ยุทธศาสตร์กรมป่าไม้ พ.ศ. 2579...ย ทธศาสตร...

ยทธศาสตรกรมปาไม พ.ศ. 2560-2579

กรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

กรมปาไม

ยทธศาสตรกรมปาไม พ.ศ. 2560 - 2579


1

บทท ๑

บทน า

ความเปนมา

ปาไมเปนทรพยากรธรรมชาตทมคณคายงตอมนษยและสงแวดลอม อกทงยงเปนฐาน

การพฒนาประเทศในทกดาน เนองจากทรพยากรปาไมสามารถอ านวยประโยชนตอเศรษฐกจ

สงคม และสงแวดลอมของประเทศ และยงมความสมพนธกบวถชวต วฒนธรรม และความ

เปนอยของคนในสงคม และสงแวดลอมของประเทศ

รฐบาลปจจบน (พลเอก ประยทธ จนทรโอชา) นายกรฐมนตรไดแถลงนโยบายของ

คณะรฐมนตรตอสภานตบญญตแหงชาต เมอวนศกรท ๑๒ กนยายน ๒๕๕๗ ไดกลาวถง

นโยบาย ขอ ๙ การรกษาความมนคงของฐานทรพยากรและการสรางสมดลระหวางการ

อนรกษกบการใชประโยชนอยางยงยน ในปจจบนมการบกรกทดนของรฐและตดไมท าลายปา

มากขน ทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพทเคยอดมสมบรณ เชน ปาไม

สตวปา พนธพช และแรธาต ถกท าลายหรอน าไปใชประโยชนทางพาณชยโดยไมชอบดวย

กฎหมายเปนอนมากทงปญหาภาวะมลพษ โดยเฉพาะขยะประเภทตางๆ กรนแรงยงขน รฐบาล

จงมนโยบายจะรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตโดยสรางสมดลระหวางการ

อนรกษและการใชประโยชนอยางยงยน

ยทธศาสตรกรมปาไมทจดท าขนเพอใหสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบท 12 โดยน ามาเปนแนวทางในการจดท ายทธศาสตรกรมปาไม โดยใหมความ

สอดคลองกบนโยบาย ยทธศาสตร แผนงานตาง ๆ ทเกยวของ ดงน



2

1.1 นโยบายรฐบาล

นโยบายรฐบาลขอท 9 การรกษาความมนคงของฐานทรพยากร และการสรางสมดล

ระหวางการอนรกษกบการใชประโยชนอยางยงยน

9.1 ในระยะเฉพาะหนา เรงปกปองและฟนฟพนทอนรกษ ทรพยากรปาไม

และสตวปา โดยใหความส าคญในการแกไขปญหาการบกรกทดนของรฐ จดท าแนวเขตทดน

ของรฐใหชดเจน เรงรดกระบวนการพสจนสทธการถอครองทดนในเขตทดนของรฐโดยน าระบบ

สารสนเทศมาใชเพอการบรหารจดการ ปรบปรงกฎหมายใหทนสมยและสรางบรรทดฐาน

ในการบงคบใชกฎหมายอยางมประสทธภาพและเปนธรรม โดยเฉพาะในพนทปาตนน าและ

พนทอนรกษทมความส าคญเชงนเวศ ก าหนดพนทแนวกนชนและทราบเชงเขาใหเปนพนท

ยทธศาสตรการปลกปาเพอปองกนภยพบตและปองกนการบกรกปา ขยายปาชมชน และ

สงเสรมการปลกไมมคาทางเศรษฐกจในพนทเอกชนเพอลดแรงกดดนในการตดไมจาก

ปาธรรมชาต รวมทงผลกดนแนวทางการประเมนมลคาทางเศรษฐศาสตรของระบบนเวศและ

การสรางรายไดจากการอนรกษ เชน โครงการปลกปาเพอฟนฟระบบนเวศ โครงการอนรกษ

ทรพยากรปาไมแบบมสวนรวมจากทกภาคสวน เปนตน

9.2 ในระยะตอไป พฒนาระบบบรหารจดการทดน และแกไขการบกรกทดน

ของรฐโดยยดแนวพระราชด ารทใหประชาชนสามารถอยรวมกบปาได เชน ก าหนดเขตปาชมชน

ใหชดเจน พนทใดทสงวนหรอกนไวเปนพนทปาสมบรณกใชมาตรการทางกฎหมายอยาง

เครงครด พนทใดสมควรใหประชาชนใชประโยชนไดกจะผอนผนใหตามความจ าเปนโดยใช

มาตรการทางการบรหารจดการ มาตรการทางสงคมจตวทยา และการปลกปาทดแทน

เขาด าเนนการ ทงจะใหเชอมโยงกบการสงเสรมการมอาชพและรายไดอนอนเปนบอเกดของ

เศรษฐกจชมชนทตอเนอง เพอใหคนเหลานนสามารถพงพาตนเองไดตามหลกเศรษฐกจ

พอเพยงโดยทดนยงเปนของรฐจะจดท าฐานขอมลเพอการบรหารจดการ จดท าทะเบยนผถอ

ครองทดนในทของรฐ ปรบปรงกลไกการบรหารทดนของรฐและเอกชนใหมเอกภาพเพอท า

หนาทก าหนดนโยบายดานทดนในภาพรวม และปรบปรงกลไกภาษเพอกระจายการถอครอง

ทดน เรงรดการจดสรรทดนใหแกผยากไรโดยไมตองเปนกรรมสทธ แตรบรองสทธรวมในการ

จดการทดนของชมชน ก าหนดรปแบบทเหมาะสมของธนาคารทดนเพอเปนกลไกในการน า

ทรพยากรทดนมาใชใหเกดประโยชนสงสด



3

1.2 นโยบายรฐมนตรวาการกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

๑) นโยบายเรงดวน

(1) ด าเนนการในเรองสทธของบคลากรทกระดบ ปรบปรงสภาพการท างาน/

สภาพความเปนอยของบคลากรชนผนอย โดยเฉพาะอยางยงบคลากรทปฏบตหนาทในพนท

ทรกนดารหรอพนทเสยงภย

(2) ด าเนนงานตามโครงการอนเนองมากจากพระราชด ารอยางเตม

ความสามารถ

(3) ปองกนการบกรกพนทปา ลาสตวและตดไม สรางกระบวนการมสวนรวม

ของประชาชนทกภาคสวนในการรกษาแหลงตนน า ผนปา สตวปา และเรงรดฟ นฟพ นท

ปาเสอมโทรม

(4) ใชมาตรการปราบปรามโดยการบงคบใชกฎหมายอยางเครงครด

ตอผกระท าความผดและลงโทษเจาหนาททกระดบชนทมสวนเกยวของในการกระท าผดอยาง

เฉยบขาดและรวดเรว

(5) ใหความส าคญกบการแกปญหาการลกลอบตดไมพะยง ส ารวจไมพะยง

ของกลางเพอเตรยมการแปรรปและสงมอบใหรฐบาลเพอใชประโยชน

(6) เพมพนทปาชายเลนและปองกนการบกรก

(7) ส ารวจพนทปาเสอมโทรมใหแลวเสรจภายใน 1 เดอน เพอด าเนนการตาม

นโยบายรฐบาลตอไป

(8) ปฏบตตามแผนการแกไขปญหาการขาดแคลนน ากนน าใชทกครวเรอนตาม

ยทธศาสตรพฒนาและบรหารจดการทรพยากรน าของประเทศใหส าเรจตามก าหนดเวลา

(9) ทกหนวยงานระดบกรมจดท าโครงการกจกรรมเพอสงคม (CSR: Corporate

Social Responsibility) ใหครอบคลมถงหนวยงานระดบพนท เชน อทยานแหงชาต

(10) ทกหนวยงานใหความส าคญกบการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

ในการดแลทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(11) ด าเนนการประชาสมพนธเชงรก เพอสรางความตระหนก ความเขาใจ

และความเชอถอของประชาชนเกยวกบการปฏบตงานของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม โดยเฉพาะความจ าเปนในการปฏบตหนาทตามกฎหมาย



4

(12) รวมกบหนวยงานทเกยวของในการแกปญหาการถอครองสทธทดน

ทบซอนอนเนองมาจากการออกเอกสารสทธ แผนท ขอกฎหมาย และการทจรตของเจาหนาท

ฯลฯ

(13) เรงรดและผลกดนการน า “โครงการเรงดวนเพอแกไขปญหาการบกรก

ท าลายทรพยากรปาไมของประเทศ” (แผนท สองพนลาน) มาใชแกไขปญหาเขตทดนทบซอน

และแนวเขตพนทปาไมทไมชดเจน อนกอใหเกดขอขดแยงระหวางประชาชนและเจาหนาทรฐ

(14) บรหารงานงบประมาณอยางมประสทธภาพ ทนตามก าหนดเวลาของ

รฐบาล ด าเนนงานอยางสจรต โปรงใส และตรวจสอบไดทกขนตอน

2) นโยบายกลมภารกจดานทรพยากรธรรมชาต

(1) ปรบปรงกฎหมายใหมความเหมาะสม ทนเหตการณ มบทลงโทษการ

กระท าผดทชดเจน และสรางบรรทดฐานในการบงคบใชกฎหมายอยางมประสทธภาพและ

เปนธรรม

(2) บรณาการแผนงานระหวางหนวยงานภายในและภายนอกกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอเพมประสทธภาพการปองกน ฟนฟ และอนรกษ

ทรพยากรปาไม สตวปา และพนธพช ลดการปฏบตงานซ าซอน

(3) ก าหนดมาตรการ/เพมประสทธภาพการปองกน ฟนฟ และอนรกษ ใหม

ความชดเจน น าไปสการปฏบตไดจรง พนททยงไมถกบกรกใหมงเนนการปองกน

(4) ใชมาตรการปราบปรามโดยการบงคบใชกฎหมายอยางเครงครดตอ

ผกระท าความผด และลงโทษเจาหนาททกระดบชนทมสวนเกยวของในการกระท าผดอยาง

เฉยบขาดและรวดเรว

(5) ลดความขดแยงในการใชประโยชนทรพยากรปาไมและทดนของรฐ

สรางการมสวนรวมของภาคประชาชนและเอกชนในการปลกปา จดการปาชมชน และปลกปา

เศรษฐกจ

(6) สรางความสมดลของระบบนเวศโดยจดการทรพยากรปาไม ดน และน า

ใหเออประโยชนตอการด ารงชวตของประชาชน เพอลดความสญเสยของชวตและทรพยสนจาก

ปญหาน าทวม ภยแลง และหมอกควนไฟปา



5

๓) นโยบายพลกฟนผนปา สการพฒนาทยงยน

โดยเปนนโยบายของรฐมนตรวาการกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(พลเอก สรศกด กาญจนรตน) มเปาหมายการด าเนนงาน คอ มปาอดมสมบรณ รกษาไว

อยางมนคงใชประโยชนอยางสมดลและยงยน โดยการมสวนรวมของประชารฐ นโยบายตาม

มาตรการ 1: 5: 5 ดงน

(1) 1: ชอหลกการ คอ พลกฟนผนปา สการพฒนาทยงยน

ประกอบดวยวาระปฏรป

ขอ 11. การปฏรปทดนและการจดการทดน

ขอ 25.1 ระบบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ขอ 25.2 กลไกและการมสวนรวมของประชาชนในการจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ขอ 28. สทธชมชนในการจดการทดนและทรพยากรธรรมชาต

(2) 5: มาตรการหลก

ประกอบดวย

(2.1) สรางความเขาใจ /ทกฝายมสวนรวม : “ประชารฐ”

(2.2) แกไขแนวเขต / One map

(2.3) รกษาปาสมบรณ /บงคบใชกฎหมายตอผบกรก

(2.4) การผอนผนผยากไร /จดสรรทท ากน (คทช.)

(2.5) เพมพนทปา / พนทสเขยว

(3) 5: วธปฏบตการฯ


(3.1) Zoning / ปองกนบกรกพนทปาตนน าซ า : ใหปาฟนตนเอง

(3.2) ปลกปา : พนทยดคน / ปาเสอมโทรม

(3.3) การแกปญหาชมชนในพนทปาอนรกษ / ปาสงวนแหงชาต

(3.4) สงเสรมอตสาหกรรมปาไม สงเสรมปลกไมมคา : เปนเงนออม /

เงนมรดก

(3.5) สงเสรมปลกตนไมในพนทหนวยงาน / ทสาธารณะ



6

1.3 ยทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป

รฐบาลไดจดท ายทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป โดยคณะรฐมนตรใหความเหนชอบในการ

จดท ายทธศาสตรฯ เมอวนท 30 มถนายน 2558 เพอเปนแนวทางในการปฏบตหนาทตาม

รฐธรรมนญ และเปนกรอบทศทางในการพฒนาประเทศในระยะยาว ไดก าหนดวสยทศนไววา

“ประเทศไทยมความมนคง มงคง ยงยน เปนประเทศพฒนาแลว ดวยการพฒนาตามหลก

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” หรอเปนคตพจนประจ าชาตวา “มนคง มงคง ยงยน” โดยม

ยทธศาสตรทเกยวของกบกรมปาไม 1 ยทธศาสตร คอ

ยทธศาสตรท 5 ดานการสรางการเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอม

(๑) การจดระบบอนรกษ ฟนฟและปองกนการท าลายทรพยากรธรรมชาต

1.4 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑2

ยทธศาสตรท 4 การเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอการพฒนาอยางยงยน

เปาหมายและตวชวด

เปาหมายท 1 การรกษา และฟนฟทรพยากรธรรมชาต เพมพนทปาไม เปนรอยละ 40

ของพนทประเทศ แบงเปนพนทปาเพอการอนรกษรอยละ 25 และพนทปาเศรษฐกจ รอยละ 15

มการแกไขปญหาการบกรกทดนของรฐ และลดการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ

ตวชวด 1.1 สดสวนพนทปาไมของประเทศ พนทปลกและฟนฟปา

ตวชวด 1.2 แผนทแนวเขตทดนของรฐ (โครงการ One Map) ทวประเทศ

เปาหมายท 3 การบรหารจดการสงแวดลอมและลดมลพษ

ตวชวด 3.3 คณภาพอากาศในพนทวกฤตหมอกควน

1.5 แนวทางการพฒนาทมความส าคญสงและสามารถผลกดนสการปฏบต

1) การรกษาฟนฟทรพยากรธรรมชาต สรางสมดลของการอนรกษและ

ใชประโยชนอยางยงยนและเปนธรรม ใชประโยชนจากทนธรรมชาตโดยค านงถงขดจ ากด

และศกยภาพในการฟนตว รกษาความมนคงของฐานทรพยากร สรางสมดลระหวางการ

อนรกษและการใชประโยชนอยางยงยนและเปนธรรม รวมทงผลกดนแนวทางการประเมน

มลคาของระบบนเวศ และการสรางรายไดจากการอนรกษเพอใชในการบรหารจดการทม

ประสทธภาพเพมขน ดงน



7

1.1) อนรกษฟนฟทรพยากรปาไมเพอสรางสมดลธรรมชาต

1.2) อนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน

1.3) พฒนาระบบบรหารจดการทดนแกไขการบกรกทดนของรฐ

2) แกไขปญหาวกฤตสงแวดลอม ดวยการเรงรดการควบคมมลพษทงทางอากาศ

2.1) แกไขปญหาวกฤตหมอกควนไฟปาในเขตภาคเหนอและภาคใต

เรงแกไขปญหาวกฤตหมอกควนไฟปาในเขตภาคเหนอและภาคใต โดยสงเสรมทกภาคสวน

เขารวมด าเนนการอยางตอเนองประสานกบประเทศเพอนบานทงในระดบพหภาคและ

ทวภาคตามขอก าหนดในขอตกลงอาเซยนเรองมลพษจากหมอกควนขามแดน ตลอดจน

ด าเนนการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวดและเปนธรรม ส าหรบการแกปญหาหมอกควนจาก

การเผาเศษวสดทางการเกษตร เชน ขาวโพด ควรศกษาวจยพชอนทดแทนทเหมาะสมมตลาด

รองรบและตนทนต ากวา และสรางอาชพทดแทน อาท การทองเทยวชมชน เปนตน

3) ประเดน การคมครอง ปองกน รกษา ฟนฟพนทปาไม และเขตอนรกษ

3.1) อนรกษพนทเปราะบางทมความส าคญเชงนเวศ สรางพนทเชอมตอระหวางปา

3.๒) วางระบบเพอแกไขปญหาการบกรกถอครองทดนในพนทปาไม โดยใหมการ

จดท าทะเบยนผถอครองทดนในพนทอนรกษทงหมด ด าเนนการพสจนสทธ และรวมมอกบผม

สวนไดเสยจดท าแนวเขตพนทอนรกษเพอใหเปนทยอมรบรวมกน

3.๓) ควบคมการใชประโยชนพนทตนน าและการใชสารเคมการเกษตรใน

พนทตนน าอยางเขมงวด

3.๔) สงเสรมเครอขายอนรกษและปองกนการบกรกปาไมโดยภาคประชาชน

และชมชน

3.๕) สงเสรมหลกการชมชนอยรวมกบปา

3.๖) สงเสรมการจดการปาชมชน

3.๗) สงเสรมการปลกปา ๓ อยาง ประโยชน ๔ อยาง

3.๘) สงเสรมการฟนฟและการปลกปาในรปแบบวนเกษตร โดยใหความส าคญ

กบพนทตนน าและพนทรอยตอตามแนวเขตอนรกษ



8

3.๙) สนบสนนการปลกตนไมและการปลกปาอยางจรงจงโดยเฉพาะในระดบ

ครวเรอนและชมชนภายใตแนวคดและกลไกสงเสรมทเหมาะสม เชน ธนาคารตนไม หรอการ

ปลกตนไมใชหน

3.๑๐) ใหมการจดท าแผนสงเสรมการปลกปาของประเทศทสามารถขบเคลอนได

อยางเปนรปธรรม

4) ประเดน การพฒนาระบบฐานขอมล ระบบสารสนเทศภมศาสตร และการ

จดการองคความร

4.๑) สนบสนนใหมการจดท าแผนทแนวเขตทดนของรฐและการใชประโยชนในเขต

พนทอนรกษใหเกดความชดเจน

4.๒) สนบสนนการจดท าฐานขอมลทรพยากรปาไม ความหลากหลายทางชวภาพ

ทรพยากรชายฝง ปาชายเลน แหลงน าทดน และทรพยากรแร เผยแพรตอสาธารณะอยาง

ตอเนองทกป ผานทางสออเลกทรอนกสและสออน ๆ

4.๓) ปรบปรงระบบการจดท าฐานขอมลพนทปาไม และการใชประโยชนทดนใน

เขตอนรกษ โดยใชระบบเทคโนโลยอวกาศและภาพถายดาวเทยม ใหเปนมาตรฐานทยอมรบ

รวมกน และสามารถตดตามตรวจสอบการเปลยนแปลงพนทปาและการใชประโยชนทดนได

5) ประเดนการปรบปรงการบรหารจดการทดนทงระบบและกระจายการถอ

ครองทดนใหเกดความเปนธรรม

5.๑) จดท าระบบสารสนเทศและทะเบยนขอมลทดนและแผนทแหงชาต แสดงการ

ครอบครองใชประโยชนทดนประเภทตางๆ ในทดนของรฐ ทดนเอกชน และทดนทมการถอ

ครองโดยไมมเอกสารสทธ เพอใชเปนขอมลการบรหารจดการและปองกนการขยายพนท

เกษตรกรรมเขาไปในเขตอนรกษ

5.๒) ก าหนดมาตรการเพอกระจายการถอครองทดนใหเปนธรรม เชน จดเกบ

ภาษทดนในอตรากาวหนา ใหมการใชประโยชนจากพนทรกราง และจดใหมระบบและองคกร

บรหารจดการทดนใหเปนรปธรรมโดยเรว เพอลดความสญเสยพนททเหมาะสมส าหรบ

การเกษตรและเปนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเปนไปอยางเหมาะสม



9

1.6 แผนแมบทแกไขปญหาการท าลายทรพยากรปาไมการบกรกทดนของรฐ และการ

บรหารจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน (แผนแมบท กอ.รมน.)

เปาหมายหลก คอ พทกษรกษาปาไมของประเทศใหมความสมบรณโดยใหมพนทปา

อยางนอย ๔๐% ของพนทประเทศ ภายใน ๑๐ ป

วตถประสงค

๑) เพอหยดยงการตดไมท าลายปาและทวงคนผนปาจากผบกรกครอบครองใหไดตาม

เปาหมายก าหนดไวภายใน ๑ ป

๒) เพอใหมระบบบรหารจดการทรพยากรปาไมอยางมประสทธภาพประสทธผล และ

ยงยน ภายใน ๒ ป

๓) เพอฟนฟสภาพปาในพนทปาเปาหมายทวทงประเทศใหมสภาพทสมบรณภายใน

๒ - ๑๐ ป

1.7 ยทธศาสตรกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ.๒๕60-๒๕79

ยทธศาสตรกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ประกอบดวย 6 ยทธศาสตร

โดยมยทธศาสตรทเกยวของกบกรมปาไม คอ ยทธศาสตรท ๑, 3, 5 และ 6 รายละเอยด ดงน

๑) ยทธศาสตรท 1 การจดการปาไมและความหลากหลายทางชวภาพ

๒) ยทธศาสตรท 2 การบรหารจดการน า

๓) ยทธศาสตรท 3 การจดการขยะมลฝอยและสงแวดลอม

๔) ยทธศาสตรท 4 การสงเสรมการผลตและการบรโภคทเปนมตรกบสงแวดลอม

๕) ยทธศาสตรท 5 การลดผลกระทบจากการเปลยนแปลงภมอากาศและภยพบตทาง

ธรรมชาต

6) ยทธศาสตรท 6 การพฒนาระบบบรหารจดการและองคกร



10

1.8 ยทธศาสตรความมนคง

นโยบายท 11 รกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

11.1 พฒนาระบบการใชทรพยากรธรรมชาตอยางสมดลและยงยน

11.2 เสรมสรางกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชน และ

ทองถนในการบรหารจดการตรวจสอบ และการเฝาระวงการแสวงประโยชนจากทรพยากร

ธรรมชาตโดยมชอบ

11.3 เสรมสรางประสทธภาพการจดการสงแวดลอม

11.4 สงเสรมการรวมตวในระดบภมภาคอาเซยน เพอเปนภาคดาน

การรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

1.9 แผนสทธมนษยชน

ดานทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม

1) เนนการปองกนปญหาสงแวดลอมควบคไปกบมาตรการชดเชยผลกระทบทเกดขน

จากสงแวดลอมโดยใชกระบวนการประเมนผลกระทบตอสงแวดลอม และประชาสมพนธ

ใหประชาชนทราบชองทางการรองเรยนตลอดจนสรางความตระหนกถงขอบเขตของสทธของ

ตนเกยวกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในพนททเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสย

มสวนรวมในการประเมนผลกระทบทเกดขนอยางแทจรง โดยควรจดใหมกองทนกลางทจดเกบ

คาใชจายจากเจาของกจการทงหมดเพอสนบสนนคาใชจายในการประเมนแทนการให

ผประกอบการเปนฝายจดจางและสนบสนนคาใชจายในการประเมนเองดงเชนในปจจบน

เพอแก ไขปญหาการขาดความเปนกลางของผ ประเมน และใหหนวยงานท เกยวของ

เขาตรวจสอบพนทชมชนทมความเสยงจากปญหาสงแวดลอม

2) สงเสรมใหเกษตรกรมการใชสารเคมปลอดภยและเหมาะสม และมงจดระเบยบ

พนท (Zoning) เพาะปลกใหเหมาะสมกบศกยภาพของพนท

3) สงเสรมการคดแยกขยะและบ าบดน าเสยเพอรกษาสงแวดลอม

4) เรงรดการบงคบใชกฎหมายดานส งแวดลอมและการอนรกษและจดสรร

ทรพยากรธรรมชาตอยางจรงจง เปนธรรม ไมเลอกปฏบต และปรบปรงบทลงโทษใหเหมาะสม

กบสภาพปจจบน และออกกฎหมายทสอดคลองกบสภาพความเปนจรง ตลอดจนเรงรด

มาตรการชวยเหลอและชดเชยประชาชนทไดรบผลกระทบจากภยพบตอยางรวดเรว เหมาะสม



11

และเปนธรรม และเรงรดใหองคกรปกครองสวนทองถนออกขอบญญตทองถนดานการอนรกษ

และบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

5) สงเสรมบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนและชมชน ซงคนเคยกบสภาพ

แวดลอมตามจรงพนท ในการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมทเกดขนอยางมสวนรวม และ

ใหขอมลประกอบการตดสนใจเกยวกบโครงการ ตลอดจนเฝาระวงดแลบ ารงรกษาสงแวดลอม

โดยรฐอาจพจารณาใหการสนบสนนงบประมาณและความชวยเหลอทางความรทจ าเปน

6) ปลกจตส านกของประชาชนใหตระหนกถงความส าคญของทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม รวมทงสงเสรมการมสวนรวมของชมชนในการดแลรกษาสงแวดลอม และควบคม

มลพษทางอากาศจากการจดการขยะใหอยในเกณฑมาตรฐาน

7) ใชมาตรการจงใจผประกอบการทด าเนนกจการอยางมส านกตอทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม เชน การลดหยอนภาษเงนไดนตบคคล การจดเกบภาษสงแวดลอม

จากผกอมลพษ โดยเปดโอกาสใหผผลตภาคอตสาหกรรม และ/หรอภาคประชาชนมสวนรวมใน

การก าหนดประเภทกจกรรมทตองจดเกบภาษสงแวดลอม และมาตรการทางกฎหมายท

สงเสรมคมครองผปกปองและผแจงเบาะแสปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

1.10 ยทธศาสตรการจดการปาตนน าเสอมสภาพบนพนทสงชน

โดยเปนนโยบายของรฐมนตรวาการกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(พลเอก ดาวพงษ รตนสวรรณ) ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท ๗ กรกฎาคม ๒๕๕๘ รบทราบ

แนวทางการจดการปาตนน าเสอมสภาพบนพนทสงชนโดยมแนวทางการด าเนนการ ดงน

1) แนวคดในการด าเนนการ แบงเปน

1.1) การควบคมดแลพนท

1.2) การดแลคน

1.3) การพฒนาดานการเกษตร

2) ยทธศาสตรการบรณาการการจดการปาตนน า เสอมสภาพบนพนทสงชน

ภายใตวสยทศน “เพมพนทสเขยวบนพนทปาตนน าเสอมสภาพทสงชนอยางยงยน”



12

3) เปาหมาย คอ

3.1) ฟนฟสภาพปาตนน าเสอมสภาพบนพนทสงชนไมนอยกวา 8.6 ลานไร ภายใน

ระยะเวลา 20 ป

3.2) พฒนาคณภาพชวตของประชาชนและชมชนในพนทสงใหสามารถอยไดอยาง

พอเพยงตามแนวพระราชด าร

3.3) สรางจตส านกและการมสวนรวมของประชาชนและชมชนในการอนรกษ


3.4) ลดมลคาความเสยหายตอชวตและทรพยสนของประชาชน

4) ยทธศาสตร ประกอบดวย 7 ยทธศาสตร ดงน

ยทธศาสตรท ๑ การสรางความเขาใจทกภาคสวน (กระทรวงมหาดไทย)

ยทธศาสตรท ๒ จดระเบยบคนและพนท (กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม)

ยทธศาสตรท ๓ ปองกนและรกษาปา (กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม)

ยทธศาสตรท ๔ ฟนฟระบบนเวศ (กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม)

ยทธศาสตรท ๕ พฒนาและสงเสรมอาชพ (กระทรวงเกษตรและสหกรณ)

ยทธศาสตรท ๖ สรางองคความรในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(กระทรวงศกษาธการ)

ยทธศาสตรท ๗ สงเสรมการมสวนรวมทกภาคสวน(กระทรวงมหาดไทย)



13

บทท ๒

ขอมลพนฐานกรมปาไม

๒.๑ ขอมลพนฐาน

ตามพระราชบญญต ปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 และ พระราช

กฤษฎกา โอนกจการบรหารและอ านาจหนาทของสวนราชการใหเปนไปตามพระราชบญญต

ปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 ไดก าหนดใหกรมปาไมเปนสวนราชการในสงกด

กระทรวงเกษตรและสหกรณ และใหกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชเปนสวนราชการ

ในสงกดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมท าใหเกดปญหาการบรหาร ทงในดาน

นโยบาย วชาการ บคลากร และการบงคบใชกฎหมาย รวมทงเปนเหตใหระบบการบรหารงาน

และการบงคบใชกฎหมายขาดประสทธภาพ ดงนน เพอใหการบรหารจดการทรพยากรปาไม

เปนไปตามวตถประสงคในการบรณาการตามกลมภารกจดานทรพยากรธรรมชาต และ

นโยบายของรฐบาล ในป พ.ศ.2547 จงไดมการยายกรมปาไมมาสงก ดกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมภารกจเกยวกบการอนรกษ สงวน คมครอง ฟนฟ

ดแลรกษา สงเสรม ท านบ ารงปา และการด าเนนการเกยวกบการปาไม การท าไม การเกบหา

ของปา การใชประโยชนทดนปาไม และการอนเกยวกบปาและอตสาหกรรมไม ใหเปนไปตาม

ระเบยบและกฎหมายทเกยวของ ดวยกลยทธเสรมสรางความรวมมอของประชาชนเปนหลก

เพอเพมมลคาทางเศรษฐกจของประเทศ และพฒนาคณภาพชวตของประชาชน และภารกจอน

ตามทกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของกรมปาไม โดยมอ านาจหนาทดงตอไปน

(๑) ควบคม ก ากบ ดแล ปองกนการบกรก การท าลายปา และการกระท าผดในพนท

รบผดชอบตามกฎหมายวาดวยปาไม กฎหมายวาดวยปาสงวนแหงชาต กฎหมาย

วาดวยสวนปา กฎหมายวาดวยเลอยโซยนต กฎหมายวาดวยปาชมชน และ

กฎหมายอนทเกยวของ

(๒) ศกษา วจย วางแผน และประสานงานเกยวกบการปลกปาเพอการฟนฟสภาพปา

และระบบนเวศ

(๓) สงเสรมการปลกปา การจดการปาชมชน และการปลกสรางสวนปาเชงเศรษฐกจ

ในลกษณะสวนปาภาคเอกชนและสวนปาในรปแบบอนทเกยวของ ตลอดจนศกษา

http://kodmhai.com/m8/Dload/8.zip





14

วเคราะห และประเมนสถานการณปาเศรษฐกจของตลาดในประเทศและ

ตางประเทศ

(๔) อนรกษ คมครอง ดแลรกษา และจดการใหมการใชประโยชนทดนปาไม และ

การอนญาตทเกยวกบการใชประโยชนจากไม อตสาหกรรมไม ทดนปาไม และ

ผลตผลปาไม

(๕) ศกษา คนควา วจย และพฒนาทเกยวของกบปาไมและผลตผลปาไม และท

เกยวของกบไมและผลตภณฑไม

(๖) ปฏบตการอนใดตามทกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของกรมหรอตามท

กระทรวงหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย

๑) อตราก าลง

กรอบอตราก าลงปจจบน (ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕60) จ านวนรวมทงสน

๑๒,341 อตรา ประกอบดวย ขาราชการ จ านวน ๒,๐๔๔ อตรา ลกจางประจ า จ านวน

๑,755 อตรา พนกงานราชการ จ านวน 6,461 อตรา พนกงานจางเหมา จ านวน ๒,๐81 อตรา

2) หนวยงานในกรมปาไม

2.๑) หนวยงานสวนกลางทจดตงขนตามกฎกระทรวง จ านวน 12 หนวยงาน

(๑) กลมพฒนาระบบบรหาร

(๒) กลมตรวจสอบภายใน

(3) ส านกกฎหมาย

(4) ส านกบรหารกลาง

(5) ส านกการอนญาต

(6) ส านกจดการทดนปาไม

(7) ส านกจดการปาชมชน

(8) ส านกปองกนรกษาปาและควบคมไฟปา

(9) ส านกแผนงานและสารสนเทศ

(10) ส านกวจยและพฒนาการปาไม

(11) ส านกสงเสรมการปลกปา

(12) ส านกโครงการพระราชด ารและกจการพเศษ



15

2.2) หนวยปฏบตงานในพนท จ านวน 1,351 หนวย

(๑) หนวยปฏบตงานทจดตงขนตามกฎกระทรวง

(๑.๑) ส านกจดการทรพยากรปาไมท ๑-๑๓

(2) หนวยปฏบตงานทจดตงขนภายใตอ านาจการบรหารของกรมปาไม

(๒.๑) ส านกจดการทรพยากรปาไมสาขา ๑๐ สาขา

(๒.๒) หนวยปองกนรกษาปา 521 หนวย

(๒.๓) ศนยเพาะช ากลาไม ๑๔ แหง

(๒.๔) สถานเพาะช ากลาไม 89 แหง

(๒.๕) ศนยวนวฒนวจย ๔ ศนย

(๒.๖) สถานวนวฒนวจย ๔3 สถาน

(๒.๗) ศนยเมลดพนธไม ๔ ศนย

(๒.๘) ศนยวจยพลงงานจากไม ๑ ศนย

(๒.๙) ศนยวจยผลตผลปาไม ๖ ศนย

(๒.๑๐) ศนยสงเสรมพฒนาและการใชประโยชนไมขนาดเลกและ

ของปา 2 ศนย

(๒.๑๑) ศนยถายทอดเทคโนโลยดานปาไม ๔ ศนย

(๒.๑๒) ศนยสงเสรมวนศาสตรชมชน ๑๒ แหง

(๒.๑๓) ศนยศกษาและพฒนาวนศาสตรชมชน ๑๒ แหง

(๒.๑๔) ดานปาไม 38 แหง

(๒.๑๕) โครงการอนเนองมาจากพระราชด ารและกจการพเศษ

120 โครงการ

(๒.๑๖) โครงการพฒนาปาไมทงกลารองไห 2 โครงการ

(๒.๑๗) จ านวนหนวย/โครงการ/สวนปา ในความรบผดชอบของ

สวนปลกปาภาครฐ จ านวน ๖๓๙ หนวย/โครงการ/สวนปา

(๒.๑๘) จ านวนหนวย/โครงการ/สวนปา ในความรบผดชอบของ

ส านกจดการทรพยากรปาไมท ๑-๑๓ และส านกจดการทรพยากรปาไมสาขา ๑๐ สาขา

จ านวน ๑๐๖ หนวย/โครงการ/สวนปา



16

โครงสรางกรมปาไม

กลมพฒนาระบบบรหาร ส านกจดการทรพยากรปาไมท 1 (เชยงใหม)

กลมตรวจสอบภายใน ส านกจดการทรพยากรปาไมท 2 (เชยงราย)

ส านกกฎหมาย* ส านกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ล าปาง)

ส านกบรหารกลาง ส านกจดการทรพยากรปาไมท 4 (ตาก)

ส านกการอนญาต* ส านกจดการทรพยากรปาไมท 5 (สระบร)

ส านกจดการทดนปาไม ส านกจดการทรพยากรปาไมท 6 (อดรธาน)

ส านกจดการปาชมชน ส านกจดการทรพยากรปาไมท 7 (ขอนแกน)

ส านกปองกนรกษาและควบคมไฟปา ส านกจดการทรพยากรปาไมท 8 (นครราชสมา)

ส านกแผนงานและสารสนเทศ ส านกจดการทรพยากรปาไมท 9 (ชลบร)

ส านกวจยและพฒนาการปาไม ส านกจดการทรพยากรปาไมท 10 (ราชบร)

ส านกสงเสรมการปลกปา ส านกจดการทรพยากรปาไมท 11 (สราษฎรธาน)

ส านกโครงการพระราชด ารและกจการพเศษ** ส านกจดการทรพยากรปาไมท 12 (นครศรธรรมราช)

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 13 (สงขลา)

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 1 สาขาแมฮองสอน**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 3 สาขาแพร**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 4 สาขานครสวรรค**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 4 สาขาพษณโลก**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 6 สาขานครพนม**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 7 สาขาอบลราชธาน**

หมายเหต * หนวยงานทจดตงตามกฎกระทรวง

เปลยนชอเปนส านก

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 9 สาขาปราจนบร**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 10 สาขาเพชรบร**

** หนวยงานจดตงเปนการภายใน ส านกจดการทรพยากรปาไมท 12 สาขากระบ**

ส านกจดการทรพยากรปาไมท 13 สาขานราธวาส**

กรมปาไม

ส านกงานผตรวจราชการกรมปาไม

กลมตรวจสอบภายใน กลมพฒนาระบบบรหาร

หนวยงานสวนกลางทตงอยในสวนภมภาค หนวยงานสวนกลาง



17

๒.๒ กฎหมายทเกยวของ

๑) พระราชบญญตปาไม พทธศกราช 2484

การท าไม แปรรปไม ตงโรงงาน ตงโรงคาไมแปรรป มไมแปรรปไวใน

ครอบครอง มไวหวงหามอนยงมไดแปรรปไวในครอบครอง การเกบหาของปาคาหรอ มไวใน

ครอบครอง ซงของปาหวงหามการน าไมหรอของปาเคลอนทเขาเขตดานและ การแผวถางปา

๒) พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507

คมครองปองกนเพอรกษาไวซงทรพยากรธรรมชาตอนมคาของชาตและเพอ

มใหอาชพเกษตรกรรมของประชาชนสวนใหญและเศรษฐกจของประเทศถกกระทบกระเทอน

จากผลของการท าลายปา

๓) พระราชบญญตสวนปา พ.ศ. 2535

สงเสรม สนบสนนการปลกสรางสวนปาเพอการคาในทดนของรฐและของ

เอกชน และเปนการสรางอาชพใหประชาชนมงานท าและผลตไมเพอเปนสนคา ตลอดจนเพม

พนทท าไมใหมปรมาณมากขน

4) พระราชบญญตเลอยโซยนต พ.ศ. 2545

ควบคมการครอบครอง การใช การจ าหนายเลอยโซยนต



18

บทท 3

สถานการณทรพยากรปาไมในประเทศไทย

3.1 ภาพรวมสถานการณทรพยากรปาไมในประเทศไทย

ประเทศไทยมพนทประมาณ ๓๒3.53 ลานไร (กรมการปกครอง, 2556) โดยเหลอ

พนททคงสภาพเปนปาไมอยในป พ.ศ. ๒๕๕8 ประมาณ ๑๐2.24 ลานไร หรอประมาณ

รอยละ ๓1.๖0 ของเนอทประเทศ (กรมปาไม, ๒๕๕8) จากขอมลภาพรวมการเปลยนแปลง

พนทปาตงแตป พ.ศ. ๒๕๑๖ ถง ป พ.ศ. ๒๕๕8 จะพบวา ในชวงระยะเวลา 43 ป พนทปาไม

ของประเทศไทยลดลงจ านวนทงสน 36,325,893.12 ไร โดยมอตราการลดลงเฉลยตอป

เทากบ 844,788.21 ไร ในขณะทนโยบายปาไมแหงชาต และแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต ฉบบท ๑2 ก าหนดเปาหมายพนทปาทควรม เทากบรอยละ 40 ของพนท

ประเทศ หรอ ประมาณ 128.๓ ลานไร โดยจ าแนกเปนปาเพอการอนรกษและปาเพอเศรษฐกจ

ดงนน ขนาดพนทปาของประเทศไทยในปจจบนยงนอยกวาเปาหมายทควรมอยประมาณ

26.06 ลานไร หรอ คดเปนเนอท รอยละ 8.05 ของพนทประเทศ

การบรหารจดการทรพยากรปาไมในปจจบนมความยงยากหรอซบซอน เนองจากการ

เปลยนแปลงของปจจยดานการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ วกฤตทางสงแวดลอมม

มากขน และสถานการณทางการเมองของประเทศมการเปลยนแปลงบอย รวมถงความขดแยง

เกยวกบทดนปาไมยงไมไดรบการแกไขอยางยงยน โดยสามารถวเคราะหภาพรวมปญหาท

ส าคญของทรพยากรปาไม สภาพแวดลอมภายนอกทมผลกระทบตอการจดการทดนปาไม

ทงโอกาส (Opportunities) อปสรรค (Threats) ไดดงภาพท 3-1 และอธบายในแตละประเดนใน

ขอ 3.2 ถง 3.4



19

ภาพท

3-1

ภาพ

รวมป

ญหา

ทส าค

ญขอ

งทรพ

ยากร

ปาไม

และ

สภาพ

แวดล

อมภา

ยนอก

ทผลก

ระทบ

ตอทร

พยาก

รปาไมข

องปร

ะเทศ

ไทย

โอกา

ส

1) รฐธ

รรมน

ญสง

เสรม

ใหปร

ะชาช

นม

สวนร

วมในกา

รบรห

ารจด

การ

ทรพย

ากรธ

รรมช

าตแล

ะสงแ

วดลอ

ม

2) ม

แนวพ

ระรา

ชด าร

เปนแ

นวทา

ง

ก

ารบร

หารจ

ดการ

ทดนป

าไม

3) แ

ผนพฒ

นาเศรษ

ฐกจแ

ละสง

คม

แหง

ชาต ฉบ

บท12

สนบ

สนนก

ารบร

หาร

จดกา

ร

จดก

ารทด

นปาไมอ

ยางม

ประส

ทธภา

พ

4) ยทธ

ศาสต

รประ

เทศ

(Cou

ntry

Stra

tegy

)

ส

มตรต

อ

สง

(G

reen

Gro

wth

)

ทธภา

พ

ร

ช

ผ นด

น (In

tern

al Pr

oces

s)

5) แ

ผนทฐ

านขอ

งประ

เทศ (M

aster M

ap)

สนบ

สนนก

ารจด

ท าฐา

นขอม

ลทดน

ปาไม

6) ว

กฤตส

งแวด

ลอมท

าใหส

งคมเหน

คณคา

ของท

รพยา

กรปา

ไมมา

กขน

โอก

าส

อป

สรรค

1) ก

ารบร

หารจ

ดการ

ทดนป

าไม

ของ

ประเทศ

ขาดเอก

ภาพแ

ละกา

ร

จดก

ารทเปน

ระบบ

2

) นโยบา

ยดาน

การบ

รหาร

จดกา

รทรพ

ยากร

ป

าไมข

าดเอกภ

าพแล

ะการปร

บปรง

ใ

หเหม

าะสม

กบสถ

านกา

รณปจ

จบน

3) น

โยบา

ยแกไขป

ญหา

ทดนป

าไม

ขาด

ความ

ยงยน

และช

ดเจน

ในทา

งปฏบ

ต

4) ก

ารเปลย

นแปล

งผบร

หารร

ะดบส

ง

บอย

ท าให

ขาดค

วามต

อเนอ

ง

ของ

แนวท

างกา

รด าเนน

งาน

5) แ

นวโนมก

ารใชทร

พยาก

รปาไม

เพ

มสงข

น

6) นโยบา

ยการ

สงเสรม

การป

ลกพช

เศรษ

ฐกจเกด

ผลกร

ะทบต

อพนท

ปาไม

7

) การ

เปลย

นแปล

งสภา

พภมอ

ากาศ

ส

งผลก

ระทบ

ตอกา

รเสอ

มโทร

มของ

ท

รพยา

กรปา

ไม

อปส

รรค

ป

ญหา

ทส าค

ญขอ

งทรพ

ยากร

ปาไม

1. สดส

วนเนอท

ปาไมไมเหมา

ะสมม

แนวโนม

ลดลง

และ

ขอมล

ขาดเอก

ภาพ

2. ควา

มขดแ

ยงกา

รใชท

ดนปา

ไมมค

วามร

นแรงมา

กขน

3. พ

นทตน

น าล า

ธารถ

กบกร

กและ

ใชปร

ะโยช

นทดน

ไม

เหมา

ะสม

4. ทรพ

ยากร

ทางท

ะเลแ

ละชา

ยฝงม

แนวโนม

เสอม

โทรม

ลง

5. ไฟ

ปาเปนส

าเหต

ส าคญ

ของก

ารเสอม

โทรม

ของพ

นทปา

และม

ลพษท

างอา

กาศ

6. มกา

รใชป

ระโยชน

ทดนป

าไมไมเหม

าะสม

และเปน

ธรรม

7.ระบ

บการ

บรหา

รจดก

ารทร

พยาก

รปาไมย

งไมม

ประส

ทธภา

พเทา

ทควร



20

3.2 แนวโนมทรพยากรปาไม

จากขอมลสถตพนทปาไม ในป พ.ศ. ๒๕๐๔ ประเทศไทยมพนทปาจ านวนรอยละ

๕๓.๓ ของพนทประเทศ หรอประมาณ ๑๗๑.๐๘ ลานไร ตอมาในป พ.ศ. ๒๕๒๕ มพนทปา

เหลออยรอยละ ๓๐.๕๒ ของพนทประเทศ หรอประมาณ ๙๘ ลานไร ในป พ.ศ. ๒๕๔๑

ประเทศไทยมพนทปาเหลออย รอยละ ๒๕.๓ ของพนทประเทศ หรอประมาณ ๘๑ ลานไร และ

ป พ.ศ. ๒๕๕๑ ประเทศไทยมพนทปาเหลออย รอยละ ๓๓.๔ ของพนทประเทศ หรอประมาณ

๑๐๗ ลานไร จากการลดลงของพนทปาจ านวนมากในระยะเวลาทผานมา มผลกระทบตอ

ความสมบรณของระบบนเวศปาไมและสถานภาพของพชและสตวหลายชนด โดยบางชนดได

สญพนธไปแลว และบางชนดเสยงตอการสญพนธ หายาก และถกคกคาม

จากขอมลสถตปาไมสามารถวเคราะหการเปลยนแปลงของพนทปาไมในชวงป

พ.ศ. ๒๕๑๖ – ๒๕๕8 ดงภาพท 3-๒ สามารถพจารณาเปนสองชวงเวลา ไดแก ชวงระหวางป

พ.ศ. 2516 ถง ป พ.ศ. 2541 และชวงระหวางป พ.ศ. 2543 ถง พ.ศ. 2558 เนองจาก

มาตราสวนทใชในการปฏบตงานมความแตกตางกน กลาวคอ กอนป พ.ศ. 2543 ขอมลพนท

ปาไมของกรมปาไม ถกจดท าขนจากการวเคราะหขอมลภาพดาวเทยมทมาตราสวน

1:250,000 ภายหลงจากป พ.ศ. 2543 มการเปลยนแปลงมาตราสวนทใชส าหรบการ

จดท าขอมลสภาพพนทปาไมเปน 1:50,000 ดงนน ผลจากการก าหนดมาตราสวนของภาพ

ดาวเทยมทแตกตางกนดงกลาว ท าใหตวเลขพนทปาไมของประเทศมความแตกตางกนชดเจน

ชวงท 1 (พ.ศ. 2516 – 2541 : รวมระยะเวลา 26 ป): พนทปาไมลดลงจาก

138,566,875 ไร ใน ป พ.ศ. 2516 เหลอ 81,076,250 ไร ในป พ.ศ. 2541 หรอ

คดเปนอตราการลดลงของพนทปาไมเฉลยตอปเทากบ 2,053,236.61 ไร

ชวงท 2 (พ.ศ. 2543 – 2558 : รวมระยะเวลา 16 ป): พนทปาไมลดลงจาก

106,319,237.50 ไร ในป พ.ศ. 2543 เหลอ 102,240.981.88 ไร ในป พ.ศ. 2558

หรอคดเปนอตราการลดลงของพนทปาไมเฉลยตอปเทากบ 254,890.98 ไร

จากขอมลภาพรวมการเปลยนแปลงพนทปาตงแตป พ.ศ. ๒๕๑๖ ถงป พ.ศ. ๒๕๕8

จะพบว า ใน ชวงระยะเวลา 43 ป พ นทป า ไมของประเทศไทยลดลงจ า นวนท งส น

36,325,893.12 ไร โดยมอตราการลดลงเฉลยตอปเทากบ 844,788.21 ไร



21

ภาพท 3-2 การเปลยนแปลงของพนทปาไมในชวงป พ.ศ. ๒๕๑๖ – ๒๕๕8

3.3 ปญหาทส าคญของทรพยากรปาไม

3.3.1 สดสวนเนอทปาไมไมเหมาะสม มแนวโนมลดลง และขอมลขาดเอกภาพ

๑) ปจจบนประเทศไทยมพนทปาไมเหลอประมาณ ๑๐2.24 ลานไร หรอ

ประมาณรอยละ ๓1.๖0 ของเนอทประเทศ (กรมปาไม, ๒๕๕8)

๒) นโยบายปาไมแหงชาต และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑2

ก าหนดเปาหมายพนทปาทควรม เทากบรอยละ 40 ของพนทประเทศ (แตมเนอหาแสดง

สดสวนเปาหมายพนทปาเพอการอนรกษและปาเพอเศรษฐกจแตกตางกน) ซงเมอเทยบกบ

ขอมลพนทปาไมในปจจบนแลว พบวาสดสวนเนอทปาไมตอพนทประเทศยงไมเหมาะสม

เนองจากขนาดพนทปาของประเทศไทยในปจจบนยงนอยกวาเปาหมายทควรมอยประมาณ

26.06 ลานไร หรอ คดเปนเนอท รอยละ 8.05 ของพนทประเทศ

๓) พนทปาไมยงคงถกบกรกท าลาย สงผลกระทบตอความสมดลของระบบ

นเวศและความหลากหลายทางชวภาพ โดยในชวงระยะเวลา 43 ป (พ.ศ. ๒๕๑๖ - พ.ศ. ๒๕๕8)

พนทปาไมมอตราการลดลงเฉลยตอป เทากบ 844,788.21 ไร

4) ขอมลพนทปาไมของหนวยงานราชการทเกยวของมขอมลทไมตรงกนและ

ขาดการบรณาการขอมลใหสอดคลองกน เชน ขอมลพนทปาของกรมอทยานแหงชาต สตวปา

และพนธพช ป พ.ศ.2552 แสดงขอมลพนทปาจ านวนรอยละ 33.56 ของเนอทประเทศ

ในขณะทขอมลพนทปาของกรมพฒนาทดนแสดงพนทปาสมบรณและปารอสภาพฟนฟ



22

จ านวนรอยละ 36.29 ของเนอทประเทศ เปนตน นอกจากน ประเทศไทยยงมการส ารวจ

ทรพยากรปาไมของชาต (National Forest Inventory) ในป พ.ศ. 2550 ด าเนนการโดย

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ภายใตการสนบสนนของ International Tropical

Timber Organization (ITTO) (DNP, 2007) แตขอมลทางวชาการดงกลาวยงไมไดมการ

ประยกตใชในการประเมนขนาดพนทและสถานภาพปาไมของชาตอยางจรงจง

3.3.2 ความขดแยงการใชทดนปาไมมความรนแรงมากขน

เนองจากทดนมอยอยางจ ากด แตจ านวนประชากรและความตองการใช

ประโยชนทดนมมากขน ปจจบนมการใชประโยชนทดนไมตรงตามศกยภาพของพนท เชน

มการใชพนทปาส าหรบกจกรรมทางการเกษตรหรอการพฒนาดานอตสาหกรรม หรอมการ

ขยายตวของพนทเมองและอตสาหกรรมเขาไป ในพนทเกษตรกรรม และมการใชประโยชนพนท

ปาไมอยางไมเหมาะสมตามสถานภาพของพนท และการกระจายการถอครองทดนยงไม

เหมาะสมและเปนธรรม กอใหเกดปญหาความขดแยงการใชทดนทมความรนแรงมากขน

ดงเชน ขอมลแสดงตวชวดถงปญหาดงกลาว ดงน

๑) มคดเกยวกบทรพยากรปาไมเฉลยปละ ๖,๕๓๒ คด โดยในป

พ.ศ. ๒๕๕๒-๒๕๕๔ มจ านวน ๓๗,๙๕๔ คด รวมพนททถกบกรกจากการด าเนนคดเทากบ

๑๑๓,๘๖๒ ไร คดเปนมลคาความเสยหาย ๖,๑๙๕,๑๒๐,๗๖๙ บาท (กรมปาไม, ๒๕๕๕)

๒) มผถอครองทท ากนในเขตปาไมอยางนอย ๔-๕ แสนราย คดเปน

พนทประมาณ ๖-๑๐ ลานไร (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต, 2551)

3.3.3 พนทตนน าล าธารถกบกรกและใชประโยชนทดนไมเหมาะสม

พนทปาตนน าล าธารบางสวนถกบกรกและมการใชประโยชนทดนไมเหมาะสม

ซงเปนสาเหตหนงของปญหาการขาดแคลนน า มลพษทางน า และภยพบตทางธรรมชาต

นอกจากนการบรหารจดการพนทตนน าล าธารยงขาดเอกภาพและการบรณาการอยางเปน

รปธรรม การก าหนดแนวทางจดการพนทตนน าล าธารยงขาดขอมลทางวชาการสนบสนนการ

ตดสนใจ การชะลางพงทลายของดนในพนทตนน า ล าธารสวนใหญอยในระดบสง และปรมาณ



23

คณภาพและสดสวนการไหลของน าทาในพนทตนน าล าธาร สวนใหญไมเหมาะสม (กรมอทยาน

แหงชาต สตวปา และพนธพช, 2554)

3.3.4 ไฟปาเปนสาเหตส าคญของการเสอมโทรมของพนทปา และมลพษทาง

อากาศ

๑) ไฟปาเปนสาเหตส าคญของการเสอมโทรมของพนทปาในปจจบน และม

สาเหตจากมนษย

๒) ไฟปาเปนสาเหตส าคญของมลพษทางอากาศในเขตเมองหรอชมชน และ

พนทเศรษฐกจ ทส าคญ กอใหเกดผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอมของประชาชน

3) การควบคมและจดการไฟปาทไมเหมาะสมตามหลกวชาการกอใหเกดการ

เสอมโทรมของพนทปา เชน การปองกนไฟปาอยางเครงครดในพนทปาเตงรง สงผลกระทบ

ทางลบตอการสบพนธตามธรรมชาตของปาและการเตบโตของพชบางชนด

3.3.5 มการใชประโยชนทดนปาไมไมเหมาะสมกบสภาพพนท และการกระจาย

การถอครองทดน ทไมเหมาะสมและเปนธรรม

๑) คณภาพดนบางสวนเสอมโทรม โดยประเทศไทยมทดนเสอมโทรมในระดบ

รนแรงและระดบวกฤตประมาณ ๓๖ ลานไร คดเปนรอยละ ๑๑.๒ ของพนทประเทศ

๒) การจดทดนโดยหนวยงานตางๆ ของรฐ มการด าเนนงานอยางไมเปน

เอกภาพ ขาดความเปนธรรมและไมสามารถแกไขปญหาผไรทดนท ากนอยางยงยน

และมผลงทะเบยนคนจนตองการทดนเพอการประกอบอาชพประมาณ 700,000 ราย

ในขณะทมทดนรางทถกปลอยทงไวโดยไมไดเขาท าประโยชนประมาณ 7.5 ลานไร (ส านกงาน

คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2551)

๓) มการใชประโยชนทดนปาไมบางสวนไมเหมาะสมกบสภาพพนท

๔) มการเขาครอบครองหรอใชประโยชนทดนปาไมโดยไมไดรบอนญาต และ

การขยายตวของเมอง พนทอตสาหกรรมและพาณชยกรรมรกพนทเกษตรกรรมมากขน ท าให

เปนสาเหตหนงของการขยายพนทเกษตรกรรมเขาไปในพนทปา



24

3.3.6 ระบบการบรหารจดการทรพยากรปาไมยงไมมประสทธภาพเทาทควร

๑) การบรณาการรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของกบการบรหารจดการ

ทดนปาไม รวมถงกระบวนการมสวนรวมขององคกรทองถนและชมชนยงไมมประสทธภาพ

๒) ระบบการจดการขอมลดานทรพยากรปาไมยงไมเปนมาตรฐานไมครอบคลม

และขาดการเชอมโยงกบขอมลดานเศรษฐกจและสงคม เชน ระบบฐานขอมลทดนและการใช

ทดน การบกรกท าลายปา รวมถงการขาดองคความรทางวชาการสนบสนน

๓) กฎหมายเกยวกบการบรหารจดการทรพยากรปาไมมลกษณะของการบรหาร

จดการทรพยากรรายพนทท าใหขาดการบรหารจดการท เปนระบบหรอไมเปนไปตาม

แนวทางการจดการระบบนเวศ รวมถงการขาดประสทธภาพในการบงคบใช ขาดความเปนธรรม

และไมโปรงใส

4) เครองมอก ากบและควบคมการบรรเทาผลกระทบดานตางๆ ตอทรพยากร

ปาไมของโครงการพฒนาเศรษฐกจและสงคมยงมประสทธภาพไมเพยงพอ

3.4 สภาพแวดลอมภายนอกทมผลกระทบตอการจดการทดนปาไม

การก าหนดยทธศาสตรการบรหารจดการและแกไขปญหาเรองการจดการทดนปาไม

ในประเทศไทย ไดวเคราะหปจจยหรอสภาพแวดลอมภายนอกทงโอกาส (Opportunities) และ

อปสรรค (Threats) ทมอทธพลหรอผลกระทบตอการจดการทดนปาไมในประเทศไทย ดงน

3.4.๑ โอกาส (Opportunities)

๑) รฐธรรมนญสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารจดการ


แมวาประเทศไทยจะมการเปลยนแปลงรฐธรรมนญไปแลวหลายฉบบแต

รฐธรรมนญแตละฉบบไดใหความส าคญกบการบรหารจดการทรพยากรปาไมอยางมสวนรวม

ดงเชนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดก าหนดกรอบแนวทางการ

บรหารจดการทรพยากรปาไมไวในหลายมาตราทมความชดเจนมากกวาฉบบทผานมา ในขณะ

ทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดก าหนดแนวทางการบรหารจดการ

ทรพยากรปาไมโดยเนนการมสวนรวมกบภาคสวนตางๆ มากขน แมวาปจจบนรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดถกยกเลก (ยกเวนหมวด 2) โดยประกาศ



25

คณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 11/2557 เมอวนท 22 พฤษภาคม 2557 แลว แตเมอ

เปรยบเทยบเนอหาเกยวกบการบรหารจดการทรพยากรปาไมกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 แลว พบวาเนอหาสวนใหญมความคลายคลงกนและมการพฒนาเนอหาให

ชดเจนขน ดงนนหากมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบใหม กรอบเนอหา

เกยวกบการบรหารจดการทรพยากรปาไมคงมเนอหาในลกษณะทพฒนามาจากรฐธรรมนญฯ

ฉบบเดมหรอทผานมา

๒) มแนวพระราชด ารเปนแนวทางการบรหารจดการทดนปาไม

แนวทางการบรหารจดการท ดนปาไมของประเทศไทยท ส า คญย ง

คอ แนวพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลเดช และสมเดจ

พระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ซงมหลายประการ และแตละแนวทางเปนการให

แนวทางการด าเนนงานบนพนฐานของสถานการณหรอขอเทจจรงในปจจบนและเปนตนแบบท

ประสบความส าเรจ ดงนน การจดการทดนปาไมจงไดนอมน าแนวพระราชด ารมาเปนโอกาส

ในการก าหนดยทธศาสตรในการบรหารจดการดวย

๓) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท ๑2 สนบสนนการ

บรหารจดการทดนปาไมอยางมประสทธภาพ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑2 (พ.ศ. ๒๕60-๒๕64)

ก าหนดยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน โดยไดก าหนด

เปาหมายทส าคญของการจดการทรพยากรปาไม กลาวคอ การเพมความอดมสมบรณของ

ฐานทรพยากรธรรมชาตและการเพมพนทปาไมใหไดรอยละ ๔๐ ของพนทประเทศ การก าหนด

แนวทางการคมครอง ปองกน รกษา และฟนฟพนทปาไม และเขตอนรกษ การพฒนาระบบ

ฐานขอมลทดนปาไมทงระบบ การพฒนาระบบสารสนเทศภมศาสตรดานทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม การจดการองคความร การบงคบใชกฎหมายอยางมประสทธภาพ

การสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

รวมถงการแกไขปญหาการบกรกทดนของรฐ และเรองแผนทแนวเขตทดนของรฐ (One Map)

ทวประเทศ



26

๔) ยทธศาสตรประเทศ (Country Strategy) สงเสรมการเตบโตทเปน

มตรตอสงแวดลอม (Green Growth) และเพมประสทธภาพการบรหารราชการแผนดน

(Internal Process)

รฐบาลโดยส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตไดก าหนดยทธศาสตรประเทศ (Country Strategy) ในป พ.ศ. ๒๕๕๖ โดยก าหนด

แนวทางทชดเจนเกยวกบการเตบโตทเปนมตรตอสงแวดลอม (Green Growth) โดยมเปาหมาย

ใหเพมพนทปาไมใหไดรอยละ ๔๐ ของพนททงหมด (๑๒๘ ลานไร) ลดการปลอยกาซเรอน

กระจก (GHGs) ในทกภาคสวน การฟนฟทรพยากรธรรมชาตทเสอมโทรมดวยการพฒนาอาชพ

เทคโนโลยและนวตกรรมสเขยว การรณรงคและสรางจตส านกของประชาชนในการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตรวมถงการใชกลไกทางเศรษฐศาสตร เชน มาตรการทางภาษมาสงเสรม

และจดการสงแวดลอม ซงจากแนวทางของยทธศาสตรประเทศแสดงถงรฐบาลจะมการพฒนา

ประเทศโดยค านงถงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวย

นอกจากน ยทธศาสตรประเทศยงใหความส าคญกบการเพม

ประสทธภาพการบรหารราชการแผนดน (Internal Process) มเปาหมายในการเพมประสทธภาพ

และเกดความคมคาในเชงภารกจของรฐ ซงยทธศาสตรนจะสนบสนนการเพมประสทธภาพใน

การบรหารจดการทดนปาไมเปนอยางด เชน การปรบโครงสรางระบบราชการใหสามารถ

ด าเนนการบรณาการแผนงาน โครงการ และงบประมาณรวมกนระหวางหนวยงานหลกและ

หนวยงานอนๆ ทเกยวของ ทงในสวนกลาง และสวนภมภาค การพฒนาศกยภาพอตราก าลง

ทกภาคสวนเพอเพมประสทธภาพการท างาน และทส าคญยงก าหนดใหเรงปรบปรง กฎหมาย

และกฎระเบยบตางๆ ทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ใหเหมาะสมอกดวย

๕) แผนทฐานของประเทศ (Master Map) สนบสนนการจดท าฐานขอมล

ทดนปาไม

รฐบาลไดมนโยบายจดท าแผนทฐานของประเทศ (Master Map) ในป

พ.ศ. ๒๕๕๖ โดยบรณาการหลายหนวยงานเพอใหการจดท าแผนทดานตางๆ มความถกตอง

มเอกภาพ และลดการซ าซอนกน อนจะเกดประโยชนตอการจดท าฐานขอมลทดนปาไมอยางม

ประสทธภาพ เนองจากปญหาทส าคญของการบรหารจดการทดนปาไมในปจจบน คอ แนวเขต



27

ปาไมและการจ าแนกการใชทดนทไมชดเจน รวมถงระบบการจดการขอมลดานทดนปาไมยงไม

เปนมาตรฐาน ไมครอบคลม และขาดการเชอมโยงกบขอมลดานเศรษฐกจและสงคม

๖) วกฤตสงแวดลอมท าใหสงคมเหนคณคาของทรพยากรปาไมมากขน

ปจจบนประเทศไทยประสบปญหาวกฤตสงแวดลอมทมความรนแรงและ

มความถมากขนกอใหเกดผลเสยตอประชาชนและทรพยากรธรรมชาตเปนอยางมาก เชน

แผนดนถลม น าปาไหลหลาก น าทวม และความแหงแลง เนองจากบางแหงเปนพนททมความ

ลาดชน ขาดการบรหารจดการทรพยากรปาไมทด และมการใชประโยชนทดนปาไมทไม

เหมาะสมกบสภาพพนท ประกอบกบการพฒนาการทางเทคโนโลยและสอตางๆ ท าใหสงคม

ไดรบรถงความรนแรงของวกฤตสงแวดลอมอยางรวดเรว ท าใหปจจบนสงคมเรมใสใจและเหน

คณคาของทรพยากรปาไมมากขน ซงจะชวยสนบสนนการด าเนนงานเพมประสทธภาพการ

สรางเครอขายการอนรกษ และการบรหารจดการทดนปาไมอยางมสวนรวมมากขน

3.4.๒ อปสรรค (Threats)

๑) การบรหารจดการทดนปาไมของประเทศขาดเอกภาพและการ

จดการทเปนระบบ

การบรหารจดการทดนปาไมตามแนวทางระบบนเวศ (ecosystem approach)

ตองมการบรหารจดการทงระบบครอบคลมพนทหลายภาคสวน และแตละสวนมความเกอหนนกน

และการจดการทดนปาไมนนครอบคลมลกษณะพนท และเกยวของกบองคกรทหลากหลาย

ทงภาครฐและภาคประชาชน ปจจบนการบรหารจดการขององคกรตางๆ ไดด าเนนการตาม

กรอบหนาทและกฎหมายก าหนด แมวารฐไดพยายามแกปญหาโดยการประสานความรวมมอ

แตกยงไมมประสทธภาพมากนก การจดการทดนปาไม จงด าเนนการแบบแยกสวน ขาดการ

ผสมผสานแนวคด หลกวชาการ และหลกการบรหารทเหมาะสม นอกจากน องคกรดานปาไม

มกเปลยนแปลงแนวทางการปฏบตตามนโยบายของฝายการเมองเมอมการเปลยนแปลง

ผก าหนดนโยบาย ทาใหขาดความตอเนองในการปฏบตงานใหบรรลผลสมฤทธ



28

๒) นโยบายดานการบรหารจดการทรพยากรปาไมขาดเอกภาพและการ

ปรบปรงใหเหมาะสมกบสถานการณปจจบน

การด าเนนการของรฐในอดตไดบรหารจดการทรพยากรปาไมโดยเนนให

เปนฐานการพฒนาเศรษฐกจเปนหลกโดยไมไดควบคมผลกระทบตอทรพยากรปาไมอยางม

ประสทธภาพ หลงจากเกดปญหาดานทรพยากรปาไมและสงแวดลอมรนแรงขน รฐไดก าหนด

นโยบายเพอแกปญหาการลดลงและการเสอมโทรมของทรพยากรปาไม แตมขอสงเกตทส าคญ

ประการหนง คอ ความซ าซอนและการขาดความชดเจนในเปาหมายของนโยบายรวมทงบาง

นโยบายขาดความสอดคลองกบบรบทการเปลยนแปลงของโลก ท าใหปญหาดานทรพยากร

ปาไมในอดตยงไมไดรบการแกไขและปญหาบางประการอยในสถานการณทแยลงไปกวาเดม

ในขณะทปญหาใหมอยางเชน สภาวะโลกรอน ภยธรรมชาตตางๆ กยงไมไดรบการแกไขหรอ

ปองกนอยางเปนรปธรรม ซงอาจเปนปญหาทกระตนใหปญหาอนๆ ทวความรนแรงมากขนอกดวย

ในทนขอยกตวอยางของปญหาของนโยบายทขาดเอกภาพและการปรบปรงใหเหมาะสมกบ

สถานการณปจจบน กลาวคอ นโยบายปาไมแหงชาต ทออกโดยมตคณะรฐมนตรเมอวนท

๓ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๒๘ ไดก าหนดใหมพนทปาไมทวประเทศอยางนอยในอตรารอยละ

๔๐ ของพนทประเทศ ประกอบดวย ปาเพอการอนรกษในอตรารอยละ 1๕ ของพนทประเทศ

และปาเพอเศรษฐกจ ในอตรารอยละ 2๕ ของพนทประเทศ ซงก าหนดบนพนฐานของขอมลท

รวบรวมเมอป พ.ศ. ๒๕๒๘ เชน วเคราะหการใชประโยชนผลผลตปาไมโดยใชฐานขอมล

ประชากร จ านวน 52 ลานคน จะมการใชไมตอปประมาณ 13.31 ลานลกบาศกเมตร ทผลต

จากปาผลตผลประมาณ รอยละ 25 ของพนทประเทศ และวเคราะหพนทปาตนน าทควรม

เพอใหมปรมาณน าใชในประเทศทเพยงพอและเหมาะสมอยางนอย รอยละ 38.2 ของพนท

ประเทศ เปนตน แตปจจบนสถานภาพทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมเปลยนแปลงไป

จากป พ.ศ. ๒๕๒๘ มาก รวมถงจ านวนประชากรไดเพมขน แตนโยบายดงกลาวยงไมไดรบการ

ปรบปรงใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทงภายนอกและภายในประเทศ นอกจากน นโยบายท

เกยวของกบทรพยากรปาไมอนๆ ทส าคญของประเทศยงมเนอหาทขดแยงกบนโยบายปาไม

แหงชาต เชน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 7 (พ.ศ. 2535 - 2539)

ไดก าหนดขนาดพนทปาไมทควรมของประเทศไทยแตกตางจากนโยบายปาไมแหงชาต

โดยยงคงก าหนดใหมพนทปาไมทวประเทศอยางนอยในอตรารอยละ ๔๐ ของพนทประเทศ



29

แตก าหนดสดสวนพนทของปาเพอการอนรกษและปาเพอเศรษฐกจแตกตางกบนโยบายปาไม

แหงชาต กลาวคอ ใหมปาเพอการอนรกษในอตรารอยละ 2๕ และปาเพอเศรษฐกจ

ในอตรารอยละ 1๕ ของพนทประเทศ ท าใหนโยบายปาไมแหงชาตออนแอ หรอถกละเลยใน

การน าไปปฏบตอยางเปนรปธรรม นอกจากนแผนหรอนโยบายดานทรพยากรธรรมชาตหรอ

สงแวดลอมอนๆ ยงมเนอหาทขดแยงกบนโยบายปาไมแหงชาต เชน นโยบายและแผนการ

สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๐ - ๒๕๕๙ ไดก าหนดใหมพนท

ปาไมเปนรอยละ ๕๐ ของพนทประเทศ โดยเปนพนทปาอนรกษไมนอยกวารอยละ ๓๐ และ

พนทปาเศรษฐกจรอยละ ๒๐ เปนตน

นอกจากนการปฏบตตามนโยบายยงขาดประสทธภาพ เชน นโยบายปาไม

แหงชาต ไดก าหนดพนททมความลาดชนโดยเฉลย ๓๕ เปอรเซนต ขนไปไวเปนพนทปาไม

โดยไมอนญาตใหมการออกโฉนดหรอหนงสอรบรองการท าประโยชนตามประมวลกฎหมาย

ทดนแตโดยสภาพแทจรงในปจจบนพนทปาบางแหงทมความลาดชนโดยเฉลยมากกวา

๓๕ เปอรเซนต ไดมการเขาท าประโยชนอยางไมเหมาะสม เปนตน

๓) นโยบายแกไขปญหาทดนปาไมขาดความยงยนและชดเจนในทางปฏบต

สภาพขอเทจจรงในปจจบนพนทปาไมบางแหงมการท าประโยชนโดยชมชน

กอใหเกดผลกระทบตอพนท และยงมความขดแยงในการใชทรพยากรระหวางรฐกบประชาชน

และระหวางประชาชนดวยกนเอง การแกไขปญหาทผานมารฐไดก าหนดนโยบายเพอแกปญหา

หลายประการแตมการเปลยนแปลงบอยตามการเปลยนแปลงทางการเมองหรอผบรหาร

ประเทศ โดยสวนใหญจะเปนนโยบายทมลกษณะผอนปรนหรอบรรเทาปญหาชวคราวเทานน

อกทงยงมลกษณะหวงผลทางการเมอง ในขณะทความตองการทดนปาไมเพอมาใชประโยชน

มมากขน ท าใหปญหาทดนปาไมมความรนแรงและไมไดรบการแกไขอยางยงยน ตวอยาง

นโยบายในลกษณะมตคณะรฐมนตรทเกยวของกบการแกปญหาทดนปาไมทผานมามหลาย

ประการ โดยนโยบายบางสวนมแนวทางทพยายามใชอ านาจทางการบรหารยกเวนการปฏบต

ตามกฎหมาย เชน มตคณะรฐมนตร วนท 4 พฤษภาคม ๒๕๓6 ก าหนดใหกรมปาไมมอบพนท

ปาสงวนแหงชาตให ส.ป.ก. เพอให ส.ป.ก. เรงรดการออกเอกสาร ส.ป.ก. 4-01 แตพนท

ทกรมปาไมมอบให ส .ป .ก . ดงกลาวบางสวนมสภาพเปนปาทมความเปราะบางหรอ

มความส าคญตอระบบนเวศหรอบางพนทมความลาดชนมากกวารอยละ 35 ซงไมควรน าไปใช



30

ส าหรบกจกรรมทางการเกษตร นอกจากนยงมมตคณะรฐมนตรอกหลายประการทรฐพยายาม

บรหารจดการทดนปาไมแตยงไมเกดผลสมฤทธในทางปฏบตมากนก เชน มตคณะรฐมนตร

วนท ๑๐ มนาคม ๒๕๓๕ เรอง การจ าแนกเขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไม

ในพนทปาสงวนแหงชาต มตคณะรฐมนตร วนท ๑๗ มนาคม ๒๕๓๕ เรอง ผลการจ าแนกเขต

การใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาตเพมเตมและมตคณะรฐมนตร

เมอวนท ๑๖ กนยายน ๒๕๔๐ ไดเหนชอบหลกการของ "แผนการจดการทรพยากรทดนและ

ปาไม ระดบพนท" เปนตน

นโยบายดงกลาวมขนตอนการปฏบตทหลายขนตอนและขาดความชดเจน

ในทางปฏบต ในทน ขอยกตวอยาง เชน มตคณะรฐมนตร เมอวนท ๓๐ มถนายน ๒๕๔๑ ทได

ใหความเหนชอบกบมาตรการและแนวทางแกไขปญหาทดนในพนทปาไม โดยมการก าหนดแนวทาง

การตรวจพสจนและรบรองสทธการอยอาศย/ท ากนในพนทปา เชน (๑) กรณตรวจพสจนแลววา

เปนพนททอยมากอนการประกาศเปนพนทปาไม และไมเปนพนทลอแหลม คกคามตอระบบ

นเวศ ใหท าการออกหนงสออนญาตใหใชประโยชนเพอการอยอาศย/ท ากนตอไป (๒) กรณทอย

มากอนการประกาศเปนพนทปาไม แตเปนพนทลอแหลมคกคามตอระบบนเวศตองก าหนด

แผนความชวยเหลอ หรอยายไปในพนททเหมาะสม ซงหากอยในเขตพนทปาไมกตองมการออก

หนงสออนญาตรบรองสทธใหเชนเดยวกน และ (๓) กรณตรวจสอบพสจนแลวปรากฏวาเปน

การอยอาศยภายหลงการประกาศเปนพนทปาตองพจารณาด าเนนการจดท าแผนการ

เคลอนยายตอไป และหากยงไมสามารถเคลอนยายไดทนท ตองท าการจดระเบยบทอยอาศย/

ท ากนใหเพยงพอกบการด ารงชพ ซงในทางปฏบตแลวพนทปาไมทมการใชประโยชนอยใน

ปจจบนสวนใหญเปนพนททลอแหลม คกคามตอระบบนเวศ ดงนน จงเปนการยากในการออก

หนงสออนญาตใหใชประโยชน และกรณการยายไปใน “พนททเหมาะสม” นน เปนการยาก

ในทางปฏบตเนองจาก “พนททเหมาะสม” ในปจจบนหายากและสวนใหญมการครอบครอง

หรอใชประโยชนแลว นอกจากน การก าหนดให “ท าการจดระเบยบทอยอาศย/ท ากนให

เพยงพอกบการด ารงชพ” ยงมลกษณะเปนความคาดหวงทเกนจรงเมอวเคราะหสถานภาพทง

ทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองของประเทศไทยในปจจบน



31

๔) การเปลยนแปลงของผบรหารระดบสงบอยท าใหขาดความตอเนอง

ของแนวทางการด าเนนงาน

ทผานมาผบรหารระดบสงทมหนาทในการก าหนดนโยบายเกยวกบทดนปาไม

มการเปลยนแปลงบอยและมกเปลยนแปลงตามการเปลยนแปลงของรฐบาล แมวาแตละ

หนวยงานภาคปฏบตมแผนการด าเนนงานอยแลว แตการเปลยนแปลงผบรหารระดบสงแตละ

ครงมกจะมการเปลยนแปลงหรอปรบแกรายละเอยดแนวทางการด าเนนงานในแผน ท าใหงาน

เดมทก าลงด าเนนงานขาดความตอเนอง และบคลากรตองเรมงานใหมภายใตเวลาอนจ ากด

นอกจากน หลงการเปลยนแปลงผบรหารระดบสงมกมการเปลยนแปลงผบรหารหนวยงาน

ภาคสนาม ซงหากหนวยงานมระบบการสงมอบงานทไมมประสทธภาพจะสงผลตอการบรหาร

จดการทดนปาไมระดบพนทได

๕) แนวโนมการใชทรพยากรปาไมเพมสงขน

การสญเสยทรพยากรปาไมอยางมากทผานมาเนองมาจากสาเหตทส าคญ

ประการหนง คอ การเพมขนของประชากร และการพฒนาเทคโนโลยและเศรษฐกจของมนษย

ทเปนไปอยางรวดเรวในหลายๆ ดาน จากสาเหตดงกลาว ท าใหมการน าทรพยากรจากปามาใช

มากขนตามไปดวย ซงมปรมาณการใชทรพยากรธรรมชาตมากเกนความจ าเปนของชวต

กอใหเกดการมงใชประโยชนทสงขนและมการใชเกนก าลงการผลตของทรพยากรปาไมซงเปน

ทรพยากรสวนรวมถกใชและแบงปนอยางไมเปนธรรม จงกอใหเกดความขดแยงและปญหาการ

แยงชงทรพยากรปาไมมากขน ดงเชน ปรมาณการน าเขาและสงออกไมแปรรป ชวงป

พ.ศ. 2549 - 2553 มแนวโนมสงขน มการบกรกพนทปาไมเพอขยายพนทเพาะปลกพช

พลงงานเพอตอบสนองความตองการใชพลงงานของประเทศทเพมขนตลอด ๓๐ ปทผานมา

โดยในชวง ๕ ปทผานมา มการใชพลงงานเพมขน เฉลยรอยละ ๒.๑ ตอป เปนตน

๖) นโยบายสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจเกดผลกระทบตอพนทปาไม

ปจจบนประเทศไทยรวมถงในระดบนานาชาตเกดปญหาการขาดแคลน

อาหารและพลงงาน ท าใหรฐบาลและหนวยงานภาคเอกชนพยายามสงเสรมใหประชาชน

ปลกพชอาหาร พชพลงงาน และพชเศรษฐกจอนๆ เชน ขาว มนส าปะหลง ยางพารา และปาลม



32

ซงสวนใหญด าเนนการโดยประชาชนในทองถนจนถงผประกอบการรายใหญทประกอบอาชพ

ดงกลาว โดยรฐมมาตรการสงเสรมดานเศรษฐกจอยางชดเจน เชน นโยบายสงเสรมการปลก

ยางพาราระยะท 3 (พ.ศ. 2553 - 2555) จ านวน 800,000 ไร นโยบายการประกนรายได

ของเกษตรกร การประกนราคาผลผลตทางการเกษตร การรบจ าน าผลผลต และมาตรการ

สนบสนนเงนทนดอกเบยต าในการลงทน การด าเนนการเหลานมงหวงประโยชนทางเศรษฐกจ

และสงคมเปนหลกแตกอใหเกดผลกระทบตามมาตอทรพยากรธรรมชาต กลาวคอ ประชาชน

บางแหงไดเพมผลผลตทางการเกษตรโดยขยายพนทปลกพชเศรษฐกจเขาไปในพนทปาไมท าให

พนทปาไมบางแหงถกบกรก

๗) การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอการเสอมโทรม

ของทรพยากรปาไม

สภาวะโลกรอนและความแปรปรวนของสภาพภมอากาศสงผลโดยตรงตอ

ลกษณะโครงสรางและการเตบโตของสงคมพชและยงกอให เกดภยธรรมชาตตางๆ

อยางตอเนอง ท าใหทรพยากรปาไมในพนทตนน าล าธารมสภาพเสอมโทรม นอกจากนยงสงผล

ตอผลผลตทางการเกษตรของประชาชนดวย ประเทศไทยมพลเมองสวนใหญประกอบอาชพ

เกยวกบเกษตรกรรม และอตสาหกรรมทเกยวกบผลผลตทางการเกษตร ท าใหไดรบอทธพล

โดยตรงตอการเปลยนแปลงของมรสม และในชวงทศวรรษทผานมาไดรบผลกระทบจากการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางมาก โดยสามารถสรปผลกระทบของการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศตอทรพยากรปาไมได ดงน

- การเปลยนแปลงพนทปาไมท าใหมการปลอยกาซเรอนกระจกเพมขน

อยางตอเนอง

- การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะสงผลใหสถานการณ และแนวโนม

ทรพยากรปาไมเสอมโทรมทวความรนแรงยงขน

- ความแปรปรวนของสภาพภมอากาศสงผลตอผลผลตทางการเกษตร

ทลดลง จงอาจเปนสาเหตของการขยายพนททางการเกษตรเขาไปในพนทปาเพอเพมผลผลตให

มากขน



33

- ทรพยากรปาไมมบทบาทตอการก าหนดมาตรการดานสงแวดลอม

ในระดบโลก เพอแกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศซงมความซบซอนและเขมขน

มากขน

3.5 สาเหตหลกของการลดลงของพนทปาและการท าใหปาเสอมโทรม

จากขอมลสภาพปญหาทส าคญของทรพยากรปาไมและสภาพแวดลอมภายนอก

ทมผลกระทบตอการจดการทดนปาไมของประเทศไทยดงทไดกลาวมา ท าใหสามารถน ามา

วเคราะหถงสาเหตหลกของการลดลงของพนทปา (Deforestation) และการท าใหปาเสอมโทรม

(Degradation) โดยพบวา ปจจบนจ านวนประชากรในประเทศไทยมอตราเพมมากขน พรอมกบ

การขยายตวทางดานเศรษฐกจของประเทศอยางรวดเรว สงผลใหประชาชนมความตองการใช

ประโยชนจากปาไมมากขนจนเกนขดความสามารถทรองรบได โดยมการใชประโยชนจากปาไม

ในลกษณะตางๆ อาทเชน การใชเปนทอยอาศย การตดไมเพอการคา การใชและเผาพนทปา

เพอการเกษตร การใชประโยชนพนทปาเพอเปนพนทส าหรบทองเทยว โดยสรางเปนสถานท

พกผอน สถานตากอากาศ สนามกอลฟ รวมถงการซอทดนเพอการเกงก าไร เปนตน นอกจากน

การพฒนาโครงสรางพนฐานของรฐ ไดแก การสรางเขอน การตดถนน และการท าแนวสายไฟ

แรงสงกยงเปนอกสาเหตหนงทท าใหเกดการท าลายพนทปาเปนบรเวณกวาง โดยสรปแลว

สาเหตหลกของการลดลงของพนทปาและการท าใหปาเสอมโทรม แสดงดงภาพท 3-3

ปญหาท 1 ปญหาท 2

การท าใหพนทปา

ลดลง

การเสอมโทรม

ของปา

สาเหตโดยตรง สาเหตโดยออม สาเหตโดยตรง สาเหตโดยออม

1. การบกรกแผวถางปาเพอ

การเกษตรและรสอรท

(การเปลยนพนทปาธรรมชาต

ไปเปนพนทเกษตรกรรม เชน

พชอาหาร และพชพลงงาน

และ การสรางรสอรท)

1. แนวเขตปาและการจ าแนกการใชทดนไมชดเจน

2. สงคมขาดความรและความตระหนกเกยวกบการอนรกษ

3. ขาดการบรณาการระหวางหนวยงานทรบผดชอบ

เกยวกบการจดการทรพยากรปาไมและสงแวดลอม

4. ความยากจนน าไปสการใชพนทปาเพอการด ารงชพ

5. ความขดแยงระหวางนโยบายการอนรกษกบการ

ด าเนนการตามยทธศาสตรการพฒนาเศรษฐกจ เชน

(ก) รฐบาลและบรษทเอกชนสงเสรมการปลกพชอาหาร

และพชพลงงาน โดยการประกนราคาผลผลตทอาจเปน

สงจงใจใหมการบกรกแผวถางปาเพมขน

(ข) การสงเสรมการทองเทยวในเขตปาธรรมชาตของ

อทยานแหงชาตโดยไมมการควบคมผลกระทบและ

ศกยภาพการรองรบของพนท

6. นโยบายแกไขปญหาความขดแยงทดนปาไมขาดความ

ยงยนและชดเจนในทางปฏบต

1. การลกลอบ

ตดไม

2. ไฟปาทขาดการ

ควบคม

1. การบงคบใชกฎหมายไมเขมแขงพอ

๒. ไมบางชนดมราคาสง เปนสงจงใจในการ

ลกลอบตดไม เชน ไมพะยง ไมสก เปนตน

๓. สงคมขาดความรและความตระหนก

เกยวกบการอนรกษปาไม

๔. การเพมจ านวนประชากร

๕. ความยากจนน าไปสการใชพนทปาเพอ

การด ารงชพ

๑. สงคมขาดความรและความตระหนก

เกยวกบการอนรกษปาไม

๒. ความตองการของปาเพอการคา

3.การบงคบใชกฎหมายไมเขมแขงพอ

2. การพฒนาโครงสรางพนฐาน

(เชน ถนน อางเกบน าเพอ

การเกษตร แนวสายไฟฟา)

1. การเพมจ านวนประชากร

2. ความขดแยงระหวางนโยบายการอนรกษทรพยากรปาไม

กบนโยบายการพฒนาเศรษฐกจ

3. การท าเหมองแร 1. ผรบสมปทานไมปฏบตตามกฎเกณฑของรฐ

2. แนวเขตปาและการจ าแนกการใชทดนทไมชดเจน

3. ความขดแยงระหวางนโยบายการอนรกษทรพยากรปาไม

กบนโยบายการพฒนาเศรษฐกจ

ภาพท 3 – 3 สาเหตหลกของการลดลงพนทปา

และการท าใหปาเสอมโทรม


กรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 34



35

บทท 4

การวเคราะหสภาพแวดลอมและศกยภาพขององคกร

สบเนองจากนโยบายรฐบาลปจจบน (พลเอก ประยทธ จนทรโอชา) ไดแถลงนโยบาย

ของคณะรฐมนตรตอสภานตบญญตแหงชาต เมอวนศกรท ๑๒ กนยายน ๒๕๕๗ ไดกลาวถง

นโยบาย ขอ ๙ การรกษาความมนคงของฐานทรพยากรและการสรางสมดลระหวางการ

อนรกษกบการใชประโยชนอยางยงยน ในปจจบนมการบกรกทดนของรฐและตดไมท าลายปา

มากขนทรพยากรธรรมชาต และความหลากหลายทางชวภาพทเคยอดมสมบรณ เชน ปาไม

สตวปา พนธพช และแรธาต ถกท าลายหรอน าไปใชประโยชนทางพาณชยโดยไมชอบดวย

กฎหมายเปนอนมาก ทงปญหาภาวะมลพษ โดยเฉพาะขยะประเภทตางๆ กรนแรงยงขน

รฐบาลจงมนโยบายจะรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตโดยสรางสมดลระหวาง

การอนรกษและการใชประโยชนอยางยงยน ดงนนการจดท าแผนยทธศาสตรกรมปาไม ระยะ 20 ป

พ.ศ. ๒๕60 – ๒๕79 ของกรมปาไม จงไดมการทบทวนสภาพแวดลอมและศกยภาพทมอยใน

ปจจบนขององคกรรวมถงบทบาทและศกยภาพขององคกรทควรจะเปนโดยผานกระบวนการ

ประเมนผลโดยผประเมนอสระในการเกบขอมลและประมวลขอมล เพอใหการปฏบตงานม

ความสอดคลองกบนโยบายรฐบาลและสถานการณการเปลยนแปลงดงกลาว สรปไดดงน

4.๑ การวเคราะหสภาพแวดลอม

1) ปจจยสภาพแวดลอมภายนอกของกรมปาไม

ล าดบ ประเดนปจจยสภาพแวดลอมภายนอก

โอกาส (Opportunities)

๑ รฐธรรมนญสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

๒ มแนวพระราชด ารเปนแนวทางการบรหารจดการทดนปาไม

๓ การมนโยบายของรฐ และกฎหมายทเออตอการด าเนนงาน

๔ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท ๑2 สนบสนนการบรหารจดการทดน

ปาไมอยางมประสทธภาพ



36

๕ การตระหนกถงความส าคญของการอนรกษทรพยากรปาไมของประชาชน

ภายในประเทศ

๖ การสนบสนนการด าเนนงานจากรฐบาล

๗ การใหการสนบสนนการด าเนนงานของประชาชนและหนวยงานอนทเกยวของ

๘ การใหความส าคญกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของ

สอมวลชน

ภยคกคาม (Threats)

๑ การมการคอรปชนในระดบประเทศและในระดบทองถน

๒ การบรหารจดการทดนปาไมของประเทศขาดเอกภาพและการจดการทเปนระบบ

๓ นโยบายดานการบรหารจดการทรพยากรปาไมขาดเอกภาพและการปรบปรงให

เหมาะสมกบสถานการณปจจบน

๔ นโยบายแกไขปญหาทดนปาไมขาดความยงยนและชดเจนในทางปฏบต

๕ การประสบปญหาความยากจนของประชาชนสงผลใหเกดการบกรกพนทปา

๖ การขาดความเขาใจในการอนรกษทรพยากรปาไมของประชาชนในพนท

๗ การเพมขนของราคาพชเศรษฐกจสงผลใหเกดการบกรกพนทปาสงวนแหงชาตเพอ

ขยายพนทเพาะปลก

๘ การแทรกแซงของภาคการเมอง

๙ การเปลยนแปลงของผบรหารระดบสงบอยท าใหขาดความตอเนองของแนวทางการ

ด าเนนงาน

๑๐ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอการเสอมโทรมของทรพยากร

ปาไม



37

2) ปจจยสภาพแวดลอมภายในของกรมปาไม

ล าดบ ประเดนปจจยสภาพแวดลอมภายใน

จดแขง (Strengths)

๑ การแบงโครงสรางหนวยงานภายในทชดเจนและครอบคลมภารกจงาน

๒ การมผบรหารทมภาวะผน า สามารถผลกดนการด าเนนงานสเปาหมาย

๓ การแบงโครงสรางองคกรสวนกลางและสวนภมภาคครอบคลมพนทด าเนนงาน

๔ การมระบบการบรหารงานทเนนการมสวนรวมของชมชนและประชาชน

๕ การมบคลากรทปฏบตงานดวยความมงมนตงใจ

จดออน (Weaknesses)

๑ การก าหนดยทธศาสตรของกรมปาไมทขาดการทบทวนและปรบปรงยทธศาสตรให

สอดคลองกบสถานการณปจจบนทตองเผชญ

๒ การบรหารงานตามนโยบายรฐบาลทสงผลกระทบตอการบรหารจดการทรพยากร

ภายในกรมปาไม

๓ โครงสรางการบรหารงานภายในกรมปาไมไมตรงกบโครงสรางทก าหนดไวกบ

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ

๔ การขาดแคลนอตราก าลงของหนวยงานในระดบพนท

๕ การขาดแคลนบคลากรทตรงกบสายงาน

๖ การขาดความตอเนองในการด าเนนกจกรรมระยะยาว



38

บทท 5

ยทธศาสตรกรมปาไม

จากสถานการณทเกดขนในปจจบน สภาพการเปลยนแปลงพนทปาไม กระแสการ

อนรกษทรพยากรปาไมทสงคมไดเหนถงความส าคญและความจ าเปนของทรพยากรปาไม

ทเหลออยรวมถงการฟนฟพนทใหมสภาพความเปนปาไมทมความหลากหลายทางชวตและ

ความสมบรณของระบบนเวศตลอดจนความสมดลระหวางการใชประโยชนและการอนรกษจง

น ามาประกอบการจดท าแผนยทธศาสตรกรมปาไม พ.ศ.๒๕60 – ๒๕79 โดยไดก าหนด

วสยทศน พนธกจ ภารกจ และยทธศาสตร/กลยทธ รายละเอยดดงน

5.1 วสยทศน : “บรหารจดการทรพยากรปาไมใหมนคงและยงยน”

5.2 พนธกจ : 1. ปองกน และรกษาพนทปาไมใหคงอย

๒. บรหารจดการทดนปาไมอยางเปนระบบและเปนธรรม

๓. เพมและฟนฟพนทปาไมในเชงเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม

๔. บรหารจดการทรพยากรปาไมโดยการมสวนรวม

๕. วจยและพฒนาการปาไม เพอการใชประโยชนอยางยงยน

๖. เสรมสรางขดความสามารถเชงรกขององคกร ระบบ กลไก และขอมลใน

การบรหารจดการ รวมทงการบงคบใชกฎหมายใหมประสทธภาพ

5.3 ภารกจ : มภารกจเกยวกบการอนรกษ สงวน คมครอง ฟนฟ ดแลรกษา สงเสรม ท าน

บ ารงปา และการด าเนนการเกยวกบการปาไม การท าไม การเกบหาของปา การใชประโยชน

ทดนปาไม และการอนเกยวกบปาและอตสาหกรรมปาไม ใหเปนไปตามระเบยบและกฎหมาย

ทเกยวของ ดวยกลยทธการเสรมสรางความรวมมอของประชาชนเปนหลก เพอเพมมลคาทาง

เศรษฐกจของประเทศ และพฒนาคณภาพชวตของประชาชน และมภารกจอนตามทกฎหมาย

ก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของกรมปาไม โดยมอ านาจหนาท ดงน

1. ควบคม ก ากบ ดแล ปองกนการบกรก การท าลายปา และการกระท าผด

ในพนทรบผดชอบตามกฎหมายวาดวยปาไม กฎหมายวาดวยปาสงวนแหงชาต กฎหมายวาดวย

สวนปา กฎหมายวาดวยเลอยโซยนต กฎหมายวาดวยปาชมชน และกฎหมายอนทเกยวของ



39

2. ศกษา วจย วางแผน และประสานงานเกยวกบการปลกปาเพอการฟนฟ

สภาพปาและระบบนเวศ

3. สงเสรมการปลกปา การจดการปาชมชน และการปลกสรางสวนปาเชงเศรษฐกจ

ในลกษณะสวนปาภาคเอกชนและสวนปาในรปแบบอนทเกยวของ ตลอดจนศกษา วเคราะห

และประเมนสถานการณปาเศรษฐกจของตลาดในประเทศและตางประเทศ

4. อนรกษ คมครอง ดแลรกษา และจดการใหมการใชประโยชนทดนปาไม และการ

อนญาตทเกยวกบการใชประโยชนจากไม อตสาหกรรมไม ทดนปาไม และผลตผลปาไม

5. ศกษา คนควา วจย และพฒนาทเกยวของกบปาไมและผลตผลปาไม และท

เกยวของกบไมและผลตภณฑไม

6. ปฏบตการอนใดตามทกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของกรมหรอ

ตามทกระทรวงหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย

5.4 เปาหมาย : ทรพยากรธรรมชาตไดรบการจดการอยางสมดลและยงยน โดยใหมพนท

ปาไมอยางนอย 40% ของพนทประเทศภายใน 20 ป ในสวนของกรมปาไม แบงเปน

1) รกษาพนทปาใหได 53.80 ลานไร*

2) บรหารจดการพนททไมมสภาพปา**

3) ฟนฟปาไม ปลกปา อนๆ 14.02 ลานไร

4) สงเสรมปลกไมเศรษฐกจ 8.68 ลานไร

* ปจจบนมพนทปาไม 39.78 ลานไร ในอก 20 ป จะมพนททตองดแลรกษาใหได

53.80 ลานไร

** พนทผลการรงวดตามมต ครม. 30 ม.ย. 41 (2545-2558) รวม 6.25 แสนราย

5.79 ลานไร แยกเปน

1. ลมน าชนท 1,2 จ านวน 1.84 แสนราย 1.87 ลานไร

2. ลมน าชนท 3,4,5 จ านวน 3.71 แสนราย 3.58 ลานไร



40

5.5 ยทธศาสตรกรมปาไม

ประเดนยทธศาสตรท ๑ ปองกนรกษาพนทปาทเหลอใหคงอยและยงยน

ประเดนยทธศาสตรท ๒ ฟนฟปาเสอมโทรมอยางมประสทธภาพ

ประเดนยทธศาสตรท ๓ สงเสรมธรกจปาไมและปาเศรษฐกจจากปาปลก และการ

สงเสรมชมชนในเมอง/ชมชนชนบทเปนพนทสเขยว

ประเดนยทธศาสตรท ๔ แกไขปญหาราษฎรในพนทปาไมอยางเปนระบบและเปนธรรม

ประเดนยทธศาสตรท ๕ สนบสนนและสงเสรมการวจยเพอพฒนาการบรหารจดการ

ทรพยากรปาไม

ประเดนยทธศาสตรท ๖ บรณาการและสงเสรมการมสวนรวมทกภาคสวน

ประเดนยทธศาสตรท ๗ การพฒนาระบบบรหารและจดการองคกร

ประเดนยทธศาสตรท ๑ ปองกนรกษาพนทปาทเหลอใหคงอยและยงยน

เปาประสงค : 1. สรางความเขาใจและปรบทศนคตของราษฎรใหชวย

ปองกนรกษาปาและอยกบปาอยางยงยน

2. พนทปาไมไดรบการปองกนและดแลรกษา

3. พฒนาระบบงานบรหารราชการ ขดความสามารถบคลากร

และระบบการบรหารงานบคคล

4. บรณาการความรวมมอในการปองกนรกษาปาทกภาคสวน

รวมถงประชาคมในระดบนานาชาต

ตวชวด : 1. อตราการลดลงของพนทปาของประเทศมจ านวน

นอยลงอยางตอเนอง

2. มระบบสารสนเทศทรพยากรปาไมระดบชาตทเปน

มาตรฐาน ครอบคลม และเชอมโยงกบขอมลดาน

เศรษฐกจ สงคม และทรพยากรอนๆ ของประเทศ

3. รอยละ 80 ของหนวยงานเปาหมายไดรบการเพม

ประสทธภาพการบรหารจดการ



41

กลยทธ : 1. เพมประสทธภาพในการปฏบตงานปองกนรกษาปา

แนวทางการด าเนนงาน

1.1) วเคราะห/จ าแนกพนททมความเสยงหรอลอแหลม

ตอการลกลอบหรอบกรกพนทปาของประเทศ

1.2) สรางขวญก าลงใจ และพฒนาศกยภาพพนกงาน

เจาหนาทในแตละระดบอยางเปนระบบ ใหมความร

และวนย เพอใหการบงคบใชกฎหมายและระเบยบ

ตางๆ ทเกยวของมประสทธภาพและประสทธผล

1.3) บรณาการความรวมมอและสงเสรมการม

สวนรวมกบทกภาคสวนทงภาครฐ เอกชน และ

ประชาชน ในการปฏบตงานปองกนรกษาปา

1.4) สรางการมสวนรวมของชมชนในการปองกน

รกษาปา โดยสรางจตส านกเพอปรบเปลยนทศนคต

พฤตกรรมของราษฎรในการอยรวมกบปาอยางพงพา

อาศยกนอยางยงยน

1.5) จดท าฐานขอมลคดปาไมท เ ชอมโยงกบทก

หนวยงานทเกยวของ รวมทงใหมการเรงรดการบงคบ

คดตามกฎหมายโดยเครงครด

1.6) จดตงหนวย หรอดานตรวจเพมเตมในพนททม

ความเสยงหรอลอแหลมตอการลกลอบ หรอบกรก

พนทปาของประเทศ

1.7) น าเทคโนโลย การตดตามการเปลยนแปลง

พนทปา (GISTDA) เพอแจงเตอนและใชในการปองกน

การบกรกพนทปาไม

1.8) เพมประสทธภาพการลาดตระเวนทงทางบก

และทางอากาศอยางเขมขน เชน การใชอากาศยานไร

คนขบ (UVA) ใชเทคโนโลยการลาดตระเวนโดย

ประยกตใชระบบ GPS & GIS



42

2. ยดคนพนทปาทถกบกรก (รายนายทน)


2.1) เรงตรวจสอบด าเนนคดพนทปาไมทถกบกรก

รายนายทนทผดกฎหมาย

2.2) ด าเนนคดพนททถกบกรกโดยมเอกสารสทธ

ทางราชการทมชอบดวยกฎหมาย

2.3) ด าเนนการรอถอน รสอรทหรอพชผลอาสน

ในพนททถกบกรก และฟนฟใหคนสภาพปาดงเดม

2.4) เพมประสทธภาพในการสบสวนด าเนนคด

3. เพมศกยภาพในการปองกนและควบคมไฟปา


3.1) การประชาสมพนธทกรปแบบ โดยจดโครงการ

รณรงคประชาสมพนธผานสอมวลชน ประชาสมพนธ

เคลอนท จดนทรรศการ ใหความรแกประชาชน

นกเรยน นกศกษา

3.2) สงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.)

มความเขมแขงในการปองกนและควบคมไฟปา

โดยกรมปาไมท าหนาทเปนพเลยงในการใหความร

ดานวชาการและฝกทกษะในการควบคมไฟปา

3.3) ฝกอบรมและถายทอดองคความรดานการ

ปองกนและควบคมไฟปาใหกบพนกงานเจาหนาทและ

อาสาสมครปองกนและควบคมไฟปา

3.4) สรางเครอขายความรวมมอในการปองกนและ

ควบคมไฟปา เพอบรณาการท างานรวมกนในรปแบบ

ประชารฐ

3.5) น าเทคโนโลยและสารสนเทศทเหมาะสมเพอ

เพมศกยภาพในการปองกนและควบคมไฟปา



43

3.6) จดการเชอเพลงโดยการท าแนวกนไฟและ

ลดปรมาณเชอเพลงโดยจดตงธนาคารกงไมใบไม

3.7) สนธก าลงในการควบคมไฟปาโดยการบรณาการ

รวมกบหนวยงานทเกยวของ

3.8) บงคบใชกฎหมายอยางเครงครด

4. จ าแนกทดนปาไมใหเหมาะสมและจดท าแนวเขต

ปาไมใหชดเจนบนพนฐานการมสวนรวมของประชาชน


4.1) จดท าแนวเขตทดนปาไมทกประเภทใหชดเจนและ

ยงยนโดยใหเปนทยอมรบของผมสวนไดสวนเสย และ

ประยกตใชเทคโนโลยทเหมาะสมในการปรบปรงและ

จ าแนกแนวเขต เชน ขดแนวเขตพนทปาไมในระวาง

แผนทและภาพถายทางอากาศ มาตราสวน 1:50,000

และ 1:4,000 เปนตน

4.2 ) จ ดท า เคร อ งหมายแนว เขตพ นท ป า ไม ใ น

ภมประเทศจรงทถาวร เชน รวสเขยว (Green Belt Project)

ขดคนค สรางทางตรวจการณ ใหสอดคลองกบการ

ขดแนวเขตในพนท

4.3) เปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยสามารถพสจน

สทธการครอบครองทดนในเขตพนทปาไมไดโดยผาน

กระบวนการททางราชก าหนด

4.4) เผยแพรประชาสมพนธ แนวทาง ขนตอน และผล

การปฏบตงานใหสงคมรบทราบ และตรวจสอบได และ

จดเกบแผนทอางองแนวเขตท ชด เจนไว ในองคกร

ปกครองสวนทองถนทเกยวของ



44

5. สรางความเขมแขงของระบบสารสนเทศทรพยากร

ปาไมระดบชาต


5.1) จดตงศนยขอมลทรพยากรธรรมชาตทมภารกจ

เกยวกบการปองกนรกษาปาระดบชาต โดยปฏบต

ภารกจทเกยวของใหบรรลผลสมฤทธ

- บรณาการความรวมมอของหนวยงานทเกยวของใน

การปฏบตงานปองกนรกษาปา

- ตดตามตรวจสอบและสนบสนนการปฏบตงานของ

หนวยงานท เกยวของ ใหเปนไปดวยความถกตอง

รวดเรว และทนเหตการณ

- เปนศนยกลางในการควบคม สงการ การปฏบตงาน

ของทกหนวยงานทเกยวของ

- เปนศนยกลางในการใหขอมลขาวสารทเกยวของกบ

การปองกนรกษาปากบประชาชน

- พฒนาระบบตดตามและตรวจสอบพนทปาไมอยาง

ถกตองและทนเหตการณ

- สรางระบบฐานขอมลทประชาชนสามารถเขาถง

ขอมลไดอยางสะดวก

5.2) บรณาการระบบสารสนเทศทรพยากรปาไม

ระดบชาต โดยด าเนนภารกจทเกยวของใหบรรลผล

สมฤทธ เชน

- พฒนาและสรางความเขมแขงของระบบการส ารวจ

ทรพยากรปาไมระดบชาต (National Forest Inventory)

- น าเทคโนโลยททนสมยและเหมาะสมมาใชในการ

จดท าฐานขอมลทรพยากรปาไมใหเกดประสทธภาพ

และเปนมาตรฐานเดยวกน



45

- จดท าฐานขอมลทดนปาไมโดยเชอมโยงขอมล

ทรพยากรปาไมกบทรพยากรอน เชน ดน น า ธรณ

และขอมลทางเศรษฐกจและสงคม โดยบรณาการ

ความรวมมอกบหนวยงานอนทเกยวของ

6. ประเมนและจ าแนกเขตปาเสอมโทรมและปาทถก

บกรกอยางเหมาะสม


6.1) ปรบปรงแนวทางการประเมนและจ าแนกเขต

ปาเสอมโทรมใหเหมาะสม

6.2) ส ารวจ จ าแนก และจดท าฐานขอมลปาเสอมโทรม

และปาทถกบกรก ตามสภาพปญหาและหลกวชาการ

7. ควบคมและพฒนาการจดการและการใชประโยชน

ปาไมและทดนปาไมอยางเหมาะสมและเปนธรรม


7.1) ก าหนดแนวทางหรอมาตรการจดระเบยบการใช

ประโยชนทดนปาไมในแตละเขตท เหมาะสมและ


7.2) ป ร ะส าน เพ อ ข อคว ามร วมม อหน ว ย ง าน

ภาคเอกชนทด าเนนการสงเสรมการปลกหรอรบซอ

ผลตผลทางการเกษตร ใหสงเสรมการปลกหรอรบซอ

ผลผลตทผลตในทดนทมการใชประโยชนอยางถก

กฎหมาย

7.3) ควบคมและหลกเลยงการใชพนทลมน าชนท 1

และ 2 โดยกรณพนทลมแมน าชนท 1 ไมใหมการใช

พนทในทกกรณ สวนพนทลมน าชนท 2 หากจ าเปนตอง

ใชพนทเพอกจการทมความส าคญทางเศรษฐกจและ

ความมนคงของประเทศอยางแทจรง และไดรบการ

ประเมนผลกระทบทกดาน และรบรองจากหนวยงานท



46

รบผดชอบแลววาไมสามารถหลกเลยง หรอหาพนท

ด าเนนการอนไดใหควบคมวธการปฏบตในการใชทดน

เพอการนนๆ อยางเขมงวด บนพนฐานหลกวชาการ

ในการอนรกษทรพยากรปาไม ดน และน าทเหมาะสม

และระเบยบปฏบตของทางราชการเพอมใหเกดความ

เสยหายแกพนทตนน าล าธาร และพนทอนทเกยวของ

อยางเดดขาด

7.4) หลกเลยงการใชทดนปาไมทมลกษณะเปนพนท

ทมคณคาสงทางดานอนรกษ (High Conservation Value ; HCV)

ในการพฒนาเศรษฐกจหรอโครงสรางพนฐาน

7.5) สงเสรมการปลกปากนชนเพอควบคมการขยาย

พนทของราษฎรทครอบครองท าประโยชนในพนทปาไม

7.6) ก าหนดมาตรการปองกนการลกลอบตดไมใน

พนทปาเปนกรณพ เศษในพนทปาทอย ใกลโรงงาน

อตสาหกรรมทใชไมเปนปจจยการผลต เชน โรงกลนสรา

โรงไฟฟาชวมวล เปนตน

7.7) จดท า โครงการปาสาธต เพ อการจดการ

ทรพยากรปาไมในพนทตามแนวทางการจดการระบบ

นเวศดานการปาไม


เปาประสงค : ฟนฟสภาพปาเสอมโทรม

ตวชวด : พนทปาเสอมโทรมได รบการฟนฟ ให เปนปาสมบรณ

อยางนอย จ านวน 14.02 ลานไร



47

กลยทธ : 1. ฟนฟปา เส อมโทรมอยางมประสทธภาพและ

ประสทธผล


1.1) การจดท าฐานขอมลระดบพนท

1.2) จดท าแผนฟนฟปาเสอมโทรมในพนทเปาหมาย

โดยก าหนดเปนแผนระยะยาว เพอใหการด าเนนงาน

ฟนฟปาไมมความตอเนอง และสรางกลไกในการ

ตดตามและประเมนผล โดยการมสวนรวมจากภาคสวน

ตางๆ

1.3) นอมน าแนวพระราชด าร และหลกวชาการมาใช

ใหเหมาะสมกบภมสงคมของแตละพนท

1.4) สง เสรมการเพมพนทปาไม ในพนทท ไดรบ

อนญาตใหใชประโยชนในทดนปาไม และทดนของรฐ

ใหเปนไปอยางมประสทธภาพ

2. สงเสรมและสนบสนนทกภาคสวนเขามามสวนรวม

ในการฟนฟปาเสอมโทรม


2.1) สงเสรมและสนบสนนชมชนและทกภาคสวน

เขามามสวนรวม

2.2) ปรบทศนคตชมชนในเขตปาและใกลเคยงใหเขามา

มสวนรวม

2.3) สนบสนนภาคเอกชนใหมบทบาทในการด าเนน

กจกรรมเกยวกบความรบผดชอบตอสงคม (Corporate

Social Responsibility; CSR) ในรปแบบประชารฐ

2.4) อนญาตใหเอกชนหรอประชาชนเขาท าประโยชน

ในพนทปาเสอมโทรมเพอปลกสรางสวนปา หรอด าเนน

กจกรรมการฟนฟปาไม



48

3. เสรมสรางความรความเขาใจและปลกจตส านก


3.1) พฒนาและเพมศกยภาพบคลากรในรปแบบครปาไม

(ดานการฟนฟ)

3.2) สงเสรมการประชาสมพนธทกรปแบบ เชน

หนวยปาไมเคลอนท ครปาไม

4. สงเสรม และพฒนาการใชประโยชนจากพนทปา

ทไดรบการฟนฟ

แนวทางการด าเนนการ

4.1) จดท าสวนปาเพอการเรยนรและนนทนาการ

4.2) สงเสรมและพฒนาสรางปาสรางรายได

5. เสรมสรางความรวมมอระหวางประเทศในการฟนฟ

ปาตามแนวเขตชายแดน


5.1) รวมมอกบประเทศเพอนบานในการปลกฟนฟตาม

แนวชายแดน โดยจดตงคณะกรรมการระดบจงหวด

ระดบอ าเภอ

5.2) สงเสรมการด าเนนงานของคณะกรรมาธการเขต

แดนรวม (JBC)

ประเดนยทธศาสตรท ๓ สงเสรมธรกจปาไมและปาเศรษฐกจจากปาปลก และ

การสงเสรมชมชนในเมอง/ชมชนชนบทเปนพนทสเขยว

เปาประสงค : 1. เพมพนทปาสเขยวและปาเศรษฐกจนอกเขตพนทปา

2. เพมพนทสเขยวชมชนในเมอง/ชมชนชนบท

ตวชวด : 1. มพนทปาสเขยวและพนทปาเศรษฐกจนอกเขตพนทปาไม

จ านวน 8.68 ลานไร

2. แจกจายกลาไมเพอเพมทสเขยว จ านวน 3,860.8 ลานกลา



49

กลยทธ : 1. สงเสรมและสนบสนนการปลกปาเศรษฐกจ


1.1) การส ารวจและจดท าฐานขอมลการปลกปา

เศรษฐกจ

1.2) สรางแรงจงใจใหประชาชนปลกปาเศรษฐกจใน

ทดนของตนเอง ดานการบรหารจดการสวนปา ระเบยบ

กฎหมาย มาตรการลดหยอนภาษ แหลงรบซอไม และ

รวมถงนวตกรรม

1.3) จดหาและสนบสนนแหลงเงนทน ในการปลกปา

เศรษฐกจรปแบบตางๆ ทงระยะสนและระยะยาว

1.4) สนบสนนกลาไมคณภาพแกผปลกสวนปา โดย

ชนด ปรมาณ สอดคลองกบความตองการ และกลไก

ของตลาด

1.5) สงเสรมและสนบสนนอตสาหกรรมทใชไมเปน

วตถดบในการผลต ทงภายในประเทศและการสงออก

1.6) ถายทอดองคความรทางวชาการในการเพม

ผลผลต และรายไดแกผปลกปาเศรษฐกจ

2. สงเสรมและสนบสนนการรวมกลมและสราง

เครอขายผปลกปา


2.1) สงเสรมและสนบสนนใหเกดการรวมกลมและ

สรางเครอขายผปลกปาทเขมแขง

2.2) ส ารวจและจดท าฐานขอมลเครอขายผปลกปา

2.3) เชอมโยงเครอขายผปลกปาตางๆ และแหลงรบซอไม

เพอประโยชนในดานบรการจดการสวนปา การสงเสรม

การลงทน ดานการตลาด



50

3. สงเสรมและสนบสนนการปลกตนไมทมมลคา เชน

ไมพะยงและไมในสกล, ไมหอมตางๆ เปนตน


3.1) ศกษาและวเคราะหชนดไมทมมลคา รวมทง

องคความร ในดานการปลก การบ ารงรกษา การใช

ประโยชน และการตลาด

3.2) สงเสรมการปลกตนไมทมมลคาเพอเพมปรมาณไม

ในประเทศ

3.3) สนบสนนการปลกตนไมทมมลคาภายใตทฤษฎ

เศรษฐกจพอเพยง หรอระบบวนเกษตร

3.4) พฒนาเทคนคการใชประโยชนไมทมมลคา

4. เพมและพฒนาพนทสเขยวในเขตเมองและชมชน


4.1) ส ารวจและจดท าฐานขอมลพนทสเขยวทมอย

และพนททมศกยภาพในการพฒนาในเขตเมองและ

ชมชน

4.2) ก าหนดเปาหมายสดสวนพนทสเขยวในเขตเมอง

และชมชนทเหมาะสม

4.3) แสวงหาความรวมมอและสนบสนนจากหนวยงาน

ทงภาครฐ ประชาชน และเอกชนในการเพมและพฒนา

พนทสเขยวในเขตเมองและชมชน

4.4) สรางความเขมแขงใหกบองคกรปกครองสวน

ทองถนในการสงเสรมและสนบสนนการปลกตนไมนอก

เขตปา



51

5. สงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมในการเพมพนท

สเขยว


5.1) เพาะช ากลาไมคณภาพแจกจายประชาชน

หนวยงานภาคเอกชน หนวยงานภาครฐ และผสนใจ

เพอสงเสรมการมสวนรวมในการปลกตนไมเพอพนท

สเขยว

5.2) เพมประสทธภาพและขดความสามารถในการ

ผลตกลาไม

5.3) ตดตามและประเมนผลการแจกจายกลาไมและ

การปลกตนไมตามหลกสถต รวมท งการจดท า

ฐานขอมลและใชเทคโนโลยททนสมย

5.4) พฒนาเทคนคการเพาะช ากลาไม

5.5) พฒนาบคลากรในดานการเพาะช ากลาไม รวมถง

การสงเสรมและเผยแพร

5.6) สงเสรมและสนบสนนการปลกไมมคาทาง

เศรษฐก จ และ ไม ม ค าหายาก เ ช น ส ก พะย ง

ตะเคยนทอง ฯลฯ เพอสงเสรมเศรษฐกจชมชนและการ

อนรกษ

5.7) สงเสรมการปลกตนไมเพอปองกนการแพรกระจาย

ดนเคมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

6. พฒนาระบบการรบรองปาไม (Forest Certification)

ทไดมาตรฐาน


6.1) พฒนา National & Indicators ทเหมาะสมในการ

จดการทรพยากรปาไมอยางย งยนโดยบรณาการ

การมสวนรวมกบภาคสวนทเกยวของ



52

6.2) ถายทอดองคความรและเตรยมความพรอม

ทกภาคสวนในการด าเนนการตามมาตรฐานการรบรอง

ปาไม (Forest certification) ระดบนานาชาต

ประเดนยทธศาสตรท ๔ แกไขปญหาราษฎรในพนทปาไมอยางเปนระบบและ


เปาประสงค : 1. ลดความเหลอมล าดานการบรหารจดการทดนปาไม

2. ราษฎรไดรบการจดการทดนปาไมอยางทวถงและเปนธรรม

3. ลดปญหาความขดแยงระหวางเจาหนาทของรฐกบผใช

ประโยชนทดนปาไม

ตวชวด : 1. จ านวนพนทปาไมทราษฎรไดรบการตรวจสอบเพอรบรอง

สทธท ากน จ านวน 3.4 ลานไร

2. จ านวนพนทปาไมท ไดรบอนญาตเขาท าประโยชน

จ านวน 10 พนท 6 จงหวด เนอท จ านวน 43,769 ไร

กลยทธ : 1. จดท าฐานขอมลผครอบครองและใชประโยชนทดน

ปาไม


1.1) ส ารวจและจดท าพนฐานขอมลครอบครองและใช

ประโยชนทดนปาไมทเปนระบบ ชดเจน และสะดวกใน

การตรวจสอบ โดยการเชอมโยงขอมลผครอบครองและ

ใชประโยชนทดนปาไมกบขอมลบคคล คอ การน า

หมายเลขบตรประจ าตวประชาชน 13 หลก มาใชเปน

ฐานขอมลในการครอบครองและใชประโยชนทดนปาไม

ทกประเภทและก าหนดเวลาแลวเสรจใหชดเจน

1.2) จ าแนกฐานขอมลผครอบครองและใชประโยชน

ทดนปาไม ดงน



53

(1 ) ก รณพ นท ป า ส งวนแห ง ชาต ท ม ร าษฎร

อยอาศยและมการส ารวจขนทะเบยนแลว

- อยอาศยในทดนปาไมกอนมตคณะรฐมนตร

เมอวนท 30 มถนายน 2541

- อยอาศยในทดนปาไมหลงมตคณะรฐมนตร


(2) ก รณพ นท ป า ส งวนแห ง ช าต ท ม ร าษฎร

อยอาศยและไมไดมการส ารวจขนทะเบยน



- อย ใ นท ด นป า ไมหล งมตคณะร ฐมนตร


1.3) ประเมนและจ าแนกปญหาการครอบครองและใช

ประโยชนทดนปาไมอยางเปนระบบ

1.4) ตรวจสอบและตดตามสทธการใชประโยชนทดน

ปาไมของบคคลผไดรบอนญาตอยางตอเนอง

2. แกไขปญหาทดนปาไมทเหมาะสมกบสภาพปญหา

บนพนฐานการบรณาการอยางเปนธรรมและเปนไป

ตามกฎหมาย


2.1) เ ร งร ดการด า เนนการตามมาตรการและ

แนวทางแกไขปญหาทดนในพนทปาไม ตามกฎหมาย

มตคณะรฐมนตร หรอระเบยบอนๆ ทเกยวของโดย

บรณาการหลกวนศาสตร สงคมศาสตร รฐศาสตร

นตศาสตรและเศรษฐศาสตร และก าหนดมาตรการ

แกไขปญหาเบองตนตามสถานภาพทดนปาไม ดงน



54

(1) กรณพนทปาสงวนแหงชาตทมราษฎรอย

อาศยและมการส ารวจขนทะเบยนแลว


เมอวนท 30 มถนายน 2541 อาจใหอยอาศย

แบบมเงอนไขโดยมการใชประโยชนบนพนฐาน

การอนรกษทรพยากรปาไม และการอนรกษ

ทรพยากรดนและน าและด าเนนการควบคม

ขอบเขตพนทมใหขยาย เพมเตมโดยเดดขาด และ

ใหพจารณาด า เนนการตามมาตรา 16 ทว

พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507

และมตคณะรฐมนตร หรอระเบยบอนๆ ทเกยวของ


เมอวนท 30 มถนายน 2541 ใหก าหนดแนวทาง

การจดการทเหมาะสมโดยด าเนนการภายใตกรอบ

ของกฎหมาย และมตคณะรฐมนตร หรอระเบยบ

อนๆ ทเกยวของอยางเครงครดเพอน าพนทมาฟนฟ

สภาพปาโดยหากด าเนนการน าพนทคนไดแลวให

เร งด า เนนการฟนฟตามหลกวชาการด าเนน

กจกรรมปองกนการบกรกซ าในพนทเดม

(2) กรณพนทปาสงวนแหงชาตทมราษฎรอย

อาศยและไมไดมการส ารวจขนทะเบยน


เมอวนท 30 มถนายน 2551 ใหด าเนนการ

ตรวจสอบการครอบครองและใชประโยชนทดน

ปาไม และด าเนนการเ ชนเดยวกบกรณพนท

ปาสงวนแหงชาตทมราษฎรอาศยอยและมการ

ส ารวจขนทะเบยนแลว และอาศยอยในทดนปาไม

กอนมตคณะรฐมนตร เมอวนท 30 มถนายน 2541



55


เม อว นท 30 ม ถ นายน 2541 ใหก าหนด

แนวทางการจดการทเหมาะสมโดยด าเนนการ

ภายใตกรอบของกฎหมาย และมตคณะรฐมนตร

หรอระเบยบอนๆ ทเกยวของอยางเครงครดเพอน า

พนทมาฟนฟสภาพปาโดยหากด าเนนการน าพนท

คนไดแลวใหเรงด าเนนการฟนฟตามหลกวชาการ

และด าเนนกจกรรมปองกนการบกรกซ าในพนทเดม

2.2) จดระเบยบหรอก าหนดมาตรการทเหมาะสม

ในการควบคมการใชประโยชนทดนปาไมในพนท

ทราษฎรครอบครองท าประโยชนหรอพนททไดรบ

อนญาตใหใชประโยชน

2.3) ก าหนดพนทน ารองหรอพนทตวอยางในการ

แกปญหาทดนปาไมอยางมประสทธภาพแลวขยาย

การด าเนนงานไปในพนทอนๆ

2.4) แกไขปญหา กรณการออกเอกสารสทธใน

ทดนซอนทบพนทปาไมโดยมชอบอยางจรงจงโดย

บรณาการรวมกบหนวยงานท เกยวของ เ ชน

กรมทดน และ ส านกงานปฏรปทดนเพอการ

เกษตรกรรม (ส.ป.ก.)

ประเดนยทธศาสตรท ๕ สนบสนนและสงเสรมการวจยเพอพฒนาการบรหาร

จดการทรพยากรปาไม

เปาประสงค : จดการงานวจยและพฒนาองคความรดานปาไม

ตวชวด : 1. ผลงานวจยทกรมปาไมและประชาชนน าไปประยกตใชได

จรงไมนอยกวา รอยละ 10 ของผลงานทงหมด

2. สดสวนของผลงานวจยเดนและใชประโยชนไดจรง

ไมนอยกวารอยละ 20 ของผลงานทงหมด



56

กลยทธ : 1. ศกษา วจย พฒนาเทคโนโลย และนวตกรรมดานปาไม

แบบบรณาการ


1.1) วจยเพอการบรหารจดการทรพยากรปาไมอยาง

ยงยน โดยการมสวนรวม

1.2) พฒนาและตอยอดงานวจยดานปาไมสเชงพาณชย

1.3) สนบสนน สงเสรมการวจย และสรางวฒนธรรม

การวจยแบบบรณาการ

2. พฒนาศกยภาพการวจยดานปาไม


2.1) พฒนากลไกและบรณาการงานวจยดานปาไม

2.2) พฒนาโครงสรางพนฐานงานวจย (Infrastructure)

เครองมอ และเทคโนโลย การวจยใหเหมาะสมและ

ทนสมย

2.3) เสรมสรางและสนบสนนผลงานวจยใหม

มาตรฐาน

2.4) ผลงานวจยสามารถน าไปขอรบความคมครอง

ทรพยสนทางปญญา

2.5) พฒนาระบบตดตามและประเมนผล

2.6) พฒนาศกยภาพนกวจย และสรางนกวจยรนใหม

2.7) พฒนาองคกรการวจยและพฒนาการปาไม

ระดบชาต

2.8) ประสานความรวมมอการวจยดานปาไมทงใน

และตางประเทศ



57

3. พฒนาและถายทอดเทคโนโลยผลงานวจยดานปาไม


3.1) จดท าขอมลสารสนเทศงานวจยดานปาไมและ

ใหบรการขอมลผานระบบเครอขาย (Network)

3.2) เผยแพรผลงานวจยดานปาไม

3.3) บรการทางดานวชาการปาไมเชงรก โดยหนวย

ปฏบตการเคลอนท (Mobile unit)

3.4) ถายทอดองคความรผลงานวจยการปาไม

เพอสรางอาชพ รายได และตอยอดเชงพาณชย

3.5) สรางเครอขายผใชประโยชนผลงานวจยดานปาไม

4. พฒนาระบบฐานขอมลดานปาไม


4.1) จดท าขอมลดานพลงงานจากไมและชวมวล

4.2) รวบรวมและจดท าขอมลด านปาไม เพ อ

สนบสนนการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

4.3) รวบรวมและจดท างานวจยสมนไพรและภม

ปญญาทองถน


เปาประสงค : 1. ทรพยากรปาไมและความหลากหลายทางชวภาพไดรบ

การบรหารจดการอยางยงยน

2. สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนในการบรหาร


3. ประชาชนและภาคเครอขายไดรบประโยชนจากการ

จดการปาไมอยางทวถงและเปนธรรม



58

ตวชวด : 1. พนทปาไมทมรปแบบการจดการอยางมสวนรวมมมากขน

2. พนทตนแบบการจดการปาและความหลากหลายทาง

ชวภาพ

กลยทธ : 1. สงเสรมและพฒนาการมสวนรวมในการอนรกษและ

จดการปาไม

แนวทางการจดการ

1.1) สงเสรมและสรางแรงจงใจใหผมสวนไดสวนเสย

มสวนรวมในการบรหารจดการทดนปาไมระดบพนท

เชน การเชญผมสวนไดสวนเสยเปนคณะทปรกษา

หรอคณะกรรมการบรหารพนทปาในระดบทองถน ,

การประสานและขอรบการสนบสนนงบประมาณจาก

องคกรปกครองสวนทองถน

1.2) การศกษาและประยกตใชกลไก PES (Payment for

Environmental Services) มาสรางแรงจงใจทางเศรษฐกจ

ในการอนรกษและจดการทดนปาไมกบผทมบทบาทใน

การด แลรกษาทรพยากรป าไม ผท ใ ชประโยชน

ทรพยากรปาไม และผท ไดรบผลกระทบจากการ

เปลยนแปลงของระบบนเวศปาไม

1.3) พฒนาศกยภาพของเจาหนาท ใหมความร

ความสามารถในการสรางเครอขายและพนธมตรในการ

ปองกนรกษาปา รวมทง การสงเสรมและพฒนาการ

มสวนรวมในการอนรกษและจดการทดนปาไม

1.4) ประสานงาน สนบสนน สงเสรม เพอเตรยม

ความพรอมและเสรมความเขมแขงของชมชนและ

องคกรทองถนในการอนรกษทรพยากรปาไม

1.5) สงเสรม สนบสนน และสรางแนวรวมหรอ

เครอขายการอนรกษทรพยากรปาไมทเขมแขงทงภาค

ประชาชน ภาครฐ และภาคเอกชน



59

1.6) สงเสรม สนบสนน และประยกตใชภมปญญา

ทองถนและวฒนธรรม ความเชอดานการอนรกษในการ

บรหารจดการทดนปาไม

1.7) สรางเครอขายปาไม โดยรวบรวมเครอขายเดม

เชน เครอขายราษฎรอาสาสมครพทกษปาเครอขายไฟปา

เครอขายปาชมชน เครอขายปลกปา เครอขายนกวจย

และสรางเครอขายใหม เพอใหครอบคลมทวถงทกมต

และเกดการบรณาการในการท างานรวมกน

1.8) สงเสรมและสรางแรงจงใจในการสมครเปน

สมาชกเครอขายปาไม ในรปแบบของสญลกษณรวม

หรอการมอบโลรางวล และการประกาศเชดชเพอเปน

ขวญและก าลงใจ

1.9) สงเสรม สนบสนนการสรางปฏสมพนธของ

เครอขายตางๆ เพอการแลกเปลยนความร และบรณาการ

ท างานรวมกน

1.10) สรางแหลงเรยนรในหองเรยนธรรมชาตโดยการ

สงเสรมการอนรกษทรพยากรปาไมอยางบรณาการและ

การมสวนรวม

1.11) ประชาสมพนธและถายทอดองคความรเกยวกบ

การอนรกษและจดการทดนปาไม ใหผมสวนไดสวนเสย

ทกภาคสวน รวมทงประชาสมพนธผานสอมวลชนสาขา

ตางๆ ไดอยางกวางขวางครอบคลมทวถง และเกด

ประสทธภาพสงสด

2. พฒนาและสงเสรมปาชมชนอยางมประสทธภาพ


2.1) ส ารวจและประเมนศกยภาพพนทปาและชมชน

เพอจดตงปาชมชนเพมเตมในพนททเหมาะสม



60

2.2) ลดขนตอนการจดตงปาชมชนใหมความสะดวก

และรวดเรวมากขน

2.3) จดท าแนวเขตปาชมชนใหชดเจนและถาวรทง

แนวเขตธรรมชาตและสรางขนโดยมนษย เชน การน า

ภาพถายทางอากาศออรโธสเชงเลขมาชวยในการจดท า

แผนทสนบสนนการจดท าสญลกษณหรอปายแนวเขต

ปาชมชน และการสนบสนนใหปลกตนไมเปนแนวเขต

ธรรมชาต

2.4) รฐใหการสนบสนนการบรหารจดการปาชมชน

ในดานตางๆ อยางยงยนเพอเพมศกยภาพปาชมชน

ใหเปนฐานการพฒนาเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม

ทงระดบทองถนและระดบชาต

2.5) สนบสนนใหชมชนสามารถบรหารจดการปาชมชน

ไดอยางยงยนภายใตกระบวนการมสวนรวมจากภาค

เครอขายและผมสวนไดเสยทกภาคสวน เพอใหเปนไป

ตามความตองการของแตละชมชน

2.6) ส ารวจและจดท าฐานขอมลปาชมชนทมศกยภาพ

ในการพฒนาตอยอดการบรหารจดการปาชมชนให

เขมแขงเพอประสานองคกรภาคเอกชนในการสนบสนน

การบรหารจดการปาชมชน

2.7) พฒนาและสรางปาชมชนตนแบบในแตละภมภาค

หรอใหครอบคลมตามความหลากหลายของระบบนเวศ

ปาไมของประเทศ และด าเนนการ

- จดท าฐานขอมลปาชมชนตนแบบทมผลงานดเดนใน

ระดบจงหวด ระดบภมภาค และระดบประเทศ

- ประชาสมพนธปาชมชนตนแบบใหเปนทรจกอยาง

กวางขวาง

- สงเสรมและสนบสนนปาชมชนตนแบบใหสามารถ

พฒนาอยางยงยน



61

2.8) พฒนาปาชมชนใหเปนฐานในการสรางกลมหรอ

เครอขายความรวมมอดานตางๆ ในชมชน

2.9) สรางเครอขายปาชมชนของประเทศเพอประสาน

ความรวมมอและถายทอดองคความรระหวางปาชมชน

2.10) จดท าฐานขอมลปาชมชนและสรางระบบตดตาม

และประเมนผลการบรหารจดการปาชมชนอยางม

ประสทธภาพ

3. พฒนาคณภาพชวตของชมชนทสอดคลองกบ

ทรพยากรทองถนและเกอกลธรรมชาตอยางเหมาะสม


3.1) สาธตและสงเสรมระบบวนเกษตร เกษตร

ธรรมชาตหรอเกษตรเชงอนรกษ

3.2) ก าหนดมาตรการหรอแนวทางการใชประโยชน

จากปาทเหมาะสมของประชาชน

3.3) สงเสรมและสนบสนนกจกรรมทางเลอกเพอเสรม

รายไดใหชมชน เชน กจกรรมทองเทยวเชงอนรกษ ,

สวนปา, สงเสรมการจางงานประชาชนในทองถน

หนวยงานดานการบรหารจดการทรพยากรปาไม เปนตน

3.4) สงเสรมและสนบสนนใหราษฎรมความรและ

เ ข า ใ จ ในการอน ร กษ ท รพยากรป า ไ ม ต ามแนว

พระราชด าร

4. สงเสรมและขยายผลการพฒนาปาไมตามแนว

พระราชด าร


4.1) สงเสรมและขยายผลการอนรกษทรพยากรปาไม

ตามแนวพระราชด าร เ ชน การปลกปา 3 อยาง

ประโยชน 4 อยาง การปลกปาเชงอนรกษระบบนเวศ



62

(มยาวาก) การสรางฝายชะลอความชมชน ระบบปาเปยก

การปลกแฝกเพอการอนรกษดนและน า เปนตน

4.2) สงเสรมและพฒนาคณภาพชวตของราษฎร

ทอยอาศยท ากนในพนทปา ใหม ชวตความเปนอย

ทดขน ทงในดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม

ในรปแบบสรางปา สรางรายไดตามแนวพระราชด าร

สมเดจพระเทพรตนราชสดา สยามบรมราชกมาร

4.3) สงเสรมและเผยแพรการอนรกษทรพยากรปาไม

ตามแนวพระราชด าร เพอใหเยาวชนซงเปนอนาคตของ

ชาตไดตระหนกถงความส าคญของทรพยากรปาไมใน

รปแบบ ครปาไม

4.4) จดตงศนยเรยนรการอนรกษทรพยากรปาไม

ตามแนวพระราชด าร

5. อนรกษและพฒนาดานความหลากหลายทาง

ชวภาพ

5.1) ส ารวจและจดท าฐานขอมลและองคความรความ

หลากหลายทางชวภาพ

5.2) อนรกษชนดพนธพชปาเฉพาะถนหายากและใกล

สญพนธ

5.3) เสรมสรางความตระหนกใหกบชมชนในดานการ

อนรกษความหลากหลายทางชวภาพปาไม

5.4) สงเสรมการมสวนรวมของชมชนในการวางแผน

บรหารจดการความหลากหลายทางชวภาพปาไม

5.5) พฒนาการใชประโยชนจากฐานทรพยากรความ

หลากหลายทางชวภาพปาไม

5.6) จดตงกลไกการเผยแพรขอมลขาวสารความ

หลากหลายทางชวภาพกรมปาไม



63

5.7) พฒนาศกยภาพเครอขายดานความหลากหลาย

ทางชวภาพปาไม

5.8) ประเมนมลคาและความคมคาทางเศรษฐศาสตร

จากการจดการความหลากหลายทางชวภาพปาไม

5.9) การฟนฟระบบนเวศปาไมเพอเพมความหลากหลาย

ทางชวภาพ

5.10) ตดตามการเปลยนแปลงความหลากหลายทาง

ชวภาพปาไม


เปาประสงค : 1. มระเบยบกฎหมายททนสมย

2. ระบบบรหารงานมประสทธภาพ

3. บคลากรมสมรรถนะสง

4. เปนองคกรแหงการเรยนร

5. บรณาการความรวมมอดานการปาไมระหวางประเทศ

และเปนศนยกลางความรวมมอดานการปาไมอาเซยน

6. ปรบปรงเทคโนโลยสารสนเทศใหเหมาะสมและทนสมย

ตวชวด : 1. รอยละของประกาศ ค าสง กฎระเบยบ ขอบงคบและ

กฎหมายทมการยกรางหรอปรบปรงแกไข

2. รอยละความส าเรจในการบรรลเปาหมายตามแผนปฏบต

ราชการของกรมปาไม

3. รอยละความส าเรจในการบรรลเปาหมายตวชวดของ

กระบวนการทส าคญ

4. รอยละเฉลยถวงน าหนกของการด าเนนการตามเกณฑ

การพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ

5. รอยละบคลากรทผานการประเมนสมรรถนะในระดบ

องคการทคาดหวง

6. ระดบความส าเรจของการเปนองคกรแหงการเรยนร



64

7. รอยละของโครงการความรวมมอดานการปาไมระหวาง

ประเทศด าเนนการแลวเสรจ

8. มศนยขอมลปาไมแหงชาต เพอรวบรวมขอมล วเคราะห

และบรหารจดการทรพยากรปาไมอยางมประสทธภาพ

อยางยงยน

กลยทธ : 1. ปรบปรงและบรณาการนโยบายเกยวกบการปาไม

ใหมเอกภาพและเกดผลสมฤทธในทางปฏบต


1.1) แตงตงคณะกรรมการนโยบายปาไมแหงชาต

1.2 ) สร า งกลไกหร อ แนวทางด า เน น งานของ

คณะกรรมการนโยบายปาไมแหงชาตใหมบทบาทใน

การเสนอแนะ ตดตาม และประเมนผลการบรหาร

จดการทดนปาไมของประเทศอยางเปนรปธรรม

1.3) ปรบปรงนโยบายปาไมแหงชาตใหเหมาะสมกบ

สถานการณทรพยากรปาไม เศรษฐกจ และสงคม

ในปจจบนบนพนฐานการมสวนรวมจากภาคสวนท

เกยวของ

1.4) เสนอยกเลกหรอปรบปรงนโยบายอนทมเนอหา

ขดแยงกบนโยบายปาไมแหงชาต

1.5) ก าหนดแนวทางเชงนโยบายในการใชประโยชน

ทรพยากรปาไมทเหมาะสมบนพนฐานของการจดการ

ตามหลกวชาการ

1.6) สงเสรมและสนบสนนกลไกระดบนานาชาตในการ

อนรกษทรพยากรปาไมและปลกปาเศรษฐกจ

1.7) แกไขหรอยกเลกมตคณะรฐมนตรทเปนอปสรรค

ตอการพฒนาการจดการทดนปาไมและไมสอดคลอง

กบสภาวการณในปจจบน



65

2. พฒนากฎหมายวาดวยการปาไม


2.1) วเคราะหและทบทวน กฎหมายและระเบยบทเปน

อปสรรคตอการพฒนาการจดการปาไมทกฉบบ

2.2) เสนอขอพฒนากฎหมายและระเบยบทเปนอปสรรค

ตอการพฒนาการจดการปาไมหรอรางกฎหมายวาดวย

การปาไมท จ าเปนตอสถานการณปจจบนให เกด

ประโยชนในการด าเนนการเกยวกบการปาไม

3. จดท าแผนแมบทเพอพฒนาการปาไมของประเทศ


3.1) วเคราะหนโยบายปาไมแหงชาตและนโยบายอน

ทเกยวของเพอแปลงนโยบายสการปฏบต

3.2) จดท าแผนแมบทเพอพฒนาการปาไมของประเทศ

เพอก าหนดแนวทางการปฏบตทชดเจนบนพนฐานการ

มสวนรวมจากภาคสวนทเกยวของ

3.3) จดท าระบบการปฏบตตามแผนแมบท และการ

ตดตามและประเมนผลแผนอยางมประสทธภาพ

4. พฒนาระบบบรหารจดการองคกรใหมประสทธภาพ


4.1) พฒนาศกยภาพการบรหารองคกรในทกระดบทง

ในดานโครงสราง ระบบงาน และการบรหารบคคล

4.2) ปรบปรงโครงสรางองคกรของกรมปาไมเพอ

อ านวยความสะดวกแกประชาชนในดานตางๆ เชน

การจดตงหนวยงานในระดบภมภาค เปนตน



66

5. พฒนาศกยภาพและเพมขดความสามารถของ

บคลากรทกระดบ


5.1) พฒนาหลกสตรการฝกอบรมใหเหมาะสมกบ

บคลากรในแตละสายอาชพ

6. พฒนาสภาพแวดลอมสการเปนองคกรแหงการ

เรยนร


6.1) การกระจายอ านาจและการสงเสรมการท างาน

แบบมสวนรวม

6.2) สงเสรมใหบคลากรสรางสรรองคกรความรและ

นวตกรรมใหมๆ

7. สงเสรมความรวมมอกบตางประเทศในการบรหาร

จดการทรพยากรปาไมและปฏบตตามพนธกรณดาน

การปาไมระหวางประเทศ


7.1) ผลกดนใหมการด าเนนการตามขอตกลงและ

พนธกรณดานการปาไมระหวางประเทศ

7.2) น ากลไกความรวมมอดานการปาไมระหวาง

ประเทศมาด าเนนการใหเกดเปนรปธรรม

7.3) ผลกดนใหมการด าเนนการตามแผนและขอตกลง

ทเกยวกบทรพยากรปาไมภายใตประชาคมอาเซยน

7.4) สงเสรมศกยภาพใหกบบคลากรของกรมปาไมให

มความพรอม/มสวนรวมในการด าเนนงานดานการปาไม

ระหวางประเทศ

7.5) เสรมสรางความรวมมอและพฒนาเครอขาย

ความรวมมอดานการปาไมระหวางประเทศ



67

8. ปรบปรงเทคโนโลยสารสนเทศ และพฒนาบคลากร

เพอรองรบการบรหารจดการทรพยากรปาไมและ

ดานอนทเกยวของ

8.1) น าเทคโนโลย เครอขาย การเชอมโยงโครงขาย

สากล

8.2) เชอมโยงขอมลระหวางหนวยงานทเกยวของใน

ดานทรพยากรธรรมชาต

8.3) สรางระบบฐานขอมลใหครอบคลมทกกจกรรม

ของปาไม

8.4) พฒนาบคลากรใหมความพรอมในดานการ

รวบรวม จดเกบขอมล และการเรยกใชขอมล

8.5) พฒนาอปกรณสารสนเทศใหพอเพยงกบการใช

งานของเจาหนาท

5.6 ผงความเชอมโยง แผนยทธศาสตรกรมปาไม ระยะ 20 ป พ.ศ.๒๕60- ๒๕79

แผนพฒนาเศรษฐกจฯ

ฉบบท 12

ยทธศาสตรท 4 การเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอการพฒนาอยางยงยน เปาหมายและตวชวด

เปาหมายท 1 การรกษา และฟนฟทรพยากรธรรมชาต เพมพนทปาไมเปนรอยละ 40 ของพนทประเทศ แบงเปนพนทปา

เพอการอนรกษรอยละ 25 และพนทปาเศรษฐกจรอยละ 15 มการแกไขปญหาการบกรกทดนของรฐ และลดการสญเสย

ความหลากหลายทางชวภาพ

ตวชวด 1.1 สดสวนพนทปาไมของประเทศ พนทปลกและฟนฟปา

ตวชวด 1.2 แผนทแนวเขตทดนของรฐ (โครงการ One Map) ทวประเทศ

เปาหมายท 3 การบรหารจดการสงแวดลอมและแกไขปญหาวกฤตหมอกควน

ตวชวด 3.3 คณภาพอากาศในพนทวกฤตหมอกควน



แนวทางการพฒนาทมความส าคญสงและสามารถผลกดนสการปฏบต

(1.) การรกษาฟนฟทรพยากรธรรมชาต สรางสมดลของการอนรกษและใชประโยชนอยางยงยนและเปนธรรม ใชประโยชน

จากทนธรรมชาตโดยค านงถงขดจ ากดและศกยภาพในการฟนตว รกษาความมนคงของฐานทรพยากร สรางสมดลระหวาง

การอนรกษและการใชประโยชนอยางยงยนและเปนธรรม รวมทงผลกดนแนวทางการประเมนมลคาของระบบนเวศ และการสราง

รายไดจากการอนรกษเพอใชในการบรหารจดการทมประสทธภาพเพมขน ดงน

(1.1) อนรกษฟนฟทรพยากรปาไมเพอสรางสมดลธรรมชาต

(1.2) อนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน

(1.3) พฒนาระบบบรหารจดการทดนแกไขการบกรกทดนของรฐ

(2.) แกไขปญหาวกฤตสงแวดลอม ดวยการเรงรดการควบคมมลพษทางอากาศ

(2.1) แกไขปญหาวกฤตหมอกควนไฟปาในเขตภาคเหนอและภาคใต เรงแกไขปญหาวกฤตหมอกควนไฟปาในเขต

ภาคเหนอและภาคใต โดยสงเสรมทกภาคสวนเขารวมด าเนนการอยางตอเนองประสานกบประเทศเพอนบานทงในระดบพหภาคและ

ทวภาคตามขอก าหนดในขอตกลงอาเซยนเรองมลพษจากหมอกควนขามแดน ตลอดจนด าเนนการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวด

และเปนธรรม ส าหรบการแกปญหาหมอกควนจากการเผาเศษวสดทางการเกษตร เชน ขาวโพด ควรศกษาวจยพชอนทดแทนท

เหมาะสมมตลาดรองรบและตนทนต ากวา และสรางอาชพทดแทน อาท การทองเทยวชมขน เปนตน



นโยบายของ

คณะรฐมนตรรฐบาล

พล.อ.ประยทธ จนทรโอชา

ขอ ๖ การเพมศกยภาพทางเศรษฐกจประเทศ

๖.๘ แกปญหาน าทวมในฤดฝนทงททวมเปนบร เวณกวางและทวมเฉพาะทและปญหาขาดแคลนน าในบางพนทและ

บางฤดกาล

ขอ ๗ การสงเสรมบทบาทและการใชโอกาสในประชาคมอาเซยน

๗.๑ เรงสงเสรมความเชอมโยงทางเศรษฐกจการคา การลงทนในภมภาคอาเซยนและขยายความรวมมอระหวางประเทศ

๗.๖ พฒนาเขตเศรษฐกจพเศษโดยเรมจากการพฒนาดานชายแดนและโครงขายการคมนาคมขนสงบรเวณประตการคาหลกของ

ประเทศ

ขอ ๘ การพฒนาและสงเสรมการใชประโยชนจากวทยาศาสตรเทคโนโลย การวจยและพฒนาและนวตกรรม

๘.๑ สนบสนนการเพมคาใชจายในการวจยและพฒนาของประเทศเพอมงสเปาหมายใหไมต ากวารอยละ ๑ ของ GDP และมสดสวน

รฐตอเอกชน ๓๐:๗๐

ขอ 9 การรกษาความมนคงของฐานทรพยากร และการสรางสมดลระหวางการอนรกษกบการใชประโยชนอยางยงยน

๙.๑ เรงปองกนและฟนฟพนทอนรกษทรพยากรปาไมและสตวปา

๙.๒ อนรกษและใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพและความหลากหลายทางชวภาพ

๙.๓ พฒนาระบบจดการทดนและแกไขปญหาการบกรกทดนของรฐ

๙.๕ ควบคมมลพษทงทางอากาศ ขยะ และน าเสย

ยทธศาสตรกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

ยทธศาสตรท ๑ การจดการปาไมและความหลากหลายทางชวภาพ

ยทธศาสตรท 3 การจดการขยะมลฝอยและสงแวดลอม

ยทธศาสตรท ๕ การลดผลกระทบจากการเปลยนแปลงภมอากาศและภยพบตทางธรรมชาต

ยทธศาสตรท 6 การพฒนาระบบบรหารจดการ



0

วสยทศนกรมปาไม “บรหารจดการทรพยากรปาไมใหมนคงและยงยน”

พนธกจกรมปาไม 1. ปองกน และรกษาพนทปาไมใหคงอย

๒. บรหารจดการทดนปาไมอยางเปนระบบและเปนธรรม

๓. เพมและฟนฟพนทปาไมในเชงเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม

๔. บรหารจดการทรพยากรปาไมโดยการมสวนรวม

๕. วจยและพฒนาการปาไม เพอการใชประโยชนอยางยงยน

๖. เสรมสรางขดความสามารถเชงรกขององคกร ระบบ กลไก และขอมลในการบรหารจดการ รวมทงการบงคบใชกฎหมายใหม


ยทธศาสตรกรมปาไม ประเดนยทธศาสตรท ๑ ปองกนรกษาพนทปาทเหลอใหคงอยและยงยน


ประเดนยทธศาสตรท ๓ สงเสรมธรกจปาไมและปาเศรษฐกจจากปาปลก และการสงเสรมชมชนในเมอง /ชมชนชนบท

เปนพนทสเขยว

ประเดนยทธศาสตรท ๔ แกไขปญหาราษฎรในพนทปาไมอยางเปนระบบและเปนธรรม

ประเดนยทธศาสตรท ๕ สนบสนนและสงเสรมการวจยเพอพฒนาการบรหารจดการทรพยากรปาไม





1



72

5.7 แผนทยทธศาสตร

เปนภาพของทศทาง จดหมายปลายทางและวธการปฏบตใหไปถงจดหมายปลายทาง

ซงเปรยบเสมอนเครองมอสอสารทบอกทศทางของกรมฯ โดยเปนการขบเคลอนประเด น

ยทธศาสตรกรมปาไม พ .ศ.๒๕60 – ๒๕79 ท ง ๗ ประเดน ซ งแผนทยทธศาสตร

แบงออกเปน ๔ มต ไดแก

มตท ๑ ประสทธผล (ผลผลต ผลลพธ และผลสมฤทธ)


๑. พนทปาไมไดรบการปองกนและดแลรกษา

๒. ลดความเหลอมล าดานการบรหารจดการทดนปาไม

๓. ทรพยากรปาไมและความหลากหลายทางชวภาพไดรบการบรหารจดการอยาง

ยงยน

๔. เพมพนทปาไม

๕. ผลงานวจยทน ามาประยกตได

มตท ๒ คณภาพการใหบรการ (ความพงพอใจของประชาชน) ในการสงผลใหบรรล



๑. ประชาชนและภาคเครอขายไดรบประโยชนจากการจดการปาไมอยางทวถงและ


๒. ราษฎรไดรบการจดการทดนปาไมอยางทวถงและเปนธรรม

๓. ประชาชนไดเพมศกยภาพและสามารถปรบตวรบมอกบภยพบตทางธรรมชาต

และการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางมประสทธภาพ



73

มตท ๓ ประสทธภาพของการปฏบตราชการ (เปนกระบวนการเพมประสทธภาพ

ภายใน)


๑. สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนในการบรหารจดการทรพยากรปาไม

๒. บรณาการความรวมมอในการบรหารจดการปาไมทกภาคสวนรวมถงประชาคม

อาเซยนและระหวางประเทศ

๓. เพมประสทธภาพในการบรหารจดการทรพยากรปาไมในระดบพนทและระดบ

จงหวด

มตท ๔ การพฒนาองคกร (ปจจยภายใน ไดแก คน/IT/องคความร)


๑. พฒนาระบบงานบรหารราชการ

๒. พฒนาขดความสามารถบคลากรและระบบการบรหารงานบคคล

๓. จดหาเครองมอและสงอ านวยความสะดวกทจ าเปนอยางเพยงพอและม


๔. ปรบปรงกฎหมายและกฎระเบยบใหทนสมย

๕. พฒนาองคความรและการจดการจากการวจยและพฒนา

๖. พฒนาเครอขายการสอสารและระบบฐานขอมลปาไม

ประเดนยทธศาสตร ท1 ปองกนรกษาพนทปาทเหลอใหคงอยและยงยน


คณภาพการใหบรการ

ประสทธภาพของการปฏบต

ราชการ

พนทปาไมไดรบการปองกนและดแลรกษา

ทรพยากรปาไมและความหลากหลายทางชวภาพไดรบการ

บรหารจดการอยางยงยน

ประชาชนและภาคเครอขายไดรบประโยชนจากการจดการปาไม

อยางทวถงและเปนธรรม

ราษฎรไดรบการจดการทดนปาไมอยางทวถงและเปนธรรม

สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนในการบรหารจดการ

ทรพยากรปาไม

บรณาการความรวมมอในการบรหารจดการปาไมทกภาคสวนรวมถง

ประชาคมอาเซยนและระหวางประเทศ

เพมประสทธภาพในการบรหารจดการทรพยากรปาไมในระดบพนท

และระดบจงหวด

วสยทศน : บรหารจดการทรพยากรปาไมใหมนคงและยงยน

ประเดนยทธศาสตร ท 2 ฟนฟปาเสอมโทรม

อยางมประสทธภาพ

ประเดนยทธศาสตรท 3 สงเสรมธรกจปาไมและ

ปาเศรษฐกจจากปาปลก และ

การสงเสรมชมชนในเมอง/

ชมชนชนบทเปนพนทสเขยว

ประเดนยทธศาสตรท 4 แกไขปญหาราษฎรใน

พนทปาไมอยางเปน

ระบบและเปนธรรม

ประเดนยทธศาสตรท 5 สนบสนนและสงเสรมการ

วจยเพอพฒนาการบรหาร


ประเดนยทธศาสตรท 6 บรณาการและสงเสรม

การมสวนรวม

ทกภาคสวน

ประเดนยทธศาสตรท 7 การพฒนาระบบ

บรหารและจดการ

องคกร

ประชาชนไดเพมศกยภาพและสามารถปรบตวรบมอกบภยพบตทางธรรมชาต และการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศอยางมประสทธภาพ

เพมพนทปาไม ผลงานวจยทน ามาประยกตได

ลดความเหลอมลาดานการบรหารจดการทดนปาไม

5.8 ผงความเชอมโยงของแผนทยทธศาสตรกรมปาไม

พฒนาองคกร

พฒนาระบบงาน

บรหารราชการ

จดหาเครองมอและสงอานวยความสะดวกทจาเปนอยางเพยงพอและมประสทธภาพ

ปรบปรงกฎหมายและกฎระเบยบใหทนสมย

พฒนาองคความรและการจดการจากการวจยและ

พฒนา

พฒนาขดความสามารถบคลากรและระบบการ

บรหารงานบคคล

พฒนาเครอขายการสอสารและระบบฐานขอมลปาไม


4




75

5.9 การน ายทธศาสตรไปสการปฏบต

การด าเนนการตามยทธศาสตรกรมปาไม จะบรรลผลส าเรจไดจ าเปนตองมการถายทอด

แผนยทธศาสตรสการปฏบต โดยการน ายทธศาสตรไปปฏบตใหบรรลผลส าเรจจะตองสามารถ

แปลงยทธศาสตรไปสการด าเนนงาน ในรปของโครงสรางตามล าดบชนของแผน เชน แผนงาน

(programs) โครงการ (projects) และงบประมาณ (budgets) ดงนน การน ายทธศาสตรไปสการ

ปฏบต องคกรจะตองถายทอดแผนยทธศาสตรระดบกรมลงสระดบส านก/สวน/ศนย/กลม เพอให

ระดบส านก/สวน/ศนย/กลม ไดรบทราบถงเปาประสงค และตวชวดในระดบกรม และด าเนนการ

ตามบทบาทและภารกจของส านกทสนบสนนตอเปาประสงคและตวชวดในระดบกรม รวมทงส านก

ถายทอดถงระดบบคคล เพอใหระดบบคคลทมบทบาท หนาทของบคคลทสนบสนนตอเปาประสงค

และตวชวดของผบงคบบญชา/ตวชวดในระดบบคคล

5.10 ปจจยแหงความส าเรจ

ยทธศาสตรกรมปาไมจะบรรลตามเปาหมายอยางมประสทธภาพจ าเปนตอง

ค านงถงปจจย ดงน

๑. สงเสรมองคกรเครอขายในทกระดบ ระดบชาต ระดบกระทรวง /กรม

ระดบจงหวด/ทองถนในฐานะพนธมตรใหมสวนรวมในการผลกดนใหนโยบายและแผนไปสการ

ปฏบตอยางเหมาะสมตามภารกจ

๒. พฒนาฐานขอมลและมการบรณาการขอมลภายในองคกรทตอบสนองการ

น าไปจดท านโยบายและแผน มาตรการ ใหการท างานมประสทธภาพเพมขน

๓. พฒนาบคลากร และสภาพแวดลอมภายในองคกร ใหเจาหนาทมความพรอม

ในการปฏบตงาน รวมทงขวญก าลงใจการท างานใหกบบคลากรทมคณภาพ



ภาคผนวก



77

ขนตอนการจดทาแผนยทธศาสตร กรมปาไม

ระยะเวลา Flow Chart ผรบผดชอบ

แตงตงคณะทางานจดทาแผนยทธศาสตรของกรมปาไม

เรมตน

การจดท าแผนยทธศาสตร

เสนอคณะผบรหาร กรมปาไมพจารณา

ถายทอดแผนยทธศาสตร

แปลงแผนยทธศาสตรเปนแผนปฏบต

ตดตามประเมนผลการด าเนนงานตามแผนยทธศาสตร

สรปและรายงานผลเสนอตอผบรหารกรมปาไม

น าผลการประเมน ขอคดเหนไปปรบปรงแผนยทธศาสตร

สนสด

ตลาคม

พฤศจกายน

ธนวาคม

มกราคม

กมภาพนธ – มนาคม

เมษายน

พฤษภาคม – กนยายน

กนยายน

ตลาคม ปถดไป

เหนชอบ

ไมเหนชอบ

ส านกแผนงาน และสารสนเทศ


ทกหนวยงาน, ส านกแผนงานและสารสนเทศ




ทกหนวยงาน




78

ขนตอน การแปลงแผนยทธศาสตรเปนแผนปฏบตการประจาป

ระยะเวลา Flow Chart ผรบผดชอบ

เรมตน

แปลงแผนยทธศาสตรเปนรางแผนปฏบตการ

ชแจงและรบรองรางแผนปฏบตการ

ถายทอด และเผยแพรแผนปฏบตการสปฏบตการ

ด าเนนการตามแผนปฏบตการ

ตดตามผลการด าเนนงานและวเคราะหแผนระหวางด าเนนการ

สนสด

เมษายน

เมษายน

พฤษภาคม

ตลาคม – กนยายน ของปงบประมาณ

มถนายน – กนยายน

ไมรบรอง



ทกหนวยงาน

ส านกแผนงานและสารสนเทศ


รบรอง

ยุทธศาสตร์กรมป่าไม้ พ.ศ. 2579...ย ทธศาสตร...

Documents

Transcript of ยุทธศาสตร์กรมป่าไม้ พ.ศ. 2579...ย ทธศาสตร...