโจทยการวจย และรวมสรางเครองมอ ไดรวมกนสรางเครองมอในการวจย เตรยมค าถามส าหรบสมภาษณ เพอน าไปสค าตอบทตองการ และสดทาย มเครอขายรวมเวทเสวนา แสดงความคดเหน แลกเปลยนเรยนร ท าใหไดแนวทางในการฟนฟ อนรกษประเพณสวดดานใหคงอยคเมองนครอยางยงยน

๒. แนวทางในการฟนฟ อนรกษประเพณสวดดานใหคงอยสบไปโดยไดขอสรปวาเหนควรจดท าเครอขายการศกษาเชงบรณาการแบบคขนานโดยส านกงานวฒนธรรมจงหวดรวมสนบสนนงบประมาณและบคลากรทมความรความสามารถในการจดท าหลกสตรทองถน

ไพโรจน แกวจฑานต (๒๕๕๑) ส านกงานวฒนธรรมจงหวดสราษฎรธาน ไดศกษาวจยเรองการศกษาการมสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการวฒนธรรม : กรณศกษาการแสดงมโนราหในกลมโฮมสเตย ต าบลลเลด อ าเภอพนพน จงหวดสราษฎรธาน

การวจยครงนมวตถประสงคเพอ (๑) ศกษารปแบบการจดการทองเทยวโดยกระบวนการมสวนรวมของชมชนลเลด (๒) เพอศกษาและพฒนาแนวทางการน าสอมโนราหมาใชเพอสงเสรมการจดการทองเทยวโฮมสเตย กลมตวอยาง คอ ผน าชมชน ประธานกลมชมชนลเลดน าเทยวเพอการอนรกษ สมาชกกลมชมชนลเลดเทยวเพอการอนรกษ นกทองเทยว ผแทนองคกรภาครฐ นกแสดงมโนราห และประธานกลมอน ๆ ในชมชนลเลด การจดเกบขอมลใชวธการสงเกต สมภาษณ การวเคราะหขอมล ใชกระบวนการระดมความคดเหนจากทกภาคสวนทเกยวของ ซงเนนกระบวนการวจยเชงคณภาพ

ผลการวจยสรปไดดงน ๑. รปแบบการจดการทองเทยวโดยกระบวนการมสวนรวมของชมชนลเลด คณะวจยไดลงพนทศกษา

ขอมลจากเอกสารตาง ๆ พรอมกบใชวธการสมภาษณเชงลกจากผทเกยวของในชมชนลเลด และพบวารปแบบการจดการทองเทยวของชมชนลเลดน าเทยวเพอการอนรกษ เปนความรวมมอของชาวบานในพนทอาศยชมชนเปนฐาน และกระบวนการมสวนรวม เนองจากชมชนมทนทางสงคมและทนทางวฒนธรรมทเปนศกยภาพส าคญในการจดการทองเทยว โดยชมชนไดจดท าแผนแมบท โดยมการวางแผนรวมกน ด าเนนการรวมกน รบผลประโยชนรวมกน และรบผดชอบรวมกน โดยทโครงการ (Coastal Habitats and Resources Management Project หรอ CHARM) ไดเขามาสนบสนนการจดการทองเทยวโดยชมชน มการก าหนดแผนงานโดยชมชน หลอมความคดของบคลากรแกนน าในชมชนใหเปนไปในทศทางเดยวกน มการประชมและก าหนดกรอบแนวทางการพฒนา ๕ แผนซงประกอบดวยแผนจดการอนรกษทรพยากรธรรมชาต แผนสงเสรมอาชพคนในชมชน แผนพฒนาการทองเทยวโดยชมชนแผนการก าจดขยะแบบบรณาการและแผนการเสรมสรางความเขมแขงของสภาทปรกษาชมชนมการจดการผลประโยชนอยางเปนธรรมมการคดเลอกคณะกรรมการเพอท าหนาทบรหารกลมทกคนแสดงความคดเหนไดอยางเตมทการตดสนใจใชระบบกลม ซงมคณะกรรมการด ารงต าแหนงวาระ ๑ ป ใชการบรหารแบบแนวราบ การตดสนใจใชกรรมการกลม

๒. สภาพปญหาการน าสอมโนราหมาใชสงเสรมการจดการทองเทยวของชมชนลเลดน าเทยวเพอการอนรกษ ผวจยไดใชวธการสมภาษณและสงเกตกบผทเกยวของในชมชน เพอใหไดขอมลในเรองของสภาพปญหาการน าสอมโนราหมาใชสงเสรมการจดการทองเทยว พบวา มปญหาในเรองของผแสดงขาดความร ความช านาญดานการแสดงมโนราห เนองจากพนทต าบลลเลดไมมคณะมโนราหอยในพนท ดงนนจงไมมผทมความร ความสามารถดานการแสดงมโนราห ปญหาดานความเชอของผปกครองและญาตของผแสดง ซงเชอวาการแสดงมโนราหเปนการแสดงทมคร ผใดจะแสดงตองมการครอบครจงท าใหเปนอปสรรคส าคญในการพฒนาการน าสอมโนราหมาใชสงเสรมการจดการทองเทยว สวนปญหาดานการสนบสนนของผเกยวของ เหนวาการแสดงมโนราหไมสามารถพฒนาไปสการแสดงอยางจรงจงไดไมมผสอนไมมชดใสทสวยงาม ซงเมอเตบโต

๒๙

กจะไปเรยนทอนแลวเลกแสดงไปในทสดการฝกหดเปนชวงเวลาสนๆ ไมสามารถพฒนาสความเปนเลศได ปจจยเหลาน จงเปนสวนส าคญทผเกยวของไมไดใหการสนบสนนคณะเยาวชนทแสดงมโนราหในพนทต าบลลเลดอยางจรงจง และปญหาอกอยางหนงทผวจยไดพบ คอปญหาในเรองของงบประมาณในการจดหาเครองแตงกายใหผแสดงใชสวมใส

๓. การก าหนดรปแบบแนวทางในการพฒนาการน าสอมโนราหมาใชสงเสรมการจดการทองเทยวนน คณะวจยไดใชกระบวนการระดมความคดเหนแบบกลมยอย (Focus group) ทงนไดก าหนด แนวทางในการแกปญหา โดยท าความเขาใจเรองความเชอในเรองการครอบคร ใหแกพอแม ผปกครองนกเรยนไดรบทราบ เพอปรบเปลยนความเชอเหลานน จากนน ก าหนดใหมการถายทอดการร ามโนราหทามาตรฐาน ๑๒ ทา โดยเชญผมความร ความสามารถในการน ามาสอนใหแกผแสดง โดยการจดหาชดฝกซอมมโนราหทสามารถสวมใสเวลาฝก ซงมความสวยงามระดบหนงและใหผแสดงไดมโอกาสแสดงใหคณะนกทองเทยวทมาพกโฮมสเตยและในงานเทศกาลตาง ๆ ในชมชนใหประชาชนไดรบชมตามโอกาสอนควร

๔. การพฒนาการน าสอมโนราหมาใชสงเสรมการจดการทองเทยว คณะวจยไดใชวธการสมภาษณผเกยวของ พบวา แนวทางการพฒนาการน าสอมโนราหมาใชสงเสรมการทองเทยวของชมชนลเลด ทสามารถด าเนนการไดทนท คอ การสรางความรและเพมทกษะพนฐานการแสดง ทงนไดด าเนนการจดหาชดส าหรบซอม และใชใสในการแสดงใหกบนกทองเทยวไดชม คณะวจยไดจดฝกอบรมใหความรโดยถายทอดการร ามโนราหใหแกเยาวชนผทสนใจ และทมความสามารถในการร ามโนราหอยแลว เพอให มความสมบรณมากยงขน พฒนาคณะนกแสดงใหเปนคณะมโนราหเตมรปแบบ โดยมลกคมโนราห สามารถ เลนสด และรองมโนราหบทงาย โดยเนนเนอหาเกยวกบการแสดงความยนดแกผมาเยอนชมต าบลลเลดเพอสรางสสน และความตนตาตนใจ

๕. การท างานแบบมสวนรวมระหวางส านกงานวฒนธรรมจงหวด สภาวฒนธรรม และชมชนลเลด คณะวจยไดใชกระบวนการมสวนรวมของผเกยวของทกฝาย ทงสภาวฒนธรรม และชมชนทกฝายในทกขนตอน ประกอบดวย กระบวนการรวมวางแผน โดยไดอาศยกระบวนการคดและวางแผนรวมกนของทกฝาย ทงตวแทนของสภาวฒนธรรมจงหวด และสภาวฒนธรรมอ าเภอ องคกรภาครฐกลมผน าชมชน สมาชกกลมชมชนลเลดน าเทยวเพอการอนรกษ ตลอดจนกลมนกแสดง เพอรวมกนวางแผนในการทจะน าการแสดงมโนราหมาใชในการสงเสรมการจดการทองเทยวของกลมชมชนลเลดเพอการอนรกษ สงผลใหเกดการยอมรบในกระบวนการ และรวมกนด าเนนการตามแผนทก าหนด และกระบวน การรวมกนด าเนนการ โดยทกฝายไดรวมกนใหการสนบสนนการด าเนนการตามแผนทก าหนด สงผลใหการจดกจกรรมตามแผนเปนไปโดยไดรบความรวมมอจากทกฝาย ถงแมวาการด าเนนการในระยะทผานมาจะด าเนนการไดเพยงสวนหนงของแผนทก าหนด แตกอใหเกดความตระหนกรวมกนทจะรวมกนผลกดนใหการด าเนนการพฒนาการแสดงมโนราหของกลมชมชนลเลดน าเทยวเพอการอนรกษ เปนไปตามแผนทก าหนด รวมทงการใชกระบวนการรวมกนรบผดชอบ จากการททกฝายไดรวมกนวางแผนและรวมกนด าเนนการตามแผนทก าหนด สงผลใหคณะมโนราหททกฝายไดรวมกนพฒนามความพรอมในการแสดงมากขน มความสามารถในการแสดงมากขน นอกจากนนแลวส งส าคญทสดคอความตระหนกทจะตองรวมกนผลกดนใหลกหลานชาวต าบลล เลดไดสบทอดศลปะการแสดงซงเปนมรดกทส าคญของบรรพชนใหสบทอดตอไป

สรป แมจะมงานวจยสวนหนงทพยายามสงเสรมการมสวนรวมของทกฝาย แตกยงไมมงานวจยใดทสอสะทอนใหเหนถงการมสวนรวมและใหความส าคญตอชมชนถงบทบาทของผน าศาสนารวมกบประชาชนในชมชนเอง และอกประการ ยงไมมงานวจยใดทพยายามสรางความเขาใจคณคาทางศาสนาอยางถกตองเพอแยกแยะระหวางประเพณกบหลกการศาสนาทควรจะเปนโดยเฉพาะกบกลมชมชนมสลมทมประเพณ ความ

๓๐

เชอ และวฒนธรรมมากมายทยงคงยดโยงกบศาสนาพราหมใชแนวทางของศาสนาอสลามทถกตองไม จงเหนควรทจะศกษาวจยเรองนเพอสรางคณคาทางศาสนาทถกตองสบไป

๓๑

บทท ๓ วธด าเนนการวจย

ผวจยใชระเบยบวธ วจยเชงคณภาพ (Qualitative research) โดยใชวธการรวบขอมลทเกยวของกบ

ประเพณ ความเขาใจ และพฒนาการของการคอตม-อลกรอาน

๓.๑ การเกบรวบรวมขอมล

๑) ขอมลจากเอกสาร (Documentary study) เกบรวบรวมขอมลทางเอกสารทเกยวของกบความเขาใจ ความร และประเพณสบทอดในการคอตม-อลกรอานทผานมา ๒) สมภาษณเชงลก (In depth interview) ผน าศาสนา ผน าชมชน และหรอผเกยวของในการอนรกษสงเสรมประเพณทองถน ตลอดจนประชาชนและเยาวชนในพนท โดยก าหนดกลมเปาหมายจงหวดละ ๑๐ คน รวม ๕๐ คน

๓.๒ ขอบเขตเชงเนอหา ผวจยศกษาขอมลเชงเนอหาทครอบคลมถงประเพณและขนตอนการปฏบตตลอดจนการเปลยนแปลง

พธคอตม- อลกรอาน และศกษาพฒนาการประเพณคอตมอล – กรอาน ในการสงผลตอความสมพนธของคนในชมชน ตลอดถงศกษาปญหาเกยวกบการคอตมอล -กรอานปจจบนมอะไรบาง และจะแกไขหรอพฒนาไดอยางไร น าไปสขอเสนอแนะแนวทางในการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตโดยค านงถงหลกการศาสนา

๓.๓ ขอบเขตดานประชากร คอ ประชาชนในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต โดยมกลมตวอยางทใชในการศกษา ไดแก ผน า

ศาสนา ผน าชมชน และหรอผเกยวของในการอนรกษและสงเสรมประเพณ ประชาชน และเยาวชนในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ประกอบดวย

๑. ประชาชนในพนทปตตาน จ านวน ๑๐ คน ๒. ประชาชนในพนทยะลา จ านวน ๑๐ คน ๓. ประชาชนในพนทนราธวาส จ านวน ๑๐ คน ๔. ประชาชนในพนทสงขลา จ านวน ๑๐ คน ๕. ประชาชนในพนทสตล จ านวน ๑๐ คน

๓.๔ ขอบเขตเชงพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ประกอบดวย ปตตาน ยะลา นราธวาส สงขลา และสตล

๓.๕ การวเคราะหขอมล

ผวจยด าเนนการวเคราะหขอมลพรอมกบการเกบรวบรวมขอมล โดยวเคราะหเชงเนอหา (Content analysis) จากเอกสารทเกยวของ และหาแนวทางอนรกษสงเสรมคณคาประเพณทางศาสนา จากการสมภาษณเชงลก (In depth interview)

๓๒

บทท ๔ ผลการวจย

การศกษาเรอง การสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต มวตถประสงค ๔ ขอ คอ ๑) เพอศกษาประเพณและขนตอนการปฏบตตลอดจนการเปลยนแปลงพธคอตม- อลกรอานของชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ๒) เพอศกษาพฒนาการประเพณคอตมอล – กรอาน ในการสงผลตอความสมพนธของคนในชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ๓) เพอศกษาปญหาเกยวกบการคอตมอล-กรอานปจจบนมอะไรบาง และจะแกไขหรอพฒนาไดอยางไร และ ๔) เพอเสนอแนะแนวทางในการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตโดยค านงถงหลกการศาสนา ผลการวจยสามารถสรปตามประเดนวตถประสงคไดดงน ประเดนท ๑ ประเพณและขนตอนการปฏบตตลอดจนการเปลยนแปลงพธคอตมอลกรอานของชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ผลการวจยพบวา

๑.๑ ประเพณการปฏบตในการคอตมอลกรอาน

ประเพณการปฏบตในการคอตมอลกรอานของชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตมการปฏบตทเหมอนๆ กน เนองจากใจความส าคญในการคอตมอลกรอานกเพอใหผเรยนมความ “บารอกต” (ความเปนศรมงคล) ในการด าเนนชวตและจะมความภาคภมใจ และทส าคญเพอการขอบคณพระเจาทใหผเรยนประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอาน ซงจะปรากฏใหเหนไดในทกชวงเวลา ไมไดถกก าหนดวาตองมการคอตมอลกรอานไหน แตโดยหลกแลวทท ากนคอหลงจากทผเรยนอลกรอานไดอานจบทง ๓๐ ยซ (บทใหญ) หลงจากนนกจะมการคอตมอลกรอาน ส าหรบบางคนกใชชวงเวลาคนกอนแตงงานในการท าพธการคอตม

“การเรยนอลกรอานของมสลมนอกจากจะเปนสงทเกยวของกบหลกปฏบตทางศาสนาแลว ยงท าใหผเรยนมความ “บารอกต” (ความเปนศรมงคล) ในการด าเนนชวตและจะมความภาคภมใจ เมอเรยนแลวสามารถจบ ๓๐ ยซ จากผสอน กจะมการ “คอแต กรอแอ”(คอตมอล-กรอาน) เพอเปนการขอบคณพระเจาและผสอนทใหผ เรยนประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอาน”

(ผน าศาสนาพนทจงหวดนราธวาส, สมภาษณ) “การเรยนอลกรอานเปนสงทยาก กวาจะเรยนจบ ๓๐ ยซ บางคนเรยนถง ๓-๔ ป

กวาจะจบ ท าใหเมอเราเรยนจบแลวอยากจะขอบคณพระเจาอลลอฮทท าใหเราประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอานของพระองค ทกครงทผเรยนจบ ๓๐ ยซ ทางศนยกรอตของมสยดจะมการจดกจกรรมการคอตมอลกรอานขน เพอเปนการสรางขวญและก าลงใจใหกบผเรยน”

(ประชาชนทวไปพนทจงหวดนราธวาส, สมภาษณ “การคอตมอลกรอานจะเหนไดจากในค าคาหลาคอ เปนคนกอนการแตงงานเจาสาว

โดยในคนนนจะมทงเจาสาว เพอนเจาสาว พนองเจาสาว หรอถาหากเปนบานเจาบาวกจะมทงเพอนเจาบาว ญาตพนองของเจาบาวทอานอลกรอานจบ ๓๐ ยซ (บทใหญ)แลว กจะมาคอตมรวมกบเจาสาวหรอเจาบาวคนทจะแตงงาน”

๓๓

(ผน าชมชนในพนทจงหวดสตล, สมภาษณ) “การเจตนาสอนใหคนไดเหนคณคาของการอานอลกรอาน และเปนการกระตนเดก

ใหอานกรอานใหจบ เพอทจะไดคอตมอลกรอาน เปนวธการอยางหนงทจะใหเดกทอาน อลกรอานจบไดมความภาคภมใจ

(ผน าศาสนาพนทจงหวดสตล, สมภาษณ) “การคอตมอลกรอานถอเปนประเพณทมสลมลมสวนใหญไดท ากนมานาน เนองจาก

เปนการเฉลมฉลองแกผทประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอานจนจบ ซงการเรยนอลกรอานตองใชเวลานานกวาจะจบ ถงแมจะเรยนจบแลวแตกตองอานซ าแลวซ าอก เพอร าลกและใครครวญถงอลลอฮอยตลอดเวลา”

(ประชาชนทวไปพนทจงหวดยะลา, สมภาษณ) “ประเพณคอตมอลกรอานเกดขน เพอความบารอกต (ความเปนศรมงคล) แกผท

อานกรอานจบ อกอยางการคอตมกไมไดจ ากดวาจะตองจดท าตอนเรยนจบใหม ส าหรบเดกและเยาวชนเทานน บางคนท าตอนเปนผใหญแลว เชน ตอนกอนจะเขาพธแตงงาน หรอแมแตคนเฒาคนแกทเรยนอลกรอานกบโตะครกมกจะนดกนคอตมเปนประจ า ”

(ผน าศาสนาพนทจงหวดสงขลา, สมภาษณ)

ดงนนประเพณการปฏบตในการคอตมอลกรอานในพนทจงหวดชายแดนภาคใตเปนหนงกจกรรมทประกอบสราง เพอใหเหนถงคณคาของการอานอลกรอานของคนในชมชน เนองจากเดมชมชนในพนทจงหวดชายแดนภาคใตมผคนใหความส าคญในการอานอลกรอานยงนอยทงในเรองการอาน การทองจ าอลกรอาน ฉะนนวธการหนงทจะสรางใหชมชนไดเหนความส าคญดงกลาวคอ การสรางขวญและก าลงใจใหกบผเรยน โดยการจดกจกรรมเฉลมฉลองแกผทประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอานจบ และทส าคญกวาคอ เปนการขอบคณพระเจาทใหผเรยนประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอาน

๑.๒ ขนตอนการคอตมอลกรอาน

ส าหรบขนตอนในการคอตมอลกรอานจะไมมการก าหนดขนตอนทชดเจนตายตวในการอาน แตจะขนอยกบครผสอนเปนผก าหนด บางกใหอานหรอใหทองจ าตามทผสอนไดก าหนดไว บางกครผสอนอานน าผเรยนอานตาม โดยสวนใหญจะเรมจากการอานซเราหวฎดฮา และอานลงมาเรอยๆจนถงซเราหอลฟาตหะฮ และตอดวยบทกลาวดอาอ

“หลงจากทผเรยนสามารถอานจบ ๓๐ ยซ (๓๐ บทใหญ) จากครผสอนแลวกจะมการจด คอตมอลกรอานโดยมขนตอน คอ ๑) ครผสอนจะใหผเรยนมาอานอลกรอานใหฟง โดยการอานนนจะไมมการก าหนดวาใหผเรยนอานซเราหไหนมากอน ขนตอนนผสอนจะเปนผเลอกซเราะหใหผเรยนอาน เพอเปนการทดสอบผเรยนกอนจบ ๒) เมอผเรยนสามารถอานไดแลว ผสอนจะท าการกลาวบทดอาอ “คอตม” กรอาน และใหผเรยนอานตามผสอน ๓) เมอท าการอานบทดอาอ “คอตม” กรอาน เสรจแลว ผสอนจะท าการ “นาซฮะห” กลาวค าตกเตอนผเรยนถง อลกรอานกบการน าไปใชประโยชนในการด าเนนชวต จากนนผเรยนจะจบมอผสอนเพอ “สลาม” และกลาวค าขอบคณ”

(ผน าศาสนาพนทสตล, สมภาษณ) “ขนตอนการคอตมอลกรอานประกอบดวย ๑) ผสอนจะใหผเรยนอานซเราะหอะไรกไดให

ผสอนฟง ๒) การกลาวบทดอาอคอตมอลกรอานโดยผสอนจะอานแลวใหผเรยนอานตาม ๓) การ

๓๔

กลาวค า “นาซฮต” (ตกเตอน)ของผสอนตอผเรยน ๔) การกลาวขอบคณและสลามระหวางผเรยนกบผสอน หลงจากทเสรจพธการแลว จะมการเลยงอาหารแกครผสอนและผทเขารวมกจกรรม”

(ผน าศาสนาพนทสงขลา, สมภาษณ) “ขนตอนการอานเรมจาก ซเราหวฎดฮามาจนถงฟาตหะฮ โดยมโตะครเขาจะอานน าแลวให

เราอานตาม” (ประชาชนทวไปพนทสตล, สมภาษณ)

“พธคอตมอลกรอาน จะเรมโดยโตะครอานนน าบทในคมภรกรอาน และใหศษยอานตามตอหนาแขกทไดเชญไป เสรจแลวโตะครจะอานดอาอขอให อลลอฮประทานพรแกผจบคมภรกรอาน แลวเลยงอาหารเปนเสรจพธ”

(ประชาชนทวไปพนทสงขลา, สมภาษณ)

“การคอตมสวนใหญกจะเปนการอานจากซเราหวฎดมาจนถงซเราะหฟาตหะฮ หรอเรยกกนอกอยางวาซเราะฮลาเซม ซงในตอนคอตม ครกจะปรบและแนะน าใหเดกอานซเราะฮลาเซมใหคลอง ใหถกตองแมนย ามากขน

(ประชาชนทวไปพนทยะลา, สมภาษณ) “การคอตมมกจะนยมจดขนในเวลากลางคน ผเรยนจะตองเตรยมหนงสออลกรอาน

ยซญอมมา (หนงสอเรยนเลมเลก) เพราะตองเรมอานจากซเราะฮวฎดลงมาจนถงฟาตฮะฮ ใหผเรยนอานตามโตะครผสอน ปกตจะเรมจากโตะครทสอนเราเปนน าอานคนแรก”

(ประชาชนทวไปพนทสตล, สมภาษณ)

“หลงจากทไดอานจากซเราะฮวฎดลงมาจนถงฟาตฮะฮจากนนจะมการ ตกเบร ๑ ครง และอานซเราะอล – ฟาลาค และตกเบร (๑ ครง) อานซเราะหอลนาส และ ตกเบร ๑ ครง หลงจากนนอานซเราะหฟาตฮะฮ และ ซกรลลลอฮ ๑๐๐ ครง และอานดอาอ (ขอพร)”

(ผน าศาสนาพนทสงขลา, สมภาษณ) “คอตมอล-กรอานในสถานทศกษาอล-กรอานทเปนแบบทองจ า หรอทเรยกวา “ฮา

ฟส” นนไมไดมพธขนตอนทยงยาก ท าแบบเรยบงายถอเปนการใหเกยรตความย งใหญและความประเสรฐของอล-กรอาน เพอความบารอกตเกดกบเดกๆ ทมใจบรสทธในการศกษาทองจ าอล-กรอานดวยความตงใจจรง โดยจะมการรวมกนอานอล-กรอานดวยความพรอมเพรยงกนรวมกน และจากนนกโตะคร (ผสอน) จะมการอานดอาอ (สวดพร) และจบทายดวยการ นาซฮต (บอกเกลาตกเตอน) สงดๆ ใหกบเดกๆทงหมด พรอมทงไดใหก าลงใจ สรางแรงบนดาลใจในการทองจ าอลกรอานใหประสบความส าเรจใหกบเดกอนๆ ทยงคงตงใจศกษาการทองจ าอล-กรอานตอๆไป”

(ประชาชนทวไปพนทจงหวดปตตาน, สมภาษณ)

ดงนนขนตอนการคอตมอลกรอานเรมดวยผอานไดอานอลกรอานจากบทท ๑ จนจบถงบทท ๓๐ (๓๐ ยซ) จากนนตอดวยบทดอาอเพอความ“บารอกต” (ความเปนศรมงคล) และเปนการขอบคณพระเจา จง

๓๕

เปนการจบในการคอตมอลกรอาน แตส าหรบการจดกจกรรมพธคอตมอลกรอานไมเพยงแค เทาน ยงพบวาในแตละชมชนหรอพนทมขนตอนการคอตมทแตกตางและหลากหลาย ทงนโดยสวนใหญจะมขนตอนกจกรรมสนๆ เพอใหเหนถงพธการของการคอตมอลกรอาน เรมจากครผสอนใหอานซเราหวฎดฮา และอานลงมาเรอยๆ จนถงซเราหอลฟาตหะฮ และตอดวยบทกลาวดอาอ และในระหวางนนกจะมการกลาวโอวาส การตกเตอน เพอใหผเรยนด าเนนชวตเปนไปตามแนวทางของอสลาม และเมอเสรจสนกจะมการจดงานเสยงเพอขอบคณแขกทไดมารวมงานในพธการคอตมอลกรอาน

๑.๓ การเปลยนแปลงพธการคอตมอลกรอาน

ส าหรบการเปลยนแปลงพธการคอตมอลกรอานพบวา พธการคอตมอลกรอานยงคงพยายามซงความเปนดงเดมทคนสมยกอนทไดท ากนมา แตกระนนกไดมการปรบเปลยนไปตามบรบทพนท โดยเฉพาะในดานกจกรรม บางพนทกใชกจกรรมทดงดดคนในชมชนไดออกมารบชมรบฟงเพอความบนเทง หรอเพอใหเกดแรงบนดาลใจในการเรยนการสอนอลกรอาน

“การเปลยนแปลงของพธการคอตมอลกรอานนจะขนอยแตละชมชนจะใหความส าคญ สงเกตไดวาบางชมชนจะมการจดกจกรรมคอตมอลกรอานดเปนงานยงใหญของชมชนเลยทเดยว พฒนาจากกจกรรมเลกๆ ทเมอกอนแคท าพธอานดอาอจดเลยงแลวกเสรจ เดยวนมการจดใหมการมอบเกรยตบตรแกเดกทส าเรจอานอลกรอาน ๓๐ ยซ และยงมกจกรรมใหเดกไดแสดงความสามารถดวย ในทางกลบกนบางชมชนเรมจะไมมใหเหน”

(ผน าศาสนาพนทสงขลา, สมภาษณ)

“เมอเปรยบเทยบการคอตมสมยกอนกบสมยน มองวาเหมอนกน คอพธการคอตมอลกรอานท าเหมอนกนหมด ทมนผดแยกแตกตางกนกคอการคอตมสมยน เขาจะไมคอตมทบาน คอจะไปคอตมท อบต. ทโรงเรยน ทปอเนาะ ตอนนมนไมเหมอนเดม เพราะเมอกอนจะเอาตามบานใครบานมนกน และไดมบางทเหมอนจะแจกซองเงน ใหซากาต (บรจาก ) แกเดก ๆ โดยแจกใหเดกทอานอลกรอานจบ เขารวมคอตม สวนผรวมงานอน ๆ กจะแจกไข”

(ประชาชนทวไปพนทสตล, สมภาษณ)

“การคอตมกรอานในสมยกอนมการจดเปนหมคณะ โดยมวธการคอ น าคนในต าบลทเรยนจบพรอม ๆ กนหรอในเวลาไลเลยกนมาจดรวมกน โดยตอนนนเขากประสานมายงผน าในชมชน ผน ากประสานกบโตะคร ใหเลอกเดกทอานกรอานจบแลวไปเขารวม”

(ประชาชนทวไปพนทปตตาน, สมภาษณ)

“การคอตมอลกรอานไดมการเปลยนแปลงดอาอเพยงเลกนอย แตกยงคงยดปฏบตตามเดม มการเพมกจกรรมบางอยางแทรกเขาไปเพอความบนเทง เชน การขบรองอนาซด การอานขาวเปนภาษามลาย และพดซาเยาะ (สนทรพจน) เปนตน และในบางหมบานจะมการเตรยมขาวเหลอง เพอ

๓๖

ความบารอกต (ความเปนศรมงคล) แกลกหลานตนเองทไดคอตมอลกรอานในปนนๆ แตในปจจบนจะไมคอยไดเหนมากแลว อาจจะเปนเพราะยคสมยเปลยน ท าใหพอแมในสมยนเปลยนไปดวย ซงกจกรรมทแทรกเขาไปในพธคอตมอลกรอานนนเปนเพยงสวนหนงเทานน แตหลกๆแลวจะเนนกจกรรมคอตมมากกวา เพอใหพธดไมนาเบอ”

(ผน าศาสนาพนทปตตาน, สมภาษณ)

“การคอตมอลกรอานไมไดเปลยนแปลงอะไรเลย เพราะจะยดรปแบบพธคอตมจากอดตมาแลว โดยมขนตอนในการท าพธคอตมอลกรอานไดก าหนดมาอยแลวในหลกการคอตมอลกรอาน จงเปนทชดเจนในรปแบบและขนตอน เชน การเลอกผทจะคอตมอลกรอาน บทดอาอในพธคอตม เปนตน”

(ประชาชนทวไปพนทปตตาน, สมภาษณ)

“การคอตมอลกรอานมการเปลยนไปเลกนอย สมยกอนนกเรยนทจะคอตมอลกรอานไดตองผานการทดสอบหลายอยาง เชน ทดสอบการเอาน าละหมาด ดอาอประจ าวน และตองทองจ าซเราะหทบงคบ ๙ ซเราะห ถาผานกสามารถคอตมในปนนได แตถาไมผานกตองรอคอตมปหนา แตในปจจบนไมคอยมการก าหนดแบบนแลว แคใหนกเรยนเรยนจบเลมกสามารถคอตมไดแลว แตหลกๆ ตองจ าอลกรอานเลมเลกได เนองจากวาอยางนอยนกเรยนสามารถน าไปใชในการละหมาดทบานดวยตนเองไดอยางถกตอง”

(ประชาชนทวไปพนทนราธวาส, สมภาษณ)

“พธคอตมในสมยกอนผปกครองเดกบางคนจะมการท าขาวเหนยวเลยงเดกๆ ทเรยนกรอานในสถานทเดยวกน เพราะในสมยกอนขาวเหนยวถอเปนสญลกษณหนงทแสดงถงความศกดสทธในความรสกทหลายคนน าเอามาใชเปนหนงในพธกรรม และไดมการอานดอาร (ขอพร) ใหเดกเพอความจ าเรญในการใชชวต และอยในหนทางแหงศาสนา แตสมยปจจบนหาดประเพณเหลานไดยากมากนานๆ จะเหนครงหนง ซงพธกรรมคอตมอล-กรอานจะเหมอนสมยกอนคอจะมการอานดอารใหเดกทเรยนอล-กรอานเสรจ จากนนกจะมอาหารเลยงอาหาร แตจะไมมขาวเหนยวในพธกรรม มเพยงแคขนมจน หรอขาวแกงแทน”

(ผน าชมชนพนทปตตาน, สมภาษณ)

วธการคอตมอลกรอานไมไดมการเปลยนแปลงแตอยางไร แตสงทเปลยนแปลงคอพธ การในกจกรรมการคอตมอลกรอาน โดยพบวาในแตละชมชนจะมการเปลยนแปลงทแตกตางกนออกไป เชนในบางพนท จากเดมไดมการจดพธคอตมอลกรอานแบบเลกๆ เนนคนในครอบครวเดยวกนในการรบร แตปจจบนเรมมการจดการงานใหญขนเปนทรบรของคนทงชมชน มการจดงานเลยงใหแขกตามความสะดวกของเจาบาน โดยไมยด

๓๗

วาตองเปนขาวเหนยวเหลองเพยงอยางเดยว มการแทรกกจกรรมบางอยางเพอใหเกดความบนเทง และไมเปนทนาเบอส าหรบผทเขามารวมในกจกรรม ในขณะทบางพนทกไมเนนการจดการใหญโต จดเพยงแครบร เฉพาะคนทไดเรยนอลกรอานดวยกนเอง

ประเดนท ๒ พฒนาการประเพณคอตมอล – กรอาน ทสงผลตอความสมพนธของคนในชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ผลการวจยพบวา

๒.๑ พฒนาการประเพณคอตมอลกรอาน

พฒนาการประเพณคอตมอลกรอานสงผลตอการกระซบความสมพนธในชมชนทงในดานความรวมมอรวมใจในการจดกจกรรมตางๆ เพอใหเกดความรกความสามคคกน สงเหลาเปนผลดตอเดกๆ และเยาวชนรนใหมๆ ทจะเหนแบบอยางของชมชนทมจตใจทงดงามของเพอนบาน นอกจากนส าหรบคนทมารวมงานสามารถสรางความกระตอรอรนใหสามารถเรยนอลกรอานจนจบไดอยางรวดเรว สรางความภาคภมใจตอตวเดก ผปกครองตลอดทงชาวบานทมารวมในงานอกดวย ซงเปนการสะทอนวถชวตของคนในพนทจงหวดชายแดนภาคใตอกมตหนง

“สงทเกดขนตอชมชนจากการจดกจกรรมการคอตมอลกรอาน คอ การไดเหนจตใจทงดงามของเพอนบานในชมชน โดยเฉพาะญาตๆ ของผเรยน ทนอกจากจะมารวมแสดงความยนดแลว ยงมการรวมมอรวมใจท าขนมของหวานใหทกคนไดกน และยงท าใหบรรดาเครอญาตไดมาพบปะกนดวย”

(ประชาชนทวไปพนทยะลา, สมภาษณ)

“กจกรรมทางศาสนาทสงเสรมใหคนในชมชนมความสามคค ตงแตเรมกจกรรมจนสนสดกจกรรม จะเหนไดวาคนในชมชนจะชวยกนคนละไมคนละมอ โดยสงททกคนท านนมเปาหมายเดยวกน คอ เพอลกหลานทเปนความหวงของชมชนในวนตอไป”

(ประชาชนทวไปพนทสตล, สมภาษณ)

“การคอตมอลกรอานสงผลตอความสมพนธของผคน และเดกๆ ในชมชน มความภมใจทตวเองอานหนงสอกรอานจบ ไมเพยแคตนเอง แตยงรวมถงพอแมของเดกๆ ดวย ซงเปนการสรางบรรยากาศทดงามในชมชน”

(ประชาชนทวไปพนทสงขลา, สมภาษณ)

“คนในชมชนมความยนดดวยกบความตงใจในการเรยนอลกรอานจบทงเลม ส าหรบบางคนมงหวงจะใหลกเรยนจบ ถงขนาดเตรยมแพะเตรยมววไวลวงหนา ดวยความทอยากจะใหลกใหหลานไดอานจบ แตสมยนไมคอยมแลว เพราะสงเหลานเปนการแสดงถงความภาคภมใจ และดใจทลกหลานอานหนงสอจบ และสวนใหญส าหรบสตรจะจดคอตมกอนคนแตงงานมองวาจะไดท าทเดยว จะไดไมวนวายหลายหน ไมตองเตรยมการอะไรมากมาย ทส าคญคอประหยดดวย”

(ประชาชนทวไปพนทสตล, สมภาษณ)

๓๘

“การคอตมกรอานท าใหชาวบานคนอนๆ มความกระตนใหลกหลานคนอนๆเหนความส าคญในการเรยนอลกรอาน และส าหรบบางคนใหความส าคญถงกบการบนบาน (นาซร) ถาลกเรยนจบหรออานหนงสอหมดเลมแลวจะกนแพะ”

(ประชาชนทวไปพนทนราธวาส, สมภาษณ)

“เมอมองถงความแตกตาง สมยกอนเขาไมท าชงฉาย (ท าแบบลวก ๆ) อยางสมยนเขาท างาย ๆ เอาสะดวก อานทเดยวอานพรอมกนทงวง สมยกอนเขาทดสอบความสามารถเดกทอานจบ มชใหอานซเราะฮโนนซเราะฮน กวาจะเสรจกนาน นอกจากนนกมการแจกไขใหกบแขกทมา แตกขนอยกบก าลงความสามารถของบานทจดดวย คอถาบานไหนขดสนกไมจ าเปนตองแจกอะไรกบแขกทมา โดยการจดกจกรรมแบบนเพอสานสมพนธของคนในชมชนใหเกดความรกสามคคระหวางกน”

(ประชาชนทวไปพนทสตล, สมภาษณ)

“ประเพณการคอตมท าใหคนในชมชนมความสามคคกน คนในครอบครวกไดสรางอามาล (ความด) รวมกน ครกไดรบผลบญอยแลว จากอลลอฮ ซงครทมาท าหนาทคอตม สวนมากกเปนผน าของชมชน ใครจบกบครทานไหนกจะใหคนนนมาคอตมให ส าหรบสวนพอแมนนมความสข ทไดเหนลกอานกรอานจบ และไดคอตม เปนความสบายใจของพอแม และกอใหเกดแรงบนดาลใจทงตวเดกและผใหญทจะน าตวเองหรอลกหลานไปสการคอตมกรอาน”

(ผน าชมชนพนทสตล, สมภาษณ)

“ประเพณคอตมอล-กรอานเปนการจดงานเพอรวมแสดงความยนดแกผเรยนและเพอเปนการสนบสนนการเรยนอลกรอานทงเดกและผใหญ จงเปนการดทจะถอเปนการรวมตวของญาตพนองและคนในพนทดวย”

(ผน าชมชนพนทยะลา, สมภาษณ)

“การจดพธคอตมอลกรอานเพอเสรมความบารอกต (ความเปนศรมงคล) แกนกเรยนคนนน แตพอมกจกรรมอนเขามาแทรกท าใหหนมสาว หรอผปกครองชายหญงอยปะปนกน เลยมองวาไมคอยดสกเทาไรในหลกการอสลาม พอปไหนไมมกจกรรมรปแบบนนหรอลดกจกรรมความเฮฮาออกไป ท าใหไดยนเสยงสะทอนกลบมาวากจกรรมในปนนไมสนก และนาเบอ เปนตน สวนทสองคอ โดยสวนใหญชาวบานมองวามความสมพนธทด เพราะตองการความสนกเลยไมอยากใหมการเปลยนแปลงรปแบบกจกรรม แตกยงคงใหมพธคอตมตามเดมตามทเคยจดดมาทกๆ ปทผานมา”

(ผน าชมชนพนทปตตาน, สมภาษณ)

พฒนาการประเพณคอตมอลกรอานยงคงสรางความสมพนธกบคนในชมชนไดเปนอยางด เพราะสงทเขาและเธอไดท ากนไมใชเพอตนเอง แตเพอลกหลานของคนในชมชนไดมความภาคภมใจในการรกการอาน อลกรอาน พรอมทงใหคนในครอบครวและชมชนมความสามคคกน สรางอามาล (ความด) รวมกนอยางตอเนอง

๒.๒ วถชวตแบบใหมกบประเพณคอตมอลกรอาน

๓๙

นอกจากจะเหนประเพณคอตมอลกรอานทพยายามคงไวซงความเปนแบบเดมแลว ยงสะทอนใหเหนอกวาในบางชมชน ปจจบนประเพณคอตมอลกรอานเรมเลอนหายไปดวยวถชวตของผคนยคใหม และดวยกระแสการเปลยนแปลงของโลกท าใหผคนตางเรงรบอยกบการงาน มงแตเพยงชวตสวนตวจนความสมพนธแบบเดมเรมหางหายไปเรอยๆ ความสมพนธระหวางกนเรมลดนอยลงอยางเหนไดชดดวยกบวถชวตแบบใหม

“การคอตมอลกรอานนสงผลตอความสมพนธของคนในชมชนความสมพนธระหวางกน โดยเฉพาะชวงของการท ากจกรรมรวมกน แตในปจจบนทกคนตางยงกบการงาน ชวตสวนตวจนความสมพนธแบบเดมคอย ๆ หางไปเรอย ๆ บางทกท าเอางายเอาสะดวกโดยการท าอยทบานตนเองแลวใหเดกเอาไปแจกจายเพอนบานทหลง ซงท าใหขาดการปฏสมพนธกนอยางทเคยมา วถชวตของคนยคใหมทเรงรบท าใหความสมพนธระหวางกนลดนอยลง ดานหนงกสะทอนวาคนเรยนอลกรอานลดนอยลง”

(ผน าชมชนพนทสงขลา, สมภาษณ)

“การปฏสมพนธระหวางชมชน สมยกอนจะจดกนเอง คนในชมชนจะตนเตนและรวมกนแบงงานกน ผหญงจะคอยดแลเรองดอกไมไขทจะใชแจกในพธ ในขณะทผชายจะคอยชวยงานทตองใชแรง เชน หาตนกลวยมาเพอใชปกดอกไม หรอลมสตวเพอน ามาเปนอาหารเลยงแขกทมารวมงาน ในขณะทในยคสมยนท าทกอยางใหงายขน เชน ดอกไมทเคยวางแผนชวยกนจดเตรยมลวงหนาสองถงสามวนอยาง พอมาถงปจจบนนแคเพยงไปซอแบบส าเรจรปกพรอมใชไดเลย”

(ผน าชมชนพนทสตล, สมภาษณ)

“เดกวยรนสมยนไมคอยสนใจในการอานอลกรอาน เพราะปจจบนเดกสนใจเกยวกบเรองเทคโนโลยมากกวา ท าใหหางจากการเรยนศาสนาและท าใหไมรเรองการคอตม – อลกรอาน”

(ผน าศาสนาพนทสงขลา, สมภาษณ)

ดงนนสงเหลานลวนสงผลใหวถชวตแบบใหม หรอปฏสมพนธความเปนอยของผคนในชมชนหางหายไปความสมพนธระหวางครอบครว หมคณะ กกลบกลายเปนอน จากเดมทคนในชมชนมสวนรวมเปนอนหนงอนเดยวกนรวมแสดงความชนชมยนดในความส าเรจดานการเรยนของลกหลาน และยงเปนการสรางความภาคภมใจใหแกเดก ผปกครอง และครผสอน ส าหรบความรวมมอรวมใจกนอยางเตมทของคนในชมชน

๒.๓ กจกรรมกระชบความสมพนธในการคอตมกรอาน ส าหรบกจกรรมกระชบความสมพนธในการคอตมอลกรอานนน พบวา การคอตมอลกรอานเปนหนง

ในกจกรรมทสรางความสมพนธทดใหกบชมชนในการแลกเปลยนเรยนรระหวางผน ากบประชาชนทวไปในพนทโดยมเดกและเยาวชนเปนสอกลางส าคญในการกระชบความสมพนธผานการคอตมอลกรอาน ทไมเพยงมองแตหลกการศาสนาหรอประเพณทจ าเปน

“กจกรรมการคอตมการสรางความสมพนธของพอแมผปกครองและเครอญาตใหมารวมกนฉลองและรวมกนอานดอาอ และถาหากวามนมความเชออะไรนอกเหนอจากหลกความเชอตามศาสนานไมได คอถามนเปนเพยงกจกรรมสนก ๆ ไมเปนไร แตถามความเชอหรอพธกรรมอะไรเขามาถอวาไมไดไมควร”

(ผน าศาสนาสงขลา, สมภาษณ)

๔๐

“การสงเสรมประเพณคอตมอล – กรอาน เปนการใหเกยรตส าหรบคนรกการอานอลกรอาน เดกและเยาวชนทใสใจในเรองอลกรอานตองสนบสนนใหเฉพาะ ซงเปนการสรางคณคาในหวใจของเดก พอแม และผสานหวใจของคนในชมชน คนในชมชนกมความผกพนจากการไดท าดรวมกนเพอใหเกดความสมพนธทดงามแตชมชนทไดรวมพดคย รบประทานอาหารรวมกน ไดท าบญรวมกนในการท านหร (การเลยงอาหาร) ถอวาเปนสงทด”

(ผน าชมชนพนทสตล, สมภาษณ) “ผลทเกดขนหลงจากการคอตมอลกรอานนน เปนการกระชบความสมพนธในชมชน กระตน

ใหคนในครอบครวอยากอานอลกรอานมากขน การไดคอตมอลกรอานหลงจากอานจบ กท าใหอยากจะอานอก คนในชมชนกสนก ครกครน นาน ๆ จะท านหรแบบนสกท คนทจบ อลกรอานในชมชนมนอย เมอท านหรกสนกกน เดก ๆ กจะชอบ เหมอนงานรบปรญญา ลองคดดวาคนในชมชนรบปรญญาคนหนง เปนอยางไรบาง”

(ประชาชนทวไปพนทสตล, สมภาษณ) “สงผลใหเกดความสมพนธทดกบคนชมชน เหนไดจากชาวบานสนบสนนเปนอยางด ในความ

รวมมอชวยเหลอจดงานประเพณคอตมอลกรอาน ใหการสนบสนนดานงบประมาณ แตกมบางกลมทไมเหนดวย อาจจะเปนทศนคตทางดานความคดสวนตว”

(ประชาชนทวไปพนทนราธวาส, สมภาษณ) “มความสมพนธกบคนในชมชนดมาก เนองจากผปกครองมแรงผลดดนในการสงบตรหลาน

เขาไปเรยน และอยากใหบตรหลานของตนมความบารอกต (ความเปนศรมงคล) ในการด าเนนชวตทไดคอตมอลกรอาน ผปกครองมความภาคภมใจ”

(ประชาชนทวไปพนทยะลา, สมภาษณ) “การคอตมอล-กรอาน สงแรกทไดเหนคอความดใจของตวเดกๆ ตอมา เปนผปกครอง

ตลอดจนผสอนทกๆ คน ซงถอวาเปนเรองธรรมดาของความรสกทไดรบมา สญลกษณหนงทสอถงการเชอมโยงความสมพนธของคนในชมชมนนกคอการท าอาหารเลยง และผเขามารวมงานกจะมารวมแสดงความยนด และพดคยอยางฉนมตรไมตรตอกน มการชวยเหลอในการท าอาหารกนกน ชวยกนคนละไมคนละมอกน ถอเปนความสามคคบนฐานของการแสดงความยนดใหเกดขน”

(ประชาชนทวไปพนทปตตาน, สมภาษณ)

การคอตมอลกรอานเปนหนงในกจกรรมของชมชนในพนทจงหวดชายแดนภาคใตในการสรางกระชบความสมพนธ จะเหนไดวากจกรรมคอตมทจดขน เพอตองการใหเดกและเยาวชนใหความส าคญในการอานอลกรอาน พอแมผปกครองกมความภาคภมใจ ทไดเหนลกหลานของตนเองไดอานอลกรอานเปน และสามารถคอตมได ส าหรบกจกรรมในการจดในงานเลยงกเพอสามารถดงความสนใจของคนในชมชนมารวมแสดงความยนด และเปนแรงผลดใหลกหลานของเขาเหลานนไดใหความสญในการอานอลกรอาน

๔๑

ประเดนท ๓ ปญหาเกยวกบการคอตมอล-กรอานในปจจบน วธแกไขหรอพฒนา ผลการวจยพบวา

๓.๑ ปญหาเกยวกบการคอตมอล-กรอาน

ส าหรบปญหาเกยวกบการคอตมอลกรอานพบวา ผวจยสามารถแบงปญหาการคอตมอลกรอานไดออกเปน ๒ สวนดวยกนคอ บางชมชนไมคอยใหความส าคญตอกจกรรมการคอตมอลกรอาน เนองจากมองวา วถชวตของผคนเปลยนไปจากเดมทตองใชชวตทเรงรบไมคอยมเวลาใหกบสวนรวม และกลมผคนหรอบางชมชนมองวาประเพณคอตมอลกรอานไมปรากฎในหลกการศาสนาแตเดม เปนเพยงแคท าตามๆ กนโดยไมมหลกฐานทชดเจน

“คนใหความส าคญกบอลกรอานนอยลง ชวตทกวนนมนเรงรบ แสวงหาแตโลกปจจบน ผปกครองกมงสงเสรมไปทางโลกปจจบนมาก แมเราจะเหนวามโรงเรยนศาสนาเกดขนมากมาย แตคานยมหลกกยงมงใหความส าคญวานกเรยนจะเรยนจบแลวสามารถสอบเขามหาวทยาลยไดหรอไม ไมไดใหความส าคญกบศาสนาเทาทควร”

(ประชาชนทวไปพนทสตล, สมภาษณ) “คอตมอลกรอานในขณะนในพนทมนอย เพราะวาคนไมคอยศกษาอลกรอานกน คนอานก

รอานจบนอย คอตมกมนอยตามไปดวย” (ประชาชนทวไปพนทยะลา, สมภาษณ)

“ปญหาการคอตมอลกรอาน คอเรองคนอานกรอานนอย จบกนนอย แลวกไมคอยไดจดคอตมกรอานกน”

(ประชาชนทวไปพนทปตตาน, สมภาษณ) “มองวาการใหความส าคญของเยาวชนนอยลง และการเขามาของ สอ เทคโนโลย มบทบาท

ในชวตเยาวชน เดกจะสนใจสงเหลานมากกวากรอาน จงท าใหประเพณนคอย ๆ เลอนหายไป” (ประชาชนทวไปพนทยะลา, สมภาษณ)

“ประเพณคอตมอลกรอานในยคปจจบนไมคอยไดมใหเหนกนเทาไหร เนองจากปจจบนเรมมววฒนาการตางๆ ทท าใหการเรยนการสอนอลกรอานงายขน เรยกกนวาเรยนกรออาต ซงเปนทนยมกนมากในปจจบน เพราะการเรยนมความงายกวา จงท าใหผเรยนสนกกบการเรยนในรปแบบใหม จนท าใหมผส าเรจการศกษาไดเรวและเพมมากขนอยางรวดเรวในปจจบน จงสงผลใหพธการคอตมอลกรอานคอยๆ จางหายไปอยางรวดเรว”

(ผน าชมชนพนทสงขลา, สมภาษณ) “ปญหาดานแรกคอ ความไมพรอมของครผสอน เชนดานเวลาในการสอน การจดกจกรรมพธ

คอตม สองคอ ความไมสามคคในหมผสอนกนเอง และสามคอ เปาหมายทตงไมบรรลตรงตามทวางไวตงแตตน เชน ในแตละปผสอนจะก าหนดและรไดวาปนจะมนกเรยนกคนทนาจะคอตมได แตหลกๆ แลวเนนคณภาพมากกวาปรมาณ”

(ประชาชนทวไปพนทสตล, สมภาษณ) “ดวยสภาพสงคมทเปลยนไป ท าใหวถชวตเหลานถกละเลยไป บางคนเรยนอลกรอานยงไม

ทนจบเลม หรอไมทนอานไดดวยตวเองและทองจ าบางบททส าคญๆ กหยดเรยน เพราะบางคนเขาเรยนมหาลย ไมคอยมเวลาไดเปดอานอลกรอาน”

(ประชาชนทวไปพนทสงขลา, สมภาษณ)

๔๒

จะเหนไดวาปญหาการคอตมอลกรอานอนเนองมากจากชมชนหรอผคนไมคอยใหความส าคญตอกจกรรมการคอตมอลกรอานนน มความหลากหลายในสภาพปญหาบางกมองวาเดกหรอเยาวชนในรนปจจบนไมคอยใหความส าคญในการอานอลกรอานในขณะทผปกครองเองใหไมคอยใหการสนบสนนสงเสรมเทาทควรในการอานอลกรอานของลกหลาน ส าหรบอกปญหาหนงมองวาประเพณคอตมอลกรอานไมไดมหลกศาสนา หรอประวตความเปนมาทแนชด จงเกดความไมไววางใจในการทจะกจกรรมเหลานนไดหรอไม

“บางชมชนไดเลกจดกจกรรมคอตมอลกรอาน อนเนองจากจากปญหาความเขาใจในหลกการศาสนา”

(ประชาชนทวไปพนทสตล, สมภาษณ) “ปญหาสวนหนงของกจกรรมการคอตมอลกรอานเกดจากความไมไวใจในหลกการศาสนา”

(ประชาชนทวไปพนทสตล, สมภาษณ) “เราไมไดศกษาทมาทไป วาเราท ากนอยตอนน ในการคอตมกรอาน วามหลกการของอสลาม

อยางไร เพราะเมอถามๆ กนมาแลว กลบไมมประวตความเปนมา เลยท าใหไมรวาสงทท าอยนน เปนศาสนา ประเพณ หรออะไร แคปฏบตตาม ๆ กนมา แตกมค ากลาวทวา สงใดทไมขดแยงกบหลกการและสงเสรมใหคนท าด ยอมเปนสงทอนมตใหท าได แตกยงอยากใหศกษาใหชดเจน”

(ผน าศาสนาพนทสตล, สมภาษณ) สรป ส าหรบปญหาเกยวกบการคอตมอลกรอาน พบวา ผวจยสามารถแบงปญหาการคอตมอลกรอาน

ไดออกเปน ๒ สวนดวยกนคอ บางชมชนไมคอยใหความส าคญตอกจกรรมการคอตมอลกรอาน เนองจากมองวา วถชวตของผคนเปลยนไปจากเดมทตองใชชวตท เรงรบไมคอยมเวลาใหกบสวนรวม และบางกลมผคนหรอบางชมชนมองวา ประเพณคอตมอลกรอานไมปรากฎในหลกการศาสนาแตเดม เปนเพยงแคท าตามๆ กนโดยไมมหลกฐานทชดเจน กลาวคอ

๑. ปญหาการคอตมอลกรอานเกดขน อนเนองมากจากชมชนหรอผคนไมคอยใหความส าคญตอกจกรรมการคอตมอลกรอานนน มความหลากหลายในสภาพปญหา บางกมองวาเดกหรอเยาวชนในรนปจจบนไมคอยใหความส าคญในการอานอลกรอานในขณะทผปกครองเองใหไมคอยใหการสนบสนนสงเสรมเทาทควรในการอานอลกรอานของลกหลาน

๒. ส าหรบอกปญหาหนงมองวาประเพณคอตมอลกรอานไมไดมปรากฏในหลกการศาสนา หรอประวตความเปนมาทแนชด จงเกดความไมไววางใจในการทจะจดกจกรรมเหลานน เพราะกจกรรมบางอยางทจดขนกเปนพธกรรมความเชอเดมของพนท (ความเชอกอนเขามาของอสลาม) ซงท าใหมองวามนผดในหลกการของศาสนาอสลาม

๓.๒ วธแกไขหรอพฒนาในการคอตมอลกรอาน

ส าหรบวธการแกไขหรอพฒนาในการคอตมอลกรอานโดยสวนใหญมมมมองทหลากหลาย และแตกตางกนออกไป หากเปนปญหาในเรองของหลกการศาสนา มองวาเปนเรองทคอนขางยาก แตสงส าคญในการทจะใหเกดการพฒนาในการคอตมกรอานคอ ตองใหมองใหเหนถงการสรางประโยชนแกชมชน และตองไมมกจกรรมทผดหลกการศาสนา พรอมใหความส าคญกบทกกลมคนในการรวมพฒนาในการคอตมอลกรอาน

๔๓

“คดวามนเปนเรองคอนขางยากทจะแกไขปญหา นอกจากเราจะตองท าความเขาใจกบผน าชมชนและพยายามแสดงใหเหนวาการคอตมอลกรอานเปนกจกรรมทสามารถสรางประโยชนใหแกชมชนโดยเฉพาะในกลมเดกๆ ทควรมการจดขนทกโอกาส และควรใหหนวยงานภาครฐอยาง อบต. บรรจเขาไปในแผนพฒนาชมชน”

(ผน าศาสนาพนทยะลา, สมภาษณ)

“กจกรรมตองไดรบการพฒนารปแบบการท าใหดยงใหญขน นอกจากพธกรรมทางศาสนาแลว ควรใหมกจกรรมดานนนทนาการแกเดกดวย อยางการจดกรรมบนเวทอนนมประโยชนมาก ลกๆ ไดแสดงความสามารถของตนเอง พอแมผปกครองกไดรบรถงพฒนาการของลกๆ ดวย”

(ประชาชนทวไปในพนทสตล, สมภาษณ)

“การปลกฝงใหมสลมไดตระหนกในคณคาความส าคญ ท าใหรสกวาอลกรอานคอสวนส าคญ

ในชวตของเรา กระตนใหผปกครองใหความส าคญกบการเรยนศาสนาของลกหลาน สรางความภาคภมใจแกเดก ชน าใหเดกรสกวานคอสงทสงคมใหความส าคญ ในยคสมยทผคนมงไปทางวตถเสยมากอยางทกวนน ประเพณหรออะไรทชวยสะทอนใหคาความส าคญของอลกรอาน คดวาเราตองชวยสงเสรมและอนรกษไว”

(ผน าศาสนาพนทนราธวาส, สมภาษณ) “รฐหรอหนวยงานตาง ๆ ใหความส าคญกบการใหก าลงใจส าหรบเดกทอานอลกรอานจบ จด

ใหมการคอตมเพอสรางความภาคภมใจ” (ประชาชนทวไปในพนทยะลา, สมภาษณ)

“ควรเรมจากตวเรากอน กลาวคอ หนมาเรยนอลกรอานใหมากขน และสนบสนนใหอานจน

จบ เลมเลกกเหอะ กมาอาตมกน ชวนคนมา รวมกนท านหร แจกไขเดก ใหเดกไดสนก สงผลใหคนหนมาสนใจ หนมาคอตมกน แลวชวนคนมารวม คนกจะรกในการอานอลกรอาน เดก ๆ กจะไดพยายาม คดวาถาแกปญหานได การคอตมกมมากขน”

(ประชาชนทวไปในพนทสงขลา, สมภาษณ) “ควรเรมจากพอแม กลาวคอตองกระตน อานกรอานใหลกเหน และทส าคญพอแมตองท า

แบบอยางใหลกๆ ไดเหน” (ประชาชนทวไปในพนทนราธวาส, สมภาษณ)

“ควรสรางคณคาเพอการดงดดเดกและเยาวชนหนมาคอตมกรอานมากขน”

(ประชาชนทวไปในพนทยะลา, สมภาษณ)

๔๔

“เรมตนทผปกครอง เมออยทบาน อยากใหอานกรอาน ท าใหเดกด เรมตนทการละหมาด

เปนล าดบแรก ล าดบสองคอ ในชมชนหนง ๆ ควรมการศกษาแบบมกตบ หรอแบบปอเนาะ คอเปนการจดการศกษาใหเปนระบบ และล าดบทสาม ครผสอนกตองศกษาใหลกซง การทจะสอนศษยตองศกษาใหชดเจน เพราะถาไมชดเจนกจะท าใหผเรยนสบสน ผสอนตองเตรยมเนอหาใหพรอม”

(ประชาชนทวไปในพนทสงขลา, สมภาษณ)

“ควรมการพฒนาและสนบสนนใหมการจดงานคอตมขนเพอเปนการพฒนาตวผเรยนและผสอนจะเพอททงสองจะไดเหนความส าคญกบการเรยนอลกรอานและสามารถเปนแบบอยางแกชนรนตอๆ ไป”

(ประชาชนทวไปในพนทปตตาน, สมภาษณ) “ผสอนสละเวลาใหมากกวาน ในชวงจดกจกรรมถาสวนในของตนเองเสรจ กอยากใหมการ

มาชวยเหลอสวนอนทยงไมแลวเสรจสองคอ มความสามคคในการจดกจกรรม มความชวยเหลอซงกนและกน และสามคอ ผปกครองก าชบนกเรยนในสวนของการมาเรยน เพราะจะสงผลตอการเรยนของนกเรยนเปนอยางมาก เนองจากวาการเรยนอลกรอานไมสามารถเรยนในแตละครงเปนจ านวนมากได”

(ประชาชนทวไปในพนทสงขลา, สมภาษณ) “ครผสอนตองก าชบและเนนย าบอยๆ จนใหนกเรยนอานถกตองตามหลกการอาน และหาก

ไมส าเรจกจะเรยกผปกครองมาประชมเพอชแจงปญหาของบตรหลานตนเอง และหาวธแกไขรวมกนตอไป”

(ประชาชนทวไปในพนทปตตาน, สมภาษณ) จะเหนไดวา วธการแกไขหรอพฒนาในการคอตมอลกรอาน โดยสวนใหญมองวาควรเนนทผปกครองของเดกในการสงเสรมการอานอลกรอานกอนเปนล าดบแรก โดยใหผปกครองหรอผน าในชมชนเปนแบบอยางสรางจตส านก ปลกฝงใหเดกเหนคณคา พรอมสะทอนคณคาการอานอลกรอานเปนสงทสงคมใหการยอมรบ

ประเดนท ๔ แนวทางในการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตโดยภายใตกรอบศาสนา ผลการศกษาพบวา

๔.๑ แนวทางในการสงเสรมอนรกษ “การคอตม-อลกรอาน”

ส าหรบแนวทางในการสงเสรมอนรกษการคอตมอลกรอาน สวนใหญมองวาใหพอแม ผปกครองกระตนลกหลานใหรกอานกรอาน และควรใหชมชนรวมกนสนบสนนอยางมสวนรวมในการจดกจกรรม

๔๕

คอตมอลกรอาน พรอมกนนหนวยงานภาครฐในพนทควรใหการสนบสนนในการจดกจกรรม เพอสรางขวญก าลงใจในการคอตมอลกรอาน

“ควรใหทกชมชนใหความส าคญและอนรกษประเพณการคอตมอลกรอาน และควรหนวยงานภาครฐใหการสนบสนนดานงบประมาณในการจดกรรมทกครง เพอใหประเพณอยกบชมชนตลอดไป”

(ประชาชนทวไปในพนทสตล, สมภาษณ)

“การอนรกษการคอตมอลกรอาน เปนเรองทโตะคร (ผสอน) ตองมบทบาทการเรยนการสอนอยางจรงจง เพอใหสงคมในพนทรกในการอาน”

(ประชาชนทวไปในพนทปตตาน, สมภาษณ) “พอแมพดควรกระตนลกใหอานกรอาน เพราะเปนสงทด และการคอตมกรอานกเปนสงท

ชวยใหเดกพยายามอานกรอานใหจบ พอแมกจะภมใจวาลกเราอานอลกรอานไดจบ”

(ประชาชนทวไปในพนทยะลา, สมภาษณ) “ควรใหมการจดการคอตมอลกรอานเพอเปนแรงจงใจในการอานกรอาน ใหขวญก าลงใจ

ส าหรบเดกทอานกรอานจบ หรอควรมการจดใหมการประกวด ยกยอง เพอใหเดกมก าลงใจ”

(ผน าชมชนในพนทปตตาน, สมภาษณ)

“ควรใหชมชนหนมาใหความส าคญในการคอตมอลกรอาน โดยหนวยงานทเกยวของอาจดงชมชนใหมามสวนรวมมากขน และอยากใหเชญผรในชมชนใหมสวนรวมในกจกรรม จะไดเปนความภาคภมใจรวมกน”

(ประชาชนทวไปในพนทสงขลา, สมภาษณ)

“ควรจดงานคอตมกรอานเปนหมคณะ เพอการลดคาใชจายในการจดงานส าหรบผทมรายไดนอย และการจดแบบหลายๆ คนสามารถลดความกดดนและบรรเทาอาการตนเตนแกผคอตม อกทงยงสามารถสรางความสมพนธระหวางผเรยนกบผปกครองของผคอตม”

(ผน าศาสนาในพนทปตตาน, สมภาษณ)

“ควรใหชาวบานมสวนรวมในการจดกจกรรมคอตมอลกรอานทกๆ ป พรอมทงใหผปกครองปรบทศนคตในเรองการอานอลกรอานวามความส าคญในชวตประจ าวน และควรใหมการสนบสนน สงเสรมลกหลานในการเรยนและใหยดปฏบตอยางเครงครด เพอใหมการไวใจซงกนและกนระหวางครผสอนดวยกน”

(ประชาชนทวไปในพนทนราธวาส, สมภาษณ)

๔๖

“ควรมการมอบเกยตบตรแกผส าเรจการศกษาในงานคอตมอลกรอานเพอสามารถเปนหลกฐานในความส าเรจและงายในการทจะตอยอดในการเรยนตอในอนาคตไดงายมากขน”

(ประชาชนทวไปในพนทยะลา, สมภาษณ)

“ผน าศาสนาในชมชน/หมบานควรใหค าตกเตอน บอกกลาวตามวาระและโอกาศทเออใหกบผปกครองในเรองการใหความส าคญของการเรยนอล -กรอาน เพอเปนการกระตนใหผใหญมสวนสงเสรมเรองการศกษาอล-กรอานใหมากขน เสรมความรกความอบอนใหกบคนในครอบครว”

(ประชาชนทวไปในพนทปตตาน, สมภาษณ)

จะเหนไดวา แนวทางการคอตมอลกรอานทไดน าเสนอมาดงกลาว เพยงเพอใหเปนการสรางขวญก าลงใจการรกการอานอลกรอานของลกหลานในชมชน เพราะการอานอลกรอานส าหรบคนมสลมคอวถชวตในการด ารงอยในแนวทางทถกตามหลกศาสนาอสลามททกคนตองจ าเปนตองเชอและปฏบตตาม ๔.๒ การพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน”

ส าหรบการพฒนาคณคาประเพณการคอตมอลกรอานมองวา ควรพฒนาปรบปรงรปแบบกจกรรมทสามารถท าไดในหลกการทางศาสนา พรอมทงมองวา ควรบรณาการหลกสตรทเนนพฒนาเดกในการเรยนการสอนอลกรอานเขาสระบบในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาเพอใหเดกและเยาวชนทอยในระบบโรงเรยนไดเหนคณคาในประเพณคอตมอลกรอาน

“ประเพณคอตมอลกรอานมคณคาตอชมชนอยางมากมาย อยากใหทกคนมองวาเปนเรองทไมสามารถท าไดในทางหลกศาสนา เพราะกจกรรมทางอยางมนมทงของทถกหลกการและผดหลกการ ดงนนสงทเราท าไดคอการน าเอากจกรรมทหลกการศาสนาอนญาตมาปรบปรงรปแบบในมนดขน และสรางคณคาใหแกเดกในชมชนของเรา”

(ผน าศาสนาในพนทสงขลา, สมภาษณ)

“ควรหาความชดเจนในกจรรมการคอตมอลกรอานวามประเดนในทไมสามารถท าไดในหลกศาสนา และน าประเดนทสามารถท าไดนนมาปรบปรงรปแบบการท ากจกรรมในสอดคลองกบความเปนปจจบน และท าความเขาใจใหความรแกผปกครองถงความส าคญของกจกรรมคอตมอลกรอาน”

(ผน าศาสนาในพนทยะลา, สมภาษณ)

“โรงเรยนจะตองเขามามบทบาทในเรองการจดหลกสตรทเนนพฒนาเดกในดานอจฉรยะทางอลกรอาน พรอมทงใหผปกครองหรอคนในชมชนไดมสวนรวมในหลกสตรดงกลาว”

(ผน าชมชนในพนทสตล, สมภาษณ)

“โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาควรบรณาการหลกสตรศาสนากบสามญเขาดวยกน โดยเนนวาในแตละวนจะตองอานกอนเขาชวโมงเรยน จะตองอานอล -กรอานกอนทกวน พรอมกบอธบายความหมาย เพอทเดกเรยนประจ าจะมความสนใจ และเพมความอยากเรยนรเพมมากขนหลงจากจบคาบเรยนในแตละวน”

๔๗

(ผน าศาสนาในพนทปตตาน, สมภาษณ)

“อยากใหมการอนรกษในสงทดงาม และท าในสงทไมผดหลกการศาสนา การคอตมอลกรอานนบเปนกศโลบายหนงใหคนรกทจะอานอลกรอาน เดก ๆ กภาคภมใจ ผปกครอง ครกมความสข”

(ประชาชนทวไปในพนทสตล, สมภาษณ) “ควรมการเรยนการสอนทเขมขน เพราะบางคนทเรยนจบไปพอไปอานเองกลบอานไมได

สะกดไมเปนจนท าใหบางครงการทผเรยนคอตมอาจดเหมอนไรประโยชนเพราะการคอตมถอเปนการประกาศใหผอนไดรบรวาตนสามารทจะเปนผสอนไดแลว ดงนนควรมการสอบกอนคอตมกจะเปนการดมาก”

(ผน าศาสนาในพนทปนราธวาส, สมภาษณ) “ควรใหผเขารวมตระหนกถงความส าคญของพธคอตม วามความส าคญมากนอยแคไหนตอ

ศาสนาอสลาม” (ประชาชนทวไปในพนทยะลา, สมภาษณ)

จะเหนไดวา คณคาประเพณของการคอตมอลกรอานจะขนอยกบความตระหนกถงความส าคญในการอานอลกรอานในชวตประจ าวน ถงแมจะมการพฒนาหรอปรบปรงรปแบบการคอตมทมความหลากหลายกเพยงเพอกระตนใหเกดสงทดงาม สรางแรงบนดาลใจใหแกคนรนใหมๆ ไดเหนถงคณคาของอลกรอาน

ลกษณะเดนของการคอตมอลกรอานในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต

ประเดน/พนท จงหวดนราธวาส จงหวดสงขลา จงหวดสตล จงหวดยะลา จงหวดปตตาน

ประเพณและขนตอนการปฏบต

-คร ผ ส อน หร อ ผ ร ท า งศาสนาจะใหผ เร ยนมาอานอลกรอานใหฟง -ผสอนจะเปนผ เลอกซเราะหใหผเรยนอาน -ท าการกลาวบทดอาอ “คอตม” กรอาน -ผสอนจะท าการ “นาซฮะห” (ตกเตอน) -เลยงอาหารแกครผสอนและผทเขารวมกจกรรม -จดใหมการมอบเกรยตบตรแกเดกทส าเรจอาน อลกรอาน ๓๐ ยซ

-คร ผ ส อนหร อ ผ ร ท า งศาสนามาอานน า คอใหอานฟาตฮะฮ อานอะลฟลามมม ใหเดกอานตาม - กลาวตกเบร ระหวางอ านซ เ ร าะห กล า ว ซกร ลลลอ ฮ จากน นจะกลาวขอพร (ขอดอาอ) - เมอคอตมเสรจ ท าขาวเหนยวเหลอง แกงไก กจะให ญ าต พ น อ ง ม า ทา นอาหารรวมกน

-เรมจาก ซเราหวฎดฮามาจนถงฟาตหะฮ -โตะครอานน าแลวใหใหผเรยนอานตาม -มการหอไข น าไปปกกบไมไผ และแจกไขไก -ให เก ยรตบ ตรคนท ไปรวมงาน -จ ด ง า น เ ล ย ง บ า งครอบครวกเสยงขนมจน บางครอบครวกท าขาวเหนยวเหลอง

-การคอตมอลกรอานเปนการยกระดบเพมความบารอกต (ความจ าเรญ) -เร มจากซ เราะวฎดฮา ถงอลนาส -อานดอาอเพอเพมความบารอกต (ความจ าเรญ) -เชญแขกรวมรบประทานอาหารทไดเตรยมไวเพอเ ป น ก า ร ข อ บ ค ณ ทรวมงาน

-ท ด ส อ บ ก า ร เ อ า น าละหมาด ดอาอประจ าวน -ทองจ าซเราะหทบงคบ ๙ ซเราะห (บทยอยในอลกรอาน) - แทรกกจกรรมเชน การขบรองอนาซด การอานขาวเปนภาษามลาย และพดซาเยาะ (สนทรพจน)

พฒนาการตอประเพณทสงผลตอความสมพนธ

-การไดเหนจตใจทงดงามของเพอนบานในชมชน -การรวมมอรวมใจท าขนมของหวานใหทกคนไดกน และยงท าใหบรรดาเครอญาตไดมาพบปะกนดวย

-ปจจบนทกคนตางยงกบการงาน ชวตสวนตวจนความสมพนธแบบเดมคอย ๆ หางไปเรอย ๆ -วถชวตของคนยคใหมทเรงรบท าใหความสมพนธ

-เ ป น ก า ร ก ร ะ ช บความสมพนธในชมชน -ก ร ะ ต น ใ ห ค น ใ นครอบคร วอยากอานกรอานมากขน -ค น ใ น ช ม ช น ม ค ว า ม

-สรางความกระตอรอรนแ ก ผ ม า ร ว ม ง า น ใ หสามารถเรยนอลกรอานจนจบ -การยกระดบของผเรยนและครอบครว

-ความสมพนธกบคนในชมชนดมาก -ผ ป ก ค ร อ ง ม ค ว า มภาคภมใจ -ชาวบานสนบสนนเปนอย างด เหน ได ช ดจาก

-การส ง เ ส ร ม ให คน ในชมชนมความสามคคมากขน

ระหวางกนลดนอยลง สามคคกน -คนในช มชนก ม ค ว ามผก พนจากการ ไดท าดรวมกน

-เปนแบบอยางแกคนรนต อ ๆ ไ ป ใ ห เ ห น ถ งค ว า ม ส า ค ญ ใ น ก า รเรยนอลกรอาน -สรางความกระตอรอรนเพอเปนแรงบนดาลใจทจะเรยนอลกรอาน

ค ว า ม ร ว ม ม อ ใ น ก า รชวยเหลอในการจดงาน

ปญหาเกยวกบคอตม

-ปจจบนจะเหนไดวาบางช ม ช น ไ ม ค อ ย ใ หความส าคญตอกจกรรมการคอตมอลกรอานมากนก

-คนใหความส าคญกบอลกรอานนอยลง -ขาดความรวมมอในการอานอลกรอาน - ดวยสภาพสงคมทเปล ยนไป ท า ให วถถ กละเลยไป - หยดเรยนกลางคน

-การคอตมอลกรอานในขณะนในพนทมนอย -คน ไม ค อยศ กษา อลกรอานกน คนอานกรอานจบนอย -ไมมคนสบทอด ท าใหไมมการสานตอ -เราไมไดศกษาทมาทไป ในการคอตมกรอาน วามห ล ก ก า ร ข อ ง อ ส ล า มอยางไร

-ประเพณคอตมอลกรอานในยคปจจบนไมคอยไดมใหเหนกนเทาไหร -ผเรยนสนกกบการเรยนในรปแบบใหมท เรยกวา (กรอกาต) -ผเรยนไมคอยไดใหความสนใจในเรองการเรยนอล-กรอานมากนก

-มองถงดานงบประมาณในการจ ดก จจกรมพธคอตมไมพอตอคาใชจาย -ผ ป ก ค ร อ ง ไ ม ค อ ย ใ หค ว า ม ส า ค ญ ใ น ก า รกระต อรอรนในการส งบตรหลานใหมาเรยนสกเทาไร -ค ว า ม ไ ม พ ร อ ม ข อ งครผสอน -ความไมสามคค ในหมผสอนกนเอง

แนวทางในการสงเสรม

-ใ ห ค ว า ม ส า ค ญ แ ล ะอน ร ก ษ ป ร ะ เ พณ ก า รคอตมอลกรอาน -ไมอยากใหทกคนมองวาเปนเรองทไมสามารถท า

-โรงเรยนจะตองเขามามบทบาทในเรองการคอตมกรอาน -จดหลกสตรขนมาใหเดกอาน

-ค ว ร อน ร ก ษ ร ก ษ า ไ ว เพราะเปนการสงเสรมใหคนไดอานหนงสอ -สร า งขวญ ให ก าล ง ใ จส าหรบเดกทอานกรอาน

-ควรมการมอบเกยตบตรแกผส าเรจการศกษาในงานคอตมอลกรอาน -การจดงานคอตมกรอานสามรถจดขนแบหมคณะก

-ควรใหชาวบานมส วนรวมในการจดกจจกรรมคอตมอลกรอาน -ค ว ร ใ ห ผ ป ก ค ร อ ง ใ หความส าคญเรองคอตม

ไดในทางหลกศาสนา -ควรหาความชดเจนในกจรรมการคอตมอลกรอานว า ม ป ร ะ เ ด น ใ น ท ไ มส ามารถท า ได ใ นหล กศาสนา -น าประเดนทสามารถท าไดนนมาปรบปรงรปแบบก า ร ท า ก จ ก ร ร ม ใ นสอดคลองกบความเปนปจจบน

- เปดปอเนาะอานอลกรอานว ยช รา เ พ อ ใหโอกาสแกสงอายทไมไดเรยนอลกรอาน - ตองการใหพอแมเปนแบบอยางใหลกเหน เชนอานกรอานใหลกฟงอยางสม าเสมอ - จดการแขงขนอานอลกรอาน

จบ จดใหมการประกวด ย ก ย อ ง เ พ อ ใ ห เ ด ก มก าลงใจ -เชญผรในชมชนใหมสวนรวมในกจกรรมคอตม -ควรมแนวทางในการอบรม มการตงเปาหมายรวมกน ว าจะสามารถเร ยน อลก รอานจบกนภ า ย ใ น ก ว น ก เ ด อ น จากนนกคอตมรวมกน -ควรมเสยงอลกรอานตามสายเขาในบานเรอน

ไดเพอการลดคาใชจายในการจดงานส าหรบผทมรายไดนอย -ควรมการเรยนการสอนทเขมขนกวาน เพราะบางคนทเรยนจบไปพอไปอานเองกลบอานไมได

-ควรใหเพมกจกรรม เชนประกวดนกเรยนเสยงไพเราะ -ควรใหผเขารวมตระหนกถ งความส าคญของพธคอตม

๕๑

จากตารางดงกลาว แสดงใหเหนถงลกษณะเดนของแตละจงหวดในการคอตมอลกรอานในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต โดยสามารถสรปและชใหเหนในแตละประเดน ดงน

๑. ประเพณและขนตอนการปฏบต พบวา พนทจงหวดนราธวาสจะมประเพณและขนตอนการปฏบตกลาวคอ ครผสอนจะใหผเรยนมาอานอลกรอานใหฟง โดยผสอนจะเปนผเลอกซเราะหใหผเรยนอาน และตอดวยบทกลาวดอาอ“คอตม” กรอาน ในขณะทพนทจงหวดสงขลาจะใชวธการใหผรทางศาสนามาอานน า คอใหอานฟาตฮะฮ และอานอะลฟลามมม ใหเดกอานตามและปดทายดวยการขอดอาอ สวนพนทจงหวดสตล ยะลา และปตตานจะใชวธการทเหมอนกนคอ โดยจะเรมจากซเราหวฎดฮามาจนถงอลนาสและการขอดอาอ จากนนกจะมการจดกจกรรมเลกๆ นอยในแตละพนท ทงในรปแบบของการจดงานเลยง และกจกรรมการแสดงเพอเปนการขอบคณทมารวมงาน

๒. พฒนาการตอประเพณทสงผลตอความสมพนธ พบวา พนทจงหวดนราธวาส สตล ยะลา และปตตานมทศทางไปในแนวทางเดยวกนคอ ความสมพนธกบคนในชมชนในการคอตมอลกรอานไดเปนดมากผปกครอง และบรรดาเครอญาตมความภาคภมใจ ชาวบานสนบสนน ใหความรวมมอในการชวยเหลอในการจดงาน สรางความกระชบสมพนธในชมชน สรางความกระตอรอรนแกผมารวมงาน ในขณะทพนทจงหวดสงลา พบวา ปจจบนทกคนตางยงกบการงาน ชวตสวนตวจนความสมพนธแบบเดมคอย ๆ หางไปเรอย ๆ วถชวตของคนยคใหมทเรงรบท าใหความสมพนธระหวางกนลดนอยลง ซงเกดจากการเปลยนของสงคมทมความเปนเมองมากกวาพนทอนๆ ในจงหวดชายแดนภาคใต

๓. ปญหาเกยวกบคอตม พบวา ในแตละพนทจงหวดประสบปญหาเกยวกบการคอตมอลกรอานไปในทศทางเดยวกน กลาวคอ ชมชนไมคอยใหความส าคญตอกจกรรมการคอตมอลกรอาน ขาดความรวมมอในการอานอลกรอาน ดวยสภาพสงคมทเปลยนไป ท าใหวถถกละเลยไป คนไมคอยศกษาอลกรอาน คนอานกรอานจบนอย ไมมคนสบทอดท าใหไมมการสานตอในการจดประเพณคอตมอลกรอาน เปนตน

๔. แนวทางในการสงเสรมการคอตมอลกรอาน พบวา ในแตละพนทจงหวดใหความส าคญไปทบทบาทของผปกครอง และโรงเรยนเปนหลก พรอมทงชมชนเองตองมสวนรวมในการสนบสนน ทงในรปแบบของการใหพอแมเปนแบบอยางใหลกเหน อานกรอานใหลกฟงอยางสม าเสมอ โรงเรยนจดหลกสตรการคอตมกรอานขนมาใหเดกอาน เชญผรในชมชนใหมสวนรวมในแนวทางในการอบรม ควรมการตงเปาหมายรวมกน วาจะสามารถเรยนอลกรอานจบกนภายในกวน กเดอน จากนนกคอตมรวมกน เปนตน

๕๒

บทท ๕ สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การศกษาเรอง การสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต คณะผวจยสามารถสรป อภปรายผล และขอเสนอแนะดงตอไปน

๕.๑ สรปผลการวจย

ประเดนท ๑ ประเพณและขนตอนการปฏบตตลอดจนการเปลยนแปลงพธคอตมอลกรอานของชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ผลการวจยพบวา

๑.๑ ประเพณการปฏบตในการคอตมอลกรอาน

ประเพณการปฏบตในการคอตมอลกรอานของชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตมการปฏบตทเหมอนๆ กน เนองจากใจความส าคญในการคอตมอลกรอานกเพอใหผเรยนมความ “บารอกต” (ความเปนศรมงคล) ในการด าเนนชวตและความภาคภมใจ และทส าคญเพอการขอบคณพระเจาทใหผเรยนประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอาน โดยจะปรากฏใหเหนไดในทกชวงเวลาทผเรยนพรอมทจะคอตม ซงไมไดถกก าหนดวาตองมการคอตมอลกรอานในชวงไหน แตโดยหลกแลวทท ากนคอ หลงจากทผเรยนอลกรอานไดอานจบทง ๓๐ ยซ (๓๐ บทใหญ) หลงจากนนกจะมการคอตมอลกรอาน จะเหนไดวาการเรยนอลกรอานเปนสงทยาก กวาจะเรยนจบ ๓๐ ยซ (๓๐ บทใหญ) ส าหรบบางคนตองใชระยะเวลาถง ๓-๔ ป ส าหรบสตรหลายๆคน อาจจะใชชวงเวลาคนกอนแตงงาน เพอความบารอกต (ความเปนศรมงคล) ของตนเอง อกอยางการคอตมกไมไดจ ากดวาจะตองจดท าขนตอนเรยนอลกรอานจบใหมๆ จะเหนไดวา ประเพณการปฏบตในการคอตมอลกรอานเปนหนงกจกรรมทประกอบสรางขน เพอใหเหนถงคณคาของการอานอลกรอานของคนในชมชน เนองจากเดมชมชนในพนทจงหวดชายแดนภาคใตมผคนใหความส าคญในการอานอลกรอานนอยทงในเรองการอาน การทองจ าอลกรอาน ฉะนนวธการหนงทจะสรางใหชมชนไดเหนความส าคญดงกลาวคอ การสรางขวญและก าลงใจใหกบผเรยน โดยการจดกจกรรมเฉลมฉลองแกผทประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอานจบ และทส าคญกวาคอ เปนการขอบคณพระเจาทใหผเรยนประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอาน

๑.๒ ขนตอนการคอตมอลกรอาน

ส าหรบขนตอนในการคอตมอลกรอาน พบวาไมมการก าหนดขนตอนทชดเจนตายตวในการอาน แตจะขนอยกบครผสอนเปนผก าหนด บางกใหอานหรอใหทองจ าตามทผสอนไดก าหนดไว บางกครผสอนอานน าผเรยนอานตาม โดยสวนใหญจะเรมจากการอานซเราะหวฎดฮา และอานลงมาเรอยๆ จนถงซเราะหอลฟาตหะฮ และตอดวยบทกลาวดอาอเพอความ“บารอกต” (ความเปนศรมงคล) การขอบคณพระเจา และจบทายดวยการนาซฮต (บอกเกลาตกเตอน) สงดๆ ใหกบเดกๆทงหมด พรอมทงไดใหก าลงใจ สรางแรงบนดาลใจในการทองจ าอลกรอานใหประสบความส าเรจใหกบเดกอนๆ ทยงคงตงใจศกษาการทองจ าอล -กรอานตอๆไปจงเปนการจบในการคอตมอลกรอาน แตส าหรบการจดกจกรรมพธคอตมอลกรอานไมเพยงแคเทาน ยงพบวาในแตละชมชนหรอพนทมขนตอนการคอตมทแตกตางและหลากหลาย ทงนโดยสวนใหญจะมขนตอนกจกรรมสนๆแทรกเขาในพธการของการคอตมอลกรอาน เชน แทรกค ากลาวตางๆ ทเปนการนกถงพระเจา และเมอเสรจสนกจะมการจดงานเลยงเพอขอบคณแขกทไดมารวมงานในพธการคอตมอลกรอาน

และหากมองถงความเหมอนและความแตกตางในแตละพนทในขนตอนการคอตมอลกรอาน พบวา พนทจงหวดนราธวาส ในขนตอนการปฏบตจะแตกตางออกไป กลาวคอ ครผสอนจะใหผเรยนมาอานอลก

๕๓

รอานใหฟง โดยผสอนจะเปนผเลอกซเราะหใหผเรยนอาน และตอดวยบทกลาวดอาอ “คอตม” กรอาน ในขณะทพนทจงหวดสงขลาจะใชวธการใหผรทางศาสนามาอานน า คอใหอานฟาตฮะฮ และอานอะลฟลามมม ใหเดกอานตามและปดทายดวยการขอดอาอ สวนพนทจงหวดสตล ยะลา และปตตานจะใชวธการทเหมอนกนคอ โดยจะเรมจากซเราหวฎดฮามาจนถงอลนาสและการขอดอาอ จากนนกจะมการจดกจกรรมเลกๆ นอยๆ ในแตละพนท ทงในรปแบบของการจดงานเลยง และกจกรรมการแสดงเพอเปนการขอบคณทมารวมงาน

๑.๓ การเปลยนแปลงพธการคอตมอลกรอาน

ส าหรบการเปลยนแปลงพธการคอตมอลกรอานพบวา พธการคอตมอลกรอานยงคงพยายามซงความเปนดงเดมทไดสบทอดท ากนมา แตกระนนกไดมการปรบเปลยนไปตามบรบทพนท โดยเฉพาะในดานกจกรรมในพธการคอตม โดยพบวาในแตละชมชนจะมการเปลยนแปลงทแตกตางกนออกไป เชนในบางพนท จากเดมไดมการจดพธคอตมอลกรอานแบบเลกๆ เนนคนในครอบครว หรอคนทไดเรยนอลกรอานดวยกนเอง พรอมทงจดงานเลยง ในขณะทบางพนทกเนนการจดงานใหญโต แตกตางกนไปในแตละชมชน ถงแมจะมการจดการงานใหญหรอเลกแตทขาดไมไดและเปนหวใจส าคญในงานเลยง คอ ขาวเหนยวเหลอง ซงเขอวาเปนสญลกษณหนงทแสดงถงความศกดสทธในความรสกทหลายคนน าเอามาใชเปนหนงในพธกรรม แตปจจบนเรมมการจดงานเลยงทหลากหลายเนนความสะดวกสบายของเจาบาน โดยไมยดวาตองเปนขาวเหนยวเหลองเพยงอยางเดยว นอกจากนยงการแทรกกจกรรมบางอยางเพอใหเกดความบนเทง เพอไมเปนทนาเบอส าหรบผทเขามารวมในกจกรรม และเพอใหเกดแรงบนดาลใจส าหรบคนทเรยนอลกรอาน

ประเดนท ๒ พฒนาการประเพณคอตมอล – กรอาน ทสงผลตอความสมพนธของคนในชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ผลการวจยพบวา

๒.๑ พฒนาการประเพณคอตมอลกรอาน

ส าหรบพฒนาการประเพณคอตมอลกรอานพบวา ประเพณคอตมอลกรอานสงผลตอการกระซบความสมพนธในชมชนทงในดานความรวมมอรวมใจในการจดกจกรรมการคอตมอลกรอาน คอ การไดเหนจตใจทงดงามของเพอนบานในชมชน โดยเฉพาะญาตๆ ของผเรยน นอกจากจะมารวมแสดงความยนดแลว ยงมการรวมมอรวมใจเพอใหเกดความรกความสามคคในการชวยเหลอจดงานเลยงตางๆ พรอมทงยงเปนการพบปะบรรดาเครอญาตของผคอตม สงเหลาเปนผลดตอเดกๆ และเยาวชนรนใหมๆ ทจะเหนแบบอยางของชมชนทมจตใจทงดงามของเพอนบาน ไดสรางอามาล (ความด) รวมกน ส าหรบคนทมารวมงานสามารถสรางความกระตอรอรนใหสามารถเรยนอลกรอานจนจบไดอยางรวดเรว สรางความภาคภมใจตอตวเดก ผปกครองตลอดทงชาวบานทมารวมในงานอกดวย ซงเปนการสะทอนวถชวตของคนในพนทจงหวดชายแดนภาคใตอกมตหนง เพราะสงทเขาและเธอไดท ากนไมใชเพอตนเอง แตเพอลกหลานของคนในชมชนไดมความภาคภมใจในการรกการอานอลกรอาน พรอมทงใหคนในครอบครวและชมชนมความสามคคกน สรางอามาล (ความด) รวมกนอยางตอเนอง

๒.๒ วถชวตแบบใหมกบประเพณคอตมอลกรอาน

นอกจากจะเหนประเพณคอตมอลกรอานทพยายามคงไวซงความเปนแบบเดมแลว ยงสะทอนใหเหนอกวาในบางชมชน ปจจบนประเพณคอตมอลกรอานเรมเลอนหายไปดวยวถชวตของผคนยคใหม และดวยกระแสการเปลยนแปลงของโลกท าใหผคนตางเรงรบอยกบการงาน มงแตเพยงชวตสวนตวจนความสมพนธ

๕๔

แบบเดมเรมหางหายไปเรอยๆ ความสมพนธระหวางกนเรมลดนอยลงอยา งเหนไดชด เชน จากเดมการปฏสมพนธระหวางชมชน ในการจดกจกรรมคนในชมชนจะรวมกนแบงงานกน ผหญงจะคอยดแลเรองอาหารการกนในจดงานเลยง ในขณะทผชายจะคอยชวยงานทตองใชแรง เชน ลมสตวเพอน ามาเปนอาหารเลยงแขกทมารวมงาน ปจจบนสงเหลานลวนไมปรากฏใหเหนอก ความเปนอยของผคนในชมชนหางหายไปความสมพนธระหวางครอบครว หมคณะ กกลบกลายเปนอน จากเดมทคนในชมชนมสวนรวมเปนอนหนงอนเดยวกนรวมแสดงความชนชมยนดในความส าเรจดานการเรยนของลกหลาน และยงเปนการสรางความภาคภมใจใหแกเดก ผปกครอง และครผสอนในความรวมมอรวมใจกนอยางเตมทของคนในชมชน

๒.๓ กจกรรมกระชบความสมพนธในการคอตมกรอาน ส าหรบกจกรรมกระชบความสมพนธในการคอตมอลกรอานนน พบวา การคอตมอลกรอานเปนหนง

ในกจกรรมทสรางความสมพนธทดใหกบชมชนในการแลกเปลยนเรยนรระหวางประชาชนในพนทโดยมเดกและเยาวชนเปนสอกลางส าคญในการกระชบความสมพนธผานการคอตมอลกรอาน ทไมเพยงมองแตหลกการศาสนาหรอประเพณทจ าเปน เพราะกจกรรมการคอตมอลกรอานเปนการสรางคณคาในหวใจของเดก พอแม และผสานหวใจของคนในชมชน มความผกพนจากการไดท าดรวมกนเพอใหเกดความสมพนธทดงามของชมชนทไดรวมพดคย รบประทานอาหารรวมกน ไดท าบญรวมกนในการท านหร (การเลยงอาหาร) และรวมกนอานดอาอ (ขอพร) ซงเปนสญลกษณหนงทสอถงการเชอมโยงความสมพนธของคนในชมชมในการท าอาหารเลยง และผเขามารวมงานกจะมารวมแสดงความยนด ใหชวตความเปนอยของครอบครวและชมชนตามแนวทางทพระเจาไดมอบหมายไว และยงเปนการกระตนใหคนในครอบครวรกในการอานอลกรอาน ประเดนท ๓ ปญหาเกยวกบการคอตมอล-กรอานในปจจบน วธแกไขหรอพฒนา ผลการวจยพบวา

๓.๑ ปญหาเกยวกบการคอตมอล-กรอาน

ส าหรบปญหาเกยวกบการคอตมอลกรอาน พบวา ในแตละพนทจงหวดประสบปญหาเกยวกบการคอตมอลกรอานไปในทศทางเดยวกน กลาวคอ ชมชนไมคอยใหความส าคญตอกจกรรมการคอตมอลกร อาน ขาดความรวมมอในในจดกจกรรมคอตมอลกรอาน เดกและเยาวชนรนใหมๆไมคอยศกษาอลกรอาน ตลอดทงคนอานกรอานจบกมนอย ในขณะทผปกครองเองกไมคอยใหการสนบสนนสงเสรมเทาทควรในการอานอลกรอานของลกหลาน พรอมทงไมมคนสบทอด ท าใหไมมการสานตอในการจดประเพณคอตมอลกรอาน เนองจากมองวา ดวยสภาพสงคมทเปลยนไป วถชวตของผคนเปลยนไปจากเดมทตองใชชวตท เรงรบไมคอยมเวลาใหกบสวนรวมในการดแลชมชนเพราะมงแตหนาทการงานของตนเอง สงเหลานมองวาเกดจากปรากฏการณการเปลยนแปลงของบรบทโลกและสงคมทกาวสสมยใหม

อกทงในบางพนทมองวาประเพณคอตมอลกรอานไมปรากฎในหลกการศาสนาแตเดม เปนเพยงแคท าตามๆ กนโดยไมมหลกฐานทชดเจน หรอมประวตความเปนมาทแนชด จงเกดความไมไววางใจในการทจะจดกจกรรมเหลานน เพราะกจกรรมบางอยางทจดขนกเปนพธกรรมความเชอเดมของพนท (ความเชอกอนเขามาของอสลาม) ซงท าใหมองวามนผดในหลกการของศาสนาอสลาม

๕๕

๓.๒ วธแกไขหรอพฒนาในการคอตมอลกรอาน

วธการแกไขหรอพฒนาในการคอตมอลกรอานพบวา โดยสวนใหญมมมมองทหลากหลาย และแตกตางกนออกไป หากเปนปญหาในเรองของหลกการศาสนา มองวาเปนเรองทคอนขางยาก แตสงส าคญในการทจะใหเกดการพฒนาในการคอตมกรอานคอ ตองใหเหนถงการสรางประโยชนแกชมชนอยางเหนไดชด และตองไมมกจกรรมทผดหลกการศาสนา พรอมใหความส าคญกบทกกล มคนในการรวมพฒนาในการคอตมอลกรอาน โดยเรมจากผปกครองของเดกในการสงเสรมการอานอลกรอานกอนเปนล าดบแรก ใหผปกครองหรอผน าในชมชนเปนแบบอยางสรางจตส านก ปลกฝงใหเดกเหนคณคา พรอมสะทอนคณคาการอานอลกรอานเปนสงทสงคมใหการยอมรบ

ประเดนท ๔ แนวทางในการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตโดยภายใตกรอบศาสนา ผลการศกษาพบวา

๔.๑ แนวทางในการสงเสรมอนรกษ “การคอตม-อลกรอาน”

ส าหรบแนวทางในการสงเสรมอนรกษการคอตมอลกรอาน สวนใหญมองวาใหพอแม ผปกครองกระตนลกหลานใหรกอานกรอาน และควรใหชมชนรวมกนสนบสนนอยางมสวนรวมในการจดกจกรรมคอตมอลกรอาน พรอมกนนหนวยงานภาครฐในพนทควรใหการสนบสนนในการจดกจกรรม เพอสรางขวญก าลงใจในการคอตมอลกรอาน เพราะการอานอลกรอานส าหรบคนมสลมคอวถชวตในการด ารงอยในแนวทางทถกตามหลกศาสนาอสลามททกคนตองจ าเปนตองเชอและปฏบตตาม

๔.๒ การพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน”

ส าหรบการพฒนาคณคาประเพณการคอตมอลกรอานมองวา ควรพฒนาปรบปรงรปแบบกจกรรมทสามารถท าไดในหลกการทางศาสนาอยางชดเจน และน าประเดนทสามารถท าไดนนมาปรบปรงรปแบบการจดกจกรรมใหสอดคลองกบความเปนปจจบน พรอมทงควรใหโรงเรยนเอกชนสอนศาสนามบทบาทในเรองการจดหลกสตรบรณาการทเนนพฒนาเดกในการเรยนการสอนอลกรอาน เพอใหเดกและเยาวชนทอยในระบบโรงเรยนไดเหนคณคาของการเรยนอลกรอานในล าดบแรก พรอมทงสรางความตระหนกถงความส าคญในการอานอลกรอานในชวตประจ าวน กระตนใหเกดสงทดงามและสรางแรงบนดาลใจใหแกคนรนใหม ไดเหนถงคณคาของอลกรอานมากขน

๕.๒ อภปรายผลการวจย

ประเดนท ๑ ประเพณและขนตอนการปฏบตตลอดจนการเปลยนแปลงพธคอตมอลกรอานของชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ผลการวจยพบวา

ประเพณการปฏบตในการคอตมอลกรอานของชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตมการปฏบตทเหมอนๆ กน เนองจากใจความส าคญในการคอตมอลกรอานกเพอใหผเรยนมความ “บารอกต” (ความเปนศรมงคล) ในการด าเนนชวตและความภาคภมใจ และทส าคญเพอการขอบคณพระเจาทใหผเรยนประสบ

๕๖

ความส าเรจในการเรยนอลกรอาน โดยจะปรากฏใหเหนไดในทกชวงเวลาทผเรยนพรอมทจะคอตม ซงไมไดถกก าหนดวาตองมการคอตมอลกรอานในชวงไหน แตโดยหลกแลวทท ากนคอ หลงจากทผเรยนอลกรอานไดอานจบทง ๓๐ ยซ (บทใหญ) หลงจากนนกจะมการคอตมอลกรอาน จะเหนไดวาการเรยนอลกรอานเปนสงทยาก กวาจะเรยนจบ ๓๐ ยซ (บทใหญ) ส าหรบบางคนตองใชระยะเวลาถง ๓-๔ ป ส าหรบสตรหลายๆ คนจะใชชวงโอกาสดๆ ของตนเองในการท าพธการคอตม กลาวคอชวงเวลาคนกอนแตงงาน เพอความบารอกต (ความเปนศรมงคล) ของตนเอง อกอยางการคอตมกไมไดจ ากดวาจะตองจดท าขนตอนเรยนอลกรอานจบใหมๆ จะเหนไดวา ประเพณการปฏบตในการคอตมอลกรอานเปนหนงกจกรรมทประกอบสรางขน เพอใหเหนถงคณคาของการอานอลกรอานของคนในชมชน เนองจากเดมชมชนในพนทจงหวดชายแดนภาคใตมผคนใหความส าคญในการอานอลกรอานคอนขางนอยทงในเรองการอาน การทองจ าอลกรอาน ฉะนนวธการหนงทจะสรางใหชมชนไดเหนความส าคญดงกลาวคอ การสรางขวญและก าลงใจใหกบผเรยน โดยการจดกจกรรมเฉลมฉลองแกผทประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอานจบ และทส าคญกวาคอ เปนการขอบคณพระเจาทใหผเรยนประสบความส าเรจในการเรยนอลกรอาน สอดคลองกบทรงพล วชรมาลา และคณะ (๒๕๕๓) ทไดศกษาเรอง พฒนาการประเพณ คอตมอลกรอาน ของชมชนเกตร ผการศกษา พบวา พฒนาการประเพณคอตมอลกรอานของชาวเกตร ( ฉลองการจบอลกรอาน ) อลกรอานเปนคมภรทรวบรวมบทบญญตของอลเล าะห เปนกฏหมายสงสดของอสลามทใชในการด าเนนชวต มสลมทกคนตองเรยนรอยางนอยใหอานได เดกๆ ในชมชนเกตร อาจจะไปเรยนกบโตะครของหมบานหรอเรยนกบบดามารดาทบานของตนเอง เมอเรยนจบแลวกท าพธ คอตมอล-กรอาน หรอฉลองการจบอล – กรอาน ทงนการท าพธฉลองการจบอล – กรอาน เปนพธศกสทธทผทไดรบการเขาพธนถอวาเปนผทจบการศกษากฎระเบยบของศาสนาอสลาม และเปนผเรยนร โดยการท าพธฉลองการจบ มการเลยงฉลองกนในหมบาน ทงนการประเพณคอตมอลกรอานจะไมมการก าหนดขนตอนทชดเจนตายตวในการคอตม แตจะขนอยกบครผสอนเปนผก าหนด บางกใหอานหรอใหทองจ าตามทผสอนไดก าหนดไว บางกครผสอนอานน าผเรยนอานตาม โดยสวนใหญจะเรมจากการอานซเราหวฎดฮา และอานลงมาเรอยๆ จนถงซเราหอลฟาตหะฮ และตอดวยบทกลาวดอาอเพอความ“บารอกต” (ความเปนศรมงคล) การขอบคณพระเจา และจบทายดวยการ นาซฮต (บอกกลาวตกเตอน) สงดๆ ใหกบเดกๆทงหมด พรอมทงไดใหก าลงใจ สรางแรงบนดาลใจในการทองจ าอลกรอานใหประสบความส าเรจใหกบเดกอนๆ ทยงคงตงใจศกษาการทองจ าอล-กรอานตอๆไป จงเปนการจบในการคอตมอลกรอาน แตส าหรบการจดกจกรรมพธคอตมอลกรอานไมเพยงแคเทาน ยงพบวาในแตละชมชนหรอพนทมขนตอนการคอตมทแตกตางและหลากหลาย ทงนโดยสวนใหญจะมขนตอนกจกรรมสนๆ แทรกเขาในพธการของการคอตมอลกรอาน เชน แทรกค ากลาวตางๆ ทเปนการนกถงพระเจา (อลลอฮ) และเมอเสรจสนกจะมการจดงานเสยงเพอขอบคณแขกทไดมารวมงานในพธการคอตมอลกรอาน

ส าหรบการเปลยนแปลงพธการคอตมอลกรอานพบวา พธการคอตมอลกรอานยงคงพยายามซงความเปนดงเดมทไดสบทอดท ากนมา แตกระนนกไดมการปรบเปลยนไปตามบรบทพนท โดยเฉพาะในดานกจกรรมในพธการคอตม โดยพบวาในแตละชมชนจะมการเปลยนแปลงทแตกตางกนออกไป เชนในบางพนท จากเดมไดมการจดพธคอตมอลกรอานแบบเลกๆ เนนคนในครอบครว หรอคนทไดเรยนอลกรอานดวยกนเอง พรอมทงจดงานเลยง ในขณะทบางพนทกเนนการจดงานใหญโต แตกตางกนไปในแตละชมชน ถงแมจะมการจดการงานใหญหรอเลกแตทขาดไมไดและเปนหวใจส าคญในงานเลยง คอ ขาวเหนยวเหลอง ซงเขอวาเปนสญลกษณหนงทแสดงถงความศกดสทธในความรสกทหลายคนน าเอามาใชเปนหนงในพธกรรม แตปจจบนเรมมการจดงานเลยงทหลากหลายเนนความสะดวกสบายของเจาบาน โดยไมยดวาตองเปนขาวเหนยวเหลองเพยงอยางเดยว นอกจากนยงการแทรกกจกรรมบางอยางเพอใหเกดความบนเทง เพอไมเปนทนาเบอส าหรบผทเขา

๕๗

มารวมในกจกรรม และเพอใหเกดแรงบนดาลใจส าหรบคนทเรยนอลกรอาน สอดคลองกบทรงพล วชรมาลา และคณะ (๒๕๕๓) ทไดศกษาและพบวา ปจจบนพธ คอตมอลกรอาน ของชมชนเกตรมการพฒนาการเปลยนแปลงไปตามยคสมย จากในอดตทมผคนในหมบานไดท าการเลาเรยนเกอบทกคนในหมบานเกตร อายนอยอายมาก มทกเพศทกวย แตปจจบน สมยนยมเปลยนไป ผคนสงลกสงหลานไปเรยนไกลๆ โอกาสทไดเรยนอลกรอาน จงมในวยเดก และไมทกครวเรอนเหมอนในอดต แตกยงมพธฉลองการจบ อลกรอานอย โดยมการพฒนาการจากประเพณดงเดม มาเปนประเพณทเขากบยคปจจบน คอ แตเดม จะท ากนแตนอย ๆ ท ารวมกนทบานโตะคร เพราะ การเดนทางไปมาหาสกนยากล าบาก การหาไขเปดกยากตองรอถง ฤดแลงเปดจงจะไขและตองสะสมไขเปดไวหลายๆ เชาจงจะพอกบการแจกผ คนทมารวมพธ ปจจบนไดใชไขไกแทนกได สงของอน ๆ กหางายท าใหพธคอตมอลกรอาน ยงใหญมากขน ประกอบกบการคมนาคมสะดวกสบายไปมาหาสกนเรวขน เลยนยมท า พธคอตมอลกรอาน ทบานของนกเรยนเอง แตเดมพนองทมารวมพธทกคนจะน าน าตาลทราย ขาวสาร ผกและผลไม แตปจจบนผคนมเวลานอยไมสามารถหาสงของมารวมพธไดทน จงมอบเงนใหกบเจาภาพ เลยกลายเปนวาหลายๆคนกเหนดดวยวาการใหเงนไมยงยากสามารถแปรสภาพเปนอยางอนไดสะดวกกวา

ประเดนท ๒ พฒนาการประเพณคอตมอล – กรอาน ทสงผลตอความสมพนธของคนในชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต ผลการวจยพบวา

ส าหรบพฒนาการประเพณคอตมอลกรอานพบวา ประเพณคอตมอลกรอานสงผลตอการกระซบความสมพนธในชมชนทงในดานความรวมมอรวมใจในการจดกจกรรมการคอตมอลกรอาน คอ การไดเหนจตใจทงดงามของเพอนบานในชมชน โดยเฉพาะญาตๆ ของผเรยน นอกจากจะมารวมแสดงความยนดแลว ยงมการรวมมอรวมใจเพอใหเกดความรกความสามคคในการชวยเหลอจดงานเลยงตางๆ พรอมทงยงเปนการพบปะบรรดาเครอญาตของผคอตม สงเหลาเปนผลดตอเดกๆ และเยาวชนรนใหมๆ ทจะเหนแบบอยางของชมชนทมจตใจทงดงามของเพอนบาน ไดสรางอามาล (ความด) รวมกน สอดคลองกบ สธาวลย เสถยรไทย (๒๕๔๓) ทไดชวาการมสวนรวมของประชาชนเปนรากฐานทส าคญในกระบวนการตดสนดานการพฒนาและเปนสวนส าคญทท าใหเกดการบรหารจดการทดผานกระบวนการสรางความเขมแขงของประชาชน สงคมทเปนแรงผลกดนทท าใหเกดกระบวนการตดสนใจทเหมาะสม ทงในระดบนโยบายและการปฏบตจะน าไปสการพฒนาทยงยนไดในทสด ส าหรบคนทมารวมงานสามารถสรางความกระตอรอรนในการเรยนอลกรอานจนจบไดอยางรวดเรว สรางความภาคภมใจตอตวเดก ผปกครองตลอดทงชาวบานทมารวมในงานอกดวย ซงเปนการสะทอนวถชวตของคนในพนทจงหวดชายแดนภาคใตอกมตหนง เพราะสงทเขาและเธอไดท ากนไมใชเพอตนเอง แตเพอลกหลานของคนในชมชนไดมความภาคภมใจในการรกการอานอลกรอาน พรอมทงใหคนในครอบครวและชมชนมความสามคคกน สรางอามาล (ความด) รวมกนอยางตอเนอง นอกจากน สธาวลย เสถยรไทย (๒๕๔๓) ทไดชอกวา การเพมความงายตอการน าไปปฏบต การมสวนรวมท าใหคนเรามความรสกถงความเปนเจาของการตดสนใจ และเมอไดรวมตดสนใจแลว เขายอมตองการทจะเหนสงนนน าไปปฏบตได กลมปจเจกชนอาจจะรสกกระตอรอรนในการทจะชวยใหเกดผลในทางปฏบต

ปจจบนประเพณคอตมอลกรอานเรมเลอนหายไปดวยวถชวตของผคนยคใหม และดวยกระแสการเปลยนแปลงของโลกท าใหผคนตางเรงรบอยกบการงาน มงแตเพยงชวตสวนตวจนความสมพนธแบบเดมเรมหางหายไปเรอยๆ ความสมพนธระหวางกนเรมลดนอยลงอยางเหนไดชด เชน จากเดมการปฏสมพนธระหวางชมชน ในการจดกจกรรมคนในชมชนจะรวมกนแบงงานกน ผหญงจะคอยดแลเรองอาหารการกนในจดงานเลยง ในขณะทผชายจะคอยชวยงานทตองใชแรง เชน ลมสตวเพอน ามาเปนอาหารเลยงแขกทมารวมงาน

๕๘

ปจจบนสงเหลานลวนไมปรากฏใหเหนอก ความเปนอยของผคนในชมชนหางหายไปความสมพนธระหวางครอบครว หมคณะ กกลบกลายเปนอน จากเดมทคนในชมชนมสวนรวมเปนอนหนงอนเดยวกนรวมแสดงความชนชมยนดในความส าเรจดานการเรยนของลกหลาน และยงเปนการสรางความภาคภมใจใหแกเดก ผปกครอง และครผสอนในความรวมมอรวมใจกนอยางเตมทของคนในชมชนสอดคลองกบทรงพล วชรมาลา และคณะ (๒๕๕๓) ทชใหเหนวา ปจจบนพธคอตมอลกรอาน ของชมชนเกตรมการพฒนาการเปลยนแปลงไปตามยคสมย จากในอดตทมผคนในหมบานไดท าการเลาเรยนเกอบทกคนในหมบานเกตร อายนอยอายมาก มทกเพศทกวย แตปจจบน สมยนยมเปลยนไป ผคนสงลกสงหลานไปเรยนไกลๆ โอกาสทไดเรยนอลกรอาน จงมในวยเดก และไมทกครวเรอนเหมอนในอดต แตกยงมพธฉลองการจบ อลกรอานอย แตมการพฒนาการจากประเพณดงเดม มาเปนประเพณทเขากบยคสมยปจจบน สอดคลองกบแลนเนอร (Laner. ๑๙๗๖ : ๖๕ อางถงในญาณศา บญจตร และสชาต มสมบต. ๒๕๕๔ : ๑๑) ไดเสนอแนวคดวาการเปลยนแปลงเปนเรองปกตในทกสงคม เปนกระบวนการทเกดขนอยางตอเนองแบบคอยเปนคอยไป อนเปนปรากฏการณในสงคมระดบตาง ๆ ของมนษย และการเปลยนแปลงในระดบหนงไมจ าเปนตองส าคญตออกระดบหนง แตการเปลยนแปลงแตละระดบจะตองสมพนธกบปจจยตางๆ และความหลากหลายของการเปลยนแปลงท าใหเกดวฏจกร เกดการแสดงออกทางพฤตกรรม

ทงนการคอตมอลกรอานเปนหนงในกจกรรมทสรางความสมพนธทดใหกบชมชนในการแลกเปลยนเรยนรระหวางประชาชนในพนทโดยมเดกและเยาวชนเปนสอกลางส าคญในการกระชบความสมพนธผานการคอตมอลกรอาน ทไมเพยงมองแตหลกการศาสนาหรอประเพณทจ าเปน เพราะกจกรรมการคอตมอลกรอานเปนการสรางคณคาในหวใจของเดก พอแม และผสานหวใจของคนในชมชน มความผกพนจากการไดท าดรวมกนเพอใหเกดความสมพนธทดงามของชมชนทไดรวมพดคย รบประทานอาหารรวมกน ไดท าบญรวมกนในการท านหร (การเลยงอาหาร) และรวมกนอานดอาอ (ขอพร) ซงเปนสญลกษณหนงทสอถงการเชอมโยงความสมพนธของคนในชมชมในการท าอาหารเลยง และผเขามารวมงานกจะมารวมแสดงความยนด ใหชวตความเปนอยของครอบครวและชมชนตามแนวทางทพระเจาไดมอบหมายไว และยงเปนการกระตนใหคนในครอบครวรกในการอานอลกรอาน สอดคลองกบวนชย วฒนศพท (๒๕๔๔) ทไดชใหเหนวา การมสวนรวมท าใหคนเรามความรสกถงความเปนเจาของการตดสนใจ และเมอไดรวมตดสนใจแลว เขายอมตองการทจะเหนสงนนน าไปปฏบตได กลมปจเจกชนอาจจะรสกกระตอรอรนในการทจะชวยใหเกดผลในทางปฏบต เชนเดยวกบงานของ สรชย ไวยวรรณจตร และคณะ (๒๕๕๔) ไดเนนย าวาชมชนตองเปนเสมอนครอบครวเดยวกน โดยเฉพาะ ผน าศาสนา ผน าธรรมชาต ผน าทองท และผน าทองถน ทตองมบทบาทในการสนบสนนรวมมอชวยเหลอจดงานประเพณคอตมอลกรอานโดยเฉพาะในดานงบประมาณ เพอใหเกดความสมพนธทดในชมชน

ประเดนท ๓ ปญหาเกยวกบการคอตมอล-กรอานในปจจบน วธแกไขหรอพฒนา ผลการวจยพบวา

ส าหรบปญหาเกยวกบการคอตมอลกรอานพบวา ปญหาการคอตมอลกรอานอนเนองมากจากชมชนหรอผคนไมคอยใหความส าคญตอกจกรรมการคอตมอลกรอานนน มความหลากหลายในสภาพปญหา บางกมองวาเดกหรอเยาวชนในรนปจจบนไมคอยใหความส าคญในการอานอลกรอานในขณะทผปกครองเองกไมคอยใหการสนบสนนสงเสรมเทาทควรในการอานอลกรอานของลกหลาน ส าหรบอกปญหาหนงมองวาประเพณคอตมอลกรอานไมไดมหลกศาสนา หรอประวตความเปนมาทแนชด จงเกดความไมไววางใจในการทจะกจกรรมเหลานน เพราะกจกรรมบางอยางทชดขนกเปนพธกรรมความเชอเดมของพนท (ความเชอกอนเขามาของอสลาม) ซงท าใหมองวามนผดในหลกการของศาสนาอสลาม เพราะความคดในศาสนาอสลามไมไดมลกษณะเปนเอกพจน หยดนง หรอวางอยบนคมภรเพยงประการเดยว หากแตขนกบการตความอนหลากหลาย

๕๙

รวมทงการปรบใชใน บรบททางประวตศาสตรและการเมองจ าเพาะ (Esposito ๒๐๐๒) ฉะนน การท าความเขาใจศาสนาอสลามจงจ าเปนจะตองใหความส าคญกบสภาวะหรอเงอนไขทองถน เพราะศาสนาอสลามไมใชชดของกฎเกณฑทตายตว หากแตเปนการรวบรวม ของธรรมเนยมทแขงขนกนซงผคนเลอกหยบใชและตความในเงอนไขและบรบทตาง ๆ การศกษาศาสนาอสลามจงไมใชเรองของการศกษาวาคมภรจารกไวอยางไร หากแตเปนวาชาวมสลมแตละแหงเลอกหยบใชและตความค าสอนในศาสนาอสลามในแตละบรบทและเงอนไขอยางไรมากกวา (Bowen, ๒๐๐๓)

ส าหรบวธการแกไขหรอพฒนาในการคอตมอลกรอานพบวา โดยสวนใหญมมมมองทหลากหลาย และแตกตางกนออกไป หากเปนปญหาในเรองของหลกการศาสนา มองวาเปนเรองทคอนขางยาก แตสงส าคญในการทจะใหเกดการพฒนาในการคอตมกรอานคอ ตองใหมองใหเหนถงการสรางประโยชนแกชมชน และตองไมมกจกรรมทผดหลกการศาสนา พรอมใหความส าคญกบทกกลมคนในการรวมพฒนาในการคอตมอลกรอาน โดยเรมจากผปกครองของเดกในการสงเสรมการอานอลกรอานกอนเปนล าดบแรก ใหผปกครองหรอผน าในชมชนเปนแบบอยางสรางจตส านก ปลกฝงใหเดกเหนคณคา พรอมสะทอนคณคาการอานอลกรอานเปนสงทสงคมใหการยอมรบ นพนธ โซะเฮง (๒๕๔๘) ทไดชใหเหนวาศาสนาอสลามไดพร าสอนใหมสลมทกคนไดด าเนนชวตแบบเพยงพอ สายกลาง ไมใหเอยงซายหรอเอยงขวา ฉะนนแนวทางการพฒนาสงคมมสลมทถกตอง ทนโลกและทนเวลาเพราะอนทจรงแลวหลกค าสอนของอสลามไมเคยลาสมย แตน าสมยค าสอนของศาสนาอสลามในหลาย ๆ เหตการณไดถกพสจนแลว ตามหลกวธการทางวทยาศาสตรวาเปนจรง

ประเดนท ๔ แนวทางในการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตโดยภายใตกรอบศาสนา ผลการศกษาพบวา

ส าหรบแนวทางในการสงเสรมอนรกษการคอตมอลกรอาน สวนใหญมองวาใหพอแม ผปกครองกระตนลกหลานใหรกการอานกรอาน รวมทงควรใหชมชนมสวนรวมและใหการสนบสนนในการจดกจกรรมคอตมอลกรอาน พรอมกนนหนวยงานภาครฐในพนทควรใหการสนบสนนในการจดกจกรรม เพอสรางขวญก าลงใจในการคอตมอลกรอาน เพราะการอานอลกรอานส าหรบคนมสลมคอวถชวตในการด ารงอยในแนวทางทถกตองตามหลกศาสนาอสลามททกคนจ าเปนตองเชอและปฏบตตาม เพอสะทอนใหเหนวาประเพณการคอตมอลกรอานสามารถพฒนาปรบปรงรปแบบกจกรรมทสามารถท าไดในหลกการทางศาสนาอยางชดเจน และน าประเดนทสามารถท าไดนนมาปรบปรงรปแบบการท ากจกรรมใหสอดคลองกบความเปนปจจบน พรอมทงควรใหโรงเรยนเอกชนสอนศาสนามบทบาทในเรองการจดหลกสตรบรณาการทเนนพฒนาเดกในการเรยนการสอนอลกรอาน เพอใหเดกและเยาวชนทอยในระบบโรงเรยนไดเหนคณคาในล าดบแรก พรอมทงสรางความตระหนกถงความส าคญในการอานอลกรอานในชวตประจ าวน กระตนใหเกดสงทดงาม และสรางแรงบนดาลใจใหแกคนรนใหมๆ ไดเหนถงคณคาของอลกรอานมากขนและสบไป

๕.๓ ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะจากการวจย

๑. จากการศกษาพบวา เดกและเยาวชนปจจบนถงแมจะผานการคอตมแลว แตกลบไมสามารถอานอลกรอานไดคลองอานตดๆ ขดๆ ยงไมถกหลกการอานเทาทควร ฉะนนมองวา ควรใหมหนวนงานในพนทใหการสนบสนนและจดท าโครงการจดอบรมทกๆ ป ในรปแบบกรออาตทหลกสตรแบบเขมขน เพราะการจดอบรมถอเปนการถายทอดวจนะของอลลอฮนนเปนสงประเสรฐ อกทงยงท าใหเดกและเยาวชนเหนถงคณคาใน

๖๐

การอานอลกรอาน ซงเชอวาหากเดกและเยาวชนอยกบการอานอลกรอาน มการคอตมทกปจะเปนคนทมคาในการทจะสรางสงคมใหเปนสงคมทดงามในอนาคตตอไป

๒. ผลการศกษายงชใหเหนอกวา สงคมปจจบนมคนเขาใจความหมาย (ตฟเซร) ของอลกรอานยงนอยมาก ซงการไดเขาใจในความหมายของอลกรอานถอเปนประเสรฐ เพราะการเขาใจความหมายในอลกรอานเปนสงทจะชน าแนวทางการด ารงชวตประจ าวนของมสลมไดเปนอยางด ฉะนนผรในสงคมหรอ ชมชนนอกจากทจะมการสอนอลกรอานแลว ควรใหความหมาย (ตฟเซร) แกเดกและเยาวชนตลอดถงบคคลทมความสนใจ เพราะมสลมเชอวาองคความรในอลกรอานนนเปนความรทสมบรณทสด ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

การวจยครงนเปนการศกษาถงการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณการคอตมอลกรอาน ซงในงานวจยยงพบปญหาทนาสนใจ ทควรไดรบการแกไข และสรางความเขาในใหกบคนในพนท แตการวจยในครงนถกจ ากดดวยกรอบการวจย ฉะนนหากมการวจยในครงตอไป ควรมการศกษาในประเดนเกยวกบพธกรรมในการคอตมอลกรอานใหสกซง เนองจากพธกรรมในบางกรณถกมองวาไมใชหลกการของศาสนา แตเปนพธกรรมความเชอทองถนเดม

๖๑

บรรณานกรม ภาษาไทย กรรณการ นาคอย และคณะ. (๒๕๔๙). การมสวนรวมของชาวบานในการอนรกษล าน าทาทอง

อ าเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน. กรงเทพมหานคร : ส านกงานคณะกรรมการ วฒนธรรมแหงชาต.

คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (๒๕๔๔). คมอการบรหารและการจดการโครงการทางวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ. คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (๒๕๔๖). ชมชนวฒนธรรมไทยสภยเศรษฐกจ ๒๕๔๔. กรงเทพมหานคร : การศาสนา. คณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (๒๕๔๗). คมอแนวทางปฏบตการด าเนนงานของสภาวฒนธรรม

และคมอวทยากรกระบวนการ : วฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ. งามพศ สตยสงวน. (๒๕๔๒). การวจยทางมานษวทยา. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ณาณศา บญจตร และสชาต มสมบต. (๒๕๕๔). การอนรกษและสบสานประเพณแหพระแขงเรอยาว

ขนโขนชงธง อ า เภอหลงสวน จ งหวดชมพร เพ อส ง เสรมการทองเท ยวอยางย งยน . กรงเทพมหานคร : กรมสงเสรมวฒนธรรม.

ดลมนรรจน บากา และคณะ. (๒๕๕๐). การศกษาวถชวตของเยาวชนไทยมสลม เพอเสรมสรางสนตสข ในสามจงหวดชายแดนภาคใต. ปตตาน : มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

ทรงพล วชรมาลา และคณะ. (๒๕๕๓). พฒนาการประเพณ คอตม – อลกรอาน ของชมชนเกตร. กรงเทพมหานคร : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย ( สกว.).

ธเนศ อดลยกจ. (๒๕๕๑). การมสวนรวมของเครอขายวฒนธรรมและชมชนในการบรหารจดการวฒนธรรม : กรณศกษาการแสดงมะโยง อ าเภอเมอง จงหวดปตตาน. กรงเทพมหานคร : กรมสงเสรมวฒนธรรม.

นยพรรณ วรรณศร. (๒๕๔๐). มานษวทยา สงคม และวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ผจงจตต อธคมนนทะ. (๒๕๔๓). สงคมและวฒนธรรมทองถนไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลย รามค าแหง. ผอบ โปษะกฤษณะ และคณะ. (๒๕๓๑). เพลงกลอมเดกและเพลงประกอบการละเลนเดกภาคกลาง

๑๖ จงหวด. กรงเทพมหานคร : ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. พชรนทร ชนเดช. (๒๕๕๑). การวจยแบบมสวนรวมของเครอขายวฒนธรรมและชมชนในการบรหารจดการ

วฒนธรรม: กรณศกษาประเพณสวดดานวดพระมหาธาตวรวหาร อ าเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช". กรงเทพมหานคร : กรมสงเสรมวฒนธรรม.

ไพโรจน แกวจฑานต. (๒๕๕๑). การมสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการวฒนธรรม : กรณศกษาการแสดงมโนราหในกลมโฮมสเตย ต าบลลเลด อ าเภอพนพน จงหวดสราษฎรธาน. กรงเทพมหานคร : กรมสงเสรมวฒนธรรม.

ยศ สนตสมบต. (๒๕๔๐). มนษยกบวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. วนชย วฒนศพท. ๒๕๔๔. คมอการมสวนรวมของประชาชนในการตดสนใจของชมชน . นนทบร : สถาบน

พระปกเกลา.

๖๒

วชรนทร ด ารงกล. (๒๕๕๑). การวจยแบบมสวนรวมของเครอขายวฒนธรรมและชมชนในการบรหารจดการวฒนธรรม : กรณศกษาการสบทอดดนตรพนบาน “ กาหลอ ” จงหวดยะลา. กรงเทพมหานคร : กรมสงเสรมวฒนธรรม.

ศรกล กลววฒน. (๒๕๔๖). การมสวนรวมของประชาชนเปนอยางไร. พฒนาชมชน. ๔๒(๖), ๑๙-๒๔. ศศธร สวรรณมณ. (๒๕๕๑). การวจยแบบมสวนรวมของเครอขายวฒนธรรมและชมชนในการบรหาร

จดการวฒนธรรม : กรณศกษา เพลงนา อ าเภอสว จงหวดชมพร. กรงเทพมหานคร : กรมสงเสรมวฒนธรรม.

สนท สมครการ. (๒๕๒๕). การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมกบการพฒนาการของสงคม. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร.

สธาวลย เสถยรไทย. (๒๕๔๓). สภาพไทยศกษา : การส ารวจเชงวพากษ. กรงเทพมหานคร : ตรสวน. สรชย ไวยวรรณจตร และคณะ. (๒๕๕๔). การมสวนรวมของผน าสเสาหลกในการบรหารจดการสงเสรม

ศลปวฒนธรรมทองถน : กรณศกษา “ตารอนา” ต.กายคละ อ.แวง จ.นราธวาส.กรงเทพมหานคร : กรมสงเสรมวฒนธรรม.

นพนธ โซะเฮง. (๒๕๔๘). ปฏรปการศกษาในโลกมสลมอสลามานวตร และ อสลามานวตรองคความร . มหาวทยาลยเวสเทรน กาญจนบร. อคน รพพฒน. (๒๕๓๖). คมอการวจยเชงคณภาพเพอการพฒนา. ขอนแกน : สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน. อมรา พงศาพชญ. (๒๕๔๒). ความหลากหลายทางวฒนธรรม (กระบวนทศนและบทบาทในประชา

สงคม). กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อ า ล เ ส อ ส ม ง . ( ๒ ๕ ๕ ๙ ) . ค อ ต ม อ ล ก อ า น . ส บ ค น จ า ก

http://alisuasaming.org/webboard/index.php?topic=๑๙๓๑.๐ [เมอวนท ๒ กรกฎาคม ๒๕๕๙]

อานนท กาญจนพนธ. (๒๕๕๕). ถกความคดสงคมศาสตรในสงคมไทย. เชยงใหม: คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ภาษาองกฤษ Al-Marzouqi, Ibrahim A.

๑๙๙๙. “Political Rights and Democracy in Islamic Law,” in Eugene Cotran and Adel Omar Sherif (eds.) Democracy, the Rule of Law and Islam. London; Boston: Kluwer Law International.

Bowen, John Richard. ๑๙๙๓. Muslims Through Discourse: Religion and Ritual in Gayo Society. Princeton, NJ: Princeton University Press. ๒๐๐๓. Islam, Law, and Equality in Indonesia: An Anthropology of Public Reasoning. Cambridge, UK; New York: Cambridge University Press.

Eickelman, Dale F., and James Piscatori. ๑๙๙๖. Muslim Politics. Princeton, N.J.: Princeton University Press.

Esposito, John L. ๑๙๙๑. Islam and Politics. Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press.

๖๓

๑๙๙๑. The Islamic Threat: Myth or Reality. New York: Oxford University Press. ๒๐๐๒. Unholy War: Terror in the Name of Islam. New York: Oxford University

Press. Euben, Roxanne L.

๒๐๐๒. “Killing For) Politics: Jihad, Martyrdom, and Political Action,” Political Theory, Vol. ๓๐, No. ๑.

Huntington, Samuel P. ๑๙๙๓. “The Clash of Civilizations?” Foreign Affairs. (Summer).

Messick, Brinkley. ๑๙๙๓. The Calligraphic State: Textual Domination and History in a Muslim Society. Berkeley: University of California Press.

Peletz, Michael G. ๒๐๐๒. Islamic Modern: Religious Courts and Cultural Politics in Malaysia. Princeton, NJ: Princeton University Press.

Wattana Sugunnasil.

๒๐๐๖. “Islam, Radicalism, and Violence in Southern Thailand: Berjihad di Patani and the ๒๘ April ๒๐๐๔ Attacks,” Critical Asian Studies. Vol. ๓๘, No. ๑.

๖๔

บคลานกรม

ขอมลผใหสมภาษณ ประชาชนจงหวดนราธวาส นาย ก นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๕๑/๑ ถนนก าปงบาร

ต าบลบางนาค อ าเภอเมองนราธวาส จงหวดนราธวาส. เมอวนท ๑๐ เมษายน ๒๕๕๙. นาย ข นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นายคอลฟ ตวนบละ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๕๑/๑ ถนนก าปงบาร

ต าบลบางนาค อ าเภอเมองนราธวาส จงหวดนราธวาส. เมอวนท ๒๕ เมษายน ๒๕๕๙. นายดรอแม สาวาน (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๔๑ ต าบลสไหงปา

ด อ าเภอสไหงปาด จงหวดนราธวาส. เมอวนท ๑๒ สงหาคม ๒๕๕๙. นางสรดา มะ น (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๔๑ ต าบลสไหงปาด

อ าเภอสไหงปาด จงหวดนราธวาส. เมอวนท ๑๒ สงหาคม ๒๕๕๙. นาย ฃ นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๑๒๒ ต าบลสไหงปา

ด อ าเภอสไหงปาด จงหวดนราธวาส. เมอวนท ๑๒ สงหาคม ๒๕๕๙. นาย ค นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๑๒๒ ต าบลสไหงปาด

อ าเภอสไหงปาด จงหวดนราธวาส. เมอวนท ๑๒ สงหาคม ๒๕๕๙. นาย ง นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทมสยดกลางนราธวาส อ าเภอ

เมองนราธวาส จงหวดนราธวาส. เมอวนท ๒๒ สงหาคม ๒๕๕๙. นาย จ นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทมสยดกลางนราธวาส อ าเภอ

เมองนราธวาส จงหวดนราธวาส. เมอวนท ๒๒ สงหาคม ๒๕๕๙. นาย ฉ นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นายนายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทมสยดกลางนราธวาส

อ าเภอเมองนราธวาส จงหวดนราธวาส. เมอวนท ๒๓ สงหาคม ๒๕๕๙. นาย ช นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นายนายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ททมสยดกลางนราธวาส

อ าเภอเมองนราธวาส จงหวดนราธวาส. เมอวนท ๒๓ สงหาคม ๒๕๕๙. ประชาชนจงหวดสงขลา ดร.วสทธ บลลาเตะ (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทมสยดกลางสงขลา อ าเภอ

หาดใหญ จงหวดสงขลา. เมอวนท ๒๒ เมษายน ๒๕๕๙. นายมสตอพา ชมง (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทปอเนาะตรบยตลอสลามยะห

อ าเภอจะนะ จงหวดสงขลา. เมอวนท ๒๑ พฤษภาคม ๒๕๕๙. นายลาเตะ สะมะลาเตะ (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทบานโคกมา อ าเภอจะนะ

จงหวดสงขลา. เมอวนท ๒๓ พฤษภาคม ๒๕๕๙. นายอสมาน มะเดน (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทปอเนาะตรบยตลอสลามยะห

อ าเภอจะนะ จงหวดสงขลา. เมอวนท ๒๓ พฤษภาคม ๒๕๕๙. บาบอฮะยมซอ หนเร (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทบานหวดน ต .ปาชง อ าเภอ

จะนะ จงหวดสงขลา. เมอวนท ๒๓ ตลาคม ๒๕๕๙. ดนวาฮะ หลหะ (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทบานหวดน ต.ปาชง อ าเภอจะนะ

จงหวดสงขลา. เมอวนท ๒๓ ตลาคม ๒๕๕๙. ซกการยา เสะและ (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทบานหวดน ต.ปาชง อ าเภอจะ

นะ จงหวดสงขลา. เมอวนท ๒๓ ตลาคม ๒๕๕๙.

๖๕

สกร ขรดาโอะ (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทบานหวดน ต .ปาชง อ าเภอจะนะ จงหวดสงขลา. เมอวนท ๒ พฤศจกายน ๒๕๕๙.

สะอะ ขรดาโอะ (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทบานหวดน ต.ปาชง อ าเภอจะนะ จงหวดสงขลา. เมอวนท ๒ พฤศจกายน ๒๕๕๙.

หมะแอ เลาะยอ (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทบานหวดน ต .ปาชง อ าเภอจะนะ จงหวดสงขลา. เมอวนท ๓ ธนวาคม ๒๕๕๙.

ประชาชนจงหวดสตล

นางสาวอาอฉะ แสงแกว (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๑๑๑ หมท ๕ บานวงพะเนยด ต าบลเกตร อ าเภอเมอง จงหวดสตล. เมอวนท ๒๕ เมษายน ๒๕๕๙.

นาย ฅ นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๑๑๑ หมท ๕ บานวงพะเนยด ต าบลเกตร อ าเภอเมอง จงหวดสตล. เมอวนท ๓๐ เมษายน ๒๕๕๙.

นาย ฆ นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๑๑๑ หมท ๕ บานวงพะเนยด ต าบลเกตร อ าเภอเมอง จงหวดสตล. เมอวนท ๑ พฤษภาคม ๒๕๕๙.

นาย ง นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๑๙๙ หมท ๒ บานสาคร ต าบลสาคร อ าเภอทาแพ จงหวดสตล. เมอวนท ๕ พฤษภาคม ๒๕๕๙.

นางสาวนรยะ สาดน (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๑๑๑ หมท ๕ บานวงพะเนยด ต าบลเกตร อ าเภอเมอง จงหวดสตล. เมอวนท ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๕๙.

นาย ฉ นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นางสาวไมซาเราะ ขนรกษ (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๒๒๓ หมท ๖ บาน หวสะพานเหลก ต าบลควนโดน อ าเภอควนโดน จงหวดสตล. เมอวนท ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๕๙.

นายสหาย ขนรกษ (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๘๓/๑ หมท ๕ บานวงพะเนยด ต าบลเกตร อ าเภอเมอง จงหวดสตล. เมอวนท ๑๓ พฤษภาคม ๒๕๕๙.

นายสญญา เจะเลม (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๑๒๖ หมท ๗ บานควนสตอ ต าบลควนสตอ อ าเภอควนโดน จงหวดสตล. เมอวนท ๑๕ พฤษภาคม ๒๕๕๙.

นายอารฟ หมานระเดน (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๑๑๑ หมท ๕ บานวงพะเนยด ต าบลเกตร อ าเภอเมอง จงหวดสตล. เมอวนท ๑๕ พฤษภาคม ๒๕๕๙.

นาย ช นามสมมต (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทบานวงพะเนยด ต าบลเกตร อ าเภอเมอง จงหวดสตล. เมอวนท ๑๕ พฤษภาคม ๒๕๕๙.

ประชาชนจงหวดยะลา นางสาวฮาซอนะ เจะหนะ (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๑๖๖ หม ๖

ต.บาโระ อ าเภอยะหา จงหวดยะลา เมอวนท ๑๐ สงหาคม ๒๕๕๙. นายบาบอล (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). อ าเภอเมอง จงหวดยะลา เมอวนท ๑๐

กฏกราคม ๒๕๕๙. นางเยาะ (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). อ าเภอเมอง จงหวดยะลา เมอวนท ๑๑

สงหาคม ๒๕๕๙.

๖๖

นางรอฮมะ ดอเลาะ (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๗๖/๑ หม ๖ ต.บาโระ อ าเภอยะหา จงหวดยะลา เมอวนท ๑๐ สงหาคม ๒๕๕๙.

นายมอร ลาเตะ (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร ง (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๖๑/๑ หม ๖ ต.บาโระ อ าเภอยะหา จงหวดยะลา เมอวนท ๑๐ สงหาคม ๒๕๕๙.

เจะสอนะ (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). อ าเภอเมอง จงหวดยะลา เมอวนท ๑๔ สงหาคม ๒๕๕๙.

เจะฆ มฮ าหมด (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). อ าเภอยะหา จงหวดยะลา เมอวนท ๑๐ ตลาคม ๒๕๕๙.

นาย ซ นามสมมต (ผใหสมภาษณ). (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). อ าเภอยะหา จงหวดยะลา เมอวนท ๑๐ ตลาคม ๒๕๕๙.

นาย ณ นามสมมต (ผใหสมภาษณ). (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ต าบลบาโรงซแน อ าเภอยะหา จงหวดยะลา เมอวนท ๑๐ ธนวาคม ๒๕๕๙.

นาย ญ นามสมมต (ผใหสมภาษณ). (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทต าบลบาโรงซแน อ าเภอยะหา จงหวดยะลา เมอวนท ๑๐ ธนวาคม ๒๕๕๙.

ประชาชนจงหวดปตตาน นายอารฟ เจะนง (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน.

เมอวนท ๑๕ สงหาคม ๒๕๕๙. นายรสล สามะ (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). อ าเภอสายบร จงหวดปตตาน. เมอ

วนท ๑๖ สงหาคม ๒๕๕๙. นายอมรอน มวหามะ (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทอ าเภอยะหรง จงหวด

ปตตาน. เมอวนท ๑๕ สงหาคม ๒๕๕๙. ปาตเมาะ ยโซะ (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). บานยโยดานภาษ ต าบลรสะมแล

อ าเภอเมอง จงหวดปตตาน ปตตาน. เมอวนท ๒๐ สงหาคม ๒๕๕๙. นายมะล กะอาบ (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). บานเลขท ๑๒๖/๑ หมท ๔

ต าบลแหลมโพธ อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน. เมอวนท ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๙. อสตาซ มห ามดตายดน เฮมซา (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทบานเลขท ๙๙/๑

หมท๔ ต าบลปยามมง อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน เมอวนท ๒๕ สงหาคม ๒๕๕๙. นายมหมมด อาด า (ผใหสมภาษณ). นายสรชย ไวยวรรณจตร (ผสมภาษณ). ทปอเนาะภม บานเลขท ๖๑

อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน เมอวนท ๑ กนยายน ๒๕๕๙. นางหานซะย อาด า (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทปอเนาะภม บานเลขท ๖๑

อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน เมอวนท ๑ กนยายน ๒๕๕๙. อสฮา ลาเตธ (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทโรงเรยนบานมะปรง ต าบลจะรง

อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน เมอวนท ๕ ตลาคม ๒๕๕๙. น.ส.ฮมซะ อบบส (ผใหสมภาษณ). นายมฮ าหมดราพร มะเกง (ผสมภาษณ). ทอ าเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน

เมอวนท ๕ ตลาคม ๒๕๕๙.

๖๗

แบบค าถามสมภาษณในการวจย

วนท.........เดอน..............พ.ศ........... แบบสมภาษณ

เรอง การสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต

ค าถามท ๑

ประเพณและขนตอนการปฏบตตลอดจนการเปลยนแปลงพธคอตม- อลกรอานของชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต เปนอยางไร ค าถามท ๒

พฒนาการประเพณคอตมอล – กรอาน สงผลตอความสมพนธของคนในชมชนมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใต อยางไรบาง ค าถามท ๓

ปญหาเกยวกบการคอตมอล-กรอานปจจบนมอะไรบาง และจะแกไขหรอพฒนาไดอยางไร ค าถามท ๔

ขอเสนอแนะแนวทางในการสงเสรมอนรกษและพฒนาคณคาประเพณ “การคอตม-อลกรอาน” ของชาวมสลมในพนท ๕ จงหวดชายแดนภาคใตโดยภายใตกรอบศาสนา ขอมลผใหสมภาษณ

ชอผใหสมภาษณ........................................................................................................... ........... บานเลขท..............หมท..........บาน...........................ต าบล.............................อ าเภอ.................................จงหวด.................................สถานททใชในการสมภาษณ......................................อาชพ............. ...........

เรมเวลาสมภาษณ...........................................................น. สนสดเวลาสมภาษณ.......................................................น.

ลงชอ..........................................ผสมภาษณ วนท.........เดอน............พ.ศ. ..........

๖๘

รปพธการคอตมอลกรอาน

(ภาพจากการเกบขอมล)

เดกๆ เยาวชนก าลงฟงเพอนท าพธการคอตมอลกรอาน

๖๙

(ภาพจากการเกบขอมล) เดกๆ เยาวชนก าลงฟงเพอนท าพธการคอตมแบบหมคณะ โดยมโตะครเปนผน าสอนในการท าคอตม

(ภาพจากการเกบขอมล)

บาบอหรอโตะคร ก าลงน าพธการท าคอตมอลกรอาน

(ภาพจากการเกบขอมล) เยาวชนทส าเรจการคอตมอลกรอาน