เอกสารโบราณ

วรศกด ของเดม

อกษรทใชในอาณาจกรลานนา

1.อกษรธรรมลานนา

2. อกษรสโขทย

3. อกษรฝกขาม

4. อกษรไทยนเทศ

เอกสารโบราณ คอ เรองราวทถกบนทกไวดวยตวอกษร

จากวธตางๆ เชน การจาร การเขยน การสลก ฯลฯ ซง

สามารถแบงประเภทเอกสารตามเทคนคทใชในการ

บนทกตวอกษรไดดงน

1. ใบลาน ไดจากเทคนค การจาร

2. ปบสา ไดจากเทคนค การเขยน

3. จารก ไดจากเทคนค การสลก การจาร การเขยน

ใบลาน ใบลาน เปนเอกสารบนทกเหตการณและเรองราว

ตางๆ สวนใหญเปนเรองราวและหลกธรรมคาสอนทาง

พระพทธศาสนา

ขนตอนการเตรยมใบลาน

1. คดเลอกใบลาน ตองไมออน และไมแกเกนไป

2. นาไปตากใหแหง

3. นามาตม โดยใสนาซาวขาว และมะขามดบลงไปดวย

4. ตากใหแหง นยมทาในฤดหนาว เพอใหใบลานไดตากนาคาง ใบลานจะ

ไดมความทน

5. นาใบลานทแหงแลวมาใสไมประกบ เพอใหใบลานมความเรยบ ตรง

6. ใชกบไสใบลานสวนทเกนออกมาจากไมประกบ

7. เมอใบลานเรยบ ตรงดแลวนามาตเสนผะตด

ประเภทใบลาน 1. ใบลาน 4 หรอ ลาน 4

2. ใบลาน 5 หรอ ลาน 5

3. ใบลานกอม หรอ ลานกอม

การตเสนบรรทด การตเสนบรรทด หรอทเรยกวา “ตเสนผะตด”

หรอ “ดดเสนผะตด” การตเสนบรรทนนยมทากน 4 เสน

และ 5 เสนทเรยกวา ลาน4 ลาน5

อปกรณในการจารใบลาน

1. เหลกจาร

2. หมอนรอง

3. กางธรรม

การจารใบลาน

เรมดวยการเอาใบลานสอยเขากบหมอนรอง ใหหนาลานทมความเหนยวมาก

อยดานบน เรมจารบรรทดแรกใหหางจากขอบซายมอประมาณ 5 เซนตเมตร การจารให

จารใตเสนบรรทด เมอจารสดขอบหมอนรองกใหเลอนใบลาน จารจนสดเสนบรรทด

เหลอไวเปนขอบประมาณ 5 เซนตเมตร แลวจารบรรทดท2 ตอ โดยเรมตนใหตรงกบ

บรรทดแรก จารไปใหมาหยดกอนถงรเจาะรแรก ประมาณ 1.5 เซนตเมตร และจารตอ

หลงจากรเจาะประมาณ 1.5 เซนตเมตร จารตอไปใหมาหยดกอนถงรเจาะท 2 ประมาณ

1.5 เซนตเมตร แลวเรมจารตอหลงรประมาณ 1.5 เซนตเมตร ใหไปหยดกอนสดขอบใบ

ลานใหตรงกบบรรทดแรก สวนบรรทด 3 และ 4 จารเหมอนบรรทดท 2 และบรรทด

สดทายจารเหมอนกบบรรทดท 1 เมอจารดานหนาเสรจใหพลกดานหลงจารตอทา

เหมอนดานหนา เพยงแตใบลานดานหลงนมการจารตวเลข หรอตวอกษรผสมสระเพม

เขาไปบรเวณกงกลางใบลานดานซายมอ เพอเรยงลาดบของใบลานกอนหลง

ผก 1 ใช ก ข ผก 2 ใช ค ฆ ผก 3 ใช ง จ ผก 4 ใช ฉ ช ผก 5 ใช ฌ ญ ผก 6 ใช ฏ ฐ ผก 7 ใช ฑ ฒ ผก 8 ใช ณ ต ผก 9 ใช ถ ท ผก 10 ใช ธ น ผก 11 ใช ป ผ ผก 12 ใช พ ภ ผก 13 ใช ม ย ผก 14 ใช ร ล ผก 15ใช ว ส ผก 16 ใช ฬ อ อกษรแตละตวจะผสมรปสระ 12 ตว คอ ก กา ก ก ก ก เก ไก โก เกา ก กะ การผสมตวอกษรหนงตวกบสระ 12 ตวนเรยกวา 1 องกา

การลบหมก

เมอจารเสรจแลวกจะทาการลบหมก เพอใหเหน

ตวอกษรทจารลงไปไดชดเจนมากขน หมกทใชไดจาก

การผสมเขมาไฟจากหมอกบน ามนยาง เมอไดน าหมก

แลวนาผามาชบแลวนาไปเชดตามหนาใบลาน จากนนใช

ทรายออน หรอแกลบมาถเอาน าหมกออกจากหนาลานจน

สะอาด จะเหลอแตน าหมกทอยในรองตวอกษรไว

เรองราวทจารลงใบลาน 1. พระธรรมเทศนา ธรรมชาดก

2. พระสตร

3. ตานาน ประวตศาสตร

4. กฎหมายโบราณ

5. ตารายาสมนไพร

6. เวทมนต คาถา

7. ฯลฯ

การประดบตกแตงใบลาน

ไมประกบ

ไมบญชก

ผาหอคมภร

ปบสา ปบสา เ ปน เอกสารโบราณประเภทหนงของลานนาม

ความสาคญรองจากเอกสารประเภทใบลาน การทาปบสาในสมย

โบราณน นเปนการสนองความตองการในการใชสอยของผรใน

สมยกอนเปนการทาขนเพอใชเอง ดงน นขนาดจงขนอยกบความ

ตองการในการใชสอยสวนตว พกพางายเพอการทองคาถาหรอใช

ประกอบพธกรรมตาง ๆ

ปบสามทงหมด 3 ชนดดวยกนซงแตละชนดม

ความแตกตางกนดงน

1. ปบลน เปนลกษณะปบสามขนานใหญทพบซอนเรยง

กนไปเปนขน ๆ โดยการเชอมกระดาษยาวไปเรอย ๆ

2. ปบกอม เปนลกษณะปบสามขนาดยอมจนถงเลก เพอ

พกพาตดกบตวเวลาไปไหนจะไดสะดวก

3. ปบหวเปนลกษณะปบสาทเยบดวยเชอกปอ หรอฝายท

มความเหนยวตรงสวนหวของปบ ลกษณะเหมอนสมดฉก

ทเยบตรงหว การเปดอานจงอานได 2 หนาพรอมกน

การเขยนบนทกลงบนปบสานน

สามารถจาแนกประเภทไดดงน

1. ตารายา

2. ตารายนต

3. ตาราพธกรรม

4. ตาราโหราศาสตร

5. ตาราบทสวด และพระธรรมเทศนา

ลวดลาย และการตกแตงบนปบสา

จารก

จารก เปนวธการบนทกลาย

ลก ษ ณ อก ษ ร อ ย า ง ห น ง ท ทา ใ ห

รปอกษรเปนรองลกลงไปในเนอ

วตถชนดตาง ๆ เชน แผนศลา แผน

ไม แผนโลหะ ฯลฯ

1. จารกดวยเหลกสกด ในสมยแรก ๆ อปกรณการสรางงานจารกทาขนอยาง

งายๆ ไมมรปแบบแนนอน แตวตถทใชทาจารกสวนใหญใช

ศลาเนอแขงมากาๆ ไดแก หนดนดาน หนทราย เปนตน

2. จารกดวยเหลกจาร กลมจารกทาจากวตถอน ๆ ทไมใชศลา เชน จารก

ททาจากไมและโลหะชนดตาง ๆ เนอวตถไมแขงมาก

3. จารกดวยวธอน ๆ

เปนการจารกลายลกษณอกษรดวยวธบนทกลายลกษณ

อกษรดวย วธเขยนหรอชปลายลกษณอกษรใหปรากฏอยบนวตถ

สาระของเรองในจารกแตละยคสมยยอมเปนไปตาม

ความนยมของสงคมในสมยตาง ๆ เหลานน ซงมทง

แตกตางกนและเหมอนกนจาแนกไดดงน

1. เรองเกยวกบหลกธรรมะ

2. เรองกจกรรมของกษตรย

2.1 การสรางเมอง สรางรปเคารพและศาสนสถาน

2.2 การสรางกฎหมาย ระเบยบการปกครองในสงคม

2.3 การเผยแพรและทานบารงศาสนา

2.4 การเผยแพรอานาจการปกครอง

2.5 การสรางสมพนธภาพระหวางรฐ

3. เรองเกยวกบการเผยแพรความรดานตาง ๆ เชน

3.1 ตารายา

3.2 ดวงชะตา

3.3 การสอนอกขรวธ

3.4 การตดตอสอสาร

การอานแปลและศกษาขอมลจารก

1. การถายถอดอกษรหรอการปรวรรตอกษร คอ การเปลยนแปลงรปแบบ

อกษรจากทปรากฏในจารกใหเปนอกษรไทยปจจบน

2. การอานตความ ในจารกเปนเรองทตองใชวจารณญาณอยางสงเพราะ

จารกสวนใหญจะบอกเรองเฉพาะตวของบคคล ไมใชเหตการณ ฉะนน

การจะวเคราะหจารกเพอประโยชนในการวชาการประวตศาสตร

ผวจารณควรวเคราะหเฉพาะเรองทปรากฏในจารกเทานน อยาสมมต

เรองหรอเหตการณนอกเหนอจากทปรากฏในจารก

3. การแปลเอกสารจารก จารกสวนใหญใชรปอกษรและภาษาในการ

บนทกเรองราวหรอขอความตามแบบอยางความนยมในยคสมย

แหงอดต ซงเปนอกษรและภาษาทพนสมยไปแลว คาศพทตาง ๆ

ทปรากฏในจารกสวนใหญเปนโบราณกศพท ดงนนการแปลภาษา

ไทยโบราณเปนภาษา ไทยปจจบนนน จะตองศกษาคาศพทจาก

วรรณกรรมโบราณ วรรณกรรมทองถน รวมทงภาษาทองถนทยง

ปรากฏใชอยเพอใชสามารถรความ หมายของศพทโบราณได

ถกตอง และแปลใหตรงตามคาศพททกคาศพททกประโยคตรง

ตามหลกไวยากรณของภาษาและยคสมยทใช อยในจารกนน ๆ

หฯธมฯธมฯมาฯล฿ฯ เหฯฯฯอหฯฯาฯ สถฯสฯโผ฿ฯผาฯ ศา�ผ สฯรฅ฿ฯงาฯจกฯฯาฯ เปฯ�าช ชาฯยฯยฯคฯรร เลฯดฯฯ ป¡า

กโล฿ฯทหฯธมฯ วฯชยฯม฿ฯฅ฿ฯฯ อาเภฯเมฯง จฯหฯดหฯฯะพร