ความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ จากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต

Stress and Stress Managements of Women Who Had Lost their Husbands during Pregnancy from the Situation of Unrest in Three Southern Border Provinces

นอารซะห เลาะนะ Niarisah Lohna

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การผดงครรภ) A Thesis Submitted in Partial Fulfillments of the Requirements for the Degree

of Master of Nursing Science (Midwifery) Prince of Songkla University

2559 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(1)

ความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ จากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต

Stress and Stress Managements of Women Who Had Lost their Husbands during Pregnancy from the Situation of Unrest in Three Southern Border Provinces

นอารซะห เลาะนะ Niarisah Lohna

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การผดงครรภ)

A Thesis Submitted in Partial Fulfillments of the Requirements for the Degree of Master of Nursing Science (Midwifery)

Prince of Songkla University 2559

ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ ความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ จากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต

ผเขยน นางสาวนอารซะห เลาะนะ สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การผดงครรภ)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก

คณะกรรมการสอบ

. ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.โสเพญ ชนวล) (ผชวยศาสตราจารย ดร.ศศกานต กาละ)

กรรมการ อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม

(ผชวยศาสตราจารย ดร.โสเพญ ชนวล)

. กรรมการ (รองศาสตราจารย ถนอมศร อนทนนท) (รองศาสตราจารย ถนอมศร อนทนนท)

. กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ปรยา แกวพมล) (ผชวยศาสตราจารย ดร.ปรยา แกวพมล)

กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.ศรพนธ ศรพนธ)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร (การผดงครรภ) . (รองศาสตราจารย ดร.ธระพล ศรชนะ) คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว ลงชอ . (ผชวยศาสตราจารย ดร.โสเพญ ชนวล)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

ลงชอ . (นางสาวนอารซะห เลาะนะ)

นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน ลงชอ . (นางสาวนอารซะห เลาะนะ)

นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ ความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ จากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต

ผเขยน นางสาวนอารซะห เลาะนะ สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การผดงครรภ) ปการศกษา 2559

บทคดยอ

การศกษาวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพแบบบรรยาย มวตถประสงค เพอศกษาความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต ประเทศไทย ผใหขอมลจานวน 15 ราย คดเลอกผ ใหขอมลตามคณสมบต ทกาหนด รวบรวมขอมลโดยการสมภาษณเชงลก วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา ตรวจสอบความนาเชอถอ ของขอมล โดยการตรวจสอบ จากผใหขอมล ผลการวจย พบวา ความเครยด และ การจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนท สามจงหวดชายแดนใต มประเดน หลกเ กดขน 2 ประเดน คอ ประเดนทหนง การตอบสนองตอ การสญเสย ซงม 3 ประเดนยอยคอ (1) การรบรภายหลงสญเสยสาม (2) ระยะเวลาในการกาวผานเหตการณ และ (3) จดเปลยนความคดสการจดการ ประเดนทสองการจดการความเครยด ประกอบดวย 2 ประเดนยอยค อ (1) การจดการ ดวยตนเอง และ ( 2) การจดการโดยไดรบการสนบสนนอน ๆ ผลการศกษาครงนชวยใหเกดความเขาใจเกยวกบ ความเครยดและ การจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต ทาใหไดองคความรพนฐานและเขาใจบรบทของสตรทสญเสยสาม บคลากรทางการแพทยสามารถใหการชวยเหลอสตรทสญเสยสามไดอยางเหมาะสม เพอใหสตรเหลานมคณภาพชวตทด

(6)

Thesis Title Stress and Stress Management of Women Who Had Lost

their Husbands During Pregnancy from the Situation of Unrest in Three Southern Border Provinces

Author Miss Niarisah Lohna Major Program Nursing Science (Midwifery) Academic Year 2016

ABSTRACT

This descriptive qualitative research aimed to explore stress and stress management of women who had lost their husbands during pregnancy from the situation of unrest in the three southern border provinces of Thailand. Fifteen participants were selected by purposive sampling. In-depth interviews were conducted for data collection. Data analysis was carried out through content analysis. Member checking was conducted to establish the rigor of the study. The findings revealed two themes of stress and stress management of women who had lost their husbands during pregnancy from the situation of unrest in three southern border provinces. The first theme was response after loss of husband; there were 3 categories: (1) perceiving of the loss, (2) duration of coming to terms, and (3) point of deciding to change management. The second theme was stress management, consisting of 2 categories: (1) management by oneself, and (2) management with support from others. The findings of this study provide understanding about stress and stress management of women who had lost their husbands during pregnancy from the situation of in three southern border provinces. The study has provided basic knowledge and understanding of the context of women who had lost their husband. Health personnel can provide beneficial support to these women that can improve their quality of life.

(7)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไดจากการประสทธประสาทความรดวยจตทเปยมลนดวยความเมตตาจากผชวยศาสตราจารย ดร.โสเพญ ชนวล ทปรกษาวทยานพนธหลก ผชวยศาสตราจารย ดร.ปรยา แกวพมล และรองศาสตราจารย ถนอมศร อนทนนท ทปรกษาวทยานพนธรวม ผซงใหความใสใจ ใหกาลงใจ คอยชแนะแนวทาง ใหการชวยเหลอผวจยตลอดการทาวทยานพนธดวยดเสมอมา ผวจยรสกซาบซงเปนอยางยงในความกรณา ขอขอบพระคณอาจารยทงสามทานเปนอยางสงมา ณ โอกาสน ขอขอบพระคณคณะกรรมการสอบวทยานพนธทกทานรวมดวย ผชวยศาสตราจารย ดร.ศศกานต กาละ และรองศาสตราจารย ดร.ศรพนธ ศรพนธ ทกรณาใหขอเสนอแนะตลอดจนชแนะแนวทางทเปนประโยชนตอการจดทาวทยานพนธ ขอขอบพระคณผทรงคณวฒทกทานทเสยสละเวลากรณาตรวจสอบเครองมอวจย ขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.ทรงพร จนทรพฒน อาจารยผรวมรเรมในการทาวจยในครงน และขอขอบพระคณคณาจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทรทกทานทใหความร และเอาใจใสตลอดระยะเวลาทไดทาการศกษา ณ สถาบนแหงน ขอขอบพระคณกลมผใหขอมลทกทานทเปนสวนสาคญททาใหการศกษาวจยในครงนสามารถดาเนนการจนสาเรจ และกอใหเกดความรความเขาใจทลกซง ขอขอบพระคณหวหนางาน และเจาหนาทสานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยในสามจงหวดชายแดนใตสาหรบ ความรวมมอทมอบใหแกผวจย ขอขอบพระคณผอานวยการโรงพยาบาลททาการวจยสาหรบ การเออเฟอสถานท และอานวยความสะดวกในการทาวจย ขอขอบพระคณผอานวยกา รโรงพยาบาล หวหนาฝายการพยาบาล หวหนาแผนกสตกรรม และพนองแผนกสตกรรมโรงพยาบาลยะหรง จงหวดปตตาน ทกทานสาหรบกาลงใจ ความหวงใยทผวจยไดสมผส ตลอดจนสาเรจการศกษา ขอขอบพระคณครอบครวเลาะนะ ทอยเคยงขางผวจยเสมอมา สงทมคาและถอเปนสงทดทสดในชวตของผวจยคอการไดถอกาเนดมาในครอบครวน ครอบครวทหลอหลอม และเลยงดผวจยดวยความรก ความเมตตา และความเขาใจ และเปนสวนผลกดนทสาคญททาใหผวจยมกาลงใจในการศกษาในครงน

นางสาวนอารซะห เลาะนะ

(8)

สารบญ

บทคดยอ ......................................................................................................................................... (5)

ABSTRACT ..................................................................................................................................... (6)

กตตกรรมประกาศ........................................................................................................................... (7) สารบญ ............................................................................................................................................ (8) รายการตาราง ............................................................................................................................... (10) รายการภาพประกอบ .................................................................................................................... (11) บทท 1 บทนา ................................................................................................................................... 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหา ............................................................................... 1

วตถประสงคการวจย ............................................................................................................ 4

คาถามการวจย ..................................................................................................................... 4

กรอบแนวคดการวจย ........................................................................................................... 4

นยามศพท ............................................................................................................................ 5

ขอบเขตการวจย ................................................................................................................... 5

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ................................................................................................... 5

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ .............................................................................................................. 7

สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต ........................................................ 8

ความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ ................................................................. 14

การจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ ................................................ 19

การวจยเชงคณภาพแบบบรรยาย ....................................................................................... 29

บทท 3 วธดาเนนการวจย ................................................................................................................ 34

ประชากรและผใหขอมล ..................................................................................................... 34

เครองมอทใชในการวจย ..................................................................................................... 36

การตรวจสอบความนาเชอถอของขอมล ............................................................................. 37

การเกบรวบรวมขอมล ........................................................................................................ 38

การพทกษสทธกลมตวอยาง ............................................................................................... 40

การวเคราะหขอมล ............................................................................................................. 40

บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล .......................................................................................... 42

ผลการวจย ......................................................................................................................... 42

อภปรายผล ........................................................................................................................ 64

(9)

สารบญ (ตอ)

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ ........................................................................................ 71

สรปผลการวจย .................................................................................................................. 71

ขอเสนอแนะ ...................................................................................................................... 72

เอกสารอางอง ................................................................................................................................. 74

บคลานกรม ..................................................................................................................................... 83

ภาคผนวก........................................................................................................................................ 84

ภาก แบบฟอรมพทกษสทธกลมตวอยาง.......................................................................................... 85

ภาข แบบสอบถาม/แนวคาถามในการใหสมภาษณ ......................................................................... 86

ภาค กระบวนการเกบขอมลและวเคราะหขอมล .............................................................................. 89

ภาง ตวอยางบนทกภาคสนาม ......................................................................................................... 93

ภาจ รายนามผทรงคณวฒ ............................................................................................................... 94

ประวตผเขยน .................................................................................................................................. 95

(10)

รายการตาราง

ตาราง หนา 1 ขอมลสวนบคคลของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณ

ความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดน.........................................................

........……………….43 2 การรบรภายหลงสญเสยสาม…………………………………..……............………..…… ....……..…….50 3 ระยะเวลาในการกาวผานเหตการณ................................................................ ....……………….....55

(11)

รายการภาพประกอบ

ภาพ หนา 1 ทมาของผใหขอมลในการวจย…………………………………………………….………..... ……………..…...35

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา

สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใตมความรนแรงเพมมากขนนบตงแตป 2547 จนกระทงถงปจจบน (ศรสมภพ , 2555) เหตการณความรนแรงทเกดขนเปนผลจากการกระทาของบคคลมทงการทารายรางกาย การลอบวางเพลง การวางระเบด การกอเหตการณกอกวน ในพนทสามจงหวด ชายแดนภาคใต ไดแก จงหวดนราธวาส จงหวดปตตาน และจงหวดยะลา ซงเกดขนอยางตอเนอง (มารน, 2551) ตงแตเดอน มกราคม พ.ศ. 2547 จนถงเดอนมถนายน พ.ศ.2556 ระยะเวลารวม 114 เดอน มเหตการณความไมสงบเกดขนทงหมด 13 ,434 เหตการณ และมผบาดเจบ เสยชวตรวมกนทงสน 16 ,772 ราย โดยแยกออกไดเปนผเสยชวต 5 ,953 ราย บาดเจบ 10 ,589 ราย (ศรสมภพและรอมฏอน , 2556) จากการสารวจขอมลเดกกาพราและหญงหมายในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตตงแต ป 2548-2552 ตามนโยบายรฐบาล เมอเดอนเมษายน 2552 พบวามเดกกาพรา จานวน 3,184 คน และหญงหมาย จานวน 1,685 คน โดยมรายละเอยดแตละจงหวดดงน (1) จงหวดปตตาน มเดกกาพรา จานวน 1 ,078 คน หญงหมาย 612 คน (2) จงหวดยะลา มเดกกาพรา จานวน 865 คน หญงหมาย 535 คน และ (3) จงหวดนราธวาส มเดกกาพรา จานวน 1,241 คน หญงหมาย 538 คน (กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2556; สชาดา, 2553) การเสยชวตของสามบคคลอนเปนทรกกอใหเกดความเศราโศกและความเครยดแก คสมรสทมชวตอย ซงการสญเสยคสมรสถอเปนเหตการณทวกฤตทสดในชวต ( stressful live events) (สมภพ, 2553) สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใตทเกดขน ผไดรบผลกระทบสวนใหญเปนเพศชาย มผไดรบบาดเจบ พการ และเสยชวต คดเปนรอยละ 81.4 (เมตตา, อภรด, นตยา, และศภวรรณ, 2551) สบเนองมาจากการทผทไดรบบาดเจบ และเสยชวตสวนใหญเปนเพศชาย ผลกระทบของการสญเสยจงเกด กบภรรยา และบตรโดยตรง ความรนแรงทเกดขนสงผลกระทบดานรางกาย ดานจตใจ ดานสงคม และดานเศรษฐกจ ดานรางกาย สาหรบผประสบเหตไดรบบาดเจบทพพลภาพ ม การพกฟนในโรงพยาบาล สงผลตอสขภาพในระยะยาว (อรอมา , 2550) ดานจตใจกอใหเกดความวตกกงวล หวาดกลว ตนตระหนก ขาดความเชอมน เครยด และเศราโศกจากการสญเสย (กญญานาถ, 2554) จตใจเกดความออนลา ทอถอย มอารมณหงดหงด กลมใจ โมโห และฉนเฉยว (นงลกษณ , อารย, และธงชย, 2551) ซงสอดคลองกบการศกษาในผรอดชวตจาก การบาดเจบจากสถานการณความรนแรง พบวา ภายหลงเผชญเหตการณจะมแนวโนมเจบปวยดวยโรคทางจตเรอรงเพมขน มภาวะซมเศรา และความทกขจากอารมณทเพมขน มความรสกเกลยดชง และโกรธแคน เกดโรคเครยดภายหลงเหตการณสะเทอนขวญ (posttramatic stress disorder, PTSD) (Agani, Wenzel, Mahani, Rushiti, & Abdullah, 2006) จากการศกษา

2

ของ โฮม และเรย ( Holmes & Rahe, 1967) สตรทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบเกดความรสกไมปลอดภยในชวตและทรพยสน การเปลยนบทบาททางสงคม การเปนผนาครอบครว และการเปนแมเลยงเดยว (เพชรดาว , 2551) และดานเศรษฐกจ พบวามรายไดลดลงเพราะตองสญเสยหวหนาครอบครว ซงเปนเสาหลกในการหารายไดสครอบครว บางครงจงจาเปนตองขอรบการสงเคราะหชวยเหลอจากทางราชการ โดยเฉพาะเบยยงชพรายเดอนทชวยเหลอแกเดกกาพรา (อรอมา, 2550) ความเครยดและการสญเสยบคคลอนเปนทรกทเกดขนอยางกะทนหนยอมสงผลตอการตงครรภ เนองจากการตงครรภเปนภาวะเครยดของสตร (สมภพ , 2553) เปนการเพมบทบาทจากการเปนภรรยาอยางเดยวมาสบทบาทมารดา จดเปนภาวะวกฤตทางดานวฒภาวะ ( maturational crisis) (นนทนา , 2553) การเสยชวตของคสมรสทาใหเกดผลกระทบตอพฒนกจของครอบครว (Holmes & Rahe, 1967) ดงนนการตงครรภและการสญเสยสามจงเปนเหตการณวกฤตของชวตทเกดขนพรอมกนทาใหสถานการณความเครยดทเกด เพมความรนแรงมากขน จากการทบทวนวรรณคดทเกยวของกบความเครยดตอการตงครรภ พบวาความเครยดในขณะตงครรภมผลตอการตงครรภทงตอหญงตงครรภและทารกในครรภ เชน การศกษา อทธพลของสงครามตอการตายปรกาเนดและการเสยชวตของมารดาในบอสเนยและเฮอรเซโก (Fatusic, Kurjak, Grgic, & Tulumovic, 2005) พบวาในภาวะสงครามจะพบอตราการเสยชวตของมารดาในอตราทสง การเพมขนของอตราการตายปรกาเนด และการคลอดกอนกาหนด เนองจากความเครยดและภาวะโภชนาการทไมเพยงพอ และพบอาการทเกดจากผลกระทบดานจตใจจากความผดปกตของความเครยดหลงเผชญภาวะวกฤต ( PTSD) สงผลกระทบตอการตงครรภ โดยมผลตอการคลอดกอนกาหนด ( Beddoe & Lee, 2008) สงผลใหอตราการเตนของหวใจทารกในครรภเรวกวาปกต ( Adewuya, 2005) ความเครยดมผลตอคะแนนแอพการนาทท 1 ของทารก และสงผลตอ การคลอดกอนกาเนด (Chunuan & Kala, 2004) ทารกในครรภนาหนกตวนอยกวาเกณฑ (WHO, 2006) และการศกษาของคาไรเบน, อลมะไอตน, และอลจาดา (Gharaiben, Al-ma'aitah & Al Jada, 2005) พบวาผลของการคลอดของหญงตงครรภชาวจอรแดนทอยในภาวะสงครามกลางเมอง มอตราการตายของมารดาทสง และจากภาวะโภชนาการทไมเพยงพอในภาวะสงครามกลางเมองทาใหพบภาวะโรคโลหตจางในระยะตงครรภอยในเกณฑทสง สงผลใหนาหนกตวทารกแรกคลอดตากวาเกณฑ จากสถานการณการกอการรายและกอเหตวนาศกรรมทวโลก ตลอดจนการเกด ภาวะสงครามกลางเมองในหลายประเทศ ไดมการศกษาเกยวกบความเครยดและการจดการความเครยดในหลายสถานการณทแตกตางกนออกไป อาทเชน การศกษาเปรยบเทยบความเครยดและการเผชญความเครยดในครอบครวชาวเลบานอนทอยในภาวะสงครามและไมมภาวะสงคราม กลมตวอยางใชวธการลดความถของสถานการณทกอใหเกดความเครยดในการจดการความเครยด ผลจาการศกษา พบวา การหลกเลยงการเดนทางไปในพนทเสยงภย การหลกเลยงความคดดานลบ ทจะนาไปสความเครยด พยายามทาความเขาใจกบสถานการณทเกดขน การยอบรบถงปญหาจะสงผล

3

ใหสามารถปรบตวตอสถานการณทเกดขนไดด ( Farhood, 2000) การศกษาการจดการความเครยดโดยการเพมความตานทานความเครยดทพบบอย ไดแก โปรแกรมการผอนคลายกลามเนอ โยคะบาบด การใชพลงบาบด ดนตรบาบด การเจรญสต ( Jallo, Bourguignon, Taylor, & Sharon, 2008) การสงเสรมสขภาพและพฤตกรรมการดาเนนชวตของหญงตงครรภ (Gharaiben et al., 2005) นอกจากนการสรางเงอนไขเพอหลกเลยงการกระตนทางสรรวทยาทเกดจากการตอบสนองตอความเครยด ไดแก โปรแกรมกลมบาบดความเครยดและภาวะซมเศราขณะตงครรภ ( Keenan, Sheffield, & Boldt, 2007) จากขอมลขางตน พบวา มการวจยและสรางโปรแกรมการจดการความเครยดในระยะตงครรภ ในตางประเทศหลากหลายโปรแกรมดวยกน ( Jallo et al., 2008) แตเนองจากความแตกตางในแตละบรบทของพนท ความแตกตางทางวฒนธรรมทมความเปนอตลกษณ ชนวนเหตของปญหาความไมสงบทแตกตางกนของแตละประเทศ บคคลยอมมการแสดงออกตอการจดการความเครยดทแตกตางกน และเนองจากสถานการณความไมสงบถอเปนเหตการณทเกดขนในประเทศไทยเปนระยะเวลาหลายป ความซบซอนของปญหาจงมมากขน จากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ ในพนทสามจงหวดชายแดนใตยงไมพบงานวจย ทศกษาเกยวกบการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามในขณะตงครรภ พบเพยงการวจย ภาวะสขภาพและการดแลตนเองของผหญงทสญเสยสามจากเหตการณความไมสงบในสามจงหวดชายแดนใต กรณศกษาหมบานเศรษฐกจพอเพยง ในสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถบาน รอตนบาต อาเภอเมอง จงหวดนราธวาส (นงลกษณ , อารย, และธงชย , 2551) ซงศกษางานวจยภาวะสขภาพและการดแลตนเองของผหญงทสญเสยสามจากเหตการณความไมสงบในสามจงหวดชายแดนใต ผวจยจงสนใจศกษาในประเดนการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามในขณะตงครรภ เพอใหเกดความรพนฐาน เปนจดเรมตนของความเขาใจตอเหตการณภายหลงการสญเสยทอยในระยะตงครรภ บคคลเหลานมการจดการความเครยด มการปรบตว เพอใหสามารถดารงการตงครรภ การกาวผานเหตการณ และดาเนนชวตตอไปไดอยางปกตสข โดยการศกษาวจยใชการวจยเชงคณภาพแบบบรรยาย (qualitative descriptive) เพอสรางความเขาใจบรบทในการจดการความเครยดภายหลงเผชญเหตการณสะเทอนขวญ ทงทเกดจากภายในบคคลและการจดการความเครยดทเกดจากระบบ การสนบสนนทางสงคมทเกดขน การรบรถงความรสกนกคดของบคคลทไดรบผลกระทบ และเพอ เปนขอมลพนฐานสาหรบบคลากรทมสขภาพใชเปนแนวทางในการวางแผนการพยาบาล แนวทาง ในการดแลและสงเสรมใหสตรตงครรภสามารถจดการความเครยดไดอยางเหมาะสม เพอสามารถปฏบตพฒนกจขณะตงครรภไดอยางมคณภาพ และตงรบกบการเปลยนแปลงทเกดขนไดอยางมสต นาไปสการใชชวตไดอยางสมดล จากการคนควาผวจยยงไมพบองคความรพนฐานในการจดการความเครยดของสตร ทสญเสยสามขณะตงครรภกาวผานเหตการณเหลานนมาดวยวธใด มเหตปจจยใดบางทเขามา มสวนรวมในการชวยเหลอ สนบสนน ตลอดจนการรบรถงเหตการณทเกดขนทงตอตนเอง และ

4

ครอบครว จงทาใหตองมการศกษาโดยใชรปแบบการวจยเชงคณภาพแบบบรรยาย เพอทผวจยสามารถสมผสกบปญหาทเกดขนไดอยางลกซงมากยงขน เหนถงสภาพปญหาทแทจรงของพนท ทมความแตกตาง และมความเปราะบางดานทางจตใจตลอดจนทราบถงการจดการความเครยดของบคคลทเผชญความเครยดจากเหตการณสะเทอนขวญ ทงนเพอใหไดองคความรพนฐานทจะชวยในการสงเคราะห และวเคราะหเนอหาสามารถนาไปประยกตใชเปนแนวทางในการดแล สนบสนน และเยยวยาสตร ทสญเสยสามขณะตงครรภไดอยางเหมาะสม และเปนไปตามสภาพปญหาของพนทอยางแทจรง

วตถประสงคการวจย

เพอศกษาความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสาม ขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต

ค าถามการวจย

สตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใตมความเครยดและการจดการความเครยดอยางไร

กรอบแนวคดการวจย

สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใตเปนลกษณะเหตการณ ทสรางความสญเสย และความคบของใจแกผคนในสงคม ผศกษาวจยจงตองการแสวงหาขอมลเพออธบายสถานการณทเกดขน ดงนนการศกษาจงใชกรอบแนวคดของการวจยเชงคณภาพ แบบบรรยาย (qualitative descriptive) เนองดวยเปนการศกษาทกอใหเกดความเขาใจรบรถงความรสกนกคดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความรนแรง รบรถงการดาเนนชวตภายหลงเผชญเหตการณการสญเสย รวมถงความเครยดและการจดการความเครยดของสตร และบคคลรอบขางทอาศยในพนทตลอดจนผลกระทบจากการสญเสยบคคลในครอบครวจากภาวะวกฤตทเกดขน (อรอมา , 2550) การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพแบบบรรยาย คอ การศกษาวจยทผวจยมงหา คาตอบเกยวกบขอเทจจรงในสภาพปจจบน บรรยายสภาพ คณลกษณะ คณสมบตรายละเอยดของเหตการณ โดยปราศจากอคต (ศรพร , 2555) โดยมเปาหมายเพอหาความจรงโดยการพจารณาเหตการณจากสภาพแวดลอมตามความเปนจรงในทกมต ทงทางดาน กาย จต สงคม และจตวญญาณ (รตนา, 2552)

5

นยามศพท

ความเครยด หมายถง ภาวะของอารมณ ความรสกทเกดขนเมอบคคลรบรวาม ความตองการดานสงแวดลอมมากกวาความสามารถในการปรบตว บคคลจะมการรบรตอความเครยดทแตกตางกน ขนอยกบความเปนปจเจกบคคล และเมอบคคลเกดความเครยดจะนาไปสการจดการความเครยด การจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบหมายถง การดาเนนวธการตางๆ เพอเปนหนทางทจะนาไปสการแกไขปญหา เพอลดหรอบรรเทาความเครยดจากเหตการณการสญเสยสามทเกดขนในพนท เปนการกระทาทเกดจากกระบวนการเรยนรวธการแกปญหาทผานเขามาในชวต เพอใหชวตสามารถดาเนนตอไปไดภายใตบรบททมความแตกตางของพนท สตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบ หมายถง สตรตงครรภ ทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต เปนผสญเสยบคคล อนเปน ทรกจากเหตการณไมคาดฝน เปนผทไดรบการกระทบกระเทอนทางจตใจอยางรนแรง นามาซงความเครยด ความเศราโศกเสยใจ และวตกกงวล สงผลใหเกดการจดการความเครยด การปรบตวเพอทจะสามรถดาเนนชวตตอไปไดอยางปกตสข สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต หมายถง เหตการณทเกดขนจากการพยายามสรางความรนแรงทกอใหเกดผลกระทบตอบคคลทอาศยอยในพนทและความสงบสขของสงคมโดยรวม ไดแก การลอบยง การลอบวางระเบด การวางเพลง การแจกใบปลวเพอขมข ปลอยขาวลอเพอคกคาม เหตการณลอบโจมตสถานทสาคญทางราชการ เปนตน ทเกดขนใน จงหวดยะลา จงหวดปตตาน และจงหวดนราธวาส

ขอบเขตการวจย

การวจยนเปนการศกษาความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต ไดแก จงหวดยะลา จงหวดปตตาน และจงหวดนราธวาส ตงแตเดอนมนาคม พ.ศ. 2557 ถง เดอนสงหาคม พ.ศ. 2557

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

องคความรทไดรบจากการศกษา ชวยใหบคลากรทางการแพทยสามารถนาผลการศกษาไปใชประโยชนในการชวยเหลอเยยวยา ตลอดจนไดแนวทางในการจดการความเครยด

6

เพอใหสตรทสญเสยสามไดรบสงสนบสนนทเปนประโยชนในการจดการความเครยด และสามารถดาเนนชวตตอไปไดโดยมคณภาพชวตทด กอเกดสมดลในชวต

7

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ

การวจยนเปนการศกษาความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต ผวจยไดศกษาและทบทวน ตารา และเอกสารทเกยวของสรปสาระสาคญทเปนประโยชนตอการวจยและนาเสนอเปนลาดบหวขอดงตอไปน 1. สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต 1.1 สาเหตของสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต 1.2 ผลกระทบจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต 1.3 ผลกระทบจากสถานการณความไมสงบตอสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ 2. ความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ 2.1 ความหมายความเครยด 2.2 ลกษณะความเครยด 2.3 ปจจยทมผลตอความเครยด 2.4 ผลกระทบของความเครยดตอสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ 3. การจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ 3.1 ปจจยทมผลตอการจดการความเครยด 3.2 แนวคดการจดการความเครยด 4. การวจยเชงคณภาพแบบบรรยาย 4.1 แนวคด ทฤษฏ 4.2 กระบวนทศน 4.3 วธการเลอกผใหขอมล 4.4 การวเคราะหขอมล 4.5 การสรางความนาเชอถอของงานวจยเชง

8

สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต เปนปญหาทเกดขนอยางตอเนองเปนเวลานาน ระดบความรนแรงเพมมากขนนบตงแตป 2547 (รง , 2548) จากสถานการณปลนปน ครงใหญ จากกองพนพฒนาท 4 คายกรมหลวงนราธวาสราชนครนทร และทหารเสยชวต 4 นาย พรอมเผาโรงเรยนในจงหวดนราธวาส จานวน 22 แหง (ศรสมภพ, 2555) สถานการณความไมสงบไดทว ความรนแรงเพมมากขน และกลายเปนสถานการณความไมสงบรายวน ทงการลอบวางเพลง การวางระเบด การกอเหตการณกอกวน และการทารายประชาชนในพนทสามจงหวดชายแดนใต (รง , 2548 ; ศรสมภพและรอมฏอน , 2556) สถานการณทเกดขนถอเปนเหตการณวกฤตทางสงคม ( the social crisis) ซงหมายถง สถานการณสะเทอนอารมณทมผลตอความรสกนกคดของบคคลภายหลงเกดเผชญเหตการณทรนแรง เชน เหตการณสนามโคลนถลม การทารายรางกายถงแกชวต การสญเสยบคคล อนเปนทรก การพบเหนเหตการณสะเทอนขวญ และอบตเหตทางจราจร เปนตน (ทานตะวนและมาโนช, 2554) จงไดมการทบทวนวรรณคดทเกยวของกบสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใตสามารถสรปได 2 ประเดน ดงน (1) สาเหตของสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต และ (2) ผลกระทบจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต ซงมละเอยดดงตอไปน

สาเหตของสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต

จากการสงสมของปญหาในพนทเปนระยะเวลาทยาวนานทาใหการคนหาถงสาเหตเรมตนของปญหาทเกดขนนนตองมการทบทวนวรรณคดอยาง เปนระบบ มหลกฐานสามารถยนยน สงทเกดขนไดอยางเปนรปธรรม ซงเมอนาขอมลทไดทงหมดมารวบรวมจะพบสาเหตของสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต 3 สาเหตหลกดวยกนคอ ( 1) ปญหาความขดแยงในพนท สามจงหวดชายแดนใต (2) การเมองทองถน และ (3) ยาเสพตด ดงตอไปน

1. ปญหาความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนใต ปญหาความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนใตของประเทศไทย เปนปญหา ทซบซอนมสาเหตทงจากความขดแยงทางเชอชาตและศาสนา พนทจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย เคยเปนดนแดนชาวฮนด และชาวพทธ และตอมาศาสนาอสลามเขามามบทบาทมากขน ชาวมาเลยมสลม ยายเขามาอยมากขน (เปนขอมลจากมมมองของฝายไทย) (มลนธเพอการเยยวยาและสรางความสมานฉนทชายแดนใต, 2558) และเปลยนการปกครองดนแดนแหงนไปใชระบอบการปกครองแบบสลตานแหงปตตาน (ชอพนเมอง "ปตานง" หรอ "ปาตาน") แตตอมาสยามมความเขมแขงขนและไดเขามามอทธพลเหนอพนทแถบนเปนเวลานานกวา 700 ป ในชวงสมยการลาอาณานคมของชาวยโรป สยามตองเสยดนแดนบางสวนในภาคใตใหแก สหราชอาณาจกร (ศรสมภพ, 2555) ในป พ.ศ. 2452 พนทแหงนถกแบง

9

ออกเปน 2 สวน สวนหนงถกผนวกรวมเขากบพนทในความดแลของสหราชอาณาจกรซงตอมากลายเปนสวนหนง ของประเทศมาเลเซย อกสวนหนงยงคงอยกบราชอาณาจกรสยาม หรอประเทศไทย (รง, 2548) ในปจจบน ความขดแยงระหวางรฐบาลกลางกบภมภาคนเรมตงแตการเปลยนแปลง การปกครองมาใชระบบมณฑลเทศาภบาลในสมยรชกาลท 5 ยกเลกตาแหนงเจาผครองนครรวมทงเจาเมองทวประเทศ สงผลใหกลมอานาจเกาทอางตนวาสบเชอสายมาจากสลตานเดมในพนทไมพอใจ (มลนธเพอการเยยวยาและสรางความสมานฉนทชายแดนใต , 2558) ความเคลอนไหวของ กลมผตองการแบงแยกดนแดนในชวงเวลาหลายทศวรรษทผานมา จงถกมองวาเปนการกระทาของกลมคนทไมหวงด กอเหตการณรนแรงในพนท ทารายประชาชนบรสทธ ตลอดจนทาลายหนวยงานราชการ แตทงนขบวนการแบงแยกดนแดนยงไมอาจจะบรรลเปาหมายได เนองจากมเหตผลจาก ความแตกแยกระหวางกน และการไรประสทธภาพของขบวนการตอส และยงรวมถงการขาด การสนบสนนจากรฐบาลของประเทศเพอนบานและรฐบาลของประเทศมสลมอนๆ รฐบาลไทยมองเหนปญหาของการแบงแยกดนแดนวาเปนการทาทาย ตอเอกภาพของประเทศ รฐบาลนาเสนอ แนวทางการสรางสรรคเอกภาพบนความแตกตางหลากหลายเทานน ทจะทาใหขบวนการตอส เพอแบงแยกดนแดนจาตองลดบทบาทลงไป จนหนเขามายอมรบกระบวนการบรณาการแหงชาตไดในทายทสด (มลนธเพอการเยยวยาและสรางความสมานฉนทชายแดนใต, 2558)

2. การเมองทองถน จากสถานการณความไมสงบในพนท มผลตอระบบราชการทาใหมการโยกยาย ปรบเปลยนหนาทอยเสมอ มการสรางผลประโยชนทางการเมอง การเลนพรรคเลนพวก และมเรองการเมองทองถนเขามาเกยวของจนทาใหเกดการไรธรรมาภบาลขน ประชานชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตบางสวนยงมองวา การทาหนาทของขาราชการในพนทแบงเปน 2 มาตรฐาน (เมธส, 2556) การทางานของรฐบาลไทยไดรวบอานาจเขาสศนยกลางอานาจทกรงเทพมหานคร ความไมชอบธรรม ความไรคณธรรมทเกดขนของระบบราชการ และความอยตธรรมทเกดทาใหเปนเรองบาดหมางใจ แกประชาชนในพนทไมไวใจเจาหนาทรฐ ไมใหความรวมมอในการแกปญหา (เพชรดาว, 2551)

3. ยาเสพตด เจาหนาทระดบสงของฝายความมนคงกลาววา เหตรนแรง 70 - 80% เกดจากเครอขายคายาเสพตด นามนเถอน และฟอกเงน ซงโยงกบกลมอทธพลในทองถน สวนกลม ทเคลอนไหว กอเหตรนแรงโดยอางอดมการณแบงแยกดนแดนนนมเพยง 20% (ศรสมภพ, 2555) จนนาไปสการตงโจทยทวา หากแกปญหายาเสพตดและธรกจผดกฎหมายได ไฟใตทคโชนมานาน 9 ป กจะดบมอดลง ทงนรฐบาลไดใหความสาคญในการแกไขปญหายาเสพตดอยางตอเนอง ใชกฎหมายอยางเครงครด โดยยดหลกทวาผเสพตองบาบดรกษา และประกาศจดตงศนยพลงแผนดนเพอยต การแพรระบาด สรางคนด สสงคม ในรอบ 2 ปทผานมา มการชวยเหลอผเสพยาเสพตดมาบาบดฟนฟ จานวน 8.4 แสนราย มการจบกมผกระทาความผด 3.7 แสนคด รวมทงมการสรางภมคมกนดวยการจด

10

กจกรรมในหมบาน ชมชน และสถานศกษา เพอใหเยาวชน บตรหลาน หางไกลยาเสพตด เปนคนด และยนหยดอยในสงคมอยางมความสข จดโครงการทสมเดจพระนางเจา ฯ พระบรมราชนนาถ ไดพระราชทานแนวทางในการแกไขปญหายาเสพตดตามแนวทางสนตวธ ครบรอบ 10 ป ใน 31 สงหาคม 2556 ทผานมา เพอแสดงออกถงความจงรกภกดตอพระองคทรงมความหวงใยตอ พสกนกรชาวไทยทกหมเหลาเปนลนพน สมาชกกองทนแมของแผนดนในจงหวดชายแดนใต จงจดงาน 1 ทศวรรษ กองทนแมของแผนดนขน ในพนทเขตพระราชฐานชนนอกของพระตาหนกทกษณราชนเวศน อา เภอเมอง จ งหวดนราธวาส โดยม พลโทสกล ชนตระกล ผอานวยการรกษาความมนคงภายในภาค 4 ผอานวยการพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตดจงหวดชายแดนภาคใต เปนประธาน พรอมดวยสมาชกกองทนฯ จาก 419 หมบาน และเจาหนาทประมาณ 5,000 คน เขารวมงาน (ศนยเฝาระวงสถานการณภาคใต, 2556) สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต เปนเหตการณทกอใหเกดความเครยดในชวต กลาวคอ เปนเหตการณทรายแรงในชวต ผเผชญเหตการณมปฏกรยาเปนความตนกลว และรสกวาตนตกอยในสถานการณทชวยเหลอตวเองไมได เกดปญหาในชวตตามมา เกดปญหาครอบครวตองตอสดนรนมากจนวถชวตเปลยนไป สงผลกระทบตอสมดลชวต เชน เหตวนาศกรรม ภาวะสงคราม จลาจล กลางเมอง สนาม นาปา ดนถลมทบบาน พายพดบานพง โดนปลน หรอขมขน สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต นบวาปญหาทเกดขนเปนระยะเวลาทยาวนานและมผลกระทบตอคณภาพชวตของประชาชนในพนทอยางมากมาย กอใหเกดการไดรบบาดเจบทางกาย และทางใจ สงผลใหเกดความพการ และการสญเสยชวต ลกษณะเหตการณทเกดขน ถอเปนภยพบต ทเกดจากนามอของมนษยหรอผกอการราย ใชการการขมข และใชกาลงอยางผดปกตตอ กลมคน ชมชน เปนไปในลกษณะเหตการณลอบทาราย วางเพลง วางระเบด กอการราย และเหตการณจลาจลทเกดขนอยางตอเนอง (รง , 2548; ศรสมภพ, 2555) ซงสอดคลองกบการศกษาของ เปรมฤด , นมศตรา , และนศรา ( 2551) พบวาประชาชนในพนททอยระหวางเกดสถานการณ ความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใตมสขภาพจตตากวาบคคลทวไป ผนวกกบสถานการณ ความรนแรงในพนทกเกดขนอยางตอเนอง เปนปญหาเรอรงทสงผลกระทบคณภาพชวตของประชาชนในพนทจนถงปจจบน สงผลตอภาพลกษณ ความนาเชอถอ และสงผลตอความมนคงของประเทศ

ผลกระทบจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต

จากการทบทวนวรรณคดทเกยวของและจากการวเคราะหสามารถสรปผล กระทบจากสถานการณได 4 ดาน คอ ดานรางกาย ดานจตใจ สงคม และเศรษฐกจ และ ดาน จตวญญาณ มรายละเอยดดงน (กนตพร , ปนทพย, และเพลนพศ , 2550; กรมสขภาพจต , 2550; ชไมพร, 2553;เบญจพร, 2556; เพชรดาว, 2551; มนทกานต, 2555; ศรสมภพ, 2555)

11

1. ดานรางกาย สถานการณความไมสงบในพนทจาแนกตามลกษณะการเกดเหต พบวาเปนเหต ลอบยงหรอซมยง 1,167 ครง เหตลอบวางระเบด 444 ครง เหตลอบวางเพลง 281 ครง (ศรสมภพ, 2555) ทงนการบาดเจบซงเกดจากแรงระเบดจะมอานาจในการทาลายลางทรนแรงสงผลใหเกดการบาดเจบ พการและตาย การบาดเจบจากความรนแรงในพนท ในปพ.ศ. 2555 พบการบาดเจบทางศรษะมากทสด รองลงมา เปนแผลเปดททรวงอก บาดเจบทขาสวนลาง บาดแผลทชองทอง และกระดกเชงกราน เปนตน ภายหลงจากการรกษาผรอดชวตบางรายอาจพการ การเคลอนไหว ไมเหมอนเดม สญเสยภาพลกษณ เกดความยากลาบากและทอแทในการดาเนนชวตได (กนตพร, ปนทพย, และเพลนพศ, 2550) การตอบสนองของรางกายเมอเผชญสถานการณทมความเครยดประกอบดวย 3 การตอบสนอง คอ การตอบสนองของสารสอประสาท การตอบสนองของตอมไรทอการตอบสนองของ ระบบภมคมกน โดยมรายละเอยดดงตอน (สมภพ, 2553) 1.1 การตอบสนองของสารสอประสาท มการกระตน noradrenergic system ในสมองบรเวณ locus ceruleus ทาใหเกดการปลอย catecholamines จากระบบประสาทอตโนมต และ มการกระตน serotonergic system ในสมองทาใหอตราการหมนเวยนของ serotonin เพมขน เปน การเพม dopaminnergic neurotransmission 1.2 การตอบสนองของตอมไรทอ เมอเกดความเครยดไฮโปทาลามสจะหลงฮอรโมน CRF (corticotropin releasing factor) ซงจะกระตมตอม anterion pituitary ใหหลง ACTH (adrenocorticotropic hormone) แลวกระตมตอม adrenal cortex ทาใหมการสงเคราะห glucocorticoids เพมขน ฮอรโมนชนดนมผลทสาคญดงตอไปน ( 1) มการใชพลงงานเพมขน ( 2) เพมการทางานของหวใจ และระบบไหลเวยนเลอด และ ( 3) ยบยงหนาทของรางกายบางอยาง เชน การเจรญเตบโต การสบพนธและระบบภมคมกน 1.3 การตอบสนองของระบบภมคมกน ความเครยดจะกดระบบภมคมกนโดย ผานฮอรโมน glucocorticoids ไปกระตนระบบภมคมกนดงน ( 1) ฮอรโมน corticotropin releasing factor จะไปกระตนระบบประสาท ใหหลง aderenaline และ (2) มการเชอมโยงกนโดยตรงระหวาง norepiephrine neurons กบ immune target cell และเมอมความเครยดจะเกดการกระตนภมคมกนอยางมากและมการปลอย CRF ออกมามาก ซงจะเพมประสทธภาพของ glucocorticoids การกระตนภมคมกนกจะหมดไป

2. ดานจตใจ สถานการณความไมสงบในพนทสงผลกระทบทาใหสภาวะจตใจของประชาชน ทอาศยอยในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต ประชาชนเหนการบาดเจบ พการ เสยชวตและการถกทารายแทบทกวน ทาใหถกคกคามดานจตใจเปนอยางมาก (เพชรดาว , 2551) กอใหเกดความรสกเครยด วตกกงวล หวาดกลว (คณะทางานวาระทางสงคม สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย , 2549)

12

หากบคคลไมสามารถ ปรบตวกบความสญเสยไดกจะทาใหเกดความเจบปวยทางจตใจตามมา คอ โรคเครยดเฉยบพลน ( acute stress disorder) และโรคเครยดภายหลงเหตการณสะเทอนขวญ (กรมสขภาพจต, 2550) ความเครยดภายหลงทเกดเหตการณสะเทอนขวญ โรคนเกดขนภายหลงเหตการณรนแรง เชน ภาวะสงครามกลางเมอง เหตการณวนาศกรรม เหตการณสนาม โคลนถลม การถกทารณกรรมทางเพศ การทารายรางกายถงแกชวต พบเหนเหตการณสะเทอนขวญ อบตเหตทางจราจร เปนตน (เบญจพร , 2556) อาการทพบบอยไดแก รางกายยงรสกกระวนกระวาย ผดลกผดนง ใจสน ตกใจงาย สะดงงาย ไมมสมาธ บางรายจาเหตการณชวงสาคญๆขณะเกดเหตไมได บางรายเลาได หรอดขาวเรองนไดแตไรความรสก หรอบางรายกลายเปนคนเฉยชาไมคอยราเรงเหมอนแตกอน อาการ ทจาเหตการณสาคญๆไมไดหรอไรอารมณแบบนเปนกลไกทางจตเพอชวยใหผปวยหลกเลยงทจะตองเผชญกบความรสกทนากลวนน (มรรยาท, 2548) วตกกงวล ( anxiety) ผสญเสยจะมความวตกกงวลสง หากไมสามารปรบตวตอเหตการณและเผชญปญหาไดอยางเหมาะสม สงผลตอความไมสมดลของจตใจ (มารน , 2551) ซงสอดคลองกบงานวจยผลกระทบดานจตใจของผรอดชวตหลงเกดเหตระเบดในญปน ทผานมาเปนเวลา 20 ป พบวาผประสบเหตยงคงมความวตกกงวล และมความผดปกตทางดานรางกายทมสาเหตมาจากดานจตใจในระดบสง (Yamada & Isumi, 2002) ความเศราโศก (grief) ความรสกเศราโศกเสยใจอาจจะเกดจากการท การสญเสยบคคลอนเปนทรกจากเหตการณวกฤตในสงคม ครนคดถงแตผทเสยชวต นาไปสความรสกโดดเดยว การแยกตวในภายหลง (กนตพร และคณะ, 2550) ซมเศรา ( depression) จากการศกษาพบวา 1 ใน 3 ของผเปนหมายทงชาย และหญงมอาการซมเศราอยางมาก ในเวลา 1 เดอน ภายหลงการสญเสยชวตของคครอง และรอยละ 15 มอาการซมเศราในระยะเวลา 1 ป และ 2 ป (สมภพ, 2553)

3. ดานสงคมและเศรษฐกจ สถานการณความรนแรงทมมาอยางตอเนองเปนเวลานาน สงผลตอการเปลยนแปลง ของสงคมและเศรษฐกจเปนอยางมาก ในดานเศรษฐกจพบวาผลผลตยางพาราลดลง ประมาณรอยละ 30 เพราะตองกรดยางตอนสวาง และแมวาการปลกผลไมจะมผลตผลมากขน แตราคาตกตา และไมม พอคามารบซอ สงผลตอฐานะทางเศรษฐกจของครอบครว ซงมอทธพลตอความสขของครอบครว (ศนยประสานงานวชาการใหความชวยเหลอผรบผลกระทบจากเหตการณความไมสงบจงหวดชายแดนใต, 2550) เกดความหยดชะงกของเศรษฐกจ นกธรกจและผประกอบการคา ตางขาดความเชอมน ในการลงทนทมภาวะเสยงสงตอการขาดทน (ชไมพร , 2553) สบเนองมาจากการเสยชวตของสาม ภรรยาจงตองรบภาระของครอบครว แตเพยงผเดยว การเขารวมกจกรรมของชมชนจะลดนอยลง เกดความหวาดระแวง ทาใหชมชนขาดความสามคคและความสมพนธทด เกดความออนแอในสงคม

13

นอกจากน ยงพบวาบคคลทไดรบผลกระทบมการปรบเปลยนชวตทางสงคม ทาใหมการเปลยนแปลง ในการดาเนนชวต การเปลยนแปลงนนกระทบตอบทบาทหนาทภายในครอบครวและบทบาททางสงคม เมอเกดการบาดเจบ หรอมความพการกไมสามารถปฏบตบทบาทและไมสามารถดาเนนชวตอยในสงคมไดเหมอนเดม (วนดา , 2546) ปญหาทพบตอมาคอการยายถนของคนในพน สาเหตสวนใหญ เพอไปประกอบอาชพในพนทอน เชน อาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา และบางสวนยายไปอย ทกรงเทพมหานคร และประชาชนเกดความรสกหวาดกลวความไมปลอดภย ซงสงผลทาใหโครงสรางของประชากรมการเปลยนแปลง (อรรคพล, 2551)

4. ดานจตวญญาณ สถานการณความไมสงบในพนทสงผลกระทบทางดานจตวญญาณสงผลทาให มการเปลยนแปลงของวถชวต วฒนธรรมของประชาชนในพนทเนองจากเกดความรสกกลว ( fear) ตอ ความปลอดภยของตนเอง กลาวคอ การปรบเปลยนเวลาในการประกอบพธการทางศาสนา โดยคานงถงความปลอดภยตอชวตเปนหลก เชน พระสงฆไมสามารถปฏบตพธกรรมทางศาสนาได ไมสามารถออกบณฑบาตได ประชาชนมสลมทตองเดนทางไปมสยดเพอประกอบศาสนกจในเวลา รงเชา และในเวลากลางคนกตองไปอยางระมดระวง เปนตน การสบสานวฒนธรรมประเพณทกอใหเกดความบนเทง สนกสนาน กตองจดขนอยางระมดระวง มการรกษาความปลอดภยอยางเขมงวดท อาจกระทบตอเสรภาพการใชชวต (เพชรดาว, 2551)

ผลกระทบจากสถานการณความไมสงบตอสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ

การสญเสยบคคลอนเปนทรกดวยเหตการณไมคาดฝน ยอมสงผลกระทบกระเทอนทางดานจตใจตอบคคลใกลชด โดยเฉพาะบคคลทเปนคชวตถอเปนผทไดรบผลกระทบโดยตรง จากสถานการณความสงบทเกดขนสงผลกระทบตอสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ จากการทบทวนวรรณคด สามารถสรปไดดงน

1. การเปลยนบทบาทสหวหนาครอบครว จากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใตทาใหเกดผสญเสยจานวนมาก มผทไดรบบาดเจบ ทพลภาพ ตลอดจนเสยชวต ซงจากสถตทผานมา จะเหนไดวาจานวนผเสยชวตเพศชายสงกวาเพศหญง สงผลใหมสตรหมายเกดขนอกเปนจานวนมาก จากสถานการณทเปนไปนนกอใหเกดการสญเสยหวหนาครอบครว สงผลตอทาใหสตรหมายตองเปลยนบทบาทมาเปนหวหนาครอบครวแทนสามทสญเสยไป การสญเสยสามสงผลกระทบตอสภาวะทางเศรษฐกจของครอบครว สตรทสญเสยสามและเดกกาพรามรายไดลดลง (อรรคพล, 2551) ดงนน เมอเกดการสญเสยสามทาใหความสามารถในการดแลตนเองลดลง เนองจากมปญหาทางดานรายไดของครอบครว (สมพร ,

14

2553) สตรทสญเสยสามตองดาเนนชวตดวยการพงพาตนเอง จงมหนาทหลกในการหารายไดมาเลยงครอบครว รบภาระดแลครอบครวทงหมด (วนกาญจนและคณะ, 2557)

2. บทบาทแมเลยงเดยว บทบาทแมเลยงเดยว การสญเสยสามสงผลทาใหสตรหมายตองรบบทบาทใน การเลยงดเพยงลาพง ซงตองรบภาระเพมขนเนองจากตองเปลยนบทบาทเปนทงพอและแมใหแกบตร (วานสา, 2555) หลงการคลอดเปลยนสถานะเปนหญงหมายสามเสยชวต ตองใชชวตในสงคมโดยปราศจากการสนบสนนจากสามเหมอนในอดต ทาใหขาดขวญและกาลงใจในการใชชวต (ผานต, 2550)

3. การสมรสใหม การสญเสยสามสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงในชวต สตรทสญเสย สามมความรสกเครยด ทอแท ขาดทพงพาในชวต เมอเหตการณการสญเสยผานไปไดระยะเวลาหนง การสมรสใหมถอเปนกลไกในการเพมคณคาในตนเอง เปนการแสวงหาสวนทมาเตมเตมความสมบรณ ในชวต เปนปรากฏการณใหมทเกดขนเพอรกษาสมพนธภาพทางสงคมของสตรทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต (มนวธน , ทวลกษณ, และอมพร , 2558) ซง การสมรสใหมยอมสงผลโดยตรงตอสตรทสญเสยสาม บตรในความดแลกอนการสมรสใหม การเลยงดบตร สมพนธภาพในครอบครว ตลอดจนการปรบตวกบสงแวดลอมใหมๆทยงไมคนชน สภาพความเปนอยของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภพบวา เกดความเครยดจาก การเปลย นแปลงบทบาทหนาทเปนทงหวหนาครอบครวและการเปนแมเลยงเดยวทตองเลยงบตร เพยงลาพง ตลอดจนการถายโอนสถานะของตนเองสการแตงงานใหม ซงเปนการเปลยนแปลงทเกดขนในเวลาเดยวกน ประกอบกบความรนแรงในพนททยงเกดขนอยางตอเนอง สงผลใหความเครยดเพมขนจากความรสกไมปลอดภยจากทงชวตและทรพยสน จากผลกระทบทเกดขนสตร ทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณ ความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต มโอกาสเกดปญหาทางสขภาพจตในระยะหลงคลอดทสามารถนาไปสโรคซมเศราหลงคลอด (postpartum blues) (นรานช, 2556) และโรคเครยดภายหลงเหตการณสะเทอนขวญ (post traumatic stress disorder) (มนทกานต, 2555) จาเปนตองไดรบการประเมนสขภาพจตควบคไปกบสขภาวะในการตงครรภอยางสมาเสมอ เพอปองกนปญหาทางสขภาพจตทอาจจะเกดขนไดในอนาคต

ความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ

ความเครยดทเกดขนจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต เปนลกษณะความเครยดทมความรนแรง เปนเหตการณสะเทอนขวญทเกดการสญเสยบคคลอนเปนทรก และเปนกาลงหลกของครอบครว สงผลตอความมนคงในชวตและทรพยสน สงผลตอการเปลยนแปลงบทบาทหนาท สนคลอนตอความมนคงในชวต นาไปสการมองหาวธการจดการความเครยด ภายใต

15

ความแตกตางของบรบทในพนท จงไดมการทบทวนวรรณคดทเกยวกบความเครยดและการจดการความเครยด ประกอบดวย 4 ประเดนหลกดงน

ความหมายความเครยด

จากการทบทวนวรรณกรรมมผใหความหมายความเครยดดงน ความเครยด หมายถง สภาวะตงเครยด อาการทสมองไมไดผอนคลายเพราะคราเครงอยกบงานจนเกนไป เชน หนาเครยด อารมณเครยด (ราชบณฑตยสถาน, 2552) ความเครยด หมายถง ความสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอม โดยทบคคลเปน ผประเมนจากบคลกลกษณะของตนเองสวนหนงและตามธรรมชาตของเหตการณในขณะนน ๆ วา มความสมพนธเกนขดของความสามารถ หรอทรพยากรทมอย ทตนเองจะใชจดการกบความเครยดได และสามารถประเมนไดดวยตนองวาความเครยดทเกดขนนนมผลใหเกดความรสกทาทาย คกคาม หรอ เปนอนตรายชวต ลาซารสและโฟลคแมน (Lazarus & Folkman, 1984) เซลเย (Selye, 1976) ไดใหความหมายเกยวกบความเครยด กลาวคอ เมอรางกาย ถกควบคมดวยความเครยดหรอทาใหเกดความเครยด รางกายของคนเราจะมความเปลยนแปลงไป กอใหเกดภาวะขาดสมดล และเมอรางกายถกคกคาม จะทาใหเกดการตอบสนอง ทมผลตอ การเปลยนแปลง ทางสรรวทยา ชววทยา และชวเคมของรางกาย และการตอบสนองตอสงเรากอใหเกดความเครยดในแตละบคคลแตกตางกน ตามปจจยภายใน เชน อาย เพศ พนธกรรม สวนปจจยภายนอก เชน การรกษาดวย ฮอรโมน ยาและอาหาร นอกจากนความเครยดหลายๆ ชนดทเกดขนพรอม ๆ กน จะเพมการกระตนความเครยด มผลทาใหการตานทานตอสงเราททาใหเกดความเครยดลดลง เพนเดอร และคณะ (Pender et al., 2006) ไดกลาวไววาปจจยสวนบคคล มผลตอการใหความหมายของความเครยดทแตกตางกน เพราะปจจยสวนบคคลทาใหมการรบรหรอประเมน สงกระตนใหเกดความเครยดและมการแสดงออกตอสถานการณทกอใหเกดความเครยดแตกตางกน ความเครยด เปนภาวะทคนเราถกกดดนจากสงตาง ๆ ทมากระทบตอรางกาย หรอจตใจ สงผลใหทงดานรางกายจตใจ อารมณ สงคม จตวญญาณของบคคลเสยสมดล ทาใหบคคลตองพยายามปรบตวเพอรกษาสมดลไว (ประเวศ, 2541) จากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ สรปไดวา ความเครยดเปนสงเราทางดานจตใจ ทสงผลทาใหสภาวะจตใจและรางกายเกดการเปลยนแปลง เมอบคคลรบรถงการเปลยนแปลงจะเกด การเรยนรวธในการจดการกบความเครยด เพอใหความเครยดทเกดขนเบาบางลง ซงวธในการจดการกบความเครยดยอมมความแตกตางกนขนอยกบความเปนปจเจกบคคล

16

ลกษณะความเครยด

ความเครยดแบงออกเปน 2 ลกษณะคอ ลกษณะความเครยดแบบเฉยบพลน และลกษณะความเครยดแบบตอเนองดงน (สมภพ, 2553) 1. ลกษณะความเครยดแบบเฉยบพลน ( emergency stress) เปนสงคกคามชวต ทเกดขนทนททนใด เชน การเกดอบตเหตตาง ๆ และการเผชญสถานการณความไมสงบ เปนตน 2. ลกษณะความเครยดแบบตอเนอง ( continuing stress) เปนสงคกคามทเกดขน ลวนดาเนนไปอยางตอเนอง ไดแก การเปลยนแปลงของรางกายในวยตาง ๆ ทคกคามความรสก เชน การตงครรภ การเขาสวยรน และวยหมดประจาเดอน เปนตน

ระดบความรนแรงของความเครยด

ระดบความรนแรงของความเครยดแบงออกเปน 3 ระดบ ดงน จากการทบทวนวรรณคดพบวา ระดบความรนแรงของความเครยดแบงออกเปน 3 ระดบ ดงน ระดบความเครยดเลกนอย ระดบความเครยดปานกลาง ระดบความเครยดรนแรง (กาญจนา, 2553) ระดบความเครยดตอการรบรของบคคลมผลตอการรบรความรสกในการจดการ กบความเครยด มรายละเอยดดงตอไปน ระดบท 1 เปนภาวะของจตใจทมความเครยดอยเลกนอย ยงถอเปนภาวะปกต พบได ในชวตประจาวนของทกคน ความเครยดเลกนอย บคคลอาจไมรสกเพราะความเคยชนหรอรสกเลกนอยพอทนได ไมมการเปลยนแปลงทางสรรวทยาของรางกาย ความนกคดอารมณและพฤตกรรมใหเหนไดชด ไมเกดผลเสยในการดารงชวต ระดบท 2 เปนภาวะจตใจทมความเครยดปานกลาง เปนระยะทจตใจและรางกายตอสกบความเครยดทม แสดงออกใหเหนโดยมการเปลยนแปลง ทางสรรวทยาของรางกาย ความคดและอารมณ ความเครยดในระดบนตองหาวธขจดสาเหตททาใหเกดความเครยด หรอผอนคลาย ความตงเครยดใหลดลง ระดบท 3 เปนภาวะของจตใจทมความรนแรง หรอมภาวะเครยด มการเปลยนแปลง ทางรางกายอยางชดเจน มพยาธสภาพหรอเจบปวยเกดขน ระยะนตองมการดแล ชวยเหลอ และรกษาตว แมสาเหตททาใหความเครยดหมดไปแตไมสามารถทาใหความเครยดหมดไปได ตองม การฟนฟสภาพจตใจอยางตอเนอง

17

ปจจยทมผลตอความเครยด

ปจจยทมผลตอความเครยดประกอบดวย 2 ปจจยหลก กลาวคอ พฤตกรรมเดม ทเกยวของ (prior related behavior) และปจจยสวนบคคล (person factor) มรายละเอยดดงน 1. พฤตกรรมเดมทเกยวของ ( prior related behavior) มผลทงทางตรง และทางออม ผลทางตรงคออาจเกดเนองจากไมทาใหเกดทกษะ และพฒนาเปนอปนสยในการกระทา ทางออม คอ เกดขนโดยผานกระบวนการรบรความสามารถของตนเอง การรบรประโยชน การรบรอปสรรคในการกระทา และเจตคตตอการกระทาพฤตกรรมนน (Pender et al., 2006) 2. ปจจยสวนบคคล ( person factor) เปนปจจยทมอทธผลตอการรบรและความรสกทจาเพาะตอพฤตกรรม ปจจยสวนบคคล เปนปจจยพนฐานสาคญททาใหบคคลมการรบรหรอประเมนสงกระตนใหเกดความเครยดและมการแสดงออกตอสถานการณทกอใหเกดความเครยดแตกตางกน (Pender et al., 2006) 2.1 พนธกรรม ไดแก โครงสรางพนฐานของรางกาย เปนความแขงแรงดานสรรวทยา ซงสามารถนามาเปนขอมลในการคาดการณความสามารถในการจดการความเครยดได 2.2 วฒภาวะ เปนลกษณะพฒนาการทเกดขนตามวย วฒภาวะทแตกตาง วย จะทาใหความสามารถในการรบรหรอเขาใจการจดการความเครยดทแตกตางกน 2.3 การรบร ขนอยกบการใหความหมายของสงทรบรนน เกดจากประสบการณ ในอดต และผลทางพนธกรรมเปนพนฐาน บคคลทมการรบรทดยอมมการจดการความเครยด ทเหมาะสม การเปนปจเจกบคคลทาใหแตละบคคลมความเขมแขงของบคลกภาพทแตกตางกนซงสงผลตอการแสดงออกในการจดการความเครยด (กญญานาถ, 2554) 2.4 อาย มอทธพลควบคมความสามารถในการปรบตวของบคคล มผลโดยตรงตอสตปญญาในการคด พจารณาปญหาปรบเปลยนมมมองของความคดในการเลอกวธในการจดการความเครยด (กาญจนา, 2553) 2.5 เพศ เปนปจจยท สงคมกาหนดความคาดหวงวาเพศชายเปนเพศทมภาวะความเปนผนา มความเขมแขง และอดทน สวนเพศหญงเปนเพศทมความออนโยน ละเอยดออน ชางคด ในขณะเดยวกนกมความออนแอ มกยอมแพกบการเผชญปญหาไดงายกวา (สมภพ, 2553)

ผลกระทบของความเครยดตอสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ

ความเครยดทเกดขนจากการสญเสยสามในขณะตงครรภของสตรทไดรบผลกระทบจากสถานการณความไมสงบในพนท เปนสงทคกคามการใชชวต กระทบกระเทอนจตใจ นอกจากนแลว ยงสงผลกระทบโดยตรงตอการตงครรภ และสขภาวะของทารก ดงน

18

1. ผลกระทบตอสตรทสญเสยสามในขณะตงครรภ 1.1 แทง (abortion) เมอบคคลเกดความเครยด รางกายจะหลงสาร catecholamine ออกมามาก สงผลใหสาร Prostaglandin หลงออกมา Prostaglandin จะไปกระตนใหมดลกม การบบรดตว เมอมดลกมการบบรดตวสงผลตอการเพมแรงดนในชองทอง และเกดการบบเกรงของกลามเนอ ทาใหเกดการแทงไนไตรมาศแรกไดมากกวาหญงตงครรภทไมไดรบผลกระทบมากถง 2 เทาของการตงครรภปกต (ทศนวรรณ และสมชย, 2551) 1.2 เจบครรภคลอดกอนกาหนด เมอความเครยดรางกายจะไปกระตนระบบประสาทซมพาเธตค ( sympathetic nervous system) มผลตออตราการเตนของหวใจ เกด ความตงตวของหลอดเลอด มผลตอระบบไหลเวยนโลหต สงผลใหเลอดไปเลยงทกลามเนอมดลกลดลง มดลกจะมการหดรดตวเพมขน ( Bedder & Lee, 2008) สอดคลองกบการศกษาของ มทเลย , สทเทอรแลนด , และอลาโนวา (Moodley, Sutherland, & Oulanova, 2008) พบวา ความเครยด มผลตอการคลอดกอนกาหนด 1.3 อารมณแปรปรวน การตงครรภมผลตอการเปลยนแปลงของฮอรโมน ในรางกาย เมอสตรทสญเสยสามในขณะตงครรภไดรบผลกระทบความเครยดทเกดขนยอมทว ความรนแรงมากยงขน สงผลตอความแปรปรวนทางอารมณ มแนวโนมทจะอยในภาวะซมเศรา หลงคลอด (Fatusic, Kurjak, Grgic, & Tulumovic, 2005)

2. ผลกระทบตอทารก 2.1 การตายของทารกในครรภ สตรทไดรบผลกระทบจากความรนแรงขณะตงครรภ มความเสยงตอการตายของทารกในครรภ (DFIU) และเสยงตอการตายปรกาเนด (perinatal mortality) สงกวา 2.59 เทา ในผหญงตงครรภทไมไดรบความรนแรง (Fatusic et. al., 2005) 2.2 ทารกนาหนกตวนอย ความเครยดทเกดขนในขณะตงครรภสงผลตอนาหนกทารก ความเครยดในขณะตงครรภมความสมพนธกบนาหนกแรกเกดของทารกทลดลง 250 กรม สตรทไดรบผลกระทบมกขาดการดแลตนเองในหลายๆดาน เชน ไปฝากครรภลาชา ฝากครรภ ไมสมาเสมอ และขาดการดแลตนเองในการบรโภคอาหารทมประโยชน ( Bailey, 2010) ซงปจจยเหลานลวนมผลกระทบตอทารกในครรภ 2.3 ทารกเกดภาวะขาดออกซเจนในระยะคลอด สาเหตเกดจากการหลงของ ฮอรโมนคอรตซอล ( cortisol) ทาใหมคารบอนไดออกไซดในเลอดสง ( Hypercapnia) และเกดภาวะ กรดจากเมตาบอลซม ทาใหทารกทคลอดออกมาเกดภาวะขาดออกซเจนในระยะคลอด (นนทนา, 2553)

19

การจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ

ความหมายของการจดการความเครยด

เมอบคคลรบรถงความเครยดตอเหตการณในชวต ยอมมาซงการแสวงหาหนทาง ในการจดการ ซงจากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ ไดมผใหความหมายของการจดการความเครยด ดงน ลาซารสแลพฟอลคแมน (Lazarus & Folkman, 1984) ใหความหมายวา การจดการความเครยด คอ ความพยายามอยางตอเนองในการเปลยนแปลงความคดและพฤตกรรมของบคคล เพอจดการกบความตองการภายใน และภายนอก เมอมการประเมนแลว พบวา เปนความกดดน อยางรนแรงหรอเกนกวาทจะใชแหลงชวยเหลอของบคคล เพนเดอรและคณะ (Pender et al., 2006) กลาววา การจดการความเครยด เปนพฤตกรรมทแสดงถงวธการจดการความเครยดของบคคล เชน การแสดงออกพฤตกรรมทเหมาะสม การพกผอนนอนหลบ การผอนคลาย การทากจกรรมทคลายเครยด หรอการทากจกรรมทปองกน การออนลาของรางกาย แนทน (Natheny, 1986) กลาววา การจดการความเครยดเปนความพยายามตาง ๆ ภายใตจตสานกเพอปองกน กาจดหรอลดความรนแรงของสงทกอใหเกดความเครยดหรอ เพอกอใหเกดความอดทนตอความเจบปวดทเกดขน ซาราฟโน ( Sarafino, 1998) กลาววา การจดการความเครยด เปนกระบวนการ ทบคคลพยายามจดการกบความแตกตาง ระหวางความตองการทเกดขนในสถานการณกบแหลงใน การจดการทตนเองประเมนตอสถานการณทมความเครยด การจดการความเครยด เปนความพยายามในการหาวธในการจดการกบความเครยด เพอใหความเครยดทเกดขนนนไดรบการขจด หรอทเลาลง เปนไปในรปแบบของการปรบเปลยนพฤตกรรม ปรบเปลยนทศนคต และปรบเปลยนสงแวดลอม เพอใหสามารถดาเนนชวตไดอยางมสต และปลอดภย

ปจจยทมผลตอการจดการความเครยด

ปจจยทมผลตอการจดการความเครยด ม 8 ปจจยดงน เพนเดอรและคณะ (Pender et al., 2006) 1. การปรบตว เมอตองเผชญกบสภาพปญหาความอดอดใจ ความคบของใจ ความทกขใจ ความวตกกงวลตาง ๆ เปนกระบวนการทบคคลตองการปรบตนเอง จนบคคลนน ๆ สามารถ

20

ปรบตว อยไดในสภาพแวดลอมหรอสภาพปญหานน ๆ ได ถาบคคล ปรบตวแลวสามารถอยในสภาพแวดลอมไดอยางมความสข สามารถสงผลใหบคคลนนมสขภาพจตด แตหากวาบคคลปรบตวแลวยงมความทกขใจ วาวนใจ ไมสบายใจ ความรสกดงกลาวยอมจะทาใหบคคลนน มสขภาพจตไมด จาเปนตองไดรบการดแล และประคบประครองจตใจ 2. ความคบของใจ เกดจากความขดแยงภายในใจ และความกดดน ทาใหบคคล ทเกดความคบของใจตองตดสนใจดาเนนการแกไข รวมถงการไมไดรบการตอบสนองกบเปาหมาย ทตนเองคาดหวงไว 3. ความวตกกงวล เปนลกษณะอาการทางอารมณ ความรสกนกคด ทเกดกบเหตการณทยงไมเกดขน แตคาดวาจะตองเกดเหตการณอยางนอยางนนเกดขน อาจเกดขนเปนจรงตามนน หรออาจไมเกดตามทคดคาดฝนไวตอได 4. ความกดดน เปนสภาวะของความรสกทางจตใจทถกกดหรอถกบบบงคบ ทาใหเกดความรสกทแตกตางจากความรสกปกต มผลตอบคคลไดทงทางบวก และทางลบ โดยทวไปเปนจดททาใหเกดการเปลยนแปลง ทางดานรางกายและจตใจ เพอตอบสนองความกดดนทเกดขนนน 5. ความขดแยง เปนสงทเกดขนตามธรรมชาตระหวางบคคลทม เปาประสงค และจดมงหมายทแตกตางกน เมอตองทาความสนใจทจะเลอกอยางใดอยางหนง เปนจากการตดสนใจเพอยตปญหาความขดแยง และยงมผลตอความขดแยงระหวางบคคลซงเปนสถานการณทการกระทาของฝายหนงไปขดขวางหรอสกดกนการกระทาของอกฝายหนงทจะไมใหบรรลเปาหมาย 6. ความเชอมน เปนคณลกษณะทชวยใหคนเราสามารถทาสงตาง ๆ ประสบความสาเรจ เปนสงท ชวยใหคนเรามความเปนตวของตวเอง กลาคดกลาแสดงออก ปรบตวเขากบสถานการณไดอยางเหมาะสม ทาสงตาง ๆ ดวยความมนใจ ยอมรบผลทเกดขนดวยความพอใจและภาคภมใจสามารถเผชญเหตการณตาง ๆ และแกปญหาดวยความรสกทมนคง 7. ความคาดหวง เปนความรสกนกคด หรอความคดเหนดวยวจารณญาณเกยวกบ การคาดคะเนหรอคาดการณลวงหนาถงสงใดสงหนงวาควรจะม ควรจะเปนหรอควรจะเกดตามความเหมาะสมตอสถานการณหรอการทบคคลรบรถงการปฏบตทเหมาะสมตามบทบาทของตนเอง และเปนการคาดคะเนการรบรถงบทบาทของบคคลอน และคาดหวงจะเปนตวบอกวาบคคลจะตองปฏบตอยางไรเมออยในสถานการณตาง ๆ 8. ขวญและกาลงใจ สภาพจตใจของบคคลทกอใหเกดกาลงใจ ทศนคต และ ความพงพอใจ เปนสวนสาคญท จะกอใหเกดความมงมนทจะปฏบตงานในความรบผดชอบของคน เพอใหบรรลจดมงหมายของกลมทวางไว ซงมทงในแงบวก และแงลบ

21

แนวคดการจดการความเครยด

จากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ ผวจยศกษาแนวคดการจดการความเครยด ดงน แนวคดการจดการความเครยดของเพนเดอรและคณะ (Pender et al., 2006) แนวคดการจดการความเครยดของลาซารสและโพลคแมน ( Lazarus & Folkman, 1984) แนวคดการจดการความเครยดของเซลเย ( Selye, 1976) แนวคดการจดการความเครยดของวอคเกอรและคณะ (Walker et al., 1997) และแนวคดการจดการ ความเครยดของคอมฟาสและคณะ (Compas et al., 2001) ดงทจะกลาวตอไปน

1. การจดการความเครยดของเพนเดอรและคณะ (Pender et al., 2006) เพนเดอรและคณะ (Pender et al., 2002) นาเสนอเกยวกบการจดการความเครยด วาเปนการควบคมการตอบสนองตอความเครยดทเกดขนดวยตนเอง เพอปองกนไมใหเกดปญหาสขภาพประกอบดวย พฤตกรรมการจดการความเครยด 3 ลกษณะคอ การลดความถของสถานการณ ทกอใหเกดความเครยด การเพมความตานทานตอความเครยด และการสรางเงอนไขเพอหลกเลยง การกระตนทางสรรวทยาทเกดจากการตอบสนองตอความเครยด รายละเอยดมดงน 1.1 การลดความถของสถานการณทกอใหเกดความเครยด ( minimizing the frequency of stress situation) เปนการจดการความเครยดกบสถานการณทมโอกาสกอใหเกดความเครยดเปนการปองกนไมใหมเหตการณทจะกอใหเกดความยงยากใจซงเปนตวกระตนใหเกดความเครยดได การจดการดงกลาวทาไดโดย 1.1.1 การปรบเปลยนสงแวดลอม (changing the environment) เปนการขจดปจจยภายนอกซงจะมผลตอความเครยดของบคคล ถอเปนสงทสมฤทธผลทสดในการลดจานวนครงทกอใหเกดความเครยด การเปลยนแปลงหลก ๆ ในความเชอของสงคมคานยมและแบบแผนปฏบต ถอไดวาเปนสงทจาเปน เชน การปรบเปลยนสภาพแวดลอมในการใชชวตเพอลดความตงเครยด ดงการศกษาของ สธกาญจน (2543) ทศกษาความเครยดและการจดการความเครยดของคนงานจากการประกอบอาชพ ในบรบทของกระบวนการแรงงานภายใตการเปลยนผานของระบบบรการผลตอตสาหกรรมประเภทสงทอ พบวา สงแวดลอมเปนสงสาคญในการกอใหเกดความเครยดของบคคล การจดการโดยการเปลยนแปลงสงแวดลอมและบรรยากาศในการทางานจะชวยใหภาวะเครยด ในการทางานลดลง แตจากการศกษาขางตนกลบพบวาคนงานสวนใหญมวธการจดการความเครยด ดวยวธการยอมรบสภาพ การวางเฉยไมใสใจ การบรโภคนยม การทาลายตนเองมากกวาการแกไขท ตนตอของปญหาทาใหคนงานดงกลาวมความเครยดอยในระดบสง 1.1.2 การหลกเลยงการเปลยนแปลงในขณะทตนเองยงไมพรอม ( avoiding excessive change) หมายถง การจดการเพอหลกเลยงไมใหมเหตการณทตนเองไมสามารถควบคมไดซงจะทาใหเกดการเปลยนแปลงไดในขณะทตนเองยงไมพรอม ถอเปนการชะลอการเกดปญหา เชน

22

พบวามบางชวงเวลาทมการเปลยนแปลงของชวตและสงผลตอสถานการณทมโอกาสกอใหเกดความเครยดในระดบทสง ซงการเปลยนแปลงทจะเกดขนอาจไมจาเปนตองทาในตอนนกควรระงบไปกอน เชน ไมยายบานขณะทม คนในครอบครวกาลงเจบปวยอย ไมเดนทางขณะฝนตกหนก เพราะความตงเครยดทางลบทเกดจากการเปลยนแปลงหลาย ๆ อยางทรมเราเขามา การจดการดงกลาวจะชวยปองกนและจากดความเครยดของบคคลไมใหมากขน เพราะการเปลยนแปลงเปนสงกระตนใหเกดความเครยดเพมขน เนองจากทกครงทมการเปลยนแปลงบคคลจะมความเครยดเกดขน ยงถามการเปลยนแปลงพรอมกนหลายๆอยางในขณะทตนเองยงไมพรอมกจะยงเพมความเครยดแกบคคลได 1.1.3 การควบคมเวลา ( time control) เปนการตงเปาหมายโดยมเวลาเปนตวควบคมกจกรรม เปนเทคนคอยางหนงในการควบคม การทางานหรอกจกรรมตาง ๆ ใหเปนไปตามเปาหมายทวางไว การควบคมเวลาชวยปองกนความเครยด ทเกดจากการทาอะไรในชวงเวลาอนสน จะชวยลดความรสกเรงรบและการไมมเวลา ชวยลดความวตกกงวลซงสมพนธกบความรสกพงพอใจในชวต ความรสกไมสมหวงและความรสกลมเหลวในชวต ขอดหลก ๆ ของการควบคมเวลาคอการใหความมนใจไดวาเปาหมายสาคญหรอสงทเกยวของจะไดรบการเตรยมพรอมไวและภาระทเปนวกฤตตาง ๆ จะสามารถลลวงไปดวยด 1.1.4 การบรหารจดการเวลา ( time management) หมายถง การจดการ สงตาง ๆ ทตนเองตงใจไวเพอใหบรรลเปาหมายในชวตและใหสอดคลองกบเวลาทตนเองม เนองจากเหตผลในเรองเวลามกจะถกอางอยเสมอในการทากจกรรมทสรางเสรมสขภาพ ซงเปนสาเหตใหเกดโรคหวใจและหลอดเลอดไดงาย โดยเฉพาะบคคลทมบคลกภาพแบบ A ซงจะมลกษณะกาวราวทางานหนก เอาจรงเอาจง ม การแขงขนสง ทะเยอทะยานมกจะทากจกรรมคอนขางเรว กงวลถงสงลวงหนาไวเสมอ (สมจต และคณะ, 2543) 1.2 การเพมความตานทานตอความเครยด (increasing resistance to stress) 1.2.1 การสงเสรมใหมการออกกาลงกาย (promoting exercise) การออกกาลงกายมผลดตอการจดการความเครยด 4 ดาน คอ สงเสรมการทางานของระบบหวใจและหลอดเลอด เพมความสามารถแกไขปญหาจากสถานการณตาง ๆ ชวยใหสมองทางานในการพฒนาความคดของตนเอง การออกกาลงกายอยางสมาเสมอจะชวยเพมประสทธภาพของระบบการตอบสนอง ตอความเครยดของรางกายไดดยงขน จงตองออกกาลงกายใหทก ๆ สวนของรางกายไดทางาน ประสาน เชอมตอกน เมอรางกายเกดความเครยดบคคลทออกกาลงกายอยางสมาเสมอ รางกายจะม ความผอนคลายและยดหยน สงผลตอการจดการกบภาวะเครยดไดดยงขน นอกจากนการออกกาลงกาย ยงทาใหระบบประสาทเกดการทางานทมประสทธภาพมากยงขน 1.2.2 การสงเสรมความรสกมคณคาในตนเอง ( enhancing self-esteem) การสงเสรมใหมบคคลเกดความภาคภมใจในตนเองถอเปนคณคาทเปนเอกลกษณเฉพาะตวของบคคลทมตอความรสกของตนเอง คณคาดงกลาว จาเปนตอง อาศยพนฐานความคดของบคคลในความ

23

ตองการหรอไมตองการ รบรเหตผลความเขมแขงและความออนแอ การประสบความสาเรจในชวต และความเขาใจในการสรางสมพนธภาพกบบคคลอน ความเชอและวถการดาเนนชวต การเพมคณคาในตนเอง อกทง เพนเดอรและคณะ ( Pender et al., 2002) ไดเสนอวธการสรางความมคณคาในตนเอง เชน นกถงขอดของตนเอง และ เขยนวางไวในกระดาษและนาไปวางไวในท ๆ สามารถมองเหนไดชดเจน อานขอความดงกลาวทก ๆ วน ๆละหลาย ๆ ครง 1.2.3 การสงเสรมการรบรความสามารถของตนเอง (enhancing self-efficacy) ประสบการณทบคคลประสบความสาเรจจากการทากจกรรมตาง ๆ ทาใหบคคลมความคดเกยวกบตนเองในทางบวก ทาใหมความรสกมนใจทจะแขงขนหรอลงมอกระทา กจวตรประจาวน ใหมประสทธภาพและแกไขปญหาอปสรรคตาง ๆ การประสบความสาเรจในการทากจกรรมทาใหเพมคณคาตอตนเอง การใชคาพดทเปนเชงบวกทเกยวของกบทกษะและความสามารถของบคคลนน ทาใหบคคลเกดความทาทาย ทจะใชชวตประจาวนได 1.2.4 การแสดงออกอยางเหมาะสม ( increasing assertiveness) หมายถง การแสดงออกทงในดานความคด ความรสกและการกระทา การแสดงออกในดานความคดความรสกทแทจรงใหบคคลอนทราบ การรจกสทธของตนเองถอเปนการแสดงออก ทเหมาะสม จะสงผลใหเกด ความพงพอใจในการดารงชวต การแสดงออกอยางเหมาะสมเปนการดาเนนชวตทสรางสรรคกวา การใชอารมณ และยงสามารถจดการความเครยดไดอยางมประสทธภาพมากกวาการใชอารมณใน การจดการกบความเครยดและปญหาตาง ๆ ในชวตประจาวนได 1.2.5 การตงเปาหมายทเปนไปได (setting realistic goal) การตงเปาหมายตามความเปนจรงและไมเกนความสามารถจะชวยใหบคคลรสกวาตนเองประสบความสาเรจ ลดความรสกลมเหลวในชวต เกดความพงพอใจในชวตตนเอง การใหแรงเสรมหรอรางวลแกตนเองเปนสงสาคญในการสรางขวญ และกาลงใจใหบคคลสามารถเผชญความเครยดไดอยางเหมาะสมทงเปาหมายระยะยาวและระยะสนจะชวยใหมพลงในการดาเนนชวต 1.2.6 การหาแหลงชวยเหลอในการเผชญกบปญหาอยางเหมาะสม (building coping resources) ความเครยดเกดจากการไมสมดลระหวางความตองการ และความสามารถในการจดการปญหา แหลงสนบสนนการเผชญปญหาจะชวยใหบคคลประเมนความสามารถใน การเผชญปญหาไดดขน บคคลในครอบครวถอเปน แหลงชวยเหลอในการเผชญกบปญหาทด โดยทวไปบคคลจะใชแหลงสนบสนนในการเผชญปญหา ดวยวธการดงน คอ การเปดเผยตนเองโดยการพดคยถงความรสก และปญหากบบคคลอนอยางเปดเผย การแสดงออก และสรางสมพนธภาพอยางเหมาะสม การสรางความมนใจใหตนเอง ในการควบคมสถานการณ และอารมณ 1.3. การสรางเงอนไขเพอหลกเลยงการกระตนทางสรรวทยาทเกดจากการตอบสนองตอความเครยด (counter conditionning to avoid psychologic arousal resulting from stress)

24

การสรางเงอนไขเพอหลกเลยงการกระตนทางสรรวทยาทเกดจากการตอบสนองตอความเครยด โดยการลดการหดเกรงของกลามเนอซงเกดเนองจากการกระตนระบบประสาท ซมพาเธตค ( sympathetic) ดวยการใชเทคนคการผอนคลายชนดทมการเกรงของกลามเนอ การผอนคลายโดยไมมการเกรงของกลามเนอ ปฏบตไดโดยการทาสมาธ การนงปฏบตธรรม สามารถปฏบตไดงายๆ และทารวมกนในครอบครว การผอนคลา ยโดยใชจนตนาภาพจงเปนการเบยงเบน ความสนใจของตนเอง (มรรยาท, 2548) ไปจากความเครยดจากสถานการณความไมสงบ หรอ ใชวธการพกผอนมาก ๆ

2. แนวคดการจดการความเครยดของลาซารสและโฟลคแมน ( Lazarus & Folkman, 1984) ลาซารสและโฟลคแมน ( Lazarus & Folkman, 1984) ไดกลาวถง กระบวนการจดการความเครยดวาเปนกระบวนการทางสตปญญา ( cognitive process) เพอแยกแยะระหวางสถานการณทเกดขนกบอนตราย ตองใชระบบความคดทรอบคอบ คลองตวและมประสทธภาพ ซงตองขนอยกบความสามารถในการประเมนของสมองและทรพยากรของบคคล ซงการประเมนสถานการณแบงออกเปน 3 ขนตอนดงน 2.1 การประเมนสถานการณขนตน ( primary appraisal) คอการทบคคลใชสตปญญา ความรและประสบการณประเมนสถานการณทเกดขน แบงไดเปน 3 ลกษณะ คอ 2.1.1 ไมมความเกย วของกบตนเอง ( Irrelevant) คอการทบคคลประเมนสถานการณแลวพบวาสถานการณนนไมเกยวของกบตน จงทาใหบคคลรสกเฉย ๆ กบเหตการณ ทเกดขนเพราะไมเกดผลดหรอผลเสยตอตนเอง บคคลจะเกดประเมนเหตการณทเกดขนไมเกยวของ และไมมผลกระทบตอตนเอง 2.1.2 เกดผลดตอตนเอง ( benign positive) คอ การทบคคลประเมนสถานการณแลวพบวา สถานการณทเกดเปนผลดหรอเกดผลดานบวก สงผลทาใหบคคลตอบสนองตอสถานการณทเกดขนดวยความสข ความเพลนเพลนใจ จงไมตองใชความพยายามในการปรบตว 2.1.3 เกดความเครยด (stressful) คอ การทบคคลประเมนสถานการณแลวพบวา สถานการณนนกอใหเกดความตงเครยดทางอารมณ ซงสามารถแบงไดเปน 3 รปแบบ ไดแก 1) ภาวะอนตรายหรอความสญเสย ( harm or loss) คอ สถานการณนนกอใหเกดความสญเสยตามมา เปนอนตรายตอการดาเนนชวต เ ชน ความเจบปวย การสญเสยบคคลอนเปนทรก การสญเสยคณคาในตนเองตลอดจนความรสกของการเปนสวนหนงในสงคม 2) การถกคกคาม ( threat) คอการคาดการณวาจะเกดอนตราย คกคาม หรอความสญเสย บคคลจะรสกวาถกคกคามหากบคคลมความคาดหวงตอเหตการณในทางลบ ซงบคคลจะเกดความกลว และความวตกกงวล เกดความไมพงพอใจตอสถานการณทเกดขน

25

3) ความทาทาย (challenge) คอการทบคคลประเมนสถานการณแลวพบวาสถานการณนนเตมไปดวยอนตรายทมาคกคามชวต จงจาเปนทจะใชความพยายามแกไขปญหาซงเปนการคาดการณของบคคลวาตนเองมความสามารถในการควบคมสถานการณนนไดและคาดคะเนประโยชนทจะเกดขน บคคลจงมความกระตอรอรนทจะแกไขปญหา 2.2 การประเมนสถานการณขนทสอง ( secondary appraisal) คอ การทบคคลใชสตปญญาและความพยายามอยางเตมทในการแกไขปญหา เปนกระบวนการทมความละเอยดซบซอน มการใชกลวธ การคดทบทวนเหตการณ เฉพาะในแตละสถานการณ บคคลจะตองรบรถงการคกคามทกาลงเผชญ บคคลจะมการประเมนเพอหาแหลงประโยชนทจะชวยในการจดการความเครยด และประเมนผลทจะตามมาจากการใชวธการจดการความเครยดนน ๆ 2.3 การประเมนซาดวยปญญา ( cognitive reappraisal) คอ การประเมนซา เพอพจารณาวาอนตรายทตนเองรบรนนมอย ลดลง หรอถกกาจดไปแลว เปนการประเมนหลงจากทไดรบขอมลเพมเตมเขามาใหมจากสงแวดลอมใหมทอาจสนบสนน หรอขดแยงกบขอมลทมอยเดม บคคลมกจะตความสถานการณทเกดขนนนไปในทศทางบวก ทเกดจาการประเมนซา เพอใหการคกคามทเกดขนมผลกระทบนอยลง ซงขนอยกบความกดดนภายในของบคคลมากกวาความกดดนจากสถานการณภายนอก เ มอบคคลเกดความเครยดจะมพฤตกรรมการแสดงออกตอความเครยดทแตกตางกน และนาไปสพฤตกรรมการจดการ จาการทบทวนวรรณกรรมพบวา พฤตกรรมการจดการความเครยด แบงออกเปน 3 รปแบบ ดงน (กาญจนา, 2553) 1. พฤตกรรมการจดการความเครยดโดยมงแกไขปญหาทเกดขน ( problem-focused coping strategy) คอการทสตรตงครรภทไดรบผลกระทบจากสถานการณความไมสงบพยายามแกปญหาทเกดขน โดยมงเนนจดการกบปญหาทเกดขน ณ ชวงเวลานน หรอควบคมสถานการณทกอใหเกดความเครยด เชน โดยการเผชญหนากบปญหา มการปฏบตตามคาแนะนาของแพทยและพยาบาล มการวางแผนและกระทาตามแผนทวางไว 2. พฤตกรรมการจดการความเครยดโดยมงแกไขอารมณ ( emotion-focused coping) คอการทสตรตงครรภพยายามลดหรอบรรเทาความไมสขสบาย ทางดานจตใจ ทเกดจากความเครยดใหนอยลง เปนการรกษาสมดลในจตใจ อาจจะนอนหลบ พดคยระบายหรอปรบทกขกบคนอน มการทากจกรรมอนทดแทน และกลไกทางจตทพบไดบอยในสตรตงครรภ เชน แยกตว เหมอลอย เกบกด เปนตน 3. พฤตกรรมการจดการความเครยดแบบผสมผสาน ( mixed problem emotion-focused coping strategy) คอ การทสตรตงครรภยงไมตดสนวาจะจดการกบความเครยดโดยมงแกปญหาหรอมงจดการกบอารมณ สตรตงครรภจะแสวงหาความชวยเหลอ และแหลงสนบสนนจากผอนในการแกไขปญหาหรอจดการกบอารมณ

26

3. แนวคดการจดการความเครยดของเซลเย (Selye, 1976) ความเครยด ( stress) หมายถง ภาวะทางชวภาพทแสดงใหรไดโดยปราก ฏการณของกลมอาการเฉพาะซงเกดขนจากปฏกรยาตอบสนองทวไปของรางกายตอสงรบกวน (Selye, 1976) ความเครยดมหวามหมายได 3 มต ความเครยดในความหมายของสงเรา ความเครยดในความหมายของการตอบสนอง และความเครยดในความหมายของความสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอมเซลเย (Selye,1976) มความเหนวาความเครยดตองไมใชนามธรรม แตตองสามารถวดไดเปนจรง และเปนรปธรรม เปนการตอบสนองของจตใจทมผลตอทางรางกาย เนองจากเงอนไขทไมพงพอใจและเปนอนตราย เรยกวา Distress ซงอาจเกดจากความรสกหวาดหวน ลนลาน ทาอะไรไมถก การสนองตอบสนองนสามารถสรางความเสยหายใหกบรางกายไดเชนเหตการณทะเลาะกบสาม ทะเลาะกบเพอน สอบตกถาเปนการตอบสนองทางรางกาย เนองจากเงอนไขทพงพอใจ เรยกวา ( Eustress) ซงจดเปนความเครยดทกอใหเกดความอมเอมใจและเพมพนแรงผลกดนสจดหมายเชน การแตงงาน ความเครยดจากการคลอดบตรการจดการความเครยด คอ การสงเสรม Eustress และลด Distress ในชวตประจาวน ไบโอฟดแบค ( biofeedback) คอ การใชเครองมอตรวจสอบกลมอาการเฉพาะทของสภาวะทางรางกายซงเกดจากปฏกรยาตอบสนองตอสงรบกวน ดวยการควบคมใหสงเหลานอยภายใตการทางานของจตใจ เชน การเตนของหวใจ ภาวะเหงอออก เปนตน การจดการความเครยด กระทาไดหลายวธดงน (มรรยาท, 2548) 1. การสงเสรมความรเกยวกบธรรมชาตของความเครยด และผลจากความเครยด (nature and results of stress) 2. การสงเสรมการชวยกระจายความเครยดใหแกอวยวะทกสวนเสมอกน (equalization of stress) 3. การสงเสรมการใชเทคนคการผอนคลายความเครยด (relaxaton techniques) 4. การสงเสรมการเปลยนทศทางของการใชพลงจากความเครยด (deversion of stress) 5. การสงเสรมทกษะการควบคมความเครยดโดยวธการฝกไ บโอฟดแบค (biofeedback training) การจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบ จะเลอกใช วธใดนนขนอยกบศกยภาพและความสามารถ ในการเลอกใชวธการจดการความเครยดอยางเหมาะสมของบคคลเพอลดความเครยด ซงสตรทสญเสยสามอาจจะจดการความเครยดดวยตนเอง หรอพงผอนในการชวยเหลอหรอ บางกจกรรมอาจจะถกจากดในการปฏบต เชน การออกกาลงกายในทสาธารณะ ตองเปลยนเปนออกกาลงกายในบรเวณบานเพอความปลอดภย หรออาจจะตองเลอกกจกรรมทไมเสยงตอความปลอดภยของตนเอง พฤตกรรมการจดการความเครยดในอดตสงผลตอการปฏบตกจกรรม การจดการความเครยดในปจจบน การปฏบตกจกรรมในอดตมผลตอการพฒนานสยสวนบคคล

27

4. แนวคดการจดการความเครยดของวอคเกอรและคณะ (Walker et al., 1997) แนวคดการจดการความเครยดของวอคเกอรและคณะ ไดจาแนกรปแบบวธ การจดการความเครยดออกเปน 3 รปแบบ ดงน 4.1 การจดการความเครยดโดยการกระทา (action coping) ไดแก การแกไขปญหา การแสวงหาการสนบสนนทางดานอารมณ การแสวงหาการสนบสนนทางดานวตถ การเบยงเบน การทากจกรรม การพกผอน การนวด การวางเงอนไขทเฉพาะเจาะจง ไดแก การรบประทานอาหาร 4.2 การจดการความเครยดโดยการไมกระทา ( passive coping) ไดแก การมพฤตกรรมหลกเลยง การแยกตว และการเปลยนแปลงดานจตใจอยางรนแรง 4.3 การปรบรปแบบการจดการ ( accommodation coping) ไดแก การยอมรบเหตการณ การลดความเจบปวด การเผชญหนาดวยตนอง และการเพกเฉยโดยการพยายายามลมสงทเกดขน

5. แนวคดการจดการของคอมฟาสและคณะ (Compas et al., 2001) คอมฟาสและคณะ (Bruce et al., 2001) ไดสรางรปแบบการวดการจดการความเครยดและการตอบสนองความเครยด (response to stress questionnaire) ซงไดแบงกลวธการจดการความเครยดออกเปน 6 รปแบบ ดงน 5.1 Voluntary primary control engagement coping ไดแก การแสดงออกทางอารมณ การควบคมอารมณ และการแกไขปญหาทางอารมณ 5.2 Voluntary secondary control engagement coping การปรบโครงสรางทางปญญา การคดทางบวก และการยอมรบสงทเกดขน 5.3 Voluntary primary control disengagement coping ไดแก การปฏเสธปญหาทเกดขน และการหลกหนปญหา 5.4 Voluntary secondary control disengagement coping ไดแก การคดถงสงทปรารถนา และการถอยหางจากปญหา 5.5 Involuntary Engagement ไดแก การคดใครครวญ การคดหมกมน การถกกระตนทางดานอารมณ การกระตนทางดานรางกาย และการกระทาโดยการขาดการไตรตรอง 5.6 Involuntary disengagement ไดแก การไรซงความรสกทางอารมณ การถกรบกวนทางความคด การตอสอยางไมตงใจ และการปราศจากการตอบสนองตอความเครยด

แหลงชวยเหลอในการจดการความเครยด

เมอบคคลตองเผชญกบสถานการณทตงเครยด บคคลจาเปนทตองหาแนวทาง ในการจดการความเครยด บคคลจะเลอกใชวธการจดการกบความเครยดทเกดขน แตกตางกน

28

ลาซารส และโฟลคแมน ( Lazarus & Folkman, 1984) ไดจาแนกแหลงชวยเหลอในการจดการความเครยด ซงทาใหแตละบคคลจดการกบความเครยดทเกดขนแตกตางกน ดงน 1. สขภาพและพลงงาน (health and energy) บคคลทมความเจบปวยจะมกาลงใจ ในการจดการกบความเครยดไดนอยกวาบคคลทมสขภาพแขงแรง 2. ความเชอในทางบวก (positive beliefs) ความเชอเปนพนฐานของความคาดหวงและความพยายามของบคคลในการจดการความเครยด ความเชออานาจภายในใจตนจะชวยใหบคคลสามารถจดการกบความเครยดไดดกวาความเชออานาจภายนอกตน แตไมใชวาความเชอทกอยางจะชวยใหการจดการความเครยดมประสทธภาพ เชน ความเชอเกยวกบโชคชะตา สวนความหวง จะชวยสงเสรมความสามารถในการจดการความเครยด 3. ทกษะในการจดการกบปญหา (problem-solving skills) ประกอบไปดวยความสามารถในการคนหาขอมล การวเคราะหสถานการณเพอระบถงปญหาซงจะนาไปสการแกไขปญหาการเลอกแนวทางและการวางแผนเพอการจดการความเครยดอยางมประสทธภาพ 4. ทกษะทางสงคม (social skills) ทกษะทางสงคมเปนแหลงในการจดการความเครยดทสาคญของบคคล ทกษะทางสงคมเปนความสามารถในการสอสารกบบคคลอน การมปฏสมพนธทดกบบคคลในสงคม เพอขอความชวยเหลอ ในการจดการกบปญหาสงผลใหบคคลสามารถจดการกบปญหาไดดขน 5. การสนบสนนทางสงคม (social support) การทบคคลไดรบกาลงใจ ไดรบขอมลขาวสารหรอความชวยเหลอจากผอนเปนการเพมแหลงชวยเหลอในการจดการ 6. แหลงทรพยากรทางดานวตถ (material resource) แหลงทรพยากรทางดานวตถ ไดแก เงนและสงของ ซงเปนปจจยทชวยสงเสรมการจดการความเครยดทเกดขน แหลงชวยเหลอในการจดการความเครยด ถอเปนระบบสนบสนนทชวยเหลอบคคล ใหสามารถเผชญความเครยดไดอยางด แตละบคคลยอมไดรบการสนบสนนจากแหลงชวยเหลอทหลากหลายทงนขนอยกบสถานการณนน ๆ และขนาดของปญหาความเครยดทบคคลกาลงเผชญ จากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ จะเหนไดวารปแบบการจดการความเครยดตาง ๆ ทไดกลาวมาขางตนนนมหลากหลายรปแบบ กลวธการจดการความเครยดบางรปแบบหรอบางวธกอใหเกดผลด บางวธตองมการปรบเ ปลยนรปแบบตามสถานการณทตองเผชญเพอทจะสามารถจดการกบความเครยดไดอยางเหมาะสม ทงนขนอยกบลกษณะบคลกภาพเฉพาะบคคล โดยคารเวอร และคณะ (Carver et al., 2010) กลาวไววา การจดการความเครยดทมความสมพนธกบลกษณะทางบคลกภาพของบคคล ผมสขภาพจตทดจะจดการความเครยด โดยการแกไขปญหา การประเมนใหมทางบวก การวางแผน การชะลอ การเผชญปญหา การแสวงหาการสนบสนนทางสงคม การยอมรบ และ การพงศาสนา สวนกลวธการจดการความเครยดทมความสมพนธกบลกษณะทางบคลกภาพทมแนวโนม

29

จะมปญหาในการปรบตว ไดแกการปฏเสธ การไมแสดงออก ทางพฤตกรรม การดมเครองดมทมแอลกอฮอล การใชยา และการระบายออกทางอารมณทไมเหมาะสม

การวจยเชงคณภาพแบบบรรยาย

การวจยเชงคณภาพแบบรรยาย มแนวคด และวธการดาเนนการวจย มรายละเอยดตอไปน แนวคดทฤษฏ กระบวนทศน วธการเลอกผใหขอมล การวเคราะหขอมล และการสราง ความนาเชอถอของงานวจยเชงคณภาพ (ศรพร, 2555; สภางค, 2554; Sandelowski, 2000; Yin, 2012)

แนวคด ทฤษฎ

การวจยเชงคณภาพ แบบบรรยาย (qualitative descriptive research) เปนการวจย ทมงเนนการคนหาคาตอบหรอคาอธบายของขอเทจจรงเกยวกบสภาพปรากฏการณ หรอเรองราวตาง ๆ ทเกดขนในปจจบน การศกษาการวจยประเภทน เปนการศกษาเชงสารวจหรอการหาความสมพนธระหวางตวแปรตาง ๆ ทเกยวของ และผลจากการวจยทไดจะเปนการตอบคาถามเกยวกบสภาพการณ ทเปนขอเทจจรงเพอนาไปสการจดการและหาแนวทางในการแกปญหาอยางแทจรง

กระบวนทศนของการวจยเชงคณภาพ

กระบวนทศนของการวจยเชงคณภาพม 4 สวน คอ ปรชญา ( philosophy) ภววทยา (ontology) ญาณวทยา (epistemology) และวธวทยา (methodology) ซงสามารถนามาเทยบเคยงกบการวจยเชงคณภาพบรรยายสรปไดดงน 1. ปรชญา (philosophy) ปรากฏการณนยมเชอวาความจรงเปนสงทมนษยสรางขน หรอเปนการประกอบสรางทางสงคม มความหลากหลายขนอยกบบรบท และเปลยนแปลงตามสถานการณ แนวคดนเชอวาสงคมมนษยมความเปนพลวต หรอมการเคลอนไหวตลอดเวลา เพราะมนษยมการรบร ใหความหมาย และแสดงพฤตกรรมตามทเหนวาเหมาะสมกบบรบท ทอยอาศย ณ เวลา นน การแสวงหา ความรภายใตแนวคดนจงมงททาความเขาใจพฤตกรรมมนษยและขอเทจจรง ทางสงคม โดยผทรขอเทจจรงนน ๆ ดทสดคอ ผทเปนสมาชกของสงคมนนเทานน ดงนนการแสวงหาความรภายใตแนวคดนจงใหความสาคญตอความคด ความรสก และอทธพลทางสงคมวฒนธรรม

30

2. ภววทยา (ontology) คอ ธรรมชาตของจต การรบร สตปญญา และการสรางสรรค 3. ญาณวทยา ( epistemology) คอ การศกษาจากขอมลทปรากฏในบรบท จาก ผใหขอมลทเกยวของ การบนทกตรวจสอบตางๆ 4. วธวทยา (methodology) คอ ขอมลทศกษาสวนมากจะเกดจากการเกบขอมลโดย ใชวธการสอบถาม การสารวจ การสมภาษณ และการสงเกตและเปนไปตามแนวคดปรากฏการณนยม

ลกษณะของการวจยเชงบรรยาย

1. เปนการศกษารวบรวมขอมลตางๆทเกดขนในสภาพปจจบน เพอคนหาขอเทจจรงตาง ๆของเหตการณทเปนอยในปจจบน หรอเหตการณทเกดขนผานมาแลวและสงผลถงปจจบน 2. กระบวนการวจยเชงบรรยาย จะไมมการสรางสถานการณใด ๆ ขนมา แตจะเปนการศกษาสภาพตาง ๆ ทเปนขอเทจจรง 3. ไมมการกาหนดตวแปรอสสระหรอตวแปรตามแตอยางใด แตอาจมการกาหนดสมมตฐานขนเพอใชเปนแนวทางในการศกษาวจยแนวคดพนฐานของการวจยเชงคณภาพ

วธการเลอกผใหขอมล

ในการวจยเชงคณภาพนนนกวจยจะไมเรยกกลมทนกวจยศกษาวากลมตวอยาง แตจะเรยกวาผใหขอมล ซงจะมอย 2 กลม คอผใหขอมล ( key informant) และผใหขอมลทวไปหรอ ผใหขอมลรอง ( general information) การเลอกกลมผใหขอมลผวจยตองเลอกจากผทมประสบการณโดยตรงหรอใชชวตในวถชมชนนนๆทเพยงพอจะทาความเขาใจซงทตองการศกษา มวธการเลอก 11 วธ ดงน 1. เลอกลกษณะเบยงจากคนทวไป (extreme or deviant case sampling) การเลอกกลมผใหขอมลทมประสบการณทแตกตางจากคนทวไป 2. เลอกผใหขอมลทมความหลากหลายมากทสด ( maximum variation sampling) เปนวธการเลอกผใหขอมลทมความหลากหลายรปแบบลกษณะของการเผชญเหตการณ 3. เลอกจากลกษณะรวมเหมอนกนใหมากทสด ( homogenous group sampling) ผใหขอมลมรปแบบการดาเนนชวตภายใตบรบทเดยวกน มลกษณะทางวฒนธรรมทคลายคลงกน 4. เลอกจากลกษณะทไปวพากษได ( critical case sampling) ผใหขอมลมลกษณะสาคญมความเฉพาะเจาะจง สามารถอางถงผใหขอมลทอยในบรบทเดยวกน

31

5. เลอกจากการกาหนดคณสมบต (criterion sampling) เปนการเลอกกลมผใหขอมล ตามคณสมบตทตรงกบวตถประสงคทกาหนดไว ผใหขอมลใดไมเปนไปตามคณสมบตทกาหนดจาเปน ทจะตองคดออกจากการวจย 6. เลอกจากการบอกตอแบบลกโซหรอสโนวบอล ( chain or snowball sampling) เปนการเลอกกลมผใหขอมลโดยอาศยการแนะนาของผใหขอมลทไดเกบขอมลไปแลว ทาการสมภาษณตอ ๆ ไป จนกระทงไดกลมตวอยางครบตามจานวนทตองการ หรอกระทงไดขอมลทสนใจศกษา 7. เลอกตามโอกาสทเปดให ( opportunistic sampling) เปนการเลอกกลม ผใหขอมลตามทพบ และยนดใหความรวมมอ หรออยในสถานททมผมาเกบขอมล 8. เลอกตามกลม (stratified purposive sampling) หมายถง การสมตวอยางทแบงประชากรออกเปนสวนๆ เรยกวาชน ( strata) เมอจดชนแลวจงสมตวอยางจากทละชน ( stratum) ใหครบทกชน 9. เลอกจากอาสาสมคร ( volunteer sampling) เปนการเลอกกลมผใหขอมลโดย ความสมครใจของผใหขอมล 10. เลอกจาก ทฤษฎ (theoretical sampling) หมายถงการเลอกกลมผใหขอมล ทมคณสมบตตรงตามทฤษฎทตองการศกษาวจย 11. เลอกจากการตรวจสอบสามเสา ( triangulation sampling) คอการเลอกผใหขอมลจากหลายๆดาน คอ ดานขอมล ดานผวจย และดานทฤษฎ

การวเคราะหขอมล

การศกษาในครงนผวจยวเคราะหขอมลเชงคณภาพ โดยการวเคราะหเนอหา (content analysis) ตามแนวคดของสภางค (2554) โดยมขนตอนดงน 1. กาหนดเนอหาทตองการเนนวาเปนเนอหาของขอความทปรากฏ ( manifest content) หรอเนอหาทซอนอยในขอความ (latent content) ความแตกตางของเนอหาทง 2 แบบ คอระดบความลกซง และความเปนรปธรรม โดยประเภทแรกเปนรปธรรมมากกวาประเภทหลง และประเภทหลงมความลกซงกวาประเภทแรก 2. เลอกหนวยการวเคราะห ( unit of analysis) วธการเกบขอมลเปนหนวยวเคราะห ซงไดจากแหลงขอมล จากการสมภาษณ และนาขอมลมาจาแนกจนไดขอมลเปนจานวนมากและไดขอมลทอมตว 3. การใหความหมาย ( meaning unit) คอการหาคาพดหรอขอความตาง ๆ ทเกยวของ นามาเชอมโยงเปนความหมายเดยวกน การหาหนวยความหมายทาไดโดยใชกระบวนการผนกขอมลใหสนลงหรอการลดทอนขอมล (data reduction)

32

การสรางความนาเชอถอของงานวจยเชงคณภาพ

การตรวจสอบความนาเชอถอของขอมลเชงคณภาพนยมนาแนวคดของลนคอลน และ กบา (Lincoln & Guba, 1985) ในการตรวจสอบความนาเชอถอของเครองมอ มดงน 1. การตรวจสอบความนาเชอถอ (credibility) ความนาเชอถอหมายถง คาอธบายทนกวจยนาเสนอตรงกบคาอธบายทผใหขอมลไดใหไว วธการตรวจสอบความตรงม 7 วธ คอ 1.1 ตรวจสอบโดยผใหขอมลในการศกษาเรองนน ๆ วาคา ขอความตาง ๆ (taxonomies) การวเคราะห สมมตฐาน 1.2 ตรวจสอบวธเกบ แหลงขอมล ขอมล ผเกบขอมล และทฤษฎ 1.3 วธการเกบขอมลเหมาะสม และกระทาอยางถกตอง 1.4 กระบวนการวเคราะหขอมลชดเจน อธบายได 1.5 มการสะทอนกลบ ( reflexivity) ในระหวางการเกบขอมลและการวเคราะหขอมลดวยการพดคย แลกเปลยนแนวคดระหวางนกวจย หรอระหวางนกวจย กบผเชยวชาญผใหขอมลหลก 1.6 ใหความสนใจตอกรณทแตกตาง หรอกรณทไมเปนไปตามทควรจะเปน (negative case) เพอปองกนอคตขององครวม ( holistic biases) รายงานนนตองแสดงถงการหา สงทแตกตาง และอธบายความตางทปรากฏได 1.7 มมมมองทหลากหลายในการทาความเขาใจหรออธบายปรากฏการณทศกษา 2. ความไววางใจไดของขอมล ( dependability) การหลกเลยงอคตไมใสความรสกของผวจยในทกขนตอน ไมนาความรสกของตนเองไปตความเหตการณของผใหขอมล 3. การนาไปประยกตใช ( transferbility) จากการศกษาวจยสามารถนาไปประยกตใชไดกบบรบททมความเหมาะสมและคลายคลงกบบรบททศกษา ผวจยบรรยายบรบท ททาการศกษาใหมากพอทผอานจะใชประกอบการตดสนใจทจะนาผลการวจยไปใชในบรบท ทคลายคลงกนได 4. ความเชอมนของผลการวจย ( confirmability) ระเบยบวธการวจยมคณภาพ นาเชอถอ เปนทยอมรบ เปนการยนยนผลการวจยทไดมความนาเชอถอทกขนตอน ผวจยจดเกบบทสมภาษณ และการใสรหสเบองตน แยกเปนแฟมขอมลแตละคนอยางเปนระเบยบ นอกจากนผวจยจดทาบนทกเชงรหสซงบนทกการบงชแกนของสาระ (theme) ของขอมล ภายหลงการบนทกการบงชแกนของสาระไประยะหนงแลวผวจยไดบนทกการบงชองคประกอบแกนของสาระ โดยการเชอมโยงความสมพนธชวคราวระหวางหมวดหมเฉพาะเทาทพบจากขอมลและปรบเปลยนชอรหสไปตามขอมล จากการทบทวนวรรณคด พบวาสถานการณความไมสงบมผลตอความรสกนกคดของบคคล สงผลกระทบตอบคคลในพนทในดานตางๆ คอ ดานรางกาย ดานจตใจ ดานสงคม และ

33

ดานจตวญญาณ กอใหเกดการสญเสยทงชวต และทรพยสน บคคลภายหลงเผชญเหตการณวกฤตทางสงคม โดยเฉพาะเหตการณทตองสญเสยบคคลอนเปนทรก (สาม) ยอมมความเครยด และวตกกงวลสง และถอเปนเหตการณเครยดในชวตทตองเผชญ และจากการทบทวนวรรณคด ยงไมพบการศกษาการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนท สามจงหวดชายแดนใต ดงนนกระบวนการวจยเชงคณภาพแบบบรรยาย จะสามารถทาใหเขาใจถง การใหความหมายความเครยด รปแบบการจดการความเครยดของบคคลเหลานทดาเนนชวตภายใตบรบทของภาวะวกฤตตอไปไดนนมรปแบบการจดการความเครยดอยางไร จะทาใหผวจยมการรบรและเขาใจรปแบบการดาเนนชวตของประชาชนในพนท ภายใตเหตการณวกฤตทางสงคมไดลกซงมากขน

34

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การวจยครงนเปนวจยเชงคณภาพแบบบรรยาย ( qualitative descriptive research) เพอบรรยายและศกษาความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสาม ขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต ซงมวธการดาเนนการวจย ดงน

ประชากรและผใหขอมล

ประชากร

ประชากรทใชในการศกษาวจยครงน คอสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต

ผใหขอมล

ผใหขอมล เปนสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนท สามจงหวดชายแดนใต จานวน 15 ราย เกบรวบรวมขอมลจนขอมลเกดความอมตว (saturated data) ผใหขอมล 12 ใน 15 ราย ผวจยคดเลอกผใหขอมลแบบเฉพาะเจาะจง ( purposive sampling) ตามคณสมบตดงน 1. เปนสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต และอยในระยะหลงเกดเหตการณ 3 เดอนขนไป 2. มความพรอมและยนดในการใหขอมล ไมพบอาการและอาการแสดงของภาวะเครยดภายหลงเผชญเหตการณสะเทอนขวญ เชนหวาดกลว รองไห ซมเศรา เปนตน 3. มการรบรทด สามารถเขยน อานและสอสารดวยภาษไทยได ผใหขอมล 3 ใน 15 ราย เปนผใหขอมลทมคณสมบตตามทกาหนดและไดรบเลอกจากการบอกตอแบบลกโซหรอสโนวบอล (chain or snowball sampling )

35

ภาพ 1 ทมาของผใหขอมลในการวจย

ขอมลสตรทสญเสยสามในขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนท 3 จงหวดชายแดนใต

(สานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย)

ขออนญาตเกบขอมลในโรงพยาบาลทมกลมผใหขอมลอาศย

SM 1 (purposive sampling)

SM 2 (purposive sampling)

SM 3 (purposive sampling)

SM 5 (purposive sampling)

SM 6 (purposive sampling)

SM 7 (purposive sampling)

SM 8 (purposive sampling

SM 12 (purposive sampling

SM 10 (purposive sampling

SM 11 (purposive sampling)

SM 13 (purposive sampling)

SM 13 (purposive sampling)

SM 4 (purposive sampling) Snowball

Snowball SM 9 (purposive sampling)

SM 15 (purposive sampling) Snowball

36

เครองมอทใชในการวจย

1. ผวจย การศกษาเชงคณภาพผวจยเปนเครองมอทสาคญในการสมภาษณ เกบรวบรวมขอมล จงจาเปนตองมการเตรยมความพรอม โดยการเขารวมวชาการ การวจย เชงคณภาพดงน ผวจยไดผานการอบรมการวจยเชงคณภาพทจดขนโดยคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2 ครง เมอวนท 8 มถนายน 2556 และ วนท 18-19 มนาคม 2557 ผวจยไดศกษาคนควาหาความรในงานวจยเชงคณภาพเพมเตมจากหนงสอ วารสาร และงานวจย ทงในประเทศและตางประเทศ ไดรบคาแนะนาอยางใกลชดตลอดระยะเวลาการทาวจยจากอาจารย ทปรกษาวทยานพนธ และผวจยเปนคนในพนท มความร และความคนเคยในการใชภาษา สามารถสอสารได 3 ภาษา คอ ภาษาไทย ภาษายาว (ภาษาทองถน) ภาษารม (ภาษามาเลเซย) มความเขาใจ ตอความหลากหลายทางวฒนธรรม การเขาใจถงรปแบบการดาเนนชวต ซงถอเปน ตวแปรสาคญใน การเขาถงผใหขอมลไดอยางลกซงมากยงขน 2. แบบสมภาษณการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต ประกอบดวย 2 สวน คอ สวนท 1 แบบบนทกขอมลทวไป เปนแบบคาถามสอบถามขอมลสวนบคคล ประกอบดวย อาย ศาสนา อาชพ รายได ระดบการศกษา อายครรภขณะเกดเหตการณ จานวนบตรทอย ในความดแล ลกษณะเหตการณทสญเสยสาม ระยะเวลาหลงผานเหตการณการสญเสย และสถานภาพสมรสในปจจบน สวนท 2 แบสมภาษณความเครยดและการจดการความเครยด เปนแนวคาถามปลายเปด ( open-ended questions) เกยวกบการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสาม ขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต ซงผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณคดทเกยวของ ทสามารถเกบรวบรวมขอมลในประเดนหลก การศกษาวจยครงนผวจยใช การสมภาษณเจาะลก (in-depth interview) ซงแนวคาถามครอบคลมคาถามยอยเกยวกบการใหความหมายความเครยด การรบรความรสกภายหลงเผชญเหตการณ การรบรถงความเครยดทเกดขน การจดการความเครยด วธการการจดการความเครยด ผลลพธ การจดการความเครยด และการดาเนนชวตในปจจบนจานวน 10 คาถามหลก (ภาคผนวก ค) โดยแนวคาถาม ในการสมภาษณไดรบการตรวจสอบ ความสอดคลองของขอคาถามกบวตถประสงคและเนอหาทตองการวด ผานการพจารณาความซาซอนของคาถาม ความชดเจน ครอบคลมวตถประสงคททาการศกษาจากผทรงคณว ฒ จานวน 3 ทาน พรอมทงผวจยไดนาแนวคาถามทปรบปรงแกไขไปทดลองใชกบผใหขอมลทเปนสตรทสญเสยสาม ขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบจานวน 2 ราย เพอตรวจสอบเครองมอทจะใชการศกษาวจย มความชดเจนและสามรถสอสารกบผใหขอมลไดมากนอยเพยงใด ขณะทาการศกษาวจย และ เกบขอมลผวจยไดทาการวเคราะหขอมลทไดไปพรอมกน มการตรวจสอบขอมลอยางเปนระบบ

37

โดยใชแนวคด ทฤษฎ และการทบทวนวรรณคดทเกยวของอยางหลากหลาย เพออธบายลกษณะเหตการณทเกดขนของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต 3. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลไดแก แบบบนทกภาคสนาม (field notes) สาหรบบนทกขอมลจากการสงเกตและบรรยากาศในขณะสมภาษณ และอปกรณในการบนทกเสยง ไดแก เครองบนทกเสยง และอปกรณทชวยในการฟง เชนหฟง ลาโพงตอพวง เพอความคมชดของเสยงในการฟง

การตรวจสอบความนาเชอถอของขอมล

การศกษาในครงนใชแนวคดของลนคอลนและกบา (Lincoln & Guba, 1985) ใน การตรวจสอบความนาเชอถอของเครองมอ มดงน ในการพจารณาตรวจสอบความนาเชอถอ ( trustworthiness) ของขอมลการวจยเชงคณภาพไว 4 ประการ คอ 1. ความนาเชอถอ ( credibility) ผวจยสรางแนวคาถามยอยเพมเตมจากแนวคาถาม ในการสมภาษณ เพอใหเกดความครอบคลมมากทสด ในขณะสมภาษณ ผวจยจะทาการสงเกตสภาพแวดลอมและบรบทโดยรอบของผใหขอมล และไดมการนาขอมลทไดจากการสงเกต ทาการจดบนทกภาคสนาม และบทสมภาษณเพอตรวจสอบความตรงกนของของมล ผวจยตรวจสอบความนาเชอถอของขอมลโดยการตรวจสอบสามเสา (triangulation) ทงดานวธการเกบรวบรวมขอมลดานทฤษฎ และ โดยผเชยวชาญคออาจารยทปรกษาวทยานพนธ ซงเปนผเชยวชาญดานระเบยบวธวจยเชงคณภาพ และ การพยาบาลผปวยทไดรบผลกระทบจากสถานการณความรนแรง เพอตรวจสอบความถกตอง และ ความลมลก ของขอมล นอกจากนแลวผวจยยงตรวจสอบความนาเชอถอของขอมลโดยใหผใหขอมลตรวจสอบ (member checking) โดยผวจยนาประเดนทไดจากการวเคราะหขอมลเบองตนยอนกลบมาตรวจสอบความเขาใจ สรปประเดน และตความของขอมลกบผใหขอมล เพอใหแนใจวาขอสรปทไดเปนขอมลจากประสบการณของผใหขอมลจรง และเปนการตรวจสอบความเขาใจทตรงกนระหวางผวจยและผใหขอมล 2. ความสามารถในการอางอง ( transferability) ผลการศกษาทไดในครงนสามารถนาไปอางองกบกบสตรทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบในพนทททาการศกษาได ซงเปนพนททเกดเหตการณความไมสงบเปนระยะเวลายาวนาน ประชาชนในพนทไดรบผลกระทบทงทางดาน กาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ เปนสงคมชนบททมสภาพอากาศรอนชน มพนทตดทะเล และมอาณาเขตตดตอกบประเทศเพอนบาน ประชากรสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม และประมง สภาพครอบครวโดยมากเปนครอบครวขยาย มความหลากหลายทางวฒนธรรม เชอชาต

38

ศาสนา มความ เปนอตลกษณ ในการทาวจยครงนผวจยเลอกผใหขอมลทมความหลากหลาย เพอให ไดขอมลทครอบคลมกลมผใหขอมลมากทสด 3 . ความสามารถในการพงพา (dependability) ผวจยไดใชหลายวธในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก การสมภาษณเจาะลก (in-depth interviews) การสงเกตแบบไมมสวนรวมและการจดบนทกสะทอนคด ซงผวจยทาการบนทกดวยลายมอกอน หลงจากนนจะนามาบนทกลงในคอมพวเตอรอกครง เพอความสะดวกในการตรวจสอบขอมลและความเปนระเบยบเรยบรอยในการจดเกบขอมล และทา การเชอมโยงขอมลดงกลาวเขาดวยกน เพอเขาใจปรากฏการณทเกดขนอยางแทจรง ตลอดจนนาผล ทไดจากการวเคราะหขอมลอภปรายรวมกบอาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอลดอคตจากการวเคราะหและตความขอมล 4. ความสามารถในการยนยน ( confirm ability) ผวจยมการจดบนทกขอมลอยางเปนระเบยบ มระบบการจดการเกบขอมลทงายตอการสบคนและตรวจทานขอมล จดระบบเปนหมวดหมทกครงหลงการสมภาษณ เชน ขอมลการสมภาษณ ขอมลเทปเสยง ขอมลการวเคราะห โดยผวจยไดทบทวนวรรณคดทเกยวของเพอเปนกรอบกระตนแนวความคดในการสรางแนวคาถามเพอใหครอบคลมประเดนทตองการศกษา ซงผานการตรวจสอบคณภาพของเครองมอจากผทรงคณวฒ ผวจยจะนาขอมลทไดจากการสมภาษณผใหขอมลแตละราย ใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธตรวจสอบ เพอตรวจสอบประเดนทตองทาการสมภาษณเพมเตม เพอเปนขอมลในการสมภาษณครงตอไป เมอไดขอมลทอมตวนาผลการวเคราะหใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธตรวจสอบ และ สรปประเดนทไดจากการศกษา เพอใหไดขอมลทสอดคลองกบผใหขอมลตลอดจนสอดคลองกบบรบทของพนทททาการศกษา

การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยทาการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง โดยการสมภาษณแบบเจาะลก ซงมขนตอนในการเกบรวบรวมขอมล ดงน

1. ขนเตรยมงาน

ขนเตรยมการทสาคญทสดคอการเตรยมตวของผวจย เปนขนตอนทจาเปนและ มความสาคญในการศกษาวจยเชงคณภาพ เพราะผวจยจะเปนเครองมอทสาคญในการทาวจยเชงคณภาพ ในการวจยครงน ผวจยไดผานการอบรมการวจยเชงคณภาพทจดขนโดยคณะพยาบาลศาสตร 2 ครง เมอวนท 6 มถนายน 2556 และ วนท 18-19 มนาคม 2557 ผวจยไดศกษาคนควาหาความรในงานวจย เชงคณภาพเพมเตมจากหนงสอ วารสาร และงานวจยทงในประเทศและตางประเทศ และ ผวจยเปน

39

คนในพนท มความรและความคนเคยในการใชภาษา การสอสาร ตางวฒนธรรม การเขาใจถงรปแบบ การดาเนนชวต ซงถอเปนตวแปรสาคญในการเขาถงผใหขอมล

2. ขนด าเนนงานและการคดเลอกผใหขอมล

2.1 ผวจยทาหนงสอผานคณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ถงสานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยประจาจงหวด จงหวดปตตาน นราธวาส และยะลา เพอขออนญาตเกบขอมลในการทาวจย 2.2 ผวจยทาหนงสอผานคณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ถงโรงพยาบาลในพนท เพอขออนญาตเกบขอมลโดยการสมภาษณผใหขอมลทไดรบการเยยวยาในพนทของโรงพยาบาลแตละแหง 2.3 ผวจยประสานกบโรงพยาบาลในพนท ทผใหขอมลอาศยอยเพอตดตอ และนดแนะชวงเวลาในการลงไปสมภาษณดวยตนเอง 2.4 แนะนาตนเองตอผใหขอมล สรางบรรยากาศกอนการสนทนา บอก ถงวตถประสงคการวจยและอธบายใหผใหขอมลทราบวาขณะสมภาษณจะขอบนทกเสยงเพอ ความถกตองในการนาเสนอการวจย ดาเนนการสมภาษณ 40-60 นาท ตอ 1 ผใหขอมล ซงเทปบนทกการสมภาษณเกบไวเปนความลบและขอมลทไดจากการสมภาษณผวจยนาเสนอโดยไมระบชอผใหขอมลและไมกอใหเ กดวามเสยหายใด ๆ ตอผใหขอมลและบคคลทเกยวของ และนาผลการใหขอมลแจงยอนกลบกบผใหขอมลเพอเปนการตรวจสอบขอมลในการสมภาษณ 2.5 ผวจยเปนผสมภาษณดวยตนเองโดยเตรยมขอคาถามไวลวงหนา ( opened question) เพอใหการสมภาษณสามารถตอบการวจยไดชดเจนขน ดงน 2.5.1 ความเครยดททานเผชญภายหลงการสญเสยสามมลกษณะอยางไร ลกษณะปรากฏการณความเครยดครอบคลมดานรางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ จากเหตการณ สญเสยสามจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต เพอสอบทานความรสกของหญงตงครรภ 2.5.2 ทานมการจดการความเครยดในรปแบบใดบางจากประสบการณ การสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต เพอดงประเดนทสนใจ สการใหรายละเอยดจากประสบการณจรงของผใหขอมล 2.5.3 ผลลพธการจดการความเครยด ผลกระทบ และ สงทได เรยนรจาก การจดการความเครยด เพราะเหตใด จงเลอกใชวธการจดการเหลานน เพอใหความคด เกด การตกตะกอนนาไปสการคดรวบยอดทครอบคลมกบมมมองของหญงตงครรภ

40

3. ผวจยทาการวเคราะหขอมลควบคไปกบการเกบขอมล การวจย เมอสนสด การเกบขอมลในแตละราย จะมการตรวจสอบผล มการวเคราะห ขอมล และถอดบทเรยนร กบ ผใหขอมลรายเดมกอนทจะนาไปสการเกบขอมลกบผใหขอมลรายอนตอไป

การพทกษสทธกลมตวอยาง

การศกษาครงนได ผานการพจารณาของคณะกรรมการจรยธรรม ของคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ผวจยคานงถงสทธผปวย และการพทกษสทธของมนษยชนตามหลกจรรยาบรรณของนกวจยอยางเครงครด การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพแบบบรรยาย ผวจยไดแนะนาตวเองแกกลม ผใหขอมล ชแจงวตถประสงคของการศกษา ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล และการรกษาความลบของกลม ผใหขอมล กอนทาการศกษาผวจยจะใหผใหขอมลอานและทาความเขาใจกบขอความในใบพทกษสทธและหลงจากกลมผใหขอมลไดคดทบทวนและเขาใจเกยวกบการวจยแลวและยนดทจะเขารวมการวจยในครงนหลงจากนนใหลงลายมอชอในใบพทกษสทธ และแจงให ผใหขอมล ทราบวาสามารถ ปฏเสธ หรอถอนตวจากการเขารวมการวจยไดตลอดเวลาโดยไมมผลกระทบใด ๆ ตลอดระยะเวลาการสมภาษณและการเผยแพรขอมลการวจยในภาพรวมโดยขอมลของผใหขอมลจะไมถกเปดเผย อธบายถงความปลอดภยของผใหขอมล ความเปนสวนตว และ การรกษาความลบ ระหวางสมภาษณใหความมนใจวาคาตอบทไดรบจะไมมการเปดเผยใหเกดผลกระทบตอผใหขอมลอยางเดดขาด โดยจะนาเสนอขอมลในภาพรวม และใชประโยชนเฉพาะ การศกษาเทานน และ เมอวเคราะหขอมลแลวขอมลดบของผใหขอมลจะถกทาลาย ภายหลงผลการวจย มการตพมพ หากผวจยพบวาระหวางการ สมภาษณ ผใหขอมลมอาการ และการ แสดงออก หรอ พบความเสยงทจะเกดผลกระทบทางดานจตใจ อาจทาใหเกดความไมสบายใจ ผวจยจะหยดการทา การสมภาษณ พรอมกบพดคยประคบประคองจตใจเบองตน หลงจากนนหากผใหขอมลยงม ความสะเทอนใจ ตอเหตการณ จาเปนทจะตองไดรบการดแลตอเนอง ผวจยจะประสานผใหขอมลเพอใหไดรบการชวยเหลอจากหนวยงานเยยวยาของสถานบรการภาครฐตอไป

การวเคราะหขอมล

การศกษาในครงน ผวจยใชวธการวเคราะหเชงเนอหา ( content analysis) โดยม การดาเนนการตามขนตอนดงน (สภางค, 2554) 1. กาหนดเนอหาทตองการเนนวาเปนเนอหาของขอความทปรากฏ ( manifest content) หรอเนอหาทซอนอยในขอความ (latent content) ความแตกตางของเนอหาทง 2 แบบ คอ

41

ระดบความลกซง และความเปนรปธรรม โดยประเภทแรกเปนรปธรรมมากกวาประเภทหลง และประเภทหลงมความลกซงกวาประเภทแรก 2. เลอกหนวยการวเคราะห ( unit of analysis) วธการเกบขอมลเปนหนวยวเคราะห ซงไดจากแหลงขอมล จากการสมภาษณ และนาขอมลมาจาแนกจนไดขอมลเปนจานวนมาก และไดขอมลทอมตว 3. หาหนวยความหมาย ( meaning unit) คอการหาคาพดหรอขอความ ตาง ๆ ทเกยวของ นามาเชอมโยงเปนความหมายเดยวกน การหาหนวยความหมายทาไดโดยใชกระบวนการผนกขอมลใหสนลงหรอการลดทอนขอมล (data reduction) มวธการดงน 3.1 อานสาระในหนวยการวเคราะห 3.2 จาแนกสาระตงเปนรหส (coding) หรอดรรชน (index) ซงเปนสถานการณ ปรากฏการณ พฤตกรรม 3.3 สรางกลมเรอง (categories) ซงเปนการรวบรวมรหสทเหมอนกนเอาไวดวยกน ดงนนกลมเรองแตละกลมจะเปนเนอเดยวกน (homogeneous) ภายในกลม แตจะม ความหลากหลาย (heterogeneous) ระหวางกลม ในแตละกลมเรองอาจมกลมเรองยอยหลาย ๆ กลม ขนอยกบขอมลหรอสาระในหนวยการวเคราะห 3.4 สรางแกนสาระจากกลมเรอง แกนสาระเปนเนอหาทซอนอยในขอความ จงมความเปนนามธรรมและลกซง ซงเปนขอคนพบของงานวจยเชงคณภาพทตอบคาถามของปรากฏการณ ทเกดขน ในแตละแกนสาระสรางมาจากแกนสาระยอย ๆ หรอหนงแกนสาระอาจแบงออกเปน แกนสาระยอย ๆ ได 4. การตรวจสอบความถกตอง (verify) นาขอมลมาวเคราะหซาเพอใหเกดความถกตองของขอมล 5. การสรปและรายงานการวจย ( report) ผวจยทาการสรปผลการวจยทได และนาเสนอผลการวจยเปนลกษณะพรรณนา (descriptive explanation)

42

บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล

ผลการวจย

การวจยในครงนเปนการวจยเชงคณภาพแบบบรรยาย เพอศกษาความเครยดและ การจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนท สามจงหวดชายแดนใต รวบรวมขอมลโดยการสมภาษณแบบเชงลกรายบคคล พรอมกบบนทกเทปเสยง โดยมผใหขอมลเปนสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต จานวน 15 ราย เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอน มนาคม 2557 ถง เดอน สงหาคม 2557 ซงนาเสนอผลการศกษาวจย แบงออกเปน 2 สวน ดงน สวนท 1 ขอมลทวไปของผใหขอมล สวนท 2 ความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต

สวนท 1 ขอมลทวไปของผใหขอมล

จาการศกษาขอมลสวนบคคลของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณ ความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต พบวาผใหขอมลมจานวน 15 ราย อายระหวาง 26-44 ป (SD = 6.3) นบถอศาสนาพทธ 2 ราย นบถอศาสนาอสลาม 13 ราย ระดบการศกษา จบการศกษาประถมศกษา (4 ราย) มธยมศกษาตอนตน (3 ราย) มธยมศกษาตอนปลาย (3 ราย) ปรญญาตร (3 ราย) ปวส. (1 ราย) ไมไดเรยน (1ราย) สวนใหญครอบครวมรายไดตอเดอนมากกวา 5,000 บาท (7 ราย) มผใหขอมลทมรายไดตอเดอนนอยกวา 5,000 บาท (4 ราย) และมผรายได มากกวา 10,000 บาท (4 ราย) ระยะเวลาภายหลงเผชญเหตการณ สวนใหญเปนผใหขอมลทมระยะเวลาภายหลง เผชญเหตการณ 3-5 ป (7 ราย) มากกวา 5 ป (6 ราย) และ 0-3 ป (2 ราย) ( SD = 1.8) อายครรภขณะเกดเหตการณ ผใหขอมลสวนใหญตงครรภอายครรภอยในไตรมาสท 1 (9 ราย) อายครรภอยในไตรมาสท2 (5 ราย) และอายครรภอยในไตรมาสท3 (1ราย) (ตาราง 1)

43

ตาราง 1 ขอมลสวนบคคลของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต (N = 15) ขอมลสวนบคคล จ านวน อาย

25-30 ป 31-35 ป 36-40 ป 41-50 ป

5 3 2 5

ศาสนา พทธ

อสลาม 2

13 อาชพ

รบจาง คาขาย กรดยาง รบราชการ

6 3 3 3

การศกษา ปรญญาตร

ประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) มธยมศกษาตอนปลาย มธยมศกษาตอนตน ชนประถมศกษาปท 6 ไมไดเรยน

3 1 3 3 4 1

รายได นอยกวา 5,000 บาท

5,001 - 10,000 บาท 10,001 - 20,000 บาท

4 7 4

ระยะเวลาหลงเผชญเหตการณ 0-3 ป

3-5 ป มากกวา 5 ป

2 7 6

44

ขอมลสวนบคคล จ านวน อายครรภขณะเกดเหตการณ

ไตรมาสท 1 ไตรมาสท 2 ไตรมาสท 3

9 5 1

จานวนบตรทอยในความดแล (ในปจจบน) 2 คน

4 คน 6 คน 8 คน

7 4 2 2

สถานภาพสมรส หมาย

แตงงานใหม 9 6

ลกษณะครอบครว เดยว

ขยาย 8 7

1. รายละเอยดเกยวกบผใหขอมลทง 15 ราย มดงน

ผใหขอมลรหส 1 อาย 35 ป นบถอศาสนาอสลาม จบการศกษาระดบปรญญาตร ผใหขอมลประกอบอาชพรบราชการ ปจจบนมสถานภาพสมรสค ลกษณะครอบครวเปนครอบครวขยาย รายไดตอเดอนของครอบครว มากกวา 20,000 บาท รายไดเพยงพอ ไมมหนสน มเงนสารองเกบออมในธนาคารทกเดอน ชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2550 มมารดา และครอบครวคอยชวยเหลออยางใกลชดในการกาวผานเหตการณการสญเสยทผานมา ขณะเกด เหตการณมอายครรภ 6 เดอน ฝากครรภครบ ไมพบภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ ผานการคลอดปกต คลอดทารกเพศหญง ปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะคลอด และภาวะแทรกซอนหลงคลอด เลยงบตรดวยตนเอง ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด ศกษาในระดบประถม โรงเรยนในจงหวด จานวนบตรทอย ในความดแลปจจบน 2 คน ผใหขอมลรหส 2 อาย 42 ป นบถอศาสนาอสลาม จบการศกษาระดบประถมศกษา ผใหขอมลประกอบอาชพรบจาง สถานภาพปจจบนหมาย ลกษณะครอบครวเปน

ตาราง 1 (ตอ)

45

ครอบครวเดยวรายไดตอเดอนของครอบครว นอยกวา 4,000 บาท บางเดอนรายไดไมเพยงพอ กบรายจาย มบตรคอยชวยเหลอดานรายไดบางสวน เชนคาอาหาร คาขาวของเครองใชภายในบาน มหนสนในการผอนรถจกรยานยนต ซอเพอใชสาหรบขบรถไปทางานรบจาง ชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2548 ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 4 เดอน ฝากครรภไมครบ มภาวะแทรก ซอนขณะตงครรภ ผานการคลอดปกต คลอดทารกเพศชาย ปฏเสธภาวะแทรกซอน ขณะคลอด และภาวะแทรกซอนหลงคลอด มมารดาของตนคอยชวยเหลอในการเลยงบตร ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด ศกษาในระดบประถม โรงเรยนในจงหวด จานวนบตรทอยในความดแลปจจบน 4 คน ผใหขอมลรหส 3 อาย 41 ป นบถอศาสนาอสลาม จบการศกษาระดบประถมศกษา ผใหขอมลประกอบอาชพกรดยาง ทาสวน สถานภาพปจจบนหมาย ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว เปนบานไม 2 ชน รายไดของครอบครวตอเดอน 5,000 - 7,000 บาท รายไดเพยงพอกบรายจาย มเงนสารองเกบ ชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2549 ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 4 เดอน ฝากครรภไมครบ ไมพบภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ ผานการคลอดปกต คลอดทารกเพศชาย ปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะคลอด พบภาวะแทรกซอนหลงคลอด มภาวะ ตกเลอดหลงคลอด ลกมภาวะตวเหลองหลงคลอด รกษาดวยการสองไฟ หลงคลอดเลยงบตรดวยตนเอง ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด ศกษาในระดบประถม โรงเรยนในจงหวด จานวนบตร ทอยในความดแลปจจบน 6 คน บตรคนแรกประกอบอาชพการงานทมนคง ปจจบนคอยชวยเหลอทางดานการเงนใหกบครอบครว ผใหขอมลรหส 4 อาย 28 ป นบถอศาสนาอสลาม จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน ผใหขอมลประกอบอาชพรบจาง ปจจบนสถานภาพสมรสค ลกษณะครอบครวเปนครอบครวขยาย อาศยอยกบครอบครวสาม รายไดตอเดอนของครอบครว มากกวา 5,000 บาท รายไดเพยงพอกบรายจาย เนองจากมรายไดจากสามคอยชวยเหลอ ไมมหนสน ชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2555 ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 3 เดอน ฝากครรภไมครบ เนองจากขณะตงครรภทางานรบจางอยทประเทศมาเลเซย คาใชจายในการฝากครรภสง จงไมไดไปฝากครรภในชวงแรกของการตงครรภ ปฏเสธภาวะแทรกขณะตงครรภ ผานการคลอดปกต คลอดทารกเพศหญงปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะคลอด และภาวะแทรกซอนหลงคลอด มมารดาของตนคอยชวยเหลอในการเลยงบตร ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด ศกษาในระดบเตรยมอนบาล โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาในจงหวด จานวนบตรทอยในความดแลปจจบน 2 คน

46

ผใหขอมลรหส 5 อาย 42 ป นบถอศาสนาอสลาม จบการศกษาระดบประถมศกษาผใหขอมลประกอบอาชพกรดยาง ปจจบนสถานภาพสมรสค ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว ลกษณะทพกอาศยเปนบานเชา อยในตวอาเภอ รายไดตอเดอนของครอบครว มากกวา 5,000 บาท รายไดในแตละเดอนตอป ไมแนนอน ขนอยกบปรมาณนายางในแตละป ราคายางทขายได ชวงเวลา ทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2548 ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 1 เดอน ฝากครรภไมครบ มภาวะแทรกขณะตงครรภคออาการเจบครรภคลอดกอนกาหนด แพทยใหนอนรกษาอาการเจบครรภคลอดกอนกาหนดในโรงพยาบาล 3 วน แพทยอธบายวาเกดจากลกษณะการทางาน ทาทางในการกรดยาง การยกของหนก ผานการคลอดปกต คลอดครบกาหนด คลอดทารกเพศหญง ปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะคลอด และภาวะแทรกซอนหลงคลอด เลยงบตรดวยตนเอง ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด ศกษาในระดบประถมศกษา โรงเรยนในจงหวด จานวนบตรทอยในความดแลปจจบน 7 คน ผใหขอมลรหส 6 อาย 44 ป นบถอศาสนาอสลาม จบการศกษาระดบประถมศกษา ผใหขอมลประกอบอาชพกรดยาง ปจจบนสถานภาพสมรสค ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว ลกษณะทพกอาศยเปนบานไม ยกพนสง รายไดตอเดอนของครอบครว มากกวา 5,000 บาท รายไดในแตละเดอนไมแนนอน บางเดอนรายไดไมเพยงพอกบรายจาย ตองยมเงนญาตพนองบาง ในบางเดอน ชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2551 ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 5 เดอน ฝากครรภไมครบ มภาวะแทรกซดขณะตงครรภ ผานการคลอดปกต คลอดครบกาหนด คลอดทารกเพศหญง ปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะคลอด และภาวะแทรกซอนหลงคลอด เลยงบตรดวยตนเอง ปจจบนบตรสขภาพ สมบรณแขงแรงด ศกษาในระดบประถมศกษา โรงเรยนในจงหวด จานวนบตรทอยในความดแลปจจบน 6 คน ผใหขอมลรหส 7 อาย 40 ป นบถอศาสนาอสลาม ไมไดเรยน ผใหขอมลประกอบอาชพคาขาย ปจจบนสถานภาพสมรสค ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว ลกษณะทพกอาศยเปนบานปนผสมไม 2 ชน รายไดตอเดอนของครอบครว มากกวา 5,000 บาท รายไดแตละเดอนเพยงพอกบรายจาย มเงนเกบสารองสาหรบหมนเวยนซอของเขาราน และสารองเกบไวใชฉกเฉนชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2551 ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 3 เดอน ฝากครรภครบ มภาวะซดขณะตงครรภ ผานการคลอดปกต คลอดครบกาหนด คลอดทารกเพศชาย ปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะคลอด พบภาวะตกเลอดหลงคลอด แพทยอธบายวาเกดจากมดลกหดรดตวไมดหลงทารกคลอด เปนภาวะแทรกซอนทพบไดในมารดาทตงครรภหลายครง ไดรบเลอด 1 ถง หลงคลอดมมารดาชวยเหลอในการเลยงดบตร ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด ศกษาในระดบประถมศกษา โรงเรยนในจงหวด จานวนบตรทอยในความดแลปจจบน 5 คน

47

ผใหขอมลรหส 8 อาย 28 ป นบถอศาสนาอสลาม จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน ผใหขอมลประกอบอาชพคาขาย สถานภาพปจจบนหมาย ลกษณะครอบครวเปนครอบครวขยาย รายไดตอเดอนของครอบครว มากกวา 5,000 บาท รายไดเพยงพอ ไมมหนสน มเงนสารองเกบออมในธนาคารทกเดอน ชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2553 ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 5 เดอน ฝากครรภครบ ไมพบภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ ผานการคลอดปกต คลอดทารกเพศชาย ปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะคลอด และภาวะแทรกซอนหลงคลอด มบคคลในครอบครวคอยชวยเหลอในการเลยงบตร ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด กาลงศกษาในระดบอนบาล โรงเรยนในจงหวด จานวนบตรทอยในความดแลปจจบน 1 คน ผใหขอมลรหส 9 อาย 26 ป นบถอศาสนาอสลาม จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย ผใหขอมลประกอบอาชพรบจาง ปจจบนสถานภาพหมาย ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว ลกษณะทพกอาศยเปนบานไมผสมปน 2 ชน รายไดตอเดอนของครอบครว นอยกวา 5,000 บาท รายไดแตละเดอนเพยงพอกบรายจาย มเงนเกบสารอง ชวงเวลาทเกดเหตการณ การสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2555 ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 4 เดอน ฝากครรภไมครบ ไมพบภาวะแทรกขณะตงครรภ ผานการคลอดปกต คลอดทารกเพศชาย สภาพรางกายทารกหลงคลอด สมบรณแขงแรงด ปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะคลอด และภาวะแทรกซอนหลงคลอด เลยงบตรดวยตนเอง ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด จานวนบตรทอยในความดแลปจจบน 2 คน ผใหขอมลรหส 10 อาย 38 ป นบถอศาสนาอสลาม จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน ผใหขอมลประกอบอาชพรบจาง ปจจบนสถานภาพสมรสค ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว ลกษณะทพกอาศยเปนบานไมยกพนสง รายไดตอเดอน มากกวา 5,000 บาท รายไดแตละเดอนเพยงพอกบรายจาย มเงนเกบสารอง ชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2552 ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 6 เดอน ฝากครรภไมครบ มภาวะแทรกซอนเปนเบาหวานขณะตงครรภ แพทยใหควบคมอาหาร ผานการผาตดคลอด เนองจากทารกตวโต คลอดทารกเพศชาย สภาพรางกายทารกหลงคลอด สมบรณแขงแรงด พบภาวะแทรกซอนขณะคลอด เบงคลอดยาวนาน ปฏเสธภาวะแทรกซอนหลงคลอด มนองสาวชวยเหลอในการเลยงบตร ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด ศกษาในระดบอนบาล โรงเรยนในจงหวด จานวนบตรทอยในความดแลปจจบน 4 คน ผใหขอมลรหส 11 อาย 32 ป นบถอศาสนาอสลาม จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย ผใหขอมลประกอบอาชพรบจาง ปจจบนสถานภาพหมาย ลกษณะครอบครวเปนครอบครวขยาย ลกษณะทพกอาศยเปนบานปนชนเดยว รายไดตอเดอน มากกวา 5,000 บาท รายไดแตละเดอนเพยงพอกบรายจาย มเงนเกบสารอง ชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2552

48

ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 3 เดอน ฝากครรภครบ ปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ ผาน การคลอดปกต คลอดทารกเพศชาย สภาพรางกายทารกหลงคลอด สมบรณแขงแรงด ป ฏเสธภาวะแทรกซอนขณะคลอด ปฏเสธภาวะแทรกซอนหลงคลอด เลยงบตรดวยตนเอง ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด กาลงศกษาในระดบอนบาล โรงเรยนในจงหวด จานวนบตรทอยใน ความดแลปจจบน 6 คน ผใหขอมลรหส 12 อาย 41 ป นบถอศาสนาอสลาม จบการศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส)ผใหขอมลประกอบอาชพคาขาย สถานภาพปจจบนหมาย ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว ลกษณะทพกอาศยเปนบานเชาหลงตดกน รายไดตอเดอน มากกวา 5,000 บาท รายไดเพยงพอกบรายจาย มเงนเกบสารองไวเปนทนการศกษาใหบตร ชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2551 ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 2 เดอน ฝากครรภไมครบ ปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ ผานการคลอดปกต คลอดทารกเพศชาย สภาพรางกายทารกหลงคลอด สมบรณแขงแรงด ปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะคลอด ปฏเสธภาวะแทรกซอนหลงคลอด เลยงบตรดวยตนเอง ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด กาลงศกษา ในระดบประถมศกษาตอนตน โรงเรยนในจงหวด จานวนบตรทอยในความดแลปจจบน 5 คน ผใหขอมลรหส 13 อาย 28 ป นบถอศาสนาพทธ จบการศกษาระดบปรญญาตร ผใหขอมลประกอบอาชพรบราชการ ปจจบนมสถานภาพหมาย ลกษณะครอบครวเปนครอบครวขยาย รายไดตอเดอนของครอบครว มากกวา 20,000 บาท รายไดเพยงพอ มหนสนในการผอนบานกบธนาคาร ชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2550 ขณะเกดเหตการณ มครอบครวคอยชวยเหลอใหการสนบสนนดวยดตลอดมา ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 2 เดอน ฝากครรภครบ ไมพบภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ ผานการผาตดคลอด เนองจากครรภแรกผาคลอดเชนกน คลอดทารกเพศหญง มนาหนกตวนอย ปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะคลอด และภาวะแทรกซอนหลงคลอด มครอบครวและญาตพนองใหการชวยเหลอในการเลยงบตร ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด กาลงศกษาในระดบประถม โรงเรยนในจงหวด จานวนบตรทอยใน ความดแลปจจบน 2 คน ผใหขอมลรหส 14 อาย 35 ป นบถอศาสนาอสลาม จบการศกษาระดบปรญญาตร ผใหขอมลประกอบอาชพรบราชการ ปจจบนมสถานภาพหมาย ลกษณะครอบครวเปนครอบครวขยาย รายไดตอเดอนของครอบครว มากกวา 20,000 บาท รายไดเพยงพอ มหนสนในการผอนรถยนต นงสวนบคคล ชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2550 ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 3 เดอน ฝากครรภครบ ไมพบภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ ผานการผาตดคลอด เนองจากม

49

ภาวะรกเกาะตา คลอดทารกเพศหญง ปฏเสธภาวะแทรกซอนหลงคลอด มครอบครวและญาตพนองใหการชวยเหลอในการเลยงบตร ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด กาลงศกษาในระดบประถมศกษา โรงเรยนในจงหวด จานวนบตรทอยในความดแลปจจบน 3 คน ผใหขอมลรหส 15 อาย 29 ป นบถอศาสนาพทธ จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน ผใหขอมลประกอบอาชพรบจาง ปจจบนมสถานภาพหมาย ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว รายไดตอเดอนของครอบครว มากกวา 10,000 บาท รายไดเพยงพอ มหนสนในการผอนบาน ทอาศยอยปจจบน ลกษณะทพกอาศยเปนบานปน 2 ชน ชวงเวลาทเกดเหตการณการสญเสย เกดเมอป พ.ศ. 2554 ขณะเกดเหตการณมอายครรภ 7 เดอน ฝากครรภครบ ไมพบภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ ผานการคลอดปกต ปฏเสธภาวะแทรกซอนขณะคลอด คลอดทารกเพศชาย สภาพทารก แรกคลอด สมบรณแขงแรงด ปฏเสธภาวะแทรกซอนหลงคลอด เลยงบตรดวยตนเอง ปจจบนบตรสขภาพสมบรณแขงแรงด กาลงศกษาระดบเตรยมอนบาล โรงเรยนในจงหวด จานวนบตรทอยในความดแลปจจบน 2 คน

สวนท 2 ความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต

การศกษา ความเครยดและ การจดการความเครยดของสตรทสญเสยสาม ขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต จากผลการศกษามประเดนทเกดขน 2 ประเดนหลก คอ ( 1) การตอบสนองตอการสญเสย ซงม 3 ประเดนยอยคอ การรบรภายหลงสญเสย สาม ระยะเวลาในการกาวผานเหตการณ และจดเปลยนความคดสการจดการ และ (2) การจดการความเครยดประกอบดวย 2 ประเดนยอยคอการจดการดวยตนเอง และการจดการ โดยไดรบการสนบสนนอน ๆ

1. การตอบสนองตอความเครยด การตอบสนองตอความเครยด เปนความรสก นกคด การแสดงออกตอเหตการณภายหลงเผชญความสญเสย สาม อารมณความรสกทเกดขน ของสตรตงครรภ ทไดรบผลกระทบจากสถานการณความไมสงบมผลตอการจดการ ระยะเวลาภายหลงการสญเสยสการจดการ การวางแผนชวต และนาไปสความสามารถทจะดาเนนชวตภายหลงเผชญเหตการณสญเสยไดตอไปซงม 3 ประเดนยอย ซงมรายละเอยดดงน ความรสกภายหลงสญเสย สาม ระยะเวลาในการกาวผานเหตการณจดเปลยนความคดสการจดการ

50

1.1 การรบรภายหลงสญเสยสาม การรบร ภายหลงสญเสย สาม การทสตรทสญเสยสามขณะตงครรภตองพบเจอเหตการณการสญเสยอยางไมคาดฝน การรบรถงความรสกภายหลงเผชญเหตการณจงมสวนสาคญทใหเหนถงบรบทดานอารมณทเกดขน ณ ชวงเวลาเหลานนของผใหขอมล ภายหลงการสมภาษณจะเหนถง ความหลา กหลายของความรสกทเกดขน ตลอดจนการรบรถงความไมสขสบายทางกาย ทาใหม 2 ประเดนยอยทเกดขนจากการรบรภายหลงสญเสยสาม คอ การเปลยนแปลงทางดานจตใจ และ การรบรถงความไมสขสบายทางกาย ซงมรายละเอยดดงน 1.1.1 การเปลยนแปลงทางดานจตใจ การรบรภายหลงสญเสยสาม ทพบจากผใหขอมลเปนความรสก ทเกดขนของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ กอใหเกดการเปลยนแปลงทางดานจตใจ เหนถงความหลากหลายทางอารมณความรสก ณ ชวงเวลาเหลานน กอใหเกดการเปลยนแปลงทางดานจตใจ ไดแก ภาวะ ชอค เศรา ทอแท และยอมรบการสญเสย ทาใหเหนถงเหตการณ ณ ชวงเวลาทเกดการสญเสย ซงจะกลาวถงดงน

ตาราง 2 การรบรภายหลงสญเสยสาม (N = 15)

ความรสก จานวน (ราย) รอยละ

ภาวะชอค เศรา ทอแท

ยอมรบการสญเสย

15 6 2 2

100.00 40.00 13.33 13.33

ชอค ภาวะชอค เปนความรสกของคนทประสบกบความสญเสยอยางเฉยบพลน จะอยในภาวะชอค รสกรอบตวมดสนท ไมรบรเหตการณ ทวนเหตการณซา ๆ วาเกดขนจรงหรอไหม หากผใหขอมลอยในภาวะชอคเปนเวลานานจะทาใหการฟนตวจากความเศราโศกตองใชระยะเวลา นานกวาคนอน การรบรและยอมรบการสญเสยมผลโดยตรงทจะทาใหผใหขอมลกาวผานเหตการณเขาสระยะปกตไดดมากยงขน "วนแรกรสกทกอยางรอบตวมดสนท รสกชอค ถามกลบตวเองมาซา ๆ วามนเกดขนจรง ๆ แลวเหรอ แลวทาไมตองเกดกบครอบครวของเรา แลวลกทอยในทองน อกสงสารมากไมไดเจอพอเลย

51

(ผใหขอมลรายท 1)

"ชอค ตกใจ กลวไปหมด รบไมไดเลย ยนนงอยนานมาก อาแบกะทางานเปน อส. (อาสาสมครชมชน) ดวย ยงทาใหกลว ไมกลาออกจากบาน แคไดยนเสยงไกขน กะตกใจเลยนะ เปนคนขตกใจไปเลย

(ผใหขอมลรายท 4)

"กะทางานมาเลย ตอนทอาเยาะ (พอ) โทรมาบอกตกใจมาก ชอคไปเลย ถามยาหลายครงมาก เขาออนเหมอนจะลม มนองชายมาพยงหลงให หนามอจะเปนลม ตอนนนเครยดมาก"

(ผใหขอมลรายท 3) เศรา กลมผใหขอมล 7 ใน 15 รายบรรยายวามความรสกเศรา คดถงเหตการณในอดต ใจหอเหยว รเหนอย ไมอยากทาอะไร อยากกลบไปยอนเวลาในการแกไขเหตการณ มกรบประทานอาหารไดนอย นอนไมหลบ ซบผอม ไมอยากไปเจอใครใน สงคม อารมณเศราเปนอารมณความรสกทเกดขนภายหลงการรบรถงการสญเสยสามอนเปนทรกในชวงแรก มกใชระยะเวลาไมนาน เนองจากเปนเหตการณการตายจากกนไปโดยมทนได ลาลา สตรทสญเสยสามจะ มอาการเศรา ดง คาบอกเลาตอไปน "ครงแรกทรขาวนใจหายไปเลย รสกทกอยางรอบตวมดไปหมด ไมสนใจอะไรเลย ใจ มนหอเหยว รสกเศรา ทาไ มถงเปนแบบน ทาไ มแฟนตองตาย ลกกาลงจะคลอดไมอยากทาอะไรเลย ใครมาชวนไปไหนกไมอยากไป ไมอยากไปเจอใครรสกเหนอยไมอยากทาอะไรแลว"

(ผใหขอมลรายท 3)

"มนหนกๆ ซอเบาะ (จก) รสกเศราใจมนหอเหยว ไมอยากทาอะไร อาน อลกรอานกดขนบางแตพอกลบมาอยคนเดยวกรสกเศรา เหงา ๆ บานกเงยบมากเลย"

(ผใหขอมลรายท 8)

"อาแบ (สาม) พงเสยนะ ใหม ๆ มนยงทาใจไมได อารมณมนยงลอย ๆ ดทวกเฉย ๆ ไมคอยสนใจอะไรมาก เรอย ๆ ใจเรามนเศรา คดถงอาแบ (สาม) ไมคอยไดไปไหน อยบานตลอด"

(ผใหขอมลรายท 12)

52

ทอแท สตรทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบ 6 ใน 15 รายรบรถงความรสกทอแท สนหวง มความเบอหนายในการใชชวต ไมมแรงขบเคลอนหรอเปาหมายในการดารงอย หมดกาลงใจ การขาดหวหนาหลกของครอบครว เกดความรสก ไรทพกพง ความรสกทอแทมกจะมและเกดขน ในชวงแรกๆ สตรทสญเสยสามรสกถงการขาดทพงพา รบรถงภาระในการเลยงดบตร เมอไดรบการเยยวยา เสรมแรงบนดาลใจ เสรมกาลงใจในการใชชวต ไดรบสงสนบสนนจากบคคลรอบขาง สตรทสญเสยสามขณะตงครรภสามารถดาเนนชวตตอไปได "ยงทาใจไมได รสกทอ ทาอะไรไมถก ไมรอะไรเลย จะทาอะไรตอไดอก ไมไดทางานไมมเงนลกจะกนอะไร จะอยไดหรอ นกไมออกจรง ๆ"

(ผใหขอมลรายท 1) "อาแบเปนคนขยนทางาน เขาทางานคนเดยว กะไมไดทาอะไร พออาแบเสยกะ ไมรจะทาอะไร ไมเคยทางาน จะหาอะไรใหลกกน มลกอยแลว 3 แลวในทองอก1 จะเอาอะไรกน เหนอยมาก มดไปหมดทอมากตอนนน"

(ผใหขอมลรายท 7)

"ทาไมชวตตองเปนแบบน เราจะดแลลกคนเดยวไดไหม เปนลกจาง เขา เงนจะพอก นไม รสกสนหวง ทอมากเลย มองไมเหนทางเลยวาจะใชชวตตอยงไงน พรสกวาเรากทาความด เปนคนด วนหนงกไมคดวาเหตการณนจะเกดกบเรา คงเปนกรรมเกามง"

(ผใหขอมลรายท 13)

"กะเปนเมยคนท 4 ครอบครวอาแบเปนคนมเงน ออแรแดแบ (คนมอทธพล ในพนท) แตเขาจะดแลกะกบลกตอไหม ตอนนนกคดทกอยาง ไมมอาแบ ไมมงาน ไมมบาน จะไปอยไหนอาบสเซอมางะ (รสกทอหมดสนกาลงใจ)"

(ผใหขอมลรายท 8) ยอมรบ การสญเสย เมอผานเหตการณสญเสยทเกดขนมาไดสกระยะผใหขอมลสามารถทาความเขาใจและทาใจยอมรบการสญเสยทเกดขนได ทาใจยอมรบสงทเกดขนเปนเรองของโชคชะตากาหนด ใชหลกศาสนาทาใหเกดความเขาใจเหตการณและการยอมรบการสญเสยทเกดขนได การยอมรบไดถอเปนปจจยสาคญททาใหเกดการจดการชวต นาไปสการเปลยนแปลงในทางทด

53

ผใหขอมลแตละรายจะใชระยะเวลาทแตกตางกนในการยอมรบกบเหตการณทเกดขน ทงนขนอยกบบคลกภาพสวนบคคล สภาพจตใจ ความสามารถในการแกปญหา และความรนแรงของเหตการณ "กอนอาแบจะเสย หลงละหมาดซบฮ (หวรง) อาแบชอบไปกอดาแตดาแลกาปง (รานนาชาใน หมบาน) วนนนไมมอะไรแปลกเลย สก 6โมงกวาๆได ลกชายวงมาบอกวาอาเยาะ (พอ) โดนยง เรากตกใจ รบวงไปทรานนาชา ไปถงคนกมงกนเตมเลย พอเราเหนมายต (ศพ) กรแลววาไมรอด มนไมถงกบทาใจได ปะนอวะแบะนอมนบลากเดาะ (แลวจะทาอะไรได มนเกดขนแลว) ซอบรบาเยาะ ดอาร (ใหอภยและขอพรตอพระองคอลลอฮ)"

(ผใหขอมลรายท 7) "กวาจะทาใจยอมรบนไมใชเรองงายเลย ตองใชเวลา เขาวดทาบญใหใจมนสบาย เหนอยๆ ดแลทาทกอยางคนเดยว แตเหนหนาลกแลว พมกาลงใจ คดไวเลยวาจะเลยงเขาใหดทสด"

(ผใหขอมลรายท 15) จากขอมลทไดจากสมภาษณพบวาการรบรบรบทดานอารมณความรสกภายหลงเผชญการสญเสยสาม ผใหขอมลเกดการรบรตอเหตการณทเกดขนม ใชแคดานเดยวหรออารมณความรสกเดยวเทานน แตมความหลากหลายของอารมณทเกดขน ภายหลงเผชญเหตการณ อนไดแกการรบรถง ภาวะชอค เศรา ทอแท และยอมรบ การสญเสย ได จากการสมภาษณทาใหไดทราบถงการกาวผานเรองราวทเกดขนของผใหขอมลเหนถงการเตบโตภายหลงการสญเสยมผลตอ การจดการ กอใหเกดการเปลยนแปลงในชวตเพอใหสามารถดาเนนชวตภายหลงการสญเสยไดอยางปกตสข 1.1.2 การรบรถงความไมสขสบายทางกาย การรบรภายหลงการสญเสยสาม นอกจากจะสงผลกระทบทาใหเกด การเปลยนแปลงทางดานจตใจ ยงสงผลใหเกดการรบรถงความไมสขสบายทางกาย รางกายออนลา ปวดมนศรษะ ปวดเกรงบรเวณทายทอย ทองอด สงผลใหนอนไมหลบ รางกายมการตอบสนองตอความเครยด ทาใหเกดการเปลยนแปลง มรายละเอยดของขอมลดงน "ชวงแรกน ปวดหวตลอดเลย มนมน ๆ กะไมไดแพทองทนะ แตมนปวดหวเพราะเราคดมาก เครยด นอนไมหลบ กนอะไรกไมคอยได ลาบากเลย"

(ผใหขอมลรายท 3)

54

"รสกไมสบายเนอไมสบายตวบอยนะ เราทองอยดวยแหละ เลยปวยงาย คดอะไรเยอะ ๆ กปวดตรงคอน นวด ๆ กดขน แตกเปนอก ทองอดอก หมอบอกเรามเรองใหเครยดเยอะ กรดในกระเพาะอาหารเลยเยอะ ใหยามากน กหายนะ ดขน"

(ผใหขอมลรายท 6)

"ชวงทเครยด ๆ น มนปวดหมดเลยตามเนอตามตว แตหวนปวดตบ ๆเลย บางทกปวดหวขางเดยว เปน ๆ หาย ๆ อยแบบนแหละ เหนอยดวยแหละชวงนนไป ๆ มาบานกะกบบานอาแบ (สาม)"

(ผใหขอมลรายท 8)

"เวลาเครยดน มนชอบปวดทไหล มาแถว ๆ ทายทอย ชวงแรก ๆ กะไปนวดบอย ทนพอไปบอยเลยจาเขาไดวาทาอยางไร กลบมาทาเองทบาน สบายขนปวดไมบอยเหมอนเมอกอนแลว ตอนมนปวดบอยกลววาจะคลอดกอนกาหนด

(ผใหขอมลรายท 11) จากขอมลทไดจากการสมภาษณขางตนจะเหนไดวาความเครยดสงผลใหรางกายมปฏกรยาตอบสนองตอสงทมาคกคาม กอใหเกดความไมสมดลของรางกาย ทาใหเกดความเมอยลาของกลามเนอ การทางานของระบบยอยอาหาร การไหลเวยนโลหต ทาใหรางกายเกดการปรบตวและเปลยนแปลง หากรางกายสามรถปรบไดกจะเกดสมดล หากรางกายไมสามารถปรบตอความเครยด ทคกคามไดอาจสงผลทาใหเกดความผดปกตของรางกายในระยะยาวทเปนการเปลยนแปลงของรางกายทเกดจากความเครยด เชน โรคมะเรง โรคความดนโลหตสง และโรคหวใจ เปนตน

1.2 ระยะเวลาในการกาวผานเหตการณ ความรสกตอเวลาในการกาวผานเหตการณความสญเสย ทาใหเราไดมองเหนถงความสาคญของแตละชวงเวลาทมผลตอการจดการ ผใหขอมล 6 ใน 15 รายใชเวลา ภายใน 3 เดอน ในการกาวผานเหตการณ ในขณะทผใหขอมล 7 ใน 15 ราย ตองใชระยะเวลาในการสญเสย ภายใน 6 เดอน ถงมการจดการความเครยดไดด และพบวาผใหขอมล 2 ใน 15 ราย ตองใชระยะเวลาภายหลงสญเสยสการจดการ 6 เดอน ขนไป มรายละเอยดดงน

55

ตาราง 3 ระยะเวลาในการกาวผานเหตการณ (N = 15)

ระยะเวลาการสญเสย จ านวน (ราย) รอยละ

< 3 เดอน 3-6 เดอน > 6 เดอน

6 7 2

40.00 46.66 13.33

1.2.1. ระยะเวลาภายหลงสญเสยสการจดการ ภายใน 3 เดอน "ไมรวานานไหม มนไปเรอย ๆ ไมนานนะ 2-3 เดอน ไดมง ลก ๆ โตแตงงานกนแลว"

(ผใหขอมลรายท 8)

"1 เดอนกวา ๆ แปปเดยวไหม กะอายเยอะแลวมง ลกกโต ๆ แลวดวย ลกทโตแลวนชวยกะ เยอะนะ ลกกะ อยมาเลย 2 คน"

(ผใหขอมลรายท 11)

1.2.2 ระยะเวลาภายหลงสญเสยสการจดการ ภายใน 6 เดอน "เรองทเจอมนหนกนะ แตตองอยตอใหได กะทางานตงแตเดก ทางานมาเลยดวย เลยทาใหเราเจออะไรมาตงแตเดก ๆ เลยทาใหกะเขมแขงเรว หลงสามเดอนนไมเครยด ไมเศราเลยนะ เรมทางานได"

(ผใหขอมลรายท 7) "4-5 เดอนไดนะททาใจไดแลว เรมนกถงลก ดแลลกมากขน เวลานกถงแฟนพกไมรองแลว เวลามนทาใหเราดขน มนทาใจไดมากขน"

(ผใหขอมลรายท 13)

"เวลานมนชวยไดเยอะนะ พอผานไปสกพกเราเรมคดได มองทางออก ทาใจไดบาง แฟนกยงนกถง แตเรากตองไปตอ ชวง 4 เดอนหลงนรสกดขน เครยดนอยลง เวลาทผานมาทาใหพนงขน ไมฟงซานแลว"

56

(ผใหขอมลรายท 15)

1.2. 3 ระยะเวลาภายหลงสญเสยสการจดการ มากกวา 6 เดอน "ออกจากบานไดนก 40 วนไปแลว พวกตกใจงายนกตอนนกยงมอย สองอบอแดเฮาะบ เดาะมาเองเกาะปอซอ ปยงเตาะและตฮ ดอบาฮาต (เสยงประทดทเดก ๆ จดเลนตอนเดอนบวชไดยนไมไดเหมอนกนใจจะเตนเรวมาก) แตไมถงปนะ ทตกใจกหาย 6-7 เดอนได"

(ผใหขอมลรายท 4)

"ตอนอาแบ (สาม) โดนยงกะหอยในเหตการณดวย มนตดตาหลบตา ยงเหน บางครงเหมอนเหนภาพหลอน กวาจะทาใจไดนานมากเกอบปนะทยงเหนภาพตอนทอาแบ (สาม) โดนยง ตอนนนกะกลวมาก กลววาเขาจะมายงกะกบลกดวย แตอลฮมดลลลลาฮ (ขอบคณพระเจา) ทเขาไมเหนกะกบลก กะไมเหนหนาพวกเขาทนะ เขาปดหนา ถาเหนหนากนกคงกลวมากกวาน"

(ผใหขอมลรายท 5)

จะเหนไดวาความรสกตอเวลาในการกาวผานเหตการณความสญเสยนน มสวนสาคญในการทาใหผใหขอมลมชวงเวลาในการคดไตรตรองถงเหตการณทผานมา มชวงเวลาทไดอยกบตวเอง ไดเหนถงกระบวนการในการเชอมโยงกนของเวลากบความรสกภายหลงเผชญเหตการณ ซงแตละบคคลจะมระยะเวลาในการกาวผานเหตการณแตกตางกน ดงนนการใหความสาคญกบเวลายอมเปนผลดในการเขาไปเยยวยาผประสบเหต

1.3 จดเปลยนความคดสการจดการ ความเครยดทเกดจากการไดรบการกระทบกระเทอนทางจตใจจากการสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบในพนท เปนลกษณะความเครยดทเฉพาะเจาะจง ภายใตบรบททแตกตาง การเผชญปญหาทเกดขนนนจงตองใชเวลา และการรบทราบถงจดเปลยนทางความคดถอเปนหวใจของการศกษาเพราะสามารถสะทอนใหเหนถง การกาวผานเหตการณ มมมองของสตรทสญเสยสามตอการแกไขปญหาทเกด ทาใหมองเหนปรากฏการณทศกษาไดชดยงขน ดงรายละเอยดตอไปน "มองหนาลกคนโตแลวกะกคดได หลงจากทเครยดมานาน เราตองอยเพอลก ทอไมไดแลว ตองทาอะไรบางแลว"

(ผใหขอมลรายท 2)

57

"กะมลกเยอะนะ ถากะเอาแตเศรา เครยดทอาแบ(สาม)ตาย ลก ๆ ละจะอยยงไง ลกๆกยงเดกมาก ทาอะไรเองไมไดเลย กะตองทาใหเขา ตองอยใหได "

(ผใหขอมลรายท 7)

"สงสารลก สงสารพอแมนะทนงดกะเครยด กนอะไรไมได ไมคอยคยกบใคร แมบอกวาถาเครยดมาก ลกในทองจะตวเลก ไมแขงแรง กะเรมคดไดนะ เรมกลบมามองตวเอง"

(ผใหขอมลรายท 10)

"พนงดทว ลกหนมาถามวาแมวานองผหญงหรอผชายครบ เปนคาถามธรรมดานะ แตเปนคาถามททาใหพกลบมาคดได วาเรามอกหนงชวตทอยในตวเรา พดงลกมากอดเลย บอกแมขอโทษนะลก กอนหนานเรามวแตนกถงความรสกของตวเอง ลกกเอาไปฝากพอแมเลยงเพราะเราเครยดอย"

(ผใหขอมลรายท 13)

จากขอมลทไดจากการสมภาษณจะเหนไดวาจดเปลยนและแรงบนดาลใจ ทสาคญทนาไปสการจดการความเครยดคอ ทารกในครรภ และบคคลในครอบครว ถอเปนกาลงใจ ทสาคญและอยเคยงขางสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบ การทสตร ทสญเสยสามรบรถงความรก ความหวงใยของบคคลทอยรอบขาง ไดรบความปรารถนาดสงเสรมใหเกดแรงขบเคลอนสการจดการความเครยดและนาไปสหนทางในการแกไขปญหาชวต

2. การจดการความเครยด การจดการความเครยด เปนวธทสตรทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบ ใชในการแกไขปญหา เพอจดการกบอปสรรคทเขามากระทบกระเทอนทางกาย จตใจ และจตวญญาณ ทาใหสามารถดาเนนชวตตอไปไดในอนาคต จากการศกษาครงนพบวาสตรทสญเสยสามมการจดการความเครยดประกอบดวย 2 ประเดนยอยดงน ( 1) การจดการดวยตนเอง และ (2) การจดการ โดยไดรบการสนบสนนอน ๆ

2.1 การจดการความเครยดดวยตนเอง การจดการความเครยดดวยตนเอง ประกอบไปดวย 2 ประเดนยอย คอ การสรางสมดลจตใจ และการเปลยนแปลงวถชวต ซงขอมลทไดจากการสมภาษณมรายละเอยด ดงน 2.1.1 การสรางสมดลจตใจ การจดการความเครยดดวยตนเอง โดยการสรางสมดลจตใจ พบในรปแบบของการผอนคลายความเครยด ถอเปนสวนหนงของการผอนคลายความเครยด เปนการปรบ

58

สมดลชวต ทาใหสถานการณคลคลายเปนไปในทศทางทดขน เพอใหสามารถดาเนนชวตตอไปได การผอนคลายความเครยดของสตรทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบ จะเปนไปในรปแบบของการทากจกรรมเพอผอนคลาย กจกรรมททามความหลากหลายขนอยกบความถนด ความสบายใจทไดทา การใชหลกคาสอนของศาสนามาชวยยดเหนยวจตใจ ปรบวธคดใหลกเปนแรงขบเคลอนชวต เสรมสรางกาลงใจดวยตนเอง ตลอดจน การทา กจกรรมทเปนสวนหนงของการบาบดรกษา ดงคา บอกเลาดงตวอยางตอไปน "กะชอบอานอลกรอาน เปดฟงเสยงอลกรอานเพราะ ๆ ไดอานไดฟงแลวรสกสบายใจนะ ใหลกไดฟงดวย เขาจะไดไมเครยดเหมอนแม ใหพระเจาคมครองเขาดวย หลบสบายเลย"

(ผใหขอมลรายท 2)

" เวลาเราละหมาดนใจเราสบาย รสกไดวาพระเจาอยกบเราตลอดเวลา อลฮมดลลลลาฮ (ขอบคณพระเจา)"

(ผใหขอมลรายท 11)

"บานพเปนทงนากวาง ชวงกลางวนนจะรอนมาก อยบานเฉย ๆ ไมอยากคดอะไรมาก พชอบปลกตนไม ดอกไม เหนแลวสบายใจ กลนดอกไมกหอมสดชน บานรมรนขน กลายเปนวาเดยวนเวลาพเครยดๆพจะไปซอตนไมมาปลก"

(ผใหขอมลรายท 15) "กะวาตอนทกะไมเครยด ตอนทดทวกบลกหลงอซอ (ตอนคา) เราดทวนเรากไมไดเครยดกงวลอะไร สนกด ดแลวเพลนไดอยกบลก คยกบลกดวย"

(ผใหขอมลรายท 12)

"ตองปรบตว ดแลเขาใหด ไปฝากทองตลอดนะ นบลกดนทกวน บอมอบอซา(หมอ) บอกวาถาเราเครยดมากลกจะตายในทองได กะกลวนะ พสาวกะเคยมลกตาย ในทอง นอนโรงบาลหลายวน ไมรเปนอะไร"

(ผใหขอมลรายท 14)

"อาเนาะนอาเนาะยาเตง (ลกเปนเดกกาพรา) บเดาะยายอปาดอกตอ (เดกนาสงสารกวาเรา) กาลโดะสางสางเดาะวะปอ บเลดซอซาจอ (ถาใชชวตไปวน ๆ ไมทาอะไร ไดแตบาป) กตอคอนอองะเกาะอาเนาะบาเยาะบาเยาะ วะวมอเละเกาะอาเนาะ (เราตองนกถงลกใหมาก ๆ ตองปรบตวเองเพอลก) โอบะมาแกเสาะมอ (ยาบารงทานตลอด) เดาะปแกปอ (พยายามไมคดมาก)"

(ผใหขอมลรายท 6)

59

" ทองนกะดแลมากขนนะ สงสารลก อยากทาใหเตมท กนแตของดๆ อาหารสดใหม ยาทหมอใหกนตลอด หมอบอกวาถาเครยดลกในทองจะตวเลก ไมแขงแรง กะพยายามไมเครยดไมคดมาก ทาใหเตมท อยากทาใหลก ตองปรบตวเยอะเหมอนกน แตเราตองทาใหได"

(ผใหขอมลรายท 12)

"พวาพอยไมไดนะ ถายงอยแบบเดม พตองทาอะไรเพอลก ดแลเขา ใหดทสด ทาเพอแฟนพใหเขาสบายใจ หมดหวง เขาไปแลว เขาจะไดมองกลบมาวาเราดแลครอบครวแทนเขาได คดถงเขานะแตไมทอแลว มนหนกแตตองปรบชวตใหอยกบมนได"

(ผใหขอมลรายท 13)

"ไมเคยคดเรองความตายแบบจรงจงมากอนเลย คดวาพรงนจะทาอะไรบาง อก 5 ปจะไปอยตรงไหน เคยวางแผนอนาคตกบอาแบ (สาม) วาจะทาบานใกลบานมามา (แม) แตมนไมทน เดยวนกะไมคดไกลแลว จากทไมเคยคด กคดมากขน เหตการณนทาใหเราเจอ สจธรรมในชวตนะ กะคดมากขน รอบคอบมากขน อะไรทไมดจะพยายามเลยงไมทา ไมคด จรง ๆ แลวศาสนาอสลามเขาใหเรานกถงความตายทกวนนะกอนเขานอน จะไดใชชวตไมประมาท นกพงมาคดได"

(ผใหขอมลรายท 1) "หนเขาหาศาสนามากขน ไมใจรอนแลว ใจเยนขน ใครคดรายกบ เรา ปลอยเขาไป อกไมนานตองตายหมด เอาอะไรบนโลกนไป ไมไดดวย มแตผลบญเทานนทเอาไปไดในวนอาครต (วนสนโลก)"

(ผใหขอมลรายท 7) "กะเปลยนวธการคด การใชชวต โตเปนผใหญกวาเพอนทเรยนมาดวยกน รสกวาตองรบผดชอบมากขน เมอกอนมอะไรอาแบ (สาม) จะคอยชวยเหลอ ชวยทา ใหกาลงใจ ตอนนตองทาเองหมด อะไรทยาก ๆ จะลองทาดกอน ถาไมไหวจรงคอยบอกพอ"

(ผใหขอมลรายท 5)

"เจอเหตการณครงนเขาไปพวาพใจเยนขน คดวามนมาไมทนตงตว รบไมทน คดวาหลงจากนถาเจออะไรทหนกกวาน คงรบมอไดดกวาเดม ใชสตมากขน ขบรถระวงขนไมรบแลวคอย ๆ ขบ นกถงลกเสมอตองอยเพอเขาใหไดนานทสด ทาประกนใหลก สอนลกใหทางานบานไดเอง ถาวนหนงครอบครวเราโชครายอกลกจะไดอยได ไมเดอดรอน ปทางทกอยางแลว คดเผอลกตลอด"

60

(ผใหขอมลรายท 13) "อยากใหลกอยไดดวยตนเอง สอนการใชชวตในสงคมบานเรา การสงเกตดความผดปกตรอบๆ ตวมอะไรทจะบอกไดนพบอกลกหมด จากทคดวาจะอยทนดลกวน รบปรญญา มหลานสกคนสองคน ตอนนไมคดอะไรไกลขนาดนนแลว ดงคาพระทสอนวาทาวนน ใหดทสดเปนความสจจรงทสด"

(ผใหขอมลรายท 15)

การจดการความเครยดดวยตนเองโดยสรางสมดลจตใจ เปนการปรบตวใน ขณะตงครรภ ภายใตสถานการณความไมสงบ ถอเปนกระบวนสาคญในการเกดการเจรญเตบโตภายหลงการสญเสยผใหขอมลเกดความพยายามทจะประคบประคองครอบครว คลคลายสถานการณใหเปนไปในทศทางทดสงผลดตอครอบครว ความตงใจในการดแลทารกในครรภใหสามารถตงครรภไดอยางมคณภาพ ทารกคลอดปลอดภย สรางความเขาใจใหกบตนเอง ยอมรบสงทเปนไป ทาความเขาใจ กบสงทเหนอการควบคม การทผใหขอมลสามารถปรบตวใหเขากบสถานการณทเกดขนไดยอมเปนสญญาณทดของการเรมตนชวตภายใตบรบทและสงแวดลอมทเปลยนไป จากการสมภาษณจะพบวาการสรางแรงบนดาลใจ การปรบตว และการเสรมสรางกาลงใจเปนสงทชวยในการจดการความเครยดทด 2.1.2 การเปลยนแปลงวถชวต สงทเกดขนภายหลงการสญเสย กอใหความเครยดตอสตรทสญเสย สามจากสถานการณไมสงบ นามาซงการเปลยนแปลงครงยงใหญของชวตผหญงทตองเผชญกบเหตการณ ทมผลกระทบกระเทอนจตใจ การตกอยในสภาวะกดดนทาใหเกดการเปลยนแปลงในชวต การจดการความเครยด โดยการจดการดวยตนเอง เกดจากการเปลยนแปลงวถชวตประจาวน ปรบเปลยนรปแบบการดาเนนชวต เพอใหสามารถเผชญกบเหตการณทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ สามารถดาเนนชวต ไปในทศทางทดขน กอใหเกดความปลอดภย และความมนคงในชวต ดงตวอยางคาพดตอไปน "กอนหนาทอาแบ (สาม) จะเสยกะสอนอยทโรงเรยนเอกชนสอน ศาสนาอสลามในเมอง หลงอาแบเสย เขาบรรจเปนขาราชการครไดมาสอนโรงเรยนประถมใกลบาน สะดวกขนตอนเทยงกลบบานมาใหนมลกได มเวลาอยกบลกมากขน"

(ผใหขอมลรายท 1)

"ไมมอาแบ (สาม) แลวกะตองอยเพอลก ดแลลก เปนทงพอและแมใหลก เมอกอนกะจายตลาด ทาแกงอยในครว ไมม อาแบ (สาม) เปนแมบานอยางเดยว เดยวนตองหาเงนเพม

61

รบจางปกลายดอกไมผาคลม ไดเงนไมเยอะ แตดกวาตองไปมาเลย อาเดะ (นอง) กะบอกใหไปมาเลย ไดเงนเยอะ กะไมอยากไปสงสารลก"

(ผใหขอมลรายท 3) "เคยทางานปลากระปอง ใชสทธประกนสงคม ทางานโรงงานออกจากบานหวรง พออาแบ (สาม) เสย หลงคลอดเขาใหหยด 45 วน กะกลบมาทางานตอแปปนง ลกคนแรกมอาแบ (สาม) ชวยเลยงคนนไมม กะเลย ลาออกมา ขายของทบาน เปลยนงาน เปลยนเวลาในชวต ทเคยเปน ดทมแมมาอยดวย มเวลาพกหายเหนอยบาง"

(ผใหขอมลรายท 10)

"กอ.รมน กบ ศอบต.จดกจกรรมทากลมคนทไดรบผลกระทบจากสถานการณความไมสงบจะมเจอกนบาง เขาจะใหพไปพดในกลมวาเราเจอเหตการณอะไรมาบาง ใหกาลงใจคนทพงเจอเหตการณแบบเดยวกบเรา พวาดนะเขาจะไดรสกวามเพอน มคนทเปนเหมอนเขา เหมอนครอบครวเดยวกน เขาจะไดมกาลงใจในการใชชวตตอ รสกวาแตกอนเราพดหนาคนเยอะ ๆ ไมได แตเดยวนทาไดแลว เราไดเงนเวลาไปมาดวยนา เขากใหไปพดบอย ทาใหมเงนเกบจากตรงนไดบาง "

(ผใหขอมลรายท 15)

"อยทนตองปรบเรองเวลานอน กน อย จะใหสบายเหมอนอยบาน กไมได เขาทางานเปนเวลา อยบานจะตนตอนไหนกได แตดอยางขางในนไมนากลวแตกะอยากกลบบานอยนสบายแตไมเหมอนบาน"

(ผใหขอมลรายท 2) "กะยายบานเลยนา ตอนนกลบมาอยบานเดม อกอาเภอหนง ใกลเมองกวา อยกบพอแมสบายใจกวา แตทนใกลเมองเลยวนวาย ไมเหมอนบานเดมทอยในชมชน ไมคอยไดยนเสยงรถ อยบานนดอยางไมตองคดมาก อยบานเดมจะคด กเครยดอก ปวดหวอก ดทลกยงไมมใคร เขาเรยน ลกไมตองปรบตวอะไรมาก "

(ผใหขอมลรายท 7)

"กะมาอยน 3 ปแลว เขาสอนทางานเยอะ ปนหมอได วาดรป ทาดอกไม มกวาดพน ถพน ทาหมดทกอยาง เมอกอนทาไมเปน เขาใหทพก มเงนให พอกน บางเดอนเกบไดบาง"

(ผใหขอมลรายท 8)

62

"ชวตเรากเปลยนนะ เดยวนกรดยางไมออกกอนซบฮ (กอนพระอาทตยขน) จะรอใหสวางกอน ไดยนเสยงมอไซตคนอนบานอนกอน แลวคอยออก พาลกไปดวย กะไมกลาไปคนเดยว พามดไปดวยใสในเสอในทมซป เปนคนระวงตวมากขน กลางคนหลงมฆรบ (หลงพระอาทตยตก) ไมออกจากบานแลว อยแตในบาน นอกจากจาเปนจรงๆถงจะออก ไมเหมอนแตกอนจะกลบบาน ตอนไหนกได ไมตองรบไปรบกลบ ตอนนทาแบบนนไมไดแลว"

(ผใหขอมลรายท 5)

"ไมออกไปไหนแลวเวลากลางคน ถาไมจาเปนจรงๆจะไปกนหลายๆคน ไมไปไหนมาไหนคนเดยว ไปเปนกลมใหญ ทางเขาหมบานมสองทาง แตกอนกลบบานทางเดมตลอด ตอนนสลบกนกลบทงสองทาง บางวนไปทางานอกทาง ขากลบกขบกลบมาอกทาง ถงเหนอยหนอยแตกตองทา เราไมรวาจะเกดอะไรบาง ตองระวงตวตลอด"

(ผใหขอมลรายท 9)

"มสลมจะถอศลอดทวายบ (หลกปฏบต) ในเดอนรอมดอน ตอนนกะถอศลอด เดอนอนมากขน เปนการถอศลอดในเดอนทไมไดบงคบ รสกไดใกลชดอลลอฮ จากทไมเคยทาตอนนเวลาไมสบายใจกจะถอศลอด รสกจตใจสงบขน เขาหาศาสนามากขน

(ผใหขอมลรายท 11)

"เดยวนจะไมพด นนทาวารายใคร ไมพดจาไรสาระ ฝกความอดทน อานอลกรอานมากขน แตกอนไมคอยไดทา แตชวงนทาบอย วนจนทรกบวนพฤหสบดถาไมตดอะไรกะจะถอศลอดทกอาทตย บางวนถาไมไดทา ไมไดอานอลกรอานจะรสกไมด เมอกอนไมเคยรสกแบบน เพราะไมคอยไดทาบอยแบบน"

(ผใหขอมลรายท 14) ทก ๆ การเปลยนแปลงทเกดขนลวนเกดจากกระบวนการเรยนร เรยนรทจะรบมอกบทกปญหา เรยนรทจะจดการและแกไขกบปญหา เรยนรทจะอยบนโลกนใหได ไมวาตองเจอหรอรบมอกบ สถานการณไมคาดฝนหรอสถานการณการสญเสยบคคลอนเปนทรก ดงนนมนษยทสามารถเรยนรทกสงไดเรว ยอมสงผลทาใหมการปรบตวทด มความราบรนในชวต นาไปสสมดลแหงชวต และใชชวตไดอยางปกตสข

2.2 การจดการโดยไดรบการสนบสนนอน ๆ การจดการ ความเครยดทไดรบการชวยเหลอจากแหลง สนบสนน อน ๆ เปนสงเอออานวย ทเขามาชวยเหลอ เคยงขางสตรทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบให สามารถกาว ผาน เหตการณแ ละจดการความเครยดใหลดลงได สงผลตอการดาเนนชวตในอนาคตจากการศกษาพบวาสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบ ไดรบการสนบสนนจาก

63

หลายดาน ดงน สงสนบสนนจากครอบครว สงสนบสนนทไดรบจากภาครฐ และสงสนบสนนทไดรบจากสงคมและชมชน ปจจยสนบสนนทไดรบไดแก สงสนบสนนทางกาย สงสนบสนนทางใจ และ สงสนบสนนทางการเงน "เจะงาอาเดะ (แมกบนองสอง) ดกบเรามากเลย ไมเคยทงใหกะอยคนเดยว นองเรยนอยท มอ. หาดใหญขบมอไซตกลบมาเลย อาเดะ (นอง) บอกวาตอนทรขาวอาเดะ (นอง) โทรมา กะไมพดถามคาตอบคา แลวนงไปเลย อาเดะ (นอง) เปนหวงเลยรบขบรถกลบมา"

(ผใหขอมลรายท 1)

อาเยาะ (พอ) กะเปนคนนงๆไมคอยพด วนทอาแบ (สาม) เสยมอาเยาะ (พอ) ทคอยทาใหทกอยางทาพธเตรยมคนละหมาดทมสยด เตรยมขาวสารใหคนทมาละหมาด ไปกโบร (ไปสสาน) อาเยาะ (พอ) แกแลวนะ แกทาเองทกอยาง กะรองไหอยางเดยวเลย

(ผใหขอมลรายท 3) "เพอนทสนทกนททางาน พอเขารเขามาเยยมทบานบอย มาคยมาคอยอยเปนเพอน เอาลกเอาหลานมาวงเลนในบาน บานไมเงยบมเสยงเดกๆเลนวงไลจบกน มเสยงหวเราะของเดก ๆ เรารสกดขนบางนะ เวลาวางนอยทาใหไมเครยด ชอบใหเดก ๆ มาทบาน"

(ผใหขอมลรายท 13) "เขาชวยกะเยอะนะ ชวงแรกกะชอบอยคนเดยว แมบอกนะวาทมสยด มบรจาคเงนกรรมการมสยดเอาเงนมาใหทบานเราดวย ศอบต.ใหเงนเยยวยา ดใจนะมเงนเลยงลกบาง"

(ผใหขอมลรายท 4) "กะกลวเวลาไปทางาน รบราชการดวย เงนเกบนอย ถากะเปนอะไรไปน ลกลาบากแน ดท ศอบต. มโครงการเยยวยาเขาเขามาชวยเหลอดานการศกษาฟร เราคลายกงวลไปไดบางอยางนอย ลกกมความรตดตวไวใชเลยงชพในอนาคตไดดวยตวของเขาเอง"

(ผใหขอมลรายท 14)

สตรทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต ตองมการจดการความเครยดทหลากหลาย เพอทสามารถปรบตวไดตามสถานการณทเกดขน เปนไปตามความเหมาะสม ปลอดภย สการเรมตนสงใหมๆ เพออนาคตของครอบครว และนาไปส การเปลยนแปลงครงยงใหญของชวต

64

อภปรายผล

ความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต จากการสมภาษณสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบ อภปรายผลการศกษาตามทปรากฏขนของการศกษาครงนม 2 ประเดน ดงน การตอบสนองตอการสญเสย และการจดการความเครยด

ประเดนท 1 การตอบสนองตอการสญเสย

สตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต จากขอมลทไดจากสมภาษณพบวาการรบรบรบทดานความรสกภายหลงเผชญการสญเสยสาม ผใหขอมลเกดการรบรตอเหตการณทเกดขนมไดแคดานเดยวหรอความรสกเดยวเทานน แตม ความหลากหลายของความรสกทเกดขน ณ ชวงเวลา นน อนไดแกการรบร ภายหลงการสญเสยสาม ทกอใหเกดการเปลยนแปลงดานจตใจ เกดความรสกชอค เศรา ทอแท และยอมรบ และการรบรภายหลงการสญเสยสาม กอใหเกดความไมสขสบายทางกาย จากการสมภาษณทาใหไดทราบถงการกาวผานเรองราวทเกดขนของผใหขอมล เหนถงการเตบโตภายหลงการสญเสย ความรสกตอเวลาในการกาวผานเหตการณ ระยะเวลาในการเยยวยา และจดเปลยนความคดสการเปลยนแปลงท มผลตอการจดการ ความเครยด กอใหเกดการเปลยนแปลงในชวตเพอใหสาม ารถดาเนนชวตภายหลงการสญเสยไดอยางปกตสข ดงรายละเอยดตอไปน จากผลการศกษาอธบายไดวา สตรตงครรภทตองเผชญกบเหตการณสญเสยสาม จากสถานการณความไมสงบระดบของเครยดทตองเผชญมมากขนเปนความเครยดททาใหเกด การเปลยนแปลงในชวตซงสอดคลองกบแนวคดของโฮลมและเร ฮ (Holmes & Rahe, 1967) มความคดพนฐานวา การเปลยนแปลงในชวตทกกรณไมวาเปนบวกหรอลบยอมทาใหเกดความเครยด จงไดมการวดและประมาณคาความเครยดในชวตจากเหตการณตาง ๆ ในรปของคาการเปลยนแปลงในชวต หรอ life-change unit (LCU) เปนปรมาณคาการปรบตวทใชในเหตการณนน ๆ ซง การสญเสยคครอง หรอคนรก เปนเหตการณทกอใหเกดความเครยดสงสดและรนแรงทสดในชวตมคาเปลยนแปลงในชวต 100 คะแนน และสอดคลองกบการศกษาของมารน ( 2551) ทพบวาการสญเสยบคคลในครอบครวโดยเฉพาะคสาม ภรรยา เปนการสญเสยทรนแรง และคกคามตอสขภาพจต และอาจเกดปญหาทางสขภาพจตไดจงจาเปนทจะตองไดรบการดแลอยางใกลชดและประคบประคองให ผสญเสยเหลานสามารถจดการกบความเครยดไดอยางเหมาะสมสงผลตอการใชชวตอยางปกตสข นอกจากความเครยดแลว สตรทสญเสยสามยงตองเผชญกบความเศราอนเนองมาจากการสญเสย

65

บคคลอนเปนทรก เปนปฏกรยาตอบสนองทางจตใจทพบบอย หลงการสญเสย ควรไดรบการชวยเหลอเนองจากเปนวกฤตทไมอาจลวงรมากอน (เพชรดาว, 2551) จากการศกษาพบวา การรบร ภายหลงสญเสย สามสงผลกระทบโดยตรงทงทางดานจตใจ และรางกาย กอใหเกดการเปลยนแปลงทางดานอารมณจากการสญเสยคครองคชวต ตองใชเวลาในการเยยวยารกษายาวนานทสด เปนลกษณะอาการทพบไดบอยในผทไดรบผลกระทบทางจตใจทรนแรง บางรายตองไดรบการบาบดรกษาทาง ดานจต ฟนฟสภาพทางกาย ตลอดจนการหาทยดเหนยวทางจตวญญาณควบคกนไป จากการศกษากลมผใหขอมลมความรสกเศรา ทอแท นามาซงความรสกโดดเดยว สอดคลองกบการศกษาของสรรรณ (2556) ทศกษาประสบการณภาวะเศราโศกของคสมรสไทยพทธของผเสยชวตจากการเจบปวยวกฤตพบวา ภายหลงการสญเสยสามคสมรสไทยพทธมความรสกเศราโศก ทอแท และบางรายมพฤตกรรมเกบตวอยคนเดยว แยกตวออกจากสงคม ไมดแลตนเองทาใหสขภาพรางกายทรดโทรม คดโทษตวเอง เปนตน ยงในภาวะตงครรภแลวจงเสยงตอการเกดปญหาทางสขภาพจตและรางกายตามมา จากการศกษาของพระปณต และสาระ (2554) ทศกษาการการเยยวยาความเศราโศกของผสญเสยบคคลอนเปนทรก พบวาการสญเสยบคคลอนเปนทรกในครอบครวสงผลตอหลายชวตทใกลชด กอใหเกดความเศรา เสยใจ ความเครยด เปนความรสกภายหลงการสญเสยตองใชระยะเวลาในการจดการ ซงพบวาหากผานพนเหตการณไปไดระยะหนงผสญเสยสาม ารถใชการจากไปของผเปนทรกใหเปนโอกาสในการพฒนาชวตได นอกจากความความเครยดและความเศราจากการสมภาษณ ยงพบวาสตรทสญเสยสาม เกดความรสกทอแทกบชะตาชวตทเกดขน มความทอแทสนหวง หมดกาลงใจ แยกตวจากสงคม (ศรสมภพ , 2555) ชวตภายหลงการสญเสยตองมการปรบตว ดานบทบาทหนาท ทอยอาศย สภาพแวดลอมรอบตวทเปลยนแปลงไป อารมณความรสกทอแทจะเปนอยในระยะสน เกดขนภายหลงเผชญเหตการณ หากม การจดการทด สงเสรมการมคณคาในตนเอง ผสญเสยจะสามารถดาเนนชวตในสงคมตอไปได และเมอเวลาผานไป ผสญเสยเกดกระบวนการการเรยนร จะเกดความเขาใจ มวธการแกไขและเผชญปญหาไดเหมาะ สม ผสญเสย จะเขาสระยะทยอมรบได การยอมรบทาให การผกพนทางอารมณกบการสญเสยลดลง (emotional detachment) อารมณเจบปวดดขน และมองเหตการณอยางพจารณามากขน คดถงการทาอยางอนมากขน มองไปในอนาคตมากขน มจดมงหมายมากขน ( objectivity ) (สชาดา, 2553) ความเครยดสงผลตอระบบการทางานตาง ๆ ของรางกาย อาทเชน การทางานของระบบประสาท ระบบทางเดนหายใจ ระบบทางเดนอาหาร และระบบภมคมกนของรางกาย สงผลใหเกดอาการตาง ๆ เชน ปวดศรษะ เกดอาการทางกระเพาะ อาหารไมยอย ออนเพลย หมดแรง (สมภพ, 2553) ซงสอดคลองกบการศกษาของรอมอเลาะ (2553) ทศกษาการดแลตนเองดานจตใจของนกเรยนวยรนมสลม ทสญเสยสมาชกครอบครวจากสถานการณความไมสงบในสามจงหวดชายแดนภาคใต พบวา การสญเสยสมาชกครอบครวกอใหเกดความเครยด สงผลใหรางกายเกดการเปลยนแปลง เชน ปวด

66

เมอตามกลามเนอ นอนไมหลบ ตนตระหนก ชพจรเตนเรว บรบทดาน ความรสกทเกดขนภายหลงการสญเสย เปนปฏกรยาตอบสนองของจตใจทมผลตอความรสกนกคด สงผลใหเกดความพรองของการทางานของรางกาย ภมคมกนรางกายตา (สมภพ, 2553) นอกจากนนไซแวรท ( Seiwert, 2001) พบวาความเครยดเปนอกหนงปจจยทสงผลตอภาวะสขภาพรางกาย มผลตอการทาลายสมดลชวต เมอพจารณาระยะเวลาสญเสยสามพบวาสตรผสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบในสามจงหวดชายแดนภาคใตรอยละ 69 มระยะเวลาสญเสยมากกวา 2 ป – 6 ป ซงเปนระยะเวลา ทสามารถ ผานพนเหตการณโศกเศราจากการสญเสยสามมาได จงจะสามารถปรบตวและมวธคดเพอใหตนเองยอมรบ และเผชญกบการสญเสยไดดขน (สชาดา, 2553) ยงเมอระยะเวลาในการสญเสยสามยาวนานกจะทาใหความโศกเศราลดนอยลง เกดความเขมแขงทางดานจตใจเพมขนและสามารถดาเนนชวตเปนปกตได จากการศกษาพบวากลมผใหขอมล 6 ใน 15 ราย มระยะเวลาภายหลงสญเสยสามสการจดการ ภายใน 3 เดอน ซงเกดจากการมแหลงสนบสนนทดและมไดรบการชวยเหลอ อยางสมาเสมอ ซงสอดคลอดกบการศกษาของมารน (2551) ทศกษาปญหาจตใจและการดแลตนเองดานจตใจในผทสญเสยบคคลในครอบครว จากสถานการณความไมสงบภาคใต:กรณศกษา อาเภอ กะพอ จงหวดปตตาน พบวา ผสญเสยสวนใหญจะใชเวลาไมนานในการจดการ ความเครยด และสามารถปรบตวไดภายใน 2-3 เดอน หากสตรผสญเสยสามารถเผชญปญหาและรบมอกบสถานการณ อาร มณความรสกทเปลยนผนไดด จะเปนการลดความเสยงทจะเกดปญหาทางสขภาพจต ลดผลกระทบของความผดปกต ในการตงครรภตอทารกทเกดจากสขภาวะทางจตของมารดา ซงตรงกบหลกทฤษฏของลาซารสและ โฟลคแมน (Lazarus & Flokman, 1984) ทกลาวไววา เมอเหตการณสญเสยเกดมานาน และสามารถผานวกฤตไปได เมอระยะเวลาผานไปการเผชญทางอารมณกจะลดลง จดเปลยนความคดสการจดการทสาคญคอ ครอบครว ซงสอดคลองกบการศกษาของวนสา (2555) ทศกษาปจจยสวนบคคล แรงสนบสนนทางสงคม และการรบรความสามารถของตนเองของมารดาทมอทธพลตอพฤตกรรมการอบรมเลยงดบตรวยกอนเรยนของมารดามสลม ทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบในพนทจงหวดนราธวาส พบวา บตร บดา มารดา และ พนอง มสวนสาคญในการปรบเปลยนความคดดานลบจากการสญเสยใหเกดพลงงานดานบวกส การจดการแกไขปญหาทเกดจากการสญเสยสาม สอดคลองกบการศกษาของรตนา ( 2552) ศกษาความสามารถในการฟนฝาอปสรรค การสนบสนนทางสงคม และคณภาพชวตของสตรทสามเสยชวตจากสถานการณความไมสงบในจงหวดยะลา พบวา การไดรบกาลงใจจากครอบครว ทาใหมารดา เกดความรสกอนใจ มกาลงใจในการใชชวต สงผลใหจตใจของมารดาเขมแขง และนาไปสการจดการปญหาตาง ๆ ทเกดขนภายหลงการสญเสยสาม ดงนนในการใหการดแลสตรทสญเสยสาม ขณะตงครรภ จากสถานการณความไมสงบ ควรมการประเมนตดตามการเปลยนแปลงดานจตใจ อยางสมาเสมอ อยาง ใกลชด เสรมสรางแรงจงใจในการขบเคลอนชวต การจดการแกไขกบปญหาอปสรรคทเกดขน เพอใหสามารถดาเนนการตงครรภตอไปไดอยางมคณภาพ และมการดแลทตอเนอง

67

ไปจนถงระยะหลงคลอดเนองจากสงทสตรทสญเสยสามขณะตงครรภประสบพบเจอเปนสถานการณ ทวกฤตของชวตกอใหเกดการเปลยนแปลงครงใหญในหลายๆดาน ควรสงเสรมใหมการทางานแบบบรณการ เพอใหเปนการใหการดแลทมนคงและยงยน

ประเดนท 2 การจดการความเครยด

สตรทสญเสยสามขณะตงครรภภายหลงการสญเสยไดเกดกระบวนการเรยนรทจะม การจดการความเครยดทคกคามดานจตใจ มการจดการ 2 ประเดนยอย ไดแก การจดการดวยตนเอง และการจดการโดยไดรบการสนบสนนอนๆ ดงรายละเอยดตอไปน การตงครรภถอเปนภาวะเครยดของสตร (สม ภพ, 2553) สตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบ เปนบคคลทไดรบผล จากการกระทบกระเทอนทางจตใจอยางรนแรง ภายใตการเปลยนแปลงของรางกายทเกดจากการตงครรภ เปนการควบคมการตอบสนองตอความเครยดทเกดขนเพอปองกนไมใหเกดปญหาสขภาพ แตละบคคลจะมระดบความเครยดทแตกตางกนขนอยกบความเปนปจเจกบคคล (Pender et al., 2002) สงผลทาใหตองมการจดการความเครยดทหลากหลายและทาควบคกนไป การจดการความเครยดทไดจากขอมลการสมภาษณ พบวา มการทากจกรรมเพอ ผอนคลายความเครยด การ สรางสมดลจตใจ การเปลยนแปลงวถชวต และการจดการโดยไดรบการสนบสนนอน ๆ ทมผลตอการจดการ มรายละเอยดดงน การผอนคลายความเครยด เปนพฤตกรรมการจดการความเครยด ทผใหขอมลใชเพอเปนการผอนคลาย เปนไปใน 3 ลกษณะคอ การลดความถของสถานการณทกอใหเกดความเครยด การเพมความตานทานตอความเครยด และการสรางเงอนไขเพอหลกเลยงการกระตนทางสรรวทยาทเกดจากการตอบสนองตอความเครยด ( Pender et al., 2002) ประกอบไปดวยกจกรรมการนวดเพอนผอนคลาย การปรบเปลยนสภาพแวดลอมใหม ๆ สอดคลองกบการศกษาของวนกาญจนและคณะ (2557) พบวาการจดการความเครยดโดยการการเปลยนแปลงสงแวดลอมและบรรยากาศชวยใหความเครยดลดลง นอกจากนยงพบการศกษาของมรรยาท ( 2548) ทกลาววาการปฏบตทานงสมาธ เปนการผอนคลายโดยใชจนตภาพ เปนการเบยงเบนความสนใจของตนเอง การใชวธการผอนคลายความเครยดจะชวยใหรางกายสามารถปรบตวตอการเปลยนไดด ลดการเจบปวยทเกดจากปญหาทางจตใจได การออกกาลงกายเปนอกหนงวธ ในการผอนคลายความเครยดทด เนองจากหลงออกกาลงกาย รางกายจะไดรบออกซเจนเพมขน และรางกายจะ มการหลงฮอรโมนเอนโดรฟน ( Endorphin) ออกมาทาใหรสกสบายใจและความเครยดลดลง (สมภพ, 2553) การจดการความเครยดโดยการจดการดวยตนเอง เปนการหลกเลยงการกระตนทางสรรวทยาทเกดจากการตอบสนองตอความเครยด ผใหขอมลจะปฏบตกจกรรมทางศาสนา และรสกมความใกลชดศาสนามากขน สอดคลองกบการศกษาของรอมอเลาะ ( 2553) ทพบวาภายหลงการ

68

สญเสยจะมการละหมาด ขอดอาอวงวอนตออลลอฮใหชแนะแนวทางในการแกปญหา จะเหนไดวารปแบบในการผอนคลายความเครยดนนมหลากหลายขนอยกบความเปนปจเจกบคคลและการนาไปใช เมอบคคลรบรถง ภาวะเครยดของตนเองจะนาไปสการแกไขและเผชญปญหา และเกดการปรบตวรอย (Roy, 1999) ไดกลาววาบคคลประกอบดวยกาย จต และสงคม มความเปนองครวมไมสามารถแยกออกจากกนไดเพอ คงไวซง ความปกตสข บคคลจงจะตองปรบตวใหไดกบสงแวดลอม การตงครรภถอเปนสงกระตนในการปรบตวทด สตรทสญเสยสามขณะตงครรภมความรสกถงแรงขบเคลอนในการดารงอย จากการไดรบกาลงใจจากทารกในครรภ รสกถงความใกลชด รบรถงการมอยของทารก รบรไดจากการดน ขยบตวไปมาของทารกในครรภ จากการศกษาพบวาสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบ มการปรบตวไปในทศทางทด ยอมรบความเปนไปของปญหาทเขามาอยางเขาใจ รบรถงการเปลยนแปลงของบทบาททางสงคม พรอมดแลและทาหนาทมารดาของตนเอง ใหดทสด ซงสอดคลองกบการศกษาของสชาดา ( 2553) ทพบวาสตรทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบมการปรบตวในการสรางความเขมแขงทางจตวญญาณมคาเฉลยสงสด เมอสตรทสญเสยสามเรมยอมรบกบสงทเผชญได พรอมทจะเผชญและปรบตวใหกบสถานการณทเลวราย ผลจากการสมภาษณผใหขอมลถงวธการจดการความเครยดดวยตนเองโดยใชหลกการทางศาสนามาชวยเยยวยาจตใจยงสอดคลองกบการศกษาของ คาไรเบนและ คณะ (Gharaiben et al., 2005) ทพบวาการปฏบตพธกรรมทางศาสนาของหญงชาวมสลมชาวจอรแดนขณะตงครรภภายใตภาวะสงครามกลางเมองเปนสวนหนงของการจดการความเครยด เชน การสวดมนต (ดอาร) และอานพระคมภรอลกรอาน สตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบ มความสามารถใน การฝาฟนอปสรรคทเกดขนไดดนนเกดจากวธการจดการปญหาทด การไดรบสงสนบสนนจากสงคม ตลอดจนกาลงใจและกาลงกายทเขมแขง มการปรบตวเขากบสถานการณไดอยางเหมาะสม มการเปลยนแปลงในชวตเปนไปในทศทางทดจาการศกษามพบการเปลยนแปลงวถชวตประจาวนเพอใหสามารถปรบตวกบสถานการณทเกดขนได การเปลยนแปลงในชวตทเกดขน เปนการเปลยนแปลงทเกดขนจากการสญเสย สามขณะตงครรภ เกดการเปลยนแปลงบทบาทหนาท จากสมาชกในครอบครวมาเปนผนาครอบครว เปลยนบทบาทจากแมบานมาประกอบอาชพ มการเปลยนแปลงบทบาททางสงคม ถอเปนกา รเปลยนแปลงตามสถานการณทเปนไป สอดคลองกบการศกษาของพรทพย ( 2549) พบวา หญงมายทสามเสยชวตจากสถานการณความไมสงบ มความรสกกงวลตอการเปลยนแปลงบทบาทผนาครอบครว เนองจากหญงมายไมเคยทางานหารายไดมากอนตามสภาพทางสงคมของครอบครวชาวไทยมสลมในพนทสามจงหวดชายแดนเปนการเปลยนบทบาทอยางกะทนหน และจากการศกษาครงน ยงสอดคลองกบการสมภาษณทพบวา สตรทสญเสยสามขณะตงครรภมความเครยด ในเรองบทบาทททเปลยนแปลงไป สงกวาความเครยดในการดแลบตรทมคะแนนเฉลยนอยทสด เนองจากการรบรการเปนมารดาและสภาพสงคมในชนบททภรรยามหนาทหลก ในการดแลบตร และชวตทม

69

การเปลยนแปลงบทบาทหนาทยอมสงผลตอการเปลยนแปลงวถชวต จากการสมภาษณ พบวา การเปลยนแปลงของวถชวตเพอเออใหเกดความปลอดภย วถชวตทเปลยนไปตามสภาพแวดลอม ทเปลยนแปลง ต ลอดจนการทสตรทสญเสยสามขณะตงครรภมการปรบเปลยนพฤตกรรมเดมท เคยปฏบตใหเหมาะสมและสามารถปฏบตไดงายขนในชวตประจาวน ซงสอดคลองกบการศกษา นภาภรณ (2551) พบวาสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต สงผลตอวถชวตของประชาชนทเปลยนไป การประกอบอาชพมชวงเวลาการทางานทสนลง มการเลยนแปลงเสนทางและชวงเวลาในการเดนทางดวยเหตผลดานความปลอดภย การเขารวมงานประเพณและการมสวนรวมของชมชนในการประกอบพธการทางประเพณ วฒนธรรมลดลง นอกเหนอการเปลยนแปลงของบทบาทหนาท วถชวตแลว จากการสมภาษณยงพบทศนคตในการใชชวตมการเปลยนแปลงไปจากเดม สตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบผานพนกระบวนการของการเผชญกบเหตการณกระทบกระเทอนจตใจ เมอผานพนเหตการณมาได สตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบเกดความรสกภาคภมใจในตนเอง มความมนใจ ในตนเอง มความคดในเชงบวก มสตในการตดสนใจ ตลอดจนมความศรทธาในศาสนา สงผลตอกระบวนการคด และทศนคตมมมองทเปลยนแปลงไป (รตนา, 2551) การปรบเปลยน ในเรองของทศนคต เปนการเปลยนแปลงทยาก เพราะเปนเรองความเปนปจเจกบคคล เกยวของกบความเชอสงยดเหนยวจตใจ ดงนนการมทศนคตทเปลยนแปลงไปในทศทางทดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณถอไดวาเปนการเจรญเตบโตภายหลงการสญเสย (posttraumatic growth) แสดงใหถงความเขมแขงของจตใจ รางกาย และความสามารถในการฝนฝาอปสรรค รกษาสมดลใหกบชวต ประคบประคองดแลสมาชกในครอบครว สามารถดาเนนชวตไดอยางปกตสข จากการศกษาการจดการความเครยดของสตรทสญสามขณะตงครรภสอดคลองกบทฤษฏ แนวคดการตอบสนองตอเหตการณวกฤตชวตของโฮลมและเรย ( Holmes & Rahe, 1967) กลาววา เหตการณชวตเปนตวกระตนใหเกดความเครยด และมผลทาใหเกดความเสยงตอการเจบปวย สงผลตอ การปฏบตตว หรอการดารงชวตของบคคลใหผดไปจากปกต เกดความไมสมดลในรางกายของบคคลนน และแตละบคคลมความแตกตางกนในระดบการปรบตว จะเหนไดวาการตงครรภและการมทารกในครรภสงผลดตอสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทในแงของการสรางแรงจงใจ การมเปาหมายในการใชชวต ทาใหสามารถผานพนเหตการณวกฤตในชวตครงนได และไมกระทบตอพฒนกจของสตรตงครรภ สามารถดาเนนการตงครรภตอไปได ตลอดจนความสามารถในการรกษาสมดลชวตไวได จากการศกษายงพบวาผใหขอมลมการจดการโดยไดรบการ สนบสนนอน ๆ ไมวาจะเปนการไดรบความชวยเหลอจากครอบครว ชมชนทงจากภาครฐและภาคเอกชน ซงถอเปน แหลงชวยเหลอดานกาลงใจ เปนสวนหนงของทมเยยวยารกษา และเปนแหลงชวยเหลอดานการเงน การรบการชวยเหลอและไดรบสงสนบสนนจากสงคม เฮาส (House, 1981) ไดกลาวไววา การสนบสนนทาง

70

สงคมหมายถง การปฏสมพนธระหวางบคคล ประกอบดวยการสนบสนนทางอารมณ การสนบสนนความคดการตดสนใจ และการใหความชวยเหลอดานตาง ๆ จากขอมลการสมภาษณ พบวา สงสนบสนนทไดรบจากครอบครวชวยในการจดการความเครยดไดมากทสดทงในแงของการใหกาลงใจ การอยเคยงขาง ชวยเหลอ จนเจอทางดานเศรษฐกจ การใหทอยอาศย การสนบสนนทางสงคม ซงสอดคลองกบการศกษาของรตนา ( 2552) พบวาการสนบสนนทางสงคมมความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตของหญงทสามเสยชวตจากสถานการณความไมสงบ ตลอดจนสอดคลองกบการศกษาของศภวรรณ ( 2551) ทศกษาการปฏบตของพยาบาลเพอชวยเหลอบคคลในชวงวกฤตทางอารมณจากเหตการณความไมสงบใน 3 จงหวดชายแดนใต พบวาการชวยเหลอเยยวยาบคคลในชวงวกฤตตองไดรบการชวยเหลอจากแหลงสนบสนนอน ๆ ในสงคม และไดรบการเยยวยาจตใจทมสขภาพจต ทมประสทธภาพ ใหการชวยเหลออยางตอเนอง จงจะทาใหบคคลทประสบเหตการณกาวผานเหตการณไดอยางมประสทธภาพ และใชชวตในพนทไดอยางปกตสข การจดการความเครยดเปนปฏกรยาตอบสนองของตนเองเพอใหบคคลสามารถทจะปรบตวและดารงอยทามกลางสถานการณความรนแรงทเกดขนได รปแบบกจกรรมในการจดการความเครยดขนอยกบความเปนปจเจกบคคล ความชอบ และความสะดวกในการปฏบต โดยทวไปสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ มกจะเลอกปฏบตกจกรรมเดมททาแลวรสกด และสบายใจ จะชวย ในการคลาย ความ เครยด ทด กจกรรมทเลอกปฏบตมากทสดภายหลงการสญเสยคอ กจกรรมทเกยวของกบจตวญญาณ และทางศาสนา เปนตน

71

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การศกษาวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพแบบบรรยาย มวตถประสงคเพอศกษาความเครยดและ การจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต ผใหขอมลจานวน 12 ใน 15 ราย เปนสตรทสญเสยสาม คดเลอกขอมลตามคณสมบตทกาหนด ไดแก (1) เปนสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต (2) มความสามารถในการฟง อาน และสอสารภาษาได (3) ยนดเขารวมการวจย มภาวะทพรอมในการใหขอมล ไมมอาการและอาการแสดงของความเครยดภายหลงเผชญเหตการณสะเทอนขวญ และผใหขอมล 3 ใน 15 ราย เปนผใหขอมลทมคณสมบตตามทกาหนดและไดรบเลอกจากการบอกตอหรอสโนวบอล ( snowball sampling ) เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอน มนาคม พ.ศ. 2557 ถง เดอนสงหาคม พ.ศ. 2557 ดวยวธการสมภาษณเชงลกรายบคคล และวเคราะหขอมลโดยการวเคราะหขอมลเชงเนอหา

สรปผลการวจย

ผเขารวมวจยเปนสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนท สามจงหวดชายแดนใต ผใหขอมลจานวน 15 ราย มอายระหวาง 26-44 ป นบถอศาสนาพทธ 2 ราย นบถอศาสนาอสลาม 13 ราย ระดบการศกษา จบการศกษาประถมศกษา (4 ราย) มธยมศกษาตอนตน (3 ราย) มธยมศกษาตอนปลาย (3 ราย) ปรญญาตร (3 ราย) ปวส. (1 ราย) ไมไดเรยน (1ราย) สวนใหญครอบครวมรายไดตอเดอนมากกวา 5 ,000 บาท (7 ราย) มผใหขอมลทมรายไดตอเดอนนอยกวา 5,000 บาท (4 ราย) และมผรายได มากกวา 10,000 บาท (4 ราย) ระยะเวลาภายหลงเผชญเหตการณ สวนใหญเปนผใหขอมลทมระยะเวลาภายหลงเผชญเหตการณ 3-5 ป (7 ราย) มากกวา 5 ป (6 ราย) และ 0- 3 ป (2 ราย)อายครรภขณะเกดเหตการณ ผใหขอมลสวนใหญตงครรภอายครรภอยใน ไตรมาสท 1 (9 ราย) อายครรภอยในไตรมาสท 2 (5 ราย) และอายครรภอยในไตรมาสท3 (1ราย) เกบขอมลโดยใชคาถามปลายเปด สมภาษณผเขารวมวจยเปนรายบคคล (individual interviews) ผเขารวมวจยแตละรายมการใหสมภาษณ 2-4 ครง แตละครงใชเวลาในการสมภาษณประมาณ 40- 60 นาท มการบนทกเทประหวางการสมภาษณและถอดเทปแบบคาตอคา ในการรวบรวมขอมล มการสรปใจความสาคญรวมกนกบผเขารวมวจยเพอตรวจสอบความถกตองทกครงทสมภาษณจบ ใชการวเคราะหเนอหาโดยการวเคราะหเนอหา (content analysis) (สภางค, 2554) ความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต มประเดนทเกดขน 2 ประเดนหลก คอ

72

ประเดนทหนง การตอบสนองตอการสญเสย ซงม 3 ประเดนยอยคอ (1) การรบรภายหลงสญเสยสาม (2) ระยะเวลาในการกาวผานเหตการณ ( 3) จดเปลยนความคดสการจดการ ประเดนทสอง การจดการความเครยด ประกอบดวย 2 ประเดนยอยคอ ( 1) การจดการดวยตนเอง ( 2) การจดการโดยไดรบการสนบสนนอน ๆ

ขอจ ากดของการวจย

การศกษาครงนทาการศกษาในกลมผใหขอมลทเปนผไดรบผลกระทบจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต จงมขอจากดในเรองของความปลอดภย การเขาถงตวผใหขอมลตองอาศยการประสานงานกบเจาหนาทผปฏบตงานในพนท ประเมนความเสยงในการเกดเหตการณกอนลงไปสมภาษณในพนท บางวนไดนดหมายกบเจาหนาทและผใหขอมลไวแลว แตไมสามารถดาเนนการสมภาษณไดเนองจากในพนทมเหตการณ ทาใหบางครงขาดความตอเนองของการดาเนนการวจยจดแขงของการวจย

ขอเสนอแนะ

ผลการศกษาความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสาม ขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต สามารถนาไปประยกตได ทงการปฏบตการพยาบาล การบรหารการพยาบาล การศกษาการพยาบาล และการศกษาวจยทางการพยาบาล

ดานการปฏบตการพยาบาล

งานอนามยแมและเดกในพนทความไมสงบ ควรมบทบาทในการเขาไปเปนสวนหนง ในทมเยยวยา จะเหนไดวาสตรทสญเสยสามขณะตงครรภไดรบการเยยวยาเฉพาะอาการทเปน ควรม การประเมน และตดตามการเปลยนแปลงดานจตใจอยางสมาเสมอ เสรมสรางแรงจงใจใน การขบเคลอนชวต สงเสรมการฝากครรภตามเกณฑ มการตดตามสขภาวะของทารกในครรภ เพอใหสามารถดาเนนการตงครรภตอไปไดอยางมคณภาพ และมการดแลทตอเนองไปจนถงระยะหลงคลอด โดยเฉพาะการเฝาระวงการเกดภาวะซมเศราหลงคลอด ( postpartum blue) เนนการดแลใหครอบครวผทไดรบผลกระทบ ไดมสวนรวมกบทมสขภาพ ควรสงเสรมใหมการทางานแบบบรณาการ เพอเพมความแขงแกรงในการทางานโดยทมสหวชาชพ

73

ดานการบรหารการพยาบาล

ทมบรหารของโรงพยาบาลมการจดทานโยบายในการเยยวยาผทไดรบผลกระทบจาก ความไมสงบใหมการทางานเปนทมสหวชาชพ มการลงไปเยยมบาน ตลอดจนมการประเมนและตดตามผลการดาเนนงานโดยทมบรหารเปนศนยประสานงานในการใหการชวยเหลอ ทงนเพอใหเกดการดแลทยงยน

ดานการศกษาพยาบาล ในกระบวนการเรยนการสอนควรใหนสต นกศกษาเขาใจ และยอมรบถงความเปนปจเจกบคคล ความแตกตางทางวฒนธรรม วถชวต ถอเปนเรองทสาคญ เพอลดอคตในการฝกปฏบตงานและ การประกอบวชาชพในอนาคต

ดานการวจย จากการศกษาครงนสามารถนาไปเปนขอมลพนฐานในการศกษาวจยครงตอไปในการสรางโปรแกรมทมแนวทางการในการดแลสตรทไดรบผลกระทบจากสถานการณความไมสงบในพนท ทมผลตอการจดการความเครยด เพอใหบคคลทไดรบผลกระทบสามารถดาเนนชวตตอไปได

74

เอกสารอางอง

กรมสขภาพจต. ( 2546). คมอคลายเครยดดวยตนเองจากภาวะวกฤต . นนทบร: องคการสงเคราะหทหารผานศก.

กรมสขภาพจต. ( 2553). คมอการชวยเหลอเยยวยาจตใจประชาชนภาวะวกฤต (ฉบบปรบปรง). นนทบร:โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2556). สถานการณความรนแรงชายแดนใต. สบคนเมอวนท 25 ตลาคม 2557, จาก http://www.m-society.go.th

กญญานาถ สวรรณชาตร. (2554). การเตบโตภายหลงเหตการณสะเทอนขวญของผรอดชวตจากสถานการณความไมสงบในพนทจงหวดชายแดนภาคใต . วทยานพนธจตวทยาการปรกษา สาขาจตวทยา คณะจตวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพมหานคร.

กนตพร ยอดไชย, ปนทพย นาคดา, และเพลนพศ ฐานวฒนานนท. (2550). ประสบการณการบาดเจบ ผลกระทบ และการจดการการบาดเจบของผไดรบบาดเจบและครอบครวจากเหตการณระเบดในพนทอาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. สงขลานครนทรเวชสาร, 25, 211-223.

กลยา นาคเพชร, จไร อภยจรรตน, และสมพศ ใยสน. ( 2548). จตวทยาพฒนาการส าหรบพยาบาล. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยมหดล.

กาญจนา ศรสวสด. ( 2553). ผลของการใหความรและการฝกผอนคลายตอความเครยดในหญงตงครรภวยรน. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการผดงครรภขนสง คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ขนษฐา วเศษสาธร , และมานกา วเศษสาธร. ( 2552). จตวทยาในชวตประจ าวน (พมพครงท 2).กรงเทพมหานคร: สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง.

คณะทางานวาระทางสงคม สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศนยสนตภาพและความขดแยงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. (2549). โครงการตลาดวชามหาวทยาลบชาวบานชด 3 จงหวดชายแดนภาคใต ชดท 4. สบคนเมอวนท 22 สงหาคม 2556. จากhttp://www.southwatch. org /article_detail.php?id=2

คณาจารยภาควชาสตศาสตร-นรเวชวทยา คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ( 2553). สตศาสตร-นรเวชวทย า (พมพครงท 6). กรงเทพ มหานคร : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ฉนทนา บวนภากาญจน. (2549). ความเครยดและพฤตกรรมความรนแรงในทท างานของพนกงานในโรงงานอตสาหกรรม: กรณศกษาพนกงานของบรษทน าตาลมตรผลจ ากด . สารนพนธปรญญาศลปะศาสตรมหาบณฑตบณฑตวทยาลย สาขาศลปะศาสต ร มหาวทยาลยเทคโนโลยพร ะจอมเกลาพระนครเหนอ, กรงเทพมหานคร.

75

ชไมพร สนธอทย. ( 2553). ประเดนขดแยงทางจรยธรรม และการตดสนใจเชงจรยธรรม จากประสบการณของพยาบาลเวรตรวจการทปฏบตงานในโรงพยาบาลทวไป ทามกลางสถานการณความไมสงบใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การบรหารการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา

ดรณ สนสรยะศกด. (2550). ความเครยดและกระบวนการจดการความเครยดอยางมสวนรวมของพนกงานในโรงงานอนทราเซรามค จงหวดล าปาง. วทยานพนธ ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาศกษาศาสตร คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ดวงชวน บรณะกจ. (2544). ความเครยดและพฤตกรรมการเผชญความเครยดของหญงตงครรภทตดเชอเอชไอวในจงหวดขอนแกน. วทยานพนธปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑ ต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ถวลยวงค รตนสร , ฐตมา สนทรสจ, และสมศกด สทศนวรวฒ . ( 2553). สตศาสตรฉกเฉน. กรงเทพมหานคร: ราชวทยาลยสตนรแพทย.

ทวศกด เกษร. (2539). วธการวจยเชงคณภาพ เลม 1. นครราชสมา, โชคเจรญมารเกตตง ทศนวรรณ รงรกษศรวร , และสมชย นรตตศาสน. ( 2551). Obstetrics & Gynecology Update &

Practical ทมภาวะเสยง. อตรดตถ: วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนอตรดตถ. ทานตะวน อวรทธวรกล, และมาโนช หลอตระกล. ( 2554). เหตการณกดดนในชวตกอนการเกดโรค

ซมเศราและโรคแพนค. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 56(3), 277-286. ทพวรรณ กตตวบลย. ( 2550). เหตการณความไมสงบในสามจงหวดชายแดนภาคใต :เปรยบเทยบ

ความเชอเกยวกบสาเหต และขอเสนอแนะระหวางผปฏบตหนาททนบถอศาสนาตางกน. วารสารพฒนาสงคม, 9(1), 30-84.

นงลกษณ ลมทวกล, อารย อองสวาง, และธงชย เลศวไลรตนพงศ. (2551). ภาวะสขภาพและการดแลตนเองของผหญงทสญเสยสามจากเหตการณความไมสงบใน 3 จงหวดชายแดนใต กรณศกษาหมบานเศรษฐกจพอเพยง ในสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถบานรอตนบาต อ.เมอง จ.นราธวาส . รายงานการวจยสาธารณสขจงหวดนราธวาส. สานกงานสาธารณสขจงหวดนราธวาส, นราธวาส.

นรานช สณฐตการย. ( 2556). ผลของโปรแกรมการสงเสรมการเผชญความเครยดในระยะไตรมาสทสามของการตงครรภตอความเครยดและอารมณเศราในมารดาหลงคลอด. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การผดงครรภขนสง คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

นนทนา ธนาโนวรรณ. (2553). ต าราการพยาบาลนรเวช (ฉบบองครวม). กรงเทพมหานคร: โครงการตาราคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

76

นภาภรณ รามณรงค. ( 2551). ความสามารถของพยาบาลในการชวยเหลอดานจตใจแกผทไดรบผลกระทบจากเหตการณความไมสงบในภาคใต: กรณศกษาโรงพยาบาลชมชนจงหวดสงขลา. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

เบญจพร ปญญายง. (2556). ความเครยดภายหลงเหตการณสะเทอนขวญ. สบคนเมอวนท 22 สงหาคม 2556. จาก http://www.dmh.go.th/dmhpss/pdf/ptsd.pdf

ผานต บญตระกล. (2549). ภาวะสญเสยและโศกเศรา: ประสบการณของหญงมายจากเหตการณธรณพบตภย. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ประเวศ วะส. (2541). ความสข.กรงเทพมหานคร: โรงพมพบรษทธรรมสารจากด. เปรมฤด ดารกษ, นมศตรา แว, และนศรา ดาวโรจน. ( 2551). การศกษาสขภาพจตของประชาชน

ระหวางเกดเหตการณความไมสงบใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต . สบคนเมอวนท 11 ตลาคม 2558. จาก http://61.7.213.75/manage/ResearchDetail.php?Research_code=35

พรทพย พนธนรา. ( 2549). ความเครยดและการเผชญความเครยดของหญงมายทสามเสยชวตจากเหตการณความไมสงบในสามจงหวดชายแดนใต : กรณศกษาหญงมายทอาศยอยในศนยรอตนบาต จงหวดนราธวาส. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

พระปณต คณวฑโฒ และสาระ มขด. ( 2554). ผลของการเยยวยาความโศกเศราของผสญเสยบคคลอนเปนทรกดวยกจกรรมทางพทธศาสนาและการปรกษาเชงพทธจตวทยา. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 56(4), 403-412.

เพชรดาว โตะมนา. ( 2551). ฝาวกฤตชายแดนใต แสงไฟในพายราย. สบคนเมอวนท 20 กนยายน 2557. จาก http://partykita.igetweb.com/index.php?lite=article&qid=41942548.

มนทกานต เพงสกล. (2555). ปจจยท านายคณภาพชวตของผรอดชวตจาการบาดเจบในสถานการณความไมสงบจงหวดชายแดนภาคใต . วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การพยาบาลผให ญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลา นครนทร, สงขลา.

มนวธน พรหมรตน, ทวลกษณ พลราชม, และอมพร หมาดเดน. ( 2558). การเปนหญงหมายกบความรนแรงเชงวฒนธรรมและโครงสรางในพนทสามจงหวดชายแดนใต. วารสารมนษยศาสตรสงคมศาสตรปรทศน, 3(2), 93-119.

มรรยาท รจวทย.( 2548). การจดการความเครยดเพอสรางเสรมสขภาพจต. ปทมธาน:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

77

มารน สแลแม. (2551). ปญหาจตใจและการดแลตนเองดานจตใจในผทสญเสยบคคลในครอบครวจากสถานการณความไมสงบภาคใต:กรณศกษา อ าเภอกะพอ จงหวดปตตาน. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

มลนธเพอการเยยวยาและสรางความสมานฉนทชายแดนใต และ the Rugiagli Initiative. (2558). เยยวยาในไฟใต. กรงเทพมหานคร: สถานเอกอครราชทตสวสแลนดประจาประเทศไทย.

เมตตา กนง, นตยา แมคเนล, อภรด แซลม, และศภวรรณ พงรศม. ( 2551). สถานการณความไมสงบในสามจงหวดชายแดนใต (สงขลา ปตตาน ยะลา นราธวาส). ในสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพภาคใต. สงขลา: ชานเมอง.

เมธส อนวตรอดม. ( 2556). กระบวนการสนตภาพจงหวดชายแดนใต. สบคนเมอวนท 22 สงหาคม2557. จาก http://www.cscd.psu.ac.th/files/file_pr/peaceprocess_mathus.pdf

รอมอเลาะ มนะ.(2553). การดแลตนเองดานจตใจของนกเรยนวยรนมสลมทสญเสยสมาชกครอบครวจากสถานการณความไมสงบในสามจงหวดชายแดนภาคใต. สารนพนธพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา

รตนา ปรชาสชาต. (2552). ความสามารถในการฟนฝาอปสรรค การสนบสนนทางสงคม และคณภาพชวตของสตรทสามเสยชวตจากสถานการณความรนแรงในจงหวดยะลา. วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต ภาควชาจตวทยา สาขาจตวทยาชมชน คณะวทยาศาสตรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร,กรงเทพมหานคร.

ราชบณฑตยสถาน. (2552). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 . กรงเทพมหานคร: นานมบคพบลเคชนส.

รง แกวแดง. (2548). สงครามและสนตสขชายแดนภาคใต. กรงเทพมหานคร: สานกพมพมตชน. วนดา ไวกตตพงษ. (2546). ปจจยทมความทกขทรมานในผปวยอมพาตทอนลาง. วทยานพนธ

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

วนสา หะยแซ. ( 2555). ปจจยสวนบคคล แรงสนบสนนทางสงคม และการรบรความสามารถของตนเองของมารดาทมอทธพลตอพฤตกรรมการอบรมเลยงดบตรวยกอนเรยนของมารดามสลมทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบในพนทจงหวดนราธวาส . วทยานพนธ พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การพยาบาลเดก คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา

วนกาญจน คงสวรรณ, กรวกา บวชชม, จฑามาศ สวรรณวฒน, ประกอบ ขนทอง, ภชรนทร เฉลมบญ, และมาล เกตแกว. ( 2557). เอกสารการประชมวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเรอง

78

การพฒนาโปรแกรมการใหสขภาพจตศกษาทมความละเอยดออนเชงเพศภาวะส าหรบผท ไดรบผลกระทบจากสถานการณความรนแรงจงหวดชายแดนใต. สงขลา: โรงพยาบาลจตเวช สงขลาราชนครนทร. วนกาญจน คงสวรรณ , ศรสดา วนาลสน, วนด สทธรงส, เมตตา กหนง, นตยา แมคแนล, องคณา

วงทอง และเสนห เบาะหมด. ( 2555). การสรางพลงอานาจในการเยยวยาจตใจตนเองของผพการจากความรนแรงในสถานการณชายแดนใต. เอกสารตนฉบบไมไดตพมพ, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ภายใตการสนบสนนจากศนยประสานงานวชาการใหความชวยเหลอผทไดรบผลกระทบจากเหตการณความไมสงบจงหวดภาคใต (ศวชต.) จงหวดปตตาน

ศรสมภพ จตรภรมณศร และรอมฏอน ปนจอ. (2556). ไฟใตกบการรเรมสนตภาพแหงเดอนรอมดอน 2556:ความรนแรงทยดเยอจะตองถวงดลภาพดวยพลงสนตภาพเทานน. ศนยเฝาระวงสถานการณภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน, ปตตาน.

ศรสมภพ จตรภรมณศร. ( 2555). บทวเคราะห : 9 เดอนของปท 9: ในสถานการณความรนแรงอนยอกยอนกระบวนการสนตภาพปาตานยงคงกาวเดนไปขางหนา. ศนยเฝาระวงสถานการณใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน, ปตตาน.

ศรพร จรวฒนกล. ( 2555). การวจยเชงคณภาพทางการพยาบาล: ระเบยบวธวจยและกรณศกษา. กรงเทพมหานคร: เอเซยเพรส.

ศภวรรณ ทองแดง. (2551). การปฏบตของพยาบาลเพอชวยเหลอบคคลในชวงวกฤตทางอารมณจากเหตการณความไมสงบใน 3 จงหวดชายแดนใต. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ศนยประสานงานวชาการใหความชวยเหลอผรบผลกระทบจากเหตการณความไมสงบจงหวดชายแดนใต (ศวชต). (2550). ขอมลเหตการณความไมสงบและผทไดรบผลกระทบจากความรนแรงในจงหวดชายแดนภาคใต. มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ศนยเยยวยา แผนกสขภาพจต. ( 2557). ทะเบยนกลมงานฝากครรภ รายชอหญงตงครรภทสญเสยสามจากสถานการณความไมสงบในพนทอาเภอยะหรงตงแตป 2550-2557. อดสาเนา.

ศนยอานวยการบรหารจงหวดชายแดนใต.( 2556). สถตการเกดเหตการณความไมสงบในจงหวดชายแดนใต ตงแตป2550-2555. อดสาเนา.

สมจต หนเจรญกล, วลลา ตนยโยทย, และรวมพร คงกาเนด. (2543). การสงเสรมสขภาพ แนวคด ทฤษฏและการปฏบตทางการพยาบาล. นครศรธรรมราช: มหาวทยาลยวลยลกษณ.

79

สมชาย จกรพนธ. ( 2551). ฝาวกฤตชายแดนใตแสงไฟในพายราย. หองสมดสาธารณสขโรงพยาบาลเลดสน. สบคนเมอวนท 22 สงหาคม 2557.จาก http:// www.manager.co.th/Daily/ ViewNews.aspx?NewsID=9510000080479

สมพร รงเรองกลกจ. ( 2553). เพศภาวะกบสขภาพจต. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 55(1), 109-118.

สมภพ เรองตระกล. (2553). จตเวชศาสตรพนฐานและโรคทางจตเวช . กรงเทพมหานคร :เรอนแกวการพมพ.

สตานนท ศรใจวงศ และจราพร วงศใหญ.( 2551) ความเครยดและการเผชญความเครยดของสตรตงครรภทมภาวะเสยง. อตรดตถ: วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนอตรดตถ.

สรวรรณ คงทอง. ( 2556). ประสบการณภาวะเศราโศกของคสมรสไทยพทธของผเสยชวตจากการเจบปวยวกฤต. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

สชาดา ฐตระววงศ. ( 2553). การเปลยนแปลงบทบาทของสตรมสลม จงหวดชายแดนใต. วาสารศกษาศาสตร, 21(2), 149-161.

สภางค จนทวานช. ( 2554). การวเคราะหขอมลในการวจยเชงคณภา พ ( พมพครงท 10). กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อรรคพล ศศะภร. (2551). สรปผลการศกษาเรองการชวยเหลอเยยวยาสตรหมายและเดกกาพราเนองจากสถานการณความ ไมสงบใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต (ปตตาน ยะลา นราธวาส). สบคนเมอวนท 22 สงหาคม 2557.จาก www.m-society.go.th/.../edoc/edoc_962.doc.

อรอมา อดมเศรษฐ. ( 2550). ความเครยดและการจดการความเครยดของวยรนในสถานศกษาตอสถานการณความไมสงบ อ าเภอสะบายอย จงหวดสงขลา . สารนพนธพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

Adewuya, A. O. (2005). The maternity blues in Western Nigerian women: Prevalence and risk factors. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 193, 1522-1525.

Agani, F. N., & Urbina, L. (2000). Strategic plan for the reform of mental health in Kosovo. Pristina, Kosovo: World Health Organization and the Ministry of Health. Mental Health Task Force, 51(4), 1-11. Agani, F. N., Wenzel, Th., Maxhuni, B., Rushiti, F., & Abdullah, I. (2006). Long-term sequelae of war: Social functioning in Kosovo six years after the war. Final report. Paristina: Danish Refugee Council.

80

Aguilera, D. C. (1998). Crisis intervention: Theory and methodology (8 th ed.). St.Louis: MO: Mosby.

Bailey, B. A. (2010). Partner violence during pregnancy: Prevalence, effect, screening, and management. International Journal of Women Health, 2, 183-197

Beddoe, A. E., & Lee, K. A. (2008). Mind-body interventions during pregnancy. Journal of Obstetric, Gynecologic, & Neonatal Nursing, 37, 165-173.

Calhoun, L. G., & Tedeschi, R. G. (2006). The foundations of posttraumatic growth: An expanded framework. In L.G. Calhoun, & R.G. Tedeschi (Eds.), Handbook of posttraumatic growth: Research and practice. Mahwah, NJ: Erlbaum.

Caplan, C. (1964). Psychiatric nursing: Contemporary practice. (2 nd ed.). Philadelphia, PA: Lippincott.

Chunuan, S. K., & Kala, S. (2004). The effect of stress on childbirth outcomes. Thai Journal of Nursing Research, 8(1), 1-13.

Compas, B. E., Connor, J. K., Saltzman, H., Thomsen, A. H., & Wadsworth, M. E. (2001). Coping with stress during childhood and adolescence: Problems, progress, and potential in theory and Research. Psychological Bulletin, 127(1), 87-127.

Donhrenwend, B. (1994). Stress and measure of physiological arousal, Health Psychology, 7, 88-94.

Farhood, L. (2000). Testing a model of family stress and coping based on war and non-war stressors, family resources and coping among Lebanese families. Archives of Psychiatric Nursing, 53, 192-203.

Fatusić Z., Kurjak A., Grgić G., & Tulumović A. (2005) The influence of the war on prenatal and maternal mortality in Bosnia and Herzegovina. Journal Fetal Neonatal Med, 21(4), 268-277.

Gharaiben M., Al-ma'aitah R., & Al Jada. N. (2005). Lifestyle practices of Jordanian pregnant women. International Nursing Review, 52, 92-100.

Gilbert E. R., & Harmon J. S. (2006). High-risk pregnancy and delivery. (4 th ed). St. Louis: Mosby.

Glynn, L. M., Schetter, C. D., Wadhwa, P., & Sandman, C. A. (2004). Pregnancy affects appraisal of negative life event. Journal of Psychosomatic Research, 56, 47-52.

Holmes, T. H., & Rahe, R. H. (1967). The social readjustment rating scale. Journal of Psychosomatic Research, 11, 213-218.

81

House, J. S. (1981). Work stress and social support. California: Addison – Wesley. Jallo. N., Bourguignon, C., Taylor, A. G., & Sharon W. (2008). Stress management during

pregnancy: Designing and evaluating a mind body intervention. The Journal of Health Promotion & Maintenance, 31, 190-203.

Judge, E. D. (2011). Effect of maternal PTSD on gestational duration and birth weight. The New England Journal of Medicine, 13, 118:132.

Keenan, J. F., Sheffield, R., & Boldt, G. H. (2007). Are prenatal psychological or physical stressors associated with suboptimal outcomes in neonates born to adolescent mothers. Early Human Development, 83, 623-627.

Lazarus, R.S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer Publishing Company.

Lazarus, R. S. (1991). Emotion and adaptation. New York: Oxford University Press. Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. New Bury park, Sage:

California. Moodley, R., Sutherland, P., & Oulanova, O. (2008). Traditional healing, the body and

mind in psychotherapy. Counseling Psychology Quarterly, 21, 153-165 Pender, N. J., Murdaugh, C. L., & Parson, M. A. (2006). Health promotion in nursing

practice. (4 th ed.). New Jersey: Prentice Hall. Roy, C., & Andrews, H. A. 1999. The Roy adaptation model. (2 nd ed.). London:

Appleton & Lange. Sandelowski, M. (2000). Focus on research methods. Research in Nursing & Health,

23, 334-340. Seiwert, L. J. (2001). Life-Leadership: Self-Management for a balanced life. Frankfurt

am Main: Campus Verlag. Selye, H, (1976). The Stress of life. New York: McGraw-Hill. Streubert, H. J., & Capenter, D. R. (2003). Qualitative research in nursing: Advancing

the humanistic imperative. Philadelphia: Lippincott. Leung, S. S., & Lam, T. H. (2012). Group antenatal intervention to reduce prenatal

stress and depressive symptoms related to intergenerational conflicts: A randomized controlled trial. International Journal of Nursing Studies, 49(5), 1391-1402.

82

Thoists, P. A. (1982). Conceptual methodological and theoretical in studying social support as a buffer again strife stress. Journal of Health and Social Behavior, 23, 147-148.

Walker, C. D., Trottier, G., Rochford, J., & Lavallee, D. (1995). Dissociation between behavioral and hormonal responses to the forced swim stress in lactating rats. Journal of Neuroendocrinology, 7, 615–622.

Weinberg, A., & Creed, F. (2000). Stress and psychiatric . The Lancet, 12, 533-537. World Health Organization. (2006). Pregnant adolescents: Delivering on global promises

of hope. WHO Document Production Services, Geneva, Switzerland. Yamada, M., & Izumi, S. (2002). Psychiatric squeal in atomic bomb survivors in

Hiroshima and Nagasaki two decades after the explosions. Social Psychiatrist Epidemiology, 37, 409-415.

Yin, K. R. (2012). Applications of case study research. (3 rd ed.) New bury park, Sage: California.

83

บคลานกรม

คณหนง (นามสมมต). ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. อาเภอยะหรง จงหวดปตตาน. คณสอง (นามสมมต). ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. โรงพยาบาลยะหรง จงหวด

ปตตาน. คณสาม(นามสมมต). ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. โรงพยาบาลทงยางแดง จงหวด

ปตตาน. คณส (นามสมมต) . ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. โรงพยาบาลทงยางแดง จงหวด

ปตตาน. คณหา (นามสมมต). ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. โรงพยาบาลทงยางแดง จงหวด

ปตตาน. คณหก (นามสมมต). ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. โรงพยาบาลทงยางแดง จงหวด

ปตตาน. คณเจด (นามสมมต). ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. อาเภอ ยะหรง จงหวดปตตาน. คณแปด (นามสมมต) . ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. ศนยรอตนบาต จงหวด

นราธวาส. คณเกา (นามสมมต) . ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. ศนยรอตนบาต จงหวด

นราธวาส. คณสบ (นามสมมต). ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. อาเภอยะหรง จงหวดปตตาน. คณสบเอด (นามสมมต) . ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. อาเภอยะหรง จงหวด

ปตตาน. คณสบสอง (นามสมมต) . ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. อาเภอหนองจก จงหวด

ปตตาน. คณสบสาม (นามสมมต) . ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. อาเภอไมแกน จงหวด

ปตตาน. คณสบส (นามสมมต) . ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. อาเภอบนนงสตา จงหวด

ยะลา. คณสบหา (นามสมมต) . ผใหสมภาษณ. นอารซะห เลาะนะ ผสมภาษณ. อาเภอหนองจก จงหวด

ปตตาน.

84

ภาคผนวก

85

ภาคผนวก ก แบบฟอรมพทกษสทธกลมตวอยาง

ด ฉน นางสาวนอารซะห เลาะนะ นกศกษาหลกสตรพยาบาล ศาสตรมหาบณฑต สาขา การผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทาการวจยเรองการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต ซงเปนการวจยคณภาพเชงบรรยาย โดยมวตถประสงคเพอศกษาเพอศกษา ความเครยด และการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต และทานเปนบคคลทไดรบ การคดเลอกใหเปนกลมผใหขอมลในการวจย ซงทานสามารถเลอกเขารวมการวจยไดโดยความสมครใจ การวจยครงนมประโยชนตอการรบร ความเครยด รปแบบการจดการความเครยดของทาน เพอนาไปเปนสการจดการความเครยดแกผทประสบพบเหตการณเชนเดยวกบทาน นอกจากนยงเปนประโยชนตอการจดรปแบบการจดการความเครยดของหนวยงานสาธารณสขทเหมาะสมภายใตบรบทของความไมสงบในพนท การวจยครงนจะไมมผลตอการไดรบบรการ การรกษาในสถานบรการสขภาพและจะไมเกดอนตรายตอสขภาพทางกายของทาน แตบางคาถามในแบบสอบถามอาจมผลกระทบกระเทอนดานจตใจสาหรบบางทานไดซงผศกษาวจยจะดแลประคบประคองจตใจทานโดยมการประเมนภาวะสขภาพจตตลอดการสมภาษณ ชอของทานจะไมปรากฏในผลงานวจย และขอมลจะถกเกบเปนความลบทกประการ ทานมสทธยกเลก หรอขอถอนตวออกจากงานวจยไดไมวากรณใดๆ และหากทานมขอสงสยใดใหซกถามจากผวจยไดโดยตรง

ทานเปนบคคลสาคญอยางยงทจะทาใหการวจยครงนเกดประโยชนสงสดจาก การใหขอมลของทาน ซงขอมลทไดจะนาไปใชเพอเปนขอมลสนบสนนการปฏบตงานการบรการทาง ดานสขภาพจตและจตเวชของประเทศไทยตอไป จงขอความรวมมอในการตอบแบบสอบถามในครงน หากทานมขอสงสยใหตดตอสอบถามไดทเบอรโทรศพท 087-048-8792

ขอขอบคณอยางสงททานไดใหความกรณาเขารวมในการศกษาวจยครงน

ลงชอ .................................... ลงชอ ........................ ........... (.............................................) (นางสาวนอารซะห เลาะนะ) ผเขารวมการวจย ผวจย วนท....../........./....... วนท....../......./.......

86

ภาคผนวก ข แนวค าถามในการใหสมภาษณ

สวนท 1 ขอมลสวนบคคล ค าชแจง เลอกคาตอบเพยงคาตอบเดยวโดยใสเครองหมาย / หนาขอความ หรอเตมคาลงในชองวางตามความเปนจรงเกยวกบตวทานมากทสด 1. อาย…………………ป 2. ศาสนา.................................. 3.อาชพ ( ) 1 ไมไดประกอบอาชพ ( ) 2 รบจาง ( ) 3 คาขาย ( ) 4 ประกาศนยบตร/ อนปรญญา ( ) 5 ปรญญาตร ( ) 6 สงกวาปรญญาตร ( ) 7 อนๆ ระบ……………………………… 4.รายไดของครอบครว ระบ………………………………………………บาท/ เดอน 5.ระดบการศกษา

( )1 ไมไดรบการศกษา ( ) 2 ประถมศกษา ( )3 มธยมศกษา ( ) 4 ประกาศนยบตร/ อนปรญญา ( )5 การศกษาสายศาสนา ชนระบ……………..

6.อายครรภขณะเกดเหตการณ ระบ..................................................................................................................... 7.จานวนบตรทอยในความดแล ระบ..................................................................................................................... 8.ลกษณะเหตการณสญเสยสาม ระบ..................................................................................................................... 9.ระยะเวลาหลงผานเหตการณการสญเสย ระบ....................................................................................................................10. สถานภาพการสมรสในปจจบน

1 ( ) โสด 2 ( ) ค 3 ( ) หมาย/แยกกนอย 4 ( ) อนๆ

87

สวนท2 แบบสมภาษณการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจาก สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต (Open question)

1. ทานรสกอยางไรภายหลงรบทราบขาวการสญเสย 2. สถานการณความสญเสยทเกดขนมผลตอทานและครอบครวอยางไร 3. หากทานสามารถเปรยบเทยบ การสญเสยทเกดขนกบสงใดไดบาง 4. สภาพจตใจในตอนนนเปนอยางไร ยกตวอยางเหตการณ 5. ในชวงเวลาทเกดเหตการณ การดารงชวต ปฏบตตวเปนอยางไร 6. เหตการณสญเสยทเกดขนกบทาน มผลตอการใชชวตในชวงตงครรภอยางไรบาง 7. ทานมวธการหรอสงสนบสนนททาใหทานสามารถผานพนชวงเวลาเหลานนมาไดอยางไร 8. ทานมการดแลตนเองในขณะตงครรภเพอจดการกบผลกระทบอยางไรบาง 9. ขณะตงครรภทานตองอยในพนทความไมสงบ ทานมการจดการและดาเนนชวตอยางไรบาง 10. ทานคดวามกจกรรมใดเมอทานทาแลวรสกผอนคลายตอเหตการณทเกดขนในขณะนน 11. ทานคดวาสงใดบางทเปนอปสรรคตอการจดการความเครยดในขณะตงครรภของทานบาง 12. สงทไดเรยนรจากการแกปญหาทเกดขนเปนอยางไรบาง 13. วธการททานนามาแกปญหามผลตอตวทานและการใชชวตอยางไรบาง 14. ภายหลงเผชญเหตการณทานคดวารปแบบการดาเนนชวตของทานและครอบครว

เปลยนแปลงไปในทศทางใดบาง 15. จากเหตการณทเกดขนทานคดวาสงสาคญททาใหทานกาวผานเหตการณนนมาไดคอสงใด 16. สงทไดทานและครอบครวไดเรยนรจากเหตการณในครงน 17. หลงจากเผชญเหตการณวกฤตทผานมาทานมคาแนะนาเพอเปนกาลงใจแดผทประสบ

เหตการณเชนเดยวกนกบทานอยางไรบาง

88

สวนท 3 PTSD Screening Test

ค าชแจง ในระยะ 1 เดอน ทผานมามเหตการณเหลานเกดขนกบตวทานบางหรอไม

1. การรบรตอสงรอบขางของคณลดลง

ใช ไมใช 2. คณมกจะคดถงเหตการณภยพบตนนทงทไมไดตงใจ

ใช ไมใช 3. ภาพเกยวกบเหตการณภยพบตนน มกจะผดขนมาในใจคณโดยทคณไมไดตองการ

ใช ไมใช 4. คณนอนหลบยากหรอหลบไมสนทเพราะเกดภาพหรอความคดเกยวกบเหตการณ

ภยพบตนนผดขนมาในใจ

ใช ไมใช 5. คณพยายามหลกหนจากสงกระตนททาใหคดถงเหตการณภยพบตนน

ใช ไมใช 6. คณรสกกงวล กระวนกระวายและเครยดอยตลอดเวลา

ใช ไมใช 7. คณรสกจตหมนหมองเกอบตลอดวน

ใช ไมใช 8. คณรสกวาตนเองไมมคณคา

ใช ไมใช

89

ภาคผนวก ค กระบวนการเกบขอมลและวเคราะหขอมล

ผวจยไดมการจดเกบขอมลทไดจากการสมภาษณเชงลกรายบคคลอยางเปนระบบ สามารถตรวจสอบไดและเพอสะดวกตอการยนยนขอมล

ตวอยางการจดเกบขอมลเปนแฟมตางๆ

90

ตวอยางการจดเกบขอมลเทปเสยง

ตวอยางการจดเกบขอมลการถอดเทปเสยง

91

ขนตอนการถอดเทปสมภาษณ ทาการตรวจสอบรวมกนกบอาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอเปนการคนหาขอมลเพอสมภาษณครงตอไป ถอเปนการสรางความเชอถอของขอมล

92

ขนตอนการถอดเทปสมภาษณ ทาการตรวจสอบรวมกนกบอาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอเปนการคนหาขอมลเพอสมภาษณครงตอ ถอเปนการสรางความเชอถอของขอมล (ตอ)

93

ภาคผนวก ง ตวอยางบนทกภาคสนาม

ผวจยจะทาการบนทกภาคสนามและการสะทอนความคดทกครงทมการสมภาษณ เพอหลกเลยงอคตในทกขนตอนของการวจย แบบบนทกภาคสนาม การจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความ ไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต วนทสงเกต 9/3/57 เวลาทสงเกต 14.00 - 16.00 สถานทสงเกต บานกรณศกษาคนท 1 วตถประสงคการสงเกต ศกษาการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภ

การสงเกต/สงทสงเกต การสะทอนคดของผวจย หญงไทย มสลม อาย35ป แตงกายดวยผาโสรง สวมใสผาคลมสดาขนาดใหญคลมรางกายถงขอมอสหนา ยมแยม ผใหขอมลอาศยอยในบาน ลกษณะโครงสรางบานเปนบานปน 2 ชน มรวสขาวลอมรอบบรรยากาศรมรน มตนไมปลกอยรอบๆบาน ขณะสมภาษณ พดคยดวยนาเสยงออนหวาน เสยงดงฟงชด พดภาษาไทยไดด มภาษากายทสอดคลองกบสงทพด สามารถใหความหมาย ในประเดนตางๆไดด

ผใหขอมล รายนประกอบอาชพรบราชการคร มการใชภาษาทเขาใจงาย สามารถตอบคาถามไดตรงประเดน ผใหขอมลรายนมแรงสนบสนนทสาคญจากครอบครว ครอบครวเปนกาลงใจทสาคญในการชวยเหลอ อยเคยงขางทาใหสามารถกาวผานเหตการณความเครยดจากการเผชญสถานการณสะเทอนขวญไดเปนอยางด การรบมอกบความเครยด ผใหขอมลมความรในการผอนคลายความเครยด การดแลตนเองในระยะตงครรภไดเปนอยางด นามาใชปฏบตอยางสมาเสมอ ผใหขอมลมความตงใจทจะดแลทารกในครรภใหมสขภาพด คลอดปลอดภย ฝากครรภครบกาหนด ตงใจคลอดในโรงพยาบาลทแพทยเฉพาะทางสตกรรมและมกมารแพทยดแล

94

ภาคผนวก จ รายนามผทรงคณวฒ

1. ผชวยศาสตราจารย ดร.วรางคณา ชชเวช ภาควชาการพยาบาลสต-นรเวชและผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร อ.หาดใหญ จ.สงขลา 2. นายแพทยเอมนสร มนทราศกด นายแพทยเชยวชาญพเศษ (จตเวช) โรงพยาบาลปตตาน 3. นางสาวสารภ รงสโกสย พยาบาลวชาชพชานาญการ ศนยสขภาพตาบล ตาแกะ อาเภอยะหรง จงหวดปตตาน

95

ประวตผเขยน

ชอ สกล นางสาวนอารซะห เลาะนะ รหสประจ าตวนกศกษา 5510421037 วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา พยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ยะลา 2552 ต าแหนงและสถานทท างาน พยาบาลวชาชพชานาญการ (ดานการพยาบาล) โรงพยาบาลยะหรง ทนการศกษา ทนอดหนนการวจยเพอวทยานพนธ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร การตพมพเผยแพรผลงาน นอารซะห เลาะนะ, โสเพญ ชนวล, ถนอมศร อนทนนท, และปรยา แกวพมล. (อยระหวางดาเนนการสง

บทความวจยเพอตพมพ). ความเครยดและการจดการความเครยดของสตรทสญเสยสามขณะตงครรภจากสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนใต