การวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา

ปรญญานพนธ ของ

ธรยทธ เมองแกว

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพ+อเปนสวนหน+งของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาอตสาหกรรมศกษา

พฤษภาคม 2554

การวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา

ปรญญานพนธ ของ

ธรยทธ เมองแกว

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพ+อเปนสวนหน+งของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาอตสาหกรรมศกษา

พฤษภาคม 2554 ลขสทธ 6เปนของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

การวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา

บทคดยอ ของ

ธรยทธ เมองแกว

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพ+อเปนสวนหน+งของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาอตสาหกรรมศกษา

พฤษภาคม 2554

ธรยทธ เมองแกว. (2554). การวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา. ปรญญานพนธ กศ.ม. (อตสาหกรรมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. คณะกรรมการควบคม: อาจารย ดร.ไพรช วงศยทธไกร, อาจารย โอภาส สขหวาน.

การวจยในคร >งน> มจดมงหมายเพ+อวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา กลมตวอยางท+ใชในการวจยคร >งน> คอ นสต/นกศกษามหาวทยาลยราชมงคลกรงเทพ พนกงานบรษทเซนทรลการเมนท แฟคตอร+จากด ขาราชการกรมราชองครกษ พนกงานรฐวสาหกจโรงงานยาสบ และพอคาแมคาตลาดนดลาซาล ซอย 48 จานวน 1,297 คน ซ+งไดมาจากโดยการสมตวอยางแบบเปนกลม (Cluster Random Simpling) เคร+องมอท+ใชในการวจย ไดแก แบบสอบถามการคดเชงบวก สถตท+ใชในการวเคราะหขอมล คอ การวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ (Exploratory Factor Analysis) โดยทาการวเคราะหองคประกอบสาคญ (Principal Component Analysis: PC) และใชการหมนแกนแบบมมฉาก (Orthogonal Rotation) ดวยวธแวรแมกซ (Varimax Method) ผลการวจยพบวา การวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา จากตวแปร 48 ตว มคาสถตของไคเซอร-ไมเยอร-โอลคน (KMO) มคาเทากบ 0.866 และคาสถตไค-สแควร ( 2χ ) ท+ใชในการทดสอบมคาเทากบ 28063.300 ไดทาการสกดองคประกอบดวยวธการวเคราะหองคประกอบสาคญ (Principal Component Analysis: PC) ซ+งผวจยทาการหมนแกนองคประกอบและพบวา ไดองคประกอบท >งหมด 9 องคประกอบ มพสยของคาไอเกนอยระหวาง 1.044 - 8.143 และมคาความแปรปรวนสะสมรอยละ 56.937 ไดท >งหมด 9 องคประกอบ และพจารณาความเหมาะสมของคาน>าหนกองคประกอบแลว ท+เกนคา .3 ความสอดคลองและขอคาถามท+มนอยเกนไป ทาใหเหลอองคประกอบท+ใชไดจรง 7 องคประกอบ คอ องคประกอบท+ 1 ดานความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา องคประกอบท+ 2 ดานการสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา องคประกอบท+ 3 ดานทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา องคประกอบท+ 4 ดานความสนใจในการรบขอมลขาวสารในการประหยดพลงงานไฟฟา องคประกอบท+ 5 คอ ความรในการประหยดพลงงาน องคประกอบท+ 6 คอ พฤตกรรมการใชพลงงานไฟฟา และองคประกอบท+ 7 คอ การศกษาขอมลกอนซ>อและใชพลงงานไฟฟา

FACTORS ANALYSIS FOR EVALUATION ON ELECTRIC ENERGY SAVING

AN ABSTRACT BY

TEERAYUHT MOUNGKAEW

Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Master of Education Degree in Industrial Education

at Srinakharinwirot University May 2011

Teerayuht Moungkaew. (2011). Factors Analysis for Evaluation On Electric Energy Saving.

Master thesis, M.Ed. (Industrial Education). Bangkok: Graduate School, Srinakharinwirot University. Advisor Committee: Dr. Pairust Vongyuttakrai, Mr. Ophat Sukwan.

The purpose of this research was to analyzed factors for evaluation on electric energy saving. The sampling were 1,297 peoples chosen by cluster random sampling technique. They were Students of Rajamangala University of Thechnology Krungthep,. employees of Central Garment Factory Co.,Ltd, Officers of Royal Aide de Camp Department, Employees of State Enterprise of Thai tobacco, and Lasalle vendors soi 48. Questionnaires were use for collect the data in positive side. Statistical tools were use for analyzed the data they were exploratory factor analysis by analyzed principal component analysis: PC, and Orthogonal Rotation by Varimax Method. The results were as followed There were 48 factors analysis for evaluation on electric energy saving. Kaiser-Meyer-Olkin was (KMO) 0.866 and Chi-Square ( 2χ ) was 28063.300. The elements can be extracted by analysis of Principal Component Analysis (PC), which the researchers found that the composition and rotation. 9 elements, all elements had a range of values of Eigenvalue between 1.044 to 8.143 and had cumulative variance of 56.937 percent of all 9 elements. When consider the appropriateness of the weights of elements had the value of 0.3, the consequences of the questionnaires were low. Then only 7 elements remain. They were, 1st element was responsibility; 2nd element was social saving electricity; 3rd element was attitudes towards saving electrical power; 4th element was the interesting on energy saving information; 5th .element was energy saving knowledge; 6th element was energy consuming behavior; and 7th element was information learning.

ปรญญานพนธ เร+อง

การวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา ของ

ธรยทธ เมองแกว

ไดรบอนมตจากบณฑตวทยาลยใหนบเปนสวนหน+งของการศกษาตามหลกสตร ปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาอตสาหกรรมศกษา

ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

................................................................. คณบดบณฑตวทยาลย (รองศาสตราจารย ดร.สมชาย สนตวฒนกล) วนท+ ....... เดอน ……………… พ.ศ. 2554

คณะกรรมการควบคมปรญญานพนธ คณะกรรมการสอบปากเปลา ..................................................... ประธาน ............................................... ประธาน (อาจารย ดร.ไพรช วงศยทธไกร) (อาจารย ดร.อมพร กญชรรตน) ..................................................... กรรมการ ............................................... กรรมการ (อาจารย โอภาส สขหวาน) (อาจารย ดร.ไพรช วงศยทธไกร) ............................................... กรรมการ (อาจารย โอภาส สขหวาน) ............................................... กรรมการ (อาจารย ดร.อปวทย สวคนธกล)

ประกาศคณปการ ปรญญานพนธฉบบน>สาเรจลลวงดวยความอนเคราะหใหคาปรกษาอยางดย+ง ขอบคณอาจารย ดร.ไพรช วงศยทธไกร อาจารย โอภาส สขหวาน อาจารย ดร.อมพร กญชรรตน อาจารย และดร.อปวทย สวคนธกล ท+กรณาใหคาปรกษา แนะนา ตรวจสอบแกไขพรอมท >งใหขอเสนอแนะ เพ+อใหปรญญานพนธฉบบน>สมบรณย+งข>น ผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางย+งไว ณ โอกาสน> ขอขอบพระคณ อาจารย ดร. จนทนา กญชรรตน พ.อ. ยศพนธ แจงยอดสข และคณประพส พลเหมอน ท+ชวยตรวจสอบเคร+องมอในการวจย ขอขอบคณ พ+แวนท+ชวยแจกแบบประเมนท+บรษทเซนทรลการเมนท พ+หวานท+ชวยแจกแบบประเมนท+โรงงานยาสบ นองชนวศวกรรมส+งทอท+ชวยแจกแบบประเมนท+มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลกรงเทพ และเพ+อนเอกท+ชวยแจกแบบประเมนในตลาดนดลาซาล ซอย 48 ขอขอบคณพ+ชายท+แสนดท >ง 2 คนท+ใหการสนบสนนดวยดตลอดมา ขอบคณเพ+อนทกคนท+เปนกาลงใจ และใหการสนบสนนในหลาย ๆ ดาน

สดทายผวจยขอนอมระลกถงพระคณของบดา มารดา คร อาจารย ท+ใหการสนบสนนการศกษา ใหความร คาปรกษาแนะนาและเปนกาลงใจใหผวจยตลอดมา ผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน>

ธรยทธ เมองแกว

สารบญ บทท� หนา

1 บทนา................................................................................................................... 1 ภมหลง............................................................................................................... 1 ความมงหมายของการวจย.................................................................................. 3 ความสาคญของการวจย...................................................................................... 3 ขอบเขตของการวจย........................................................................................... 3 นยามศพท.......................................................................................................... 4 กรอบแนวคดในการวจย...................................................................................... 5 สมมตฐานในการวจย.......................................................................................... 6

2 เอกสารและงานวจยท�เก�ยวของ......................................................................... 7 ความรท +วไปเก+ยวกบพลงงาน.............................................................................. 7 ความหมายของพลงงาน................................................................................ 7 ประเภทของพลงงาน..................................................................................... 7 แหลงพลงงาน............................................................................................... 8 พลงงานไฟฟา.............................................................................................. 19 นโยบายการประหยดพลงงาน....................................................................... 21 ยทธศาสตรดานพลงงานของประเทศ............................................................. 23 สถานการณและแนวโนมการใชพลงงาน........................................................ 24 การประหยดพลงงานไฟฟา................................................................................. 39 ความหมายของการประหยดพลงงานพลงงาน................................................ 39 การประหยดพลงงานท+ใชในครวเรอน............................................................ 40 การประหยดพลงงานไฟฟาในอปกรณสานกงาน............................................ 52 ขอดของการประหยดพลงงานและขอเสยของการไมรจกประหยดพลงงาน…... 57 ปจจยและองคประกอบ ท+มผลตอการประหยดพลงงานไฟฟา................................ 59 ความรในการประหยดพลงงานไฟฟา............................................................. 59 ทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา........................................................... 60 ความสนใจการรบรขาวสาร........................................................................... 69 พฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา....................................................... 75 การสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา.................................... 78 ความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา…........................................... 80

สารบญ (ตอ) บทท� หนา

2 (ตอ) ทฤษฏการวเคราะหองคประกอบ......................................................................... 83 ความหมายของการวเคราะหองคประกอบ..................................................... 83 วตถประสงคสาคญของการวเคราะหองคประกอบ.......................................... 84 ประโยชนของการวเคราะหองคประกอบ........................................................ 86 ขอตกลงเบ>องตนและการทดสอบ................................................................... 89 โมเดลการวเคราะหองคประกอบ.................................................................... 89 งานวจยท+เก+ยวของ............................................................................................. 120

3 วธการดาเนนการวจย......................................................................................... 130 การกาหนดประชากรและกลมตวอยาง................................................................. 130 การสรางเคร+องมอท+ใชในการวจย........................................................................ 131 การเกบรวบรวมขอมล......................................................................................... 134 การจดกระทาการวเคราะหขอมล......................................................................... 134

4 ผลการวเคราะหขอมล........................................................................................ 137

5 สรปผล อภปราย และขอเสนอแนะ…………………...…………………………… 146 สรปผลการวจย................................................................................................... 146 อภปรายผล......................................................................................................... 148 ขอเสนอแนะท +วไป............................................................................................... 150 ขอเสนอแนะในการวจยคร >งตอไป........................................................................ 150

บรรณานกรม………………….......................................................................................... 151 ภาคผนวก........................................................................................................................ 159 ภาคผนวก ก ……………………………………………………...................................... 160 ภาคผนวก ข ………………………………………….................................................... 166 ภาคผนวก ค ............................................................................................................. 174 ภาคผนวก ง ……………………………...................................................................... 176

สารบญ (ตอ)

หนา ประวตยอผวจย............................................................................................................... 178

บญชตาราง

ตาราง หนา 1 การใช การผลต การนาเขาพลงงานเชงพาณชยข >นตน...................................... 25 2 การใชพลงงานเชงพาณชยข >นตน..................................................................... 26 3 การผลตพลงงานเชงพาณชยข >นตน.................................................................. 27 4 การใชพลงงานเชงพาณชยข >นสดทาย.............................................................. 28 5 มลคาการใชพลงงานข >นสดทาย....................................................................... 29 6 มลคาการนาเขาพลงงาน................................................................................. 30 7 มลคาการสงออกพลงงาน................................................................................ 30 8 การนาเขาพลงงานสทธ................................................................................... 31 9 กาลงผลตตดต >งไฟฟา ป 2551......................................................................... 32

10 สดสวนการผลตไฟฟาจากเช>อเพลงตาง ๆ ป 2551........................................... 32 11 ปรมาณการใชไฟฟา........................................................................................ 33 12 ปรมาณการใชไฟฟารายสาขา.......................................................................... 34 13 คาเอฟท.......................................................................................................... 35 14 ประมาณการใชพลงงานเชงพาณชยข >นตน....................................................... 37 15 ประมาณการใชน>ามนสาเรจรป......................................................................... 38 16 คา loading ท+มนยสาคญทางสถตท+ระดบ 0.05 ตอจานวนกลมตวอยาง............. 107 17 การคานวณคาสถตไค-สแควรสอดแทรกท+ใชเปรยบเทยบโมเดล 2 โมเดล.......... 116 18 จานวนกลมตวอยางท+ใชในการวจย………………………………………………. 131 19 คาสถตของไคเซอร-ไมเยอร-โอลคน (KMO) และคาสถตของบารทเลทท

(Bartlett's Test of Sphericity) ของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา...

137 20 จานวนองคประกอบ คาไอเกน คารอยละของความแปรปรวน และคารอยละของ

ความแปรปรวนสะสมในแตละองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา..............................................................................................

138 21 คาน>าหนกองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา

ภายหลงจากการหมนแกนแบบมมฉาก (Orthogonal Rotation) ดวยวธแวรแมกซ (Varimax Method)………………………………………………..……

139 22 การอธบายความหมายขององคประกอบท >ง 7 องคประกอบ……………….…… 142

บญชภาพประกอบ ภาพประกอบ หนา

1 กรอบแนวความคดในการวจย................................................................................ 6 2 ความแปรปรวนในการวดตวแปรสงเกตได.............................................................. 90 3 การแบงสวนความแปรปรวนในการวดตวแปรสงเกตได........................................... 91 4 การหมนแกนแบบมมฉาก...................................................................................... 93 5 การหมนแกนแบบมมแหลม................................................................................... 93 6 วธการหมนแกน.................................................................................................... 98 7 โมเดล 1 องคประกอบของมาตรวดความสามารถในการกลบคนสสภาพเดม………. 111 8 โมเดล 2 องคประกอบของมาตรวดความสามารถในการกลบคนสสภาพเดม………. 112 9 ข >นตอนการสรางเคร+องมอวจย............................................................................... 131

บทท� 1 บทนา

ภมหลง พลงงานเปนส งท มความสาคญตอระบบเศรษฐกจและการดาเนนชวตของประชาชนท วโลก เปนปจจยท ทาใหโลกมการพฒนาขบเคล อนไปขางหนาได พลงงานไดเปนสนคาท มความเปนสากล (International) มการซ8อขายกนท วโลก ซ งตวอยางท เหนไดชดกคอ น8ามนปโตรเลยม และพลงงานประเภทอ นซ งขนยายไดยาก เชน ถานหน กาซธรรมชาต และไฟฟา กไดมการขยายเครอขายการขนสง ทอ และสายสงระหวางประเทศมากข8น เชน ในยโรป อเมรกา และ อาฟรกา ทาใหการคาพลงงานระหวางประเทศมความสาคญและมการขยายตวมากข8นเร อยๆ เน องจากพลงงานเปนส งท มความจาเปนตอทกๆ อยาง จงมความสาคญตอท 8งทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง (ศนยประสานงานโครงการปฏบตการหาร 2 Energyfantasia. 2551: ออนไลน) การจดหากาลงการผลตไฟฟาใหเพยงพอจงเปนภาระท สาคญของรฐบาลของทกประเทศตองวางแผนในการดาเนนงานอยางรอบคอบ เน องจากมผลกระทบตอสภาพความเปนอย เศรษฐกจ สงคม และความม นคงของประเทศโดยตรง (ศนยประสานงานโครงการปฏบตการหาร 2 Energyfantasia. 2551: ออนไลน) โดยปรมาณการผลตพลงงานไฟฟาของประเทศไทยในชวง 6 เดอนแรกของป 2551 อยท ระดบ 75,134 กโลวตตช วโมง เพ มข8นจากชวงเดยวกนของปกอนรอยละ 2.8 แยกเปนการผลตไฟฟาจากกาซธรรมชาต (รวม EGCO KEGCO ราชบร IPP และ SPP) คดเปนรอยละ 69 ของปรมาณการผลตไฟฟาท 8งหมด อยท ระดบ 51,465 กกะวตตช วโมง เพ มข8นรอยละ 6.3 การผลตไฟฟาจากถานหน ลกไนต เพ มข8นจากชวงเดอนเดยวกนของปกอนรอยละ 2.3 อยท ระดบ 15,970 กกะวตตช วโมง คดเปนรอยละ 21 การผลตไฟฟาจากพลงงานน8า คดเปนสดสวนรอยละ 6 อยท ระดบ 4,174 กกะวตตช วโมง ลดลงรอยละ 3.5 เน องจากปรมาณน8าในเข อนมนอย การนาเขาไฟฟาจากลาวและไฟฟาแลกเปล ยนกบมาเลเซย ลดลงรอยละ 28.7 อยท ระดบ 2,526 กกะวตตช วโมง คดเปนรอยละ 3 การผลตไฟฟาจากน8ามนเตา ลดลงรอยละ 15.0 อยท ระดบ 985 กกะวตตช วโมง คดเปนรอยละ 1 และการผลตไฟฟาจากน8ามนดเซล เพ มข8นรอยละ 0.7 อยท ระดบ 15 กกะวตตช วโมง คดเปนรอยละ 0.02 (สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. 2551ข: 32) สาหรบความตองการใชพลงงานเชงพาณชยข 8นตนของไทยในชวง 6 เดอนแรกของป 2551 อยในระดบ 1,661 เทยบเทาพนบารเรลน8ามนดบตอวน เพ มข8นจากชวงเดอนเดยวกนของปกอนรอยละ 2.9 โดยการใชกาซธรรมชาตเพ มข8นรอยละ 5.4 ถานหนนาเขาเพ มข8นรอยละ 15.4 และลกไนตเพ มข8นรอยละ 0.1 ในขณะท การใชน8ามนสาเรจรปลดลงรอยละ 1.4 เน องจากราคาน8ามนทรงตวอยในระดบสง ทาใหประชาชนประหยดมากข8น และการใชไฟฟาพลงงานน8าและไฟฟานาเขาลดลงรอยละ 9.3 สดสวนการใชพลงงานเชงพาณชยข 8นตนในชวง 6 เดอนแรกของปน8 น8ามนมสดสวนการใชคดเปนรอยละ

2

40 รองลงมากาซธรรมชาตรอยละ 39 ลกไนต ถานหนนาเขารอยละ 18 และพลงงานน8า ไฟฟานาเขารอยละ 3 (สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. 2551ข: 18) โดยพลงงานดงกลาวไดถกนาไปใชในกจกรรมตาง ๆ เชน การคมนาคมขนสง การผลตในโรงงานอตสาหกรรม การผลตไฟฟาใชในประเทศ ตามท คณะรฐมนตรไดมมตใหหนวยราชการ ตองลดการใชไฟฟาและน8ามนเช8อเพลงท ใชในหนวยงานลง อกท 8งใหมคณะทางานในการกาหนดแผนงาน นโยบาย และเปาหมายในการลดการใชพลงงานลงอยางเปนรปธรรม รวมถงการกาหนดบทลงโทษสาหรบหนวยงานท ฝาฝน หรอไมสามารถลดการใชพลงงานไดตามเปาหมาย ท ผานมาการประหยดพลงงาน บางคร 8งกดเหมอนวาเปนเร องท ซบซอนสาหรบคนท ไมคนเคย อกท 8งบางคร 8งดเหมอนวายงขาดความเขาใจท ถกตอง ในการใชอปกรณไฟฟาตาง ๆ ในสานกงานอยางถกวธ และความเขาใจถงความสาคญของการบารงรกษาอปกรณเหลาน 8นใหมประสทธภาพอยเสมอ การท จะสามารถบรรลถงการประหยดพลงงานได คนหรอบคลากรในหนวยงาน มสวนสาคญอยางย งท จะทาใหการประหยดพลงงานในหนวยงาน ประสพความสาเรจหรอลมเหลว ทศนะคตในการอนรกษพลงงาน และจตสานกในการมสวนรวมเปนสวนสาคญย ง หากเรารวมแรงรวมใจกนปรบพฤตกรรมท เคยใชพลงงานส8นเปลอง ลด ละเลก การใชอปกรณไมถกวธ หม นบารงรกษาอปกรณเคร องใชใหมประสทธภาพอยเสมอ และมสานกในการมสวนรวม ความสาเรจกอยเบ8องหนา เพยงแคมอเอ8อม (มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร. 2551: ออนไลน) การประหยดพลงงานไฟฟาเปนปจจยท มความสาคญอกปจจยหน ง การท จะทาใหการประหยดพลงงานไฟฟาไดผลด ไมใชแคมอปกรณประหยดไฟฟาและมอาคารประหยดไฟฟา แตหากประชาชนผใชไฟฟายงไมมทศนคต อปนสย และจตสานกในการประหยดไฟฟาแลวกไมสามารถดารงผลจากการประหยดใหย งยนได การปรบทศนคตของมนษยท มประสทธภาพมากท สดคอ การใหการศกษา ใหความรและขอมล ซ งแบงออกไดเปน 2 กลม คอ กลมนกเรยนท ยงอยในวยเรยนและประชาชนโดยท วไป (สทธพร รตโนภาส. 2538: 79) ซ งสอดคลองกบการสรางและพฒนาบคลากรใหความร ความเช ยวชาญมจานวนมากเพยงพอกบการสงเสรมใหดาเนนงานไปไดอยางมประสทธภาพ รวมถงการสรางกระตน และเกดความตระหนกถงเร องความร ความเขาใจพ8นฐานดานการเพ มประสทธภาพการใชพลงงานใหประชาชนท วไปสามารถใชพลงงานอยางชาญฉลาด โดยมมาตรการสงเสรมและสนบสนนตาง ๆ ท มเปาหมายท ผลตบคลากรท มความเช ยวชาญ เพ อรองรบแผนงานเพ มประสทธภาพการใชพลงงาน และใหประชาชนท วไป เยาวชน นกเรยน นกศกษา และผนาชมชน มความร ความเขาใจเก ยวกบการเพ มประสทธภาพการใชพลงงาน และสามารถใชพลงงานอยางเหมาะสม (สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. 2551ก: 140) จากท กลาวมาจะเหนไดวาพลงงานมสวนสาคญในการดารงชวตของคนเราอยางมาก และการท จะเกดผลประหยดพลงงานไดน 8นไมใชแคเพยงการหาพลงงานทดแทนหรอหาส งประดษฐใหม ๆ เพยงอยางเดยว แตยงรวมไปถงการพฒนาแบบประเมนเร อง ความร ทศนคต ความสนใจในการรบรขาวสาร พฤตกรรม การสนบสนนทางสงคม และดานความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟาใหกบทกคนดวย ซ งตวแปรตาง ๆ ในการประหยดพลงงานไฟฟาน 8น อาจมท 8งท สงเกตไดและสงเกต

3

ไมไดซอนอย ดงน 8นผวจยจงมความสนใจในการวเคราะหองประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา เพ อท จะไดนาองคประกอบท ไดจากการวจยคร 8งน8ไปเปนแนวทางใหกบผท สนใจและผท มสวนเก ยวของในดานของการประหยดพลงงานไฟฟาไปปรบปรงพฒนาในดานตาง ๆ ท 8งดานของการทาแบบสอบถาม แบบทดสอบตาง ๆ เพ อนามาใชวางแผนงานการประหยดพลงงานไฟฟา ดานของเน8อหาหลกสตรการเรยนการสอนท เก ยวของกบวชาพลงงาน และดานของเน8อหาในการจดฝกอบรมบคลากรหรอสถานประกอบการตาง ๆ ตอไป ความมงหมายของการวจย เพ อวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา ความสาคญของการวจย ไดแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟาซ งจะไดเปนแนวทางใหกบผท มสวนเก ยวของและผท สนใจสามารถนาผลการศกษาไปใชในการสรางแบบประเมนหรอแบบสอบถามเพ อวดผลพฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา เพ อใชกาหนดเน8อหาหลกสตรใหเหมาะสม ท 8งในดานการเรยนการสอน และดานการจดฝกอบรมบคลากรหรอสถานประกอบการตาง ๆ โดยพจารณาจากองคประกอบท ไดพฒนาข8น ขอบเขตของการวจย การวจยคร 8งน8เปนการวจยเชงสารวจเพ อวเคราะหองคประกอบเชงสารวจของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟาท ผวจยไดพฒนาข8นเพ อการประหยดพลงงานไฟฟาดวยวธทางสถต ประกอบดวย ประชากรท�ใชในการวจย ประชากรท ใชในการวจยคร 8งน8 ไดแก นสต/นกศกษามหาวทยาลยราชมงคลกรงเทพ จานวน 11,725 คน พนกงานบรษทเซนทรลการเมนท แฟคตอร จากด จานวน 617 คน ขาราชการกรมราชองครกษ จานวน 523 คน พนกงานรฐวสาหกจโรงงานยาสบ จานวน 4,797 คน และพอคาแมคาตลาดนดลาซาล ซอย 48 จานวน 84 คน รวมท 8งหมดจานวน 17,746 คน กลมตวอยางท�ใชในการวจย กลมตวอยางท ใชในการวจยคร 8งน8 นสต/นกศกษามหาวทยาลยราชมงคลกรงเทพ จานวน 387 คน พนกงานบรษทเซนทรลการเมนท แฟคตอร จากด จานวน 243 คน ขาราชการกรมราชองครกษ จานวน 227 คน พนกงานรฐวสาหกจโรงงานยาสบ จานวน 370 คน และพอคาแมคาตลาดนดลาซาล ซอย 48 จานวน 70 คน โดยการสมแบบเปนกลม (Cluster or Area Simpling) จานวน 1,297 คน

4

ตวแปรท�ศกษา ตวแปรท ใชในการวเคราะหองคประกอบการประหยดพลงงานไฟฟา ไดแก 1. ดานความรในการประหยดพลงงานไฟฟา 2. ดานทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา 3. ดานความสนใจในการรบรขาวสาร 4. ดานพฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา 5. ดานการสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา 6. ดานความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา นยามศพท 1. การวเคราะหองคประกอบ หมายถง การรวมกลมของตวแปรท สงเกตไดในการประหยดพลงงานไฟฟาหลาย ๆ ตวเขาดวยกนเปนองคประเดยวกนซ งในองคประกอบเดยวกนจะมความสมพนธกนมาก อาจจะมความสมพนธกนในทางบวกหรอทางลบกนกได และตวแปรท อยคนละองคประกอบกนจะไมมความสมพนธกนหรอถามความสมพนธกนจะสมพนธกนนอย วธการวเคราะหองคประกอบ ม 2 วธ ไดแก 1.1 การวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ หมายถง การสารวจและระบองคประกอบในการประหยดพลงงานไฟฟาท มความสมพนธกนระหวางตวแปรสงเกตได 1.2 การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน หมายถง การตรวจสอบและยนยนในทฤษฎท ไดทาการวจยวามน8าหนกโมเดลโครงสรางนาเช อถอขนาดไหน ใชทดสอบสมมตฐานเก ยวกบแบนแผนและโครงสรางความสมพนธของขอมลท ไดจากการสารวจ 2. แบบประเมนการประหยดพลงงานไฟฟา หมายถง แบบประเมนท มเน8อหาเก ยวกบการใชพลงงานไฟฟาใหมประสทธภาพและเกดประโยชนมากท สด รใชแตพอเพยงไมใชฟมเฟอยซ งการประหยดไฟฟาจะไดผลดน 8นข8นอยกบปจจยดงตอไปน8 2.1 ความรในการประหยดพลงงานไฟฟา หมายถง การศกษาเลาเรยน การคนควาจากแหลงตาง ๆ แลวจดจาเพ อนาไปปฏบต หรอจากประสบการณท เคยพบเหน ในเร องการประหยดพลงงานไฟฟา 2.2 ทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา หมายถง การมความรสกท ดในการประหยดพลงงานไฟฟา 2.3 ความสนใจการรบรขาวสาร หมายถง ความสนใจหาความรเร องราวและสถานการณตาง ๆ ทางดานพลงงานไฟฟาท เกดข8นในปจจบน 2.4 พฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา หมายถง การแสดงออกทางกรยาอาการ การกระทาตาง ๆ ในการเลอกซ8อ การใช และการบารงรกษาท แสดงใหเหนถงการประหยดพลงงานไฟฟา

5

2.5 การสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา หมายถง การสงเสรมและใหความชวยเหลอแกบคคลในดานตาง ๆ ในสงคม ตลอดจนใหการยกยองและสรรเสรญเม อทาการประหยดพลงงานไฟฟา 2.6 ความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา หมายถง ลกษณะของบคคลท แสดงออกถงความเอาใจใส ต 8งใจ มงม น ในการนาทกษะความรมาวนจฉยอยางมเหตผล เพ อนาไปใชปฏบตหนาท ของตน มประสทธภาพมากท สด และประสบผลสาเรจในการประหยดพลงงานไฟฟา กรอบแนวคดในการวจย จากการศกษาเอกสารและงานวจยท เก ยวของเก ยวกบการประหยดพลงงาน และจากแบบสอบถามในการประหยดพลงงานซ งจดทาโดยหนวยงานตาง ๆ พบวา องคประกอบท จะกอใหเกดการประหยดพลงงานไฟฟาของประชาชน ประกอบดวยคณลกษณะในดานตาง ๆ ดงน8 คอ ดานความรในการประหยดพลงงานไฟฟา ดานทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา ดานความสนใจในการรบรขาวสาร ดานพฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา ดานการสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา และดานความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา

6

ผวจยจงไดกาหนดกรอบแนวความคดในการวจย ดงภาพประกอบ 1

ภาพประกอบ 1 กรอบแนวความคดในการวจย สมมตฐานในการวจย องคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา มองคประกอบมากกวา 1 องคประกอบ

การประหยดพลงงานไฟฟา

องคประกอบท 1 (F1)

X11

X12 . .

X1n

X21

X22 . .

X2n

Xm1

Xm2 . .

Xmn

องคประกอบท n (Fn)

องคประกอบท 2 (F2)

บทท� 2 เอกสารและงานวจยท�เก�ยวของ

การวจยเร�องการวเคราะหองประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟาผวจยไดรวบรวมเอกสารและงานวจยท�เก�ยวของในดานตาง ๆ ดงตอไปน( 1. ความรท �วไปเก�ยวกบพลงงาน 2. การประหยดพลงงานไฟฟา 3. ปจจยและองคประกอบท�มผลตอการประหยดพลงงานไฟฟา 4. ทฤษฏการวเคราะหองคประกอบ 5. งานวจยท�เก�ยวของ 1. ความรท �วไปเก�ยวกบพลงงาน 1.1 ความหมายของพลงงาน พลงงาน หมายถง ส�งท�ใชเพ�อการเปล�ยนแปลงทางกายภาพหรอใหมการเคล�อนท�ของมวลสารจากสภาพหน�งไปอกสภาพหน�ง (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) พลงงาน คอ ความสามารถในการทางาน โดยการทางานน(อาจจะอยในรปของการเคล�อนท�หรอเปล�ยนรปของวตถ (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) พลงงาน หมายถง ความสามารถซ�งมอยในตวของส�งท�อาจใหแรงงานได (ราชบณฑตยสถาน. 2546: 771) พลงงาน คอ ความสามารถท�จะทางานได ความสามารถท�วาน( เปนความสามารถของวตถ น �นคอ วตถใดมพลงงาน วตถน (นกยอมสามารถจะทางานได และคาวางานในท�น(เปนผลการกระทาของแรงซ�งทาใหวตถเคล�อนท�ไปในแนวของแรง ส�งใดกตามท�สามารถทาใหวตถเปล�ยนตาแหนงหรอเคล�อนท�ไปจากเดมได ส�งน (นยอมมพลงงานอยภายใน (วจตร คงพล. 2524: 1) จากการศกษาเอกสารท�เก�ยวของกบความหมายของพลงงานจงสรปไดวา พลงงาน หมายถง การเปล�ยนทางปฏกรยาในรปแบบหน�งไปเปนอกรปแบบ เม�อมการเปล�ยนแปลงแลวสามารถทางานไดหรอเคล�อนท�ได 1.2 ประเภทของพลงงาน ประเภทของพลงงาน แบงไดดงน( (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) 1) พลงงานจากแรเช(อเพลงธรรมชาต ไดแก ปโตรเลยม ถานหน หนน(ามน สารกมมนตรงส เปนตน

8

2) พลงงานจากแรธรรมชาต ไดแก พลงน(า พลงงานแสงอาทตย พลงงานลม และพลงงานความรอนใตพภพ 3) พลงงานจากเช(อเพลงรปอ�น เชน ฟน ถานไม ข(เล�อย แกลบ ชานออย เปนตน นอกจากน (นยงสามารถแบงเปนประเภทตางๆ ไดตามลกษณะของเช(อเพลงหรอลกษณะการนามาใชประโยชน ไดแก (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) 1) พลงงานตนกาเนด (Primary Energy) ไดแก กาซธรรมชาต ถานหน ไมฟน แกลบ ชานออย ซ�งใชมากในงานอตสาหกรรมและบานเรอน 2) พลงงานแปรรป (Secondary Energy) ไดแก น(ามนเช(อเพลง ไฟฟา ถานไม ซ�งพลงงานสวนน(ไดถกนามาใชอยางกวางขวางท (งทางดานอตสาหกรรม การคมนาคมขนสงและในอาคารบานเรอนท �วไป 3) พลงงานสมยใหม (Modern Energy) ไดแก น(ามนเช(อเพลง กาซธรรมชาต ไฟฟา ถานหน เปนตน 4) พลงงานด (งเดม (Traditional Energy) ไดแก ฟน ถานไม แกลบ ชานออย เปนตน จากการศกษาในเร�องประเภทของพลงงาน สรปไดวา พลงงานสามารถแบงออกเปนประเภทไดดงน( พลงงานท�ใชแลวหมดไป ไดแก น(ามนเช(อเพลง กาซธรรมชาต ถานหน ฯลฯ พลงงานทดแทน ไดแก มลสตวท�ใชทากาซชวภาพ และพวกพชท�สามารถนามาใชเปนพลงงาน เชน สบดา ปาลม มนสาปะหลง ฟนท�ไดจากตนไม แกลบท�ไดจากขาว ฯลฯ และพลงงานจากธรรมชาตท�ใชไมมวนหมดไดแก พลงงานน(า พลงงานแสงอาทตย พลงงานลม และพลงงานความรอนใตพภพ 1.3 แหลงพลงงาน 1.3.1 พลงงานจากแรเช(อเพลงธรรมชาต 1.3.1.1 ถานหน (Coal) ถานหนจดไดวาเปนเช(อเพลงฟอสซลประเภทหน�งท�ถกสะสมใตพ(นดนท�มแรงกดและมความรอนสงใตผนโลก ซ�งสามารถแบงชนดของถานหนตามคณภาพได 4 ชนด ไดแก ลกไนต มคาความจพลงงาน 17,000 กโลจลตอกโลกรม ซบบทมนส มคาความจพลงงาน 24,900 กโลจลตอกโลกรม แอนทราไซต มคาความจพลงงาน 30,450 กโลจลตอกโลกรม บทมนส มคาความจพลงงาน 32,870 กโลจลตอกโลกรม (สนทร บญญาธการ; และคนอ�นๆ. 2545: 33) ถานหน เกดจากการท�พชถกทบถมในหนองน(าใตดนและโคลนในสภาพท�ไมเนาเป�อยแตจะเกด การเปล�ยนแปลงแบบไมใชออกซเจนอยางชาๆโดยแบคทเรย ถานหนแบงเปน 4 ชนดตามคณสมบตทางดานเคมและการใหความรอน ไดแก พท (Peat) ลกไนต (Lignite) บทมนส (Bituminous) และแอนทราไซต (Anthracite) (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) ถานหน เปนของผสมท�มสารหลายชนด สารท�สาคญคอธาตคารบอน ถานหนแบงออกเปนชนดตาง ๆ ตามปรมาณของคารบอนได 4 ชนด คอ ถานหนพท ประกอบดวยคารบอน 57% และไฮโดรเจน 6.5% เปนถานหนท�ยงมรองรอยของพชใหเหน ถานหนลกไนต ประกอบดวย

9

คารบอน 72% ออกซเจน 22% และไฮโดรเจน 5.6% มสน(าตาล เม�อท(งใหแหงจะแตกกระแหง เม�อเผาจะมควนมาก ถานหนบทมนส ประกอบดวยคารบอน 87% ออกซเจน 7% และไฮโดรเจน 5.5% มสดาดานๆ เหมอนดน มล กษณะเปนช (น ๆ และถานหนแอนทราไซต เปนถานหนท�ดท�สด ประกอบดวยคารบอน 94% ออกซเจน 1.5% และไฮโดรเจน 3.5% จบดไมสกปรกมอ ไมตดมอ เปนมนวาว เผาไมคอยมควน (บญธรรม ภทราจารกล. 2540: 26) ถานหน ในธรรมชาตซากพชท�ทบถมกนจานวนมากหรอนอยกตาม จะถกยอยสลายโดยปฏกรยาเคม แตบางคร (งเม�อมการเปล�ยนแปลงตามธรรมชาตทาใหกระบวนการยอยสลายหยดชะงกลง ซากพชทบถมกนมากข(นและเม�อใดท�มการทรดตวของแผนอนหรอระดบน(าในบรเวณน (น ๆ สงข(น ทาใหซากพชจมลงใตระดบน(า แลถกปดทบโดยตะกอนหนดนทรายท�ถกพดพากบน(า และเม�อตะกอนท�ปดทบมปรมาณมากข(นเร�อย ๆ ซากพชเหลาน (นจะถกบบอดโดยน(าหนกของตะกอนท�ปดทบอย ไดรบอทธพลของความรอนท�เพ�มข(น ทาใหเกดการเปล�ยนแปลงทางเคม จนซากพชเหลาน (นกลายเปนถานหนในท�สด (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 23-24) ถานหนเปนเช(อเพลงฟอสซล (Fossil Fuel) ท�มนษยรจกนามาใชกอนอยางอ�น โดยเร�มนามาใชเปนเช(อเพลงหลกแทนเช(อเพลงไมเม�อประมาณศตวรรษท�แลวมาน�เอง ตอมาความนยมในการใชถานหนเร�มลดลง เน�องจากหนมาใชน(ามนและกาซธรรมชาตมากข(น ถานหนมตนกาเนดมาจากการสะสมของอนทรยวตถ (ซากพช) ท�ทบถมกนนานประมาณ 40 – 300 ลานป ถานหนมสวนประกอบของสารหลายชนด โดยมธาตท�สาคญ คอ คารบอนและมสารท�ระเหยไดความช(นกากรวมอยดวย ถานหนชนดใดมเปอรเซนตของธาตคารบอนมากจะเปนถานหนท�มคณภาพด เผาไหมแลวใหความรอนสง ถานหนม 4 ชนด เรยงตามปรมาณคารบอนสงไปต�า ไดแก แอนทราไซต (Anthacite) บทมนส (Bituminous) ลกไนต (Lignite) และถานพท (Peat) สาหรบถานหนท�พบในประเทศไทยเปนถานหนท�พบวามคณภาพต�า อยในช (นลกไนตและซบบทมนส มคาความรอนระหวาง 2,800 – 5,200 กโลแคลอร�ตอกโลกรมหรออาจกลาวไดวาถานลกไนต 2 – 3.7 ตนจะใหคาความรอนเทากบน(ามนเตา 1 ตน ในสมยท�ราคาน(ามนยงไมแพงประเทศไทยไมนยมใชลกไนตมากนกแตภายหลงท�เกดวกฤตน(ามนจงไดมการนาลกไนตมาใชทดแทนน(ามนเช(อเพลงมากข(น ท (งทางดานการผลตกระแสไฟฟาและอตสาหกรรม ลกไนตท�พบในประเทศไทยมอยอยางกระจดกระจายท �วไป ซ�งคาดวาจะมปรมาณสารองท (งส(น 2,197 ลานตน แหลงสาคญอยในภาคเหนอประมาณ 1,803 ลานตน หรอรอยละ 82 ของปรมาณสารองท �วประเทศ สวนอก 394 ลานตน หรอรอยละ 18 อยภาคใต การใชถานหนเปนเช(อเพลงน (นจะมปญหามลพษส�งแวดลอมท�รายแรงอยางหน�ง คอ การปลอยกาซซลเฟอรไดออกไซต ( SO2 ) ออกสบรรยากาศ เน�องจากในถานหนจะมสารซลเฟอรเจอปนอยดวยในปรมาณคอนขางสง ในทางปฏบตจะมการเลอกใชถานหนท�มปรมาณสารซลเฟอรเจอปนอยนอยและวธใชเคร�องดกสารประกอบซลเฟอร เพ�อบรรเทาปญหามลพษท�เกดข(นดงกลาว เหมองถานหนท�สาคญของประเทศไทยม 2 แหง คอ (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน)

10

1) เหมองลกไนตแมเมาะ จงหวดลาปาง เร�มผลตมาใชเม�อป พ.ศ. 2497 เปนลกไนตท�มปรมาณซลเฟอรคอนขางสง คอ ประมาณรอยละ 2.4 โดยน(าหนก ในปจจบนไดนาลกไนตท�ผลตไดท (งหมดปอนใหกบโรงไฟฟาพลงงานความรอนท�แมเมาะประมาณปละ 15 ลานตน 2) เหมองลกไนตกระบ� ต (งอยท�ตาบลปดา จงหวดกระบ� เกอบท (งหมดของลกไนตท�ผลตมาใชปละ 250 – 300 พนตน ใชในการผลตกระแสไฟฟาขนาดเลก โดยลกไนตจากแหลงน(มปรมาณซลเฟอรประมาณรอยละ 2.2 โดยน(าหนก จากการศกษาในเร�องของถานหน สรปไดวาถานหนจดไดวาเปนเช(อเพลงฟอสซล ประเภทหน�งท�เกดจากการสะสมของอนทรยวตถพวกซากพชท�ทบถมกนมาเปนเวลานาน ถานหนมสวนประกอบของสารหลายชนด โดยมธาตท�สาคญ คอ คารบอนและมสารท�ระเหยไดความช(นกากรวมอยดวย ถานหนชนดใดมเปอรเซนตของธาตคารบอนมากจะเปนถานหนท�มคณภาพด เผาไหมแลวใหความรอนสง ถานหน คอ แบงเปน 4 ชนดตามคณสมบตทางดานเคมและการใหความรอน เรยงตามปรมาณคารบอนสงไปต�า ไดแก แอนทราไซต บทมนส ลกไนต และถานพท 1.3.1.2 ปโตรเลยม (Petroleum) พลงงานจากน(ามนและกาซธรรมชาตเปนพลงงานประเภทฟอสซลประเภทหน�ง ซ�งเกดจากซากพชและสตวท�ทบถมกนผานเวลานบลานป เม�อนามากล �นตวดวยความดนสงมากจะแปลงสภาพเปนสารท�มคณสมบตในการสนดาปไดงาย มความจของพลงงานสะสมสง และสามารถเปล�ยนเปนพลงงานความรอนไดดมาก (สนทร บญญาธการ; และคนอ�น ๆ. 2545: 34) น(ามนปโตรเลยมและกาซธรรมชาต เกดจากการเปล�ยนแปลงทางเคมของซากพชและซากสตวในทะเลเม�อหลายลานปกอนในภาวะท�มความดนและอณหภมสงมาก จนเกดการเปล�ยนแปลงทางเคมอยางชาๆ เปนน(ามนปโตรเลยมและกาซธรรมชาต (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) ปโตรเลยม หมายถง สารไฮโดรคารบอนท�เกดข(นเองตามธรรมชาตมธาตท�เปนองคประกอบหลก 2 ชนด คอ คารบอน และไฮโดรเจน โดยอาจมธาตอโลหะชนดอ�น เชน กามะถน ออกซเจน ไนโตรเจน ฯลฯ ปนอยดวย ปโตรเลยมเปนไดท (ง ของแขง ของเหลว หรอ กาซ ข(นอยกบองคประกอบของปโตรเลยมเองเปนสาคญ นอกจากน(ความรอน และความกดดนของสภาพแวดลอมท�ปโตรเลยมน (นถกกกเกบกมสวนในการกาหนดสถานะของปโตรเลยม และ ปโตรเลยม แบงตามสถานะท�สาคญได 2 ชนด คอ น(ามนดบ และกาซธรรมชาต (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 10) ปโตรเลยม หมายถง น(ามนดบ (Crude Oil) และกาซธรรมชาต (Nature Gas) ท�อยในรปของสารประกอบไฮโดรคารบอน เปนเช(อเพลงท�เกดจากการทบถมของซากสตว ซากพชใตพ(นผวโลกดวยความดนและอณหภมสงเปนเวลานบพนลานป มนษยไดนาปโตรเลยมมาใชเปนเช(อเพลงในระยะหลงเม�อตนศตวรรษน�เอง และมการใชเพ�มข(นอยางรวดเรว อาจเน�องมาจากความสามารถในการใชเปนเช(อเพลงกบระบบท�จะเปล�ยนเปนพลงงานอ�นไดหลายอยางดวยกนและมความสะดวกในการนาไปใชในระบบการขนสงท (งหลาย ท (งทางบก ทางน(าและทางอากาศ การสารวจปโตรเลยมคอนขางยากเม�อเทยบกบถานหนเพราะปโตรเลยมจะสะสมอยในแหลงท�ลกจากผว

11

ดนมาก ต (งแต 4,500 ฟตและอาจลกถง 20,000 ฟต การสารวจตองอาศยความรทางธรณวทยาและเทคโนโลยช (นสง ปรมาณสารองปโตรเลยมของโลกมมากเปนบางแหง เชน ตะวนออกกกลาง โซเวยต จน แคนาดา อเมรกา แอฟรกา ยโรปและตะวนออกไกล สาหรบประเทศไทยมการผลตปโตรเลยมจากแหลลงภายในประเทศเทยบเทากบน(ามนดบประมาณวนละ 200,000 บารเรล (ปรมาตร 1 บารเรล เทากบ 163.8 ลตร) (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) จากการศกษาในเร�องของปโตรเลยม สรปไดวาปโตรเลยมเปนพลงงานประเภทฟอสซลประเภทหน�งท�อยในรปของสารประกอบไฮโดรคารบอน ซ�งเกดจากซากพชและสตวท�ทบถมกนผานเวลานบลานป เม�อนามากล �นตวดวยความดนสงมากจะแปลงสภาพเปนสารท�มคณสมบตในการสนดาปไดงาย มความจของพลงงานสะสมสง และสามารถเปล�ยนเปนพลงงานความรอนไดดมาก ปโตรเลยมเปนไดท (ง ของแขง ของเหลว หรอ กาซ ข(นอยกบองคประกอบของปโตรเลยมเองเปนสาคญ นอกจากน(ความรอน และความกดดนของสภาพแวดลอมท�ปโตรเลยมน (นถกกกเกบกมสวนในการกาหนดสถานะของปโตรเลยม ปโตรเลยม แบงไดตามสถานะ 2 ชนด คอ น(ามนดบ และกาซธรรมชาต 1.3.1.3 หนน(ามน (Oil Shale) หนน(ามน เกดจากการทบถมของซากพชและซากพชบรเวณท�เคยเปนทะเลสาบมากอน เม�อผสมกบหนดนทรายและถกอดแนนเปนเวลาหลายลานๆปกลายเปนหนน(ามนซ�งมลกษณะคลาย หนชนวน มสดาแขง (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) หนน(ามนมลกษณะคลายหนดนดาน มสน(าตาลออนจนถงสน(าตาลแก มอนทรยสารท�เรยกวาเคโรเจน เปนสารน(ามนอมอยในเน(อหน จดไฟตด ชาวบานจงเรยกวาหนตดไฟหรอหนดนดานน(ามน ใชประโยชนในการกล �นเอาน(ามนใชเปนเช(อเพลงและอ�น ๆ (บญธรรม ภทราจารกล. 2540: 26) หนน(ามนเปนหนดนดานท�มอนทรยสารท�เรยกวา เคโรเจน ( Kerogen ) เจอปนอยในเน(อหน ปรมาณน(ามนท�ไดจะแตกตางกนไปตามคณภาพของหนน(ามน ซ�งหนน(ามนท�มคณภาพดมากน (นจะสามารถใหปรมาณน(ามนไดถง 65 แกลลอนตอหนน(ามน 1 ตน การสกดน(ามนจากหนน(ามนน (น โดยปกตจะกระทาโดยการบดหนน(ามนใหละเอยดแลวเผาใหรอนจนมอณหภมสงแลวน(ามนกจะแยกออกมาจากหนน(ามนน (น สวนท�เหลอประมาณรอยละ 90 เปนกากของแขง ซ�งเปนปญหาหนกในการกาจด นอกจากน (นการทาเหมองหนน(ามนจาตองมการนาหนน(ามนข(นมากล �นเปนจานวนนบลานตน อนจะสงผลกระทบตอส�งแวดลอมเปนอยางมาก แหลงหนน(ามนของโลกมมากท�ประเทศสหรฐอเมรกา คอ ประมาณ 2 ใน 3 ของปรมาณท (งหมดของโลกสาหรบประเทศไทยไดมกาสารวจพบกระจดกระจายอยในภาคเหนอ บรเวณแองสะสมหนตะกอนยคเทอรเธยร (ประมาณ 65 ลานปมาแลว) โดยมกเกดรวมกบถานหนลกไนตซ�งมแหลงท�สาคญท�สดคอท�อาเภอแมสอด จงหวดตาก ครอบคลมพ(นท� 53 ตารางกโลเมตร คาดวามปรมาณสารองอยประมาณ 18,500 ลานตน จากการศกษาหาความเหมาะสมของการสกดน(ามนจากหนน(ามน พบวาจะมความคมทนตอเม�อน(ามนดบมราคาประมาณ 35 เหรยญสหรฐตอบารเรล ดงน (นในระยะน(การสกดน(ามนจากหน

12

น(ามนยงคงไมมความเหมาะสม แตอยางไรกตามอาจใชหนน(ามนเปนเช(อเพลงโดยตรงเพ�อผลตกระแสไฟฟาและใชกากท�เหลอเปนสวนผสมในการผลตปนซเมนตกได (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) จากการศกษาในเร�องของหนน(ามน สรปไดวาหนน(ามน เกดจากการทบถมของซากพชและซากพชบรเวณท�เคยเปนทะเลสาบมากอน เม�อผสมกบหนดนทรายและถกอดแนนเปนเวลาหลายลานๆ ปกลายเปนหนน(ามนซ�งมลกษณะคลาย หนชนวน มสดาแขง มอนทรยสารท�เรยกวาเคโรเจน เปนสารน(ามนอมอยในเน(อหน จดไฟตด ใชประโยชนในการกล �นเอาน(ามน ใชเปนเช(อเพลงและอ�น ๆ หรอใชหนน(ามนเปนเช(อเพลงโดยตรงเพ�อผลตกระแสไฟฟาและใชกากท�เหลอเปนสวนผสมในการผลตปนซเมนตกได 1.3.1.4 เช(อเพลงนวเคลยร (Nuclear Fuel) หรอแรกมมนตรงส พลงงานนวเคลยรอาศยพลงงานจากแรกมมนตรงส เชน ยแรเนยมในการผลตกระแสไฟฟาพลงงานนวเคลยร กลาวไดวาเปนพลงงานท�ใชหมดไปรวมถงมอนตรายสง เน�องจากการร �วไหลของสารกมมนตรงสจะกอใหเกดสารพษท�มอนตรายตอส�งมชวตอยางมาก การผลตพลงงานนวเคลยรยงมของเสยจากกระบวนการผลต ไดแก พลโตเนยม ซ�งไมสามารถยอยสลายไดรวมท (งเปนพษตอสภาพแวดลอม (สนทร บญญาธการ; และคนอ�นๆ. 2545: 36) พลงงานนวเคลยร เปนพลงงานท�ไดจากขบวนการแตกตว (Fission) ของธาตกมมนตรงส โดยการแตกตวน(จะเกดข(นอยางตอเน�องและปลอยพลงงานเปนจานวนมากออกมา ซ�งพลงงานดงกลาวจะถกใชในการทาไอน(าเพ�อผลตไฟฟา (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) ประเทศอตสาหกรรมนยมใชไฟฟาจากพลงงานนวเคลยรเปนสวนใหญ เน�องจากใชพ(นท�นอย แตใชพลงงานมากและเปนการผลตกระแสไฟฟาแบบตอเน�อง แมแตในทวปเอเชยยงมโรงไฟฟานวเคลยรหลายเคร�อง เชน ในประเทศญ�ปน อนเดย เกาหลใต ไตหวน จน เปนตน ในกระบวนการทางนวเคลยรท�ใหพลงงานความรอนมาใชงานไดน (นเกดจาก 2 กระบวนการท�สาคญ คอ การแตกตว (Fission) และการรวมตว (Fusion) แรกมมนตรงสหรอธาตท�เหมาะสมเปนเช(อเพลง (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) 1) กระบวนการแตกตว (Fission) มแรกมมนตรงสเปนเช(อเพลงและอาศยอปกรณท�เรยกวาเคร�องปฏกรณนวเคลยร (Nuclear Reactor) เปนตวควบคมปฏกรยานวเคลยรและจายพลงงานความรอนใหกบระบบเพ�อใชประโยชนในการผลตกระแสไฟฟาตอไป แรเช(อเพลงท�ใชน(เรยกวา เช(อเพลงแตกตว (Fission Fuels ) ท�ใชกนมากไดแก ยเรเนยม - 235 ( U-235 ) ซ�งเปนไอโซโทปหน�งของธาตยเรเนยมท�มอยในธรรมชาต จากการประเมนทราบวาในธรรมชาตจะมยเรเนยม – 235 อยนอยมากเพยง 0.7 % เทาน (น สวนอก 99.3 % จะเปนยเรเนยม - 238 (U-238 ) โดยแรยเรเนยมในธรรมชาตน (นจะอยในรปของยเรเนยมออกไซต (U3O8) และในเน(อแรตามธรรมชาตดงกลาวน(จะมธาตยเรเนยมอยเพยง 60 ppm เทาน (น ดงน (นการสกดธาตยเรเนยม - 235 มาใชงานไดแตละกรมน (นจะตองใชสนแรอยางมากมายและตองใชวธการหรอเทคโนโลยท�ทนสมยมา

13

ดาเนนการ อยางไรกตามถงแมวาแรเช(อเพลงยเรเนยมจะหายากมากกตาม แตการใหพลงงานคอนขางสง กลาวคอ ธาตยเรเนยม – 235 ปรมาณ 1 กรม คดเทยบไดพอๆกบพลงงานท�ไดจากถานหนประมาณ 3 ตน ธาตอ�นๆนอกจากยเรเนยม- 235 แลว ยงพบวา ทอเรยม – 232 กสามารถนามาใชเปนเช(อเพลงสาหรบเคร�องปฏกรณประเภทน(ไดอกดวย ในประเทศไทยพบแรเช(อเพลงนวเคลยรประเภทน(อยบาง ดงน( แรยเรเนยม พบท�อาเภอภเวยง จงหวดขอนแกน มปรมาณสารองประมาณ 23 ตน แรทอเรยม สกดไดจากหวแรโมนาไซต ประมาณ 35,300 ตน ซ�งสามารถนามาพฒนาเปนเช(อเพลงนงเคลยรท�ใหพลงงานเทยบเทาน(ามนดบได 0.42 ลานตน 2) กระบวนการรวมตว (Fusion) เปนการรกระตนใหธาตเช(อเพลง 2 อะตอมเกดการรวมตวกนทางนวเคลยรแลวกลายเปนธาตชนดใหมพรอมท (งปลอยพลงงานออกมาอยางมากมาย เชน การรวมตวของดวเทอเรยม (21 H) ซ�งเปนไอโซโทปหน�งของธาตไฮโดรเจนแลวไดธาตฮเลยม (42 He) พรอมท (งปลอยพลงงานอยางมหาศาล ดงสมการ (21 H) + (21 H) 4

2 He + พลงงาน ลกษณะการเกดปฏกรยานวเคลยรประเภทน( จะใหพลงงานมากกวาปฏกรยาการแตกตวของยเรเนยมประมาณ 4 เทาในปรมาณมวลท�เทากน ในธรรมชาตการเกดปฏกรยานวเคลยรแบบรวมตวเกดข(นในดวงอาทตยสาหรบการผลตพลงงานจากปฏกรยานวเคลยรประเภทน(ของมนษยยงอยในข (นพฒนา การนาพลงงานนวเคลยรมาใชประโยชนสวนมากจะนามาผลตกระแสไฟฟา ซ�งเปนโรงไฟฟาพลงงานความรอนชนดหน�ง คอ ใชความรอนท�ไดจากปฏกรยานวเคลยรมาผลตไอน(ารอนไปหมนกงหนผลตไฟฟาแทนพลงงานจากเช(อเช(อเพลงฟอสซล ในปจจบนจานวนโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรท �วโลกมประมาณ 500 เคร�อง ผลตกระแสไฟฟาไดเกอบ 400,000 เมกะวตต คดเปนประมาณรอยละ 20 ของกาลงผลตกระแสไฟฟาของโลก สาหรบประเทศไทยยงไมมโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรเน�องจากยงไมเปนท�ยอมรบของสงคมเก�ยวกบระบบความปลอดภย (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) จากการศกษาในเร�องของพลงงานนวเคลยร สรปไดวาพลงงานนวเคลยรเปนพลงงานท�ไดจากขบวนการแตกตวของธาตกมมนตรงส โดยการแตกตวน(จะเกดข(นอยางตอเน�องและปลอยพลงงานเปนจานวนมากออกมา เน�องจากการร �วไหลของสารกมมนตรงสจะกอใหเกดสารพษท�มอนตรายตอส�งมชวตอยางมาก การผลตพลงงานนวเคลยรยงมของเสยจากกระบวนการผลต ไดแก พลโตเนยม ซ�งไมสามารถยอยสลายไดรวมท (งเปนพษตอสภาพแวดลอม ซ�งพลงงานดงกลาวจะถกใชในการทาไอน(าเพ�อผลตไฟฟา ซ�งเปนโรงไฟฟาพลงงานความรอนชนดหน�ง คอ ใชความรอนท�ไดจากปฏกรยานวเคลยรมาผลตไอน(ารอนไปหมนกงหนผลตไฟฟาแทนพลงงานจากเช(อเช(อเพลงฟอสซล

14

1.3.2 พลงงานจากแหลงธรรมชาต 1.3.2.1 พลงน(า พลงน(า เปนพลงงานท�ไดจากการไหลของน(าจากท�สงมายงท�ต�าหรอใชแรงดนจากกระแสน(า หากจะเปล�ยนพลงงานจากน(าใหเปนพลงงานไฟฟา จะตองมการสรางเข�อน เพ�อกกเกบน(าและ ยกระดบของน(าใหสงข(น (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) พลงงานน(าเปนพลงงานท�สะอาดเพราะไมมพษตอส�งแวดลอม ซ�งสามารถนามาใชในการผลตกระแสไฟฟาไดโดยการสรางเข�อนกกเกบน(าแลวปลอยน(ามาใชในการหมนกงหนเพ�อผลตกระแสไฟฟา ซ�งกระบวนการผลตไฟฟาพลงงานน(าน (นสามารถดาเนนการไดทกชวงเวลาท�ตองการ เพราะเม�อปลอยน(ามาหมนกงหนแลวกสามารถผลตไฟฟาไดทนท และภายหลงจากท�นาน(ามาใชในการผลตกระแสไฟฟาแลวยงคงสามารถนาน(าไปใชประโยชนอ�น ๆ ได แตขอเสยจากการสรางเข�อนเพ�อผลตกระแสไฟฟาน (นจะตองสญเสยทรพยากรปาไมเปนจานวนมากมหาศาลทาใหระบบนเวศนเสยความสมดล นอกจากน(ยงอาจเกดการขดแยงกบประชาชนท�ไดรบผลกระทบจากการสรางเข�อนซ�งอาจลลามกลายเปนปญหาสงคมท�รนแรงได (สนทร บญญาธการ; และคนอ�นๆ. 2545: 39-41) พลงน(าเปนพลงงานท�ไดจากธรรมชาตเพ�อใชในการผลตกระแสไฟฟาในการสรางเข�อนก (นน(าใหมระดบสงจงเกดเปนพลงงานศกยของน(าเหนอเข�อนท�สามารถขบเคร�องกาเนดไฟฟาใหทางานได ประเทศไทยมแหลงพลงน(าท�สามารถจะพฒนามากอสรางเข�อนผลตกระแสไฟฟาหลายแหงเน�องดวยลกษณะภมแระเทศม�พ(นท�เปนเทอกเขาทางภาคเหนอและภาคตะวนตก ซ�งเปนตนน(าของแมน(าหลายสายลงสอาวไทย เชน แมน(าปง นาน ยม ปาย แควใหญ แควนอย และแมกลอง สวนทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอมแมน(ามล แมน(าช ทางภาคใตมแมน(าปตตาน หลงสวนและสายบร เปนตน การใชพลงงานน(าเพ�อผลตกระแสไฟฟาแหงแรกของประเทศไทย ไดแก เข�อนภมพล เม�อป พ.ศ. 2507 ในปจจบนมโรงไฟฟาใชพลงงานน(าท (งส(น 31 แหง กาลงการผลตตดต (งประมาณ 2,300 เมกะวตต คดเปนรอยละ 7.8 ของปรมาณกระแสไฟฟาท�ผลตไดท (งหมดของประเทศ (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) จากการศกษาในเร�องของพลงงานน(า สรปไดวาพลงงานน(าเปนพลงงานท�ไดจากการไหลของน(าจากท�สงมายงท�ต�าหรอใชแรงดนจากกระแสน(าเกดเปนพลงงานศกยของน(าเหนอเข�อนท�สามารถขบเคร�องกาเนดไฟฟาใหทางานได หากจะเปล�ยนพลงงานจากน(าใหเปนพลงงานไฟฟา จะตองมการสรางเข�อนกกเกบน(าและ ยกระดบของน(าใหสงข(น พลงงานน(าเปนพลงงานท�สะอาดเพราะไมมพษตอส�งแวดลอม และภายหลงจากท�นาน(ามาใชในการผลตกระแสไฟฟาแลวยงคงสามารถนาน(าไปใชประโยชนอ�น ๆ ได แตขอเสยจากการสรางเข�อนเพ�อผลตกระแสไฟฟาน (นกคอตองสญเสยทรพยากรธรรมชาตเปนจานวนมากและอาจเกดการขดแยงกบประชาชนในละแวกน (น

15

1.3.2.2 พลงงานแสงอาทตย พลงงานจากแสงแดด มนษยมการใชพลงงานจากแสงแดดโดยตรงมาต (งแตสมยโบราณ เชน การตากผา การถนอมรกษาอาหาร ใชเปนเขมทศในการเดนทาง ปจจบนมการผลตไฟฟาจากแสงแดดโดยใชแผง Solar Cell (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) แสงอาทตยแหลงพลงงานธรรมชาตท�ใหญและมความสาคญ เน�องจากปรมาณมากกวาเช(อเพลงในโลกถง 12 หม�นเทา สะอาดไมกอใหเกดมลพษใด ๆ ท (งส(น ใชไดนาน สามารถผลตไฟฟาไดโดยไมมการเคล�อนไหว อยางไรกตามแสงอาทตย ท�เรานามาใชผลตพลงงานจะมากหรอนอยข(นกบปจจยหลายดาน เชน เขต ภมภาค ลกษณะภมอากาศฤดกาลและชวงเวลาในแตละวนปรมาณพลงงานท�เซลลแสงอาทตยผลตข(นน (นข(นกบความสามารถในการเปล�ยนความเขมของแสงเปนพลงงานไฟฟาของอปกรณแตละชนดดวยกระบวนการในการผลตและเกบสารองน (นตองใชเทคโนโลยท�สง (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 51) พลงงานท�มาสผวโลกในรปของแสงอาทตยน (นมคาความรอนเฉล�ยประมาณ 5.75 x 1020 กโลแคลอร� ซ�งมปรมาณมากกวาเช�อเพลงท�ใชรวมกนในโลกประมาณ 20,000 เทา แตการนาพลงงานจากแสงอาทตยมาใชเปนกระบวนการท�ยากและเสยคาลงทนสงมากเพราะตองอาศยพลงงานความรอนจากแสงอาทตยท�มความเขมของแสงสงรวมถงระยะเวลาท�ใชในการสะสมพลงงานจากแสงอาทตยท�เพยงพอ ปจจบนการตดต (งเซลแสงอาทตยในประเทศไทยน (นยงคงมราคาแพงและมประสทธภาพประมาณ 20% เทาน (น กระบวนการนาพลงงานแสงอาทตยไปใชประโยชนน (นม 2 กระบวนการ ไดแก กระบวนการ Photothermal เปนกระบวนการเปล�ยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานความรอนโดยใชอปกรณกกเกบความรอนท�ภายในบรรจของไหล เชน อากาศหรอน( า ซ�งอาจเรยกไดวา Solar Collector อกกระบวนการหน�ง คอ กระบวนการ Photovoltaic เปนกระบวนการท�แปลงพลงงานแสงอาทตยไปเปนพลงงานไฟฟา ซ�งมหลกการทางาน คอ การทาใหเกดการไหลของอเลคตรอนดวยการใชเซลลแสงอาทตย (Solarcell) ท�ผลตมาจากวสดท�มความไวตอการรบแสง (สนทร บญญาธการ; และคนอ�นๆ. 2545: 37) ประเทศไทยเปนประเทศท�ไดรบพลงงานจากแสงอาทตยเฉล�ยประมาณวนละ 400 แคลอร�ตอตารางเซนตเมตร ประเทศไทยรจกใชประโยชนจากพลงงานรงสแสงอาทตยมาต (งแตอดตแลว เชน การผลตเกลอจากน(าทะเล การตากผลตผลทางการเกษตร เชน ขาว ขาวโพด มนสาปะหลง เปนตน ในปจจบนไดมเทคโนโลยในการแปรรปพลงงานแสงอาทตยใหเปนพลงงานไฟฟา โดยใช เซลลแสงอาทตย (Solar Cell) เพ�อนาไปใชประโยชนในการสบน(า ไฟฟาแสงสวาง วทยส�อสาร เปนตน นอกจากน (นยงไดมการพฒนาพลงงานแสงอาทตยไปใชในการผลตน(ารอนอณหภมต�าในเชงพาณชยแลว โดยสวนใหญมการตดต (งใชงานในงานโรงพยาบาล โรงแรม โรงงานอตสาหกรรมและมการนาไปใชในอตสาหกรรมการอบแหงและการกล �นน(า เหตท�การใชยงไมแพรหลายนกเน�องจากตนทนอยในเกณฑสง ประสทธภาพยงต�าจงจาเปนตองมการวจยและพฒนาท (งทางดานเทคโนโลยและเศรษฐกจตอไป (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน)

16

จากการศกษาในเร�องของพลงงานจากแสงอาทตย สรปไดวาพลงงานจากแสงอาทตยเปนแหลงพลงงานธรรมชาตท�ใหญและมความสาคญมาก ซ�งมนษยเรามการใชพลงงานจากแสงอาทตยมาต (งแตสมยโบราณจนถงปจจบนกยงมการใชพลงงานแสงอาทตยอย และกระบวนการนาพลงงานแสงอาทตยไปใชประโยชนน (นม 2 กระบวนการ ไดแก กระบวนการ Photothermal เปนกระบวนการเปล�ยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานความรอนโดยใชอปกรณกกเกบความรอนท�ภายในบรรจของไหลอาจเรยกไดวา Solar Collector และอกกระบวนการหน�ง คอ กระบวนการ Photovoltaic เปนกระบวนการท�แปลงพลงงานแสงอาทตยไปเปนพลงงานไฟฟามหลกการทางาน คอ การทาใหเกดการไหลของอเลคตรอนดวยการใชเซลลแสงอาทตย (Solar Cell) ท�ผลตมาจากวสดท�มความไวตอการรบแสง 1.3.2.3 พลงงานลม พลงงานลม จดเปนพลงงานท�สะอาดและเปนมตรตอส�งแวดลอม การใชพลงงานชนดน(สามารถใชไดดถาใชรวมกบพลงงานชนดอ�น เชนพลงงานจากแสงแดด สาหรบประเทศไทย พบวา ความเรวลมอยในระดบปานกลางถงต�า (เฉล�ยต�ากวา 4 เมตร/วนาท) (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) พลงงานลมมศกยภาพสงสามารถนามาใชประโยชนไดงายเพ�อผลตกระแสไฟฟา โดยเคร�องผลตกระแสไฟฟาพลงงานลมประกอบดวยใบพดท�เรยกวา “โรเตอร” (Roter) จานวน 2-3 ใบตดต (งอยบนหอสง (Tower) ใบพดน(จะหมนเพลาขบเคร�องกาเนดไฟฟาเพ�อผลตกระแสไฟฟา ซ�งปรมาณไฟฟาท�ผลตไดจะข(นอยกบขนาดใบพดและความสงของหอ (สนทร บญญาธการ; และคนอ�นๆ. 2545: 39) พลงงานลม กงหนลม คอ เคร�องจกรกลอยางหน�งท�สามารถรบพลงงานจลนจากการเคล�อนท�ของลมใหเปนพลงงานกลได จากน (นนาพลงงานกลมาใชประโยชนโดยตรง เชน การบดสเมลดพช การสบน(าหรอในปจจบนใชผลตเปนพลงงานไฟฟา การพฒนากงหนลมเพ�อใชประโยชนมมาต (งแตชนชาวอยปตโบราณและมตอเน�องถงปจจบน โดยการออกแบบกงหนลมจะตองอาศยความรดานพลศาสตรของลมและหลกวศวกรรมศาสตรในแขนงตาง ๆ เพ�อใหไดกาลงงาน พลงงาน และประสทธภาพสงสด (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 56) ประเทศไทยไดใชประโยชนจากพลงงานลมมานานแลว ซ�งสวนใหญใชในงานดานการเกษตรกรรม เชน ตดต (งกงหนชกน(าเขานาหรอการทานาเกลอ เน�องจากความเรวลมโดยเฉล�ยในประเทศไทยคอนขางสงคอประมาณ 6 -15 กโลเมตรตอช �วโมง สาหรบแถบชายฝ �งภาคใตและอาวไทยบางแหงจะมความเรวลมเฉล�ยสงกวาน( การใชพลงงานลมในประเทศไทยมความเหมาะสมเพ�อการสบน(าซ�งมพ(นท�การใชงานและโอกาสใชงานมากกวาการใชเพ�อกาผลตกระแสไฟฟาและคมคากวาในทางเศรษฐกจ การใชฉดระหดสบน(าเขานาขาวใชมากในแถบจงหวดฉะเชงเทรา สาหรบนาเกลอ นากงมมากแถบจงหวดชลบร สมทรปราการ สมทรสงคราม เพชรบรและปตตาน กงหนลมแบบหลายใบม�การใชมากสาหรบสบน(าเพ�อการอปโภค บรโภคและการปลกผกสวนครว ฟารมเล(ยงสตว สวนการผลตไฟฟาเหมาะสมในการใชกงหนลมขนาดเลกในพ(นท�แถบชายฝ �งหรอตามเการะ

17

ตางๆ ท�มศกยภาพด บางแหงท�ไมมไฟฟาใชหรอไมสะดวกในการนาเช(อเพลงอ�นเขาไปเพ�อผลตกระแสไฟฟาได ซ�งกระทาไดในรปแบบของการประจแบตเตอร�หรอเดนรวมกบระบบดเซลหรอเซลลแสงอาทตย ปจจบนไดมการเร�มทดลองใชพลงงานลมผลตกระแสไฟฟากาลงต�าท�สถานสาธตและประเมนความเหมาะสมท�จงหวดภเกตเพ�อเกบขอมลและศกษาความเปนไปได เน�องจากการใชกงหนลมไปใชในการผลตกระแสไฟฟาตองใชเทคโนโลยสงกวาการใชกงหนลมสบน(าเขานาดงท�เคยใชมา อยางไรกตาม ถงแมวาในปจจบนการใชประโยชนจากพลงงานลมยงอยในวงจากดและศกยภาพในการนามาใชยงต�าแตหากมการพฒนาเทคโนโลยและวางแผนการใชท�ดแลว คาดวาจะเปนพลงงานทดแทนอกชนดหน�งท�เหมาะสมในการนามาใชในอนาคต เพราะเปนพลงงานท�ปราศจากมลพษใดๆอนจะกอใหเกดผลกระทบตอส�งแวดลอม (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) จากการศกษาในเร�องของพลงงานลม สรปไดวาพลงงานลมเปนพลงงานท�สะอาดและเปนมตรตอส�งแวดลอม พลงงานลมมศกยภาพสงสามารถนามาผลตกระแสไฟฟา โดยเคร�องผลตกระแสไฟฟาพลงงานลมประกอบดวยใบพดท�เรยกวา “โรเตอร” (Roter) ตดต (งอยบนหอสง (Tower) ใบพดน(จะหมนเพลาขบเคร�องกาเนดไฟฟาเพ�อผลตกระแสไฟฟา ซ�งปรมาณไฟฟาท�ผลตไดจะข(นอยกบขนาดใบพดและความสงของหอและสามารถนาพลงงานกลมาใชประโยชนโดยตรง เชน การบดสเมลดพช การสบน(า เปนตน 1.3.2.4 พลงงานความรอนใตพภพ พลงความรอนใตพภพ เปนพลงงานท�ไดจากใจกลางของโลก ลกลงไปใตดนประมาณ 2-3 กโลเมตร สาหรบประเทศไทย การใชพลงงานความรอนใตพภพน(มการทดลองใชท�อาเภอฝาง จงหวดลาปาง (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) พลงความรอนใตพภพ คอ พลงงานความรอนท�ถกกกเกบอยภายใตผวโลกโดยท�อณหภมใตผวดนจะย�งสงข(นเม�อความลกเพ�มมากข(น ซ�งท�ความลกประมาณ 25-30 กโลเมตร อณหภมจะอยในเกณฑเฉล�ยประมาณ 550-1,000 องศาเซลเซยส และบรเวณใจกลางโลกมอณหภมสงถงประมาณ 3,500-4,000 องศาเซลเซยส ในพ(นท�บางแหงแหลงความรอนอยลกลงไปจากพ(นดนไมมากนก จงทาใหเกดบอน(ารอน น(าพรอน โคลนเดอดหรอมไอน(าพงข(นมาจากพ(นดนและประเทศไทยไดมการนาพลงงานความรอนใตพภพมาผลตกระแสไฟฟา เชน โรงไฟฟาพลงงานความรอน อ.แมเมาะ จ.เชยงใหม และโรงพลงงานความรอน จ.กระบ� เปนตน (สนทร บญญาธการ; และคนอ�นๆ. 2545: 43) ประเทศไทยต (งอยระหวางอทธพลการเคล�อนตวของเปลอกโลก ซ�งเปนรองน(าใหความรอนจากหนหลอมเหลวรอนใตผวดนถายเทข(นมาสพ(นผวโลกไดงาย จากการสารวจพบวาน(าพรอนประมาณ 90 แหงกระจายอยในภาคเหนอ ภาคตะวนตก ภาคใต และภาคตะวนตก อณหภมอยในข (นต�า คอ 40–100 องศาเซลเซยสและจากการสารวจของการไฟฟาฝายผลตมหาวทยาลยเชยงใหมและกรมทรพยากรธรณเพ�อหาแหลงเหมาะสมในภาคเหนอ เพ�อการผลตกระแสไฟฟา ท�นาสนใจอย 2 แหง คอ (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน)

18

1) แหลงสนกาแพง อยบรเวณบานโปงฮอม ตาบลบานสหกรณ พบแหลงกกเกบพลงงานความรอนท�ความลก 3 ระดบ คอ ท�ระดบความลกไมเกน 10 เมตร ลกปานกลาง 500 เมตร และท�ระดบลก 1,000 - 3,000 เมตร ซ�งระดบความลก 500 เมตร จะมอณหภมระหวาง 120 – 130 องศาเซลเซยส สามารถใหไอน(าผลตกระแสไฟฟาได 2) แหลงอาเภอฝาง ต (งอยท�บรเวณตาบลมอนบน อาเภอฝาง จงหวดเชยงใหม แหลงพลงงานความรอนมลกษณะเปนแองท�ระดบความลก 40 – 60 เมตร อณหภมสงสด 120 องศาเซลเซยส ซ�งเหมาะในการจดต (งโรงไฟฟาขนาดเลกไมเกน 300 กโลวตต จากการศกษาในเร�องของพลงความรอนใตพภพ สรปไดวาพลงความรอนใตพภพ คอ พลงงานความรอนท�ถกกกเกบอยภายใตผวโลกโดยท�อณหภมใตผวดนจะย�งสงข(นเม�อความลกเพ�มมากข(นในพ(นท�บางแหงแหลงความรอนอยลกลงไปจากพ(นดนไมมากนก จงทาใหเกดบอน(ารอน น(าพรอน โคลนเดอดหรอมไอน(าพงข(นมาจากพ(นดน สาหรบประเทศไทย การใชพลงงานความรอนใตพภพน(มการทดลองใชท�อาเภอฝาง จงหวดลาปาง 1.3.3 พลงงานจากเช(อเพลงรปอ�นๆ 1.3.3.1 ฟนและถานไม ฟนและถานไมจดเปนเช(อเพลงเพ�อการยงชพของมนษยท�เกาแกท�สด โดยเฉพาะประเทศดอยพฒนาถงแมประชาชนในเมองจะนยมใชพลงงานรปอ�นๆ แทนไมฟนและถานไมแลวกตาม แตประชาชนในชนบทและในเมองบางสวนกยงนยมใชอย จากสถตป 2533 ประเทศไทยมการผลตฟนรวมท (งส(น 22 ลานตน หรอประมาณ36.7 ลานลกบาศกเมตร ในปจจบนการใชฟนลดลงเน�องจากการขาดแคลนไมท�ใชเปนวตถดบ การนาไมมาใชเพ�อเปนแหลงความรอนและพลงงานทาใหปาไมปกคลมโลกอยประมาณรอยละ 20 ลดลงอยางนาเปนหวง สงผลกระทบตอส�งแวดลอมมากมาย เปนการลงทนท�ไมคมกบหนวยความรอนท�ได จงกลาวไดวาฟนและถานไมเปนแหลงพลงงานท�ไมนาจะพฒนาใหมการใชในโลกปจจบน (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) ถานไมเปนเช(อเพลงท�มการใชงานกนโดยท �วไป ซ�งพลงงานท�ผลตไดมประสทธภาพไมสงนกข(นอยกบคณภาพของไมท�นามาใชเปนเช�อเพลง แตผลกระทบในการนาเช(อเพลงจากถานไมมาใชประโยชน คอ การสญเสยพ(นท�ปาและเขมาควนจากการเผาไหมท�สรางผลเสยตอบรรยากาศ ซ�งหลงจากการนาไมมาเปนเช(อเพลงแลวจงควรปลกทดแทนสวนท�เสยไปเพ�อเปนการรกษาสมดลของสภาพแวดลอม (สนทร บญญาธการ; และคนอ�นๆ. 2545: 37) จากการศกษาในเร�องของฟนและถานไม สรปไดวาฟนและถานไมจดเปนเช(อเพลงเพ�อการยงชพของมนษยท�เกาแกท�สด เปนเช(อเพลงท�มการใชงานกนโดยท �วไป ซ�งพลงงานท�ผลตไดมประสทธภาพไมสงนกข(นอยกบคณภาพของไมท�นามาใชเปนเช�อเพลง ในปจจบนการใชฟนลดลงเน�องจากการขาดแคลนไมท�ใชเปนวตถดบ สงผลกระทบตอส�งแวดลอมมากมาย เปนการลงทนท�ไมคมกบเสย จงกลาวไดวาฟนและถานไมเปนแหลงพลงงานท�ไมนาจะพฒนาใชเปนพลงงานทดแทน

19

1.3.3.2 วสดเหลอท(งจากการเกษตร วสดเหลาน(ไดแก แกลบ ข(เล�อย ฟางขาว ชานออย ซงขาวโพด ซ�งจากการประเมนโดยคราวๆทราบวาแตละปจะมแกลบประมาณ 4.5 ลานตน ฟางขาวประมาณ 35 ลานตนและกากออยประมาณ 7 ลานตน มศกยภาพในเชงความรอนเทยบเทาน(ามนดบ 13.3 ลานตนน(ามนดบ แตถกนาไปใชในครวเรอนและอตสาหกรรมเพยง 1.57 ลานตนน(ามนดบหรอประมาณรอยละ 12 ของศกยภาพเทาน (น ท (งน(เพราะวสดเหลอใชจากการเกษตรเหลาน(กระจดกระจาย มความหนาแนนต�าทาใหการขนสงมราคาแพง ประกอบกบรปแบบของวสดคงเหลอสวนมากไมเหมาะสมสาหรบการใชเปนเช(อเพลง การนาวสดเหลาน(มาเปนเช(อเพลงสามารถกระทาไดหลายวธ เชน ใชเปนเช(อเพลงโดยตรงในเตาเพ�อผลตความรอนในหมอน(าหรอผลตกระแสไฟฟา และการทาเปนเช(อเพลงอดแทงแทนฟน เปนตน ประโยชนท�ไดรบมหลายทาง เชน ใชเปนเช(อเพลงหงตมในครวเรอนขบเคล�อนเคร�องยนตตนกาลงสาหรบการสบน(า ไถนา สขาว ผลตกระแสไฟฟาและใชความรอนในการอบพช ในปจจบนไดมการวจ ย คนหาและพฒนาใหสามารถนามาใชประโยชนอยางมประสทธภาพสงสด ท (งน(จะตองพจารณาถงความเหมาะสมทางดานวชาการ เศรษฐกจและสงคมดานปญหาส�งแวดลอม กอนจะสงเสรมใหมการใชกนอยางแพรหลายตอไป (กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) จากการศกษาในเร�องของวสดเหลาท(งจากการเกษตร สรปไดวาในประเทศไทยน (นมวสดเหลาท(งจากการเกษตรมากมาย ไดแก แกลบ ข(เล�อย ฟางขาว ชานออย ซงขาวโพด แตมปญหาวาอยกระจดกระจาย มการขนสงมราคาแพง แลวสวนมากไมเหมาะสมสาหรบการใชเปนเช(อเพลง แตในปจจบนการนาวสดเหลาน(มาเปนเช(อเพลงสามารถกระทาไดหลายวธ เชน การทาเปนเช(อเพลงอดแทง เปนตน นอกจากท�กลาวมาแลวยงมวสดอ�นๆ อกท�สามารถดดแปลงเปนวสดเช(อเพลงได แตตองอาศยการพฒนาคนควาหาวธการนามาใชใหเกดประโยชน เชน กาซชวภาพท�ไดจากมลสตว ขยะมลฝอย พชน(ามนตาง ๆ เชน ปาลม เปนตน สรปไดวาแหลงพลงงานในโลกน(มหลายรปแบบต (งแตใชแลวหมดไป ไดแก พลงงานจากเช(อเพลงตาง ๆ พวก ถานหน ปโตรเลยม เปนตน และใชแบบไมมว นหมด พวกพลงงานแสงอาทตย พลงงานน(า พลงงานลม พลงงานความรอนใตพภพ และพลงงานชวมวล เชน พวกแกลบ ซงขาวโพด มลสตว เปนตน ซ�งพลงงานเหลาน(ถารจกเลอกใชใหเปนประโยชนไมใชอยางฟมเฟอยกจะเปนประโยชนอยางย�ง 1.4 พลงงานไฟฟา พลงงานไฟฟา คอ พลงงานรปหน�งท�เก�ยวของกบการแยกตวออกมาหรอการเคล�อนท�ของอเลกตรอนหรอโปรตอนหรออนภาคอ�นท�มสมบตแสดงอานาจคลายคลงกบอเลกตรอนหรอโปรตอน หรอในแงของการใชไฟฟาจะหมายถง ความส(นเปลองไฟฟาท�ใช ซ�งกคอกาลงไฟฟาท�ใชควบคกบระยะเวลาในการใชไฟฟามหนวยเรยกเปน “วตต-ช �วโมง” หรอ “กโลวตต-ช �วโมง”

20

ประเทศไทย เร�มมไฟฟาคร (งแรกในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว จากการรเร�มของจอมพลเจาพระยาสรศกด �มนตร (เจม แสง-ชโต) และไดเร�มจายกระแสไฟฟาท�พระท�น �งจกรมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวงเม�อวนท� 20 กนยายน 2427 ซ�งตรงกบวนคลายวนพระราชสมภพและนบเปนการเร�มตนของการมไฟฟาของไทยมาต (งแตบดน (น โดยไฟฟาในประเทศไทยเปนไฟฟากระแสสลบ แรงดน 220 โวลต ซ�งใชในบานอยอาศยและ แรงดน 380 โวลต ใชในงานอตสาหกรรม (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) การผลตไฟฟาเรยกตามลกษณะและวธในการผลตไดดงน( (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) 1) โรงไฟฟาพลงน(า คอ โรงไฟฟาท�ใชแรงดนของน(าไปหมนเคร�องกงหนเพ�อเปล�ยนแรงดนของน(าใหเปนพลงงานกลท�สามารถควบคมได และใชพลงงานกลท�ไดน(ไปหมนเคร�องผลตไฟฟา 2) โรงไฟฟาพลงความรอน (พลงไอน(า) คอ โรงไฟฟาท�ใชพลงงานความรอนเปนกาลงในการผลตไฟฟา โดยการเผาไหมเช(อเพลงเพ�อตมน(าใหกลายเปนไอน(าท�มแรงดนสงไปขบดนเคร�องกงหนไอน(าแลวฉดเคร�องกาเนดไฟฟาทาการผลตไฟฟา 3) โรงไฟฟากงหนแกส คอ โรงไฟฟาท�ผลตพลงงานไฟฟาดวยการเผาไหมเช(อเพลงในหองอดอากาศใหเกดอากาศรอนท�มแรงดนสงไปขบเคร�องกงหนแกสแลวไปฉดเคร�องผลตไฟฟาเพ�อผลตไฟฟา 4) โรงไฟฟาพลงความรอนรวม คอ โรงไฟฟาระบบรวมของเคร�องกงหนแกสและเคร�องพลงความรอน โดยการนาไอเสยจากเคร�องกงหนแกสท�มความรอนสงไปผานหมอน(า แลวถาย เทความรอนใหกบน(า ทาใหน(าเดอดกลายเปนไอ เพ�อขบกงหนไอน(า ซ�งตอกบเพลาเคร�องกาเนดไฟฟาผลตพลงงานไฟฟาไดอกคร (งหน�ง 5) โรงไฟฟาดเซล คอโรงไฟฟาท�ใชพลงงานกลจากเคร�องยนตดเซลไปหมนเคร�องกาเนดไฟฟาทาการผลตพลงงานไฟฟา 6) โรงไฟฟาพลงงานแสงอาทตย เปนโรงไฟฟาท�ใช Solar Cell เปล�ยนพลงงานแสงอาทตยใหเปนพลงงานไฟฟา 7) โรงไฟฟาพลงงานลม คอโรงไฟฟาท�อาศยการเปล�ยนรปพลงงานจลนของกระแสลมใหเปนพลงงานไฟฟา 8) โรงไฟฟาพลงงานความรอนใตพภพ คอโรงไฟฟาท�อาศยความรอนจากแหลงน(ารอนใต พภพ โดยการนาน(ารอนไปถายเทความรอนใหกบสารของไหลท�มจดเดอดต�าจน กระท �งเดอดกลายเปนไอแลวนาไปหมนเคร�องกงหนซ�งมเพลาตอกบเคร�องกาเนดไฟฟา ทาการผลตไฟฟาออกมาใชงาน 9) โรงไฟฟานวเคลยร คอ โรงงานผลต กระแสไฟฟาท�ใชพลงงานความรอนจากปฏกรยาแตกตวทางนวเคลยร (Nuclear fission reaction) ทาใหน(ากลายเปนไอน(าท�มแรงดนสง แลวสงไอน(าไปหมนกงหนไอน(า ซ�งตอกบเคร�องกาเนดไฟฟา เพ�อผลตไฟฟา และสงตอไปยงผบรโภคตอไป

21

สรปไดวาพลงงานไฟฟา คอ พลงงานรปหน�งท�เก�ยวของกบการแยกตวออกมาหรอการเคล�อนท�ของอเลกตรอนหรอโปรตอนหรออนภาคอ�นท�มสมบตแสดงอานาจคลายคลงกบอเลกตรอนหรอโปรตอน ทาใหเกดกระแสไฟฟาข(นได และกระแสไฟฟาท�เกดข(นน(จะไหลผานความตานทานไฟฟาไดถาตอใหเปนวงจร ผลจากกระแสไฟฟาอาจทาใหเกดผลตาง ๆ กน เชน กอใหเกดอานาจแมเหลก เกดความรอนหรอแสงสวาง ในการผลตไฟฟามหลายรปแบบ เชน โรงไฟฟาพลงน(า โรงไฟฟาพลงความรอน โรงไฟฟากงหนแกส โรงไฟฟาพลงความรอนรวม โรงไฟฟาดเซล โรงไฟฟาพลงงานแสงอาทตย โรงไฟฟาพลงงานลม โรงไฟฟาพลงงานความรอนใตพภพ โรงไฟฟานวเคลยร เปนตน 1.5 นโยบายการประหยดพลงงาน นโยบายพลงงานของรฐบาล (อภสทธ � เวชชาชวะ. 2551: 26-27) 1) พฒนาพลงงานใหประเทศไทยสามารถพ�งตนเองไดมากข(นโดยจดหาพลงงานใหเพยงพอ มเสถยรภาพ ดวยการเรงสารวจและพฒนาแหลงพลงงานประเภทตาง ๆ ท (งภายในประเทศและตางประเทศ และเรงใหมการเจรจากบประเทศเพ�อนบานในระดบรฐบาลเพ�อรวมพฒนาแหลงพลงงาน วางแผนพฒนาไฟฟาใหมการกระจายชนดของเช(อเพลงท�ใช เพ�อลดความเส�ยงดานการจดหา ความผนผวนทางดานราคา และลดตนทนการผลต สงเสรมการผลตไฟฟาจากพลงงานหมนเวยนท�มศกยภาพ โดยเฉพาะโครงการผลตไฟฟาขนาดเลก และโครงการผลตไฟฟาขนาดเลกมาก รวมท (งศกษาความเหมาะสมในการพฒนาพลงงานทางเลอกอ�น ๆ มาใชประโยชนในการผลตไฟฟา 2) ดาเนนการใหนโยบายดานพลงงานทดแทนเปนวาระแหงชาต โดยสนบสนนการผลตและการใชพลงงานทดแทน โดยเฉพาะการพฒนาเช(อเพลงชวภาพและชวมวล เชน แกสโซฮอล (อ 10 อ 20 และอ 85) ไบโอดเซล ขยะ และมลสตว เปนตน เพ�อเสรมสรางความม �นคงดานพลงงาน ลดภาวะมลพษ และเพ�อประโยชนของเกษตรกร โดยสนบสนนใหมการผลตและใชพลงงานหมนเวยนในระดบชมชน หมบาน ภายใตมาตรการสรางแรงจงใจท�เหมาะสม รวมท (งสนบสนนการใชกาซธรรมชาตในภาคขนสงใหมากข(น โดยขยายระบบขนสงกาซธรรมชาตใหครอบคลมพ(นท�ท �วประเทศ ตลอดจนสงเสรมและวจยพฒนาพลงงานทดแทนทกรปแบบอยางจรงจงและตอเน�อง 3) กากบดแลราคาพลงงานใหอยในระดบท�เหมาะสมมเสถยรภาพ และเปนธรรมตอประชาชน โดยกาหนดโครงสรางราคาเช(อเพลงท�เหมาะสม และเอ(อตอการพฒนาพชพลงงาน รวมท (งสะทอนตนทนท�แทจรงมากท�สด และบรหารจดการผานกลไกตลาดและกองทนน(ามน เพ�อใหมการใชพลงงานอยางประหยด และสงเสรมการแขงขนและการลงทนในธรกจพลงงาน รวมท (งพฒนาคณภาพการใหบรการและความปลอดภย 4) สงเสรมการอนรกษและประหยดพลงงาน ท (งในภาคครวเรอน อตสาหกรรม บรการ และขนสง โดยรณรงคใหเกดวนยและสรางจตสานกในการประหยดพลงงาน และสนบสนนการใชพลงงานอยางมประสทธภาพ มมาตรการจงใจใหมการลงทนจากภาคเอกชนในการปรบเปล�ยน

22

อปกรณประหยดพลงงาน และมาตรการสนบสนนใหครวเรอนลดการใชไฟฟาในชวงการใชไฟฟาสงสด รวมท (งการวจยพฒนาและกาหนดมาตรฐานอปกรณไฟฟาและมาตรฐานอาคารประหยดพลงงาน ตลอดจนสนบสนนการพฒนาระบบขนสงมวลชน และการขนสงระบบราง เพ�อใหมการใชพลงงานอยางมประสทธภาพและสามารถชะลอการลงทนดานการจดหาพลงงานของประเทศ 5) สงเสรมการจดหาและการใชพลงงานท�ใหความสาคญตอส�งแวดลอม ภายใตกระบวนการมสวนรวมของประชาชน โดยกาหนดมาตรฐานดานตางๆรวมท (งสงเสรมใหเกดโครงการกลไกการพฒนาพลงงานท�สะอาด เพ�อลดผลกระทบตอส�งแวดลอมและชมชน และลดปรมาณกาซเรอนกระจก ซ�งสอดคลองระหวางนโยบายในการบรหารราชการแผนดนของคณะรฐมนตรกบแนวทางนโยบายพ(นฐานแหงรฐในหมวด 5 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย มาตรา 86 คอ รฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานวทยาศาสตร ทรพยสนทางปญญา และพลงงาน ในหวขอท� (1) สงเสรมใหมการพฒนาดานวทยาศาสตร เทคโนโลย และนวตกรรมดานตาง ๆ โดยจดใหมกฎหมายเฉพาะเพ�อการน( จดงบประมาณสนบสนนการศกษาคนควา วจย และใหมสถาบนการศกษาและพฒนา จดใหมการใชประโยชนจากผลการศกษาและพฒนา การถายทอดเทคโนโลยท�มประสทธภาพ และการพฒนาบคลากรท�เหมาะสม รวมท (งเผยแพรความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยสมยใหมและสนบสนนใหประชาชนใชหลกดานวทยาศาสตรในการดารงชวต และในหวขอท� (3) สงเสรมและสนบสนนการวจยพฒนา และใชประโยชนจากพลงงานทดแทนซ�งไดจากธรรมชาตและเปนคณตอส�งแวดลอมอยางตอเน�องและเปนระบบ (อภสทธ � เวชชาชวะ. 2551: 48-49) ในประเทศไทย องคกรหลกท�มหนาท�ในการบรหารจดการนโยบายและแผนพลงงานของประเทศ คอ สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน เพ�อใหประเทศไทยมพลงงานใชอยางพอเพยง ม �นคง ท �วถง ในระดบราคาท�เหมาะสม มการใชและอนรกษพลงงาน อยางรคา เพ�อคณภาพชวตท�ดของประชาชน และมขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจอยางย �งยน โดยนโยบายทางดานพลงงานของประเทศ สามารถสรปไดดงน( (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) 1) สรางความม �นคงทางดานพลงงาน ดวยการจดหาพลงงานใหเพยงพอตอการพฒนาประเทศเพ�อความอยดกนดของประชาชน โดยเรงรดใหมการลงทนสารวจและพฒนาพลงงานท (งจากในประเทศ เขตพ(นท�พฒนารวม และจากประเทศเพ�อนบานใหเพ�มมากข(น รวมท (งสงเสรมความรวมมอดานพลงงานกบตางประเทศ 2) สงเสรมใหมการกากบดแลกจการพลงงานใหมราคาพลงงานท�เหมาะสม เปนธรรม และกอใหเกดการแขงขนลงทนในธรกจพลงงาน โดยมมาตรฐาน คณภาพการใหบรการและความปลอดภยท�ด 3) พฒนาและวจยพลงงานทดแทนทกรปแบบเพ�อเปนทางเลอกแกประชาชนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและการพฒนาอยางย �งยน รวมท (งศกษาเพ�อเตรยมความพรอมในการตดสนใจพฒนาพลงงานทางเลอกอ�น ๆ ท�ใชเทคโนโลยช (นสงและพลงงานท�สอดคลองกบทองถ�น

23

4) สงเสรมการอนรกษและประหยดพลงงานอยางจรงจงและตอเน�อง รวมท (งสนบสนนการใชพลงงานอยางมประสทธภาพท (งในภาคการผลต ภาคบรการ และภาคประชาชน โดยมมาตรการจงใจท�เหมาะสม 5) สงเสรมการพฒนา ผลต และใชพลงงานควบคไปกบการดแลรกษาส�งแวดลอม สงเสรมกลไกการพฒนาพลงงานท�สะอาด รวมท (งใหความสาคญกบการจดการกาซเรอนกระจกเพ�อชวยบรรเทาสภาวะโลกรอน จากนโยบายการประหยดพลงงาน สรปไดวาควรพฒนาพลงงานใหประเทศไทยสามารถพ�งตนเองไดมากและสรางความม �นคงทางดานพลงงาน ดวยการจดหาจดหาพลงงานใหเพยงพอ วางแผนพฒนาไฟฟาใหมการกระจายชนดของเช(อเพลงท�ใช มการกากบดแลกจการพลงงานใหมราคาพลงงานท�เหมาะสม สงเสรมใหมการผลตไฟฟาจากพลงงานหมนเวยนท�มศกยภาพ ศกษาความเหมาะสมในการพฒนาพลงงานทางเลอกอ�น ๆ มาใชประโยชนในการผลตไฟฟา สนบสนนการผลตและการใชพลงงานทดแทน สงเสรมการอนรกษและประหยดพลงงาน ท (งในภาคครวเรอน อตสาหกรรม บรการ และขนสง โดยรณรงคใหเกดวนยและสรางจตสานกในการประหยดพลงงาน และสนบสนนการใชพลงงานอยางมประสทธภาพ สงเสรมการจดหาและการใชพลงงานท�ใหความสาคญตอส�งแวดลอม ภายใตกระบวนการมสวนรวมของประชาชน มการพฒนาพลงงานท�สะอาด 1.6 ยทธศาสตรดานพลงงานของประเทศ ยทธศาสตรดานพลงงานของประเทศ (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน) 1) ยทธศาสตรการใชพลงงานอยางมประสทธภาพ ไดกาหนดเปาหมายลดคาความยดหยนดานพลงงานของประเทศลงจากเดม 1.4: 1 ใหเหลอ 1: 1 ภายในป 2550 โดยมงเนนการปรบโครงสรางใน สาขาขนสงและอตสาหกรรมใหมการใชพลงงานอยางมประสทธภาพและประหยดพลงงาน พรอมท (งนามาตรการทางดานภาษมาใชเพ�อสรางแรงจงใจในการประหยดพลงงานมากย�งข(นในท (ง 2 ภาคสวน 2) ยทธศาสตรการพฒนาพลงงานทดแทน มเปาหมายใหเพ�มสดสวนพลงงานทดแทนจากเดมรอยละ 0.5 ของพลงงานเชงพาณชย ในป 2545 เพ�มเปนรอยละ 8 ของพลงงานเชงพาณชย ภายในป 2554 โดยกาหนดสดสวนใหโรงไฟฟาท�กอสรางใหมจะตองผลตไฟฟาจากพลงงานหมนเวยนในอตรารอยละ 4 และกาหนดมาตรการจงใจเพ�อใหมการรบซ(อไฟฟาท�ผลตจากพลงงานทดแทนมากข(น พรอมท (งสนบสนนการวจยและพฒนาพลงงานทดแทนท�ประเทศมศกยภาพสง ตลอดจน สนบสนนใหชมชนรวมเปนเจาของโรงไฟฟาท�ผลตจากพลงงานทดแทน เปนตน 3) ยทธศาสตรการสรางความม �นคงดานพลงงาน โดยดานไฟฟาไดกาหนดเปาหมายใหมกาลงผลตไฟฟาท�เพยงพอตอความตองการใช ไมใหเกดไฟฟาดบหรอไฟฟาตก หรอมไฟฟาสารองเกนความจาเปนและมโครงสรางราคาคาไฟฟาท�เหมาะสมเปนธรรม ตลอดจน คานงถง

24

คณภาพชวตและผลกระทบส�งแวดลอมตอชมชนและทองถ�น โดยให กฟผ. รบผดชอบระบบการผลตและระบบสงไฟฟา รวมท (งรบผดชอบจดต (งกองทนเพ�อพฒนาชมชนพ(นท�รอบโรงไฟฟา สาหรบดานปโตรเลยมไดกาหนดเปาหมายการสารองกาซธรรมชาตจากแหลงในประเทศใหเพยงพอตอความตองการใชไดนานอก 30 ป และยดระยะเวลาการสารองพลงงานของประเทศจาก 30 ป เปน 50 ป โดยดาเนนการสงเสรมการสารวจและผลตในประเทศ และประสานความรวมมอกบประเทศตางๆ ในภมภาค รวมท (ง สงเสรมให ปตท. ปตท.สผ. และเอกชนไทยท�มศกยภาพไปลงทนดานพลงงานในตางประเทศ 4) ยทธศาสตรการปรบประเทศใหเปนศนยกลางพลงงานในภมภาค โดยมเปาหมายท�จะพฒนาประเทศใหเปนศนยกลางการคาขายพลงงาน โดยปรบโครงสรางและบทบาทจากผซ(อเปนผคาพลงงานโดยปรบปรงระบบและโครงสรางภาษอากรในระบบการคาน(ามน การพฒนาใชโครงสรางพ(นฐานท�มอยใหเตม จากยทธศาสตรดานพลงงานของประเทศ สรปไดวาในการใชพลงงานอยางมประสทธภาพมการกาหนดเปาหมายลดคาความยดหยนดานพลงงานของประเทศลงจากเดม ดานพลงงานทดแทนกาหนดสดสวนใหโรงไฟฟาท�กอสรางใหมจะตองผลตไฟฟาจากพลงงานหมนเวยนในอตรารอยละ 4 ของการผลต และมการจงใจเพ�อใหมการรบซ(อไฟฟาท�ผลตจากพลงงานทดแทนมากข(น และสนบสนนการวจยพฒนาพลงงานทดแทนในประเทศใหมศกยภาพสงข(น ดานการสรางความม �นคงดานพลงงาน โดยดานไฟฟามการกาหนดเปาหมายใหมกาลงผลตไฟฟาท�เพยงพอตอความตองการใช คานงถงคณภาพชวตและผลกระทบส�งแวดลอมตอชมชนและทองถ�น สาหรบดานปโตรเลยมไดกาหนดเปาหมายการสารองกาซธรรมชาตจากแหลงในประเทศใหเพยงพอ สวนในการปรบประเทศใหเปนศนยกลางพลงงานในภมภาค มเปาหมายท�จะพฒนาประเทศใหเปนศนยกลางการคาขายพลงงาน โดยปรบโครงสรางและบทบาทจากผซ(อเปนผคาพลงงาน 1.7 สถานการณและแนวโนมการใชพลงงาน 1.71 สถานการณในภาพรวมพลงงานป 2551 สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต คาดการณแนวโนมเศรษฐกจไทยในป 2551 ขยายตวรอยละ 4.0 อตราเงนเฟออยท �ระดบ 5.6 ดลบญชเดนสะพดขาดดลประมาณ 300 ลานดอลลาร สรอ. ท (งน(เน�องจากอปสงคภายในประเทศและการสงออกชะลอลงในไตรมาสท�สาม ซ�งเกดจากผลกระทบของปญหาภาวะเศรษฐกจโลกท�ซบเซา และคาดวาเศรษฐกจไทยป 2552 มแนวโนมชะลอตวลง เน�องจากไดรบผลกระทบจากปญหาเศรษฐกจการเงนโลกชะลอตวอยางชดเจนมากข(น และทาใหการสงออกชะลอตวมาก ในขณะท�การใชจายและการลงทนในประเทศยงขยายตวต�า จงคาดวาโดยรวมเศรษฐกจไทยจะขยายตวรอยละ 2.0-3.0 อตราเงนเฟอเทากบรอยละ 2.5 – 3.5 และดลบญชเดนสะพดขาดดลรอยละ 1.2 ของ GDP โดยปจจยเหลาน(สงผลตอภาพรวมการใชพลงงานของประเทศ ซ�งสามารถสรปไดดงน( (สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน 2552: ออนไลน)

25

ตาราง 1 การใช การผลต การนาเขาพลงงานเชงพาณชยข (นตน หนวย: เทยบเทาพนบารเรลน(ามนดบตอวน

2547 2548 2549 2550 2551* การใช 1,450 1,520 1,548 1,606 1,639 การผลต 676 743 765 794 859 การนาเขา (สทธ) 988 980 978 998 973 การนาเขา/การใช (%) 68 64 63 62 59 อตราการเปล�ยนแปลง (%) การใช 7.7 4.8 1.8 3.8 2.0 การผลต 1.5 9.9 3.0 3.7 8.2 การนาเขา (สทธ) 13.8 -0.9 -0.2 2.0 -2.4

GDP (%) 6.3 4.5 5.0 4.8 4.0 * เบ(องตน ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน การใชพลงงานเชงพาณชยข (นตน สถานการณพลงงานในชวงป 2551 มความผนผวนมาก เน�องจากในชวงตนปจนถงเดอนกรกฎาคมราคาน(ามนเพ�มสงข(นทาสถตสงสดเปนรายวน มผลใหการใชน(ามนลดลง อยางไรกตามภาวะเศรษฐกจของโลกและของไทยยงคงดอย โดย GDP ในชวง 6 เดอนแรกของไทยเพ�มข(นรอยละ 5.6 ซ�งมผลใหการใชพลงงานเชงพาณชยข (นตนเพ�มข(น รอยละ 3.6 ในชวงไตรมาสท�สามราคาน(ามนตลาดโลกเร�มลดลงพรอมๆ กบมขาวไมดเก�ยวกบสถานการณการเงนของประเทศสหรฐอเมรกา และในท�สดไดเลวรายลงจนเกดภาวะเศรษฐกจถดถอยในประเทศอเมรกาและประเทศยโรป และไดลกลามไปท �วโลกในชวงไตรมาสสดทายของปน( ประเทศไทยนอกจากจะไดรบผลกระทบดานเศรษฐกจจากภาวะการเงนของอเมรกาแลว ยงไดรบผลกระทบอยางรนแรงจากสถานการณการเมองในประเทศ โดยเฉพาะการปดสนามบนในชวงปลายเดอนพฤศจกายน ซ�งมผลใหอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของไตรมาสสามและไตรมาสส�ชะลอลง สงผลใหการใชพลงงานเชงพาณชยข (นตนในชวงคร�งปหลงชะลอตวลงจากคร�งปแรกคอนขางมาก โดยในชวงคร�งปหลงการใชเพ�มข(นเพยงรอยละ 0.4 เทาน (น โดยมรายละเอยดดงน( การใชพลงงานเชงพาณชยข (นตน ในป 2551 อยท�ระดบ 1,639 เทยบเทาพนบารเรลน(ามนดบตอวน เพ�มข(นรอยละ 2.0 เม�อเทยบกบปท�แลว โดยการใชกาซธรรมชาต เพ�มข(นรอยละ

26

7.7 การใชถานหนนาเขายงคงเพ�มข(นในอตราท�สงรอยละ 13.7 การใชลกไนตเพ�มข(นเพยงรอยละ 1.8 เน�องจากมการใชถานหนนาเขามาเปนเช(อเพลงแทนการใชลกไนต ในขณะท�การใชน(ามนลดลงจากปกอนรอยละ 5.4 การใชน(ามนลดลงตอเน�องเปนปท�สอง เน�องจากราคาน(ามนทรงตวอยในระดบสงอยางตอเน�อง ถงแมวาชวงไตรมาสสดทายราคาน(ามนมแนวโนมลดลงแลวกตาม แตราคาท�สงในชวงสามไตรมาสแรกมผลมากกวา ทาใหปรมาณการใชน(ามนท (งปลดลง การใชไฟฟาพลงน(า/ไฟฟานาเขาในปน(ลดลงรอยละ 13.9 เน�องจากปน(มปรมาณน(านอยกวาปท�แลว สาหรบสดสวนการใชพลงงานเชงพาณชยข (นตนน (น ในป 2551 น(นบเปนปแรกท�สดสวนการใชกาซธรรมชาตมากกวาการใชน(ามน โดยกาซธรรมชาตมสดสวนการใชมากท�สดรอยละ 41 รองลงมาเปนน(ามนรอยละ 38 ลกไนต/ถานหนนาเขา รอยละ 19 และพลงน(า/ไฟฟานาเขารอยละ 2 ตาราง 2 การใชพลงงานเชงพาณชยข (นตน หนวย: เทยบเทาพนบารเรลน(ามนดบตอวน

2547 2548 2549 2550 2551* การใช 1,450 1,520 1,548 1,606 1,639 น(ามน 687 689 673 667 631 กาซธรรมชาต 518 566 579 615 662 ถานหน 94 107 143 182 206 ลกไนต 119 125 108 100 102 พลงน(า/ไฟฟานาเขา 32 33 44 43 37 อตราการเปล�ยนแปลง (%) การใช 7.7 4.8 1.8 3.8 2.0 น(ามน 10.1 0.4 -2.3 -1.0 -5.4 กาซธรรมชาต 4.4 9.2 2.3 6.2 7.7 ถานหน 5.9 13.8 33.6 26.9 13.7 ลกไนต 18.4 4.6 -13.7 -6.7 1.8 พลงน(า/ไฟฟานาเขา -12.1 2.4 35.2 -2.5 -13.9

* เบ(องตน ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน

27

การผลตพลงงานเชงพาณชยข (นตน อยท �ระดบ 859 เทยบเทาพนบารเรลน(ามนดบตอวน เพ�มข(นจากปกอนรอยละ 8.2 เน�องจากการผลตน(ามนดบ คอนเดนเสท และกาซธรรมชาตเพ�มข(น โดยมการผลตน(ามนดบเพ�มข(นรอยละ 6.1 เน�องจากมแหลงบวหลวงซ�งเปนแหลงน(ามนดบแหลงใหมเร�มทาการผลตต (งแตปลายเดอนสงหาคม คอนเดนเสทเพ�มข(นรอยละ 12.3 และกาซธรรมชาตเพ�มข(นรอยละ 12.4 เน�องจากแหลงอาทตยซ�งเปนแหลงกาซธรรมชาตแหลงใหม เร�มทาการผลตต (งแตปลายเดอนมนาคม และแหลงเจดเอเร�มนากาซธรรมชาตเขามาต (งแตเดอนมกราคม ในขณะท�การผลตไฟฟาพลงน(าลดลงรอยละ 12.6 เน�องจากมปรมาณน(าในเข�อนนอยกวาปท�แลว และการผลตลกไนตลดลงรอยละ 3.3 เน�องจากแหลงสมปทานภายในประเทศทยอยหมดลง และไมมการใหสมปทานใหมเพ�มเตม ตาราง 3 การผลตพลงงานเชงพาณชยข (นตน หนวย: เทยบเทาพนบารเรลน(ามนดบตอวน

2547 2548 2549 2550 2551* การผลต 676 743 765 794 859 น(ามนดบ 86 114 129 134 143 คอนเดนเสท 62 63 68 71 81 กาซธรรมชาต 388 412 423 452 508 ลกไนต 115 129 110 100 97 ไฟฟาพลงน(า 26 25 35 35 31 อตราการเปล�ยนแปลง (%) การผลต 1.5 9.9 3.0 3.7 8.2 น(ามนดบ -11.2 33.2 13.2 4.4 6.1 คอนเดนเสท 8.8 1.9 8.3 4.8 12.3 กาซธรรมชาต 3.9 6.2 2.7 6.8 12.4 ลกไนต 6.5 12.2 -14.8 -8.6 -3.3 ไฟฟาพลงน(า -18.4 -3.6 40.2 0.1 -12.6

* เบ(องตน ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน

28

การใชพลงงานเชงพาณชยข (นสดทาย ในชวงตนป 2551 จนถงเดอนกรกฎาคมเกดภาวะวกฤตราคาน(ามน มผลใหการใชน(ามนลดลง ในขณะท�การใชกาซธรรมชาตในการผลตไฟฟา อตสาหกรรม และรถยนต (NGV) รวมท (งถานหนยงคงเพ�มข(นในอตราท�สงอย ท (งน(เน�องจากภาวะเศรษฐกจของโลกและของไทยยงคงดอยในชวง 6 เดอนแรก ซ�งมผลใหการใชพลงงานเชงพาณชยข (นสดทายในชวงคร�งปแรก ขยายตวเพ�มข(นจากปกอนรอยละ 4.2 ในชวงไตรมาสท�สามราคาน(ามนตลาดโลกเร�มลดลงพรอมๆ กบภาวะเศรษฐกจถดถอยท�ลกลามไปท �วโลกในชวงไตรมาสสดทายของปน( ซ�งประเทศไทยไดรบผลกระทบทางดานเศรษฐกจจากภาวะการเงนเชนกน นอกจากน(ประเทศไทยยงไดร บผลกระทบอยางรนแรงจากสถานการณการเมองในประเทศ มผลใหอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของไตรมาสสามและไตรมาสส�ชะลอลง และสงผลใหการใชพลงงานเชงพาณชยข (นสดทายในชวงคร�งปหลงเพ�มข(นเพยงรอยละ 0.1 ตาราง 4 การใชพลงงานเชงพาณชยข (นสดทาย หนวย: เทยบเทาพนบารเรลน(ามนดบตอวน

2546 2547 2548 2549 2550 2551* การใช 930 1,021 1,046 1,049 1,095 1,116 น(ามน 612 661 654 638 652 624 กาซธรรมชาต 46 54 55 59 74 89 ถานหน 61 67 81 100 114 141 ลกไนต 24 37 42 29 22 23 ไฟฟา 187 201 214 223 233 239 อตราการเปล�ยนแปลง (%) การใช 5.8 9.8 2.5 0.3 4.3 1.9 น(ามน 5.7 8.1 -1.2 -2.5 2.2 -4.3 กาซธรรมชาต 7.9 17.5 2.2 7.1 24.5 21.2 ถานหน 52.8 9.3 21.6 22.9 13.8 23.7 ลกไนต -43.6 54.0 13.5 -31.3 -24.8 3.1 ไฟฟา 6.9 7.7 5.9 4.5 4.5 2.5

* เบ(องตน ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน

29

ภาพรวมการใชพลงงานเชงพาณชยข (นสดทายท (งปเพ�มข(นรอยละ 1.9 โดยการใชกาซธรรมชาตเพ�มข(นรอยละ 21.2 ถานหนนาเขาเพ �มข(นร อยละ 23.7 เพ�อทดแทนลกไนตในประเทศ ท�มการใชลกไนตเพ�มข(นเพยงเลกนอยรอยละ 3.1 การใชไฟฟาเพ�มข(นร อยละ 2.5 ในขณะท�น(ามนสาเรจรปลดลงรอยละ 4.3 โดยสดสวนการใชพลงงานเชงพาณชยข (นสดทายน (น น(ามนสาเรจร ปยงครองสดสวนการใชส งส ดอยท�ร อยละ 56 รองลงมาเปนไฟฟารอยละ 21 ลกไนต/ถานหนนาเขารอยละ 15 และกาซธรรมชาตรอยละ 8 1.7.2 มลคาพลงงาน การใช พลงงานข (นส ดท าย มม ลค า 1,709,340 ล านบาท เพ �มข (นจากปก อน 207,326 ลานบาท หรอคดเปนรอยละ 13.8 โดยมลคาการใชพลงงานข (นสดทายทกชนดเพ�มข(น กลาวคอ มลคาการใชน(ามนสาเรจรปเพ�มข(นร อยละ 17.3 มลคาการใชกาซธรรมชาตเพ �มข(นรอยละ 61.7 มลคาการใชลกไนต/ถานหนเพ�มข(นรอยละ 32.4 มลคาการใชไฟฟาเพ�มข(นรอยละ 2.1 และมลคาการใชพลงงานทดแทนเพ�มข(นรอยละ 5.1 ตาราง 5 มลคาการใชพลงงานข (นสดทาย หนวย: ลานบาท

ชนด 2548 2549 2550 2551* อตราการเปล�ยนแปลง

(%) 2549 2550 2551*

น(ามนสาเรจรป 774,404 915,461 955,370 1,120,255 18.2 4.4 17.3 ไฟฟา 328,237 385,135 390,731 398,742 17.3 1.5 2.1 กาซธรรมชาต 22,275 28,880 35,110 56,789 29.7 21.6 61.7 ลกไนต/ถานหน 18,407 19,488 24,275 32,136 5.9 24.6 32.4 พลงงานทดแทน 95,541 92,562 96,529 101,417 -3.1 4.3 5.1

รวม 1,238,864 1,44,525 1,502,014 1,709,340 16.4 4.2 13.8 * เบ(องตน ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน การนาเขาพลงงาน ในปน(มมลคารวม 1,239,314 ลานบาท เพ�มข(นจากปกอน 359,236 ลานบาท หรอคดเปนรอยละ 40.8 โดยมลคาการนาเขาน(ามนดบ กาซธรรมชาต และถานหนเพ�มข(น ในขณะท�มลคาการนาเขาน(ามนสาเรจรป และไฟฟาลดลง

30

ตาราง 6 มลคาการนาเขาพลงงาน หนวย: ลานบาท

ชนด 2547 2548 2549 2550 2551* อตราการเปล�ยนแปลง

(%) 2549 2550 2551*

น(ามนดบ 486,627 644,933 753,783 715,789 1,070,472 16.9 -5.0 49.6 น(ามนสาเรจรป 41,533 55,680 60,253 48,317 35,259 8.2 -19.8 -27.0 กาซธรรมชาต 46,053 62,827 77,843 78,901 92,292 2.9 1.4 17.0 ถานหน 12,275 15,422 18,896 29,656 37,229 22.5 56.9 25.5 ไฟฟา 5,659 7,114 8,294 7,414 4,062 16.6 -10.6 -45.2

รวม 592,148 785,976 919,068 880,078 1,239,314 16.9 -4.2 40.8 * เบ(องตน ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน การสงออกพลงงาน ในปน(มมลคารวม 348,614 ลานบาท เพ�มข(นจากปกอน 141,619 ลานบาท หรอคดเปนรอยละ 68.4 โดยการสงออกน(ามนดบและน(ามนสาเรจรปมมลคารวม 346,558 ลานบาท (99%) เพ�มข(นจากปกอน 141,669 ลานบาท เพ�มข(นรอยละ 69.1 ตาราง 7 มลคาการสงออกพลงงาน หนวย: ลานบาท

ชนด 2548 2549 2550 2551* อตราการเปล�ยนแปลง

(%) 2549 2550 2551*

น(ามนดบ 52,858 56,835 45,812 67,300 7.5 -19.4 46.9 น(ามนสาเรจรป 111,543 160,926 159,077 279,258 44.3 -1.1 75.5 ไฟฟา 1,325 1,730 2,107 2,056 30.5 21.8 -2.4

รวม 165,718 219,491 206,995 348,614 32.4 -5.7 68.4 * เบ(องตน ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน

31

การนาเขาพลงงานสทธ ในปน(มมลคารวม 890,700 ลานบาท เพ�มข(นจากปกอน 217,619 ลานบาท หรอคดเปนรอยละ 32.3 โดยมลคานาเขาน(ามนดบและน(ามนสาเรจรปสทธ อยท� 759,173 ลานบาท เพ�มข(นจากปกอนถงรอยละ 35.8 ตาราง 8 การนาเขาพลงงานสทธ หนวย: ลานบาท

ชนด 2547 2548 2549 2550 2551* (%) น(ามนดบ 452,744 592,075 696,948 669,977 1,003,172 49.7 น(ามนสาเรจรป -44,925 -55,854 -100,673 -110,760 -243,999 120.3 กาซธรรมชาต 46,053 62,827 77,843 78,901 92,292 17.0 ถานหน 12,275 15,422 18,896 29,656 37,229 25.5 ไฟฟา 5,013 5,789 6,564 5,307 2,006 -62.2

รวม 471,160 620,259 699,578 673,081 890,700 32.3 * เบ(องตน ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน 1.7.3 ไฟฟา กาลงการผลตตดต (งไฟฟา ในป 2551 อยท� 29,892 เมกะวตตความตองการไฟฟาสงสดเกดข(น ณ วนท� 21 เมษายน 2551 ท�ระดบ 22,568 เมกะวตต ต�ากวาป 2550 ซ�งอยท�ระดบ 22,586 เมกะวตต คาตวประกอบไฟฟาเฉล�ย (Load Factor) อยท �รอยละ 75.6 และกาลงผลตสารองไฟฟาต�าสด (Reserved Margin) อยท �รอยละ 23.8

32

ตาราง 9 กาลงผลตตดต (งไฟฟา ป 2551 กาลงผลตตดต (ง

(เมกะวตต) สดสวน (%)

การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) 15,021 50 ผผลตไฟฟาอสระ (IPP) 12,151 41 ผผลตไฟฟารายเลก (SPP) 2,079 7 นาเขาและแลกเปล�ยน 640 2 รวม 29,892 100

ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน 1.7.3.1 การผลตพลงงานไฟฟา ปรมาณการผลตและการรบซ(อของ กฟผ. ในป 2551 มจานวน 148,790 กกะวตตช �วโมง เพ�มข(นจากปกอนรอยละ 1.2 โดยมสดสวนการผลตจากเช(อเพลงชนดตางๆ ไดแก กาซธรรมชาตรอยละ 70 ลกไนต/ถานหนรอยละ 21 จากพลงน(ารอยละ 5 การนาเขารอยละ 3 และน(ามนรอยละ 1 (สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน 2552: ออนไลน) ตาราง 10 สดสวนการผลตไฟฟาจากเช(อเพลงตาง ๆ ป 2551

เช(อเพลงชนดตางๆ สดสวน (%) กาซธรรมชาต 70 ลกไนต/ถานหน 21 พลงน(า 5 การนาเขาอ�น ๆ 3 น(ามน 1

ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน

33

1.7.3.2 การใชไฟฟา การใชไฟฟา รวมท (งประเทศ ในป 2550 อยท�ระดบ 136,025 กกะวตตช �วโมง ขยายตวเพ�มข(นจากปกอนรอยละ 2.5 ซ�งขยายตวในอตราท�ชะลอตวลงจากปกอนสอดคลองตามการเจรญเตบโตของเศรษฐกจไทยปน(ท�ชะลอตวลง โดยในชวงคร�งปแรกการใชไฟฟาขยายตวรอยละ 4.3 และอตราเพ�มชะลอลงเหลอรอยละ 0.8 ในชวงคร�งปหลง ซ�งสงผลใหท (งปการใชไฟฟาขยายตวรอยละ 2.5 แบงเปนการใชในเขตนครหลวง และเขตภมภาค ดงน( เขตนครหลวง การใชอยท �ระดบ 42,245 กกะวตตช �วโมง เพ�มข(นรอยละ 0.5 โดยในชวงคร�งปแรกเพ�มข(นรอยละ 2.1 และอตราเพ�มชะลอลงในชวงคร�งปหลงรอยละ 0.8 โดยเฉพาะในเดอนพฤศจกายน และเดอนธนวาคม ท�ปรมาณการใชลดลงมากเม�อเทยบกบเดอนเดยวกนของป 2550 เขตภมภาค การใชอยท�ระดบ 90,944 กกะวตตช �วโมง เพ�มข(นรอยละ 3.6 โดยในชวงคร�งปแรกเพ�มข(นรอยละ 5.1 และในชวงคร�งปหลงเพ�มข(นเลกนอยรอยละ 2.3 และการใชจากลกคาตรงของ กฟผ. 2,850 กกะวตตช �วโมง เพ�มข(นรอยละ 5.5 (สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน 2552: ออนไลน) ตาราง 11 ปรมาณการใชไฟฟา หนวย: กโลวตต-ช �วโมง

2547 2548 2549 2550 2551* อตราการเปล�ยนแปลง (%)

2548 2549 2550 2551* นครหลวง 39,120 40,111 41,482 42,035 42,245 2.5 3.4 1.3 0.5 ภมภาค 73,078 78,118 83,268 87,755 90,944 6.9 6.6 5.4 3.6 ลกคาตรง กฟผ.

2,128 2,409 2,487 2,702 2,836 13.2 3.2 8.6 4.9

รวม 114,326 120,637 127,237 132,492 136,025 5.5 5.5 4.1 2.5 * เบ(องตน ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน การใชไฟฟารายสาขา ในป 2551 สาขาอตสาหกรรม ยงคงมสดสวนการใชมากท�สด คดเปนรอยละ 45 ของการใชไฟฟาท (งประเทศ โดยคร�งปแรกภาวะเศรษฐกจของโลกและของ

34

ไทยยงอยในเกณฑด แตในชวงไตรมาสท�สามประเทศไทยไดรบผลกระทบดานเศรษฐกจโลก นอกจากน(ยงไดรบผลกระทบจากสถานการณการเมองในประเทศท�ไมสงบ ซ�งสงผลตออตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของไทยในชวงไตรมาสสามและไตรมาสส�ชะลอลง ทาใหการใชไฟฟาสาขาตางๆ ชะลอลงดวย โดยเฉพาะในชวงเดอนพฤศจกายน และเดอนธนวาคม ท�อตราเพ�มของการใชไฟฟาตดลบ เม�อเทยบกบเดอนเดยวกนของป 2550โดยมรายละเอยด ดงน( ชวงคร�งปแรกสาขาอตสาหกรรมใชไฟฟาเพ�มข(นรอยละ 4.5 สาขาธรกจเพ�มข(นรอยละ 3.9 บานและท�อยอาศย เพ�มข(นรอยละ 3.3 สาขาเกษตรกรรมเพ�มข(นรอยละ 7.8 และอ�นๆ เพ�มข(นรอยละ 8.6 แตในชวงคร�งปหลงสาขาอตสาหกรรมใชไฟฟาเพ�มข(นเพยงรอยละ 0.4 เทาน (น เน�องจากภาวะเศรษฐกจท�ชะลอลง บานและท�อยอาศยใชไฟฟาเพ�มข(นรอยละ 5.0 สาขาน(การใชไฟฟาไมลดลงเน�องจากยงมความจาเปนตองใชไฟฟาในชวตประจาวนอย ถงแมวาเศรษฐกจจะชะลอลงกตาม ในขณะท�สาขาธรกจ ลดลงรอยละ 0.1 สาขาเกษตรกรรมลดลงรอยละ 3.5 และอ�นๆ ลดลงรอยละ 0.7 สรปภาพรวมท (งปสาขาอตสาหกรรมใชไฟฟาเพ�มข(นจากปกอนเพยงรอยละ 2.2 สาขาธรกจเพ�มข(นรอยละ 1.6 บานและท�อยอาศยเพ�มข(นรอยละ 4.1 สาขาเกษตรกรรมเพ�มข(นรอยละ 3.7 และอ�นๆ เพ�มข(นรอยละ 3.7

ตาราง 12 ปรมาณการใชไฟฟารายสาขา หนวย: กโลวตต-ช �วโมง

สาขา 2548 2549 2550 2551* อตราการเปล�ยนแปลง (%)

2550 2551* บานและท�อยอาศย 25,514 26,915 27,960 29,121 3.9 4.1 ธรกจ 30,164 31,702 32,839 33,394 3.6 1.6 อตสาหกรรม 53,894 56,995 59,436 60,793 4.3 2.2 เกษตรกรรม 250 240 268 278 11.5 3.7 อ�น ๆ 10,815 11,385 11,989 12,439 5.3 3.7

รวม 120,637 127,237 132,492 136,025 4.1 2.5 * เบ(องตน ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน

35

1.7.3.3 คาเอฟท ในปน(มการปรบคาเอฟท 4 คร (ง รวมเปนจานวนเงนเพ�มข(น 9.28 สตางค/หนวย คาเอฟทปรบเพ�มข(นในอตราท�นอยกวาราคาน(ามนเน�องจากราคากาซธรรมชาตซ�งองกบราคาน(ามนเตายอนหลงประมาณ 6 – 12 เดอน ทาใหราคากาซธรรมชาตเพ�มข(นชากวาราคาน(ามน แตคาเอฟทจะเร�มเพ�มข(นในชวงปลายป 2551 และตอเน�องจนถงกลางป 2552 สรปไดดงน( คร (งท� 1 ในชวงเดอนตลาคม 2550 – มกราคม 2551 ลดลง 2.31 สตางค/หนวย ปจจยสาคญท�ทาใหคาเอฟทลดลง เน�องจากความตองการใชไฟฟาในชวงน(ลดลง และการบรหารการใชเช(อเพลงในชวงเดอนมถนายน – กนยายน 2550 ท�ผานมา มการผลตไฟฟาจากพลงน(าและกาซธรรมชาตเพ�มข(น ทาใหสามารถลดการใชเช(อเพลงท�มราคาแพงในการผลตไฟฟาหรอน(ามนเตาลงได คร (งท� 2 ในชวงเดอนกมภาพนธ – พฤษภาคม 2551 เพ�มข(น 2.75 สตางค/หนวย เน�องจากราคากาซธรรมชาตเพ�มสงข(น ทาใหตนทนการผลตไฟฟาเพ�มสงข(น คร (งท� 3 ในชวงเดอนมถนายน – กนยายน 2551 ลดลง 6.01 สตางค/หนวย เน�องจากโครงการกาซธรรมชาตแหลงอาทตยไดเล�อนการจายเขาระบบซ�งจะสามารถเรยกสวนลดคากาซธรรมชาตจากปรมาณท�ขาดสงได ประกอบกบผลของการไดเงนคนจากแผนการลงทนท�ต�ากวาแผนของการไฟฟาท (ง 3 แหง สงผลใหคาเอฟทปรบลดลงดวย คร (งท� 4 ในชวงเดอนตลาคม 2551 – ธนวาคม 2551 เพ�มข(น 14.85 สตางค/หนวย ปจจยสาคญท�ทาใหคาเอฟทเพ�มข(น เน�องจากราคากาซธรรมชาตเพ�มสงข(นถง 23.43 บาทตอลานบทย ซ�งในปจจบนใชกาซธรรมชาตในการผลตไฟฟาเกอบ 70% จงสงผลใหคาไฟฟาสงข(น ประกอบกบอตราแลกเปล�ยนท�ออนคาลงจาก31.50 เปน 34 บาทตอเหรยญสหรฐ กมสวนทาใหคาเอฟทปรบเพ�มข(นดวย ตาราง 13 คาเอฟท หนวย: สตางคตอหนวย

ประจาเดอน คาเอฟท การเปล�ยนแปลง

คาเอฟท

คาไฟฟาท�เกบจากประชาชน

(บาท/หนวย) ต.ค. 50 - ม.ค. 51 66.11 -2.31 2.91 ก.พ. 51 – พ.ค. 51 68.86 +2.75 2.94 ม.ย. 51 – ก.ย. 51 62.85 -6.01 2.88 ต.ค. 51 – ธ.ค. 51 77.70 +14.85 3.02

ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน

36

สรปไดวาสถานการณในภาพรวมพลงงานป 2551 ในสวนของการใชพลงงานเชงพาณชยข (นตนในชวงคร�งปหลงชะลอตวลงจากคร�งปแรกคอนขางมาก โดยในชวงคร�งปหลงการใชเพ�มข(นเพยงเลกนอย การใชพลงงานเชงพาณชยข (นสดทาย ในชวงตนป 2551 จนถงเดอนกรกฎาคม มผลใหการใชน(ามนลดลง เน�องจากเกดวกฤตราคาน(ามน ในขณะท�การใชกาซธรรมชาตในการผลตไฟฟา อตสาหกรรม และรถยนต รวมท (งถานหนยงคงเพ�มข(นในอตราท�สงอย ในชวงไตรมาสท�สามสดทายของปน( การใชพลงงานเชงพาณชยข (นสดทายในชวงคร�งปหลงเพ�มข(นเพยงเลกนอย ภาพรวมการใชพลงงานเชงพาณชยข (นสดทายท (งปเพ�มข(น โดยการใชกาซธรรมชาต ถานหน การใชไฟฟาเพ�มข(น ในขณะท�น(ามนสาเรจรปลดลง โดยสดสวนการใชพลงงานเชงพาณชยข (นสดทายน (น น(ามนสาเรจรปยงครองสดสวนการใชสงสด รองลงมาเปนไฟฟา ลกไนต/ถานหน และกาซธรรมชาต สวนมลคาพลงงานในดานของการใชพลงงานข (นสดทายทกชนดเพ�มข(น กลาวคอ มลคาการใชน(ามนสาเรจรป การใชกาซธรรมชาต การใชลกไนต/ถานหน การใชไฟฟา และมลคาการใชพลงงานทดแทนเพ�มข(นทกอยาง การนาเขาพลงงานทกชนดเพ�มข(นจากปกอน โดยมลคาการนาเขาน(ามนดบ กาซธรรมชาต และถานหนเพ�มข(น ในขณะท�มลคาการนาเขาน(ามนสาเรจรป และไฟฟาลดลง สวนการสงออกพลงงานเพ�มข(นจากปกอน และไฟฟาในดานการผลตพลงงานไฟฟามปรมาณการผลตและการรบซ(อของการไฟฟาผายผลต ในป 2551 มจานวนเพ�มข(นจากป โดยมสดสวนการผลตจากเช(อเพลงชนดตางๆ ไดแก กาซธรรมชาตรอยละ 70 ลกไนต/ถานหนรอยละ 21 จากพลงน(ารอยละ 5 การนาเขารอยละ 3 และน(ามนรอยละ ในดานการใชไฟฟาในภาพรวมท (งปสาขาอตสาหกรรมใชไฟฟาเพ�มข(นจากปกอน สาขาธรกจเพ�มข(น บานและท�อยอาศยเพ�มข(น สาขาเกษตรกรรมเพ�มข(น และอ�นๆ เพ�มข(น สวนคาเอฟท ในปน(มการปรบคาเอฟท 4 คร (ง ปรบเพ�มข(นในอตราท�นอยกวาราคาน(ามนเน�องจากราคากาซธรรมชาตซ�งองกบราคาน(ามนเตายอนหลงประมาณ 6 – 12 เดอน ทาใหราคากาซธรรมชาตเพ�มข(นชากวาราคาน(ามน แตคาเอฟทจะเร�มเพ�มข(นในชวงปลายป 2551 และตอเน�องจนถงกลางป 2552 1.7.4 แนวโนมการใชพลงงานป 2552 จากการประมาณการภาวะเศรษฐกจของไทย โดยสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) คาดวาในป 2552 เศรษฐกจจะขยายตวรอยละ 2.0-3.0 สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน (สนพ.) และคาดวาราคาน(ามนจะอยในระดบต�าคอประมาณ 40 – 50 เหรยญตอบารเรลในป 2552 และคาดวารฐบาลจะมการปรบราคา LPG และ NGV เพ�มข(นเพ�อใหสะทอนตนทนมากข(น และในชวงตนปถงกลางปจะมการปรบคาเอฟทเพ�มข(นตามราคากาซธรรมชาตท�สงข(นในชวงน( จงประมาณการความตองการพลงงานของประเทศภายใตสมมตฐานดงกลาว ซ�งพอสรปสถานการณพลงงานในป 2552 ไดดงน( ความตองการพลงงานเชงพาณชยข (นตน คาดวาจะอยท�ระดบ 1,670 พนบารเรลน(ามนดบ ตอวน เพ�มข(นจากป 2551 รอยละ 1.9 โดยความตองการน(ามนเพ�มข(นเลกนอยรอยละ 0.3 กาซธรรมชาต เพ�มข(นรอยละ 3.9 ลกไนต/ถานหน เพ�มข(นรอยละ 1.3 และพลงน(า/ไฟฟานาเขาเพ�มข(นรอยละ 2.6

37

ตาราง 14 ประมาณการใชพลงงานเชงพาณชยข (นตน หนวย: เทยบเทาพนบารเรลน(ามนดบตอวน

2547 2548 2549 2550 2551p 2552f การใช 1,450 1,520 1,548 1,606 1,639 1,670 น(ามน 687 689 673 667 631 632 กาซธรรมชาต 518 566 579 615 662 688 ลกไนต/ถานหน 213 232 251 282 308 312 พลงน(า/ไฟฟานาเขา 32 33 44 43 37 38 อตราการเปล�ยนแปลง (%) การใช 7.7 4.8 1.8 3.8 2.0 1.9 น(ามน 10.1 0.4 -2.3 -1.0 -5.4 0.3 กาซธรรมชาต 4.4 9.2 2.3 6.2 7.7 3.9 ลกไนต/ถานหน 12.7 8.9 8.2 12.4 9.2 1.3 พลงน(า/ไฟฟานาเขา -12.1 2.4 35.2 -2.5 -13.9 2.6

ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน น(ามนสาเรจรป ประมาณการวาความตองการใชน(ามนเบนซนจะเพ�มข(นรอยละ 3.3 การใชน(ามนดเซลเพ�มข(นรอยละ 2.5 และ LPG คาดวาจะมการใชเพ�มข(นรอยละ 6.1 ในขณะท�น(ามนกาดและเคร�องบนคาดวาจะมการใชลดลงรอยละ 5.3 และการใชน(ามนเตายงคงลดลงรอยละ 15.4 คอนขางมากตามแผน PDP ของ กฟผ. สงผลใหท (งปปรมาณการใชน(ามนคาดวาจะลดลงรอยละ 0.8 โดยมรายละเอยด ดงน( การใชน(ามนเบนซนและดเซลเพ�มข(นเลกนอย เพราะคาดวาราคาน(ามนยงคงทรงตวอยในระดบต�าตลอดชวงป 2552 โดยการใชน(ามนเบนซนจะเพ�มข(นรอยละ 3.3 และการใชน(ามนดเซลเพ�มข(นรอยละ 2.5 การใช LPG ในรถยนตจะชะลอตวลงจากป 2551 เน�องจากน(ามนมราคาถกลง ซ�งไมจงใจใหมการเปล�ยนเคร�องยนตไปใช LPG นอกจากน(รฐบาลยงมนโยบายสงเสรมใหรถแทกซ�ท�ใช LPG เปล�ยนไปใช NGV แทน การใช LPG ในภาคอตสาหกรรมจะชะลอตวลงในชวงคร�งปแรก หลงจากน (นคาดวาจะเพ�มข(นเลกนอยดงน (นจงคาดวาการใช LPG จะเพ�มข(นเพยงรอยละ 6.1

38

ตาราง 15 ประมาณการใชน(ามนสาเรจรป หนวย: ลานลตร

ชนด 2547 2548 2549 2550 2551p 2552f อตราการเปล�ยนแปลง

(%) 2550 2551p 2552f

เบนซน 7,661 7,248 7,215 7,337 7,033 7,265 1.6 -4.1 3.3 ดเซล 20,718 19,594 18,371 18,710 17,417 17,854 1.8 -6.9 2.5 กาด+เคร�องบน 4,265 4,314 4,538 4,905 4,704 4,453 9.1 -5.0 -5.3 น(ามนเตา 6,064 6,205 5,851 4,222 3,315 2,803 -27.8 -21.4 -15.4 LPG* 4,035 4,364 5,074 5,812 6,896 7,315 14.5 18.6 6.1

รวม 42,743 41,725 41,050 41,030 39,365 39,690 -0.1 -4.0 0.8 * ไมรวมการใช LPG ท�ใชเปน Feed Stocks ในปโตรเคม ท�มา: สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552: ออนไลน กาซธรรมชาต คาดวาปรมาณความตองการในป 2552 จะเพ�มข(นจากป 2551 รอยละ 3.9 โดยการใชจะมปรมาณ 3,850 ลานลกบาศกฟตตอวน เน�องจากในป 2551 มแหลงผลตใหมๆ ท�เขามาในชวงตนป เร�มทาการผลต ซ�งจะสงผลใหกาซธรรมชาตในป 2552 มปรมาณมากข(นกวาเดม ไดแก แหลงอาทตยและแหลง JDA โดยคาดวาป 2552 แหลง JDA สามารถผลตไดเตมท� การใชลกไนต/ถานหนนาเขา เพ�มข(นรอยละ 1.3 โดยคาดวาการใชลกไนตภายในประเทศจะลดลงมาก สาเหตจากการจดหาภายในประเทศลดลง ซ�งมผลมาจากสมปทานท�หมดลงของบรษทลานนารซอรสเซส จากด (มหาชน) และแหลงสมปทานบานปท�คาดวาจะหมดลงในอนาคต ขณะท�การใชถานหนนาเขาจะเพ�มสงข(นในภาคอตสาหกรรม เพ�อทดแทนลกไนตและทดแทนน(ามนเตา สวนการใชในการผลตไฟฟาจะใกลเคยงกบปรมาณป 2551 ไฟฟา คาดวาการผลตและการซ(อไฟฟาของ กฟผ. จะเพ�มข(นเปน 150,458 กกกะวตตช �วโมง หรอเพ�มข(นรอยละ 2.2 โดยการผลตไฟฟาจากกาซธรรมชาตจะเพ�มข(นมาก เน�องจาก ปตท. สามารถจดหา กาซธรรมชาตให กฟผ. เพ�มข(น ขณะท�ปรมาณการผลตไฟฟาจากพลงน(า น(ามนเตา และการนาเขาไฟฟาจะลดลง โดยเปนไปตามแผน PDP ของ กฟผ. สรปไดวาแนวโนมการใชพลงงานป 2552 คาดวาราคาน(ามนจะอยในระดบต�า และคาดวารฐบาลจะมการปรบราคา LPG และ NGV เพ�มข(นเพ�อใหสะทอนตนทนมากข(น และในชวงตนปถงกลางปจะมการปรบคาเอฟทเพ�มข(นตามราคากาซธรรมชาตท�สงข(นในชวงน( ความตองการ

39

พลงงานเชงพาณชยข (นตน ความตองการน(ามนเพ�มข(นเลกนอย กาซธรรมชาต ลกไนต/ถานหน และพลงน(า/ไฟฟานาเขาเพ�มข(นตามไปดวย จากการศกษาเอกสารท�เก�ยวของกบความรท �วไปเก�ยวกบพลงงานจงสรปไดวา พลงงาน หมายถง การเปล�ยนทางปฏกรยาในรปแบบหน�งไปเปนอกรปแบบ เม�อมการเปล�ยนแปลงแลวสามารถทางานไดหรอเคล�อนท�ได สามารถแบงออกเปนประเภทไดดงน( พลงงานท�ใชแลวหมดไป พลงงานทดแทน และพลงงานจากธรรมชาตท�ใชไมมวนหมด ซ�งพลงงานเหลาน(ถารจกเลอกใชใหเปนประโยชนไมใชอยางฟมเฟอยกจะเปนประโยชนอยางย�ง ในสวนของพลงงานไฟฟา กคอ พลงงานรปหน�งท�เก�ยวของกบการแยกตวออกมาหรอการเคล�อนท�ของอเลกตรอนหรอโปรตอนหรออนภาคอ�นท�มสมบตแสดงอานาจคลายคลงกบอเลกตรอนหรอโปรตอน ทาใหเกดกระแสไฟฟาข(นได และกระแสไฟฟาท�เกดข(นน(จะไหลผานความตานทานไฟฟาไดถาตอใหเปนวงจร ผลจากกระแสไฟฟาอาจทาใหเกดผลตาง ๆ กน ในดานของยทธศาสตรดานพลงงานของประเทศ ในการใชพลงงานอยางมประสทธภาพมการกาหนดเปาหมายลดคาความยดหยนดานพลงงานของประเทศลงจากเดม ดานพลงงานทดแทนกาหนดสดสวนใหโรงไฟฟาท�กอสรางใหมจะตองผลตไฟฟาจากพลงงานหมนเวยนในอตรารอยละ 4 ของการผลต และมการจงใจเพ�อใหมการรบซ(อไฟฟาท�ผลตจากพลงงานทดแทนมากข(น และสนบสนนการวจยพฒนาพลงงานทดแทนในประเทศใหมศกยภาพสงข(น ดานการสรางความม �นคงดานพลงงาน โดยดานไฟฟามการกาหนดเปาหมายใหมกาลงผลตไฟฟาท�เพยงพอตอความตองการใช คานงถงคณภาพชวตและผลกระทบส�งแวดลอมตอชมชนและทองถ�น สาหรบดานปโตรเลยมไดกาหนดเปาหมายการสารองกาซธรรมชาตจากแหลงในประเทศใหเพยงพอ สวนในการปรบประเทศใหเปนศนยกลางพลงงานในภมภาค มเปาหมายท�จะพฒนาประเทศใหเปนศนยกลางการคาขายพลงงาน โดยปรบโครงสรางและบทบาทจากผซ(อเปนผคาพลงงาน สวนในดานของแนวโนมการใชพลงงานป 2552 คาดวาราคาน(ามนจะอยในระดบต�า และคาดวารฐบาลจะมการปรบราคา LPG และ NGV เพ�มข(นเพ�อใหสะทอนตนทนมากข(น และในชวงตนปถงกลางปจะมการปรบคาเอฟทเพ�มข(นตามราคากาซธรรมชาตท�สงข(น 2. การประหยดพลงงานไฟฟา 2.1 ความหมายของการประหยดพลงงานพลงงาน การประหยดพลงงาน หมายถง การใชพลงงานอยางมประสทธภาพและเกดประโยชนมากท�สด โดยเร�มดวยการลดการสญเสยในทกข (นตอน มการตรวจตราดแลการใชพลงงานอยางตอเน�อง เพ�มความระมดระวงในการใช ไมปลอยใหมการส(นเปลองพลงงานโดยไมมการใชประโยชน มการตรวจสอบการร �วไหลเพ�อปองกนและลดการสญเสย มการกาหนดแผนการใชอยางเหมาะสมในการใชพลงงานในกจกรรมตางๆ โดยใหคานงถงการใชประโยชนในดานตางๆ จากทรพยากรท�มอยอยางจากดใหมประสทธภาพสงสด (สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. 2551: ออนไลน)

40

2.2 การประหยดพลงงานท�ใชในครวเรอน 2.2.1 การเลอกเคร�องใชไฟฟาท�ประหยดพลงงานไฟฟาชนดตาง ๆ หลกในการเลอกซ(อเคร�องใชไฟฟา การประหยดไฟฟา ตองเร�มจากการพจารณาเลอกซ(อเคร�องใชไฟฟาท�จะซ(อ กอนตดสนใจควรพจารณา ดงน( (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 79) 1) ควรทราบวาเคร�องใชไฟฟาท�พบเหนน (น กนไฟมากนอยเพยงไร 2) มความเหมาะสมในการใชงานหรอไม 3) สะดวกในการใชสอย คงทน ปลอดภยหรอไม 4) ภาระการตดต (ง และคาบารงรกษา 5) พจารณาคณภาพ คาใชจาย อายใชงาน มาประเมนออกมาเปนตวเงนดวยปรมาณการกนไฟ (กาลงไฟฟา) ของเคร�องใชไฟฟาประเภทตาง ๆ 2.2.2 ชนดและประเภทของเคร�องใชไฟฟาท�ใชในครวเรอน 2.2.2.1 ตเยน “ตเยน” เปนเคร�องใชไฟฟาท�ใชพลงงานมากรองจากเคร�องปรบอากาศ เพราะจาเปนตองเสยบปล �กตลอดเวลาเพ�อรกษาความเยนในตเยน ทกวนน(ตเยนเปนเคร�องใชไฟฟาท�จาเปนสาหรบทกครอบครวและความตองการใชมแนวโนมท�จะเพ�มข(นถงปละ 1 ลานต (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 80) ตเยนท�ใชกนอยในปจจบนมใหเลอกหลายขนาดต (งแต 1-2 คว ประตเดยว จนถง 14-15 คว 6 ประต กนไฟต (งแต 50-200 วตต จะเหนไดวาตเยนเปนเคร�องใชไฟฟาท�ใชพลงงานมากและตอเน�องตลอดอายการใชงาน เพราะใชไฟตลอดเวลาคาใชจายสาหรบตเยนบางย�หอจะใชไฟฟาเพยงหน�งในสามหรอคร�งหน�งของอกย�หอท�มขนาดเดยวกน ซ�งหมายความถงผใชสามารถประหยดไดหลานรอยบาทตอป ถารจกเลอกซ(อและใชอยางถกวธ การเลอกซ(อตเยนนอกจากจะตองคานงถงราคา ควรพจารณาถงลกษณะและระบบของตเยนเพ�อประหยดพลงงานดวย (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 80) การเลอกซ(อตเยนใหมการประหยดพลงงาน มดงน( (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 82) 1) เลอกซ(อตเยนท�มระบบละลายน(าแขงดวยปมแทนละลายน(าแขงอตโนมตเพราะจะใชพลงงานนอยกวา 2) เลอกซ(อตเยนประตเดยวแทนหลายประตท�มขนาดเทากน เพราะตเยนหลายประตจะใชคอมเพรสเซอรขนาดใหญซ�งใชไฟมาก 3) เลอกซ(อตเยนท�มฉนวนโดยรอบหนาปองกนการสญเสยความเยน และควรเปนฉนวนกนความรอนชนดโฟมฉด ทาใหอาหารเยนไดงาย และใชไฟนอยกวา 4) เลอกซ(อตเยนสออนจะทาใหการสะทอนแสงภายในหองท�ตดต (งตเยนดข(น ชวยลดความจาเปนในการทางานของคอมเพรสเซอรท�หนกมากข(นเน�องจากความรอนภายในหอง

41

5) ตเยนท�มชองแชแขงอยดานขาง จะใชไฟฟามากกวาหน�งในสามของรนท�มชองแชแขงอยดานบน 6) เลอกซ(อตเยนท�มความคงทนแขงแรง ไดรบเคร�องหมายรบรองคณภาพมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม 7) เลอกซ(อตเยนท�มฉลากประหยดไฟเบอร 5 8) เลอกซ(อแบบท�ไมสงผลเสยตอสภาวะแวดลอม โดยเลอกซ(อตเยนท�ไมใชสารประกอบคลอโรฟลออโรคารบอนในการทาความเยน 9) มคมอการใชงานตเยนเพ�อการประหยดพลงงานและการใชงานท�มประสทธภาพ 10) เลอกขนาดตเยนใหเหมาะสมกบขนาดของครวเรอน โดยขนาดท�เหมาะสม คอ 2.5-4 คว สาหรบครอบครวขนาด 2 คน ถามจานวนคนมากกวาน(กเพ�มขนาดประมาณ 1 คว ตอคน วธการใชตเยนใหมการประหยดพลงงาน มดงน( (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 83-84) 1) ศกษาคมอการใชงานอยางละเอยด ทาความเขาใจถงหลกการทางานของเคร�องใชไฟฟาอยางดเพ�อยดอายการทางานของเคร�องใชไฟฟา 2) การตดต (ง ควรต (งหางจากฝาผนงไมนอยกวา 10 ซม. และหางจาฝาเพดานไมนอยกวา 30 ซม. เพ�อใหอปกรณระบายความรอนของตเยน ระบายความรอนไดด และไมควรใหตเยนถกแสงแดด หรออยใกลเตาประกอบหรอหงตม อาหารทกชนด 3) ต (งสวตซควบคมอณหภมใหเหมาะสม เพราะย�งต (งอณหภมใหเยนมาก ย�งเปลอกไฟฟามากควรต (งในระดบความเยนท�เบอร 3 เน�องจากอณหภมท�เหมาะสมกบการรกษาคณคาอาหารในตเยนควรอยท � 4-6 องศาเซลเซยส สวนในชองแชแขงควรมอณหภมระหวาง -15 ถง -18 องศาเซลเซยส ถาระดบอณหภมอยนอกเหนอจากเกณฑท�กาหนดน(ตองปรบท�ควบคมอณหภมใหมเพราะถาต (งอณหภมตเยนไวเยนกวาท�กาหนดไว 1 องศา การใชไฟฟาจะเพ�มข(นถง 25% 4) อยานาของท�ยงมความรอนเขาไปแชในทนท ควรรอใหเยนกอนเน�องจากตเยนตองเร�มสะสมความเยนใหม นอกจากน(จะทาใหภายในหองรอนข(น เน�องจากคอมเพรสเซอรจะทางานมากข(น เพ�อระบายความรอนออกทางแผงระบายความรอนหลงตเยน 5) เกบส�งของหรออาหารท�ตองการใชบอยในพ(นท�ใกลมอภายในตเยนเพ�อความสะดวกในการหยบใช และเปนหมวดหม 6) คลมอาหารหรอของแชในตเยนท�มความช(นกอนแชในตเยน อาหารเปยกช(นจะทาใหคอมเพรสเซอรทางานหนกข(น 7) อยาใชของแขงหรอของมคมงดหรอแงะน(าแขงเพราะอาจทาใหแผงความเยนชารดเสยหายได 8) สงเกตเสยงการทางานของคอมเพรสเซอร อยาปลอยใหคอมเพรสเซอรทางานไมเตมท�ซ�งอาจมสาเหตจากน(ายาทาความเยนมปรมาณนอย ล(นร �ว เม�อเดนเคร�องตลอดเวลา

42

แตไมคอยมความเยนสามารถทดสอบไดโดยใชมอแตะท�แผงความรอนวาอนหรอรอนเพยงใด หากอณหภมรอนไมท �วแผง แสดงวาเคร�องทางานไมเตมท� ถาปลอยท(งไวจะทาใหส(นเปลองพลงงานไฟฟาโดยไมจาเปน 9) อยาเปด-ปด ตเยนบอยหรอเปดท(งไวนาน ๆ เพราะจะทาใหคอมเพรสเซอรตองทางานมากข(น 2.2.2.2 เคร�องปรบอากาศ การเลอกซ(อเคร�องปรบอากาศประหยดพลงงาน (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 88) 1) ศกษาหลกการทางานเพ�อเปรยบเทยบสมรรถนะของเคร�องปรบอากาศในแตละรน 2) เลอกซ(อเคร�องปรบอากาศท�ตดฉลากแสดงวามประสทธภาพ และรนท�มประสทธภาพสง 3) เคร� องปรบอากาศท�ตดฉลากแสดงวามประสทธภาพ และรนท�มประสทธภาพสง 4) เคร�องปรบอากาศขนาดไมเกน 25,000 บทย/ชม. ควรเลอกซ(อเคร�องท�ตดฉลากแสดงคาประสทธภาพหมายเลข 5 5) เคร�องปรบอากาศท�มขนาดใหญกวา 25,000 บทย/ชม. ควรเลอกซ(อเคร�องท�มการใชไฟไมเกน 1.40 กโลวตตตอ 1 ตนความเยนหรอมคา EER (Energy Efficiency Ratio) ไมนอยกวา 8.6 บทย/ชม./วตต โดยดรายละเอยดไดจากผจาหนวย 6) มคมอการใชงานเพ�อการประหยดพลงงานและการใชงานท�มประสทธภาพ 7) เลอกขนาดใหเหมาะสมกบขนาดของครวเรอน และพ(นท�ใชสอย 8) เลอกเคร�องปรบอากาศท�เหมาะสมกบพ(นท�หองโดยท �วไป โดยขนาดความสงของหองปกตสงไมเกน 3 เมตร ควรเลอกดงน( 8.1) พ(นท� 13-15 ตร.ม. ควรใชขนาด 8,000 บทย 8.2) พ(นท� 16-17 ตร.ม. ควรใชขนาด 10,000 บทย 8.3) พ(นท� 20 ตร.ม. ควรใชขนาด 12,000 บทย 8.4) พ(นท� 23-24 ตร.ม. ควรใชขนาด 14,000 บทย 8.5) พ(นท� 30 ตร.ม. ควรใชขนาด 18,000 บทย 8.6) พ(นท� 40 ตร.ม. ควรใชขนาด 24,000 บทย 9) เลอกโดยท�มความสมพนธกบการใชงานตาง ๆ ของเคร�องปรบอากาศท�ใชทาความเยนใหแกหองตาง ๆ ภายในบาน โดยเฉล�ย ความสงของหอง โดยท �วไปท� 2.5-3 เมตร อาจประมาณคราว ๆ จากคาตอไปน( 9.1) หองรบแขก หองอาหาร ประมาณ 15 ตร.ม./ตนความเยน 9.2) หองนอนท�เพดานหองเปนหลงคา ประมาณ 20 ตร.ม./ตนความเยน

43

9.3) หองนอนท�เพดานหองเปนพ(นของอกช (นหน�ง ประมาณ23 ตร.ม./ตนความเยน การใชเคร�องปรบอากาศใหมการประหยดพลงงาน (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 90-91) 1) ศกษาคมอการใชงานอยางละเอยด ทาความเขาใจถงหลกการทางานของเคร�องใชไฟฟา 2) ปฏบตตามข (นตอนการใชงานเพ�อการประหยดพลงงานอยางเครงครด 3) ปรบต (งอณหภมของหองใหเหมาะสม หองรบแขก หองน �งเลน และหองอาหารอาจต (งอณหภมไมต�ากวา 25 °C สาหรบหองนอนน (นอาจต (งอณหภมสงกวาน(ได ท (งน(เหราะรางกายมนษยขณะหลบมไดเคล�อนไหว อกท (งการคายเหง�อกลดลง หากปรบอณหภมเปน 26-28 °C กไมทาใหรสกรอนเกนไป แตชวยลดการใชไฟฟาไดประมาณรอยละ 15-20 4) ใชพดลมชวยในการถายเทอากาศใหรสกสบายข(น 5) อยานาส�งของไปขวางทางลมเขาออกของคอนเดนซ�งยนต จะทาใหเคร�องระบายความรอนไมออก และอยานาส�งของไปขวางทางลมของ แฟนคอยลยนต ทาใหหองไมเยน 6) ลดความช(อภายในหองใหต�า โดยการไมปลกตนไมหรอตากผาภายในหองท�ใชเคร�องปรบอากาศท�สด เพราะจะทาใหเคร�องปรบอากาศตองทางานหนกข(น 7) ควรเปดหลอดไฟและอปกรณไฟฟาตาง ๆ ภายในหองเฉพาะเทาท�จาเปนใชงานเทาน (นและปดทกคร (งเม�อใชงานเสรจ เพราะหลอดไฟและอปกรณไฟฟาบางชนดขณะเปดใชงานจะมความรอนออกมาทาใหอณหภมในหองสงข(น 8) หลกเล�ยงการนาเคร�องครว หรอภาชนะท�มผวหนารอนจด เชา เตาไฟฟา กระทะรอน หมอตมน(า หมอตมสก( เขาไปในหองท�มเคร�องปรบอากาศ ควรปรงอาหารในครว แลวจงนาเขามารบประทานภายในหอง 9) รจกสงเกตการณเปล�ยนแปลงการทางานของเคร�องปรบอากาศ 10) สงเกตการณทางานของคอมเพรสเซอรวาปกตดหรอไม 11) สงเกตการณเปล�ยนแปลงของอณหภมหองในขณะท�เคร�องปรบอากาศทางาน หากภายในหองไม เยนตามปกต ตองรบหาทางแกไขเพราะวาอาจเปนการใชเคร�องปรบอากาศอยางไมเตมท� อกท (งยงทาใหเคร�องปรบอากาศมอายการใชงานส (นลงอกดวย 12) รจกใชงานเคร�องปรบอากาศเฉพาะคราวจาเปน 13) ถาตองออกจากหองเปนเวลามากกวา 1 ช �วโมง ควรปดเคร�องปรบอากาศกอน และตรวจดใหแนใจดวยวาหนาตางประตไดปดสนทขณะท�เคร�องปรบอากาศทางานอย ในชวงท�เวลาท�ไมใชหองหรอกอนเปดเคร�องปรบอากาศสก 2 ช �วโมง ควรเปดประตหนาตางท(งไวเพ�อใหอากาศบรสทธ �ภายนอกเขาไปแทนท�อากาศเกาในหอง จะชวยลดกล�นตาง ๆ ใหนอยลงโดยไมจาเปนตองเปดพดลมระบายอากาศซ�งจะทาใหเคร�องปรบอากาศทางานหนกข(น

44

2.2.2.3 หมอหงขาวไฟฟา การใชและรกษาหมอหงขาวไฟฟาอยางประหยดพลงงาน (จนดา แกวเขยว และคณะ. 2546ข: 7-8) 1) การหงขาวดวยหมาหงขาวไฟฟา กคอการหงขาวไมเชดน(า เพราะฉะน (นจะตอง กะปรมารน(าใหพอเหมาะ โดยมหลกงาย ๆ คอ ใสขาวก�ถวยกเตมน(าถงขดตวเลขจานวนเดยวกบจานวนถวยขาวสาร ขาวจะสกพอดถาเตมน(ามากเกนไป นอกจากจะทาใหขาวแฉะแลว ตวหมอจะยงหงอยจนกวาน(าจะแขงหมด ทาใหส(นเปลองพลงงานไฟฟาโดยเปลาประโยชน 2) ขณะหงขาวดวยหมาหงขาวไฟฟาไมควรเปดฝาหมอขาว เพ�อดวาขาวสกหรอยง หรอเพ�อคนขาวไมใหตดกนหมอขณะหง เพราะจะทาใหสญเสยความรอนไปโดยเปลาประโยชน ทาใหเสยคาไฟเพ�มข(น หมอหงขาวไฟฟาถกออกแบบมาใหหงขาวสกพอด เม�อน( ากลายเปนไอหมด ดงน (นผใชจะตองใสน(าใหพอดกบขาวท�จะหง ถาขณะหงขาวแลวมฟองลนออกมาแสดงวาใสน(ามากเกนไป ควรลดน(าลงในการหงคร (งตอไป จะชวยประหยดคาไฟไดมาก 3) ไมวาหมอช (นในจะมการเคลอบหรอไมเคลอบกควรระวงไมใหเกดรอยขดขวน ดงน (นทางปองกนท�ด คอ แยกซาวขาวในภาชนะตางหากใชทพพไมหรอพลาสตกแทนทพพโลหะ เม�อตองการทาความสะอาดหมอควรแชน(าไวกอนท�จะลาง เวลาลางไมควรใชแผนขดทาความสะอาดหมอ ควรใชฟองน(าหรอผาในการทาความสะอาดเทาน (น ถาหมอช (นในมรอยขดขวนมากจะทาใหขาวตดกนหมอไดงายขณะหง ซ�งนอกจากจะทาใหขาวแขงแลว ยงทาใหการถายเทความรอนในหมอขาวขณะหงไมด 4) ในการหงขาว กอนวางหมอช (นในลงไป ควรเชดน(าดานนอกใหแหงสนท และดวาไมมส�งแปลกปลอมหรอเศษผงอยดานในของหมอช (นนอกหรอไม เพราะนอกจากอาจทาใหเกดไฟฟาลดวงจรในตวหมอขาวช (นนอก และทาใหเกดความเสยหายกบหมอหงขาวไฟฟาแลว ยงมผลทาใหการถายเทความรอนใหกบตวหมอช (นในไมสะดวกอกดวย 5) ควรหงขาวใหพอดกบจานวนคนไมเหลอขาวใหส(นเปลอก การอนจะทาใหขาวแขงเพราะนาจะถกระเหยออกมากอนอนขาวทกคร (งอาจจะพรวนขาวใหรวน แลวพรมน( าเลกนอยแลวจงอน หรอจะใชน(าสมสายชพรมเลกนอย จะชวยใหขาวนมเหมอนเดม ไมควรหงขาวในหองปรบอากาศ เพราะนอกจากความรอนท�เกดจากการหงขาว จะทาใหเคร�องปรบอากาศทางานหนกแลว ไอน(าปรมาณท�เกดข(นขณะท�หงขาวยงไปกล �นตวเปนหยดน(าท�เคร�องปรบอากาศ ทาใหเคร�องปรบอากาศทางานหนกเปนสองเทา และเสยคาไฟเพ�มข(นโดยไมจาเปน 6) ควรวางหมอหงขาวไวในท�ท�ม �นคงแขงแรง และยกดวยความระมนระวง เพราะถาหมาช (นนอกตกหลน หมออาจจะเสย หรอแมแตถาหมอช (นในบบเบ(ยวกอาจจะมปญหาหนาสมผสระหวางหมาช (นนอกและหมาช (นในไมแนบชดกน ทาใหไมสามารถใชงานไดและไมควรวางหมอไวใกลท�ช(นเพราะตวหมอจะเปนสนมไดงาย 7) อยาใชวธถอดปล �กโดยการกระตกสายไฟ ควรจบท�ข (วปล �ก

45

8) อยาเสยบปล �กขณะมอเปยก 9) ควรระวงความรอนท�เกดข(นขณะหงขาว อยาเผลอไปจบหมอ 10) อยากดสวตซหงเม�อไมมหมอตวในและขาวจะหง เพราะอาจเกดอนตราย 11) ถาพบวาหงขาวดวยหมอไฟฟาแลวขาวไหม แสดงวาเทอรโมสตทตดชาเกนไป หรอขาวไมสกกอาจเพราะเทอรโมสตทตดเรวเกนไป ควรสงใหชางตรวจซอม กรณเทอรโมสตทตดชาทาใหไฟฟายงคงเขาในตวหมอเกนความจาเปน จงเปนการส(นเปลองพลงงานไฟฟา 2.2.2.4 พดลม วธการเลอกซ(อพดลมใหมการประหยดพลงงาน (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 94-95) 1) ศกษาหลกการทางานเพ�อเปรยบเทยบสมรรถนะของพดลมในแตละรน 1.1) เลอกซ(อพดลมท�เปนระบบธรรมดาเพราะจะประหยดไฟกวาระบบรโมทคอนโทรล 1.2) พดลมต (งโตะจะมราคาต�ากวาพดลมต (งพ(นและใชพลงงานไฟฟาต�ากวา ท (งน(เพราะมขนาดมอเตอรและกาลงไฟต�ากวา แตพดลมต (งพ(นจะใหลมมากกวา 2) เลอกดเคร�องใชไฟฟาท�มความคงทนแขงแรงง ไดรบเคร�องหมายรบรองคณภาพมาตรฐานอตสาหกรรม สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (สมอ.) 3) เลอกซ(อพดลมท�มฉลากแสดงถงประสทธภาพ และเลอกรนท�มประสทธภาพ 4) เลอกซ(อพดลมในรนท�ไมสงผลเสยตอสภาวะแวดลอม 5) มคมอการใชงานเพ�อการประหยดพลงงานและการใชงานท�มประสทธภาพ 6) เลอกซ(อพดลมใหมขนาดใบพดและกาลงไฟฟาท�เหมาะสมกบขนาดพ(นท�ใชสอยและจานวนคนในครอบครว เชน ถาตองการใชเพยงคนเดยวหรอไมเกน 2 คนควรใชพดลมต (งโตะเพราะความแรงของลมเพยงพอ และยงประหยดไฟกวาพดลมชนดอ�น ๆ วธการใชพดลมใหมการประหยดพลงงาน (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 96) 1) ศกษาคมอการใชงานอยางละเอยด ทาความเขาใจถงหลกการทางานของพดลมอยางด 2) ปฏบตตามข (นตอนการใชงานเพ�อการประหยดพลงงานอยางเครงครด 3) จดการระบายอากาศภายในหองใหอยในสภาพท�ดท�สดเน�องจากอาจจะไมตองเปดพดลมเพ�อชวยในการระบายอากาศ 4) อยาเสยบปล �กท(งไว โดยเฉพาะพดลมท�มระบบรโมทคอนโทรล เพราะจะมไฟฟาไหลเขาตลอดเวลา เพ�อหลอเล(ยงอปกรณอเลกทรอนกส 5) ควรเลอกใชความแรงหรอความเรวของลมใหเหมาะสมกบความตองการและสถานท�เพราะหากความแรงของลมมากข(นจะใชไฟฟามากข(น 6) ควรวางพดลมในท�มอากาศถายเทสะดวก เพราะพดลมใชหลกการดดอากาศจากบรเวณรอบ ๆ ทางดานหลงของตวใบพด แลวปลอยออกสดานหนา เชน ถาอากาศ

46

บรเวณรอบพดลมอบช(น กจะไดในลกษณะลมรอนและอบช(นเชนกน นอกจากน(มอเตอรยงระบายความรอนไดดข (น ไมเส�อมสภาพเรวเกนไป 7) รจกสงเกตการณเล�ยนแปลงของการทางานของพดลม 8) สงเกตเสยงการทางานของพดลมวาอยในสภาพปกตหรอไม หากไมอยในสภาพปกตควรรบหาจดบกพรองเพราะวาพดลมอาจใชงานไดไมเตมประสทธภาพ 9) สงเกตอณหภมของตวพดลมโดยเฉพาะบรเวณมอเตอร ถารอนจนเกนไปควรหยดพกพดลมเพ�อยดอายการใชงานของมอเตอร 10) ไมเปดพดลมท(งไวขณะท�ไมมคนอยเม�อไมตองการใชพดลมควรรบปด เพ�อใหมอเตอรไดมการพกและไมเส�อสภาพเรวเกนไป 2.2.2.5 หลอดไฟ การเลอกซ(อหลอดไฟใหมการประหยดพลงงาน (ศษฎา สมารกษ. 2549?: 99-100) 1) ศกษาหลกการทางานเพ�อเปรยบเทยบสมรรถนะของหลอดไฟในแตละรน 2) เลอกดหลอดไฟท�โครงสรางหลอดมความทนแขงแรง ไดรบเคร�องหมายรบรองคณภาพมาตรฐานอตสาหกรรม สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (สมอ.) เพ�อยดอายการใชงานของหลอดไฟใหยาวนานย�งข(น และมประสทธภาพ 3) เลอกซ(อหลอดไฟท�มฉลากแสดงถงประสทธภาพ และพยายามเลอกรนท�มประสทธภาพสง ควรเลอกซ(อหลอดไฟท�มฉลากประหยดไฟเบอร 5 4) เลอกซ(อหลอดไฟในรนท�ไมสงผลเสยตอสภาวะแวดลอม 5) มคมอการใชงานเพ�อการประหยดพลงงานและการใชงานท�มประสทธภาพ 6) เลอกขนาดใหเหมาะสมกบขนาดของครวเรอน 2.2.2.6 โทรทศน โทรทศนแบงออกเปน 2 ประเภท คอ โทรทศนขาว-ดา (Black-and-White Television) และโทรทศนส (Color Television) สาหรบโทรทศนสยงสามารถแบงไดอกหลายประเภท เชน โทรทศนสท �วไป โทรทศนสท�ใชระบบรโมทคอนโทรล (Remote Control) โทรทศนสท�มจอภาพแบบจอโคงและแบบจอแบน โทรทศนสมขนาดแตกตางกนไป ต (งแตขนาดเลกสาหรบห(วไดสะดวก หรอขนาด 14 น(ว และ 20 น(ว เปนตน ตลอดจนขนาดใหญมาก ๆ ซ�งบางคนนยมเรยกวา Home Theater ซ�งจะมราคาสงมาก ขนาดของโทรทศน เชน 14 น(ว หรอ 20 น(ว น(ดไดจากการวดทแยงจากมมหน�งไปยงอกมมหน�งของหนาจอโทรทศนสวนท�เปนกระจก (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ก: 3) การเลอกใชอยางถกวธและประหยดพลงงาน (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ก: 4) 1) การเลอกใชโทรทศนควรคานงถงความตองการใชงาน โดยพจารณาจากขนาดและการใชกาลงไฟฟา 2) โทรทศนสระบบเดยวกนแตขนาดตางกน จะใชพลงงานตางกนดวย กลาวคอ โทรทศนสท�มขนาดใหญและมราคาแพงกวาจะใชกาลงไฟมากกวาโทรทศนสขนาดเลก

47

3) โทรทศนสท�มระบบรโมทคอนโทรลจะใชไฟฟามากกวาโทรทศนสระบบท �วไป ท�มขนาดเดยวกน 4) อยาเสยบปล �กท(งไว เพราะโทรทศนจะมไฟฟาหลอเล(ยงระบบภายในอยตลอดเวลา จะทาใหส(นเปลองไฟ นอกจากน (นอาจกอใหเกดอนตรายในขณะฟาแลบได 5) ปดเม�อไมมคนด หรอสาหรบผหลบหนาโทรทศนบอย ๆ ควรใชโทรทศนรนท�ต (งเวลาปดโดยอตโนมตเพ�อชวยประหยดไฟฟา 6) ไมควรเสยบปล �กเคร�องเลนวดโอในขณะท�ยงไมตองการใชเพราะจะมไฟฟาหลอเล(ยงระบบอยตลอดเวลา จงทาใหเสยคาไฟฟาโดยไมจาเปน 7) เลอกดรายการท�สนใจลวงหนา ดเฉพาะรายการท�เลอกตามชวงเวลาน (น ๆ 8) ไมเปดโทรทศนรายการเดยวกนในเวลาเดยวกน คนละเคร�องหรอคนละหอง ชวนมาดเคร�องเดยวกน ประหยดท (งคาไฟ อบอนใจไดอยดวยกนท (งครอบครว การดแลรกษาและใชโทรทศนใหถกวธ นอกจากจะชวยใหโทรทศนเกดความคงทน ภาพท�ชดเจนและมอายการใชงานยาวนานข(นแลว ผลพลอยไดอกสวนหน�งกคอประหยดพลงงาน (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ก: 4) 1) ควรเลอกใชเสาอากาศภายนอกบานท�มคณภาพด และตดต (งถกตองตามหลกวชาการ เชน หนเสาไปทางท�ต (งสถานในลกษณะใหต (งฉาก เปนตน 2) ควรวางโทรทศนไวในจดท�มการถายเทอากาศไดดและต (งหางจากผนงหรอมล�อยางนอยประมาณ 10 เซนตเมตร เพ�อใหเคร�องสามารถระบายความรอนไดสะดวก 3) ไมควรปรบจอภาพใหสวางมากเกนไป เพราะจะทาใหหลอดภาพมอายส (น และส(นเปลองพลงงานไฟฟาโดยไมจาเปน 4) ใชผานมเชดตวตโทรทศน สวน จอภาพควรใชผงซกฟอกอยางออน หรอน(ายาลางจานผสมกบน(าชบทาบาง ๆ แลวเชดดวยผานมใหแหง โดยอยาลมถอดปล �กออกกอนทาความสะอาด 5) อยาถอดดานหลงของเคร�องดวยตนเอง เพราะอาจเกดความเสยหายตอโทรทศนได ภายในโทรทศนจะผลตกระแสไฟฟาแรงสง (High Voltage) ซ�งเปนอนตรายตอการสมผส แมวาจะปดสวตซแลวกตามควรเปนหนาท�ของชางผชานาญ 2.2.2.7 เตารดไฟฟา การใชและการบารงรกษาเตารดไฟฟาเพ�อการประหยดพลงงาน (จนดา แกวเขยว และคณะ. 2546ก: 5-6) การใชเตารดอยางประหยดพลงงานน (น เราไมควรท�จะลดปรมาณความรอนท�ใชในการรดลง แตเราควรท�จะใชเตารด รดผาอยางรวดเรวและใชระดบความรอนท�เหมาะสมกบความหนาของผาและชนดของผาท�จะรด และควรปฏบตดงน( 1) ควรเกบผาท�รอการรดใหเรยบรอย และทาใหเส(อผายบนอยท�สดต (งแตเวลาซกและเวลาตากโดยดงผาทกช(นใหตง เพ�อท�จะชวยใหรดงายและประหยดพลงงานดวย

48

2) กอนจะรดผาทกคร (งควรแยกประเภทผาหนา-ผาบางไว เพ�อความสะดวกในการท�จะเลอกรดผากอนหรอหลง 3) ควรรวบรวมผาท�จะรดแตละคร (งใหมากพอ ไมควรรดทละชด เน�องจากการเสยบปล �กแตละคร (งจะมชวงส(นเปลองไฟในขณะรอใหความรอนสงถงระดบ 4) ไมควรพรมน(ามากจนเกนไปเพราะจะทาใหสญเสยความรอนในการรดมากข(นโดยไมจาเปน 5) ตรวจดหนา (สมผส) เตารด ถามคราบสกปรกกใหใชฟองชบน(ายาทาความสะอาดเชดออก เพราะคราบสกปรกจะเปนคาตานทานความรอน ทาใหส(นเปลองไฟฟาในการเพ�มความรอนมากข(น 6) ควรจะเร�มรดจากผาบาง ๆ หรอผาท�ตองการความรอนนอยกอน พอเตารดเร�มรอนมากข(นแลวจงรดผาท�ตองการความรอนสง โดต (งเคร�องควบคมความรอนตามชนดของผาตามลาดบ และควรเลอกผาชนดท�ตองการความรอนนอยไวรดในรายการสดทาย 7) ควรถอดปล �กกอนเสรจส(นการรดประมาณ 3-4 นาท เพราะความรอนท�เหลออยในเตารดไฟฟายงสามารถรดผาชนดท�ไมตองการความรอนมาก เชน ผาเชดหนา เปนตน 8) ควรเตมน(ากล �นหรอน(าออน ลงในภาชนะเกบน(าของเตารดไอน(าเพราะจะทาใหไมเกดตะกรนอดตนของชองไอน(า ซ�งเปนสาเหตของการเกดคาตานทานความรอน 9) เม�อเกด การอดตนของชองไอน(าสามารถกาจดไดโดยเตมน(าสมสายชลงในหองเกบน(า แลวเสยบสายไฟใหเตารดรอนเพ�อทาใหน(าสมสายชกลายเปนไอ จากน (นเตมน(าลงเพ�อลางน(าสมสายชใหหมดไป แลวจงใชแปรงเลก ๆ ทาความสะอาดชองไอน(า 10) เตารดท�ใชงานไปนาน ๆ ถงแมจะไมเกดการเสยหายชารดกควรมการตรวจหรอเปล�ยนอปกรณภายในบางอยาง รวมท (งสายไฟท�ตอกนอยซ�งอาจจะมการชารด เส�อมสภาพลง ทาใหวงจรตดตอภายในทางานไมประสานกน การเลอกซ(อเตารดไฟฟา (จนดา แกวเขยว และคณะ. 2546ก: 7) เตารดไฟฟาท�มกาลงกาลงไฟฟานอย (500 วตต) ไมไดแสดงวาชวยประหยดคาไฟฟามากกวาเตารดไฟฟาท�มกาลงไฟฟามาก (1000 วตต) เพราะเตารดกาลงไฟฟานอยจะใหปรมาณความรอนตามกาลงดวย ซ�งทาใหตองใชเวลารดนานกวาโดยเฉพาะการรดผาหนา ๆ ซ�งโดยรวมแลวอาจใชไฟฟาใกลเคยงกน จงควรเลอกซ(อใหตรงกบการใชงานท�สดและใชอยางมประสทธภาพท�สด 2.2.2.8 เคร�องทาน(าอนไฟฟา เคร�องทาน(าอนไฟฟาสามารถแบงตามลกษณะของการใชงานได 2 ประเภท คอ (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ก: 2) 1) เคร�องทาน(าอนแบบทาน(าอนไดจดเดยว 2) เคร�องทาน(าอนแบบทาน( าอนไดหลายจด ซ�งส(นเปลองพลงงานไฟฟามากกวาแบบจดเดยว

49

การใชอยางถกวธและประหยดพลงงาน (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ก: 2) 1) ควรพจารณาเลอกเคร�องทาน(าอนใหเหมาะสมกบการใชเปนหลก เชน ตดต (งเคร�องทาน(าอนแบบจดเดยวสาหรบใชในหองน(า 2) ควรใชหวฝกบวชนดประหยดน(า (Water Efficient Showerhead) เพราะสามารถประหยดน(าไดรอยละ 25-75 3) ควรเลอกใชเคร�องทาน(าอนท�มถงน(าภายในตวเคร�องและมฉนวนหม เพราะสามารถลดการใชพลงงานไดมากกวาชนดท�ไมมถงน(าภายในรอยละ 10-20 4) ปดวาลวน(าทนทเม�อเลกใชงาน การดแลรกษา ควรม �นตรวจสอบการทางานของเคร�องมอใหมสภาพดอยเสมอ ตลอดจนตรวจดระบบทอน(าและรอยตออยาใหมการร �วซม ปญหาท�พบอาจเปนดงน( (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ก: 3) 1) ถาน(าท�ออกจากเคร�องเปนน(าเยน สาเหตอาจมาจากไมมกระแสไฟฟาปอนเขาสขดลวดความรอน เพราะฟวสอาจขาด 2) ถาไฟสญญาณตดแตขดลวดความรอนไมทางาน น(าไมอน สาเหตอาจเกดจากขดลวดความรอนขาดอปกรณควบคมอณหภมเสย 3) ถาน(าจากเคร�องรอนหรอเยนเกนไป สาเหตเกดจากอปกรณควบคมอณหภมทางานผดปกต ถาพบปญหาเหลาน( ควรใหชางผชานาญแกไข 2.2.2.9 กระตกน(ารอนไฟฟา กระตกน(ารอนไฟฟาเปนอปกรณไฟฟาท�ใชประโยชนในการตมน(าเพ�อใชด�ม และจดเปนอปกรณไฟฟาท�ส(นเปลองพลงงานไฟฟาสงตวหน�งเชนเดยวกบเตารดไฟฟา โดยอาศยหลกการทางานเดยวกน คอ ใหกระแสไฟฟาไหลผานขดลวดความรอนท�อยภายในอปกรณ แลวนาความรอนน (นไปใชประโยชน เชน กระตกน(ารอนไฟฟาใชตมน(ารอน สวนเตารดไฟฟาใชในการรดผาใหเรยบ ซ�งกระตกน(ารอนไฟฟาโดยท �วไปจะมขนาดท�ใชกาลงไฟฟาระหวาง 500-1,300 วตต ดงน (น หากเรารจกใชอยางถกวธกจะชวยประหยดคาใชจายพลงงานงานไฟฟาลงได (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ก: 6) การใชอยางถกวธและประหยดพลงงาน (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ก: 6) 1) ควรเลอกซ(อรนท�มฉนวนกนความรอนท�มประสทธภาพ 2) ใสน(าใหพอเหมาะกบความตองการหรอไมสงกวาระดบท�กาหนดไว เพราะนอกจากไมประหยดพลงงานยงกอใหเกดความเสยหายตอกระตก 3) ระวงอยาใหน(าแหงหรอปลอยใหระดบน(าต�ากวาขดกาหนด เพราะเม�อน(าแหงจะทาใหเกดไฟฟาลดวงจรในกระตกน(ารอน เปนอนตรายอยางย�ง 4) ถอดปล �กเม�อเลกใชน(ารอนแลว เพ�อลดการส(นเปลองพลงงาน ไมควรเสยบปล �กตลอดเวลาถาไมตองการใชน(ารอนแลว แตถาหากมความตองการใชน(ารอนเปนระยะ ๆ ตดตอกน เชน ในสถานท�ทางานบางแหงท�มน(ารอนไวสาหรบเตรยมเคร�องด�มตอนรบแขกกไมควร

50

ดงปล �กออกบอย ๆ เพราะทกคร (งเม�อดงปล �กออกอณหภมของน(าจะคอย ๆ ลดลงกระตกน(ารอนไมสามรถเกบความรอนไดนาน เม�อจะใชงานใหมกตองเสยบปล �กและเร�มทาการตมน(าใหมเปนการส(นเปลองพลงงาน 5) อยานาส�งใด ๆ มาปดชองไอน(าออก 6) ตรวจสอบการทางานของอปกรณควบคมอณหภมใหอยในสภาพใชงานไดเสมอ 7) ไมควรต (งไวในหองท�มการปรบอากาศ การดแลรกษากระตกน(ารอนใหมการใชงานนานข(น ลดการใชพลงงานลง และปองกนอบตเหตหรออนตรายท�อาจจะเกดข(นไดมวธการดงน( (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ก: 7) 1) หม �นตรวจดสายไฟฟาและข (วปล �ก ซ�งมกเปนจดท�ขดของเสมอ 2) ควรตมน(าท�สะอาดเทาน (น มฉะน (นผวในกระตกอาจเปล�ยนส เกดคราบสนม และตะกรน 3) หม �นทาความสะอาดตวกระตกดานในอยาใหมคราบตะกรน เพราะจะเปนตวตานทานการถายเทความรอนจากขดลวดความรอนไปสน( า เพ�มเวลาการตมน(าและสญเสยพลงงานโดยเปลาประโยชน 4) เม�อไมตองการใชกระตก ควรลางกระตกดานในใหสะอาดแลวคว�ากระตกลง เพ�อใหน(าออกจากตวกระตก แลวใชผาเชดดานในใหแหง 5) ควรทาความสะอาดสวนตาง ๆ ของกระตก ตามคาแนะนาตอไปน( 5.1) ตวและฝากระตก ใชผาชบน(า บดใหหมาดแลวเชดอยางระมดระวง 5.2) ฝาปดดานใน ใชน(าหรอน(ายาลางจานลางใหสะอาด 5.3) ตวกระตกดานใน ใชฟองน(าชบน(าเชดใหท �ว แลวลางใหสะอาดดวยน(า โดยอยาราดน(าลงบนสวนอ�นของตวกระตกนอกจากภายในกระตกเทาน (น อยาใชของมคมหรอฝอยขดหมอขดหรอขดตวกระตกดานใน เพราะจะทาใหสารเคลอบหลดออกได 2.2.2.10 เคร�องดดฝน การใชอยางถกวธและประหยดพลงงาน (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ก: 8) 1) ควรเลอกขนาดของเคร�องตามความจาเปนในการใชงาน 2) วสดท�เปนพรมหรอผาซ�งฝนสามารถเกาะอยาแนนหนา ควรใชเคร�องท�มขนาดกาลงไฟฟามาก (Heavy Duty) สวนบานเรอนท�เปนพ(นไม พ(นปน หรอหนออนท�งายตอการทาความสะอาด เพราะฝนละอองไมเกาะตดแนน กควรใชเคร�องดดฝนท�มกาลงไฟฟาต�า ซ�งจะไมส(นเปลองการใชไฟฟา 3) ควรหม �นถอดตวกรองหรอตะแกรงดกฝนออกมาทาความสะอาด เพราะถาเกดการอดตนนอกจากทาใหลดประสทธภาพการดด ดดฝนไมเตมท� และเพ�มเวลาการดดฝน เปนการเพ�มปรมาณการใชไฟฟาของมอเตอรท�ตองทางานหนกและอาจไหมได

51

4) ควรใชในหองท�มอากาศถายเทไดด เพ�อเปนการระบายความรอนของตวมอเตอร 5) ไมควรใชดดวสดท�มสวนประกอบของน(า ความช(น และของเหลวตาง ๆ รวมท (งส�งของท�มคม และของท�กาลงตดไฟ เชน ใบมดโกน บหร� เปนตน เพราะอาจกอใหเกดอนตรายตอสวนประกอบตาง ๆ 6) ควรหม �นถอดถงผา หรอกลองเกบฝนออกมาเทท(ง อยาใหสะสมจนเตม เพราะมอเตอรตองทางานหนกข(น อาจทาใหมอเตอรไหม และยงทาใหการใชไฟฟาส(นเปลองข(น 7) ใชหวดดฝนใหเหมาะกบลกษณะฝนหรอสถานท� เชน หวดดฝนชนดปากปลายแหลม จะใชกบบรเวณท�เปนซอกเลก ๆ หวดดท�มแปรกใชกบโครมไฟ เพดาน กรอบรป เปนตน ถาใชผดประเภท จะทาใหประสทธภาพการดดลดลง ส(นเปลองพลงงานไฟฟา 8) กอนดดฝนควรตรวจสอบขอตอของทอดด หรอช(นสวนตาง ๆ ใหแนน มฉะน (น อาจเกดการร �วของอากาศ ประสทธภาพของเคร�องลดลง และมอเตอรอาจทางานหนกและไหมได การดแลรกษา (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ก: 8) 1) หม �นทาความสะอาดสวนตาง ๆ ของเคร�องทาความสะอาด อยาใหมส�งสกปรกเขาไปอดตน โดยเฉพาะอยางย�งตวกรองหรอตะแกรงกนเศษวสดมใหเขาสมอเตอร ควรทาความสะอาดโดยใชแปรถเบา ๆ และลางน(า จากน (นนาไปตากในท�รมใหแหง ไมควรใชน(าอนลาง น(าควรมอณหภมต�ากวา 45 °C 2) หลงจากใชงานเสรจเรยบรอยแลว ควรนาไปวางไวในสถานท�มอากาศถายเทไดด เพ�อใหมอเตอรระบายความรอนไดอยางรวดเรว 2.2.2.11 เคร�องซกผา การเลอกซ(อเคร�องซกผา (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ข: 4) เคร�องซกผาอตโนมตท (งชนดฝาเปดดานบน หรอฝาเปดดานขาง สามารถต (งโปรแกรมใหซกเองได โดยเราเพยงแตเตมผงซกฟองหรอน(ายาซกผา และต (งโปรแกรมใหตรงกบน(าหนกและเน(อผาท�จะซก ซ�งเปนเคร�องชวยผอนแรงในการซกไดสะดวกกวาเคร�องซกผาแบบก�งอตโนมต อยางไรกดเม�อเทยบราคากนแลว โดยท �วไปแบบอตโนมตฝาเปดดานขาง จะมราคาสงกวาแบบอ�น ตามดวยแบบอตโนมตฝาเปดดานบนและแบบก�งอตโนมตตามลาดบ ท (งน(การจะเลอกซ(อแบบใดจะข(นกบความนยมและความจาเปนในการใชงานของผซ(อ การใชเคร�องซกผาอยางประหยดพลงงาน (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ข: 4-5) 1) ควรแชผากอนซก หรอต (งโปรแกรมแชผาเพ�อใหส�งสกปรกหลดจากเน(อผาไดงายข(น ลดการซกผาซ(าซ�งทาใหส(นเปลองไฟ 2) หลกการทาใหผาแหงโดยใชโปรแกรมอบแหงจากตวเคร�อง เพราะจะส(นเปลองไฟฟามากควรตากผากบแสงแดดหรอมลมพด

52

3) ควรต (งเคร�องซกผาไวในท�แหง ไมควรต (งในหองน(า เพราะมความช(นสง เคร�องจะผเรวข(น 4) อยาใหปล �กไฟหลวม เน�องจากเคร�องซกผารนใหม จะทางานดวยระบบอเลกทรอนกส อาจเกดไฟกระชากจะเกดผลเสยตอเคร�องซกผาได 5) ไมควรนาเคร�องซกผาท�ออกแบบมาสาหรบใชงานในบานไปใชในวตถประสงคอ�น เชน ทางธรกจ (บรการซกผา) 6) ควรใชผงซกฟอกหรอน(ายาซกผา ท�กาหนดใหใชกบเคร�องซกผาเทาน (น ซ�งเปนชนดท�เกดฟองนอยลดปญหาการเกดฟองลนถงไมสรางความเสยหายใหตวถง 7) ปรมาณผาท�จะซก ควรใสผาตามพกดของเคร�อง การซกผาแตละคร (งควรรวบรวมผาใหมากพอ ไมซกเพยงแค 1-2 ชด หรออยาใสผามากเกนกาลงเคร�อง 8) ควรคดแยกเน(อผาท�จะทาการซก หากทาไดซ�งลดปญหาความไมสมดลจากน(าหนกผา ถงซกไมเกดการแกวงเอยง เคร�องทางานน�งเงยบไดดท�สด 2.2.2.12 เคร�องอบผา การเลอกซ(อเคร�องอบผา (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ข: 7) 1) ถาเปนบานอยอาศย เลอกใชไดท (งแบบท �วไปหรอแบบไมโครเวฟ 2) ถาเปนธรกจอบผาเชงพาณชยหรออตสาหกรรม ควรเลอกใชแบบป �มความรอน 3) ทกแบบควรเลอกรนท�มการหมฉนวนใหกบตวถง 4) สาหรบแบบท �วไป ควรเลอกรนท�มการตดต (งอปกรณประหยดไฟฟาเพ�ม เชน อปกรณควบคมระดบความช(น อปกรณควบคมอณหภมหรอเทอรโมสตท 5) สาหรบแบบท �วไปและแบบป �มความรอน ควรเลอกรนท�มระบบการนาความรอนท(งกลบมาใชใหม 6) การเลอกซ(อแบบใด จะข(นกบราคา ความจาเปน และรสนยมของผซ(อดวย การใชเคร�องอบผาอยางถกวธ (เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. 2546ข: 7) 1) ควรต (งเคร�องอบผาในท�มการระบายความรอนไดด ควรเปนหองอากาศโปรง มหนาตางและชองลมมากพอ 2) ไมต (งชดผนง ควรต (งหางจากผนกดานหลงและดานขาง ทงสองดานอยางนอยดานละ 15 ซม. และดานบนอยางนอย 30 ซม. เพ�อใหมการระบายความรอนไดด 3) เม�อใชเคร�องแลว ควรเปดประตเคร�อง เพ�อใหมการระบายความรอนจนเทาอณหภมหองตามปกต 2.3 การประหยดพลงงานไฟฟาในอปกรณสานกงาน ปจจบนมอปกรณสานกงานหลายประเภทท�ชวยอานวยความสะดวกและเพ�มประสทธภาพใหกบการทางานในสานกงานตาง ๆ เชน คอมพวเตอร เคร�องพมพผล เคร�องถายเอกสาร และ

53

เคร�องโทรสาร เปนตน การทางานในสานกงานเหลาน( เม�อมการใชงานจะมชวงเวลาในการอนเคร�อง หรอบางคร (งจะอยในสภาวะรอทางาน ซ�งลวนแตเปนชวงท�สญเสยพลงงานโดยไมไดถกนามาใชประโยชน นอกจากน(ชวงท�อปกรณเหลาน(ถกเปดใชงาน จะมการกระบายความรอนออกสภายนอก ทาใหอณหภมในหองเพ�มข(น หรอเปนผลใหเคร�องปรบอากาศตองทางานหนกส(นเปลองไฟฟามากข(นดวย ดงน (น เจาของสานกงานและผใชอปกรณในสานกงานจงควรรวมมอกนใชงานอยางถกตองเพ�อชวยกนประหยดพลงงาน และชวยลดคาใชจายตางๆ ใหกบสานกงานได (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 2) 2.3.1 ชนดและประเภทของอปกรณสานกงาน 2.3.1.1 คอมพวเตอร คอมพวเตอร เปนอปกรณท�ใชในการจดพมพขอมล การวเคราะหและประมวลผลขอมลในเวลาอนรวดเรว ถกตองแมนยา และยงเปนอปกรณท�ชวยในการคนควาหาขอมล ตดตอส�อสารกบแหลงขอมลท �วทกมมโลก เราสามารถแบงคอมพวเตอร ออกเปน 2 สวน คอ ตวเคร�องคอมพวเตอร และจอภาพ (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 2) การใชพลงงานของคอมพวเตอรข(นอยกบชนดของตวเคร�องคอมพวเตอรขนาดและความละเอยดการแสดงผลของจอภาพเปนสาคญ กลาวคอ (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 2-3) 1) คอมพวเตอรชนดต (งโตะ (Desktop) ท�มจอภาพ 14 น(ว ซ�งใชกนมากในสานกงานท �วไปจะใชกาลงไฟฟา 100 วตต สวนคอมพวเตอรชนดกระเปาห(ว (Notebook) จะใชกาลงไฟฟา 20 วตต 2) จอภาพส (Colour) ใชพลงงานไฟฟาสงกวาจอภาพขาวดา (Monochrome) 3) จอภาพทมขนาดใหญ ใชกาลงไฟฟามากกวาจอท�มขนาดเลกกวา เชน จอภาพขนาด 17 น(ว ใชกาลงไฟฟามากกวาจอภาพขนาด 14 น(ว 4) จอภาพท�มความละเอยดในการแสดงผลสง ใชกาลงไฟฟามากกวาจอภาพท�มความละเอยดในการแสดงผลต�ากวา เชน จอภาพ Super Video Graphics Array (SVGA) ใชกาลงไฟฟามากกวาจอ Video Graphics Array (VGA) การเลอกซ(ออยางถกตอง (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 3) 1) ควรคานงถงการประหยดพลงงาน ท (งน(เน�องจากเทคโนโลยคอมพวเตอรมการพฒนาและเปล�ยนแปลงเรวมาก หรอเกดการลาสมยเรว ดงน (นจงควรพจารณาคณลกษณะของคอมพวเตอรใหใชงานตรงตามลกษณะงานท�ตองการ 2) ซ(อคอมพวเตอรท�มระบบประหยดพลงงาน (Energy Management) เชน คอมพวเตอรท�มสญลกษณ Energy Star คอมพวเตอรชนดน(จะใชกาลงไฟฟาเทากบคอมพวเตอรท �วไปขณะท�ใชงาน (Active) แตจะใชกาลงไฟฟาลดลงรอยละ 55 ในขณะท�รอทางาน หรอเม�อไมไดใชงานในระยะเวลานานท�กาหนด (Idle) 3) ถาตวเคร�องคอมพวเตอรกบจอภาพคอมพวเตอรไมไดมาจากผผลตรายเดยวกน ควรตรวจดวาตวเคร�องคอมพวเตอรมระบบประหยดพลงงานหรอไม และถามกควรตรวจสอบ

54

วาสามารถทางานกบจอภาพ Energy Star ไดหรอไม เพราะจอภาพ Energy Star โดยท �วไปจะประหยดพลงงานไดตอเม�อไดรบการส �งจากตวเคร�องคอมพวเตอร 4) ถาตองการใชคอมพวเตอรท (งท�ทางานและนอกสถานท� ควรเลอกซ(อคอมพวเตอรชนดกระเปาห(ว (Notebook) เพราะนอกจากจะชวยใหประหยดพลงงานแลว ยงประหยดพ(นท�ของโตะทางาน ไมมเสยงรบกวนจากพดลมระบายอากาศท�ม กตดต (งในตวเหมอนเคร�องคอมพวเตอรชนดต (งโตะ ไมตองเสยคาใชจายในการตดต (งแหลงจายไฟสารอง เน�องจากคอมพวเตอรชนดกระเปาห(วมแบตเตอร� (Battery) ในตวซ�งสามารถบรรจไฟใหมได 5) ควรซ(อจอภาพท�ขนาดไมใหญจนเกนไป เชน จอภาพขนาด 14 น(ว ใชพลงงานนอยกวาจอภาพขนาด 17 น(ว ถงรอยละ 25 การใชอยางฉลาด (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 4-5) 1) ผใชคอมพวเตอรควรตรวจสอบดวาระบบประหยดพลงงานในคอมพวเตอรถกส �งใหทางานแลวหรอไม ถงแมวาระบบประหยดพลงงานมกจะถกต (งใหทางานจากผผลตแลวกตาม แตมบางรนท�ระบบประหยดพลงงานไมไดถกส �งใหทางาน ดงน (นผใชควรตรวจสอบหรอส �งใหระบบน(ทางาน ขอควรจา : Screen Saver ไมไดชวยประหยดพลงงาน แตมไวเพ�อรกษาคณภาพของจอภาพ โดยจะเปนภาพสสดใสเตมจอภาพหรอเปนภาพท�มการเคล�อนไหวตลอดเวลา จงทาใหสารเรองแสงทกจดของจอภาพมการเปล�ยนสตลอดเวลาและใหสท�สม�าเสมอไมมการผดเพ(ยน ดงน (นควรต (งเวลาการทางานของ Screen Saver ไมนานเกนไป (ไมควรเกน 15 นาท) หรอต (งเวลาใหเปนไปตามเวลาหนวงท�เคร�องคอมพวเตอรเคร�องน (นกาหนด 2) ปดเคร�องคอมพวเตอรหลงเลกใชงาน 3) ปดจอภาพในเวลาพกเท�ยง หรอขณะท�ไมใชงานเกนกวา 15 นาท ซ�งจะไมมผลทาใหอายการใชงานลดลง สาหรบในกรณน(สามารถต (งเวลาใหคอมพวเตอรปดจอภาพหรอฮารดดสก (Hard Disk) เองอตโนมตได ซ�งเปนประโยชนในการชวยประหยดพลงงาน หากลมเปดเคร�องท(งไวหรอละจากคอมพวเตอรไปทางานอ�นเปนระยะเวลานาน 2.3.1.2 เคร�องพมพผล (Printer) เคร�องพมพผล เปนอปกรณตอพวงกบคอมพวเตอร เพ�อการแสดงผลขอมลท�ไดบนทกลงในเคร�องคอมพวเตอร เคร�องพมพผลจะใชพลงงานมากหรอนอยอยกบชนดและความเรวในการพมพเปนสาคญ กลาวคอ (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 5) 1) เคร�องพมพผลตางชนดมการใชกาลงไฟฟาตางกน คอ 1.1) เคร�องพมพผลชนดเลเซอร มความเรวในการพมพสง คณภาพเย�ยม เงยบ และใชพลงงานสง กาลงไฟฟาขณะรอทางาน 60-70 วตต 1.2) เคร�องพมพผลชนดพนหมก คณภาพในการพมพดแตดอยกวาเคร�องพมพผลเลเซอร สามารถพมพเปนสได ใชกาลงไฟฟาขณะรอทางาน 3-5 วตต

55

1.3) เคร�องพมพผลชนดเขม คณภาพในการพมพต�า ในขณะพมพมเสยงดงใชกาลงไฟฟาขณะรอทางาน 7-15 วตต 2) ความเรวของเคร�องมผลตอการใชพลงงาน เคร�องพมพผลท�มความเรวในการพมพสงจะใชพลงงานขณะรอทางานมากกวา เชน ชนดเลเซอรท�มความเรว 12 หนาตอนาท ใชกาลงไฟฟาขณะรอทางาน 70 วตต สวนชนดเลเซอรท�มความเรว 8 หนาตอนาท ใชกาลงไฟฟาขณะรอทางาน 60 วตต การเลอกซ(ออยางถกตอง (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 5) 1) ถาเลอกซ(อเคร�องชนดเลเซอร ควรเลอกซ(อท�มระบบประหยดพลงงาน หรอ เคร�องท�มสญลกษณ Energy Star ซ�งกาลงไฟฟาขณะรอทางานจะลดลงเหลอ 15-45 วตต หลงจากไมไดใชงาน 15-60 นาท ท (งน(อยกบความเรวของเคร�อง ระบบประหยดพลงงานมกจะถกต (งใหทางานโดยอตโนมตมาจากผผลตแลว 2) เลอกซ(อเคร�องท�มความเรวเหมาะสมกบงานท�ใช เชน สานกงานขนาดเลก มผใชไมมาก ปรมาณงานพมพนอย กควรเลอกใชเคร�องความเรวต�า (1-7 หนาตอนาท) ใชกาลงไฟฟา 15 วตตขณะรอทางาน สวนสานกงานขนาดใหญท�มผใชหลายคน มงานพมพมากควรเลอกใชเคร�องความเรวสง (8 หนาตอนาทข(นไป) ใชกาลงไฟฟา 30-45 วตตขณะรอทางาน 3) เคร�องชนดพนหมกจะใชกาลงไฟฟาขณะรอทางานต�า ใหคณภาพงานด 4) ใชเคร�องระบบเครอขาย (Network Printer) ตดต (งใชงานสาหรบผใชหลายคน เพ�อลดกาลงไฟฟาขณะรอทางานโดยรวมแทนการใชหลายเคร�อง เพราะเคร�องพมพผลมกจะถกเปดท(งไวโดยไมใชงาน การใชอยางฉลาด (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 5) 1) ปดเคร�องพมพผลเม�อไมไดใชงาน 2) ควรตรวจทานขอความบนจอภาพโดยใชคาส �ง Print Preview กอนพมพ 3) ใชกระดาษใชแลว 1 หนา (Reused Paper) สาหรบพมพเอกสารท�ไมสาคญหรอเพ�อตองการตรวจทานความถกตองของขอความ และเลอกชนดการของการพมพ (Mode) ประหยด (Economy Fast) เพ�อเปนการประหยดหมกพมพ 4) ใช Electronic Mail (E-Mail) โดยไมจาเปนตองพมพออกมาเปนเอกสาร 2.3.1.3 เคร�องโทรสาร (Facsimile Machine) เคร�องโทรสาร เปนอปกรณท�ใชในการรบสงขอมลจากสถานท�หน�งไปยงอกสถานท�หน�ง การใชพลงงานข(นอยกบชนดของเคร�องโทรสารน (น ๆ กลาวคอ (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 6) 1) เคร�องโทรสารชนดเลเซอร ใชกระดาษธรรมดา (Plain Paper) ซ�งไดรบความนยมมากข(น ใชกาลงไฟฟาสงขณะรอทางาน 60-70 วตต 2) เคร�องโทรสารชนดพนหมก ใชกระดาษธรรมดา 3) เคร�องโทรสารชนดท�ใชกระดาษไวตอความรอน (Thermal Paper) ใชกาลงไฟฟาขณะรอทางาน 10-20 วตต

56

การเลอกซ(ออยางถกตอง (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 6) 1) เน�องจากเคร�องโทรสารมกจะถกเปดท(งไว 24 ช (วโมงตอวน จงควรเลอกซ(อชนดเลเซอร Energy Star ซ�งมคณสมบตเชนเดยวกนกบเคร�องพมพผลเลเซอร Energy Star หากตองการพมพความเรวสง และคณภาพงานพมพท�ด 2) เลอกซ(อชนดพนหมกซ�งใชกระดาษธรรมดาแทนชนดท�ใชกระดาษไวตอความรอน ซ�งโดยมากจะมลกษณะคลายมวนกระดาษ เพราะขอมลบนกระดาษไวตอความรอนจะจางหายไปเม�อท(งไวสกระยะหน�งทาใหตองนาเอกสารท�ไดไปถายสาเนาเกบไว จงเปนการส(นเปลองกระดาษและพลงงานท�ใชในการถายเอกสาร ควรจะเลอกซ(อใหเหมาะสมกบลกษณะการใชงานประจา การใชอยางฉลาด (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 6) 1) ถาเปนเคร�องโทรสารชนดเลเซอรและชนดพนหมก ควรนากระดาษใชแลว 1 หนา (Reused Paper) มาใชกบเคร�องเพ�อลดปรมาณการใชกระดาษ 2) ใช Electronic Mail (E-Mail) ซ�งสามารถสงขอมลในรป File ท (งชนดเวรดโปรเซสซ�ง (Word Processing) สเปรดซต (Spread Sheet) และรปภาพ (Graphic) เปนตน แทนการพมพออกมาเปนเอกสาร 2.3.1.4 เคร�องถายเอกสาร (Copying Machine) เคร�องถายเอกสาร เปนอปกรณท�ใชในการทาเอกสาร และจาเปนสาหรบสานกงาน สวนใหญมราคาสงมาก ดงน (นการเลอกใชอปกรณชนดน(จงม 2 วธคอ วธเชา และวธซ(อขาด นอกจากน(เคร�องถายเอกสารมกจะเส�อมสภาพเรว ลาสมยเรว และมรนใหม ๆ ท�มนสมยออกสตลาดอยเสมอ ดงน (นผใชประเภทเชาเคร�องจงสามารถเปล�ยนเคร�องท�ทนสมยกวามาใชหลงหมดสญญาได และผใชสบายใจไดวาเคร�องถายเอกสารจะไดรบการดแลบารงรกษาอยางสม�าเสมอจากผใหเชา เน�องจากผใหเชายงเปนเจาของเคร�องอย เคร�องถายเอกสารเปนอปกรณสานกงานท�ใชพลงงานสงท�สดในบรรดาอปกรณสานกงานท�กลาวมาแลว การใชพลงงานของเคร�องถานเอกสารข(นอยกบความเรวของเคร�องถายเอกสาร ปรมาณงาน และจานวนเอกสารตองาน กาลงไฟฟาของเคร�องถายเอกสารโดยท �วไปขณะรอทางานประมาณ 150-220 วตต (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 7) การเลอกซ(ออยางถกตอง (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 7) 1) เลอกซ(อหรอเชาเคร�องถายเอกสารท�มระบบถายได 2 หนา (ถายไดท (งดานหนาและดานหลง) 2) เลอกซ(อหรอเชาเคร�องถายเอกสารท�มระบบประหยดพลงงาน หรอเคร�องถายเอกสาร Energy Star จะประหยดพลงงานขณะรอทางาน การใชอยางฉลาด (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 7) 1) ส �งระบบประหยดพลงงานใหทางาน ควรต (งเวลาหนวง 30 นาทกอนเขาสระบบประหยดพลงงานท (งน(เคร�องถายเอกสารตองใชเวลาอนเคร�อง 1-2 นาท กอนจะกลบสสภาวะ

57

ใชงานอกคร (ง ซ�งถาต (งเวลาหนวงนอยไปเม�อจะใชเคร�องอกคร (งจะตองเสยเวลารออนเคร�องบอย อาจจะทาใหผใชรสกราคาญในการรอถายเอกสาร 2) ปดเคร�องถายเอกสารหลงเลกงาน และถอดปล �กออกดวย เน�องจากถายงเสยบปล �กอยเคร�องถายจะใชกาลงไฟฟาอนเคร�องถง 10-15 วตต 3) ใชระบบถาย 2 หนา จะชวยลดการใชกระดาษ (ถายไดท (งดานหนาและดานหลง) 4) ใชกระดาษท�ใชแลว 1 หนา (Reused Paper) โดยเปนกระดาษท�ยงอยในสภาพใชงานได 2.3.2 การตดต (งและบารงรกษาอปกรณสานกงานใหเหมาะสม (วชระ ม �งวทตกล. 2544: 8) 2.3.2.1 ควรตดต (งอปกรณสานกงานในบรเวณท�มอากาศถายเทสะดวก เพ�อกระจายความรอนท�ปลอยออกมา และยงชวยลดอนตรายตอสขภาพของผใชจากไอระเหยของหมกท�ใชในการรอถายเอกสารการพมพ เปนตน 2.3.2.2 ไมควรตดต (งอปกรณสานกงานไวชดตเอกสาร ช (นวางของหรอชดผนงกาแพงเกนไป ทาใหระบายความรอนไดไมด อายการใชงานจะส (น 2.3.2.3 ควรตดต (งอปกรณสานกงานในบรเวณท�สะดวกตอการปดสวตชและการถอดปล �ก เพ�อหลกเล�ยงการลมปดเคร�องหรอลมถอดปล �กหลงเลกงาน 2.3.2.4 เน�องจากอปกรณเหลาน(มสนามแมเหลก จงมฝนละอองจบสวนตาง ๆ ของอปกรณไดงาย ซ�งเปนผลใหอายการใชงานส (น ผใชอปกรณจงควรหม �นปดฝนละอองบรเวณภายนอกและภายในอปกรณสานกงานสม�าเสมอ 2.3.2.5 หม �นทาความสะอาดหวพมพของเคร�องพมพผล เคร�องโทรสาร เคร�องถายเอกสาร เพ�อลดความส(นเปลองกระดาษ หมกพมพและพลงงานในกรณท�หวพมพสกปรก ทาใหตองพมพใหม 2.4 ขอดของการประหยดพลงงานและขอเสยของการไมรจกประหยดพลงงาน เพ�อใหเหนความแตกตางท�ชดเจน จงขอสรปขอดและขอเสยของการประหยดพลงงานไว ดงน( (ประพนธพงศ จงปตยตต. 2545: 13-14) 2.4.1 ขอดตอประเทศชาต (ผลประโยชนสวนรวม) 2.4.1.1 ชวยชาตลดการขาดดลการคาระหวางประเทศในการส �งซ(อน(ามนดบเขามาในประเทศ 2.4.1.2 ฐานะและเสถยรภาพทางการเงนของรฐดข(น มเงนเหลอท�ไดจากการประหยดพลงงานไปใชพฒนาประเทศในดานอ�น ๆ ตอไป 2.4.1.3 ทาใหตนทนการผลตสนคาตาง ๆ ลดลง

58

2.4.2 ขอดตอตนเอง (ผลประโยชนสวนตว) 2.4.2.1 ลดคาใชจายดานพลงงานในแตละเดอน 2.4.2.2 มเงนเหลอท�นาไปใชเปนคาใชจายอ�น ๆ ได 2.4.2.3 ทาใหเปนคนมจตสานก เหนคณคาของพลงงาน เปนทรพยากรบคคลท�มคณคาขององคกร 2.4.2.4 เปนตวอยางท�ดแกลกหลานและเยาวชนรนหลง 2.4.3 ขอเสยของการไมรจกประหยดพลงงาน ขอเสยของการไมรจกประหยดพลงงานแทน ซ�งดทาใหเขาใจไดงายกวา ดงน( 2.4.3.1 รฐตองเสยเงนจานวนมากในการจดหาพลงงานมาใหใชอยางเพยงพอ 2.4.3.2 รฐอาจจะไมมเงนเหลอพอท�จะนาไปพฒนาประเทศใหเจรญในดานอ�น ๆ 2.4.3.3 เกดปญหามลพษจากการใชพลงงานอยางไมมประสทธภาพ 2.4.3.4 เปนตวอยางท�ไมดแกลกหลานและเยาวชนรนหลง 2.4.3.5 อกไมก�ปขางหนาแหลงพลงงานส(นเปลอง เชน น(ามน อาจจะหมดส(นไป 2.4.3.6 ราคาพลงงาน โดยเฉพาะพลงงานส(นเปลองจะมราคาแพงข(นเร�อง ๆ สรปไดวาการประหยดพลงงานไฟฟา คอ การใชพลงงานอยางมประสทธภาพและเกดประโยชนมากท�สด โดยเร�มดวยการลดการสญเสยในทกข (นตอน ไมใชพลงงานโดยไมมการใชประโยชน มการกาหนดแผนการใชอยางเหมาะสมในการใชพลงงานในกจกรรมตางๆ โดยใหคานงถงการใชประโยชนในดานตางๆ จากทรพยากรท�มอยอยางจากดใหมประสทธภาพสงสด สวนการประหยดพลงงานท�ใชในครวเรอน จะตองเร�มจากการพจารณาเลอกซ(อเคร�องใชไฟฟาท�จะซ(อ กอนตดสนใจ สวนการประหยดพลงงานไฟฟาในอปกรณสานกงาน อปกรณท�ใชในสานกงานประเภทตาง ๆ เม�อมการใชงานจะมชวงเวลาในการอนเคร�อง หรอบางคร (งจะอยในสภาวะรอทางาน ซ�งลวนแตเปนชวงท�สญเสยพลงงานโดยไมไดถกนามาใชประโยชน นอกจากน(ชวงท�อปกรณเหลาน(ถกเปดใชงาน จะมการกระบายความรอนออกสภายนอก ทาใหอณหภมในหองเพ�มข(น หรอเปนผลใหเคร�องปรบอากาศตองทางานหนกส(นเปลองไฟฟามากข(นดวย ดงน (น เจาของสานกงานและผใชอปกรณในสานกงานจงควรรวมมอกนใชงานอยางถกตองเพ�อชวยกนประหยดพลงงาน ในดานขอดของการประหยดพลงงาน กคอชวยชาตลดการขาดดลการคาระหวางประเทศในการส �งซ(อน(ามนดบเขามาในประเทศ ฐานะทางการเงนของรฐดข(น มเงนเหลอท�ไดจากการประหยดพลงงานไปใชพฒนาประเทศในดานอ�น ๆ ทาใหตนทนการผลตสนคาตาง ๆ ลดลง ลดคาใชจายดานพลงงานในแตละเดอน มเงนเหลอท�นาไปใชเปนคาใชจายอ�น ๆ ได ทาใหเปนคนมจตสานก เหนคณคาของพลงงาน เปนทรพยากรบคคลท�มคณคา เปนตวอยางท�ดแกลกหลานและเยาวชนรนหลง สวนในดานขอเสยของการไมรจกประหยดพลงงาน ไดแก รฐตองเสยเงนจานวนมากในการจดหาพลงงานมาใหใชอยางเพยงพอ รฐอาจจะไมมเงนเหลอพอท�จะนาไปพฒนาประเทศใหเจรญในดานอ�น ๆ เกดปญหามลพษจากการใชพลงงานอยางไมมประสทธภาพ

59

3. ปจจยและองคประกอบท�มผลตอการประหยดพลงงานไฟฟา 3.1 ความรในการประหยดพลงงานไฟฟา 3.1.1 ความหมายของความร ความร ความหมายอยางกวางกคอบรรดาขาวสารตาง ๆ แนวความคดตาง ๆ รวมตลอดจนกระท �งวธการตาง ๆ ในอนท�จะไดมาซ�งขาวสารและความคดน (น (ฑตยา สวรรณะชฎ. 2527: 1) บนจามน เอส. บลม (Benjamin S. Bloom) กลาวถงความรไววา ความรเปนเร�องท�เก�ยวกบการระลกถงส�งเฉพาะ ระลกถงวธและขบวนการตาง ๆ หรอระลกถงแบบกระสวน โครงสราง วตถประสงคในดานความรน (น ย(าในเร�องขบวนการทางจตวทยาของความจา เปนขบวนการเช�อมโยงเก�ยวกบการจดระเบยบใหม (ชม ภมภาค. 2516: 192) ความร หมายถง การไดขอมลเก�ยวกบขอเทจจรง รปแบบ วธการ กฎเกณฑ แนวปฏบต ส�งของ เหตการณ หรอบคคล ซ�งไดจากการสงเกต ประสบการณหรอส�อตาง ๆ ประกอบกน(อรวรรณ ปลนธนโอวาท. 2549: 35-36) ความร หมายถง ส�งท�ส �งสมมาจากการศกษาเลาเรยน การคนควา หรอประสบการณ รวมท (งความสามารถเชงปฏบตและทกษะ (ราชบณฑตยสถาน. 2546: 232) ความรเปนพฤตกรรมข (นตน ซ�งผเรยนเพยงแตจาได อาจจะโดยการนกไดหรอโดยการมองเหน ไดยนกจาได ความรในข (นน( ไดแก ความรเก�ยวกบคาจากดความ ความหมาย ขอเทจจรง ทฤษฏ กฎ โครงสราง วธการแกปญหา มาตรฐาน เหลาน(เปนตน (ประภาเพญ สวรรณ. 2526: 16) จากการศกษาในทฤษฏในเร�องของความร สรปไดวาความร หมายถง ส�งท�ส �งสมมาจากการศกษาเลาเรยน การคนควา ประสบการณ หรอส�อตาง ๆ ประกอบกน รวมท (งความสามารถเชงปฏบตและทกษะท�จะไดขอมลเก�ยวกบขอเทจจรง ในอนท�จะไดมาซ�งขาวสารและความคด 3.1.2 ความรทาใหผเรยนไดรถงความสามารถในการจาหรอระลกถงเหตการณและประสบการณท�เคยพบมาแลว แบงไดดงน( (อรวรรณ ปลนธนโอวาท. 2549: 36) 1) ความรเก�ยวกบเน(อหา 2) ความรเก�ยวกบวธและการดาเนนการท�เก�ยวกบส�งใดส�งหน�ง 3) ความรเก�ยวกบการรวบรวมแนวความคดและโครงสราง 3.1.3 การประเมนผลความร หมายถง การประเมนการเปล�ยนแปลงความรเดมในเน(อหา และทกษะในการใชเน(อหาความร ตามท�นกวชาการช�อบลมและคณะ ไดแยกประเภทระดบความรไว 6 ระดบ ดงน( (อรวรรณ ปลนธนโอวาท. 2549: 36-37)

1) ระดบท�ระลกได (Recall) หมายถง การเรยนรในลกษณะท�จาเร�องเฉพาะวธการปฏบตกระบวนการและแบบแผนได ความสาเรจในระดบน( คอ ความสามารถในการดงขอมลจากความจาออกมา

60

2) ระดบท�รวบรวมสาระสาคญได (Comprehension) หมายถง บคคลสามารถทาบางส�งบางอยางไดมากกวาเน(อหาท�ไดรบ สามารถเขยนขอความเหลาน (นไดดวยถอยคาของตนเอง สามารถแสดงใหเหนภาพ ใหความหมายแปลความหมายและเปรยบเทยบความคดอ�น ๆ หรอคาดคะเนผลท�เกดข(นตอไปได 3) ระดบของการนาไปใช (Application) สามารถนาเอาขอเทจจรงและความคดเหนท�เปนนามธรรม (Abstract) ไปปฏบตจรงอยางเปนรปธรรม 4) ระดบของการวเคราะห (Analysis) สามารถใหความคดในรปของการนาความคดมาแยกเปนสวน เปนประเภท หรอการนาขอมลมาประกอบกนเพ�อการปฏบตของตนเอง 5) ระดบของการสงเคราะห (Synthesis) คอการนาเอาขอมล แนวความคด มาประกอบกน แลวนาไปสการสรางสรรค (Creative) ซ�งเปนส�งใหมแตกตางไปจากเดม 6) ระดบของการประเมนผล (Evaluation) คอ ความสามารถในการใชขอมลเพ�อต (งเกณฑ (Criteria) การรวบรวมผล และวดขอมลตามมาตรฐาน เพ�อใหต (งขอตดสนถงระดบของประสทธผลของกจกรรมแตละอยาง 3.2 ทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา 3.2.1 ความหมายของทศนคต ทศนคต หมายถง วถทางท�บคคลเกดความรสกตอบางส�งบางอยาง คาจากดความเชนน(มใชคาจากดความทางวชาการนก แตหากเราจะพจารณาโดยละเอยดแลว เรากพอจะมองเหนความหมายของมนลกซ�งชดเจนพอด เม�อพดวาคอความรสกตอส�งหน�งน (น กหมายความวาทศนคตน (นมวตถ วตถท�ทศนคตจะมงตรงตอน (นอาจจะเปนอะไรกได อาจจะเปนบคคล ส�งของ สถานการณ หรออ�น ๆ อาจจะเปนไดท (งนามธรรมและรปธรรม ดงน (นวตถแหงทศนคตน (นอาจจะเปนอะไรกไดท�คนรบรหรอคดถง (ชม ภมภาค. 2516: 64) ทศนคต หมายถง ศกยภาพภายในของบคคล ท�มแนวโนมแสดงออกทางพฤตกรรมในทศทางบวก ทศทางลบ หรอเปนกลาง (รววรรณ องคนรกษพนธ. 2533?: 12) ทศนคต หมายถง ทศนคตเปนความรสกภายในบคคลท�มตอส�งหน�งส�งใด อนเปนผลมาจากประสบการณการเรยนรเก�ยวกบส�งน (น และความรสกดงกลาวจะเปนตวกาหนดใหบคคลน (นแสดงพฤตกรรมหรอแนวโนมของการตอบสนองตอส�งน (น ในทศทางใดทศทางหน�ง อาจเปนในทางสนบสนน หรอโตแยงคดคานกได (ไพศาล หวงพานช. 2523: 219-220) ทศนคต หมายถง ความรสกของบคคลท�มตอส�งตาง ๆ อนเปนผลเน�องมาจากการเรยนร ประสบการณ และเปนตวกระตนใหบคคลแสดงพฤตกรรมหรอแนวโนมท�จะตอบสนองส�งเราน (น ๆ ไปในทศทางหน�งอาจเปนไปในทางสนบสนน หรอคดคานกไดท (งน(ข (นอยกบขบวนการอบรมใหเรยนรระเบยบวธของสงคม (Socialization) ซ�งทศนคตน(จะแสดงออกหรอปรากฏใหเหนไดชดในกรณท�ส�งเราน (นเปนส�งเราทางสงคม (เชดศกด � โฆวาสนธ. 2520: 38)

61

ทศนคต เปนความคดเหนซ�งมอารมณเปนสวนประกอบ เปนสวนท�พรอมท�จะมปฏกรยาเฉพาะอยางตอสถานการณภายนอก (ประภาเพญ สวรรณ. 2526: 3) ทศนคต เปนความรสกของบคคลท�มตอส�งตาง ๆ ความรสกน(มต (งแตความรสกท�ด เหนดวย ช�อชอบตอส�งเหลาน (น หรออาจจะมความรสกไมด ไมเหนดวย ไมนยมชมชอบตอส�งน (น ในขณะเดยวกนกมผมทศนคตอยในระดบกลาง ๆ ไมยนดยนรายเปนความรสกเฉยเมยตอส�งตาง ๆ (สาเรง บญเรองรตน. 2542?: 26) ทศนคต หมายถง สภาพความรสกทางดานจตใจท�เกดจากประสบการณและการเรยนรของบคคลอนเปนผลทาใหบคคลเกดมทาทหรอมความคดเหนรสกตอส�งใดส�งหน�งในลกษณะท�ชอบหรอไมชอบ เหนดวยหรอไมเหนดวย (สโท เจรญสข. 2515: 58) ทศนคต หมายถง ผลผสมผสานของความรสกนกคด ความเช�อ ความคดเหน ความร และความรสกของบคคลท�มตอส�งใดส�งหน�ง คนใดคนหน�ง สถานการณใดสถานการณหน�ง ซ�งออกมาในรปการประเมนคาอนอาจเปนไปในทางยอมรบหรอปฏเสธกได และความรสกเหลาน(มแนวโนมท�จะกอใหเกดพฤตกรรมใดพฤตกรรมหน�งข(น (สรอยตระกล (ตวยานนท) อรรถมานะ. 2545: 64) สรปไดวาทศนคต หมายถง สภาพความรสกทางดานจตใจท�บคคลเกดความรสกตอบางส�ง มแนวโนมแสดงออกทางพฤตกรรมในทศทางบวก ลบ หรอเปนกลาง อนเปนผลมาจากประสบการณการเรยนรเก�ยวกบส�งน (น ในทศทางใดทศทางหน�ง อาจเปนในทางสนบสนน หรอโตแยงคดคานกได ซ�งทศนคตน(จะแสดงออกหรอปรากฏใหเหนไดชดในกรณท�ส�งเราน (นเปนส�งเราทางสงคม 3.2.2 องคประกอบของทศนคต แยกองคประกอบของทศนคตไว 3 คอ (วฒนา ศรสตยวาจา. 2534: 26) 1) องคประกอบทางความคด (Cognitive Component) ไดแก ความร ความเช�อ ความคดรอบยอด หรอการรบรส �งใดส�งหน�ง ซ�งอาจเปนแงดหรอไมด 2) องคประกอบทางความรสก (Affective Component) หมายถง ความรสกสวนบคคลตอส�งใดส�งหน�ง ซ�งเปนองคประกอบท�เกดข(นตอเน�องจากองคประกอบแรก ความรสกน(อาจจะแสดงออกทางสหนา ทาทาง เม�อเขาคดเหนหรอกลาวถงส�งน (น 3) องคประกอบทางแนวโนมท�จะกระทาพฤตกรรม (Action Tendency Component) เปนความพรอมหรอแนวโนมเอยงท�จะมการกระทาตอส�งใดส�งหน�งในทศทางใดทศทางหน�ง ท (งน(หมายถงแนวปฏบตท�จะแสดงออกโดยไมฝาฝนตอความคด และความรสกในสององคประกอบขางตน องคประกอบของทศนคต ทศนคตของแตละบคคลจะแตกตางกนกตาม แตละองคประกอบท�สาคญของทศนคตโดยท �วไปจะเหมอนกน อนประกอบดวย (สรอยตระกล (ตวยานนท) อรรถมานะ. 2545: 64-65) 1) องคประกอบดานความความเขาใจ (Cognitive Component) ความคด ความเขาใจน(จะเปนการแสดงออกซ�งความรหรอความเช�อซ�งเปนผลมาจากการเรยนรในประสบการณตาง

62

ๆ จากสภาพแวดลอมอนเปนเร�องของปญญาในระดบท�สงข(น อาท นกบรหารหรอผบงคบบญชามความคดหรอความเช�อวาผใตบงคบบญชาของเขาน (นมลกษณะของความเปนผใหญ สามารถปกครองตนเองได ดงน (นเขาจงใหความเปนอสระในการทางานแกผใตบงคบบญชา หรอเปดโอกาสใหมสวนรวมในการทาการวนจฉยส �งการ 2) องคประกอบความรสก (Affective Component) องคประกอบดานความรสกน(จะเปนสภาพทางอารมณ (Emotion) ประกอบกบการประเมน (Evaluation) ในส�งน (น ๆ อนเปนผลจากการเรยนรในอดต ดงน (นจงเปนการแสดงออกซ�งความรสกอนเปนการยอมรบ อาท ชอบ ถกใจ สนก หรอปฏเสธตอส�งน (น อาท เกลยด โกรธ กได ความรสกน(อาจทาใหบคคลเกดความยดม �นและอาจแสดงปฏเสธตอบโตหากมส�งท�ขดกบความรสกดงกลาว 3) องคประกอบดานแนวโนมของพฤตกรรม (Behavioral Tendency Component) หมายถง แนวโนมของบคคลท�จะแสดงพฤตกรรมหรอปฏบตตอส�งท�ตนชอบหรอเกลยดอนเปนการตอบสนองหรอการกระทาในทางใดทางหน�ง ซ�งเปนผลมาจากความคด ความเช�อ ความรสกของบคคลท�มตอส�งเราน (น ๆ องคประกอบของทศนคต มความเก�ยวของกบนยามของทศนคตและตวแปรอ�น ๆ นกจตวทยาจงไดเสนอองคประกอบของทศนคตไว 3 แนวทางดงน( (รววรรณ องคนรกษพนธ. 2533?: 12-13) 1) ทศนคตมสามองคประกอบ นกจตวทยาท�สนบสนนการแบงทศนคตออกเปน 3 องคประกอบ คอ เครทยและคณะ (Kretch, Prutchfield, and Pallachey. 1962) และทรยแอนดส (Triandis. 1971) ดงน( 1.1) องคประกอบดานสตปญญา (Cognitive Component) หมายถง องคประกอบดานความเช�อ ความร ความคด และความคดเหนขอองบคคลท�มตอเปาหมายของทศนคต 1.2) องคประกอบดานอารมณความรสก (Affective Component) หมายถง ความรสกชอบ-ไมชอบ หรอทาทท�ด-ไมด ท�บคคลมตอเปาหมายของทศนคต 1.3) องคประกอบดานพฤตกรรม (Behavioral Component) หมายถง ความพรอมหรอแนวโนมท�บคคลจะปฏบตตอเปาหมายของทศนคต 2) ทศนคตสององคประกอบ นกจตวทยาท�สนบสนนการแบงทศนคตออกเปน 2 องคประกอบ คอ โรเซนเบอรก (Rosenderg. 1956, 1960, 1965) และแคทซ (Katz. 1960) 2.1) องคประกอบดานสตปญญา หมายถง กลมของความเช�อท�บคคลมตอเปาหมายของทศนคตจะเปนตวสงเสรมหรอขดขวางการบรรลถงคานยมตาง ๆ ของบคคล 2.2) องคประกอบดานอารมณ ความรสก หมายถง ความรสกท�บคคลมเม�อถกกระตนโดยเปาหมายของทศนคต 3) ทศนคตมองคประกอบเดยว นกจตวทยาท�สนบสนนการแบงทศนคตเปนองคประกอบเดยว คอ เทอรสโตน (Thurstone. 1959), อนสโค (Insko. 1967), เบม (Bem. 1970),

63

พชบายน และไอเซน (Fishbein, Ajzen. 1975) ไดระบวา ทศนคต เปนองคประกอบเดยว คอ อารมณความรสกในทางชอบหรอไมชอบท�บคคลตอเปาหมายของทศนคต แนวทางการแบงองคประกอบของทศนคต 3 แนวทางดงกลาว ปรากฏวา แนวทางท�ไดรบความนยมในปจจบนคอ แนวทางท�เหนวาทศนคตมองคประกอบเดยวเก�ยวกบอารมณความรสก ซ�งไมสามารถแยกออกจากกนเชนองคประกอบของทศนคตอ�น ๆ สรปไดวาทศนคตสามารถแบงไดเปน 3 องคประกอบ คอ องคประกอบในดานสตปญญา ไดแก ความคด ความเขาใจ ความเช�อ องคประกอบทางความรสก ไดแก ทาทาง การแสดงออกทางอารมณชอบ-ไมชอบ เปนตน และองคประกอบทางดานพฤตกรรม หมายถง แนวโนมของบคคลท�จะแสดงพฤตกรรมหรอปฏบตตอเปาหมายของทศนคต 3.2.3 การวดทศนคต ทศนคตมใชส�งท�สงเกตไดโดยตรงแตจะวดไดทางออม เปนการวดเพ�อเปรยบเทยบทศนคตของบคคลหรอกลมบคคลและบนทกการเปล�ยนแปลงภายในบคคล (ความคดและความรสก) เม�อคนผน (นมการเปล�ยนแปลงทศนคต ในเชงอดมคตแบบทดสอบควรจะมความเช�อม �นความเท�ยงตรงและอานาจจาแนกท�ไวพอท�จะแบงกลมคนท�มความคดตาง ๆ กนไดอยางละเอยด แมวาจะมความแตกตางกนเพยงเลกนอยกตาม วธวดทศนคตท�นามาใชมาก และเปนท�นยมน (นใชขอความหรอคาพดท�เปนมาตรฐานโดยใหมคาตอบท�งายและชดเจนในการสรปความหมาย นอกจากน(ยงตองครอบคลมความคดสวนตวของผตอบไวไดท (งหมด ผตอบเพยงแตเลอกทาเคร�องหมายใหตรงกบขอความหรอตวเลขท�แสดงความเขมของความเหนดวยเทาน (น วธการดงกลาวมาน(จะมคาอยางมากถาขอความท (งหลายชดเจนและสามารถแสดงออกถงความรสกและความคดของผตอบไดหรอทดลองจะตองส�อความหมายเดยวกนกบท�ผตอบทกคนเขาใจ (วฒนา ศรสตยวาจา. 2534: 28-29) วธการตาง ๆ ท�ใชวดทศนคตมดงน( 3.2.3.1 มาตราวดทศนคตตามวธของเทอรสโตน วธน(เทอรสโตนและเชฟ (L.L. Thurstone & E.J. Chave) แหงมหาวทยาลยซคาโก รวมกนสรางเม�อป ค.ศ. 1929 โดยมจดมงหมายเพ�อวดทศนคตตอศาสนา ตอบทลงโทษของกฎหมาย และตอลทธคอมมวนสต กาหนดวาลกษณะความรสกของบคคลท�มตอส�งหน�งส�งใดจะมต (งแตเหนดวยนอยท�สดถงเหนดวยมากท�สด โดยแบงระดบความรสกออกเปน 11 ชวงเทา ๆ กน และกาหนดคาน(าหนกในแตละชวงอยางชดเจน (รววรรณ องคนรกษพนธ. 2533?: 44) เทอรสโตนไดปรบปรงวธวดทศนคตข(นในป ค.ศ. 1929 โดยเช�อวาทศนคตของบคคลเราสามารถแทนไดดวยชดของขอความท�มขอบขายต (งแตไมเหนดวยอยางมากถงเหนดวยอยางมาก ขอความชดหน�งอาจมต (งแต 10-20 ขอ แตละขอจะมคะแนนกากบ คะแนนน(คอคาคะแนนของทศนคตของผตอบท�กาในขอน (น ๆ คะแนนของขอความท (งชดน(จะกระจายไปมากท�สดเทาท�จะมากไดพรอมท (งมชองหางระหวางคะแนนเทา ๆ กน ธรรมชาตของการวดท�มความปรนยของแบบทดสอบชนดน(จะชวยใหผวจยสามารถจาแนกบคคลออกตามความเขมของความรสกท�แตกตางกนในประเดนหน�ง ๆ (วฒนา ศรสตยวาจา. 2534: 29)

64

สรปไดวามาตราวดทศนคตตามวธของเทอรสโตน มจดมงหมายเพ�อวดทศนคตของบคคลเราสามารถแทนไดดวยชดของขอความกาหนดวาลกษณะความรสกของบคคลท�มตอส�งหน�งส�งใดจะมต (งแตเหนดวยนอยท�สดถงเหนดวยมากท�สด โดยแบงระดบความรสกออกเปนชวงเทา ๆ กน และกาหนดคาน(าหนกในแตละชวงอยางชดเจน แบบทดสอบชนดน(จะชวยใหผวจยสามารถจาแนกบคคลออกตามความเขมของความรสกท�แตกตางกนในประเดนหน�ง ๆ 3.2.3.2 มาตราวดทศนคตตามวธของลเคอรท วธน(เรนส ลเคอรท (Renis Likert) เปนผเสนอข(น โดยมขอตกลงวาทศนคตมลกษณะการกระจายเปนแบบโคงปกต (Normal Curve) โดยนาขอความท�สรางข(นไปทดลองใชกบกลมตวอยาง ไมตองใหคณะผตดสนพจารณาเหมอนกบวธของเทอรสโตน และกาหนดการใหคะแนนโดยใชเกณฑความเบ�ยงเบนมาตรฐานใหคะแนนชวงความรสกเทา ๆ กน เปน 5 ชวงแบบตอเน�องเรยกวา Arbitary Weighting Method ไดแก เหนดวยอยางย�ง เหนดวย เฉย ๆ หรอไมแนใจ ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางย�ง ใหคะแนนเปน 5, 4, 3, 2, 1 สาหรบขอความทางบวก สวนขอความทางลบในระดบความคดเหนเดยวกน ใหคะแนนเปน 1, 2, 3, 4, 5 ซ�งไดผลไมแตกตางกนและพบวามคาสหสมพนธสงถง 0.99 กบคาคะแนนท�กาหนดเปนจานวนเตม ดงน (นการกาหนดคะแนนของแตละระดบในมาตราวดทศนคตแบบลเคอรทในเวลาตอมาจงกาหนดเปนคะแนนจานวนเตมเรยงกนไปอาจเร�มจาก 1 ไปแทนท�จะเร�มดวย 0 กได คะแนนผตอบแตละคนไดจากการรวมคะแนนจากการตอบแตละขอของผสอบ (รววรรณ องคนรกษพนธ. 2533?: 85) มาตราการวดทศนคตของลเคอรท วดโดยใชขอความเก�ยวกบเร�องใดเร�องหน�ง สอบถามความคดเหนของบคคลท�มตอเร�องน (น แลวใหบคคลน (นแสดงความรสกตอขอความดงกลาว การตอบสนองขอความน (น อาจเปนไดท (งเหนดวยหรอพอใจ (Favorable) หรอไมเหนดวยกบขอความน (น (Unfavorable) หรอแสดงความไมแนใจ (Uncertain) กบขอความน (น (ไพศาล หวงพานช. 2523: 224) มาตราแบบลเคอรทไดถกออกแบบนามาใชไนป ค.ศ. 1932 เพ�อแกไขขอบกพรองท�ปรากฏในมาตราเทอรสโตน ตรงท�บงคบใหผตอบเหนดวยหรอไมเหนดวยกบขอความแตละขอ แตในความเปนจรงแลวมหลายกรณท�ความรสกของเราเหนดวยหรอไมเหนดวยตอส�งใดส�งหน�งเปนเพยงบางสวน เปนสวนใหญ หรอเปนสวนนอย น �นคอความคดเหนหรอความรสกของเราตอประเดนใดประเดนหน�งท�กลาวถงมระดบหรอความเขมไมเทากน ซ�งในกรณเชนน(มาตราแบบเทอรสโตนไมสามารถตอบสนองความตองการได นอกจากใชมาตราแบบลเคอรท เพราะวามาตราแบบน(เปนเคร�องมอท�ใหโอกาสผตอบแตละคนตอบขอความแตละขอในระดบตาง ๆ ได ระดบความคดเหนหรอความรสกของบคคลหลาย ๆ คนท�มตอขอความใดขอความหน�งน (น ลเคอรทเหนวามการกระจายในลกษณะของโคงปกต (Normal Curve) เขาจงเสนอหนวยความเบ�ยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation Unites) เปนเกณฑในการวดปรมาณและความเขมของทศนคตในเร�องตาง ๆ หนวยวดดงกลาวน(จะมท (งความเหนดวยและไมเหนดวยระดบตาง ๆ กน ผตอบสามารถจะเลอกกาไดทกขอ

65

ตามระดบความเหนดวยของตน มาตราแบลเคอรทน( ไมไดใหผวจยหรอผตดสนกาหนดระดบความเหน เชนเดยวกบแบบของเทอรสโตนแตใหผตอบเลอกดวยตนเองวามความเหนหรอความรสกของตนมากนอยแคไหนเหนดวยทกประการ เหนดวยเปนสวนใหญ เหนเปนกลาง ๆ ไมเหนดวยเปนสวนใหญ หรอไมเหนดวยโดยส(นเชง การแปลความหมายน (นใหแปลตามทศทางการใหคะแนน ถาใหคะแนนมากในดานเหนดวยใหคะแนนนอยทางดานไมเหนดวยสาหรบขอความท�มองในแงด และใหคะแนนนอยในดานเหนดวยใหคะแนนมากทางดานไมเหนดวย สาหรบขอความท�มองในแงราย กใหความหมายวาผไดคะแนนรวมมากยอมเปนคนดท�มทศนคตท�ดสวนผท �ไดคะแนนนอยมทศนคตท�ไมดตอเร�องท�วดน (น (วฒนา ศรสตยวาจา. 2534: 34-37) สรปไดวามาตราวดทศนคตตามวธของลเคอรท มขอตกลงวาทศนคตมลกษณะการกระจายเปนแบบโคงปกต โดยนาขอความท�สรางข(นไปทดลองใชกบกลมตวอยาง ไมตองใหคณะผตดสนพจารณา และกาหนดการใหคะแนนโดยใชเกณฑความเบ�ยงเบนมาตรฐานใหคะแนนชวงความรสกเทา ๆ กน แลวใหบคคลน (นแสดงความรสกตอขอความดงกลาว การตอบสนองขอความน (น อาจเปนไดท (งเหนดวยหรอพอใจ หรอไมเหนดวยกบขอความน (น หรอแสดงความไมแนใจ กบขอความน (น กใหความหมายวาผไดคะแนนรวมมากยอมเปนคนดท�มทศนคตท�ดสวนผท �ไดคะแนนนอยมทศนคตท�ไมดตอเร�องท�วดน (น 3.2.3.3 มาตราวดทศนคตตามวธของออสกด วธน(ออสกดและคณะ (Charles E. Osgood, George S. Suci, and Percy H. Tannenbaum) เปนผคดสรางข(นมลกษณะคลายกบการหาความหมายของสงกป (Concept) โดยอาศยคาคณศพทท�ใชอธบายคณลกษณะของส�งเราในลกษณะท�เปนคาตรงกนขามอยางมเหตผล (Logical Opposite) ในการประเมนเปาหมายของทศนคตไดทาการวเคราะหองคประกอบพบวามองคประกอบท�สาคญ 3 ประการดงน( (รววรรณ องคนรกษพนธ. 2533?: 115) 1) องคประกอบดานประเมนคา (Evaluation Factor) เปนองคประกอบท�แสดงออกดานคณคา 2) องคประกอบดานศกยภาพ (Potential Factor) เปนองคประกอบท�แสดงออกถงกาลงอานาจ 3) องคประกอบดานกจกรรม (Activity Factor) เปนองคประกอบท�แสดงออกถงกรยาอาการ มาตราการวดทศนคตตามวธของออสกด เปนวธการวดความรสกนกคดหรอทศนคตของบคคลท�มตอส�งหน�งส�งใด โดยใชความหมายทางภาษา (Semantic Difference Scale) เปนส�งเรา คอ เปนแบบท�ไมใชขอความวดทศนคต แตใชคาคณศพทไปบรรยายคณลกษณะตาง ๆ ของส�งน (น และใหผตอบแสดงระดบความคดเหน โดยการบอกภาพพจน หรอความคดรวบยอด (Concept) ของตนท�มตอลกษณะตาง ๆ เหลานน (นออกมา แลวนาคาของความคดรวบยอดท�มตอส�งน (นมาเปนคาทศคตของบคคลน (น คาคณศพทตาง ๆ ซ�งใชแทนความหมายทางภาษาสามารถบอกใหทราบถงความรสกนกคดหรอทศนคตของบคคลไดถง 3 องคประกอบ หรอ 3 ดานดวยกน คอ

66

(ไพศาล หวงพานช. 2523: 226-227) 1) ดานประเมนคา (Evaluation Factor) เปนองคประกอบท�แสดงออกทางดานคณคาของส�งตาง ๆ 2) ดานศกยภาพ (Potential Factor) เปนองคประกอบท�แสดงออกถง พลงอานาจ 3) ดานกจกรรม (Activity Factor) เปนองคประกอบท�แสดงออกถงลกษณะของกรยาอาการตาง ๆ ศาสตรจารย ชารล ออสกด แหงมหาลยอลลนอยส เปนผพฒนาเทคนคการสรางมาตราวดทศนคตแบบน(ข (น และไดตพมพในป ค.ศ. 1957 โดยออสกด (Osgood), ชช (Suci), และเทนเนนบวม (Tannenbaum) วธน(อาศยทฤษฏและผลการวจยเก�ยวกบการวดความหมายของคาโดยใหบคคลแสดงทาท ความรสกตอคา (Words) หรอความคดรวบยอด (Concepts) ตาง ๆ เพ�ออธบายความหมายของความคดรวบยอดน (น ถาพจารณา “คา” หรอ “ความคดรวบยอด” ตาง ๆ ท�มอยท �วไปน (น จะพบวา มความหมาย 2 ประเภท คอ Denotative Meaning คอ ความหมายตรง ๆ ตามพยญชนะหรอพจนานกรม และ Connotative (Emotive) Meaning คอ ความหมายท�แฝงอยในคา ๆ น (น มอารมณหรอความรสกท (งทางดและเลว ซ�งสามารถประเมนคาออกมาได ออสกดจงใชหลกน(มาเปนเคร�องมอสรางแบบทดสอบวดทศนคตตอความคดรวบยอดตาง ๆ จากการวจย ถอยคาท (งหลายมความหมายท�แฝงอยเปนพ(นฐาน 3 องคประกอบ คอ (วฒนา ศรสตยวาจา. 2534: 41-42) 1) องคประกอบของความหมายทางการประเมนคา (Evaluative Factor) มลกษณะเปนการใหคณคา ตอความคดรวบยอดตาง ๆ คาคตรงขามท�ใชในองคประกอบน(มมากมาย เชน ด-เลว มประโยชน-ไรประโยชน ฉลาด-โง สะอาด-สกปรก สวย-นาเกยด ซ�อสตว-โกง คณ-โทษ ฯลฯ 2) องคประกอบของความหมายทางพลงอานาจ (Potential Factor) มลกษณะเปนการแสดงออกถงพลงอานาจ ความแขงแกรง เชน เขมแขง-ออนแอ อทธพลมาก-อทธพลนอย ใหญ-เลก บอบบาง-หนาแนน ทรงพลง-ไรพลง ใจแขง-ใจออน กลว-กลา บารมมาก-บารมนอย ฯลฯ 3) องคประกอบของความหมายในทางกจกรรม (Activity Factor) มลกษณะท�แสดงออกถงกรยาอาการ การเคล�อนไหว เชน เรว-ชา วองไว-เฉ�อยชา กาวหนา-ถอยหลง เจรญ-เส�อม แสดงตว-เกบตว เงยบ-พลกพลาน ฯลฯ สรปไดวามาตราวดทศนคตตามวธของออสกด อาศยการใชคาคณศพทไปบรรยายคณลกษณะตาง ๆ ของส�งน (น และใหผตอบแสดงระดบความคดเหน โดยแสดงทาท การบอกภาพพจน หรอความคดรวบยอด ความรสกตอคา ของตนท�มตอลกษณะตาง ๆ แลวนาคาของความคดรวบยอดท�มตอส�งน (นมาเปนคาทศคตของบคคลน (น คาคณศพทตาง ๆ ซ�งใชแทนความหมายทางภาษา สามารถบอกใหทราบถงความรสกนกคดหรอทศนคตของบคคล ในการประเมนเปาหมายของทศนคตไดทาการวเคราะหองคประกอบพบวามองคประกอบท�สาคญ 3 ดาน คอ ดานประเมนคาเปนองคประกอบท�แสดงออกทางดานคณคาของส�งตาง ๆ ดานศกยภาพ เปน

67

องคประกอบท�แสดงออกถง พลงอานาจ ดานกจกรรม เปนองคประกอบท�แสดงออกถงลกษณะของกรยาอาการตาง ๆ 3.2.3.4 มาตราระยะทางสงคม (Social Distance Scale) ในป ค.ศ. 1925 เอโมร เอส โบการดส (Emory S. Bogardus) ไดประดษฐเคร�องมอวดทศนคตแบบท�เรยกวา มาตราระยะทางสงคม (Social Distance Scale) ข(น โดยมความคดแรกเร�มเดมทวาจะนามาใชวดระดบของการยอมรบหรอการปฏเสธของชาวพ(นเมองท�มตอชาวตางประเทศหรอเช(อชาตตาง ๆ เชน ระดบการยอมรบหรอปฏเสธของชาวไทยท�มตอชาวลาว ชาวจน ชาวเวยดนาม ชาวอนเดย ชาวอเมรกน ฯลฯ เปนตน เพราะฉะน (นมาตราระยะทางสงคมจงเปนมาตราท�ใชวดทศนคตของบคคลท�มตอคนตางกลม และเปนมาตราท�ใชวดองคประกอบทางดานแนวโนมท�จะกระทาพฤตกรรม (Action Tendency Component) ของทศนคตน �นเอง ในการวดระดบการยอมรบหรอปฏเสธดงกลาวแลว โบการดส ใชขอความท (งหมด 7 ขอความ แตละขอความมระดบหรอความเขมของการยอมรบหรอการปฏเสธแตกตางกน และขอความท (ง 7 ขอความ 7 ระดบน(มความสมพนธกน ผตอบจะตองเลอกวาขอความใดท�เขายอมรบมากท�สด เม�อกลาวถงชาตใดชาตหน�งโดยเฉพาะ เม�อเลอกตอบท�ขอความใดใน 7 กรณน(กจะมคาของคาตอบตามเกณฑท�กาหนดจากระดบของการยอมรบสงไปหาต�า เชน 7 6 5 4 3 2 1 และถอวาเลขเหลาน(เปนปรมาณของการยอมรบ (วฒนา ศรสตยวาจา. 2534: 47) สรปไดวามาตราระยะทางสงคม เปนมาตราท�ใชวดทศนคตของบคคลท�มตอคนตางกลม และเปนมาตราท�ใชวดองคประกอบทางดานแนวโนมท�จะกระทาตอพฤตกรรมของทศนคต ในการวดระดบการยอมรบหรอปฏเสธดงกลาวจะใชเปนขอความ ซ�งแตละขอความมระดบหรอความเขมของการยอมรบหรอการปฏเสธแตกตางกน และขอความทกขอความ ทกระดบจะมความสมพนธกน ผตอบจะตองเลอกวาขอความใดท�เขายอมรบมากท�สด เม�อกลาวถงคนตางกลม กรณน(กจะมคาของคาตอบตามเกณฑท�กาหนดจากระดบของการยอมรบสงไปหาต�า 3.2.3.5 มาตราวดทศนคตตามวธของกตตแมน วธน(กตตแมน (Louis H. Guttman) เปนผคดข(นในป ค.ศ. 1944 ลกษณะเปนวธการประเมนชดของขอความวดทศนคตท�สรางข(น โดยพยายามท�จะหาชดของขอความวดทศนคตท�มลกษณะเปนมาตราวดได (Scalable) กาหนดวาในชดของขอความวดทศนคตหน�ง ๆ น (น ถาผตอบเหนดวยกบขอความ 2 แลว เขายอมตองเหนดวยกบขอความ 1 มากอน และถาเหนดวยกบขอความ 3 กยอมเหนดวยกบขอความ 2 และขอความ 1 มากอน เปนลกษณะน(ไปเร�อย ๆ จนจบขอความ การวดทศนคตในลกษณะน(สามารถมองเหนแบบแผนของทศนคตท�มตอเปาหมายของกลมผตอบได (รววรรณ องคนรกษพนธ. 2533?: 146) ในป ค.ศ. 1944 ซ�งอยระหวางสงครามโลกคร (งท� 2 ศาสตราจารย หลยส เอช กตตแมน ( Lous H. Guttmat) ไดเร�มประดษฐเคร�องมอวดทศนคตของบคคล แบบท�เรยกวา “มาตรากตตแมน” (Guttmat Scale) หรอ Scalogram Analysis ข(นมาโดยมคาถามท�อยในมตเดยวกนและตอเน�องกน คลายกบมาตราระยะทางสงคม (Social Distance Scale) กลาวคอ ถา

68

บคคลเลอกตอบคาถามขอท� 2 ควรจะเหนดวยกบขอ 1 มากอน ถาเลอกตอบคาถามขอท� 3 ควรจะเหนดวยกบขอ 2 และ 1 มากอน...ถาเลอกตอบขอ n ควรจะเหนดวยกบขอ (n-1), (n-2), (n-3),…,n, {n-(n-1)} มากอนโดยลาดบ แบบทดสอบทศนคตชดใดกตามถาคาถามอยในมตเดยวกนและมลกษณะลาดบคาตอบตอเน�องเชนน( จดไดวาเปนมาตรากตตแมนท�สมบรณแบบ แตในโลกแหงความเปนจรงแลว คาตอบจะไมเปนเชนน(เสมอไป เชนอาจเลอกขอ 3 โดยเหนดวยกบขอ 1 เพยงขอเดยวเทาน (น หรอเลอกตอบขอ 4 และเหนดวยกบขอ 3 กบขอ 2 ฯลฯ ซ�งถาเปนเชนน(เราจาเปนท�จะตองตรวจสอบขอคาถามท (งหมดดวามความตอเน�องอยในเกณฑท�สามารถนาไปใชไดหรอไมเกณฑน(กคอ ความสามารถในการลอกแบบ (Reproducibility) และการท�เราจะรวาเคร�องมอใดมความสามารถในการลอกแบบไดดมากนอยเพยงใดกพจารณาไดจาก คาสมประสทธ �แหงการลอกแบบ (Coefficient of Reproducibility) หากคาน(สงกวา 0.90 ข(นไปแลว เราถอวาเคร�องมอน (นมความสามารถในการลอกแบบไดดพอท�จะนาไปวดทศนคตของบคคล (วฒนา ศรสตยวาจา. 2534: 52) สรปไดวามาตราวดทศนคตตามวธของกตตแมน เปนวธการประเมนชดของขอความวดทศนคตท�สรางข(น โดยพยายามท�จะหาชดของขอความวดทศนคตท�มลกษณะเปนมาตราวดได กาหนดวาในชดของขอความวดทศนคตหน�ง ๆ น (น ถาผตอบเหนดวยกบขอความ 2 แลว เขายอมตองเหนดวยกบขอความ 1 มากอน และถาเหนดวยกบขอความ 3 กยอมเหนดวยกบขอความ 2 และขอความ 1 มากอน เปนลกษณะน(ไปเร�อย ๆ จนจบขอความ ซ�งสามารถมองเหนแบบแผนของทศนคตท�มตอเปาหมายของกลมผตอบได และจาเปนท�จะตองตรวจสอบขอคาถามท (งหมดดวามความตอเน�องอยในเกณฑท�สามารถนาไปใชไดหรอไมเกณฑน(กคอ ความสามารถในการลอกแบบ ซ�งดไดจากคาสมประสทธ �แหงการลอกแบบ หากคาน(สงกวา 0.90 ข(นไปแลว จงถอวาเคร�องมอน (นมความสามารถในการลอกแบบไดดพอท�จะนาไปวดทศนคตของบคคล 3.2.3.6 มาตราวดแบบสงคมมต (Sociometriy) ในป ค.ศ. 1953 โมเรโน (Moreno) ไดประดษฐมาตราวดแบบ “สงคมมต” ข(นมา การวดแบบน(เปนการวดการเลอกของคนในกลมวาจะเลอกใครในแงใด หรออกในหน�งกคอการวดลกษณะใดลกษณะหน�งของคนในกลมน (นเองวาใครจะมมากกวาใคร คาวากลมในท�น( เปนกลมธรรมชาต เชน กลมนกเรยนในหองเรยน กลมคร กลมคนทางานในบรษท สมาชกชมรม หรอองคการตาง ๆ กได แตสมาชกภายในกลมจะตองมความรจกมกคนซ�งกนและกน ผทดสอบจะไดบคคลท�มผเลอกมากท�สด และลดหล �งลงมาโดยการวเคราะหทางความหมายของสงคมมตซ�งมอยดวยกนหลายวธ แตวธท�มผนยมใชกนกคอ วธโชซโอเมตรกซ แมตรซส (Sociometric Matrices) วธน(กระทาโดยการสรางตารางเมตรกซเทากบจานวนบคคลในกลม (วฒนา ศรสตยวาจา. 2534: 60-61) สรปไดวามาตราวดแบบสงคมมต เปนการวดการเลอกของคนในกลมวาจะเลอกใครในแงใด วาใครจะมมากกวาใคร คาวากลมในท�น(เปนกลมธรรมชาต สมาชกภายในกลมจะตองมความรจกมกคนซ�งกนและกน ผทดสอบจะไดบคคลท�มผเลอกมากท�สด และลดหล �งลงมา จากการศกษาในทฤษฏในเร�องของทศนคต สรปไดวาทศนคต หมายถง สภาพความรสกทางดานจตใจท�บคคลเกดความรสกตอบางส�ง มแนวโนมแสดงออกทางพฤตกรรมในทศทางบวก ลบ

69

หรอเปนกลาง อนเปนผลมาจากประสบการณการเรยนรเก�ยวกบส�งน (น ในทศทางใดทศทางหน�ง อาจเปนในทางสนบสนน หรอโตแยงคดคานกได สามารถแบงไดเปน 3 องคประกอบ คอ องคประกอบในดานสตปญญา ทางความรสก และทางดานพฤตกรรม และมวธการวดทศนคตหลายวธ ไดแก มาตราวดทศนคตตามวธของเทอรสโตน มาตราวดทศนคตตามวธของลเคอรท มาตราวดทศนคตตามวธของออสกด มาตราระยะทางสงคม มาตราวดทศนคตตามวธของกตตแมน และมาตราวดแบบสงคมมต ซ�งแตละวธมมาตราวดท�แตกตางกนแลวแตผทดลองตองการท�จะใชวดอะไร 3.3 ความสนใจการรบรขาวสาร 3.3.1 ความหมายของการรบร การรบร คอ การแปลความหมายจากส�งเรา เปนขบวนการหาความหมายของส�งเรา การแปลความหมายของส�งเราน( เปนส�งท�เราไดความรเร�องส�งตาง ๆ รอบตวเรา การรบรนบวาเปนพ(นฐานท�สาคญของการเรยนร การรบรท �ถกตองจะสงผลใหไดรบความถกตอง (ชม ภมภาค. 2516: 19) การรบร คอ ขบวนการประมวลและตความขอมลตาง ๆ ท�อยรอบ ๆ ตวเราโดยผานอวยวะรบความรสก ส�งท�มชวตทกชนดจะมความรสกตอบโตตอส�งท�มากระตน (รจร นพเกต. 2540: 1) การรบร หรอสญชาน (Perception) หมายถง กระบวนการแปลความหมายจากการสมผสตอส�งเรา ซ(งตองอาศยประสบการณเดมดวย (มาลน จฑะรพ. 2539: 143) การรบร หมายถง ขบวนการคดท�คนเรามประสบการณกบวตถ หรอเหตการณตาง ๆ โดยอาศยอวยวะรบสมผส (สชา จนทนเอม และสรางค จนทนเอม. 2515: 241) การรบร คอ ความสามารถโดยธรรมชาตท�จะรสกในรป รส กล�น เสยง สมผส หรอท�เรยกวาสมผสท (ง 5 ได สมผสท (ง 5 ของมนษยจะเกดข(นไดตองมส�งเราภายนอก (Outside Stimuli) เชน คล�นแสง คล�นเสยง พลงงานทางเคมของส�งตาง ๆ ท�ทาใหบคคลรบกล�นได เปนตน นอกจากน (นยงมส�งเราภายนอก (Inside Stimuli) อาท พลงท�มาจากกลามเน(อหรออาหารท�ผานระบบการยอย จากน (นรางกายกดดซบไวใชเปนพลงงานตอไป หรอตอมท�ผลตฮอรโมนซ�งมผลตอพฤตกรรม ดงน (นจะเหนไดวาการรเก�ยวกบเร�องของกายภาพอยเปนพ(นฐาน (สรอยตระกล (ตวยานนท) อรรถมานะ. 2545: 59) สรปไดวาการรบร หมายถง กระบวนการแปลความหมายจากการสมผสตอส�งเรา ซ(งตองอาศยประสบการณเดมประกอบ และในการแปลความหมายของส�งเรา เปนส�งท�เราไดความรเร�องส�งตาง ๆ รอบตวเรา โดยอาศยอวยวะรบสมผส การรบรนบวาเปนพ(นฐานท�สาคญของการเรยนร การรบรท �ถกตองจะสงผลใหไดรบความถกตอง 3.3.2 กระบวนการรบร 3.3.2.1 กระบวนการสมผส กระบวนการเชนน(เปนกระบวนการเบ(องตนของการรบร จะเกดการรบรไดน (นรางกายจะตองสามารถสมผสกบส�งตาง ๆ การสมผสน (นสมผสหลายทางพรอม ๆ กน เชน ตาเหน หไดยน จมกไดกล�น มน(าหนกและอ�น ๆ (ชม ภมภาค. 2516: 20) 3.3.2.2 กระบวนการทางสญลกษณ

70

เม�อทกอยางผานข (นแรก คอ ข (นกระบวนการสมผสไปแลว คนกจะจดจาเอาไว เกบสญลกษณเอาไวใหสมองจดจาไดหรอระลกได ท�เราเรยกสญลกษณเพราะส�งน (นแทนส�งอ�น คาเปนสญลกษณ เพราะน (นแทนส�งของสถานการณ หรอเหตการณ (ชม ภมภาค. 2516: 20) 3.3.2.3 กระบวนการทางอารมณ อกดานหน�งของการรบรจะตองมอารมณเขาไปเก�ยวของ น �นคอ เราเกดความรสกอยางไรตอส�งน (น พอใจ ไมพอใจ หรอเฉย ๆ ส�งเราบางอยาง เชน ไฟดด เขมแทง เหลาน(เราจะรสกไมพอใจ ไมวาเราจะเคยถกมากอนหรอไม ของหวานเรามกชอบทนท แตของบางอยางน (นการท�เราจะพอใจหรอไมพอใจน (นข(นอยกบประสบการณท�ผานมา (ชม ภมภาค. 2516: 20) 3.3.3 ปจจยการกาหนดการรบร การรบรน (นอยางนอยกมกระบวนการตาง ๆ เขาเก�ยวของสามกระบวนการ คอ การสมผส การแปลเปนสญลกษณ และกระบวนการทางอารมณ การรบรจะถกตองเพยงใด หรอเกดการรบรในแบบใดน (น กข(นอยกบปจจยสาคญ 2 ประการ คอ ลกษณะของส�งเรา และตวผรบร (ชม ภมภาค. 2516: 21) การรบร คนเรามกจะรบรส�งตาง ๆ รอบตวเราไมเหมอนกน ท (งน(ข (นอยกบระบบประสาท และสภาวะจตใจของแตละบคคล ตลอดจนลกษณะของวตถท�เราจะรบร องคประกอบของการรบรสามารถแบงไดเปน 2 อยางดวยกนคอ การจดหมวดหมของวตถท�เปนส�งเรา และคณสมบตของผรบร (สชา จนทนเอม และสรางค จนทนเอม. 2515: 241) 3.3.3.1 ลกษณะของส�งเรา คนเราน(ไดรบรส �งเราทนท ส�งเราท�จะทาใหเกดความรบรน (น คอ ส�งเราท�ดงความต (งใจของเราได ส�งเราท�ดงความต (งใจของคนเราไดจะตองมลกษณะดงน( (ชม ภมภาค. 2516: 21) 1) ส�งเราท�มความเขมกวา เชนขอความโฆษณาดวยสสดใส จะดงความต (งใจเราไดดกวาสท�ไมเดน 2) ส�งเราท�มการเปล�ยนแปลงจะดงความต (งใจไดดกวาส�งเราท�ซ�งไมมการเปล�ยนแปลง ส�งเคล�อนไหวดงความต (งใจไดดกวาส�งของท�หยด 3) ส�งเราท�มการซ(าบอย ๆ จะดงความต (งใจไดดกวาส�งเราซ�งไมเกดซ(า เชน เชนเวลาเรยกช�อคนตองเรยกหลาย ๆ คร (ง จะไดผลดกวาเรยกนอยคร (ง 4) ส�งเราซ�งมการขดกนกบส�งอ�น ยอมทาใหสามารถดงความต (งใจไดดกวา เชน แกะดาในฝงแกะขาวยอมเดนออกมา เร�องลกษณะของส�งเราท�มผลตอการรบรน (นมผสนใจศกษากนมาก ศกษาวาลกษณะของส�งเราเชนใดจะเปนผลดตอการจดระเบยบของการรบร โดยเฉพาะอยางย�งนกจตวทยา Gestalt ไดศกษาและไดวางกฎเกณฑของการจดระเบยบการรบรเอาไวหลายกฎ อาทเชน (ชม ภมภาค. 2516: 21-22) 1) ภาพและพ(นหลง เม�อเราดของสวนหน�งจะเดนชดออกมา สวนอ�นจะอยเปนพ(นหลง สวนท�เดนชดออกมาเราเรยกวาภาพ (Figure) สวนท�อยเปนขางหลงเราเรยกวาพ(นหลง

71

(Ground) ถาจะใหเหนภาพถกตองจะตองใหภาพและพ(นหลงตดกนชดเจน มฉะน (นแลวผดอาจสบสนพ(นหลงเปนภาพภาพเปนพ(นหลง 2) กฎแหงความคลายคลงกน (Law of Similarity) ปจจยหน�งท�จะเปนเคร�องชวยใหจดสวนตาง ๆ ของส�งเราเขาเปนภาพ (Figure) เดยวกน คอความคลายคลงกน ส�งเราท�คลายคลงกน มกจะจดเขาเปนพวกเดยวกน 3) กฎแหงความใกลชด (Law of Proximity) ส�งเราท�อยใกลเคยงกนท (งระยะทางและเวลามกจะถกจดเขาเปนรปเดยวกน เชน ตวอกษรจดเปนคากเพราะอยชดกน รหสโทรเลขจดเปนคาเดยวกนโดยอาศยเวลาใกลชดกน 4) กฎแหงแนวโนมท�จะมองในรปท�ด (Law of Pragnanz) คอ คนเรามแนวโนมท�จะมองส�งเราในรปท�ดเทาน (น ส�งเราจะทาใหเปนไปได เราจะมองรปไมดน (นมาเทยบใหเปนรปท�ด เชน เรามกจะมองวงกลมซ�งไมปดรอบวงหมด เรามองเหนเปนวงกลมท�สมบรณ เม�อส�งเราไมสมบรณมชองวาง เรามกจะปดชองวางใหสมบรณไปเลย การจดหมวดหมของวตถท�เปนส�งเรา พวก Gestalt Psychologist ซ�งไดใหความสนใจกบ Perception อยางมาก ไดใหหลกเกณฑในการคดเรามแนวโนมท�จะจดภาพท�เรามองเหนโดยจดเรยงตามหลกเกณฑ ดงน( (สชา จนทนเอม และสรางค จนทนเอม. 2515: 241-245) 1) Nearness or Proximity คอ คนเรามแนวโนมท�จะรบรส �งท�ใกลกนใหเปนภาพเดยวกน หรอเปนหมวดเดยวกน หรอเปนหมวดเดยวกน 2) Similarity คอ ภาพของเสนหรอจดท�เหมอน ๆ กน 3) Continuity คอ ความตอเน�องกนของส�งเรากอใหเกดภาพไดงายกวาส�งเราท�ขาดการตอเน�องกน เพราะเรามแนวโนมท�จะรวมกลมของภาพท�ส�งเรามทศทางไปในทางเดยวกน 4) Closure คอภาพท�ใกลจะสมบรณ หรอขาดความสมบรณไปเลกนอย เรามแนวโนมท�จะตอเตมสวนท�ขาดหายไปของภาพใหเกดเปนภาพท�สมบรณได 5) Figure and Ground การท�เรามองเหนส�งตาง ๆ เปนรปข(นมาได เพราะเสนตาง ๆ ท�ประกอบข(นเปนรปน (นมาตดกบพ(น การจดหาหมวดหมของภาพและพ(น (Figure and Ground) ไมจาเปนวาจะตองเกดจากเสนเสมอไป แตอาจเกดจากการตดกนของสกได สวนท�รบรวาเปนภาพจะลอยเดนอยขางหนา สวนท�เปนพ(นหรอท�เรยกกนวาแบคกราวน( ท (งๆ ท�เรากเหนอยแลววามนอยบนแผนกระดาษแผนเดยวกน แตในบางคร (งเราอาจมองเหนภาพและพ(นสลบกนได 3.3.3.2 ปจจยและองคประกอบท�เก�ยวกบผรบร ปจจยท�เก�ยวกบผรบรอาจจะแยกออกไดเปน 2 ดาน คอ ดานทางกายภาค และดานจตวทยา (ชม ภมภาค. 2516: 22-23) 1) ดานกายภาคน (นกคอลกษณะความผดปกต หรอความปกตของตวร บสมผสของผรบร เชน ห ตา จมก ล(น และอวยวะรบสมผสอ�น ๆ หากส�งเหลาน(ผดปกตไปกยอมทาใหการรบสมผสผดไป

72

ตาคนเราถาปกต กยอมสามารถรบแสงไดปกต สามารถจะมองเหนส�งตาง ๆ ไดท (งสามมตและสามารถจะเหนส�งตาง ๆ ได ความสามารถของตาในการรบส�งเราใหไดถกตองน (นกไดแกความสามารถของการปรบเลนซตา การปรบเลนซของตาทาใหเราสามารถเหนของในระยะตาง ๆ ไดชดเจน นอกจากน (นการท�สายตาสามารถเบนมาพบกนได (Convergence) ทาใหสามารถมองเหนสวนลกของวตถ ออยางหน�งกคอความสามารถของตาท (งสองท�จะมองเหนส�งเดยวกนแตกตางกนเลกนอย น (นคอตาขวาจะเหนของทางดานขวามอมากกวาตาซาย และตาซายจะเหนของดานซายมากกวาตาขวาจะมองเหน เม�อเปนเชนน(ทาใหสามารถทาใหสามารถมองเหนของเปนสามมตได ลกษณะเชนน(เรยกวา Retinal Disparity หลกอนน(แหละเปนหลกของ Stereoscope น �นคอภาพถายดวยกลองทางซายใหดตาซาย ภาพถายดวยกลองทางขวาใหดตาขวา มท�ก (นมใหตาเหนท (งสองภาพ ปรซมจะทาใหภาพท (งสองตกลงบนบรเวณเดยวของเรตนา จงมองเหนเปนสามมตเหมอนกบท�เราดของจรงเอง เซลลประสาทของการรบแสงในตาน (นมอย 2 ประเภท คอ Rods และ Cones หากเซลลประสาท Cones ผดปกตจะทาใหมองไมเหนความแตกตางของสตาง ๆ หรอท�เรยกวาตาบอดส หกเปนอวยวะตอการรบร หากหปกตกจะสามารถแยกความแตกตางของระดบเสยง หรอความดงของเสยงไดตลอดจนสามารถจะรตาแหนงหรอระยะทางของเสยง แตหากหผดปกต โดยเฉพาะการนาเสยงในหสวนกลางผดปกตไป อาจจะไมสามารถแยกระดบเสยงหรอความแตกตางของความดงได ตลอดจนเกดความผดพลาดของการคาดคะเนทศทางและระยะทางของแหลงเสยง 2) ปจจยดานจตวทยาของคนเก�ยวกบการรบรน (นมหลายประการ เชน อารมณ ความตองการ คานยม วฒนธรรม ประเพณ และอ�น ๆ อนเปนผลจากการเรยนรเดม ตลอดจนความรในเร�องน (น ๆ นกจตวทยากลาววา การรบรเปนส�งท�เลอกสรอยางย�ง (Highly Selective) เร�มต (งแตเลอกรบสมผส เลอกเอาเฉพาะท�ตองการและแปลความใหเขากบตนเอง เรามาพจารณาปจจยตาง ๆ ในดานเหลาน(ดวามอทธพลตอการรบรอยางไร 2.1) ความรเดม ในตอนตนเราไดพดมาแลววาขบวนการรบรน (น นอกเหนอจากการรบสมผสแลวกยงมข (นการแปลเปนสญลกษณในข (นน(ดวย อาศยความรเดมท�เก�ยวของกบส�งท�เราจะรบร หากเรามความรเดมเก�ยวของกบส�งน (นมาก ๆ เรากสามารถแปลความหมายไดถกตองมาก แตถาไมมความรเดมมากอนเลยในเร�องน (นกยอมจะเกดการรบรท�ผดไปจากความเปนจรงมาก 2.2) ความตองการ (Need) ความตองการน (นเปนเคร�องกาหนดวาเราจะรบรอะไร ความตองการน(หากมมากและเกดความเครยดมาก กมกจะทาใหเกดการรบรท �ผดไปได 2.3) ทศนคต ทศนคตท�มอยเปนเคร�องเลอกรบส�งเราและเลอกแนวความส�งเรา 2.4) ภาวะของอารมณ เม�อคนอารมณดมความสบายใจมกจะไมพจารณารายละเอยดของส�งเรามากนก มกจะมองไมเหนขอบกพรอง มองเหนส�งน (นดไปหมด แตหากเราอย

73

ในภาวะอารมณไมดกมกจะมองเหนส�งตาง ๆ ไมนาชอบใจไปหมด หรอหากวามอารมณเสยมาก ๆ อาจไมรบรอะไรเลยหรอรบรผดพลาดมาก นกสรรวทยากลาววาเม�อคนอารมณเครยดมาก กลามเน(อและประสาทจะมความตานทานการวนเวยนกระแสประสาทสง ทาใหเกดการรบรไมด 2.5) ลกษณะวฒนธรรม มหลกของการรบรอยอยางหน�งวา ส�งตาง ๆ จะมคณสมบตตามคณสมบตของสวนใหญท�มกอยรวมดวย จารตประเพณหรอคานยมตาง ๆ ในสงคม จะเปนเคร�องกาหนดการรบรของคนเรา คนเราน (นมกรอบแหงการอางอง (Frames of Reference) ตางกน กรอบแหงการอางองน (น เรานามาเปนเคร�องวดส�งตาง ๆ ท�เราพบเหน เพ�อพจารณาตดสนคณถามของส�งน (นวาเปนอยางไร ปจจยสาคญท�กาหนดความรบรน (น หากจะแบงกลมออกอกแบบหน�งกจะแบงไดเปน 2 พวก คอ (ชม ภมภาค. 2516: 23-24) 1) ปจจยทางโครงสราง (Structural Factor) เปนเร�องราวเก�ยวกบลกษณะทางกายภาพของส�งเราและสภาวะทางประสาทของผรบร 2) ปจจยทางหนาท� (Functional Factor) เปนลกษณะทางจตของผรบร ซ�งประกอบดวยหลายประการ เชน ความตองการอารมณ ประสบการณ ความจา ทศนคต คานยมและวฒนธรรม คณลกษณะของผรบร อทธพลท�ทาใหคณลกษณะของผรบรแตกตางกนไป ไดแก (สชา จนทนเอม และสรางค จนทนเอม. 2515: 246-247) 1) ประสบการณ (Experience) ประสบการณเดมของแตละบคคล จะทาใหบคคลรบรภาพ หรอเหตการณตาง ๆ หรอรปท�มการรบรไดเปนสองมม 2) ความตองการทางรางกาย ถาสภาวะทางรางกายของบคคลใดกาลงตองการส�งใดมาก กรบรถงส�งน (น ๆ ไดด 3) อทธพลของสงคม (Social Factor) สภาพความเปนอยของวฒนธรรมและสงคม กทาใหคนแตกลมรบรในส�งตาง ๆ แตกตางกนออกไป ปจจยของการเลอกรบร บคคลจะรบรตางกนดวย 2 ปจจยสาคญ คอ ปจจยความสนใจจากภายนอก และปจจยความสนใจจากภายใน (สรอยตระกล (ตวยานนท) อรรถมานะ. 2545: 61-62) 1) ปจจยความสนใจจากภายนอก ในท�น(ปจจ ยความสนใจจากภายนอก (External Attention Factors) มไดหมายถงส�งเราหรอสถานการณ แตหมายถงลกษณะบางอยางของส�งเราหรอสถานการณเหลาน (น ไดแก ความเขม (Intensity) อนอาจหมายถงความเขมของส แสง แสง หรอรสกได โดยท �วไป บคคลจะเลอกรบรส �งท�มความเขมมากกวาส�งท�ออนหรอเจอจาง ขนาด (Size) กคลายกบความเขม ส�งท�ย �งมขนาดใหญกจะเรยกความสนไดมากข(น ความตรงกนขามหรอความขดแยง (Contrast) อาท ของเลกอยใกลของใหญ ซ�งมลกษณะขดแยงหรอตรงกนขามกนจะทาใหผมองเหนส�งน (นไดชดเจนข(น การทาซ(า (Repetition) น (นกคอ การกระทาซ(า ๆ กนจะ

74

เปนการเรยกความสนใจไดดกวาการเกดส�งเราเพยงคร (งเดยว การเคล�อนไหว (Motion) บคคลจะใหความสนใจกบส�งท�เคล�อนไหวมากกวาส�งท�อยน�งกบท เปนตน 2) ปจจยความสนใจจากภายใน นอกจากปจจยความสนใจจากภายนอกแลว ยงมปจจยความสนใจจากภายใน (Internal Attention Factors) ซ�งหมายถงปจจยภายในตวบคคลน �นเอง อนอาจพจารณาไดในประเดนการจงใจ การเรยนร และบคลกภาพซ�งลวนสมพนธกบการรบรท (งส(น สรปไดวาปจจยการกาหนดการรบร แบงไดเปน 2 อยาง คอ ลกษณะของส�งเรา และตวผรบร ลกษณะของส�งเรามลกษณะดงน( มความเขม มการเปล�ยนแปลง มการซ(าบอย ๆ มการขดกนกบส�งอ�น มลกษณะภาพและพ(นหลงเดนชดออกมาทาใหเหนภาพถกตอง มความคลายคลงกน มความใกลชดใหเปนภาพเดยวกน มความตอเน�องกน บางคร (งภาพท�ใกลจะสมบรณขาดไปเลกนอย เรามแนวโนมท�จะตอเตมสวนท�ขาดหายไปของภาพใหเกดเปนภาพท�สมบรณได อกปจจยคอตวผรบร แยกออกไดเปน 2 ดาน คอ ดานทางกายภาค และดานจตวทยา ในดานกายภาคน (นกคอลกษณะความผดปกต หรอความปกตของตวรบสมผสของผรบรเก�ยวกบลกษณะทางกายภาพของส�งเราและสภาวะทางประสาทของผรบรหากส�งเหลาน(ผดปกตไปกยอมทาใหการรบสมผสผดไป และดานจตวทยาของคนเก�ยวกบการรบรน (นมหลายประการ เชน อารมณ ความตองการ คานยม วฒนธรรม อทธพลของสงคม ประเพณ และอ�น ๆ อนเปนผลจากการเรยนรเดม ตลอดจนความรในเร�องน (น 3.3.4 ความผดพลาดของการรบร โอกาสท�การรบรของคนจะผดพลาดน (นมอยมากมาย อาจจะแยกออกเปนประเภทใหญ ๆ ได 3 ประเภท (ชม ภมภาค. 2516: 24-25) 1) ความผดพลาดอนเกดจากสภาวะบางประการของส�งเรา ซ�งเกดข(นไดกบบคคลปกตแบบน(เราเรยกวา Illusions เปนการเกดจากภาวะของส�งเราเอง เชน วงกลมสองวงเทากน วงหน�งถกแวดลอมดวยวงกลมวงเลก อกวงหน�งถกแวดลอมดวยวงกลมคอนขางใหญข(น เราจะเหนวงกลมซ�งถกแวดลอมดวยวงกลมวงเลก วาโตกวาซ�งถกลอมดวยวงกลมท�คอนขางโต 2) ความผดพลาดของการรบรอนเกดจากภาวะอนทรยของผรบรผดไป เชน กนยาบางอยางเขาไปมกจะเหนหรอไดยนเสยงท�ไมมจรง ความผดพลาดของการรบรเชนน( เรยกวา Hallucination 3) ความผดพลาดของการรบร เน�องจากความเช�อท�ผด (Delusions) นอกจากน( ความผดพลาดของการรบรอาจจะเกดจากโอกาสท�จะสงเกตไมคอยด เชน แสงสวางนอยไป มของบงบางสวนของส�งน (นหรอเหตการณน (น เกดข(นเรวเกนไป ความคาดหวงกอาจทาใหการรบรผดพลาดไปได ความตองการและทศนคตกยอมมสวนทาใหการรบรผดพลาดไปไดอกเชนกน สรปวาความผดพลาดของการรบร แบงออกได 3 ประเภท คอ ความผดพลาดอนเกดจากสภาวะบางประการของส�งเรา ความผดพลาดของการรบรอนเกดจากภาวะอนทรยของผรบรผด

75

ไป และความผดพลาดของการรบรเน�องจากความเช�อท�ผด นอกจากท�กลาวไปแลวยงมความผดพลาดของการรบรท �เกดจากความคาดหวง ความตองการและทศนคตกยอมมสวนทาใหการรบรผดพลาดไปได 3.4 พฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา 3.4.1 ความหมายพฤตกรรม พฤตกรรม หมายถง การกระทาหรออาการท�แสดงออกทางกลามเน(อ ความคด และความรสก เพ�อตอบสนองส�งเรา (ราชบณฑตยสถาน. 2546: 768) พฤตกรรม หมายถง การกระทาของมนษย การกระทาทกอยางของมนษย ไมวาการกระทาน (นผกระทาจะทาโดยรตวหรอไมรตว และไมวาคนอ�นจะสงเกตการกระทาน (นไดหรอไมกตาม การพด การเดน การกะพรบตา การไดยน การเขาใจ การรสกโกรธ การคด ฯลฯ ตางเปนพฤตกรรมท (งน (น (ชยพร วชชาวธ. 2523: 1) พฤตกรรม หมายถง กจกรรมทกประเภทท�มนษยกระทา ไมวาส�งน (นจะสงเกตไดหรอไมได เชน การทางานของหวใจ การทางานของกลามเน(อ การเดน การพด การคด ความรสก ความชอบ ความสนใจ เปนตน (ประภาเพญ สวรรณ. 2526: 15) พฤตกรรม คอ การกระทาหรอกรยาอาการท�แสดงออกของบคคล (Action) ท (งน(รวมถงการงดเวนการกระทาดวย (Inaction) (สรอยตระกล (ตวยานนท) อรรถมานะ. 2545: 13) พฤตกรรม หมายถง การแสดงหรอกระทาท�มองเหนและสงเกตไดของส�งมชวต ซ�งเรยกวาพฤตกรรมภายนอก เชน พด เดน กน นอน รองไห เลน เรยน ฯลฯ และในกรณท�มองเหนไมไดหรอสงเกตไมไดเพราะเปนกระบวนการของจต อาจใชเคร�องมอทดสอบหรอทดลองได เชน การรบร ความคด ความจา และการรสก (จฑารตน เอ(ออานวย. 2549: 5) พฤตกรรม หมายถง การกระทา ของบคคลในทกลกษณะ ท (งท�เปนโดยธรรมชาตทางสรระและท�จงใจกระทา ซ�งอาจจะรตวหรอไมรตว และเปนการกระทาท�สงเกตได โดยอาจใชประสาทสมผสธรรมดาหรอใชเคร�องมอชวยสงเกต (ปราณ รามสต; และจารส ดวงสวรรณ. 2545: 2) สรปไดวาพฤตกรรม หมายถง การกระทาของมนษย การกระทาทกอยางของมนษย ไมวาการกระทาน (นผกระทาจะทาโดยรตวหรอไมรตว และไมวาส�งน (นจะสงเกตไดหรอไมได เพ�อตอบสนองส�งเรา ตางเปนพฤตกรรมท (งน (น โดยอาจใชประสาทสมผสธรรมดาหรอใชเคร�องมอชวยในการสงเกต 3.4.2 ประเภทของพฤตกรรม พฤตกรรมแบงออกได 2 ลกษณะ (จฑารตน เอ(ออานวย. 2549: 5) 1) พฤตกรรมแบบโมลาร (Molar Behavior) คอ พฤตกรรมท�สงเกตไดจากการเหน การไดยน โดยไมจาเปนตองอาศยเคร�องมอชวย 2) พฤตกรรมแบบโมเลกล (Molecular Behavior) คอพฤตกรรมท�คนอ�นไมอาจสงเกตไดดวยตาเปลา ตองใชเคร�องมอชวย

76

การศกษาพฤตกรรมยคปจจบนไมสเนนการแบงประเภทของพฤตกรรมนก แตในท�น(ไดพจารณาเหนวาการแบงประเภทพฤตกรรมจะชวยใหเขาใจแนวทางการพฒนาไดงายข(นซ�งนกจตวทยานยมแบงพฤตกรรมไดเปน 2 ประเภท ดงน( (ปราณรามสต; และจารส ดวงสวรรณ. 2545: 2) 1) พฤตกรรมภายนอก (Overt Behavior) เปนพฤตกรรมท�สงเกตไดโดยชดเจนแยกออกไดอกเปน 2 ชนด คอ 1.1) พฤตกรรมท�สงเกตไดโดยไมตองใชเคร�องมอชวย เชน การพด การหวเราะ การรองไห การเคล�อนไหวของรางกาย หรอแมแตการเตนของหวใจ ซ�งผอ�นสงเกตไดโดยอาศยประสาทสมผส 1.2) พฤตกรรมท�ตองใชเคร�องมอหรอการวเคราะหเชงวทยาศาสตร เชน การเปล�ยนแปลงของสรเคมหรอประมาณน(าตาลในกระแสเลอด การทางานของกระเพาะอาหารและลาไส ซ�งไมสามารถสงเกตไดดวยตาเปลาหรอประสาทสมผสเปลา 2) พฤตกรรมภายในหรอ “ความในใจ” (Covert Behavior) เปนพฤตกรรมท�เจาตวเทาน (นจงจะรด ถาไมบอกใคร ไมแสดงออกกไมมใครรไดด เชน การจา การรบร การเขาใจ การไดกล�น การไดยน การฝน การหว การโกรธ ความคด การตดสนใจ เจตคต จนตนาการ พฤตกรรมเหลาน(อาจมผลทาใหเกดการเปล�ยนแปลงทางกาย สรปไดวาประเภทของพฤตกรรม มท (งพฤตกรรมภายนอกเปนพฤตกรรมสามารถสงเกตได พฤตกรรมภายนอกน(อาจจะสงเกตไดโดยไมตองใชเคร�องมอชวย หรอตองใชเคร�องมอชวย และอกอยางหน�งคอพฤตกรรมภายในกคอพฤตกรรมท�เจาตวเทาน (นท�ร ถาไมบอกใครหรอไมแสดงออก กไมมใครรได 3.4.3 พฤตกรรมและความเคยชนท�ไมพงประสงคและการปรบเปล�ยน ลองหนมาสารวจพฤตกรรมและความเคยชนท�ไมพงประสงคในการใชพลงงานของทานและคนรอบขางดสกนดจะพบวามหลายขอหลายประการท�เปนสวนหน�งของการดาเนนชวตประจาวนของเรา ๆ ทาน ๆ ซ�งถอเปน “สวนเกนของการใชชวตประจาวน” ท�สามารถปรบเปล�ยนไดทนท� ขอเพยง “ความใสใจ” และ “ความต (งใจ” ท�จะลดการใชพลงงานสวนเกนของชวตใหหมดไป ตวอยางเชน (ประพนธพงศ จงปตยตต. 2545: 13) 1) การใชเคร�องปรบอากาศ เปดเคร�องปรบอากาศท(งไว โดยท�ไมมใครอยในหองหรอออกไปทาธระขางนอก เชน รบประทานอาหารกลางวน เพ�อท�เวลากลบเขามาจะไดเยนสบายทนท ปรบเปล�ยน : หากไมมใครอยในหองและตองออกไปจากหองเปนเวลานาน ตองปดเคร�องปรบอากาศทกคร (ง 2) การใชโทรทศน น �งทางานหรออานหนงสอไปพรอม ๆ กบการดโทรทศน

77

ปรบเปล�ยน : ควรเลอกเอาอยางใดอยางหน�งคนเราไมสามารถแยกประสาทการรบรไดมากมายขนาดน (น การทาอะไรหลาย ๆ อยางพรอมกน ท�สดแลวจะไมไดอะไรดเลยสกอยาง 3) การใชน(า ลางหนาหรอแปรฟนโดยใชมอรองน(าจากกอกน(าโดยตรง ปรบเปล�ยน : ควรลางหนาหรอแปรงฟนโดยใชภาชนะรองรบน(าจากกอกน(า แทนการใชมอรองจากกอกน(าโดยตรงหรอควรเลอกใชกอกแบบ ประหยดน(า 4) การใชไฟฟาแสงสวาง ออกจากหองหรอออกไปธระขางนอกแลวเปดไฟท(งไวหรอลมปด ฯลฯ ปรบเปล�ยน : หากสามารถใชแสงสวางจากธรรมชาตไดกไมควรเปดไฟ หากจาเปนตองเปดเน�องจากแสงสวางไมเพยงพบกตองเปด แตตองปดไฟทกคร (งเม�อเลกใช หรออกไปธระขางนอก 5) การซ(ออปกรณและเคร�องใชไฟฟา เลอกซ(อท�ราคาถกเปนหลกไมสนใจมาตรฐานใด ๆ ฯลฯ ปรบเปล�ยน : ควรดมาตรฐานผลตภณฑและฉลากประหยดไฟ ถงแมราคาจะแพงกวา แตคมคาในเร�องความปลอดภย การประหยดคาไฟฟา ความคงทน ประสทธภาพการทางาน และการรบประกน ตวอยางขางตนเปนแคสวนหน�งของพฤตกรรมและความเคยชนท�ไมพงประสงคในการใชพลงงานของเรา ๆ ทาน ๆ เทาน (น สาหรบคนท�ไมไดมพฤตกรรมดงกลาวกขอใหปฏบตดปฏบตชอบตอไป สวนคนท�ยงคงมพฤตกรรมดงกลาวอย กขอใหคอย ๆ ปรบเปล�ยน ไมยาก ไมลาบาก และไมสายเกนไปท�จะแกไข 3.4.4 การปลกผงจตสานกการประหยดพลงงาน เม�อเราไดรบรพฤตกรรมและความเคยชนท�ไมพงประสงค รวมท (งขอดขอเสยของการประหยดพลงงานแลวเกดความเขาใจและยอมรบท�จะปรบเปล�ยน ถอวาไดมจตสานกแลว แตจตสานกหรอภาวะท�จตต�นและรตวท�เกดแกบคคลน (นจะย �งยนหรอช �วคร (งช (วคราวเปนเร�องยากท�จะคาดเดาได ข(นอยกบพ(นฐานของแตละคน แตส�งท�คาดหวงสงสดคอการมจตสานกในการประหยดพลงงานอยในจตใจตลอดเวลา ไมวาจะเปนเวลาไหน (เชา กลางวน เยน กอนนอน ต�นนอน รบประทานอาหาร ทางาน ฯลฯ) สถานท�แหงใด (ท�บาน ท�ทางาน ท�สาธารณะ ฯลฯ) เปนตน คาวา “จตสานก” เปนคาท�มความหมายและถกใชในทางบวกเสมอ จตสานกตองการ “การปลกฝง” มากกวา “การปลก” หรอ “การกระตน” เพราะวาการปลกฝงเปรยบเสมอนกบการขยายพนธพชดวยเมลด หม �นรดน(าใสปยพรวนดนเปนประจา กจะทาใหลาตนม �นคงแขงแรง สามารถทรงตวและตานทานลมพายได เพราะมรากแกวหย �งลกลงไปในดน สวนการปลกน (น เสมอนการขยายพนธพชดวยการตอนก�งหรอปกชา หม �นรดน(าใสปยพรวนดนเปนประจา กเจรญเตบโตงอกงามไดเชนกน แตไมม �นคงแขงแรง โคนลมไดงายหากเจอลมพาย เพราะไมมรากแกว ตองทาค(ายนไวตลอดเวลา

78

อปมาอปไมยเหมอนกบการใหการศกษา ตองใหการอบรมส �งสอนแบบบรณาการ สอนใหรจกคดเปนองครวม โดยจะตองเร�มปลกฝงจตสานกกนต (งแตในวยเดก น �นกหมายถงการปรบกระบวนการทางการศกษาหรอการปฏรปการศกษาน �นเอง โดยจะตองไมเนนเฉพาะดาน “วชาการ” (คณวฒ) มากจนเกนไป ตองรจกสอดแทรก “วชาธรรม” (คณธรรม จรยธรรม) เขาไปดวย ซ�งวชาธรรมเปนบอเกดของจตสานก(ท�ด) ในทก ๆ เร�อง เชน จตสานกการอยรวมกนในสงคม จตสานกการรกษาสภาพแวดลอม จตสานกการประหยดพลงงาน ฯลฯล เปนตน การศกษาท�ดจะตองสรางคนใหเปนคนด เปนคนเกง และเปนคนท�มความสขในชวต คนดคอคนท�มจตสานก ทกวนน(เรามแตคนเกงแตขาดจตสานกใชหรอไม ดงน (น คงตองชวยกนปลกฝกจตสานกใหกบลกหลานของเราอยางจรงจงและอยางตอเน�อง เพ�อใหไดมาซ�งเดกและเยาวชนไทยทม “จตสานกท�ย �งยน” ตอไปในวนขางหนา (ประพนธพงศ จงปตยตต. 2545: 14-15) 3.5 การสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา 3.5.1 ความหมายของการสนบสนนทางสงคม การสนบสนนทางสงคม หรอแรงสนบสนนทางสงคม หรอการเก(อกลทางสงคม หมายถง การท�บคคลในสงคมไดรบความรก ความเอาใจใส เหนคณคา ไดรบการยกยอง มความผกพนซ�งกนและกน มความรสกเปนสวนรวมในสงคมเดยวกน มการใหความชวยเหลอในดานตาง ๆ เชน การใหคาแนะนา การใหส�งของ การประเมนเพ�อใหปรบปรงใหดข (น การใหความชวยเหลอโดยมาเปนแรงงาน ใหเวลา ใหความคดเหน ใหขอมลขาวสาร การสนบสนนทางสงคมมผลตอภาวะจตใจ อารมณ มขอบเขตครอบคลมท (งการใหและการรบ จากบคคลในครอบครว อาท บดามารดา ญาตพ�นอง เพ�อนฝง เพ�อนกเรยน เพ�อนบาน เพ�อนท�ทางาน ครอาจารย คนในชมชน บคลากรวชาชพตาง ๆ ท�เก�ยวของท (งภาครฐและเอกชน เปนตน (วนทนย วาสกะสน; สรางครตน วศนารมณ; และกตพงษ นนทปทมะดลย. 2550: 99) แรงสนบสนนทางสงคม หมายถง ส�งท�บคคลผรบการสนบสนนไดรบความชวยเหลอในรปของขอมลขาวสาร วตถ ส�งของ หรอการสนบสนนทางดานจตใจจากผใหการสนบสนน ซ�งอาจเปนบคคลหรอกลม ไดแก บคคลในครอบครว เชน บดา มารดา สาม ภรรยา ญาตพ�นอง เพ�อนบาน เพ�อนรวมงาน หรอเจาหนาท�สาธารณสข เปนตน (บญเย�ยม ตระกลวงศ. 2528: 594) เฮาส (House) ไดใหคาจากดความของการสนบสนนทางสงคมวา หมายถง พฤตกรรมการสนบสนนดานตาง ๆ ตอไปน( (ประภาเพญ สวรรณ; และสวง สวรรณ 2534:169) 1) การสนบสนนดานอารมณ (Emotional Support) หมายถง ความรสกเหนอกเหนใจ การดลเอาใจใส การใหกาลงใจ การแสดงความรกความผกพนตอกน การยอมรบนบถอและเหนคณคาระหวางบคคลท�เก�ยวของกน 2) การสนบสนนดานการประเมน เปรยบเทยบ (Appraisal Support) หมายถง การไดรบขอมลปอนกลบ (Feedback) การเหนพองและใหการยอมรบพฤตกรรมอ�น (Affirmation) เพ�อนาไปใชประเมนตนเอง ซ�งทาใหเกดความม �นใจ และทาใหรสกเปรยบเทยบตนเองกบบคคลอ�น

79

3) การสนบสนนดานขอมลขาวสาร (Information Support) หมายถงการใหขอมล การตกเตอน การใหคาปรกษาท�สามารถนาไปใชแกปญหาท�เกดข(น เน�องจากภาวะเจบปวยน (น ๆ ได 4) การสนบสนนดานส�งของ หรอบรการ (Instrumental Support) หมายถง พฤตกรรมการชวยเหลอในรปวตถ หรอส�งของ เวลา เงน หรอแรงงาน เพ�อชวยแกปญหาสขภาพของบคคล สรปไดวา การสนบสนนทางสงคม หมายถง การท�บคคลในสงคมไดรบความรก ความเอาใจใส เหนคณคา ไดรบการยกยอง มความผกพนซ�งกนและกน มความรสกเปนสวนรวมในสงคมเดยวกน มการใหความชวยเหลอในดานตาง ๆ เชน การใหคาแนะนา การใหส�งของ การประเมนเพ�อใหปรบปรงใหดข (น การใหความชวยเหลอโดยมาเปนแรงงาน ใหเวลา ใหความคดเหน ใหขอมลขาวสาร ส�งท�บคคลผรบการสนบสนนไดรบความชวยเหลอในรปของขอมลขาวสาร วตถ ส�งของ หรอการสนบสนนทางดานจตใจจากผใหการสนบสนน ซ�งอาจเปนบคคลหรอกลมก อาจแสดงออกทางพฤตกรรมการสนบสนนดานตาง ๆ 3.5.2 หลกสาคญของแรงสนบสนนทางสงคม แรงสนบสนนทางสงคม จะประกอบดวยองคประกอบท�สาคญดงน( (ประภาเพญ สวรรณ; และสวง สวรรณ 2534:179) 3.5.2.1 จะตองมการตดตอส�อสารระหวาง “ผให” และ “ผรบ” แรงสนบสนน 3.5.2.2 ลกษณะของการตดตอส�อสารน (นจะประกอบไปดวย 1) ขอมลขาวสารท�มลกษณะท� “ผรบ” เช�อวามคนท�สนใจเอาใจใส มความรกความหวงดตอตนอยางจรงจง 2) ขอมลขาวสารท�มลกษณะท� “ผรบ” รสกวาตวเองมคณคาและเปนท�ยอมรบในสงคม 3) ขอมลขาวสารท�มลกษณะท� “ผรบ” เช�อวาเขาเปนสวนหน�งของสงคมและสามารถทาประโยชนแกสงคมได 3.5.2.3 ปจจยนาเขา (Input) ของแรงสนบสนน อาจอยในรปขอมลขาวสารวสด ส�งของ หรอแรงสนบสนนทางจตใจ 3.5.2.4 จะตองชวยให “ผรบ” ไดบรรลถงจดหมายท�เขาตองการ 3.5.3 แหลงท�มาของการสนบสนนทางสงคม สาหรบองคประกอบท�สาคญของเครอขายทางสงคม ซ�งมความสมพนธกบการสนบสนนทางสงคม ดงน( (วนทนย วาสกะสน; สรางครตน วศนารมณ; และกตพงษ นนทปทมะดลย. 2550: 100-102) 3.5.3.1 ขนาดของกลม หมายถง จานวนบคคลในกลมสงคมซ�งจะตองเปนบคคลท�มความสมพนธกนจรง ๆ จานวนมากหรอนอยข(นอยกบปจจยหลายประการ เชน ประเภทของความสมพนธ ความหางไกลทางภมศาสตร วยของแตละบคคล ซ�งอาจจะมาจาก ขณะท�เปนทารกจะ

80

มความตองการการดแลคมครองจากพอแมและบคคลในครอบครวเทาน (น เม�อพฒนาเจรญวยข(นเปนเดกกจะขยายวง มความสมพนธออกไปสบคคลท�โรงเรยน ไมวาจะเปนคร เปนเพ�อนกเรยน เจาหนาท�ของโรงเรยน เม�อเปนวยรน วงเครอขายความสมพนธน(กจะขยายวงออกไปสสงคมกวางข(น 3.5.3.2 ระดบความหนาแนนของความสมพนธในเครอขายทางสงคม ระดบความหนาแนน หมายถง ระดบท�สมาชกในเครอขายบคคลมความสมพนธซ�งกนและกน ในเชงของการตดตอส�อสารท�เกดข(นท (งในดานปรมาณ และชนดของขอมลท�แลกเปล�ยนซ�งกนและกน 3.5.3.3 ระยะเวลาท�สมาชกตดตอกน ระยะเวลาท�บคคลรจ กหรอตดตอกน นบต (งแตเร�มรจกและดาเนนความสมพนธตดตอกนมาเร�อย ๆ แสดงใหเหนความม �นคงตอกนของกลม หากบคคลมความสมพนธตอกนอยางแนนแฟน และรจกกนในระยะเวลายาวนาน กจะสงผลตอการสนบสนนทางสงคม ทาใหเกดการชวยเหลอกนมากย�งข(นไปดวย 3.5.3.4 ความถ�ในการตดตอ ความถ�ในการตดตอกนคอจานวนคร (งท�บคคลไดมการตดตอกนแสดงใหเหนถงความม �นคงในกลมเครอขายทางสงคม 3.5.3.5 วธการใชในการตดตอกน การตดตอส�อสารเปนกระบวนการตอเน�อง เปนความตองการของมนษย การตดตอส�อสารระหวางมนษยมหลายวธ การตดตอส�อสารโดยตรงดวยการพบปะพดคย ท�เหนทาทางพฤตกรรม ไดยนคาพดน(าเสยงโดยตรงนาจะมผลตอการสนบสนนทางสงคม มากกวาการตดตอส�อสารโดยทางออม หรอผานบคคลท�สาม 3.5.4 ประเภทของการสนบสนนทางสงคม การสนบสนนทางสงคมออกเปน 3 ประเภท คอ (วนทนย วาสกะสน; สรางครตน วศนารมณ; และกตพงษ นนทปทมะดลย. 2550: 103; อางองจาก Jacobson 1986. Type and Timing of Social Support: Journal of Health and Social Behavior. p.252) 3.5.4.1 การสนบสนนทางดานอารมณ (Emotional Support) เปนพฤตกรรมท�ทาใหบคคลเกดความสบายใจ เช�อวาไดรบการยกยอง เคารพนบถอ และความรก รวมท (งไดรบการเอาใจใสและใหความม �นใจ 3.5.4.2 การสนบสนนทางดานสตปญญา (Cognitive Support) หมายถง การใหขอมลขาวสาร คาแนะนา ท�จะชวยบคคลใหเกดความเขาใจในส�งตาง ๆ จนสามารถนาไปเปนประโยชนในการปรบตนตอการเปล�ยนแปลงในชวตได 3.5.4.3 การสนบสนนทางดานส�งของ (Materials Support) หมายถง การชวยเหลอดวยส�งของและบรการท�จะชวยแกปญหาได 3.6 ความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา 3.6.1 ความหมายของความรบผดชอบ ความรบผดชอบ หมายถง ลกษณะของบคคลท�แสดงออกถงความเอาใจใส จดจอต (งใจ มงม �นตอหนาท�การงาน การศกษาเลาเรยน และการเปนอยของตนเอง และ ผอยในความดแล

81

ตลอดจนสงคม อยางเตมความสามารถ เพ�อใหบรรลผลสาเรจตามความมงหมายในเวลาท�กาหนด ยอมรบผลการกระทาท (งผลดและผลเสยท�เกดข(น รวมท (งปรบปรงการปฏบตงานใหดข(น(มหาวทยาลยราชภฎเพชรบรณ. 2552: ออนไลน) ความรสกรบผดชอบ กลาวคอ คนท�มความรบผดชอบน (น จะตองเปนบคคลท�มความผกพนในหนาท�ของตน พยายามจะปฏบตหนาท�ของตนอยางมเหตผล มความสามารถเพยงพอท�จะวนจฉยวา อะไรถก อะไรผด อะไรด อะไรไมด และอะไรควร อะไรไมควร เพ�อวาจะไดปฏบตหนาท�ของตนใหดท�สด คอมประสทธภาพมากท�สด ประสบผลดท�สด อนเปนส�งท�ผปฏบตงานมความปรารถนาทกคน รวมความวา ผรบผดชอบน (น จะตองเปนผพยายามปฏบตงานท�อยในความรบผดชอบของตน อยางมประสทธภาพ คอใหไดผลดท�สดและนอกจากน (นยงตองพยายามท�จะปรบปรงการปฏบตงาน และงานของตนใหมประสทธภาพมากข(นอกเร�อย ๆ ไป โดยไมหยดย (ง (สญญา สญญาววฒน. 2514: 56) ความรบผดชอบ หมายถง ความมงม �นและต (งใจปฏบตงานเตมความสามารถใหบรรลผลสาเรจสอดคลองตามกฎ ระเบยบขององคกร ปฏบตงานอยางมจตสานกตอหนาท�สงคม ประชาชนและประเทศชาต โดยคานงถงประโยชนของผรบบรการและสวนรวมเปนสาคญรวมท (งยอมรบผลท�เกดจากการปฏบตงานดงกลาวท (งท�เปนผลดและผลเสย ตลอดจนพรอมแสดงขอเทจจรงในการประกอบภารกจตอสาธารณชน สามารถช(แจงเหตผลไดและพรอมรบการตรวจสอบจากสาธารณะ (สถาบนการศกษาและพฒนาตอเน�องสรนธร. 2549?: 14) สรปไดวาความรบผดชอบ หมายถง ลกษณะของบคคลท�แสดงออกถงความเอาใจใส จดจอต (งใจ มงม �นตอหนาท�การงาน การศกษาเลาเรยน และการเปนอยของตนเอง และ ผอยในความดแล ตลอดจนสงคม อยางเตมความสามารถ พยายามจะปฏบตหนาท�ของตนอยางมเหตผล มความสามารถเพยงพอท�จะวนจฉยวา อะไรถก อะไรผด อะไรด อะไรไมด และอะไรควร อะไรไมควร เพ�อวาจะไดปฏบตหนาท�ของตนใหดท�สด มประสทธภาพมากท�สด ประสบผลดท�สด อนเปนส�งท�ผปฏบตงานมความปรารถนาทกคน 3.6.2 องคประกอบท�กอใหเกดความรบผดชอบ หากเราพยายามจะแยกแยะองคประกอบท�กอใหเกดความรบผดชอบข(น บคคลจะตองประกอบดวย (สญญา สญญาววฒน. 2514: 57-59) 3.6.2.1 ความขยนหม �นเพยรระดบหน�ง มความขยนหม �นเพยรในระดบหน�งหรอจานวนพอเพยงท�จะทาใหสามารถปฏบตงานไดลลวงไปได และมความพยายามท�จะปรบปรงงาน และประสทธภาพในการปฏบตงานของตนใหดข (น ไมไดหมายความวา จะตองมความเพยรจะลนเหลอชนดทางานจนหามรงหามค�าเชนน( ยอมจะเกนขอบเขตแหงความหมายน( แตหมายถงความเพยรพยายามท�ปถชนท�มความรบผดชอบควรม เพ�อท�จะปฏบตงานท�ไดรบการแบงสรรมาอยางยตธรรมแลวน (นใหลลวง

82

3.6.2.2 ความละเอยดรอบคอบ ผท�มความรบผดชอบจะตองมลกษณะแหงความละเอยดรอบคอบ ในการปฏบตงาน ปฏบตงานดวยความระมดระวง คดหนา คดหลง ไมบมบามเผลอเรอ ท (งน(เพ�อใหงานท�รบผดชอบสาเรจลลวงไปดวยด 3.6.2.3 ความสามารถและความร ขอน(หมายความวา ผท�จะเปนผมความรบผดชอบไดน (น จะตองเปนผท �มความรพ(นฐานสามญดงกลาวไวแลวขางตน และเปนผท�มความรความสามารถในงานท�ตนรบผดชอบอย หรอสามารถขวนขวายแสวงหาหรอฝกฝนใหเกดข(นไดภายหลงท�ไดปฏบตงาน หรอรบงานมาเปนเวลานานพอควร 3.6.2.4 ความเอาใจใสและความจรงจง คนท�ถอวาเปนผมความรบชอบจะตองมความเอาใจใสตอส�งท�เขาไดรบมอบหมาย ใฝใจท�จะปฏบตใหลลวงไป และมความเอาจรงเอาจงตองาน หรอจตใจจดจอตองานพอสมควร ไมปลอยปละละเลยปฏบตงานใหสาเรจเสรจส(นภายในเวลาอนควร ไมใชประเภททากชาม ไมทากชาม 3.6.2.5 ความฝกใฝแสวงหาความรเพ�มเตมอยเสมอ ขอน(ทความจาเปนมาก เพราะคนท�ถอวามความรบผดชอบน (น นอกจากปฏบตงานใหไดดท�สดแลว ยงจะตองพยายามปรบปรงงานของตนใหดย �งข(นไปอก หากไมแสวงหาความรเพ�มเตมอยเสมอแลว งานท�ทาอยกจะทาไดไมด และจะไมสามารถปรบปรงงานของตนใหดข (นได หรอดไมเทาท�ควร หากแตสงเกตเอาจากการทางานของตนเอง 3.6.3 แนวทางในการดาเนนการตามหลกความรบผดชอบ แนวทางในการดาเนนการตามหลกความรบผดชอบ (สถาบนการศกษาและพฒนาตอเน�องสรนธร. 2549?: 15) 3.6.3.1 ผบงคบบญชาเปนแบบอยางท�ด รวมท (งการสรางแบอยางท�ดดวยการยกยอง และสงเสรมความประพฤตของบคคลท�เปนแบบอยางท�ด 3.6.3.2 สรางความรบผดชอบของตนเองโดยใชการมสวนรวม มระบบตรวจสอบและการประเมนผลท�นาเช(อถอได 3.6.3.3 สงเสรมผมความสามารถ โดยการใหรางวลและลงโทษท�เหมาะสม รวมท (งการจงใจดวยคาตอบแทนและอ�น ๆ 3.6.4 ตวช(วดเร�องความรบผดชอบ ตวช(วดเร�องความรบผดชอบ (สถาบนการศกษาและพฒนาตอเน�องสรนธร. 2549?: 15) 3.6.4.1 ไดรบการยอมรบและความพงพอใจจากผรบบรการและผเก�ยวของ 3.6.4.2 ผลปฏบตงานบรรลตามวตถประสงคท�กาหนดไว 3.6.4.3 คณภาพของงานท (งดานปรมาณ ความถกตอง ครบถวน รวมท (งจานวนความผดพลาดท�เกดจากการปฏบตงานและจานวนการเรยกรองหรอการกลาวหาท�ไดรบ สรปไดวาปจจยและองคประกอบท�มผลตอการประหยดพลงงานไฟฟา มหลายปจจยดวยกน ไดแก ดานความร ซ�งความรกคอ ส�งท�ไดมาจากการศกษาเลาเรยน การคนควา ประสบการณ หรอส�อตาง ๆ รวมกน ท (งความสามารถเชงปฏบตและทกษะท�จะไดขอมลเก�ยวกบ

83

ขอเทจจรงอนท�จะไดมาซ�งขาวสารและความคด สวนในดานทศนคต กคอสภาพความรสกทางดานจตใจท�บคคลเกดความรสกตอบางส�งแลวมแนวโนมแสดงออกทางพฤตกรรมในทศทางบวก ลบ หรอเปนกลางกได ในดานการรบร กคอแปลความหมายจากการสมผสตอส�ง เรา ซ(งตองอาศยประสบการณเดมประกอบ และในการแปลความหมายของส�งเรา เปนส�งท�เราไดความรเร�องส�งตาง ๆ รอบตวเรา โดยอาศยอวยวะรบสมผส การรบรนบวาเปนพ(นฐานท�สาคญของการเรยนร การรบรท�ถกตองจะสงผลใหไดรบความถกตอง ในดานของพฤตกรรมน (นเปนการกระทาของมนษยทกอยางไมวาการกระทาน (นผกระทาจะทาโดยรตวหรอไมรตว และไมวาส�งน (นจะสงเกตไดหรอไมได ตางเปนพฤตกรรมท (งน (น โดยอาจใชประสาทสมผสธรรมดาหรอใชเคร�องมอชวยในการสงเกต ในดานการสนบสนนทางสงคมเร�มต (งแตการท�บคคลในสงคมไดรบความรก ความเอาใจใส เหนคณคา ไดรบการยกยอง มความผกพนซ�งกนและกน มความรสกเปนสวนรวมในสงคมเดยวกน มการใหความชวยเหลอในดานตาง ๆ ซ�งอาจแสดงออกทางพฤตกรรมการสนบสนนดานตาง ๆ เชน การสนบสนนดานอารมณ การสนบสนนดานการประเมน เปรยบเทยบ การสนบสนนดานขอมลขาวสาร การสนบสนนดานส�งของ หรอบรการ สวนความรบผดชอบ หมายถง ลกษณะของบคคลท�แสดงออกถงความเอาใจใส จดจอต (งใจ มงม �นตอหนาท�การงาน การศกษาเลาเรยน และการเปนอยของตนเอง และ ผอยในความดแล ตลอดจนสงคม อยางเตมความสามารถ พยายามจะปฏบตหนาท�ของตนอยางมเหตผล มความสามารถเพยงพอท�จะวนจฉยวา อะไรถก อะไรผด อะไรด อะไรไมด และอะไรควร อะไรไมควร เพ�อวาจะไดปฏบตหนาท�ของตนใหดท�สด มประสทธภาพมากท�สด ประสบผลดท�สด อนเปนส�งท�ผปฏบตงานมความปรารถนาทกคน 4. ทฤษฏการวเคราะหองคประกอบ 4.1 ความหมายของการวเคราะหองคประกอบ มบคคลไดใหความหมายของการวเคราะหองคประกอบมากมายหลายทาน ไวดงน( เทคนคท�ใชในการแบงกลมหรอจาแนกตวแปรท�ใชกนท �วไป คอ เทคนคการวเคราะหปจจย (Factor Analysis) เปนเทคนคท�แบงกลมตวแปรออกเปนกลม ๆ หรอรวมตวแปรท�มความสมพนธกนไวในกลมเดยวกน หรอใน Factor หรอปจจยเดยวกน โดยตวแปรท�อยใน Factor เดยวกนจะมความสมพนธกนมาก ความสมพนธอาจจะอยในทศทางเดยวกน (คาสมประสทธ �สหสมพนธเปนบวก) หรออยในทศทางตรงกนขาม (คาสมประสทธ �สหสมพนธเปนลบ) แตตวแปรท�อยตาง Factor กนจะไมมความสมพนธกน หรอมความสมพนธกนนอย ในเทคนคน(จะใชคาสมประสทธ �สหสมพนธ (Correlation) วดความสมพนธระหวางตวแปร ดงน (น ตวแปรท�ใชเทคนค Factor Analysis ไดควรเปนตวแปรเชงปรมาณ (Interval หรอ Ratio Scale) (กลยา วานชยบญชา. 2546: 1) การวเคราะหองคประกอบ เปนเทคนคท�ใชกบตวแปรท�สงเกตไดหลาย ๆ ตว เพ�อคนหาวาตวแปรเหลาน(จะถกจดเปนกลมยอย ๆ ไดอยางไร ตวแปรท�มความคลายคลงกนจะถกอธบายดวย

84

องคประกอบ (Factor) เดยวกน หลงการวเคราะหองคประกอบแลว ความแปรปรวนของตวแปรเดมจะถกอธบายดวยองคประกอบท�มจานวนนอยกวาตวแปรเดม (ดษฎ โยเหลา. 2541?: 39) ในการวจยทางสงคมศาสตร และพฤตกรรมศาสตร นกวจยตองการศกษาคณลกษณะภายในตวบคคลท�เปนตวแปรแฝง ไมสามารถสงเกตไดโดยตรงและตองศกษาคณลกษณะดงกลาวน (นจากพฤตกรรมการแสดงออกของบคคล โดยการวดหรอการสงเกตพฤตกรรมเหลาน (นแทนคณลกษณะท�ตองการศกษา ในทางปฏบตนกวจยจะเกบรวบรวมขอมลไดเปนตวแปรสงเกตไดหลายตว และใชวเคราะหองคประกอบมาวเคราะหขอมลเพ�อใหไดองคประกอบอนเปนคณลกษณะของบคคลท�นกวจยตองการศกษา วธการวเคราะหองคประกอบเปนวธการวเคราะหขอมลทางสถตท�ชวยใหนกวจยสรางองคประกอบจากตวแปรหลาย ๆ ตวแปร โดยรวมกลมตวแปรท�เก�ยวของสมพนธกนเปนองคประกอบเดยวกน และแตละองคประกอบ คอ ตวแปรแฝงอนเปนคณลกษณะท�นกวจยตองการศกษา (นงลกษณ วรชชย. 2537: 114-115) การวเคราะหปจจยเปนเทคนคทางสถตท�ใชในการลดปรมาณขอมลใหลดนอยลง (Data Reduction) เพ�อใหงายตอความเขาใจ และทาใหทราบถงโครงสรางและแบบแผน (Structure and pattern of Data) กลาวคอ เม�อผวจยมจานวนตวแปรมาก ๆ หลายตว และมความไมสะดวกในการท�จะใชตวแปรจานวนมากดงกลาวมาวเคราะหเทคนคการวเคราะหปจจย จะลดจานวนตวแปรเหลาน (นใหเหลอนอยตวโดยอาศยโครงสรางและแบบแผนของความสมพนธท�มอยในขอมลหรอระหวางตวแปร (สชาต ประสทธ �รฐสนธ และ ลดดาวลย รอดมณ. 2527: 114). การวเคราะหองคประกอบเปนวธการทางสถตท�ชวยใหนกวจยสรางองคประกอบจากตวแปรหลาย ๆ ตวแปร โดยรวมกลมตวแปรท�เก�ยวของสมพนธกนเปนองคประกอบเดยวกน ตวแปรท�อยในองคประกอบเดยวกนจะมความสมพนธกนมากโดยความสมพนธอาจเปนทางบวกหรอลบกได สวนตวแปรท�อยคนละองคประกอบจะไมมความสมพนธกนหรอสมพนธกนนอย องคประกอบหน�ง ๆ จะแทนตวแปรแฝง อนเปนคณลกษณะท�นกวจยตองการศกษา (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 92) สรปไดวาการวเคราะหองคประกอบ หมายถง การรวมกลมของตวแปรท�สงเกตไดหลาย ๆ ตวท�มความสมพนธกนเขาเปนกลมเดยวกน โดยตวแปรท�อยในกลมเดยวกนน (นจะมความสมพนธกนมาก ซ�งอาจจะมความสมพนธกนในทางบวกหรอทางลบกนกได และตวแปรท�อยคนละกลมกนจะไมมความสมพนธกนหรอถามความสมพนธกนจะสมพนธกนนอย ตวแปรแฝงหรอองคประกอบท�ไดมาจะเปนคณลกษณะท�นกวจยตองการศกษา 4.2 วตถประสงคสาคญของการวเคราะหองคประกอบ วตถประสงคของเทคนค Factor Analysis (กลยา วานชยบญชา. 2546: 4) 1) เพ�อลดจานวนตวแปรโดยรวมตวแปรหลาย ๆ ตวใหอยในกลม หรอปจจย (Factor) เดยวกน โดยท�จานวนปจจยจะนอยกวาจานวนตวแปร โดยการนาตวแปรท�มความสมพนธกนไวในปจจยเดยวกน

85

2) เพ�อตรวจสอบความถกตอง (Confirmatory) ในงานวจยบางเร�อง ผวจยตองกาหนดความสาคญหรอน(าหนกใหกบตวแปร วตถประสงคในการวเคราะหองคประกอบม 2 ประการคอ (ฉตรศร ปยพมลสทธ �. 2551: ออนไลน) 1) เพ�อสารวจหรอคนหาตวแปรแฝงท�ซอนอยภายใตตวแปรท�ส งเกตหรอวดได เรยกวา การวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ (Exploratory factor analysis) 2) เพ�อพสจน ตรวจสอบหรอยนยนทฤษฎท�ผอ�นคนพบ เรยกวา การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory factor analysis) วตถประสงคสาคญของการวเคราะหองคประกอบมอย 2 ประการ คอ (นงลกษณ วรชชย. 2537: 115) 1) เปนการใชวธการวเคราะหองคประกอบเพ�อสารวจและระบองคประกอบรวมท�สามารถอธบายความสมพนธระหวางตวแปร ผลการวเคราะหองคประกอบชวยใหนกวจยลดจานวนตวแปรลงและไดองคประกอบ ซ�งทาใหเขาใจลกษณะของขอมลไดงาย และสะดวกในการแปลความหมายรวมท (งไดทราบแบบแผน (Patten) และโครงสราง (Structure) ความสมพนธของขอมลดวย 2) เปนการใชการวเคราะหองคประกอบเพ�อทดสอบสมมตฐานเก�ยวกบแบนแผนและโครงสรางความสมพนธของขอมล กรณนกวจยตองมสมมตฐานอยกอนแลวและใชวเคราะหองคประกอบเพ�อตรวจสอบวาขอมลเชงประจกษมความสอดคลองกลมกลนกบสมมตฐานเพยงใด จากวตถประสงคของการวเคราะหองคประกอบดงกลาวนาไปสเปาหมายของการใชการวเคราะหองคประกอบในฐานะท�เปนเคร�องมอท�สาคญสาหรบการวจย การใชเทคนคในการวเคราะหปจจยมวตถประสงคท�สาคญ 3 ประการ คอ (สชาต ประสทธ �รฐสนธ และ ลดดาวลย รอดมณ. 2527: 115). 1) เพ�อแสวงหาปจจยรวมท�สามารถอธบายความสมพนธรวมกนระหวางตวแปรตาง ๆ โดยท�จานวนปจจยรวมท�หาไดจะมจานวนนอยกวาจานวนตวแปร 2) เพ�อนาโครงสรางของความสมพนธระหวางปจจยและตวแปรเหลาน(ไปใชสรางคะแนนปจจย (Factor Score หรอ Factor Scale) คะแนนท�ไดน(เปรยบเสมอนคาของตวแปรตวใหมท�ประกอบดวยตวแปรเดมหลาย ๆ ตว ในทางการวจ ยเรยกวาตวแปรสวนผสม (Composite Variable) 3) เพ�อทดสอบขอสมมตฐานเก�ยวกบโครงสรางของขอมลหรอตวแปรวามปจจยรวมกนก�ปจจยอะไรบาง และตวแปรแตละตวมความสมพนธกนอยางไรกบปจจยน (น วตถประสงคสาคญของการวเคราะหองคประกอบมอย 2 ประการ คอ (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 92-94) 1) เพ�อสารวจและระบองคประกอบรวม ท�สามารถอธบายความสมพนธระหวางตวแปร ผลจากการวเคราะหองคประกอบแบบน( จะชวยใหลดจานวนตวแปรลงและไดองคประกอบซ�งทาให

86

เขาใจลกษณะของขอมลไดงาย และสะดวกในการแปลความหมายรวมท (งไดทราบแบบแผน (Pattern) และโครงสราง (Structure) ความสมพนธของขอมล 2) เพ�อทดสอบสมมตฐานเก�ยวกบแบบแผนและโครงสรางความสมพนธของขอมล การวเคราะหองคประกอบตามวตถประสงคน( ผวจยตองมสมมตฐานกอนวาคณลกษณะท�ศกษามก�องคประกอบ และใชวธการวเคราะหองคประกอบเพ�อตรวจสอบวาขอมลเชงประจกษมความสอดคลองกลมกลนกบสมมตฐานเพยงใด วตถประสงคของการวเคราะหตวประกอบ ในการวเคราะหตวประกอบ มหลกใหญ ๆ ท�ตองการอย 2 ลกษณะ คอ “มความงายเชงสถตและมความหมายในเน(อหา” วตถประสงคในการวเคราะหตวประกอบอาจจาแนกไดดงน( คอ (อทมพร ทองอไทย. 2524: 15) 1) ชวยใหไดการบรรยายเก�ยวกบปรเขต (Domain) ท�ตองการศกษา 2) ชวยตรวจสอบทฤษฏท�เก�ยวกบความสหสมพนธระหวางตวแปร 3) ชวยสรางความสมพนธเชงหนาท� (Functional Relation) ระหวางตวแปร 4) วเคราะหบคคลหรอวตถและจดใหเปนประเภทตาง ๆ 5) วเคราะหโครงสรางเชงตวประกอบ (Factorial Structure) 6) เปนการพสจนขอคนพบของผวเคราะหกบของคนอ�น โดยใชขอมลกลมตวอยางใหมจากประชากรกลมเดยวกน 7) เปนการลดจานวนขอมลใหนอยลงเพ�อใหไดลกษณะท�รวมกนท�ซอนอย 8) ในการทดสอบใชหาความตรงเชงโครงสราง (Construct Validity) 9) ชวยในการสรางแบบวดลกษณะตาง ๆ สรปไดวาวตถประสงคของการวเคราะหองคประกอบมหลกการใหญ ๆ ท�ตองการอย 2 ประการดวยกน คอ ประการแรกเพ�อสารวจและระบองคประกอบรวม ประการท�สองเพ�อทดสอบสมมตฐานเก�ยวกบแบบแผนและโครงสรางความสมพนธของขอมล ในการสารวจและระบองคประกอบรวมน (นกคอ ลดจานวนตวแปรลง โดยรวมตวแปรหลาย ๆ ตวใหอยในกลมเดยวกนหรอองคประกอบเดยวกนเพ�อท�จะทาใหเขาใจลกษณะของขอมลไดงาย และมความสะดวกในการแปลความหมายรวมท (งไดทราบแบบแผนและโครงสรางของความสมพนธของขอมลดวย สวนในการทดสอบสมมตฐานเก�ยวกบแบบแผนและโครงสรางความสมพนธของขอมลน (นหรอจะเรยกอกอยางหน�งวาการยนยนในทฤษฏ กเพ�อตรวจสอบดวาขอมลเชงประจกษมความสอดคลองกบสมมตฐานเพยงใด กอนท�มการตรวจสอบผวจยตองมสมมตฐานกอนวาคณลกษณะท�ศกษามก�องคประกอบ 4.3 ประโยชนของการวเคราะหองคประกอบ ประโยชนของการวเคราะหองคประกอบสามารถแบงไดดงน( (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 94-97) 1) ใชการวเคราะหองคประกอบเปนเคร�องมอวดตวแปรแฝง โดยนาผลการวเคราะหองคประกอบมาสรางตวแปรแฝง แลวนาตวแปรแฝงน(ไปใชในการวเคราะหตอไป

87

2) ใชการวเคราะหองคประกอบเปนเคร�องมอตรวจสอบความตรงเชงโครงสราง (Construct Validity) ของตวแปรวามโครงสรางตามนยมทางทฤษฏหรอไม และสอดคลองกบสภาพท�เปนจรงอยางไร 3) ใชในการแกปญหาการท�ตวแปรอสระของการวเคราะหถดถอยพหมความสมพนธกน (Multicolinearity) โดยการนาตวแปรอสระท�มความสมพนธกนไวดวยกนโดยการสรางตวแปรใหมจากคะแนนองคประกอบ แลวนาองคประกอบน (นไปเปนตวแปรอสระในการวเคราะหถดถอยตอไป ประโยชนของเทคนค Factor Analysis (กลยา วานชยบญชา. 2546: 5) 1) ลดจานวนตวแปร โดยการรวมตวแปรหลาย ๆ ตวใหอยในปจจยเดยวกน โดยถอวาปจจย โดยถอวาปจจยใหมท�สรางข(นเปนตวใหม ท�สามารถหาคาของปจจยท�สรางข(นได เรยกวา Factor Score จงสามารถนาปจจยดงกลาวไปเปนตวแปรสาหรบการวเคราะหทางสถตตอไป 2) ใชในการแกปญหาการท�ตวแปรอสระของเทคนคการวเคราะหความถดถอยมความสมพนธกน (Multicollinearity) วธการอยางหน�งในการแกปญหา Multicollinearity คอ การรวมตวแปรอสระท�มความสมพนธกนไวดวยกน โดยการสรางเปนตวแปรใหม หรอเรยกวาปจจย โดยใชเทคนค Factor Analysis แลวนาปจจยดงกลาวไปเปนตวอสระในการวเคราะหความถดถอยตอไป เน�องจากปจจยดงกลาวจะไมมความสมพนธกน จงเปนการแกปญหา Multicollinearity 3) ทาใหเหนโครงสรางความสมพนธของตวแปรท�ศกษา เน�องจากเทคนค Factor Analysis จะหาคาประสทธ �สหสมพนธ (Correlation) ของตวแปรทละคแลวรวมตวแปรท�สมพนธกนมากไวในปจจยเดยวกน จงสามารถวเคราะหถงโครงสรางท�แสดงความสมพนธของตวแปรตาง ๆ ท�อยในปจจยเดยวกนได 4) ทาใหสามารถอธบายความหมายของแตละปจจยไดตามความหมายของตวแปรตาง ๆ ท�อยในปจจยน (น ทาใหสามารถนาไปใชในดานการวางแผนได ประโยชนของวธวเคราะหตวประกอบใหประโยชนดงตอไปน( คอ (อทมพร ทองอไทย. 2524: 18-19) 1) ใหแบบแผนของความสมพนธ วธวเคราะหตวประกอบจะชวยแยกขอมลท�รวบรวมไดออกเปนกลม ๆ ตามความสมพนธท�เก�ยวของ 2) ชวยลดความซ(าซอนของขอมลลง 3) โครงสราง ไดแก โครงสรางพ(นฐานของปรเขต หรอมตท�เปนอสระกน 4) อธบายหรอจดจาพวก การวเคราะหตวแปรชวยบรรยายกลมหรอช (นของขอมลท�มลกษณะรวมกน 5) การวด (Scaling) ไดแก มาตราท�พฒนาข(นมาเพ�อวดลกษณะของบคคลหรอของปรากฏการณ มาตราตาง ๆ มปญหาต (งแตการใหน(าหนกตามลกษณะท�แตกตางกน การวเคราะหตวประกอบชวยแกปญหาตาง ๆ เหลาน( โดยการแบงลกษณะออกเปนกลม ๆ แยกออกจากกน ตวประกอบแตละตวคอ กลมของลกษณะแตละกลม เม�อไดตวประกอบแลวกใหน(าหนกในแตละลกษณะ

88

เพ�อนามารวมกนภายในตวประกอบแตละตว หรอแตละมาตรา น(าหนกเหลาน(ไดมาจากความแปรเปล�ยนตามลกษณะของแตละตวประกอบ เม�อนาลกษณะมารวมกนตามน(าหนกท�ใหกจะไดสเกลหรอมาตราท�ตองการ 6) การตรวจสอบสมมตฐาน สมมตฐานท�เก�ยวของกบมตของทศนคต บคลกภาพ พฤตกรรมของกลมในสงคม เม�อลกษณะตาง ๆ เก�ยวของกบมต การวเคราะหองคประกอบจงชวยการตรวจสอบคาถามท�วา มตเหลาน(มจรงหรอไม และสมพนธกนอยางไร และการวเคราะหตวประกอบยงเปดชองวางใหตรวจสอบความนยสาคญไดดวย 7) การเปล�ยนแปลงขอมล การวเคราะหตวประกอบชวยเปล�ยนขอมลใหอยในรปท�ตองการ ตามขอตกลงของเทคนคแตละอยาง เชน การวเคราะหความถดถอย มขอตกลงวา ถาจะทดสอบความมนยสาคญของสมประสทธ �ความถดถอย ตวทานายจะตองเปนอสระเชงสถตซ�งกนและกน ถาตวทานายตองสมพนธกน วธวเคราะหตวประกอบจะชวยลดตวทานายลงเหลอเฉพาะตวท�เปนอสระตอกน 8) ใชประโยชนในการสารวจตรวจคน การวเคราะหตวประกอบจะชวยการสารวจในส�งท�ยงไมเคยทราบมากอน สามารถลดความซบซอนใหเหลอในรปเชงเสนตรงท�งายข(น สาหรบนกวทยาศาสตรทมขอมลท�ซบซอนมาก ๆ กสามารถลดความซบซอนของปรากฏการณโดยวธการวเคราะหตวประกอบได 9) เปนแผนท� การวเคราะหตวประกอบทาเสมอนแผนท�ใหนกวทยาศาสตรมองภาพปรากฏการณ ในลกษณะท�ชวยจดมโนทศนและแหลงความแปรปรวนใหเปนระบบมากข(น มโนทศนเหลาน(อาจจดกระทาในรปจาพวกสาหรบบรรยายปรเขตไดอยางด หรอแมแตเปนขอมลสาหรบการวจยตอ ๆ ไปได 10) ทฤษฏ ไดแกโมเดลของการวเคราะหตวประกอบในสาขาพชคณตเชงเสนตรง โครงสรางทางคณตศาสตรสามารถนามาไวในการสรางทฤษฏได และพชคณตเชงเสนตรงสามารถนามาชวยการลดเร�องตาง ๆ ลงได การวเคราะหตวประกอบสามารถนามาประยกตใชในดานตาง ๆของทฤษฏ หรอทดสอบการทานายท�อนมานมาไดดวย จากการศกษาในประโยชนของการวเคราะหองคประกอบสรปไดวา ประโยชนของการวเคราะหองคประกอบ สามารถท�จะลดจานวนตวแปร ใชเปนเคร�องมอตรวจสอบความตรงเชงโครงสรางของตวแปร และสามารถวเคราะหถงโครงสรางท�แสดงความสมพนธของตวแปรตาง ๆ ท�อยในปจจยเดยวกน สามารถอธบายความหมายหรอจดจาพวกของแตละองคประกอบ สามารถนาไปใชในดานการวางแผนได ใชในการวด ชวยในการตรวจสอบสมมตฐาน ใชประโยชนในการสารวจตรวจคนหาองคประกอบท�ยงไมเคยทราบมากอน ใชทาเสมอนแผนท�ใหนกวทยาศาสตรมองภาพปรากฏการณ ในลกษณะท�ชวยจดมโนทศนและแหลงความแปรปรวนใหเปนระบบมากข(นเพ�อใชเปนขอมลสาหรบการวจยตอ ๆ ไปได

89

4.4 ขอตกลงเบ<องตนและการทดสอบ ขอตกลงเบ(องตนท�สาคญของการวเคราะหองคประกอบ คอ ตวแปรตองมความสมพนธกนเน�องจากวตถประสงคหลกของการวเคราะหองคประกอบเพ�อรวมกลมของตวแปรท�สมพนธกน การตรวจสอบเบ(องตนวาขอมลชดน (น จะนามาวเคราะหองคประกอบไดหรอไมคอ การพจารณาเมทรกซสหสมพนธของตวแปรชดน (น ตวแปรท�จะนามาวเคราะหองคประกอบจะตองมความสมพนธกนไมนอยกวา .30 (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 97-98) การตรวจสอบวาตวแปรมความสมพนธกนหรอไม สามารถตรวจสอบไดโดยการคานวณคาสหสมพนธบางสวน (Partial Correlation) คอการหาความสมพนธของตวแปรเม�อควบคมตวแปรอ�น ซ�งควรจะมคาต�า สาหรบการวเคราะหองคประกอบดวยโปรแกรม SPSS คาสถตทดสอบเพ�อพจารณาวาขอมลชดน(เหมาะสมท�จะนามาวเคราะหวเคราะหองคประกอบหรอไม คอ คา KMO and Bartlett’s Test เม�อเลอกสถตทดสอบตวน(จะไดคาสถตทดสอบ 2 คา สถตทดสอบตวแรก คอ คา Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy (MSA) ดชนตวน( มคาระหวาง 0 ถง 1 คาจะเทากบ 1 เม�อตวแปรแตละตวสามารถทานายไดดวยตวแปรอ�น โดยปราศจากความคลาดเคล�อน สวนคาในชวงอ�น ๆ แปลความหมายดงน( (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 97-98; อางองจาก Hair; et al. 1998. Multivariate Data Statistical. pp. 99) .80 ข(นไป เหมาะสมท�จะวเคราะหองคประกอบดมาก .70 - .79 เหมาะสมท�จะวเคราะหองคประกอบด .60 - .69 เหมาะสมท�จะวเคราะหองคประกอบปานกลาง .50 - .59 เหมาะสมท�จะวเคราะหองคประกอบนอย นอยกวา .50 ไมเหมาะสมท�จะนาขอมลชดน (นมาวเคราะหองค สถตทดสอบตวท�สอง คอ Bartlett’s Test of Sphericity ใชทดสอบวาตวแปรตาง ๆ มความสมพนธกนหรอไม โดยมสมมตฐานของการทดลองดงน( H0 : Correlation matrix เปน Identity matrix (เมทรกซท�มคาในแนวทแยงเปน 1 คานอกแนวทแยงเปน 0) หรอตวแปรตาง ๆ ไมสมพนธกน H1 : Correlation matrix ไมเปน Identity matrix หรอตวแปรตาง ๆ มความสมพนธกน ถาคา Bartlett’s Test of Sphericity มนยสาคญ แสดงวา ตวแปรตาง ๆ มความสมพนธกนสามารถนาไปวเคราะหองคประกอบได 4.5 โมเดลการวเคราะหองคประกอบ โมเดลการวเคราะหองคประกอบ (Factor Analysis Model) แบงตามวตถประสงคของการวเคราะหองคประกอบไดสองโมเดล คอ การวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ และการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 98)

90

4.5.1 การวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ (Exploratory Factor Analysis : EFA) การวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ มวตถประสงคเพ�อสารวจและระบองคประกอบรวมท�สามารถอธบายความสมพนธระหวางตวแปรสงเกตได ผลท�ไดคอลดจานวนตวแปรสงเกตไดโดยสรางเปนตวแปรใหมรปขององคประกอบรวม (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 98) การวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ คอ การวเคราะหเพ�อสารวจและระบองคประกอบรวมท�สามารถอธบายความสมพนธระหวางตวแปรสงเกตได ผลท�ไดจากการวเคราะหองคประกอบ ทาใหนกวจยลดจานวนตวแปรสงเกตไดในการวเคราะหตอไปโดยการสรางตวแปรใหมในรปขององคประกอบรวม (นงลกษณ วรชชย. 2537: 120) สรปไดวา การวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ กคอ การสารวจและระบองคประกอบรวมท�สามารถอธบายความสมพนธระหวางตวแปรสงเกตได ผลท�ไดทาใหลดจานวนตวแปรสงเกตไดในการวเคราะหตอไปโดยการสรางตวแปรใหมในรปขององคประกอบรวม 4.5.1.1 แนวคดของการวเคราะหองคประกอบ แนวคดของการวเคราะหองคประกอบ คอ ความแปรปรวนในตวแปรสงเกตไดเปนผลมาจากองคประกอบรวม (Common Factor: F) และองคประกอบเฉพาะ (Unique Factor: U) ซ�งองคประกอบเฉพาะยงประกอบดวยความแปรปรวนเน�องจากลกษณะเฉพาะของตวแปร (P) ละความคลาดเคล�อนในการวด (e) (U=p+e) การท�ตวแปรสงเกตไดมความสมพนธกนเน�องจากมองคประกอบรวมเปนตวเดยวกน รวม (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 98)

ภาพประกอบ 2 ความแปรปรวนในการวดตวแปรสงเกตได

ท�มา: สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. (2551). สถตวเคราะหสาหรบการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร: เทคนคการใชโปรแกรม [ลสเรล]LISREL. หนา 99.

ความแปรปรวนเน�องจากลกษณะเฉพาะ (p)

ความแปรปรวนเน�องจากองคประกอบรวม (F)

ความแปรปรวนเน�องจากความคลาดเคล�อน (e)

91

ภาพประกอบ 3 การแบงสวนความแปรปรวนในการวดตวแปรสงเกตได

ท�มา: สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. (2551). สถตวเคราะหสาหรบการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร: เทคนคการใชโปรแกรม [ลสเรล]LISREL. หนา 99. เม�อพจารณาคาของตวแปรสงเกตไดแตละตวในรปคะแนนมาตรฐาน (Standard Score) จะไดโมเดลสาหรบการวเคราะหองคประกอบในรปสมการดงน( (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 99-100) ∑ +=+++= UFaUFaFaFaZ ii332211

เม�อ Z คอ ผลบวกเชงเสนขององคประกอบรวม F1, F2, และ F3 และองคประกอบเฉพาะ (U) a1, a2, a3 เปนน(าหนกขององคปรกอบของแตละองคประกอบ หรอ Factor Loading (น( าหนกองคประกอบ) ซ�งเปนความสมพนธระหวางตวแปรสงเกตไดกบองคประกอบ กาลงสองของน(าหนกองคประกอบ แสดงคารอยละท�ตวแปรน (นอธบายความแปรปรวนขององคประกอบหน�งได (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 99-100) ผลบวกของกาลงสองของน(าหนกองคประกอบของตวแปรสงเกตไดตวหน�ง คอ คา Communality--h2 (ความรวมกน) หรอคาผลบวกของความแปรปรวนท�ตวแปรสงเกตตวหน�งแบงปนใหกบองคประกอบอ�น ๆ หรอ คอปรมาณความแปรปรวนของตวแปรน (นท�สามารถอธบายไดดวยองคประกอบรวมน �นเอง ผลรวมของกาลงสองของน(าหนกองคประกอบของตวแปรสงเกตไดทกตวบนองคประกอบหน�ง เรยกวา คาไอแกน (Eigenvalues) หรอปรมาณความแปรปรวนขององคประกอบท�สามารถอธบายไดดวยตวแปรสงเกตไดทกตว (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 100)

OPIN 1

F 1

F 2

F 3

U

92

4.5.1.2 ขอตกลงเบ(องตน ขอตกลงเบ(องตน ไดแบงไวเปนหวขอไวดงน( (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 102) 1) องคประกอบรวมทกตวเปนอสระตอกน หรอตวประกอบรวมทกตวมความสมพนธกน 2) ตวแปรสงเกตไดทกตวไดรบอทธพลโดยตรงจากทกองคประกอบ (F) 3) ตวแปรสงเกตไดทกตวไดรบอทธพลจากองคประกอบเฉพาะหรอความคลาดเคล�อนเพยงตวเดยว (e) 4) ความคลาดเคล�อนทกตวเปนอสระตอกน และเปนอสระจากองคประกอบทกตว 4.5.1.3 ข (นตอนการวเคราะหองคประกอบ ข (นตอนการวเคราะหองคประกอบ มดงน( (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 102) 1) การสกดองคประกอบข (นตน (Factor Extraction) วธการสกดองคประกอบท�นยมใช ม 2 วธ คอ 1.1) วธ Component Analysis ซ�งเรยกกนท �วไปวา Principal Component Analysis เหมาะสาหรบการวเคราะหท�ตองการองคประกอบจานวนนอย ๆ ท�จะอธบายความแปรปรวนของตวแปรสงเกตไดมากท�สด แลผวจยทราบวา ความแปรปรวนเฉพาะ (u = p + e) มคานอยเม�อเทยบกบความแปรปรวนท (งหมด ในข (นแรกของการคานวณจะกาหนดใหคาความรวมกนเทากบ 1 (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 102) 1.2) วธ Common Factor เหมาะสาหรบการวเคราะหเพ�อระบมตแฝง (Latent Dimension) หรอโครงสรางท�เปนตวแทนของชดของตวแปรสงเกต โดยผวจยมความรเร�องความแปรปรวนเฉพาะนอยมาก และตองการขจดความแปรปรวนสวนน(ออกไป แตวธน(มความยงยากมากกวา Component Analysis จงไดรบความนยมนอยกวา (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 102) เกณฑการกาหนดจานวนองคประกอบพจารณาจาก คาไอเกน (Eigenvalues) มากกวา 1 มการกาหนดจานวนตวประกอบลวงหนา มคารอยละของความแปรปรวนสะสม 60% ข(นไป และScree Plot ถาเสนกราฟเร�มท�จะเปนเสนตรงขนานกบแกนนอน ถอวาเปนจานวนองคประกอบสงสด (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 102-103) 2) การหมนแกนองคประกอบ (Factor Rotation) เพ�อใหไดองคประกอบรวมท�ชดเจน การหมนแกนทาได 2 วธ คอ (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 103)

93

2.1) Orthogonal เปนการหมนแกนท�ยงคงใหแกนองคประกอบต (งฉาก หมายความวาองคประกอบท�ไดเปนอสระตอกน วธท�นยม คอ วธแวรเมกซ (Varimax) ดงแสดงในภาพประกอบ 4

ภาพประกอบ 4 การหมนแกนแบบมมฉาก

ท�มา: สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. (2551). สถตวเคราะหสาหรบการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร: เทคนคการใชโปรแกรม [ลสเรล]LISREL. หนา 103. 2.2) Oblique เปนการหมนแกนท�องคประกอบไมตองต (งฉากกน ซ�งหมายถงองคประกอบท�สกดไดจะมความสมพนธกน ดงแสดงในภาพประกอบ 5 (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 103)

ภาพประกอบ 5 การหมนแกนแบบมมแหลม

ท�มา: สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. (2551). สถตวเคราะหสาหรบการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร: เทคนคการใชโปรแกรม [ลสเรล]LISREL. หนา 103.

F1

X4 F2

F1 X1

X2

X3 F2

X4

F2

F1 F1 X1

X2

X3

F2

94

3) การสรางคะแนนองคประกอบ (Factor Score) เพ�อสรางตวแปรแฝงจากตวแปรสงเกตได (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 103) 4) การต (งช�อองคประกอบ ผวจยตองต (งช�อองคประกอบใหส�อความหมายถงตวแปรท (งหมดในองคประกอบ (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 103) ข (นตอนการดาเนนการวเคราะหองคประกอบและวธการแตละข (นตอน มดงน( (นงลกษณ วรชชย. 2537: 120-138) 1) การเตรยมเมทรกซสหสมพนธ เมทรกซสหสมพนธท�จะใชเปนขอมลในการวเคราะหองคประกอบเชงสารวจและการวเคราะหองคประกอบประเภทอ�นม 2 แบบ คอ แบบอาร (R-type) และแบบคว (Q-type) เมทรกซสหสมพนธแบบอาร หมายถง เมทรกซของสหสมพนธระหวางตวแปรแตละคจานวนหนวยของคะแนนท�นามาหาคาสหสมพนธแตละค คอ จานวนหนวยตวอยาง สวนเมทรกซของสหสมพนธแบบคว หมายถง เมทรกซของสมประสทธ �สหสมพนธระหวางหนวยตวอยางแตละคจาหนวยของคะแนนท�นามาหาคาสหสมพนธแตละค คอ จานวนตวแปรหรอคณลกษณะของหนวยตวอยางละคน โดยปรกตการวเคราะหองคประกอบท�ใชกนอยในงานวจยท �วไป ใชขอมลท�เปนเมทรกซสหสมพนธอาร เพ�อศกษาตวแปรท�แสดงออกเปนตวแปรสงเกตได แตการวเคราะหองคประกอบควรใชเมทรกซสหสมพนธแบบควดวย เมทรกซสหสมพนธท�นกวจยเตรยมไวเพ�อวเคราะหองคประกอบน (น ควรมคาสหสมพนธแตกตางจากศนย ถาตวแปรไมมความสมพนธกนแสดงวาไมมองคประกอบรวม และไมมประโยชนท�จะนาเมทรกซสหสมพนธน (นไปวเคราะหในโปรแกรม SPSS จงจดใหมการทดสอบสมมตฐานวาเมทรกซสหสมพนธน (นเปนเมทรกซเอกลกษณ (Identity Matrix) หรอไมโดยใช Bartlett’s Test of Sphericity ซ�งเปนการทดสอบไค-สแควรของดเทอรมแนนท (Determinant) ของเมทรกซสหสมพนธ (นงลกษณ วรชชย. 2537: 121; อางองจาก Norusis. 1988. SPSS/PC+ Advanced Statistics V. 2.0. pp. B-44) นอกจากน(โปรแกรม SPSS ยงมการทดสอบโดยการคานวณคาสถตเรยกวา ดชน-ไมเยอร-ออลคน (Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy) ซ�งเปนดชนบอกความแตกตางระหวางเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตได กบเมทรกซสหสมพนธแอนตอเมจหรอปฏภาพ (Anti-Image Correlation Matrix) ซ�งเปนเมทรกซของสหสมพนธพารเซยล ระหวางตวแปรแตละค เม�อขจดความแปรปรวนของตวแปรอ�น ๆ ออกไปแลว คาดชนไกเซอร-ไมเยอร-ออลคนควรจะมคาเขาใกลหน�ง ถามคานอยแสดงวาความสมพนธระหวางตวแปรนอยและไมเหมาะสมท�จะวเคราะหองคประกอบ (นงลกษณ วรชชย. 2537: 120-121) 2) การสกดองคประกอบข (นตน (Extraction of the Initial Factor) เปาหมายของการสกดองประกอบข (นตนในการวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ คอ การแยกองคประกอบรวมใหมจานวนองคประกอบนอยท�สด ท�สามารถนาคาน(าหนกองคประกอบไปคานวณคาเมทรกซสหสมพนธไดคาใกลเคยงกบเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตไดอนเปนขอมลเชงประจกษ กระบวนการสกดองคประกอบน (น คอมพวเตอรมการคานวณ

95

ทวนซ(าหลายรอบ เร�มจากการต (งสมมตฐานวามองคประกอบเพยงองคประกอบเดยวแลวนาคาแฟคเตอรเมทรกซไปคานวณหาเมทรกซสหสมพนธเปรยบเทยบกบเมทรกซขอมลเชงประจกษถายงมความแตกตางกนมากจะต (งสมมตฐานวามสององคประกอบ แลวดาเนนการวเคราะหใหมเร�อย ๆ ไปจนกวาจะไดเมทรกซสหสมพนธท�คานวณไดน (นมคาใกลเคยงกบขอมลเชงประจกษ วธการสกดองคประกอบสามารถแยกไดเปน 6 กลม (นงลกษณ วรชชย. 2537: 121; อางองจาก Kim and Mueller. 1978. Factor Annalysis: Statistical Methods and Practical Issues. pp. 12-29) คอ การวเคราะหสวนประกอบมขสาคญ การหาองคประกอบแกนมขสาคญ วธกาลงสองนอยท�สด วธไลดลฮคสงสด วเคราะหภาพ และการหาองคประกอบแบบแอลฟา แตละกลมมหลกการคลายคลงกน แตมวธการแตกตางกน วธการ 5 วธหลงตางจากวธแรก คอ วธการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญ เพราะ 5 วธหลงเปนวธการวเคราะหองคประกอบรวม (Common Factor Analysis) วธการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญแมวาจะตางจากการวเคราะหองคประกอบรวมในรายละเอยด แตมหลกการแบบเดยวกน การทาความเขาใจวธการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญจะชวยใหเขาใจวธการวเคราะหองคประกอบรวมไดดข (นดวย (นงลกษณ วรชชย. 2537: 121) 2.1) วธการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญ (Principal Component Analysis) ตามหลกการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญ ตวแปรสงเกตไดจะถกเปล�ยนรปใหตวแปรสวนประกอบ ซ�งเขยนในรปผลบวกเชงเสนของตวแปรสงเกตไดท (งหมด โดยท�ตวแปรสวนประกอบตวแรกอธบายความแปรปรวนของตวแปรสงเกตไดมากท�สดจากน (นจงจะสรางตวแปรสวนประกอบตวท�สองท�ไมสมพนธกบตวแรกใหอธบายความแปรปรวนของตวแปรสงเกตไดท�เหลออยใหมากท�สดเร�อย ๆ ไป ผลจากการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญจะไดตวแปรสวนประกอบชดหน�งท�ไมสมพนธกนเลยจากขอมลตวแปรสงเกตไดซ�งมความสมพนธกน ถาขอมลตวแปรสงเกตไดไมมความสมพนธกนการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญจะทาไมได การวเคราะหสวนประกอบมขสาคญ แตกตางจากการวเคราะหองคประกอบรวมท�ไดกลาวถงไวในหวขอแรก โมเดลการวเคราะหองคประกอบทกลาวไวแลวน (น แสดงวาตวแปรสงเกตได คอ ผลบวกเชงเสนขององคประกอบรวมหลายองคประกอบ และองคประกอบเฉพาะ น �นคอ องคประกอบรวมอธบายความแปรปรวนในตวแปรสงเกตไดเฉพาะสวนท�มความแปรผนรวมกนกบองคประกอบ แตโมเดลการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญตวแปรสงเกตได คอ ผลบวกเชงเสนของสวนประกอบมขสาคญ (องคประกอบ) น �นคอ ตวแปรสวนประกอบอธบายความแปรปรวนในตวแปรสงเกตไดท (งหมด ขอแตกตางระหวางการวเคราะหสวนประกอบสาคญ และการวเคราะหองคระกอบรวมอกประการหน�ง คอ ทฤษฏพ(นฐานสาหรบการวเคราะห นกวจยท�ใชการวเคราะหสวนประกอบสาคญเพ�อสรางตวแปรชดใหมใหมจานวนนอย ไมจาเปนตองมทฤษฏพ(นฐาน แตนกวจยท�ใชการวเคราะหองคประกอบรวม จาเปนตองมทฤษฏ มสมมตฐานเปนแนวทางในการวเคราะห การวเคราะหสวนประกอบสาคญน(เปนวธการสกดองคประกอบแบบแรกท� Hotelling

96

พฒนาข(นเมอ ค.ศ. 1933 และเปนพ(นฐานของการสกดตวประกอบดวยวธอ�น ๆ (นงลกษณ วรชชย. 2537: 122) 2.2) การหาองคประกอบแกนมขสาคญ (Principal Axis Factoring) เปนการวเคราะหองคประกอบรวมแบบหน�งท�ใชหลกการแบบเดยวกบการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญท�กลาวในหวขอ 2.1 ขอแตกตาง คอ วธการหาองคประกอบแกนมขสาคญมไดใชคาการรวม (Communality) ของตวแปรเปน 1.0 เหมอนในการวเคราะหสวนประกอบสาคญ น �นคอ สมาชกในแนวทแยงของเมทรกซสหสมพนธแทนท�จะเปน 1.0 จะใชคากาลงสองของสหสมพนธพหคณระหวางตวแปรแตละตวแปรท�เหลอเปนคาประมาณของคาการรวม หรอใชสมประสทธ �สหสมพนธของตวแปรแตละตวกบตวแปรท�เหลอท�มคาสงท�สด เปนคาประมาณคาการรวม วธการน(แมจะมการใชกนอยางแพรหลายในระยะแรก แตปจจบนนกวจยเร�มสนใจวธกาลงสองนอยท�สด และนามาแทนวธน( การหาองคประกอบมขสาคญไดรบการพฒนาใหทางานดข(น โดยมการคานวณทวนซ(า (Iteration) โดยมการทางานเปนข (นตอนดงน( ข (นแรกจะใชกาลงสองของสหสมพนธระหวางตวแปรกบตวแปรท�เหลอเปนคาประมาณของคาการรวมท�เปนคาต (งตน ทาการสกดองคประกอบรวมเปนคร (งท�สอง ทาการคานวณทวนซ(าเร�อย ๆ ไปจนกวาคาประมาณของคาการรวมจะไมเปล�ยนแปลงจงนาผลของการสกดองคประกอบรวมเปนผลการวเคราะหข (นสดทาย (นงลกษณ วรชชย. 2537: 123-125) 2.3) วธกาลงสองนอยท�สด (Least Squares Method) เปนการสกดองคประกอบสาหรบการวเคราะหองคประกอบรวมแบหน�ง ประกอบดวยวธการแตกตางกน 3 แบบ คอ วธกาลงสองนอยท�สดไมถวงน(าหนก (Unweighted Least Squares Method) วธกาลงสองนอยท�สดท �วไป (Generalized Least Squares Method) และวธเศษเหลอนอยท�สด (Minimum Reriduals Method = MINRES) ซ�งพฒนาโดย H.H. Harman เม�อ ค.ศ. 1976 ท (งสามวธใชหลกการเหมอนกบการหาองคประกอบแกนมขสาคญท�มการคานวณทวนซ(า ส�งท�แตกตางกน คอ เกณฑในการตดสนหยดการคานวณซ(า ซ�งวธการหาองคประกอบแกนมขสาคญใชเกณฑวาจะคานวณทวนซ(า จนกวาคาประมาณของคาการรวมไมเปล�ยนแปลง สาหรบเกณฑในวธกาลงสองนอยท�สดมแตกตางกนตามวธท�ใช กลาวคอวธกาลงสองนอยท�สดไมถวงน(าหนกจะหยดเม�อกาลงสองของผลตางระหวางเมทรกซสหสมพนธท�คานวณไดกบเมทรกซสหสมพนธจากตวแปรสงเกตไดมคานอยท�สด วธกาลงสองนอยท�สดท �วไปใชเกณฑเดยวกนกบวธกาลงสองนอยท�สดไมถวงน(าหนก แตจะถวงน(าหนกสมาชกในเมทรกซสหสมพนธดวยคาองคประกอบเฉพาะของตวแปรแตละตว น �นคอ คาสหสมพนธของตวแปรท�มองคประกอบเฉพาะสงจะถวงน(าหนกนอยกวาสหสมพนธของตวแปรท�มองคประกอบเฉพาะต�าสวนวธเศษเหลอนอยท�สด ใชการทดสอบไค-สแควรสารบกลมตวอยางขนาดใหญ ทดสอบความสอดคลองกลมกลนระหวางเมทรกซสหสมพนธท�คานวณไดกบเมทรกซสหสมพนธของตวแปนสงเกตได (นงลกษณ วรชชย. 2537: 125) 2.4 วธไลดลฮคสงสด (Maximum Likelihood Method) มหลกการเชนเดยวกบวธกาลงสองนอยท�สด สหสมพนธของตวแปรถกถวงน( าหนกดวยอนเวอรสของ

97

องคประกอบเฉพาะของสวนตวแปร เชนเดยวกบวธกาลงสองนอยท�สดท �วไป ส�งท�แตกตางกนคอ เกณฑท�ใชหยดการคานวณทวนซ(า ซ�งมแตกตางกน 3 แบบ คอ วธหาองคประกอบคาโนนคอล (Canonical Factoring) ของ C.R. Rao พฒนาเม�อ ค.ศ. 1955 วธดเทอรมแนนทของเมทรกซสหสมพนธเศษเหลอมคาสงสด (Minimum Reridual Correlation Metrix) พฒนาโดย M.W. Brown เม�อ ค.ศ. 1968 และวธการวเคราะหโมเดลลสเรลพฒนาโดย K.G. Joreskog เม�อ ค.ศ. 1967 เกณฑของวธหาองคประกอบคาโนมคอล คอ การใหไดคาสหสมพนธคาโนนคอลระหวางองคประกอบรวมกบตวแปรสงเกตไดมคาสงสด เกณฑของวธดเทอรมแนนทของเมทรกซผลตางระหวางเมทรกซสหสมพนธท�คานวณได และเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตไดมคาสงสด สวนเกณฑของวธการวเคราะหโมเดลลสเรลใชการทดสอบไค-สแควร ตรวจสอบความสอดคลองกลมกลนระหวางเมทรกซสหสมพนธท�คานวณไดกบเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตได (นงลกษณ วรชชย. 2537: 125) 2.5 วธวเคราะหภาพ (Image Analysis) ตางจากวธการสกดองคประกอบท�กลาวมาแลวขางตน ซ�งถอวาตวแปรสงเกตไดเปนตวแปรกาหนด แตวธวเคราะหภาพถอวาตวแปรสงเกตไดเปนตวแปรสมจากประชากรของตวแปร วธการน(พฒนาโดย L. Guttman เม�อ ค.ศ. 1953 โดยมหลกการวา ตวแปรสงเกตไดแยกไดเปนสวนท�เปนองคประกอบรวมและองคประกอบรวมและองคประกอบเฉพาะสวนท�เปนองคประกอบรวมเรยกวาภาพ (Image) สาวนท�เปนองคประกอบเฉพาะเรยกวาแอนต-อเมจ หรอปฏภาพ (Anti-Image) ถาตวแปรสงเกตไดมครบตามประชากรของตวแปร คากาลงสองของภาพตวแปรจะเทากบคาการรวมของตวแปร และกาลงสองของปฏภาพของตวแปรจะมคาเทากบความแปรปรวนขององคประกอบเฉพาะ แตในการวจยขอมลสวนใหญไมครอบคลมประชากรของตวแปรท (งหมด Guttman จงเรยกภาพและปฏภาพของตวแปรวาภาพยอย และปฏภาพยอย (Partial Image and Partial Anti-Image) ในการสกดองคประกอบใชขอมลจากเมทรกซสหสมพนธ ท�มการแทนท�สมาชกในแนวทแยงดวยคาของภาพยอย ในท�น(ภาพยอยคอ คากาลงสองของสหสมพนธ ระหวางตวแปรแตละตวกบตวแปรท�เหลอ และปรบคาสมาชกนอกแนวทแยงดวยคาความแปรปรวน ของปฏภาพยอย ผลจากการวเคราะหองคประกอบดวยวธน( โดยปกตจะใหจานวนองคประกอบ ประมาณคร�งหน�งของจานวนตวแปร (นงลกษณ วรชชย. 2537: 126) 2.6 วธการหาองคประกอบแบบแอลฟา (Alpha Factoring) H. Kaiser และ J. Caffrey ไดพฒนาการหาองคประกอบแบบแอลฟา เม�อ ค.ศ. 1965 โดยมหลกการวาตวแปรสงเกตไดเปนเพยงตวแปรสมจากประชากรของตวแปรเชนเดยวกบวธวเคราะหภาพ และถอวาคาของตวแปรวดมาจากประชากรท (งหมด การสกดองคประกอบใชหลกการวาองคประกอบรวมท�สกดไดจะมความสมพนธสงสดกบองคประกอบรวมท�มอยในประชากรของตวแปร เม�อเทยบกบวธไลดลฮคสงสดซ�งมการถวงน(าหนกคาสหสมพนธระหวางตวแปรดวยสวนกลบขององคประกอบเฉพาะ วธการหาองคประกอบแบบแอลฟาถวงน(าหนกคาสหสมพนธดวยสวนกลบคาการรวม สหสมพนธท�มคาการรวมสงจะถกถวงน(าหนกนอยกวาสหสมพนธท�มคาการรวมของตวแปรต�า สาหรบเกณฑใน

98

การเลอกจานวนองคประกอบน (นพจารณาจากคาสมประสทธ �แอลฟาอนเปนคาความเท�ยงท�จะใชม �วไปตองมคามากกวาหน�ง (นงลกษณ วรชชย. 2537: 126) 3) วธการหมนแกน (Method of Rotation) เทคนคการหมนแกนในการวเคราะหองคประกอบพฒนาโดย L.L. Turnstone เม�อ ค.ศ. 1947 Turnstone ใชหลกการหมนแกนอางอง (Reference Axes) ซ�งเปนแกนแทนองคประกอบใหแกนอางองผานจดพกดของตวแปรใหมากท�สด เพ�อใหไดองคประกอบท�มโครงสรางงาย (Simple Structure) ไมซบซอน ลกษณะการจดกลมของตวแปรใหเปนองคประกอบมโครงสรางงายในอดมคตจะมลกษณะดงเมทรกซองคประกอบท�แสดงในภาพประกอบ 6 ตามภาพแสดงกราฟของพกดตวแปร โดยมองคประกอบ F1 และ F2 เปนแกนอางอง แกน F1 ผานพกดของตวแปรท� 1 และ 2 ในขณะท�แกน F2 ผานพกดของตวแปรท� 3 และ 4 วธการท�จะหมนแกนอางองใหมการจดกลมตวแปรไดองคประกอบมโครงสรางงายดงกลาวทาได 3 วธ คอ การหมนแกนโดยใชกราฟ การหมนแกนโดยใชวธการวเคราะหใหไดผลตามเกณฑท�กาหนด และวธการหมนแกนใหเมทรกซองคประกอบมลกษณะตามเมทรกซเปาหมายท�กาหนด แตละวธมรายละเอยดดงตอไปน( (นงลกษณ วรชชย. 2537: 127)

ภาพประกอบ 6 วธการหมนแกน ท�มา: นงลกษณ วรชชย. (2537). ความสมพนธโครงสรางเชงเสน [ลสเรล] LISREL: สถตวเคราะหสาหรบการวจยทางสงคม และพฤตกรรมศาสตร. หนา 128. 3.1) การหมนแกนโดยใชกราฟ (Graphic Rotation) และ แบบมมแหลม (Oblique Rotation) แกนอางองขององคประกอบกอนหมนแกนมลกษณะเปนแกนต (งฉากกน ซ�งแสดงวาองคประกอบท (งสองเปนอสระตอกน การหมนแกนแบบต (งฉากกน คอ การหมนแกนอางองท (งสองแกนไปพรอม ๆ กน โดยแกนท (งสองยงคงต (งฉากกนเหมอนเดม สวนการหมนแกนแบบหมนแหลมน (น นกวจยอาจเลอนหมนแกนท (งสองดวยมมท�ตางกนทาใหแกนอางองท (งสองทามมแหลมตอ

1 2

4 3

99

กน ผลจากการหมนแกนแบบมมแหลมจะทาใหองคประกอบท (งสองมความสมพนธกน และสมประสทธในเมทรกซแบบแผน จะไมตรงกบเมทรกซโครงสราง (นงลกษณ วรชชย. 2537: 127) 3.2) การหมนแกนโดยใชการวเคราะห (Analytical Rotation) เปนผลงานของนกสถตหลายทาน โดยการนาหลกการของ Thurstone มาสรางเกณฑเพ�อปรบคาสมประสทธในเมทรกซองคประกอบ ใหตความไดงายข(นตามหลกขอหน�งของ Thurstone องคประกอบจะมโครงสรางงายเม�อพกดของตวแปรอยบนแกนอางองแกนเดยว น �นคอ สมาชกในแตละแถวของเมทรกซองคประกอบควรจะมคาสงเฉพาะองคประกอบใดองคประกอบหน�งเทาน (น และควรมคาต�าสาหรบทกองคประกอบท�เหลอ ถากาลงสองของน(าหนกองคประกอบเฉพาะองคประกอบหน�งมคาเทากบคาการรวมของตวแปรน (น หมายความวาตวแปรน (นวดองคประกอบเดยว ซ�งจะตความหมายของตวแปรน (นไดงาย วธน(เปนการหมนแกนเชงวเคราะหโดยใหกาลงสองของน(าหนกองคประกอบแตละแถวมคาสงสดและทาใหไดองคประกอบท �วไป (General Factor) รวมท (งตความหมายตวแปรแตละตวไดงาย อกวธหน�งเปนการหมนแกนเชงวเคราะหโดยใหกาลงสองของน(าหนกองคประกอบแตละสดมภ (Column) ของเมทรกซองคประกอบท�มคาสงสด ทาใหไดองคประกอบเฉพาะ (Specific Factor) ซ�งตความหมายองคประกอบแตละองคประกอบไดงายตามแบบของ Thurstone จากหลกเกณฑสองประการน(นาไปสการหมนแกนเชงวเคราะหแบบตาง ๆ ซ�งจดแยกไดเปน 2 กลม คอ แบบต (งฉากและแบบมมแหลมดงน( (นงลกษณ วรชชย. 2537: 129) 3.2.1) การหมนแกนแบบต (งฉาก (Orthogonal Rotation) แบงออกเปนวธยอยตามเกณฑท�ใช ดงน( (นงลกษณ วรชชย. 2537: 129) 3.2.1.1) การหมนแกนแบบควอรตแมกซ (Quarimax Rotation) เปนวธการพฒนาโดยนกสถตหลายคน โดยท�แตละคนตางทางานโดยอสระในชวงเวลาเดยวกน คอ J.B. Carroll ค.ศ. 1953 D.R. Saunder ค.ศ. 1953 G. Ferguson ค.ศ. 1954 J.O. Neuhaus และ C. Wrigley ค.ศ. 1952 (นงลกษณ วรชชย. 2537: 129; อางองจาก Lindeman; Merenda; and Gold. 1980. Introduction to Bivariate and Mutivariate Analysis. pp. 271-272) วธน(เปนการหมนแกนโดยใหกาลงสองของน(าหนกองคระกอบแตละแถวในเมทรกซองคประกอบมคาสงสด แตในสตรการคานวณตองใชคาน(าหนกองคประกอบยกกาลงส� ผพฒนาสตรน(จงต (งช�อน(วา วธควอรตแมกซ คอ การทาคาผลรวมของกาลงส�ของน(าหนกองคประกอบในแตละแถวใหมคาสงสด ผลจากวธน(จะไดองคประกอบท�มน(าหนกองคประกอบมคาสงบางตวแปร และมน(าหนกองคประกอบปานกลางและตาบนตวแปรท�เหลอ เปนผลใหไดองคประกอบท �วไป (นงลกษณ วรชชย. 2537: 129-130) 3.2.1.2) การหมนแกนแบบแวรรแมกซ (Varimax Rotation) เปนวธท�พฒนาโดย H. Kaiser เม�อ ค.ศ. 1956, 1958 วธน( เปนการหมนแกนโดยใหกาลงสองของน( าหนกองคประกอบแตละสดมภ (Column) ในเมทรกซองคประกอบจะมคาสงสด วธน( ไดองคประกอบท�มโครงสรางงายตามแบบของ Thurstone และไดองคประกอบเฉพาะ (Specific Factor) ซ�งทาใหการแปลความหมายองคประกอบสะดวกข(น (นงลกษณ วรชชย. 2537: 130)

100

3.2.1.3) การหมนแกนแบบอควอแมกซ (Equamax Rotation) เปนวธหมนแกนท�พฒนาโดย D.R. Saunders เม�อ ค.ศ. 1962 วธน(เปนวธท�ผสมผสานวธคอวรตแมกซและวธแวรรแมกซ องคประกอบท�ไดจะมลกษณะกลาง ๆ ระหวางสองวธน( (นงลกษณ วรชชย. 2537: 130) การหมนแกนโดยใชการวเคราะหและเปนการหมนแกนแบบต (งฉาก นอกจาก 3 วธท�กลาวแลว ยงมวธทรานสวารรแมกซ (Thansvarimax) พฒนาโดย D.R. Saunders เม�อ ค.ศ. 1962 วธพารซแมกซ (Parsimax) พฒนาโดย C. Crawford เม�อ ค.ศ. 1967 (นงลกษณ วรชชย. 2537: 130) 3.2.2) การหมนแกนแบบมมแหลม (Oblique Rotation) การหมนแกนเชงวเคราะหแบบมมแหลม แบงออกเปนวธยอยตามเกณฑท�ใชดงน( (นงลกษณ วรชชย. 2537: 130) 3.3.2.1) การหมนแกนแบบควอรตมน (Quartimin Rotation) เปนวธหมนแกนท�พฒนาโดย J.B. Caroll ค.ศ. 1953 ใชหลกการเดยวกบวธหมนแกนแบบควอรตแมกซ แตยอมใหองคประกอบมความสมพนธกน ผลท�ไดจากการหมนแกนวธน(ไดองคประกอบท�เปนองคประกอบท �วไปคอนขางทามมแหลมตอกนมากกวาแบบอ�น (นงลกษณ วรชชย. 2537: 130) 3.3.2.2) การหมนแกนแบบโคแวรรมน (Covarimin Rotation) เปนวธหมนแกนท�พฒนาโดย J.B. Caroll ค.ศ. 1957 ใชหลกการเดยวกบวธหมนแกนแวรรแมกซ แตยอมใหองคประกอบมความสมพนธกน ผลท�ไดจากการหมนแกนวธน(ไดองคประกอบท�เปนองคประกอบเฉพาะและคอนขางทามมแหลมตอกนมากกวาแบบอ�น (นงลกษณ วรชชย. 2537: 130) 3.3.2.2) การหมนแกนแบบออบลมน (Oblimin Rotation) เปนวธหมนแกนท�พฒนาโดย J.B. Caroll ค.ศ. 1960 เพ�อแกไขขอบงพรองของวธควอรตมนและโคแวรรมน ซ�งมผลการวเคราะหใหองคประกอบท�ไดสมพนธกนสงมากไปและนอยไป วธออบลมนจงเปนวธผสมผสานท�ใหผลการวเคราะหดข (น หลกการของการหมนแกนแบบออบลมนใชการทาใหคาความแปรปรวนรวมของกาลงสองของสมประสทธ �ท�เปนภาพฉายน(าหนกองคระกอบบนแกนอางองมคานอยท�สดในท�น(แกนอางองซ�งแทนองคประกอบแตละองคประกอบทามมแหลมตอกน และแกนอางองแตละแกนทามมแหลมกบระนาบ (Plane) ท�เกดจากแกนอางององคประกอบอ�น ๆ ท�เหลอทกระนาบดวย วธหมนแกนออบลมนของ Caroll ใชสมประสทธ �ท�เปนภาพฉายของน(าหนกองคประกอบบนแกนอางองมาพจารณา ซ�งในแนวทางปฏบตนกวจยพจารณาจากคาน(าหนกองคประกอบท�มตอองคประกอบท�มตอองคประกอบแรก (Primary Factor) มากกวาจะพจารณาฉายของน(าหนกองบนประกอบบนแกนอางอง R.I. Jennrich และ P.F. Sampson จงไดพฒนาการหมนแกนแบบออบลมนใหดข (นใน ค.ศ. 1966 และเรยกวธน(วา พฒนาการหมนแกนแบบออบลมนตรง (Direct Oblimin) (นงลกษณ วรชชย. 2537: 131; อางองจาก Lindeman; Merenda; and Gold. 1980. Introduction to Bivariate and Mutivariate Analysis. pp. 278-280) วธน(ใชหลกการเดยวกบวธแบบออบลมนแตใชคาน(าหนกองคประกอบในเมทรกซองคประกอบแทนคาสมประสทธ �ภาพฉายบนแกนอางองการหมนแกนเชงวเคราะหแบบออบลมนตรงน(มในโปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรป SPSS และผใช

101

สามารถเลอกกาหนดคาพามเตอรเดลตา (Deta) ได ถาเดลตาใกลศนย องคประกอบจะทามมแหลมมากกวาคาเดลตาเปนลบ คาท�เหมาะของเดลตาควรอยระหวาง 0 และ -5 (นงลกษณ วรชชย. 2537: 130-131) การหมนแกนโดยใชการวเคราะหและเปนการหมนแกนแบบมมแหลม นอกจาก 3 วธท�กลาวแลว ยงมออรโทออบลก (Oethoobique) พฒนาโดย C.W. Harris; H.F. Kaiser เม�อ ค.ศ. 1964 ออบลแมกซ (Oblimax) พฒนาโดย D.R. Saunders เม�อ ค.ศ. 1961 (นงลกษณ วรชชย. 2537: 131) 3.3) การหมนแกนเขาสเมทรซเปาหมาย (Rotation to a Target Matrix) การหมนแกนเพ�อใหไดองคประกอบท�มโครงสรางงายอาจทาไดโดยการกาหนดเปาเมทรกซ น(าหนกองคประกอบเปนเมทรกซเปาหมายไวลวงหนา แลวหมนแกนซ�งอาจเปนแบบต (งฉากหรอมมแหลมจนไดเมทรกซองคประกอบมคาเทากบเมทรกซเปาหมายและใชเกณฑกาลงสองนอยท�สดเปนเกณฑในการตรวจสอบความสอดคลองกลมกลนระหวางเมทรกซท (งสองวธการหมนแกนเขาสเมทรกซเปาหมายน( (นงลกษณ วรชชย. 2537: 131; อางองจาก Kim and Mueller. 1978. Factor Annalysis: Statistical Methods and Practical Issues. pp. 40-41) อธบายวานกวจยควรจะตองมโครงสรางขององคประกอบเปนสมมตฐานท�นามากาหนดเปนเมทรกซเปาหมายไวลวงหนาและอาจมหลายแบบแลวใชในการหมนแกนตรวจดวาแบบใดใหผลกลมกลนกบขอมลเชงประจกษนอกจากน(นกวจยอาจใชวธโปรแมกซ (Promax Method) พฒนาโดย A.E. Hendrickson และ P.D. White ในค.ศ. 1964 ตามวธโปรแมกซ เช�อวาผลการวเคราะหองคประกอบและหมนแกนแบบต (งฉากกบแบบมมแหลมใหผลใกลเคยงกน ใหนาผลจากการวเคราะหองคประกอบหมนแกนแบบต (งฉากมาพจารณาปรบคาสมประสทธ �ในเมทรกซองคประกอบท�มคาต�า ๆ ใหเปนศนยแลวใชเมทรกซองคประกอบท�ปรบแลวเปนเมทรกซเปาหมายไปทาการวเคราะหองคประกอบหมนแกนแบบมมแหลม ใหไดผลการวเคราะหทสอดคลองกบเมทรกซ ในการกาหนดเปาหมายขางตนตองกาหนดคาสมประสทธ �แตละคาตามน(าหนกองคระกอบท�ควรจะเปน แต Kim and Mueller เสนอวาการกาหนดเมทรกซองคประกอบเปนเมทรกซเปาหมายอาจทาไดโดยกาหนดแตละคาตวเลขงาย ๆ เชน 0 กบ 1 หรออาจกาหนดใหมคาเปนศนย และมคาแปรผนโดยอสระไดตามพ(นฐานสมมตฐานทางทฤษฏ แลวใชเปนเมทรกซต (งตนในการวเคราะหองคประกอบ แลวหมนแกนโดยมการคานวณทวนซ(าจนกวาจะไดเมทรกซสหสมพนธท�คานวณไดกลมกลนสอดคลองกบเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตไดอนเปนขอมลประจกษ วธการท�กลาวน(กคอวธการวเคราะหองคประกอบเพ�อยนยนซ�งจะกลาวถงเม�อจบหวขอท�วาดวยการสรางตวแปรประกอบหรอสเกลประกอบ (นงลกษณ วรชชย. 2537: 131-132) 4) การสรางตวแปรหรอสเกลองคประกอบ เม�อไดเมทรกซองคประกอบจากการวเคราะหองคประกอบหลงจากมการหมนแกนแลวงานสาคญอกอยางหน�ง คอ การสรางตวประกอบ (Composition Variable) หรอสเกลองคประกอบ (Factor Scale) ในท�น(นกวจยตองพจารณากอนวาจะสรางหรอใชองคประกอบ จานวนมากนอยเทาไร วธการตดสนใจเก�ยวกบจานวน

102

องคประกอบรวม 5 วธ ดงน( (นงลกษณ วรชชย. 2537: 132; อางองจาก Kim and Mueller. 1978. Factor Annalysis: Statistical Methods and Practical Issues. pp. 42-46) 1) การทดสอบนยสาคญ (Siqnificance Test) เม�อมการวเคราะหองคประกอบโดยใชวธสกดองคประกอบแบบไลคลฮคสงสด โปรแกรมคอมพวเตอรจะมการทดสอบความกลมกลนสอดคลองระหวางเมทรกซสหสมพนธทคานวณไดจากองคประกอบกบเมทรกซทเปนขอมลเชงประจกษ ถาผลการทดสอบมความกลมกลน (คาไค-สแควรต�ามากและไมปฏเสธสมมตฐานหลก) ใหใชจานวนองคประกอบท�ไดน (น วธน(มขอเสยเน�องจากจานวนองคประกอบทไดมกจะมมากกวาจานวนท�นกวจยคาดหมายไว นกวจยอาจใชการตรวจสอบนยสาคญทางปฏบต หรอทางทฤษฏ (Practical, Substantive Significance) คดเลอกเฉพาะองคประกอบท�สอดคลองตามทฤษฏไปใชกได (นงลกษณ วรชชย. 2537: 132) 2) การกาหนดคาไอเกน (Eigenvalue Specification) โดยท �วไปนยมกาหนดคาไอเกนท�เกนหน�งเปนเกณฑในการเลอกองคประกอบไปใช วธการน(ใชกรณท�ใสเมทรกซ สหสมพนธเขาไปวเคราะหองคประกอบโดยยงไมมการปรบคาสมาชกของเมทรกซในแนวทแยงและกรณท�มการปรบแกดวยคาประมาณคาการรวม สาหรบกรณหลงตองเพ�มเกณฑวาผลรวมของคาไอแกนขององคประกอบท�เลอกไวไมควรมคาการรวมของคาการรวมของตวแปร (นงลกษณ วรชชย. 2537: 133) 3) ความสาคญเชงทฤษฏ (Substantive Importance) วธน(นกวจยตองมทฤษฏพ(นฐานในการวเคราะหองคประกอบ และทราบความสาคญของแตละองคประกอบนามากาหนดเปนเกณฑในการเลอกองคประกอบ เชน กาหนดวาจะเลอกองคประกอบท�อธบายความแปรปรวนได 1, 5 หรอ 10 เปอรเซนตของความแปรปรวนท (งหมด เปนตน สาหรบกรณการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญ และกาหนดอตราสวนของคาไอเกนตอผลรวมของคาไอเกนเปน 1, 5 หรอ 10 เปอรเซนต สาหรบกรณการวเคราะหองคประกอบรวมท�มการปรบแกสมาชกในแนวทแยงของเมทรกซสหสมพนธดวยคาประมาณคาการรวม (นงลกษณ วรชชย. 2537: 133) 4) การทดสอบสกร (Scree-Test) เม�อนาคาไอเกนและหมายเลขอนดบขององคประกอบมาลงกราฟจะไดกราฟสกร แสดงความแตกตางของคาไอเกน เสนกราฟจะมความชน และคอย ๆ ลาดลงในตอนองคประกอบอนดบหลง วธการตดสนใจเลอกองคประกอบใหเลอกองคประกอบอนดบตน ๆ ท�เสนกราฟมความชน วธน(คอนขางเปนอตนยแตเปนวธท�ดเม�อนกวจยสนใจศกษาองคประกอบรวมท�สาคญ (นงลกษณ วรชชย. 2537: 133) 5) เกณฑการไมแปรคา (Invariance Criteria) วธน(เปนวธผสมผสานจากเกณฑท�ใชทกวธขางตนประกอบกบเหตผลของนกวจย โดยเลอกองคประกอบท�เกณฑทกขอใหผลสอดคลองกนและมเหตผลเพยงพอตามทนกวจยตองการ (นงลกษณ วรชชย. 2537: 133) เม�อนกวจยตดสนใจไดแลววาจะสรางองคประกอบใหมจานวนเทาใด โดยใชเกณฑขางตนแลวส�งท�ตองพจารณากอนการสรางสเกลองคประกอบยงมเร�องท�เก�ยวของกบการสรางสเกลอก 3 เร�อง คอ สวนท�กาหนดไมไดของสเกลองคประกอบ (Indeterminancy of Factor Scales)

103

ความเท�ยงของสเกลองคประกอบ และความคลาดเคล�อนจากการสมตวอยาง รายละเอยดมดงน( (นงลกษณ วรชชย. 2537: 133; อางองจาก Kim and Mueller. 1978. Factor Annalysis: Statistical Methods and Practical Issues. pp. 61-67) 1) สวนท�กาหนดไมไดของสเกลองคประกอบ ขอตกลงเบ(องตนของการวเคราะหองคประกอบท�สาคญ คอ ขอตกลงท�วาดวยความสมพนธเชงสาเหตขององคประกอบท�กลาววาตวแปรสงเกตไดมความแปรผนเน�องมาจากองคประกอบรวม (F) และองคประกอบเฉพาะ (U) ดงน (น องคประกอบรวมควรจะเปนสวนท�เกดจากความแปรปรวนรวมกนของตวแปรสงเกตได ไมรวมสวนท�เปนองคประกอบเฉพาะ แตในการสรางสเกลองคประกอบ (F Scales) จากตวแปรสงเกตได ดงน (นสเกลองคประกอบจงมสวนท�เปนความแปรปรวนรวมกนของตวแปรสงเกตได และสวนท�เปนองคประกอบเฉพาะกลาวอยางหน�งคอ ในสเกลองคประกอบจะมสวนท�กาหนดไมได หรอสวนท�เปนองคประกอบเฉพาะของตวแปรสงเกตไดรวมมาดวยเสมอ (นงลกษณ วรชชย. 2537: 133-134) 2) ความเท�ยงของสเกลองคประกอบ เน�องจากในสเกลองคประกอบมสวนท�กาหนดไมไดหรอมองคประกอบและความแปรปรวนขององคประกอบรวมจงไมเทากน สวนท�เปนความแปรปรวนรวม คอ สวนท�เกดจากความแปรปรวนรวมกนของตวแปรสงเกตไดเม�อนาสเกลองคประกอบ (F Scales) และองคประกอบรวม (F) มาหาคาสมประสทธสหสมพนธแลวนามายกกาลงสอง คาท�ไดคอคาความเท�ยงของสเกลองคประกอบน �นเอง โดยท�สเกลองคประกอบสรางจากผลบวกเชงเสนของตวแปรสงเกตได ดงน (นตวแปรสงเกตไดตวท�มน(าหนกองคประกอบสงจงมความสาคญตอคาความเท�ยงของสเกลองคประกอบ การท�สเกลองคประกอบท�สรางข(นมตวแปรสงเกตไดเปนจานวนนอย แตน(าหนกองคประกอบสงจะดกวามตวแปรสงเกตไดจานวนมากแตน(าหนกองคประกอบนอย คาของความเท�ยงของสเกลองคประกอบข(นอยกบน(าหนกองคประกอบ ของตวแปรสงเกตได (นงลกษณ วรชชย. 2537: 134) 3) ความคลาดเคล�อนจากการสมตวอยาง ในการวจยโดยท �วไปนกวจยวเคราะหขอมลจากกลมตวอยางและอางองผลไปสกลมประชากร การเลอกกลมตวอยางมาใชในการวจยยอมมความคลาดเคล�อนจากการสมตวอยาง ดวยเหตน(แมวาโมเดลองคประกอบจะสอดคลองกบขอมลในกลมประชากร แตอาจจะไมสอดคลองกลมกลนกบขอมลในกลมตวอยางได นกวจยตองสรางเกณฑข(นเพ�อสรางสเกลองคประกอบใหใกลเคยงกบองคประกอบรวมตามท�คาดวาจะเปนโมเดลองคประกอบท�ถกตองใหมากท�สด เกณฑท�สรางข(นแตกตางกนตามลกษณะของวธการสรางสเกลองคประกอบ ซ�งจะไดนาเสนอตอไป (นงลกษณ วรชชย. 2537: 134) เน�องจากวธการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญ แตกตางจากวธการวเคราะหองคประกอบแบบอ�น ๆ ความแตกตางโดยสรปคอ ในการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญ คาการรวมแตละตวแปรมคาเปนหน�ง หรอตวแปรสงเกตไดแตละตวเขยนไดในรปผลบวกเชงเสนของตวแปรสวนประกอบ โดยไมมสวนท�เปนองคประกอบเฉพาะหรอความคลาดเคล�อนของตวแปร แตในการวเคราะหองคประกอบคาการรวมของตวแปรมคานอยกวาหน�ง ตวแปรสงเกตไดเปนผลบวกเชงเสนของตวแปรองคประกอบรวม องคประกอบเฉพาะและคาความคลาดเคล�อน ดวยเหตน(เร�องของ

104

สวนท�กาหนดไมไดของตวแปรประกอบและเร�องความเท�ยงตรงของตวแปรประกอบเม�อมการสรางตวแปรประกอบจงไมเปนปญหาเหมอนในการสรางสเกลองคประกอบ ดงน (นการสรางตวแปรประกอบและการสรางสเกลองคประกอบจงใชวธการแตกตาง ดงจะแยกเสนอดงน( (นงลกษณ วรชชย. 2537: 134) 4.1) การสรางตวประกอบ (Component Variables) ตวแปรประกอบเปนผลบวกเชงเสนของตวแปรสงเกตได และในการสกดองคประกอบโดยวธการวเคราะหสวนประกอบมขสาคญน �นไมมทฤษฏเปนพ(นฐานของการรวมกลมตวแปรเขาเปนตวแปรประกอบ ดงน (นการสรางตวประกอบจงสรางจากผลบวกเชงเสนของตวแปรสงเกตได ดงสมการในการสรางตวแปรประกอบ F ตวใดตวหน�งดงน( F=(w1)(Z1)+(w2)(Z2)+…+(wn)(Zn) ในท�น( n คอ จานวนตวแปรสงเกตได และ w1, w2,…wn คอสมประสทธ �คะแนนตวแปรประกอบ (Component Score Coefficients) ซ�งเปนฟงกช �นของน(าหนกองคประกอบในเมทรกซองคประกอบท�ไดเสนอไวในหวขอการวเคราะหองคประกอบ สาหรบโปรแกรม SPSS จะใหสมประสทธ �คะแนนตวแปรประกอบในเมทรกซ ช�อ เมทรกซสมประสทธ �คะแนนองคประกอบ (Factor Score Coefficient Matrix) (นงลกษณ วรชชย. 2537: 135) ตวแปรประกอบท�สรางข(นมามจดดอยสองประการ ประการแรก การแปลความหมายตวแปรประกอบทาไดยากเพราะการรวมกลมตวแปรอาจไดตวแปรภายในกลมท�ไมมความเก�ยวของกน แมวาจะมความสมพนธกนสง ประการท�สองตวแปรประกอบยงมคาข(นอยกบสเกลของตวแปรสงเกตได ดงน (นถาในการวจยมการวดตวแปรสงเกตไดโดยใชสเกลคนละแบบ ผลท�ไดในรปของน(าหนกองคประกอบและสมประสทธ �คะแนนองคประกอบจะแตกตางกน สวนท�เปนจดเดนของตวแปรประกอบท�สรางข(นมอยสองประการ คอ ประการแรก การสรางตวแปรประกอบทาไดงายกวาการสรางสเกลองคประกอบ ประการท�สอง คาของตวแปรประกอบท�สรางข(นมความคงท�มากกวาสเกลองคประกอบ กลาวคอ เม�อนกวจยกาหนดจานวนองคประกอบรวมตางกน คาของสเกลองคประกอบจะเปล�ยนแปลงไปแตคาของตวแปรประกอบท�ไดจะมความคงท�ไมวาจะกาหนดใหตวแปรประกอบมจานวนมากนอยแตกตางกน (นงลกษณ วรชชย. 2537: 135; อางองจาก Chatfield and Collins. 1980. Introduction to Multivariate Annalysis. pp. 87-89) 4.2) การสรางสเกลองคประกอบ (Factor Scales) เน�องจากองคประกอบรวมมสวนท�กาหนดไมได และในการวจยมความคลาดเคล�อนจากการสมตวอยาง และสเกลองคประกอบท�สรางข(นแตกตางจากองคประกอบรวมท�ควรเปนตามทฤษฏ ดงน (นการสรางองคประกอบตองมเกณฑการสรางใหสเกลองคประกอบใกลเคยงกบองคประกอบรวมท�ควรจะเปนมากท�สด วธการสรางและเกณฑท�ใชแตละวธมดงตอไปน( (นงลกษณ วรชชย. 2537: 135) 4.2.1) วธการสรางสเกลองคประกอบตามหลกการถดถอย วธน(เปนการสรางสเกลองคประกอบ โดยใหความสมพนธระหวางสเกลองคประกอบท�สรางข(นกบ

105

องคประกอบรวมตามทฤษฏมคาสงสด หรอใหคาผลรวมกาลงสองของความแตกตางระหวางสเกลองคประกอบ ลองคประกอบรวมตามทฤษฏมคานอยท�สดตามหลกการถดถอยคาสมประสทธ �คะแนนองคประกอบ (Factor Score Coefficient) จะไดผลคณระหวางเมทรกซองคประกอบกบอนเวอรส ของเมทรกซสหสมพนธจากกลมตวอยาง (นงลกษณ วรชชย. 2537: 135) 4.2.2) วธการสรางสเกลองคประกอบตามหลกกาลงสองนอยท�สด วธน(เปนการสรางสเกลองคประกอบโดยใหผลรวมของกาลงสองของผลตางระหวางตวแปรสงเกตได และสวนท�เปนองคประกอบรวมคานวณจากสเกลองคประกอบท�มคานอยท�สด กลาวไดวาวธน(ใชเกณฑความผนแปรเน�องจากองคประกอบเฉพาะในตวแปรมคานอยท�สด คาของสมประสทธคะแนนองคประกอบคลายกบวธการสรางสเกลองคประกอบตามหลกการถดถอย แตแทนท�เมทรกซสหสมพนธจากกลมตวอยางดวยเมทรกซสหสมพนธท�คานวณไดจากเมทรกซองคประกอบ มประเดนท�นาสงเกต คอ กรณท�ตวแปรสงเกตได เปนประชาชนของตวแปร ผลการสรางสเกลองคประกอบวธน(จะตรงกบวธการถดถอย และถาเมทรกซสหสมพนธของตวแปรสงเกตได ไมตรงกบเมทรกซสหสมพนธของประชากร ผลการสรางสเกลองคประกอบสองวธน(จะไดผล แตกตางกน (นงลกษณ วรชชย. 2537: 135-136) 4.2.3) วธสรางสเกลองคประกอบตามหลกเกณฑของ Bartlett วธน( Bartlett ไดนาความคลาดเคล�อนจากการสมตวอยางมาพจารณาดวย ในการสรางสเกลองคประกอบ ตวแปรทมความคลาดเคล�อนมากจะถกถวงน(าหนกดวยคานอยกวาน(าหนกของตวแปรท�มความคลาดเคล�อนนอย น(าหนกถวงสาหรบตวแปรไดจากสวนกลบของความแปรปรวนเน�องจากความคลาดเคล�อนในแตละตวแปร เม�อเปรยบเทยบกบการสรางสเกลองคประกอบตามหลกกาลงสองนอยท�สด เรยกไดวา วธของ Bartlett เปนการสรางองคประกอบตามหลกกาลงสองนอยท�สดแบบถวงน(าหนก (นงลกษณ วรชชย. 2537: 136) 4.3.4) วธสรางสเกลองคประกอบตามวธของ Anderson และ Rubin ผลจากการสรางองคประกอบท (งสามวธท�กลาวมาสวนใหญจะไดสเกลองคประกอบท�สมพนธกน แมวาจะมการหมนแกนแบบมมฉาก ดงน (น Anderson และ Rubin จงพฒนาวธของ Bartlett ใหดข(น โดยการสรางสเกลองคประกอบตามวธของ Bartlett ภายใตขอกาหนดวา สเกลองคประกอบตองเปนอสระตอกน (นงลกษณ วรชชย. 2537: 136) 4.3) การสรางสเกลโดยใชองคประกอบพ(นฐาน (Factor-based Scales) โดยท�ในการวจยมความคลาดเคล�อนจากการสมตวอยาง จงทาใหนกวจยคลายคนเช�อวาการสรางสเกลองคประกอบจากสมประสทธ �คะแนนองคประกอบทกตวแปรน (นไมจาเปนแตควรเลอกมาเฉพาะบางตวแปร Kim และ Mueller เสนอวา ตามกฎท�ไดมาจากประสบการณ (Rule of Thumb) ควรจะแยกเฉพาะตวแปรท�มคาน(าหนกองคประกอบเกน 0.30 แตในทางปฏบตควรจะมการวเคราะห โดยใชการวเคราะหองค เพ�อยนยนกอนท�จะสรางโมเดล (นงลกษณ วรชชย. 2537: 137; อางองจาก Kim and Mueller. 1978. Factor Annalysis: Statistical Methods and Practical Issues. pp. 70-71)

106

ข (นตอนในการวเคราะหองคประกอบเชงสารวจอาจแบงไดคราว ๆ 5 ข (นตอน คอ (ฉตรศร ปยพมลสทธ �. 2551: ออนไลน) 1) เกบขอมลและสรางเมตรกสหสมพนธ อนดบแรกในข (นตอนของการวเคราะหองคประกอบคอการเกบรวบรวมขอมลและนาขอมลท�ไดมาหาความสมพนธระหวางตวแปรตาง ๆ ท�ตองการวเคราะห และนาเสนอในรปของเมตรกสหสมพนธ 2) การสกดองคประกอบ ข (นตอนท�สองในการวเคราะหองคประกอบ คอ การคนหาจานวนองคประกอบท�มความสามารถเพยงพอในการอธบายความสมพนธระหวางตวแปรท�สงเกตได ซ�งมวธการตาง ๆ ใหเลอกใชดงน( 1) Maximum Likelihood Method (หรอ Canonical Factoring) 2) Least-Squares Method (หรอ Principal Axis Factoring) 3) Alpha Factoring 4) Image Factoring และ 5) Principal Components Analysis ผวจยจะตองเลอกใชวธใดวธหน�งหรอใหโปรแกรมคอมพวเตอรเลอกให ถาเปนโปรแกรม SPSS โปรแกรมจะเลอกวธ Principal Component Analysis ผลลพธของการวเคราะหองคประกอบจะใหขอมลท�หลากหลาย กฎท�ดท�สดสาหรบการกาหนดจานวนขององคประกอบคอ “eigenvalue > 1” คา Eigenvalue เปนคาท�บงบอกถงความสามารถขององคประกอบวาจะอธบายความแปรปรวนของกลมตวแปรไดมากนอยเพยงไร โดยปกตถาองคประกอบน (นอธบายความแปรปรวนของกลมตวอยางไดนอยกวา 1 Eigenvalue แลวกไมมประโยชนท�จะนาองคประกอบน (นมาใช หากตวแปรท�นามาวเคราะหมจานวนนอย การวเคราะหอาจจะใหผลเปนองคประกอบแค 2 - 3 องคประกอบเทาน (น ถาหากตวแปรท�นามาวเคราะหมจานวนมากอาจจะไดจานวนองคประกอบมาก แตเราอาจจะกาหนดเกณฑอ�น ๆ สาหรบเลอกจานวนองคประกอบได แต eigenvalue > 1 น(เปนเกณฑท�ถกกาหนดไวในโปรแกรมคอมพวเตอรทกโปรแกรม 3) เลอกวธการหมนแกน ซ�งม 2 วธคอ วธ Orthogonal จะใหผลเปนองคประกอบท�ไมสมพนธกน ซ�งการหมนแกนวธน(มใหเลอก 3 แบบ คอ 1 Varimax 2 Equamax และ 3 Quartimax ชดของน(าหนกองคประกอบท�องคประกอบไมสมพนธกนจะเรยกวา Orthogonal solution และวธ Oblique จะใหผลเปนองคประกอบท�สมพนธกน ซ�งมแบบ Oblimin และ Direc Quartimin และชดของน(าหนกองคประกอบท�องคประกอบสมพนธกนจะเรยกวา Oblique Solution โปรแกรมคอมพวเตอรสวนมากจะเลอกการหมนแกนดวยวธ Orthogonal แบบ Varimax 4) เลอกคา Loading เพ�อจะไดทราบวาตวแปรใดบรรจอยในองคประกอบใดใหพจารณาท�คา loading โดยปกตในงานวจยสวนใหญจะใชเกณฑท� 0.3 - 0.4 เพราะในงานวจยน (นมกจะใชกลมตวอยางมจานวนมาก Hair (1995: 385) ไดเสนอตารางแสดงความสมพนธระหวางคา Loading ท�มนยสาคญทางสถตท�ระดบ 0.05 ตอจานวนกลมตวอยาง แสดงในตาราง 16

107

ตาราง 16 คา loading ท�มนยสาคญทางสถตท�ระดบ 0.05 ตอจานวนกลมตวอยาง

Factor loading 0.30 0.35 0.40 0.45 0.50 0.55 0.60 0.65 0.70 0.75 จานวนกลมตวอยาง 350 250 200 150 120 100 85 70 60 50

ท�มา: ฉตรศร ปยพมลสทธ �. (2551). ความเท Rยงตรง.ออนไลน 5) การต (งช�อองคประกอบ เม�อเรารความหมายของ loading แลว ถดมาคอต (งช�อใหแตละองคประกอบ มกฎในการต (งช�อ คอ ช�อขององคประกอบควรจะส (น อาจต (งช�อเพยง 1 - 2 คา และมความหมายสอดคลองกบโครงสรางขององคประกอบ โดยพจารณาความคลายคลงกนระหวางตวแปรท�อยในองคประกอบ ถาผวจยคนความาตามโครงสรางของทฤษฎ ผวจยอาจจะตองการใชช�อองคประกอบตามทฤษฎท�ไดคนความา หรอผวจยอาจจะต (งช�อใหมท�สอดคลองกบแนวความคดของผวจยเอง สรปไดวาข (นตอนในการวเคราะหองคประกอบ มดงตอไปน( 1) เกบขอมลท�จะวเคราะหและสรางตารางเมตรกสหสมพนธ 2) การสกดองคประกอบ คอ การแยกองคประกอบรวมใหมจานวนองคประกอบนอยท�สด ท�สามารถนาคาน(าหนกองคประกอบไปคานวณคาเมตรกสหสมพนธไดคาใกลเคยงกบเมตรกสหสมพนธของตวแปรสงเกตไดอนเปนขอมลเชงประจกษ ม 2 หลายวธไดแก วธวเคราะหสวนประกอบมขสาคญ และวธวเคราะหองคประกอบรวม ซ�งวธวเคราะหองคประกอบรวมน(สามารถแบงออกยอยไดอก 5 วธ คอ วธการหาองคประกอบแกนมขสาคญ วธกาลงสองนอยท�สด วธไลดลฮคสงสด วธวเคราะหภาพ และวธการหาองคประกอบแบบแอลฟา 3) การหมนแกนองคประกอบซ�งม 2 วธคอ วธ Orthogonal วธน(มใหเลอก 3 แบบ คอ Varimax Equamax และ Quartimax และวธ Oblique ซ�งมแบบ Oblimin และ Direc Quartimin 4) เลอกคา Loading เพ�อจะไดทราบวาตวแปรใดบรรจอยในองคประกอบใด 5) การต (งช�อองคประกอบ จะต (งส (น ๆ มความหมายสอดคลองกบกบโครงสรางขององคประกอบ 4.5.2 การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory Factor Analysis: CFA) ในปจจบนนกวจยเร�มใชการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (CFA) แทนการวเคราะหองคปรกอบเชงสารวจ (EFA) กนมากข(น สาเหตท�เปนเชนน(เพราะ EFA มรปแบบวธการวเคราะหหลากหลาย และไดผลการวเคราะหไมสอดคลองกน นอกจากน( EFA มขอตกลงเบ(องตนท�เขมงวด และไมตรงตามความเปนจรง เชน ขอตกลงเบ(องตนท�วาตวแปรสงเกตไดทกตวเปนผลมาจาก

108

องคประกอบรวมทกตว สวนท�เปนความคลาดเคล�อนของตวแปรไมส มพนธกน รวมท (งสเกลองคประกอบท�สรางข(นแปลความหมายไดยาก เพราะในบางคร (งสเกลองคประกอบเกดจากการสมตวแปรท�ไมนาจะมองคประกอบรวมกน (นงลกษณ วรชชย. 2537: 142) เทคนค CFA เปนการวเคราะหองคประกอบท�มการปรบปรงจดออนของ EFA ไดเกอบท (งหมดขอตกลงเบ(องตนของ CFA มความสมเหตสมผลตรงตามความเปนจรงมากกวาใน EFA นกวจยตองมทฤษฏสนบสนนในการกาหนดเง�อนไขบงคบ (Constraints) ซ�งใชในการวเคราะหหาคาน(าหนกองคประกอบ และเม�อไดผลการวเคราะหแลวยงมการตรวจสอบความกลมกลนระหวางโมเดลตามทฤษฏกบขอมลเชงประจกษอกดวย รวมท (งยงมการตรวจโครงสรางของโมเดลวามความแตกตางกนระหวางกลมตวอยางหลาย ๆ กลมหรอไม (นงลกษณ วรชชย. 2537: 142) 4.5.2.1 วตถประสงคของการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน การวเคราะหองคประกอบเชงยนยนมวตถประสงค 3 ประการเชนเดยวกบการวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ คอ เพ�อตรวจสอบทฤษฏ เพ�อสารวจและระบองคประกอบ และเพ�อเปนเคร�องมอในการสรางตวแปรใหม แตการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนสามารถวเคราะหโดยมขอตกลงเบ(องตนนอยกวาการวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ เชน ยอมใหการวดตวแปรสงเกตมความคลาดเคล�อน ความคลาดเคล�อนอาจสมพนธกนได (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 114) วตถประสงคของการใช CFA ม 3 ขอ เชนเดยวกบ EFA คอ นกวจยใชเทคนค CFA เพ�อตรวจสอบทฤษฏท�ใชเปนพ(นฐานในการวเคราะหองคประกอบ ประการท�สองใชเพ�อสารวจและระบองคประกอบ และประการท�สามใชเปนเคร�องมอในการสรางตวแปรใหม แตเทคนค CFA น(สามารถใชวเคราะหขอมลโดยมขอตกลงเบ(องตนนอยกวาเทคนค EFA เชน สวนท�เปนความคลาดเคล�อนอาจสมพนธกนได เปนตน (นงลกษณ วรชชย. 2537: 142) สรปไดวาวตถประสงคในการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน ม 3 อยางดวยกน คอ ตรวจสอบทฤษฎ สารวจและระบองคประกอบ และใชในการสรางเคร�องมอตวใหม 4.5.2.2 ลกษณะขอมลท�ใชในการวเคราะห การวเคราะหองคประกอบเชงยนยนตองการขอมลท�มลกษณะ ดงน( (เสร ชดแชม. 2547: 22) 1) ขอมลควรวดเปนคาตอเน�อง (Continuous) และมลกษณะการแจกแจงเปนแบบปกต แตในเร�องน(โปรแกรมลสเรล 8.50 มวธประมาณคาพารามเตอรและการสรางมาตรใหสามารถวเคราะหขอมลจาแนกประเภท (categorical data) ได รวมท (งมวธประมาณคาพารามเตอรแบบพเศษท�มความแกรง (Robustness) ตอการฝาฝนขอตกลงเบ(องตนเร�องลกษณะการแจกแจงขอมลเปนแบบปกต (เสร ชดแชม. 2547: 22) 2) ควรใชขอมลจานวนมาก วธ CFA ตองการขอมลจากกลมตวอยางขนาดใหญ เน�องจากผวจยสวนมากใชวธการประมาณคาความเปนไปไดสงสด (Maximum Likelihood: ML) โดยปกตวธ ML มขอแนะนาวา ควรใชกลมตวอยางอยางต�า 100-200 หนวยตวอยาง หรอกรณ

109

ท�ผวจยตองการเปรยบเทยบคณสมบตของเคร�องมอระหวางกลมตวอยางตางกลม กลมตวอยางแตละกลมควรม 100-200 หนวยตวอยาง (เสร ชดแชม. 2547: 22) 4.2.2.3 ขอตกลงเบ(องตนของการวเคราะหขอมล การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน มขอตกลงเบ(องตนใหญ ๆ 2 ประการดงตอไปน( (เสร ชดแชม. 2547: 23) 1) ขอตกลงเบ(องตนทางสถต วธ CFA มขอตกลงเบ(องตนทางสถตท �ว ๆ ไป 3 ประการดงน( (เสร ชดแชม. 2547: 23) 1.1) ขอมลควรมล กษณะการแจกแจงเปนแบบปกต (Normal Distributions) มความเปนเอกพนธของการกระจาย (Homoscedasticity) และความสมพนธระหวางตวแปรแตละคเปนแบบเสนตรง (Linear Relationships) เน�องจากการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนเปนการแกสมการถดถอยหลาย ๆ สมการ น �นเอง 1.2) โมเดล CFA มเทอมความคลาดเคล�อน (Error Terms) ท�เรยกวา เศษเหลอ ขอตกลงเบ(องตนท �ว ๆ ไปในเร�องเทอมความคลาดเคล�อนมวา 1) ตองไมสมพนธกบตวแปรแฝงใด ๆ ในโมเดล 2) เปนอสระจากเทอมความคลาดเคล�อนตวอ�น ๆ 3) มลกษณะการแจกแจงเปนแบบปกต (เสร ชดแชม. 2547: 23; อางองจาก Fox. 1984. Linear Statistical Models and Related Methods with Applications to Social Research.) แตปจจบนเร�องขอมลมลกษณะแจกแจงเปนแบบปกตพหนาม (Multivariate Normal) ฝาฝนได กรณท�ใชกลมตวอยางขนาดใหญ (เสร ชดแชม. 2547: 23; อางองจาก Chou & Bentler. 1995. Estimated and Tests in Structural Equation Modeling. In R.H. Hoyle. Structural Equation Modeling: Concepts, Issues, and Applications. (pp. 37-55).) และสามารถวเคราะหขอมลกรณเทอมความคลาดเคล�อนมความสมพนธกนได 1.3) กลมตวอยางควรมการแจกแจงแบบเชงเสนกากบ (Asymptotic) กลมตวอยางย�งมขนาดใหญย�งเขาใกลคาอนนต (เสร ชดแชม. 2547: 23; อางองจาก Bollen, 1989

Structural equations with latent variables.) กลาวคอ คาสถตไค-สแควรมแนวโนมท�จะมคาสง ทาใหคาสถตไค-สแควรมโอกาสใหคานยสาคญ (p ≤ .05) (เสร ชดแชม. 2547: 23; อางองจาก นงลกษณ วรชชย. 2542. โมเดลลสเรล: สถตวเคราะหสาหรบการวจย (พมพคร Xงท R3).) ซ�งช(วาโมเดลองคประกอบกบขอมลเชงประจกษไมสอดคลองกน สวนกลมตวอยางขนาดเลก (นอยกวา 100 หนวยตวอยาง) มความนาจะเปนท�จะปฏเสธโมเดลท�ถกตอง (True Model) มากข(น (เสร ชดแชม. 2547: 23; อางองจาก West et al. 1995. Structural Equation Models with Non-normal Variables: Problems and Remedies. In R.H. Hoyle. Structural Equation Modeling: Concepts, Issues, and Applications (pp. 56-75).) หรออาจกลาวไดวา การใชกลมตวอยางขนาดเลกมความเส�ยงในการเกดความคลาดเคล�อนประเภทท� II (Type II Error) เพ�มข(น การฝาฝนขอตกลงเบ(องตนเหลาน(อาจทาใหโมเดลองคประกอบไมสอดคลองกบขอมลเชงประจกษและอาจทาใหดชนวดความสอดคลองใหคาไมดนก รวมท (งผวจยอาจสรปโครงสรางองคประกอบไมถกตอง ท (ง ๆ ท�ในความเปนจรงแลว โครงสรางองคประกอบน (นถกตอง

110

2) ขอตกลงเบ(องตนเร�องวธประมาณคาพารามเตอร จะกลาวถงวธการประมาณคาความเปนไปไดสงสด (Maximum Likelihood: ML) เทาน (น เน�องจากผใชวธ CFA ประมาณคาพารามเตอรแบบน(มากท�สด (เสร ชดแชม. 2547: 24; อางองจาก Chou & Bentler. 1995. Estimated and Tests in Structural Equation Modeling. In R.H. Hoyle. Structural Equation Modeling: Concepts, Issues, and Applications. (pp. 37-55).) เพราะเปนวธท�มความแกรงตอการฝาฝนขอตกลงเบ(องตนมากกวาวธประมาณคาพารามเตอรแบบอ�นๆ วธ ML มขอตกลงเบ(องตนดงน( 2.1) ไมมขอคาถามเด�ยว ๆ หรอขอคาถามกลมใด อธบายขอคาถามอ�นในกลมขอมลไดอยางสมบรณ (เสร ชดแชม. 2547: 24; อางองจาก Bollen.1989. Structural equations with latent variables.) 2.2) คะแนนจากขอคาถามตองมลกษณะการแจกแจงแบบปกตพหนาม (เสร ชดแชม. 2547: 24; อางองจาก West et al. 1995. Structural Equation Models with Non-normal Variables: Problems and Remedies. In R.H. Hoyle. Structural Equation Modeling: Concepts, Issues, and Applications (pp. 56-75).) ขอตกลงเบ(องตนขอแรกแสดงใหเหนวา ขอคาถามในเคร�องมอตองไมซ(าซอนกน (มความสมพนธกนสง) วธ ML ไมมความแกรงตอการฝาฝนขอตกลงเบ(องตนเร�องน( ดงน (น ผวจยไมควรใชขอคาถามท�มความสมพนธกนต (งแต 0.90 ข(นไปประมาณคาพารามเตอร (เสร ชดแชม. 2547: 24; อางองจาก Aroian & Norris. 2001. Confirmatory Factor Analysis. In B.H. Munro. Statistical Methods for Health Care Research (4 th.ed.).) สวนขอตกลงเบ(องตนขอสองเปนเร�องท�ปฏบตยาก แตวธ ML มความแกรงตอการฝาฝนขอตกลงเบ(องตนเร�องน( (เสร ชดแชม. 2547: 24; อางองจาก Chou & Bentler, 1995. Estimated and Tests in Structural Equation Modeling. In R.H. Hoyle. Structural Equation Modeling: Concepts, Issues, and Applications. (pp. 37-55).) เวนแตกรณใชกลมตวอยางขนาดเลกและโมเดลมความซบซอน ดงน (น ผวจยควรใชกลมตวอยางอยางนอย 100-200 หนวยตวอยางข(นไป หรอ ในกรณตรวจสอบเคร�องมอท�มต (งแต 3 องคประกอบข(นไป ควรใชกลมตวอยางต (งแต 500 หนวยตวอยางข(นไป (เสร ชดแชม. 2547: 24; อางองจาก Aroian & Norris. 2001. Confirmatory Factor Analysis. In B.H. Munro. Statistical Methods for Health Care Research (4 th.ed.).) 4.5.2.4 หลกการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน หลกการข (นตอนการใชการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน มข (นตอนท�แตกตางจากการวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ คอ ผวจยสามารถกาหนดโมเดลของการวจยได (สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 114)

111

หลกการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน ม 5 ข (นตอน ดงน( (เสร ชดแชม. 2547: 24-31) 1) การกาหนดขอมลจาเพาะของโมเดล (Model Specification) เปนการกาหนดความสมพนธเชงโครงสรางระหวางสวนประกอบตาง ๆ ในโมเดลองคประกอบ ซ�งเปนประเดนท�สาคญในแผนผงโมเดลองคประกอบแสดงดวยเสนทางระหวางตวแปร ซ�งใชแทนส�งท�ผวจยคาดการณไว ในทางปฏบตผวจยอาจตองการศกษาโมเดลองคประกอบหลายโมเดลท�แตกตางกนไปตามหลกฐานท�นามาสนบสนน มลเลอร (เสร ชดแชม. 2547: 24; อางองจาก Mueller. 1996. Confirmatory Factor Analysis. In Basic Principles of Structural Equation Modeling: An Introduction to LISREL and EQS. (pp. 62-128).) ไดเสนอแนะวา ผวจยควรสรางโมเดลทางเลอก (alternative models) ไวหลาย ๆ โมเดล กอนลงมอวเคราะหขอมล ดกวาวเคราะหจากโมเดลเดยว อโรเอยนและคณะ (เสร ชดแชม. 2547: 24-25; อางองจาก Aroian & Norris. 2001. Confirmatory Factor Analysis. In B.H. Munro. Statistical Methods for Health Care Research (4 th.ed.).) ไดศกษาโครงสรางของมาตรวดความสามารถในการกลบคนสสภาพเดม (Resilience Scale) โดยวเคราะหโมเดลแบบหน�งองคประกอบกบแบบสององคประกอบ การกาหนดขอมลจาเพาะของโมเดลท (งสองเปนดงภาพประกอบ 7 และ ภาพประกอบ 8

ภาพประกอบ 7 โมเดล 1 องคประกอบของมาตรวดความสามารถในการกลบคนสสภาพเดม ท�มา: เสร ชดแชม. (2547, 1 มนาคม 2547). การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน. วารสารวจยและการวดผลการศกษา. 2(1): หนา 25.

1ξ

X X X X X X X X X X X X

1δ

2δ

3δ

4δ

5δ

6δ

7δ

8δ

9δ

10δ

11δ

12δ

2λ 1 3

λ 4λ

5λ

6λ

7λ

8λ

9λ

10λ

11λ

12λ

112

ภาพประกอบ 8 โมเดล 2 องคประกอบของมาตรวดความสามารถในการกลบคนสสภาพเดม ท�มา: เสร ชดแชม. (2547, 1 มนาคม 2547). การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน. วารสารวจยและการวดผลการศกษา. 2(1): หนา 25. โมเดลในภาพประกอบ 7 มตวแปรแฝง (องคประกอบ) 1 ตว ตวแปรสงเกตได 12 ตว (X1 ถง X12) และ เศษเหลอ 12 ตว (

1δ ถง

12δ ) สวนโมเดลในภาพประกอบ 8 มตวแปร

แฝง (องคประกอบ) 2 ตว องคประกอบหน�งมตวแปรสงเกตได 9 ตว (X1 ถง X9) และเศษเหลอ 9 ตว (

1δ ถง

9δ ) องคประกอบสองมตวแปรสงเกตได 3 ตว (X10ถง X12) และเศษเหลอ 3 ตว (

10δ

ถง 12δ ) (เสร ชดแชม. 2547: 26)

วธ CFA สามารถใชสารวจองคประกอบของโมเดลได ในกรณตวอยางผวจยกาหนดขอมลจาเพาะของโมเดลจากผลการตรวจสอบของลอง (เสร ชดแชม. 2547: 26; อางองจาก Long. 1983. Confirmatory Factor Analysis. A Preface to LISREL.) ซ�งศกษาประเดนท�ยงไมชดเจน (Grayarea) ระหวางวธ EFA กบวธ CFA ผวจยใชวธ CFA สารวจโครงสรางองคประกอบของมาตรวด การใชวธ CFA สารวจองคประกอบของโมเดล ผวจยควรใชขอมลชดหน�งพฒนาโมเดลองคประกอบ และใชขอมลอกชดหน�งตรวจสอบเพ�อยนยนองคประกอบ (เสร ชดแชม. 2547: 26; อางองจาก Aroian & Norris. 2001. Confirmatory Factor Analysis. In B.H. Munro. Statistical Methods for Health Care Research (4 th.ed.).) การกาหนดขอมลจาเพาะของโมเดลท�แสดงในภาพประกอบ 7 และภาพประกอบ 8 เปนไปตามขอคนพบของแวกนลดและยง (เสร ชดแชม. 2547: 26; อางองจาก Aroian & Norris. 2001. Confirmatory Factor Analysis. In B.H. Munro. Statistical Methods for

1ξ

X X X X X X X X X X X X

1δ

2δ

3δ

4δ

5δ

6δ

7δ

8δ

9δ

10δ

11δ

12δ

2λ 1 3

λ 4λ

5λ

6λ

7λ

8λ

9λ

11λ

12λ

2ξ

1

113

Health Care Research (4 th.ed.).) ซ�งใชวธ EFA ตรวจสอบโครงสรางองคประกอบของมาตรวดความสามารถในการกลบคนสสภาพเดม ตนฉบบภาษาองกฤษพบวา องคประกอบของมาตรวดฉบบภาษาองกฤษเทากบจานวนองคประกอบของมาตรวดฉบบภาษารสเซย จากมมมองน(แสดงใหเหนวาวาวธ CFA เหมาะกบการใชยนยนโครงสรางองคประกอบมากกวาสารวจโครงสรางองคประกอบ (เสร ชดแชม. 2547: 26) 2) การระบความเปนไปไดคาเดยวของโมเดล (Model Identification) เปนการระบวาโมเดลองคประกอบน (นสามารถนามาประมาณคาพารามเตอรไดเปนคาเดยวหรอไม (เสร ชดแชม. 2547: 26; อางองจาก นงลกษณ วรชชย. 2542. โมเดลลสเรล: สถตวเคราะหสาหรบการวจย (พมพคร Xงท R3).) ในวธ CFA ผวจยตองการทดสอบโมเดลระบเกนพอด (Overidentified Model) ท�มจานวนพารามเตอรท�ทราบคา (ความแปรปรวนและความแปรปรวนรวมของขอคาถาม) มากกวาจานวนพารามเตอรท�ไมทราบคา (เชน น(าหนกองคประกอบ ความคลาดเคล�อนในการวด เปนตน) สวนกรณจานวนพารามเตอรท�ทราบคานอยกวาจานวนพารามเตอรท�ไมทราบคาเรยกวา โมเดลระบไมพอด (Underidentified Model) แตถาจานวนพารามเตอรท�ทราบคาเทากบจานวนพารามเตอรท�ไมทราบคาเรยกวาโมเดลระบพอด (Just Identified Model) โปรแกรมลสเรลไมสามารถประมาณคาพารามเตอรในโมเดลระบไมพอด และใหคาประมาณพารามเตอรในโมเดลระบพอดไดไมด วธ CFA สามารถทดสอบโมเดลองคประกอบไดดเฉพาะกบโมเดลระบเกนพอดเทาน (น (เสร ชดแชม. 2547: 26) หลกท �วไปในการกาหนดความเปนไปไดคาเดยวของโมเดล ผวจยควรมตวแปรสงเกตไดอยางนอย 3 ตวตอตวแปรแฝง 1 ตว ท�เรยกวา กฎสามตวบงช( (Three Indicator Rule) แลวกาหนดใหตวบงช( 1 ตวเปนตวแปรอางองหรอการทาใหตวแปรแฝงเปนคามาตรฐาน โดยกาหนดใหคาพารามเตอรของตวแปรอางองเทากบ 1.00 การใชตวบงช(หลายตววดตวแปรแฝงหน�งตว ทาใหสามารถวดลกษณะของตวแปรแฝงไดหลายแงมม โมเดลท�มขอคาถามหลายขอตอตวแปรแฝงหน�งตว ทาใหผลการวเคราะหขอมลถกตองมากข(น คาพารามเตอรแมนยาข(นและคาความเท�ยงของตวแปรสงเกตไดเพ�มข(น (เสร ชดแชม. 2547: 27; อางองจาก Marsh et al. 1998. Is More Over too Much? The Number of Indicators per Factors in Confirmatory Factor Analysis. Multivariate Behavioral Research, 33, 181-222. ) ดงน (น โมเดลท�มจานวนตวแปรสงเกตไดมากกวามแนวโนมท�จะสอดคลองกบขอมลเชงประจกษไดดกวาโมเดลท�มจานวนตวแปรสงเกตไดนอยกวา (เสร ชดแชม. 2547: 27; อางองจาก Kenny & McCoach. 2003. Effect of the Number of Variables on Measures of Fit in Structural Equation Modeling. Structural Equation Modeling, 10(3), 333-351. ) โมเดลองคประกอบในแผนภาพ 5 และ 6 มตวแปรสงเกตไดต (งแต 3 ตวข(นไปตอตวแปรแฝง 1 ตว จงเปนโมเดลระบเกนพอด (เสร ชดแชม. 2547: 26-27) การระบความเปนไปไดคาเดยวของโมเดลคอนขางซบซอนและเก�ยวของกบคาสถตหลายตวในบางคร (งโมเดลในแผนผงเปนโมเดลระบเกนพอด แตระหวางการประมาณคาพารามเตอร อาจพบวาเปนโมเดลระบไมพอด กได เน�องจากความสมพนธระหวางตวบงช(มคาสง

114

และลกษณะการแจกแจงของตวแปรสงเกตไดไมเปนแบบปกต ในกรณเชนน(ผวจยตองกาหนดขอมลจาเพาะของโมเดลใหเหมาะสม (อาจกาหนดใหความคลาดเคล�อนในการวดสมพนธกน) หรอตดตวแปรสงเกตไดบางตวออกจากการวเคราะหขอมล (เสร ชดแชม. 2547: 27) 3) การประมาณคาพารามเตอร (Estimating the Parameter)การประมาณคาพารามเตอรของโมเดลเปนการวเคราะหขอมลจากกลมตวอยางโดยการแกสมการโครงสรางเพ�อหาคาพารามเตอรซ�งเปนตวไมทราบคาในสมการ (เสร ชดแชม. 2547: 27; อางองจาก นงลกษณ วรชชย. 2542. โมเดลลสเรล: สถตวเคราะหสาหรบการวจย (พมพคร Xงท R3).) เปนการดาเนนการโดยเคร�องคอมพวเตอร การประมาณคาพารามเตอรไดจากการใชขอมลจากกลมตวอยาง(ความแปรปรวนและความแปรปรวนรวมของตวแปรสงเกตไดหรอขอคาถาม) ประมาณคาพารามเตอรของประชากร เชน คาน(าหนกองคประกอบ (λ ) คาสหสมพนธระหวางองคประกอบ (φ ) คาเศษเหลอ (δ ) เปนตน (เสร ชดแชม. 2547: 27) กระบวนการประมาณคาพารามเตอรมส�งท�ควรคานงถง 2 เร�องดงน( 3.1) เร�องความลาเอยง หรอคาท�ประมาณไดเทากบคาพารามเตอรจรง ๆ หรอไม ผวจยพจารณาจากคาสถตทดสอบนยสาคญของคาพารามเตอร คาสถตทดสอบนยสาคญเหลาน(ช(วาคาพารามเตอรท�ประมาณไดมโอกาสผดพลาดเทาใด (เสร ชดแชม. 2547: 27) 3.2) เร�องประสทธภาพในการประมาณคาพารามเตอร วธท�ใชประมาณคาพารามเตอรมประสทธภาพมากท�สดแลวหรอยง (เสร ชดแชม. 2547: 27; อางองจาก Long. 1983. Confirmatory Factor Analysis. A Preface to LISREL.) หรออาจกลาววา โมเดลองคประกอบน(สอดคลองกบขอมลดแลวหรอยง มโมเดลทางเลอกอ�นท�สอดคลองกบขอมลมากกวาหรอไม ผวจยพจารณาจากคาสถตวดความสอดคลองของโมเดล (เสร ชดแชม. 2547: 27) 4) การประเมนความสอดคลองของโมเดล (Evaluating the Data-Model Fit) ผวจยประเมนความสอดคลองของโมเดลองคประกอบ โดยการพจารณาคาสถตตาง ๆ ในผลการวเคราะหขอมล คาสถตเหลาน(ใชเปนหลกฐานสนบสนนวาโมเดลสอดคลองกบขอมลเชงประจกษดหรอไม หรอแนะนาวาโมเดลไมสอดคลองกบขอมลอยางไร ซ�งในกรณโมเดลไมสอดคลองกบขอมลตองปฏเสธโมเดลองคประกอบตามสมมตฐาน หรออาจใชคาสถตท�ใหมากบผลการวเคราะหประกอบการตดสนใจกาหนดขอมลจาเพาะของโมเดลหรอปรบโมเดลใหม (เสร ชดแชม. 2547: 28) ข (นแรกในการประเมนความสอดคลองของโมเดล ผวจยตองตรวจสอบวาคาพารามเตอรท�ประมาณไดสมเหตสมผลหรอไม เปนไปตามทฤษฎท�คาดหวงไวหรอไม แตถาพบกรณตอไปน(อาจเกดจากกาหนดขอมลจาเพาะของโมเดลองคประกอบไมถกตอง (เสร ชดแชม. 2547: 28) 4.1) คาพารามเตอรมคากลบกน (เชน คาน(าหนกองคประกอบเปนบวก ท (ง ๆ ท�ในตามทฤษฎตองมคาเปนลบ เปนตน)

115

4.2) คาพารามเตอรนอยเกนไป มากเกนไป หรอไมเหมาะสม (เชน คาความแปรปรวนขององคประกอบมคาตดลบ คาสหสมพนธระหวางองคประกอบมคามากกวา 1.00 เปนตน) 4.3) คาความคลาดเคล�อนในรปคะแนนมาตรฐานมากกวาปกต (มคาเกนกวา 2.00) 4.4) คาประมาณความเท�ยงของตวแปรสงเกตไดเปนลบ หรอใกล ๆ 0 หรอ มากกวา 1.00 ผวจยตองตรวจสอบคาสถตวดความสอดคลองของโมเดลหลายตว เพราะโมเดลองคประกอบท�มคาพารามเตอรสมเหตสมผล อาจสอดคลองกบขอมลไมด กได เสร ชดแชม. 2547: 24; อางองจาก Mueller. 1996. Confirmatory Factor Analysis. In Basic Principles of Structural Equation Modeling: An Introduction to LISREL and EQS. (pp. 62-128).) ปจจบนยงไมมขอสรปท�ชดเจนวาคาสถตตวใดดท�สด โปรแกรมลสเรลกาหนดคาสถตเหลาน(ใหโดยอตโนมต ผวจยพจารณาเลอกใชคาสถตเอง (เสร ชดแชม. 2547: 28) ในยคแรก ๆ วารสารวชาการรายงานคาสถตวดความสอดคลอง ไดแก คาสถตไค-สแควร (Chi-square Goodness of Fit Statistic) คาสถตไค-สแควรใชทดสอบสมมตฐานทางสถตวาฟงกช �นความกลมกลนมคาเปนศนยหรอโมเดลองคประกอบตามทฤษฎท�เปนสมมตฐานวจยสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ (เสร ชดแชม. 2547: 27; อางองจาก นงลกษณ วรชชย. 2542. โมเดลลสเรล: สถตวเคราะหสาหรบการวจย (พมพคร Xงท R3).) คาสถตไค-สแควรท�ไมมนยสาคญทางสถต (p > .05) เปนส�งช(วาโมเดลองคประกอบสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ เพราะวาผวจยตองการยนยนสมมตฐานศนย (Null Hypothesis) (เสร ชดแชม. 2547: 28) คาสถตไค-สแควรข(นอยกบขนาดกลมตวอยางและการฝาฝนขอตกลงเบ(องตนเร�องการแจกแจงปกตพหนาม ในกรณท�ใชกลมตวอยางขนาดใหญ (มากกวา 500 หนวยตวอยางข(นไป) สถตไค-สแควรอาจเสนอแนะวา ใหปฏเสธโมเดลองคประกอบท�มความเปนไปไดในทางทฤษฎ (plausible model)เน�องจากเม�อกลมตวอยางขนาดใหญ ความแตกตางระหวางโมเดลองคประกอบกบโมเดลขอมลเชงประจกษมเพยงเลกนอย กทาใหคาสถตไค-สแควรมนยสาคญทางสถต (เสร ชดแชม. 2547: 28-29; อางองจาก Wang et al. 1995. Effects of Nonnormal Data on Parameter Estimates and Fits Indices for a Model with Latent and Manifest Variables: An Empirical Study. Structural Equation Modeling. 3(3). 228-247) จงไมควรใชสถตไค-สแควรเพยงคาเดยวในการสรปความสอดคลองระหวางโมเดลกบขอมลเชงประจกษ (เสร ชดแชม. 2547: 28-29; อางองจาก Bollen & Long. 1993. Introduction. In K.A. Bollen & J.S. Long. Testing Structural Equation Models. (pp. 1-9).) คาไค-สแควรสมพทธ (relative chi-square) เปนอตราสวนระหวางคาสถตไค-สแควรกบจานวนองศาอสระ ( df/

2χ ) โดยหลกท �วไป ถาคาไค-สแควรสมพทธนอยกวา 3.00 ถอวาโมเดลสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ (เสร ชดแชม. 2547: 29; อางองจาก Mueller. 1996.

116

Confirmatory Factor Analysis. In Basic Principles of Structural Equation Modeling: An Introduction to LISREL and EQS. (pp. 62-128).) คาไค-สแควรสอดแทรก (nested chi-square) หรอการทดสอบความแตกตางระหวางคาสถตไค-สแควร ซ�งใชสาหรบเปรยบเทยบโมเดลคแขง (competing models) วาโมเดลใดสอดคลองกบขอมลมากกวากน การคานวณใชวธนาคาสถตไค-สแควรและองศาอสระของโมเดลหน�งต (งลบดวยคาสถตไค-แสควรและองศาอสระของอกโมเดลหน�ง ถาคาไค-สแควรสอดแทรกมนยสาคญทางสถตโมเดลท�มคาไค-สแควรนอยกวาสอดคลองกบขอมลมากกวาโมเดลท�มคาไค-สแควรมากกวา ตาราง 2แสดงคาไค-สแควรสอดแทรกท�ใชเปรยบเทยบโมเดล 2 โมเดลของแผนภาพ 7 และ 8 คาไค-สแควรสอดแทรกมนยสาคญทางสถต แสดงวา โมเดล 2 องคประกอบสอดคลองกบขอมลเชงประจกษมากกวาโมเดล 1 องคประกอบ คณะ (เสร ชดแชม. 2547: 29; อางองจาก Aroian & Norris. 2001. Confirmatory Factor Analysis. In B.H. Munro. Statistical Methods for Health Care Research (4 th.ed.).) ตาราง 17 การคานวณคาสถตไค-สแควรสอดแทรกท�ใชเปรยบเทยบโมเดล 2 โมเดล *** มนยสาคญทางสถต ท�ระดบ p < .001 ท�มา: เสร ชดแชม. (2547, 1 มนาคม 2547). การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน. วารสารวจยและการวดผลการศกษา. 2(1): หนา 29. คาสถตวดระดบความกลมกลนตวอ�นๆ ท�ใชกนมาก ไดแก ดชนวดระดบความกลมกลน (Goodness of Git Index: GFI) ดชนวดระดบความกลมกลนท�ปรบแกแลว (Adjusted Goodness of Fit Index: AGFI) และดชนวดระดบความกลมกลนเปรยบเทยบ (Comparative Fit Index: CFI) ดชนท (งสามมคาอยระหวาง 0 ถง 1.00 ไดอแมนโทพอรลอสและสกว (เสร ชดแชม. 2547: 29; อางองจาก Diamantopoulos & Siguaw. 2000. Introduction to LISREL: A guide for the uninitiated.) เสนอแนะวา ถาดชน GFI และดชน AGFI มคามากกวา 0.90 แสดงวาโมเดลสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ ฮและเบนทเลอร (เสร ชดแชม. 2547: 29-30; อางองจาก Hu & Bentler. 1999. Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1). 1-55.) เสนอแนะวา ถา

คาสถตไค-สแควร df โมเดล 1 องคประกอบ โมเดล 2 องคประกอบ

223.48 167.50

54 53

คาไค-สแควรสอดแทรก 59.98*** 1

117

ดชน CFI มคามากกวา 0.95 แสดงวาโมเดลสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ นอกจากน(ยงมคาบอกความคลาดเคล�อนของโมเดล เชน คารากของคาเฉล�ยกาลงสองของเศษเหลอในรปคะแนนมาตรฐาน (Standardized Root Mean Square Residual: Standardized RMR) คา Standardized RMR อยระหวาง 0 ถง 1.00 ถามคาต�ากวา 0.08 แสดงวา โมเดลสอดคลองกบขอมลเชงประจกษด และคารากของคาเฉล�ยกาลงสองของความคลาดเคล�อนโดยประมาณ (Root Mean Square Error of Approximation: RMSEA) คา RMSEA อยระหวาง 0 ถง 1.00 ถามคาต�ากวา 0.06 แสดงวาโมเดลสอดคลองกบขอมลเชงประจกษด (เสร ชดแชม. 2547: 29-30) โดยหลกการท �วไป การตรวจสอบความตรงของโมเดลองคประกอบท�เปนสมมตฐานวจยหรอการประเมนผลความถกตองของโมเดลองคประกอบหรอการตรวจสอบความสอดคลองระหวางโมเดลองคประกอบกบขอมลเชงประจกษ ผวจยพจารณาจากคาสถตไค-สแควร คาไค-สแควรสมพทธและดชน GFI, AGFI, CFI, Standardized RMR, RMSEA ดงน( (เสร ชดแชม. 2547: 30; อางองจาก เสร ชดแชม และ สชาดา กรเพชรปาณ. (2546). โมเดลสมการโครงสราง. วารสารวจยและวดผลการศกษามหาวทยาลยบรพา. 1(1). 1-24.) 1) คาสถตไค-สแควรไมมนยสาคญ (p > .05) ดชน GFI และดชน AGFI มคามากกวา 0.90 ดชน CFI มคามากกวา 0.95 คา Standardized RMR มคาต�ากวา 0.08 และคา RMSEA มคาต�ากวา 0.06 แสดงวาโมเดลองคประกอบสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ 2) คาสถตไค-สแควรมนยสาคญ (p ≤ .05) แตคาไค-สแควรสมพทธนอยกวา 3.00 ดชน GFI และดชน AGFI มคามากกวา 0.90 ดชน CFI มคามากกวา 0.95 คา Standardized RMR มคาต�ากวา 0.08 และคา RMSEA มคาต�ากวา 0.06 ถอวาโมเดลองคประกอบสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ แมวาผวจยยอมรบคาสถตวดความสอดคลองของโมเดลแลว กยงไมสามารถสรปยนยนไดวาโมเดลองคประกอบตามสมมตฐานถกตองหรอไม ถาขอมลชดน (นยงสอดคลองกบโมเดลทางเลอกอ�น ๆ อก หรออาจกลาวไดวา ในกรณท�ขอมลไมสอดคลองกบโมเดล ผวจยสามารถปฏเสธโมเดลองคประกอบตามสมมตฐานได แตไมสามารถยนยนไดวาโมเดลตามสมมตฐานเปนโมเดลท�ถกตองเพยงโมเดลเดยว (เสร ช ดแชม. 2547: 30; อางองจาก Mueller. 1996. Confirmatory Factor Analysis. In Basic Principles of Structural Equation Modeling: An Introduction to LISREL and EQS. (pp. 62-128).) เน�องจากผวจยยงสามารถกาหนดโมเดลองคประกอบอ�น ๆ จากขอมลชดน(ไดอก (เสร ชดแชม. 2547: 30) 5) การดดแปรโมเดล (Model Modification) ในกรณท�คาสถตวดความสอดคลองของโมเดลช(วาโมเดลองคประกอบไมสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ ท (งน(อาจเปนไปไดวาการกาหนดความสมพนธ (เสนทาง) ตาง ๆ ในโมเดลไมสอดคลองกบสภาพความเปนจรง เชน ผวจยมสมมตฐานวา คาถามบางขอมน(าหนกบนองคประกอบ 1 ตว แตคาถามขอน (นควรมน(าหนกบนองคประกอบมากกวา 1 ตว หรอตามทฤษฎแลวองคประกอบตางๆ สมพนธกนแตในสภาพความเปนจรงแลวไมสมพนธกน ผวจยสามารถปรบพารามเตอรในโมเดลสมมตฐานแลวทดสอบผลการ

118

ปรบโมเดลได โปรแกรมใหคาดชนดดแปรโมเดล (modification indices: MI) ดชน MI จะเสนอแนะวา ควรเพ�มหรอตดพารามเตอรตวใดออกจากโมเดลเพ�อใหโมเดลสอดคลองกบขอมล สวนการตดสนใจปรบพารามเตอรตวใดข(นอยกบดลยพนจ ผวจยตองปรบพารามเตอรอยางมความหมายในเชงเน(อหาและสามารถตความหมายคาพารามเตอรน (น ๆ ไดชดเจน (เสร ชดแชม. 2547: 30-31; อางองจาก นงลกษณ วรชชย. 2542. โมเดลลสเรล: สถตวเคราะหสาหรบการวจย (พมพคร Xงท R3).) นอกจากน(ผวจยควรพจารณาคาเศษเหลอของตวแปรสงเกตไดแตละคาดวย เศษเหลอท�อยในรปคะแนนมาตรฐานท�มคามาก (เกนกวา 2.00) เศษเหลอมคามากอาจช(วามปญหาเก�ยวกบการกาหนดความสมพนธระหวางตวแปรสงเกตไดกบตวแปรแฝง (เสร ชดแชม. 2547: 31) หลงจากปรบโมเดลแลว โมเดลองคประกอบท�ปรบใหมตองสมเหตสมผลและเปนไปตามทฤษฎท�คาดการณไว ผวจยตองวเคราะหโมเดลท�ปรบใหมดวยขอมลชดเดม หรออาจกลาวไดวาโมเดลท�ปรบใหมไมจาเปนตองสอดคลองกบขอมลมากกวาโมเดลเดมเสมอไป เพราะวาโมเดลท�ปรบใหมดกวาอยแลว ปญหาหน�งในการปรบโมเดลหลง ๆ อก คอ การตรวจสอบโมเดลองคประกอบกบกลมตวอยางใหม ดงน (น ถาผวจยมขอมลมากพอ อาจแบงขอมลเปน 2 ชด ใชชดหน�งสาหรบพฒนาโมเดล สวนอกชดหน�งสาหรบตรวจสอบโมเดล (เสร ชดแชม. 2547: 31) หลกการข (นตอนการใชการวเคราะหองคประกอบไมวาจะเปนเทคนค EFA และ CFA ม 4 ข (นตอนเชนเดยวกน คอ การเตรยมเมทรกซสหสมพนธ การสกดองคประกอบข (นตน การหมนแกนและการสรางสเกลองคประกอบ ในข (นการเตรยมเมทรกซสหสมพนธ หรอเตรยมขอมลสาหรบวเคราะหดวย CFA นอกจากจะเตรยมการตามแบบเดยวกบ EFA แลว นกวจยตองกาหนดขอมลจาเพาะของโมเดล และระบความเปนไดคาเดยวกอนจะวเคราะหขอมล ในข (นการสกดองคประกอบ และการหมนแกนเปนการทางานของคอมพวเตอรและในข (นสดทาย คอ การสรางสเกลองคประกอบน (น เปนแบบเดยวกนกบเทคนค EFA ดงน (นในการเสนอสาระการวเคราะหดวยเทคนค CFA น( ผเขยนเสนอสาระในสวนท�แตกตางกน คอ เร�องการกาหนดขอมลจาเพาะของโมเดล และการระบความเปนไดคาเดยวของโมเดลเพยงสองหวขอเทาน (น (นงลกษณ วรชชย. 2537: 142-143) 1) การกาหนดขอมลจาเพราะของโมเดล CFA มดงน( 1.1) จานวนองคประกอบรวม 1.2) คาความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม ระหวางองคประกอบรวมหรอคาของสมาชกในเมทรกซ PH ของโปรแกรมลสเรล ถานกวจยตองการองคประกอบท�เปนอสระตอกนคาของความแปรปรวนระหวางองคประกอบน (นตองเปนศนย ถาตองการองคประกอบท�มความสมพนธกน (มการหมนแบบมมแหลม) นกวจยตองการกาหนดคาสมาชกระหวางองคประกอบคน (นในเมทรกซ PK ใหเปนพารามเตอรอสระใหโปรแกรมลสเรลประมาณคา (นงลกษณ วรชชย. 2537: 143) 1.3) เสนทางแสดงอทธพลระหวางองคประกอบรวม K และตวแปรสงเกตได X หรอคาของสมาชกในเมทรกซ LX ของโปรแกรมลสเรล ถานกวจยมโมเดล CFA กาหนดคาตวแปร X1, X2, X3 ไดรบอทธพลจากองคประกอบรวม K สมาชกท�แทนสมประสทธ �การถดถอยของ K

119

บน X1, X2, X3 ตองกาหนดเปนพารามเตอรอสระ สวนตวแปร X4, X5 ท�ไมไดรบอทธพลจากองคประกอบรวม K จะมคาพารามเตอรกาหนดเปนศนย (นงลกษณ วรชชย. 2537: 143) 1.4) คาของความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม ระหวางเทอมความคลาดเคล�อนของตวแปรท�สงเกตได X หรอคาของสมาชกในเมทรกซ TD ของโปรแกรมลสเรล ถานกวจยมโมเดล CFA กาหนด ตวแปร X1 เปนตวแปรท�วดโดยไมมความคลาดเคล�อนนกวจยตองกาหนดคาความแปรปรวนของเทอมความคลาดเคล�อนตวแปร X1 ในเมทรกซ TD และคาความแปรปรวนรวมของเทอมความคลาดเคล�อนตวแปร X1 กบเทอมความคลาดเคล�อนตวแปรสงเกตไดตวอ�น ๆ เปนศนยท (งหมด ในกรณท�โมเดล CFA ของนกวจยมความคลาดเคล�อนท (งหมดเปนอสระตอกน (ตามขอตกลงเบ(องตนท�ใชใน EFA) นกวจยตองกาหนดพารามเตอรนอกแนวทแยงของเมทรกซ TD เปนศนยท (งหมด แตในเทคนค CFA นกวจยคลายขอตกลงเบ(องตนขอน( และยกใหเทอมความคลาดเคล�อนมความสมพนธกนไดโดยกาหนดใหพารามเตอรความแปรปรวนรวมระหวางความคลาดเคล�อนคน (นเปนพารามเตอรอสระ (นงลกษณ วรชชย. 2537: 143-144) 2) การระบความเปนไดคาเดยวของโมเดล CFA สารบการวเคราะห CFA และโมเดลลสเรสทกชนด การระบความเปนไปไดคาเดยวของโมเดลมความสาคญตอการประมาณคาพารามเตอรของโมเดล เพราะการประมาณคาพารามเตอรจะทาไดตอเม�อโมเดลระบความเปนไดคาเดยวพอ ซ�งหมายความวาการแกสมการหาคาตวไมทราบคาจะไดรากของสมการท�เปนไดคาเดยว ถานกวจยประมาณคาพารามเตอรโดยท�โมเดลระบความเปนไดคาเดยวไมไดจะไดรากของสมการท�ไมมความหมาย การระบความเปนไดคาเดยวน(เปนส�งจาเปนท (งในการวเคราะหดวย CFA และ EFA แตในการวเคราะห EFA นกสถตไดกาหนดเง�อนไขบงคบหลายตวไว ทาใหการวเคราะห EFA มระบความเปนไดคาเดยวพอด สวน CFA การกาหนดเง�อนไขบงคบทาโดยนกวจยซ�งกาหนดเง�อนไขแตกตางกนไปตามโมเดลของแตละคนจงเปนหนาท�ของนกวจยท�ตองตรวจสอบเพ�อระบความเปนไดคาเดยว (นงลกษณ วรชชย. 2537: 145) สรปไดวาการวเคราะหองคประกอบ กคอ การรวมกลมของตวแปรท�สงเกตไดหลาย ๆ ตวท�มความสมพนธกนเขาเปนกลมเดยวกน โดยตวแปรท�อยในกลมเดยวกนน (นจะมความสมพนธกนมาก ซ�งอาจจะมความสมพนธกนในทางบวกหรอทางลบกนกได และตวแปรท�อยคนละกลมกนจะไมมความสมพนธกนหรอถามความสมพนธกนจะสมพนธกนนอย ซ�งวตถประสงคของการวเคราะหองคประกอบมหลกการใหญ ๆ ท�ตองการอย 2 ประการดวยกน คอ เพ�อสารวจและระบองคประกอบรวม และเพ�อทดสอบสมมตฐานเก�ยวกบแบบแผนและโครงสรางความสมพนธของขอมล ในการสารวจและระบองคประกอบรวมน (นกคอ ลดจานวนตวแปรลง โดยรวมตวแปรหลาย ๆ ตวใหอยในกลมเดยวกนหรอองคประกอบเดยวกนเพ�อท�จะทาใหเขาใจลกษณะของขอมลไดงาย และมความสะดวกในการแปลความหมายรวมท (งไดทราบแบบแผนและโครงสรางของความสมพนธของขอมลดวย สวนในการทดสอบสมมตฐานเก�ยวกบแบบแผนและโครงสรางความสมพนธของขอมลน (นหรอจะเรยกอกอยางหน�งวาการยนยนในทฤษฏ กเพ�อตรวจสอบดวาขอมลเชงประจกษมความสอดคลองกบสมมตฐานเพยงใด กอนท�มการตรวจสอบผวจยตองมสมมตฐานกอนวาคณลกษณะท�ศกษามก�

120

องคประกอบ และประโยชนของการวเคราะหองคประกอบ สามารถท�จะลดจานวนตวแปร ใชเปนเคร�องมอตรวจสอบความตรงเชงโครงสรางของตวแปร และสามารถวเคราะหถงโครงสรางท�แสดงความสมพนธของตวแปรตาง ๆ ท�อยในปจจยเดยวกน สามารถอธบายความหมายหรอจดจาพวกของแตละองคประกอบ สามารถนาไปใชในดานการวางแผนได ใชในการวด ชวยในการตรวจสอบสมมตฐาน ใชประโยชนในการสารวจตรวจคนหาองคประกอบท�ยงไมเคยทราบมากอน ใชทาเสมอนแผนท�ใหนกวทยาศาสตรมองภาพปรากฏการณ ในลกษณะท�ชวยจดมโนทศนและแหลงความแปรปรวนใหเปนระบบมากข(นเพ�อใชเปนขอมลสาหรบการวจยตอ ๆ ไปได 5. งานวจยท�เก�ยวของ 5.1 งานวจยเก�ยวกบการประหยดพลงงาน อาภา ผองใส. (2546: 38-39) ไดศกษาการมสวนรวมในการประหยดพลงงานไฟฟาของพนกงานธนาคารสงเคราะห สานกงานใหญ พบวา พนกงานสวนใหญเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย โดยมอายระหวาง 30-40 ป การศกษาสวนใหญอยในระดบปรญญาตร ระดบความรเก�ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟาในภาพรวมสวนใหญมความรอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 55.40 ซ�งสวนใหญมความรในเร�องรวาอปกรณเคร�องใชไฟฟาท�กนไฟฟามากท�สด คอ เคร�องปรบอากาศ และยงขาดความเขาใจในเร�องการปรบอณหภมท�เหมาะสมท�สดในการปรบเคร�องปรบอากาศ คอ ประมาณ 26-27 องศาเซลเซยส ในดานการมสวนรวมในการประหยดพลงงานไฟฟาในภาพรวมอยในระดบปานกลาง และเม�อเปรยบเทยบความแตกตางในแตละดานจะเหนไดวาพนกงานธนาคารอาคารสงเคราะหท�มเพศตางกน มระดบตาแหนงหนาท�ตางกน และมรายไดตางกน จะมสวนรวมในการประหยดพลงงานไฟฟาไมแตกตางกน สวนพนกงานธนาคารอาคารสงเคราะหท�มความรเก�ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟาตางกน และระดบการศกษาตางกน จะมสวนรวมในการประหยดพลงงานไฟฟาแตกตางกน ภาสวรรณ ทองเจรญ. (2546: 105-109) ไดศกษาปจจยท�มความสมพนธตอพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาในท�พกอาศยของการเคหะแหงชาตในเขตกรงเทพมหานคร โดยศกษาสถานภาพท �วไปของเจาของท�พกอาศย ไดแก สถานภาพครอบครว ระดบการศกษา รายได ขนาดครอบครว อาชพ การรบรและการยอมรบ กบพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาในท�พกอาศย ในดานการเลอกซ(อพบวาสถานภาพท �วไปมความสมพนธอยางไมมนยสาคญทางสถตตอพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาในท�พกอาศยดานการเลอกซ(อ ดานวธการใชพบวาสถานภาพท �วไปมความสมพนธอยางไมมนยสาคญทางสถตตอพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาในท�พกอาศยดานวธการใชงาน และดานการบารงร กษา พบวา สถานภาพท �วไปมความสมพนธตอพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาในท�พกอาศยดานดานการบารงรกษาอยางมนยสาคญทางสถต 0.05

121

ธารารตน โพธ �ศร. (2549: 79-80) ไดศกษาเร�องการมสวนรวมประหยดพลงงานของสานกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ เพ�อศกษาระดบการมสวนรวมประหยดพลงงาน เปรยบเทยบระดบการมสวนรวมประหยดพลงงานของสานกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณตามปจจยสวนบคคล และศกษาปจจยท�มความสมพนธกบการมสวนรวมประหยดพลงงานของสานกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ พบวาการรบรขอมลขาวสารเก�ยวกบการประหยดพลงงานของขาราชการสานกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ อยในระดบปานกลาง มคาเฉล�ยเทากบ 1.34 ความรเก�ยวกบการประหยดพลงงานของขาราชการสานกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ อยในระดบมาก มคาเฉล�ยเทากบ .81 ขาราชการสานกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณมความคดเหนดวยมากกบการประหยดพลงงาน มคาเฉล�ยเทากบ 3.94 การมสวนรวมในการประหยดพลงงาน อยในระดบปานกลาง มคาเฉล�ยเทากบ 0.89 ปราณ แสงเพชร. (2549: 62-64) ไดศกษาพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาของพนกงานการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย เพ�อศกษาระดบความรเก�ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟาและระดบพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟา และเปรยบเทยบระดบพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟา โดยจาแนกตามระดบการศกษา ตาแหนงระบบ ระยะเวลาการทางาน สายงานท�สงกด คากระแสไฟฟาท�จายตอเดอน จานวนสมาชกในครอบครว และการรบรขาวสารและความสมพนธระหวางความรเก�ยวกบพฤตกรรมการประหยดพลงงาน พบวาความรเก�ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟาของพนกงานการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยสวนใหญมความรในการประหยดพลงงานไฟฟาอยในระดบสง และเม�อเปรยบเทยบระดบพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟา โดยจาแนกตามระดบการศกษา ตาแหนงระบบ ระยะเวลาการทางาน สายงานท�สงกด คา จานวนสมาชกในครอบครว และการรบรขาวสาร ไมมความแตกตางกน ยกเวนแตคากระแสไฟฟาท�จายตอเดอนมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ 0.05 สวนในดานความรเก�ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟามความสมพนธกบพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาของพนกงานการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ 0.05 สนนช มวงกล�า. (2544: 135-138) ไดทาการวจยเร�องพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาของนกเรยนมธยมศกษาตอนตนสงกดกรมสามญศกษา จงหวดนนทบร เพ�อศกษาถงปจจยท�คาดวาจะมความสมพนธกบพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟา และศกษาถงปจจยท�คาดวาจะมความสมพนธกบพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาของนกเรยนมธยมศกษาตอนตนสงกดกรมสามญศกษา จงหวดนนทบร พบวาปจจยทางดานจตใจในสวนของทศนคตมทศนคตท�ดตอการประหยดพลงงานไฟฟา ความเช�อในตนเองมสง และลกษณะมงอนาคตและควบคมตนอยในระดบปานกลาง ในดานปจจยสภาพแวดลอม ในการรบรการสนบสนนทางสงคมมมาก สวนการรบรปทสถานทางสงคมอยในระดบปานกลาง และการรบรขาวสารดานพลงงานอยในระดบปานกลาง ในดานพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาอยในระดบสง และเม�อทดสอบความสมพนธระหวางปจจยท�คาดวาจะมอทธพลตอพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาน (นพบวา ตวแปรท (ง 6 ตว ไดแก ทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา ความเช�ออานาจในตน ลกษณะและควบคมตน การ

122

สนบสนนทางสงคม การรบรปทสถานทางสงคมและการรบรขาวสารดานพลงงาน มความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาของนกเรยน วระ ธรวงศสกล. (2540: 76-78) ไดศกษาถงความรและพฤตกรรมเก�ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟาในท�อยอาศยของประชาชนในเขตเทศบาลเมองลาปาง เพ�อศกษาระดบความรและพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาในท�อยอาศยของประชาชน ศกษาปจจยท�มอทธพลตอความรและพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาท�มความแตกตางกนดานปจจยสวนบคคล ปจจยทางเศรษฐกจ และการรบรขาวสาร และเพ�อศกษาความสมพนธระหวางความรและพฤตกรรมของประชาชนตอการประหยดพลงงานไฟฟา พบวาความรและพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาในท�อยอาศยของประชาชนสวนใหญมความรเก�ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟาในเร�องการเลอกซ(อเคร�องใชไฟฟา วธการใชเคร�องใชไฟฟา การบารงรกษาเคร�องใชไฟฟา อยในระดบปานกลาง และประชาชนในเขตเทศบาลเมองลาปางท�มอาชพและระดบการศกษาท�แตกตางกนมความรเก�ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟาในท�อยอาศยแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 สวนพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟา ในเร�องการเลอกซ(อเคร�องใชไฟฟา วธการใชเคร�องใชไฟฟา การบารงรกษาเคร�องใชไฟฟาอยในระดบปานกลาง และประชาชนในเขตเทศบาลเมองลาปาง ท�มอาชพ ระดบการศกษาท�แตกตางกนมพฤตกรรมเก�ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟาในท�อยอาศยแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตท� ระดบ .01 และ .05 ตามลาดบ สวนรายไดเฉลยของครวเรอนตอเดอน รายจายคาไฟฟาเฉล�ยตอเดอน การไดรบขอมลขาวสารท�แตกตางกน ในดานความรเก�ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟามความสมพนธกบพฤตกรรมเก�ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟา ในเชงบวกอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01 ฉตรกมล ศรธญรตน. (2542: 57-60) ไดศกษาเร�องปจจยท�มอทธพลตอพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาในชวตประจาวนของนกเรยนหญงท�ศกษาในโรงเรยนลาปางกลยาณ จานวนตวอยาง 350 คน เพ�อศกษาพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟา ศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟากบความรและทศนคตในเร�องการประหยดพลงงานไฟฟาและศกษาเปรยบเทยบพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาในชวตประจาวนของนกเรยนหญงในโรงเรยนลาปางกลยาณกบตวแปร คอ ระดบรายไดของครวเรอน อาชพของหวหนาครวเรอนระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน และจานวนเคร�องใชไฟฟาท�มในครวเรอน พบวา ระดบความรและทศนคตในเร�องการประหยดพลงงานไฟฟาอยในระดบปานกลาง ความพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาอยในระดบเหมาะสมมาก เม�อหาความสมพนธของคะแนนความร และคะแนนพฤตกรรม ปรากฏวามความสมพนธกนมาก 0.144 สวนทศนคตกบพฤตกรรมกมความสมพนธกนมาก 0.1837 สวนในเปรยบเทยบพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาในชวตประจาวนของนกเรยนหญงในโรงเรยนลาปางกลยาณกบตวแปร ปรากฏวา กลมตวอยางท�มระดบรายไดของครวเรอนและจานวนเคร�องใชไฟฟาในครวเรอน จะมผลตอพฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟาแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต สวนกลมตวอยางท�หวหนาครอบครวมระดบการศกษาและอาชพแตกตางกน ไมมผลตอพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟา

123

สมบต พรหมสวรรค. (2546: 75-78) ไดศกษาการอนรกษพลงงานของขาราชการมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ โดยศกษา 3 ดาน คอ ดานความรความเขาใจ เก�ยวกบการอนรกษพลงงาน เจตคตท�มตอมาตรการและมาตรการและนโยบายการอนรกษพลงงานของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ และการปฏบตตอการอนรกษพลงงาน จากการศกษาพบวา หวหนางานและผปฏบตงานมความร ความเขาใจ อยในระดบปานกลางเก�ยวกบการเลอกซ(อ การใช และการดแลรกษาอปกรณและเคร�องใชไฟฟา ดงน (นความร ความเขาใจเก�ยวกบการอนรกษพลงงาน ไมมความสมพนธกบสถานภาพและหนวยงานท�สงกด อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 และปฏเสธสมมตฐานท�ต (งไว เจตคตตอมาตรการและนโยบายของมหาวทยาลย ไมมความสมพนธกบสถานภาพ และหนวยงานท�สงกด อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 และปฏเสธสมมตฐานท�ต (งไว และการปฏบตตอการอนรกษพลงงานของหวหนางานและผปฏบตงาน มการปฏบตเปนบางคร (ง และมการปฏบตถกตองปานกลางตอการอนรกษพลงงาน สวนหนวยงานท�สงกดของหวหนางานมผลตอการปฏบตตอการอนรกษพลงงานอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 หนวยงานท�สงกดของผปฏบตงานไมมผลตอการปฏบตตอการอนรกษพลงงานอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 5.2 งานวจยเก�ยวกบการวเคราะหองคประกอบ ธมลชนก สเมธวรกล. (2548: 113-122) ศกษาเร�องการวเคราะหองคประกอบเก�ยวของกบสมรรถภาพของผสาเรจการศกษา โปรแกรมวชาบรหารธรกจแขนงวชาคอมพวเตอรธรกจ ตามความตองการของตลาดแรงงาน ใชตวอยาง 848 คน ตวแปร 95 ตวแปร มคาเฉล�ยระหวาง 2.85 - 6.15 และสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานระหวาง 0.46 - 0.63 แสดงวาตวแปรสาคญท�มอทธพลตอสมรรถภาพของผสาเรจการศกษาโปรแกรมวชาบรหารธรกจ แขนงวชาคอมพวเตอรธรกจ ตามความตองการของตลาดแรงงาน จดอยในระดบคอนขางนอยถงมาก และแตละตวแปรมการกระจายของขอมลท�แตกตางกนนอย ประกอบไปดวยตวแปรสาคญ 3 ดาน คอ ดานความร ดานทกษะ และดานลกษณะนส ย และสามารถไดองคประกอบในดานความรประกอบดวย 4 องคประกอบ คอ 1) ความรพ(นฐานทางดานธรกจ 2) ความรพ(นฐานดานคอมพวเตอร 3) ความรท �วไปในการดารงชวต และ 4) ความรหลกการประกอบธรกจ ในดานทกษะ มองคประกอบท (งหมด 3 องคประกอบ คอ 1) การจดการและการออกแบบระบบฐานขอมล 2) การพฒนาและประเมนผลระบบฐานขอมล และ 3) การวเคราะหระบบฐานขอมล และในดานลกษณะนสย มท (งหมด 3 องคประกอบ คอ 1) ลกษณะสวนตว 2) ลกษณะเฉพาะบคคล และ 3) ลกษณะมนษยสมพนธมความ ศรยา บนอาร. (2546: 74-80) ศกษาเร�องการวเคราะหองคประกอบความตองการทางจตวทยาของพนกงานองคการเอกชน ในเขตกรงเทพมหานคร จานวนตวอยาง 459 ตวอยาง ดวยวธวเคราะหโดยเลอกสกดองคประกอบดวยวธวเคราะหองคประกอบหลก รวมกบหมนแกนแบบต (งฉากดวยวธวารแมกซ พบวาสามารถจดองคประกอบความตองการจตวทยาได 11 องคประกอบ ดงน( 1) ความตองกลยาณมตร 2) ความตองการความยตธรรมในการทางาน 3) ความตองการทางานใหประสบผลสาเรจ 4) ความตองการพฒนาศกยภาพของตนเอง 5) ความตองการความสนก

124

และทาทายในการทางาน 6) ความตองการความอสระในการทางาน 7) ความตองการความสามคค 8) ความตองการมเวลาเพ�อตนเองและครอบครว 9) ความตองการสภาพแวดลอมท�ด 10) ความตองการเงนและสวสดการ และ11) ความตองการความชดเจนในการทางาน ถงแมพนกงานจะมลกษณะสวนบคคลและลกษณะงานแตกตางกน แตใหความสาคญกบระดบความตองการทางจตวทยาท�สอดคลองกน 3 ลาดบแรก ไดแก ความตองกลยาณมตร รองลงมาความตองการทางานใหประสบผลสาเรจ และความตองการพฒนาศกยภาพของตนเอง สพจน แฉลมเขตต. (2546: 50-53) ศกษาเร�องการวเคราะหองคประกอบคณภาพชวตในโรงเรยนของนกเรยนช (นมธยมศกษาในจงหวดสมทรปราการ พบวาคาความเช�อม �นของแบบสอบถามวดคณภาพชวตกอนการวเคราะหองคประกอบเทากบ .8920 และหลงจากการวเคราะหองคประกอบเทากบ .8908 ภายหลงการหมนแกนแบบออโธกอนอลมตวประกอบท�ชดเจนจานวน 5 องคประกอบ ไดแก ความพงพอใจตอคร ความคาดหวงตอคร ภาพพจนของโรงเรยน ความพรอมของโรงเรยน และความมงม �นในการทางาน เม�อเปรยบเทยบคะแนนองคประกอบคณภาพชวตในโรงเรยนของนกเรยนช (นมธยมศกษาป�ท� 3 และ 6 ตอองคประกอบท (ง 5 องคประกอบ มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 ยกเวนแตดานความมงม �นในการทางาน ท�แตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต เม�อเปรยบเทยบคะแนนองคประกอบคณภาพชวตในโรงเรยนของนกเรยนท�เรยนอยในโรงเรยนท�ต (งอยในเขตพ(นท�แตกตางกนระหวางเขตอาเภอเมองกบเขตนอกอาเภอเมอง ตอองคประกอบท (ง 5 องคประกอบ พบวามความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 เบญจวรรณ หอมหวน. (2546: 93-100) ไดวจยเร�องการวเคราะหองคประกอบคณภาพชวตในโรง เรยนของนก เ รยนโรง เรยนสงกดกองการศกษาสง เคราะห ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เพ�อท�จะวเคราะหองคประกอบคณภาพชวตในโรงเรยนของนกเรยนโรงเรยนสงกดกองการศกษาสงเคราะห ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และเปรยบเทยบคะแนนองคประกอบในโรงเรยนของนกเรยนโรงเรยนชวงช (นท� 2, 3 และ 4 โรงเรยนสงกดกองการศกษาสงเคราะห ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และเพ�อเปรยบเทยบคะแนนองคประกอบคณภาพชวตในโรงเรยนระหวางนกเรยนชายและหญง โรงเรยนสงกดกองการศกษาสงเคราะห ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คาเฉล�ยคะแนนแบบวดคณภาพชวตในโรงเรยนมคาเทากบ 201.72 สวนเบ�ยงเบนมาตรฐานเทากบ 20.31 สมประสทธ �การกระจายเทากบ 10.07 และคาความเช�อม �นของแบบวดคณภาพในโรงเรยนสงกดกองการศกษาสงเคราะหภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เทากบ 0.85 เม�อนาตวแปรมาวเคราะหองคประกอบจะไดองคประกอบท�ชดเจน 9 องคประกอบ คอ ดานการเรยน ดานความพอใจในโรงเรยน ดานความพอใจในสภาพความเปนอย ดานความเครยด ดานสมพนธภาพทางสงคม ดานความรสกตนเอง ดานบรณาการทางสงคม ดานนนทนาการ และดานสขภาพ เม�อเปรยบเทยบคะแนนองคประกอบคณภาพชวตในโรงเรยนระหวางนกเรยนชวงช (นท� 2, 3 และ 4 โรงเรยนสงกดกองการศกษาสงเคราะห ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบวานกเรยนทงสามชวงช (นมคณภาพชวตในโรงเรยนแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 และเปรยบเทยบคะแนนองคประกอบคณภาพชวตในโรงเรยนระหวาง

125

นกเรยนชายและนกเรยนหญงมคณภาพชวตในโรงเรยนแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 ใน 2 องคประกอบ คอ องคประกอบดานความเครยด และดานความรสกตอตนเอง โดยพบวาท (ง 2 องคประกอบนกเรยนชายมคณภาพในโรงเรยนสงกวานกเรยนหญง ธญลกษณ แดงสข. (2543: 60-63) ไดศกษาเร�องการวเคราะหองคประกอบคณลกษณะของนกเรยนท�ครใหความสาคญตอการประเมนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดสามญศกษา จงหวดชยภม จากจานวนตวอยาง 953 คน พบวา การวเคราะหองคประกอบคณลกษณะของนกเรยนท�ครใหความสาคญตอการประเมนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดสามญศกษา จงหวดชยภม มสามองคประกอบ ไดแก ดานลกษณะนสย สามารถอธบายความแปรปรวนของกลมตวอยางได 43.9 ดานกฎเกณฑ สามารถอธบายความแปรปรวนของกลมตวอยางได 18.6 และดานมนษยสมพนธ สามารถอธบายความแปรปรวนของกลมตวอยางได 12.7 สทศน จอกสถต. (2547: 96-98) ไดศกษาเร�องการวเคราะหองคประกอบคณลกษณความเปนคร ของครกลมศรนครนทร สงกดกรงเทพมหานคร เพ�อท�จะใชเปนขอมลสาหรบหนวยงานท�เก�ยวของสามารถนาไปเปนแนวทางในการพฒนาคณลกษณะของครใหมคณลกษณะท�พงประสงค โดยใชกลมตวอยาง 400 คน ใชวธวเคราะหองคประกอบหลก หมนแกนแบบออโธนอล โดยวธแวรแมกซ พบวาการวเคราะหองคประกอบคณลกษณความเปนคร ของครกลมศรนครนทร สงกดกรงเทพมหานครในภาพรวม มองคประกอบ 8 องคประกอบ ไดแก ความเมตตากรณา ความมเหตผล คณธรรม จรยธรรม บคลกภาพ ความรบผดชอบ ความมงม �นในงาน ความรความสามารถ ความรวมมอ การวเคราะหองคประกอบคณลกษณความเปนคร ของครกลมศรนครนทร สงกดกรงเทพมหานคร จาแนกตามเพศ เพศชายมจานวน 7 องคประกอบ คอ มนษยสมพนธ ความเมตตากรณา คณธรรมและจรยธรรม ความรความสามารถ ความมงม �นในงาน และความรบผดชอบ บคลกภาพ การวเคราะหองคประกอบคณลกษณความเปนคร ของครกลมศรนครนทร สงกดกรงเทพมหานคร จาแนกตามเพศ เพศหญงม 10 องคประกอบ คอ ความเมตากรณา คณธรรมจรยธรรม บคลกภาพ ความม �นคงทางอารมณ ความรบผดชอบ ความสามรถ ความรและทกษะ ระเบยบวนย ความยตธรรม และมนษยสมพนธ สมพร แซฉว. (2548: 86-88) ไดศกษาเร�องการวเคราะหองคประกอบทางบคลกภาพของนกศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพช (นสง สาขาคอมพวเตอรธรกจ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน โดยตวแปรท�ศกษาประกอบดวยตวแปรท (งส(น 85 ตวแปร โดยเลอกสกดองคประกอบดวยวธการวเคราะหองคประกอบหลก รวมกบการหมนแกนแบบต (งฉาก ดวยวธแบบ แวรแมกซ ผลการวเคราะหองคประกอบทางบคลกภาพของนกศกษาคอมพวเตอร พบวา บคลกภาพมท (งส(น 10 องคประกอบ ประกอบดวย องคประกอบดานการเขากบผอ�น ดานมองโลกในแงด ดานจนตนาการ ดานกระตอรอรน ดานอารมณความรสก ดานวตกกงวล ดานต�นเตน ดานรบผดชอบ ดานความม �นคงทางอารมณ และองคประกอบดานโลกทศนแคบ ศรรตน สงขแจม. (2546: บทคดยอ) ไดศกษาเร�องการวเคราะหองคประกอบท�มผลตอการประกนคณภาพการฝกอบรมหลกสตรคอมพวเตอรของธนาคารกรงเทพ จากด (มหาชน) สรปได

126

ดงน( คอ องคประกอบสาคญท�มผลตอการประกนคณภาพการฝกอบรมหลกสตรคอมพวเตอร ม 4 องคประกอบ คอ (1) วทยากรและวธดา เนนการฝกอบรม (2) ผขอรบการฝกอบรมและการประเมนผล (3) นโยบายและการเตรยมการ และ (4) การตดตามผล ซ�งองคประกอบท�สาคญเหลาน( สามารถอธบายความแปรปรวนได รอยละ 65.799 ของความแปรปรวนท (งหมด โดยคาสมประสทธ �สหสมพนธระหวาง 4 กบ 72 ตวแปร มคาน(าหนก เทากบ 0.553 - 0.909 และ คาสมประสทธ �สหสมพนธระหวาง 4 ตวแปร กบการสงผลตอการประกนคณภาพการฝกอบรม มคาเทากบ 0.499 - 0.853 ซ�งมความสมพนธกนในระดบสง ในขณะท�สมประสทธ �สหสมพนธระหวางตวแปรภายใน มคาเทากบ 0.051 - 0.285 ซ�งมความสมพนธกนในระดบต�า อมพร รตนรตน. (2545: 98-104) ไดศกษาเร�องการวเคราะหองคประกอบท�มผลตอการประกนคณภาพการศกษาประเภทวชาชางอตสาหกรรม กรมอาชวศกษา จากองคประกอบตาง ๆ ท�มผลตอการประกนคณภาพการศกษา ประเภทวชาอตสาหกรรม พบวา 99 องคประกอบแตละรายขอน (นมคาเฉล�ยระหวาง 4.28 – 5.34 หรอมคาเฉล�ยจดอยในระดบปานกลางถงระดบคอนขางมาก และมคาสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานระหวาง 1.30 – 1.81 หรอมการกระจายของขอมลแตกตางกนอยในระดบปานกลาง เม�อนามาวเคราะหองคประกอบจะได 5 องคประกอบ คอ ดานกระบวนการและผลของจดการเรยนการสอน ดานนโยบายการวางแผนและพฒนาหลกสตร ดานการบรหารและการจดการ ดานแหลงการเรยนร ดานการประเมนคณภาพทางการศกษา สมประสทธ �สหสมพนธระหวาง 5 กบ 80 ตวแปร มคาน(าหนกเทากบ 0.448 - 0.755 และสมประสทธ �สหสมพนธระหวาง 5 ตวแปร กบองคประกอบของการประกนคณภาพการศกษา ประเภทวชาอตสาหกรรม มคาเทากบ 0.489 - 0.821 ซ�งมความสมพนธกนในระดบสง ในขณะท� คาสมประสทธ �สหสมพนธระหวางตวแปรภายในท (ง 5 ตวแปร มคาเทากบ 0.005 – 0.092 ซ�งมความสมพนธกนในระดบต�า หทยชนก ผลาวรรณ. (2547: 78-82) ไดศกษาการวเคราะหองคประกอบท�มอทธพลตอการจดการเรยนการสอนในหองเรยนเสมอนจรง โดยมกลมตวอยางประกอบดวยผสอนและผดแลระบบหองเรยนเสมอนจรง ของมหาวทยาลยในเขตกรงเทพมหานคร จานวน 639 คน ไดองคประกอบ 7 องคประกอบ ไดแก 1) สภาพท �วไปของสถานศกษาและความร ความสามารถของบคลากร 2) การจดการรายวชา 3) ระบบการวดผลและประเมนผล 4) ระบบตดตอส�อสาร 5) โปรแกรมประยกต 6) รปแบบของส�อ 7) การบรหารจดการของผใช คาสมประสทธ �สหสมพนธขององคประกอบท�มอทธพลตอการจดการเรยนการสอนในหองเรยนเสมอนจรง ระหวาง 7 องคประกอบกบ 57 ตวแปร มคาเทากบ 0.557-0.942 และคาสมประสทธ �สหสมพนธระหวาง 7 องคประกอบท�มอทธพลตอการจดการเรยนการสอนในหองเรยนเสมอนจรงมคาเทากบ 0.455-0.792 ซ�งมความสมพนธกนในระดบสง ในขณะท�สมประสทธ �สหสมพนธระหวางตวแปรภายในมคาเทากบ 0.048-0.133 ซ�งมความสมพนธต�า พรพรรณ ขนธกร. (2548: 61-66) ไดศกษาเร�องการวเคราะหองคประกอบท�มอทธพลตอการเสรมสรางทกษะการคดของผเรยนในระดบอดมศกษา เพ�อวเคราะหและอธบายลกษณะองคประกอบสาคญท�มอทธพลตอการเสรมสรางทกษะการคดของผเรยนในระดบอดมศกษา พบวา

127

ตวแปรท�สาคญท�มอทธพลตอการเสรมสรางทกษะการคดของผเรยนระดบอดมศกษา มจานวน 5 ตวแปร คอ ดานกระบวนการแกปญหาของผเรยน ดานการเรยนรของผเรยน ดานบรรยากาศท�เอ(อตอการเรยนรของผเรยน แนวทางและเปาหมายของการเรยนร ดานลกษณะเฉพาะของผเรยน คาสมประสทธ �สหสมพนธระหวาง 5 กบ 79 ตวแปร ความสมพนธกนในระดบนอย คอ มคาสมประสทธสหสมพนธอยระหวางตวแปร 0.062 - 0.220 ซ�งมคาความแตกตางอยจานวนมาก ท (งน(เน�องจากตวแปรเปนอสระตอกนจรง ในดานของความสมพนธกบองคประกอบเชงยนยนเก�ยวกบองคประกอบท�มอทธพลตอการเสรมสรางทกษะการคดของผเรยนระดบอดมศกษา เทากบ 0.507– 0.835 ซ�งมความสมพนธกนในระดบสง โดยตวแปรท (ง 5 ตวแปร มอานาจการพยากรณรวมกนไดรอยละ 60 และมความคลาดเคล�อนของการพยากรณ เทากบ 20 สกาวรตน แกวนพรตน. (2547: 66-70) ไดศกษาเร�องการวเคราะหองคประกอบท�สงผลตอการขยายธรกจส�งพมพของผประกอบการในประเทศไทย พบวาองคประกอบท�สาคญเก�ยวกบการขยายธรกจส�งพมพของผประกอบการในประเทศไทยมจานวน 12 ตว สามารถใหความหมายใหม แกองคประกอบแตละตวไดดงน( คอ ดานบคลากร ดานบคลกภาพของเจาของสถานประกอบการและพนกงาน ดานเคร�องจกรและเทคโนโลย ดานศกยภาพของสถานประกอบการ ดานการเงน ดานวสดอปกรณ ดานลกษณะของสถานประกอบการ ดานการตลาด ดานวสยทศน ดานการบรหารจดการการเงน ดานผลกระทบ และดานสถานภาพสวนบคคล และตวแปรอสระหรอตวแปรพยากรณท (ง 12 ตวแปร ดงกลาวมความสมพนธก บการขยายธรกจส�งพมพของผประกอบการ เทากบ 0.431-0.789 ซ�งมความสมพนธกนในระดบสง โดยตวแปรท (ง 12 ตวแปร มอานาจในการพยากรณรวมกนไดรอยละ 50 และมความคลาดเคล�อนของการพยากรณ เทากบ 8.333 บญชา โคตรแกว. (2548: 82-85) ไดศกษาการวเคราะหองคประกอบท�สงผลตอการจดการเรยนการสอนคอมพวเตอรแบบบรณาการของโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานครเพ�อวเคราะหและอธบายลกษณะองคประกอบสาคญท�สงผลตอการจดการเรยนการสอนคอมพวเตอรแบบบรณาการของโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร พบวาจากตวแปรท�สงเกตได 48 ตวแปร สามารถวเคราะหองคประกอบได 6 องคประกอบ ไดแก การใชเทคนควธการทางคอมพวเตอรอยางหลากหลายในการเรยนร การจดกจกรรมการเรยนรของครผสอน การสนบสนนการจดการเรยนรรวมกน ประโยชนของการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการ การเรยนรของผเร ยน และ การสนบสนนของสถานศกษา คาสมประสทธ �สหสมพนธขององคประกอบท�สงผลตอการจดการเรยนการสอนคอมพวเตอรแบบบรณาการของโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร ระหวาง 6 องคประกอบกบ 48 ตวแปร มคาเทากบ 0.412-0.893 และคาสมประสทธ �ระหวาง 6 องคประกอบท�สงผลตอการจดการเรยนการสอนคอมพวเตอรแบบบรณาการของโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร มคาเทากบ 0.549-0.822 ซ�งมความสมพนธกนในระดบสง ในขณะท�สมประสทธ �สหสมพนธระหวางตวแปรภายในมคาเทากบ 0.002-0.026 ซ�งมความสมพนธกนในระดบต�า

128

ไพบลย สวรกษ. (2549: 93-94) ไดศกษาการวเคราะหองคประกอบบคลกภาพประชาธปไตยของขาราชการครในเขตพ(นท�การศกษาอบลราชธาน เขต 3 เพ�อวเคราะหองคประกอบบคลกภาพประชาธปไตยของขาราชการครในเขตพ(นท�การศกษาอบลราชธาน เขต 3 และเปรยบเทยบบคลกภาพประชาธปไตยท�ไดจากการวเคราะหองคประกอบในขอท� 1 จาแนกตามเพศ วฒการศกษา และอาย พบวาบคลกภาพประชาธปไตยของขาราชการครในเขตพ(นท�การศกษาอบลราชธานเขต 3 ม 3 องคประกอบสามารถอธบายความแปรปรวนบคลกภาพประชาธปไตยไดรอยละ 70.651 ซ�งประกอบดวย องคประกอบดานวนยธรรม ดานปญญาธรรม และดานสามคคธรรม ขาราชการครท�มเพศ และวฒการศกษาตางกนมบคลกภาพประชาธปไตย ดานวนยธรรม ปญญาธรรม และสามคคธรรม ไมแตกตางกน ขาราชการครท�มอายตางกนมบคลกภาพประชาธปไตยดานวนยธรรมและสามคคธรรมไมแตกตางกน สวนดานปญญาธรรมน (นขาราชการครท�มอายต (งแต 51 ปข(นไปและอาย 31-40 ปมบคลกภาพดานน(แตกตางกน สณย เกดมงคล. (2544: 76-77) ไดศกษาการวเคราะหองคประกอบพฤตกรรมผนาของผบรหารโรงเรยนในกลมบรพา สงกดกรงเทพมหานคร เพ�อวเคราะหจานวนขอในองคประกอบพฤตกรรมผนาของผบรหารโรงเรยนในกลมบรพา สงกดกรงเทพมหานคร จาแนกตามสถานภาพของผบรหาร ใชการวเคราะหองคประกอบและสกดองคประกอบดวยเทคนคสวนประกอบสาคญ และใชหมนแกนแบบออโธกอนอล โดยวธวารแมกซ ผลการวจยพบวา ผบรหารโรงเรยนในกลมบรพา สงกดกรงเทพมหานคร ท�มเพศ อาย ประสบการณ และวฒการศกษาตางกนมจานวนขอในองคประกอบพฤตกรรมผนาไมตางกนอยางมนยสาคญท�ระดบ 0.05 จารบล ทนศร. (2550: 109-110) ไดวเคราะหองคประกอบสมรรถนะของเจาหนาท�ฝกอบรม ในเขตพ(นท�นคมอตสาหกรรมภาคตะวนออก เพ�อท�จะวเคราะหองคประกอบสมรรถนะของเจาหนาท�ฝกอบรม ในเขตพ(นท�นคมอตสาหกรรมภาคตะวนออก ตามความคดของผบรหารงานฝกอบรมในโรงงานอตสาหกรรม พบวาเม�อพจารณาคาไอเกนท�มคามากกวา 1 ไดองคประกอบท�ชดเจน 15 องคประกอบ และมคาไอเกนต (งแต 1.388-4.711 ซ�งท (ง 15 องคประกอบน( สามารถอธบายความแปรปรวนสะสมท (งหมดไดรอยละ 63.235 ไดแก สมรรถนะดานคณลกษณะสวนบคคลท�สงเสรมในการปฏบตงานฝกอบรม ดานความรท�เก�ยวกบการกาหนดหลกสตรการฝกอบรมและดาเนนการฝกอบรม ดานทกษะและความสามารถเพ�อสงเสรมในการปฏบตงานฝกอบรม ดานความรในองคกรและการสรางองคกรแหงการเรยนร ดานทกษะความสามารถในการบรหาร ดานทกษะความสามารถในการส�อสารและการทางานเปนทม ดานความรในการวเคราะหและคดเลอกหวขอการฝกอบรมในตรงกบกลมเปาหมาย ดานคณลกษณะสวนบคคลในการมมนษยสมพนธ ดานทกษะและความสามารถในการแกไขปญหาเฉพาะหนา ดานทกษะและความสามารถในการประเมนและตดตามผล ดานทกษะและความสามารถในการคดวเคราะห ดานคณลกษณะสวนบคคลในการคดแงบวกและม �นใจในตนเอง ดานคณลกษณะสวนบคคลในการสรางเครอขายและรกษาสมพนธภาพอนดรวมกบผอ�น ดานทกษะและความสามารถในการคานวณและใชภาษา และดานคณลกษณะสวนบคคลในการรบผดชอบ

129

อไร จกษตรมงคล. (2545: 84-87) ไดพฒนาโครงสรางเชาวอารมณสาหรบนกเรยนช (นมธยมศกษาปท� 4 เพ�อกาหนดโครงสรางของเชาวนอารมณของนกเรยนระดบช (นมธยมศกษาช (นปท� 4 สรางแบบวดเชาวนอารมณตามโครงสรางท�ไดกาหนดข(น และเพ�อตรวจสอบคณภาพของแบบวดอารมณท�ไดสรางข(น พบวาโครงสรางเชาวนอารมณของนกเรยนระดบช (นมธยมศกษาช (นปท� 4 ไดเปน 5 องคประกอบหลก คอการรจกตนเอง การจดการอารมณ การมแรงจงใจ การตระหนกรสงคม และ การมทกษะในการทางานเปนกลม ในการตรวจสอบคณภาพเคร�องมอ ในดานคณภาพของแบบวดรายขอใชวธวเคราะหสมประสทธ �สหสมพนธระหวางคะแนนประจาขอกบคะแนนรวมแตละองคประกอบ พบวาขอทดสอบ 66 ขอมคาสมประสทธ �สหสมพนธระหวางคะแนนรายขอกบคะแนนในแตละองคประกอบ อยระหวาง .117 ถง .735 อยางมนยสาคญทางสถตทกขอ การตรวจสอบความเช�อม �นของแบบวดใชวธการหาความสอดคลองภายในของแบบวดกบกลมตวอยางจานวน 1,012 คน และการสอบซ(าโดยแบบวดเชาวนอารมณไปสอบวดซ(ากบกลมตวอยางจานวน 109 คน แลวนากลบมาวเคราะหคาสหสมพนธระหวางคะแนนการสอบคร (งแรกกบคร (งหลง พบวา เม�อวเคราะหหาคาแอลฟาแลว แบบวดท (งฉบบมความเช�อม �น .8532 และเม�อใชการทดสอบซ(า พบวามคาความเช�อม �นเปน .840 หลกฐานยนยนความเท�ยงตรงเชงโครงสรางไดมาจากการวเคราะหสมประสทธ �สหสมพนธระหวางแบบวดเชาวนอารมณของผวจยกบมาตรประเมนความฉลาดทางอารมณของคมเพชรและผองพรรณ พบวา แบบวดท (งสองฉบบมสหสมพนธกนสงในสมรรถนะท�มนยามเหมอนกน จากการศกษาในทฤษฎและงานวจยท�เก�ยวของในการประหยดพลงงานไฟฟาและดานการวเคราะหองคประกอบ จะเหนไดวาในการประหยดพลงงานไฟฟามปจจยตาง ๆ ท�เก�ยวของ เชน ความรของผบรโภคในการใชพลงงานไฟฟา หรอการรบรขาวสารท�ไมดนอยเกนไปทาใหไมสนใจในการประหยดพลงงานไฟฟา หรออาจจะมความร ไดรบขาวสารอยเสมอแตกยงไมปฏบตตามคาแนะนา ปจจยตาง ๆ เหลาน( เม�อผวจยไดมาศกษาในการวเคราะหองคประกอบเขาไปดวยทาใหผวจยสนใจท�จะทาการพฒนาองคประกอบในการประหยดพลงงานไฟฟา เพ�อท�จะไดเปนแนวทางใหคนท�สนใจไดรถงปญญาท�แทจรงในการประหยดพลงงานไฟฟา วามองคประกอบใดบางท�ไมสามารถสงเกตได

บทท� 3 วธการดาเนนการวจย

การวจยคร �งน�มความมงหมายเพ�อวเคราะหองประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟาซ�งผวจยไดดาเนนการตามลาดบดงน� คอ 1. การกาหนดประชากรและกลมตวอยาง 2. การสรางเคร�องมอท�ใชในการวจย 3. การเกบรวบรวมขอมล 4. การจดกระทาการวเคราะหขอมล 1. การกาหนดประชากรและกลมตวอยาง ประชากรท�ใชในการวจย ประชากรท�ใชในการวจยคร �งน� ไดแก นสต/นกศกษามหาวทยาลยราชมงคลกรงเทพ จานวน 11,725 คน พนกงานบรษทเซนทรลการเมนท แฟคตอร�จากด จานวน 617 คน ขาราชการกรมราชองครกษ จานวน 523 คน พนกงานรฐวสาหกจโรงงานยาสบ จานวน 4,797 คน และพอคาแมคาตลาดนดลาซาล ซอย 48 จานวน 84 คน รวมท �งหมดจานวน 17,746 คน กลมตวอยางท�ใชในการวจย กลมตวอยางท�ใชในการวจ ยคร �งน� นสต/นกศกษามหาวทยาลยราชมงคลกรงเทพ พนกงานบรษทเซนทรลการเมนท แฟคตอร�จากด ขาราชการกรมราชองครกษ พนกงานรฐวสาหกจโรงงานยาสบ และพอคาแมคาตลาดนดลาซาล ซอย 48 โดยการสมแบบเปนกลม (Cluster or Area Simpling) จานวน 1,297 คน โดยใชสตรคานวณของทาโร ยามาเน (Taro Yamane) (คาความเช�อมนท� 95%) ดงแสดงในตาราง 18

131

ตาราง 18 จานวนกลมตวอยางท�ใชในการวจย

กลมท�ศกษา ประชากรจานวน

(คน) กลมตวอยางจานวน

(คน) นสต/นกศกษามหาวทยาลยราชมงคลกรงเทพ 11,725 387 พนกงานบรษทเซนทรลการเมนท แฟคตอร�จากด 617 243 ขาราชการกรมราชองครกษ 523 227 พนกงานรฐวสาหกจโรงงานยาสบ 4,797 370 พอคา/แมคาตลาดนดลาซาล ซอย 48 84 70 รวมท �งหมด 17,746 1,297 2. การสรางเคร�องมอท�ใชในการวจย ข �นตอนในการสรางเคร�องมไดมวธการสรางดงภาพประกอบ 9 ดงน�

ภาพประกอบ 9 ข �นตอนการสรางเคร�องมอวจย

ใหผเช�ยวชาญ ตรวจสอบคณภาพเบ�องตน

ปรบปรงแกไข

สรางแบบประเมนการประหยดพลงงานไฟฟา

ศกษาทฤษฎ และงานวจยท�เก�ยวของ

วพากษกบอาจารยผควบคมปรญญานพนธ และปรบปรงแกไข

คดเลอกคาถามท�มคาดชนความสอดคลองต �งแต 0.5 ข�นไป

หาคาอานาจจาแนก และความเช�อม �น

นาแบบประเมนไปทดลอง (Try Out)

132

2.1) ข �นตอนในการสรางเคร�องมอวจย 1) ศกษาทฤษฎและงานวจยท�เก�ยวของในการประหยดพลงงานไฟฟา เร�อง ความร ทศนคต ความสนใจในการรบรขาวสาร พฤตกรรม และการสนบสนนทางสงคม และดานความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา 2) สรางแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา โดยกาหนดเน�อหาใหสอดคลองท �ง 6 ดาน ไดแก ดานความรในการประหยดพลงงานไฟฟา จานวน 10 ขอ ดานทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา จานวน 10 ขอ ดานความสนใจในการรบรขาวสาร จานวน 10 ขอ ดานพฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา จานวน 10 ขอ ดานการสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟาจานวน 10 ขอ และดานความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา จานวน 10 ขอ รวมท �งหมด 60 ขอ 3) นาแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟาท�สรางข�น วพากษกบอาจารยผควบคมปรญญานพนธ โดยตรวจสอบความเหมาะสมของเน�อหา ความถกตองของภาษา และความสอดคลองตามนยาม แลวนามาปรบปรงแกไขใหเหมาะสมตามคาแนะนาตอไป 4) นาแบบประเมนท�ไดรบการปรบปรงไปใหผเช�ยวชาญจานวน 3 ทาน ในดานพลงงาน ไดแก อาจารย ดร.จนทนา กญชรรตน พ.อ.ยศพนธ แจงยอดสข และนายประพส พลเหมอน ตรวจสอบคณภาพเบ�องตนดานความเท�ยงตรงเชงพนจ เพ�อพจารณาความเหมาะสมของเน�อหา แลวนามาปรบปรงแกไขตามคาแนะนาของผเช�ยวชาญ 5) คดเลอกคาถามท�มคาดชนความสอดคลอง (IC) มากกวาหรอเทากบ 0.5 ข�นไป (พวงรตน ทวรตน. 2538: 117) ซ�งคดเลอกไดมาดานละ 8 ขอ 6) นาแบบประเมนท�ไดรบการปรบปรงใหมความสมบรณ นาไปทดลอง (Try Out) กบ นสต/นกศกษามหาวทยาลยราชมงคลกรงเทพ พนกงานบรษทเซนทรลการเมนท แฟคตอร�จากด ขาราชการกรมราชองครกษ พนกงานรฐวสาหกจโรงงานยาสบ และพอคาแมคาตลาดนดลาซาล ซอย 48 ท �งหมดจานวน 132 คน 7) หาคาความเช�อม �น (Reliability) และคาความสอดคลองระหวางคะแนนเปนรายขอกบคะแนนท �งฉบบของแบบประเมน 7.1) การหาความเช�อม �น (Reliabilty) ของแบบประเมนท �งฉบบ โดยใชสตรสมประสทธ bแอลฟา (α -coefficient) ของครอนบค พบวา แบบประเมนการประหยดพลงงานไฟฟา มคาความเช�อม �นท �งฉบบเทากบ .928 และเม�อพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานความรในการประหยดพลงงานไฟฟา มคาความเช�อม �นเทากบ .815 ดานทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา มคาความเช�อม �นเทากบ .823 ดานความสนใจในการรบรขาวสาร มคาความเช�อม �นเทากบ .885 ดานพฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา มคาความเช�อม �นเทากบ .808 ดานการสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา มคาความเช�อม �นเทากบ .831 และดานความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา มคาความเช�อม �นเทากบ .835

133

7.2) หาคาอานาจจาแนกรายขอของแบบประเมน โดยใชการหาคาสหสมพนธใชวธของเพยรสน พบวา แบบประเมนการประหยดพลงงานไฟฟาในแตละขอน �น มพสยของคาอานาจจาแนกรายขอต �งแต .205 -.614 โดยแบงเปนรายดาน คอ ดานความรในการประหยดพลงงานไฟฟา มพสยของคาอานาจจาแนกรายขออยระหวาง .210 - .614 ดานทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา มพสยของคาอานาจจาแนกรายขออยระหวาง .205 - .541 ดานความสนใจในการรบรขาวสาร มพสยของคาอานาจจาแนกรายขออยระหวาง .217 - .578 ดานพฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา มพสยของคาอานาจจาแนกรายขออยระหวาง .224 - .534 ดานการสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา มพสยของคาอานาจจาแนกรายขออยระหวาง .231 - .602 และดานความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา มพสยของคาอานาจจาแนกรายขออยระหวาง .245 - .584 2.2) เคร�องมอท�ใชในการวจย เคร�องมอท�ใชในการวจยคร �งน�เปนแบบประเมนการประหยดพลงงานไฟฟา แบงออกเปน 3 ตอน ดงน� ตอนท� 1 ขอมลท �วไปของผตอบแบบประเมน ตอนท� 2 แบบประเมนการประหยดพลงงานไฟฟา เปนแบบมาตรประมาณคา 5 ระดบ ตามแบบมาตราวดตามวธของลเคอรท (รววรรณ องคนรกษพนธ. 2533?: 85) ตอนท� 3 ความคดเหนและขอเสนอแนะ 2.3) เกณฑการใหคะแนนในตอนท� 2 ขอความเชงบวก ขอความเชงลบ ระดบความคดเหน/มากท�สด 5 1 ระดบความคดเหน/มาก 4 2 ระดบความคดเหน/ปานกลาง 3 3 ระดบความคดเหน/นอย 2 4 ระดบความคดเหน/นอยท�สด 1 5 โดยมเกณฑการใหความหมาย ดงน� คะแนนเฉล�ย ความหมาย 4.51-5.00 มความคดเหนการประหยดพลงงานมากท�สด 3.51-4.50 มความคดเหนการประหยดพลงงานมาก 2.51-3.50 มความคดเหนการประหยดพลงงานปานกลาง 1.51-2.50 มความคดเหนการประหยดพลงงานนอย 1.00-1.50 มความคดเหนการประหยดพลงงานนอยท�สด

134

3. การเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมลผวจยไดดาเนนการเกบขอมลตามข �นตอนดงน� 3.1 ขอหนงสอรบรองและแนะนาตวจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพ�อขอความรวมมอในการเกบแบบประเมน 3.2 นาแบบประเมนเร�องการพฒนาองคประกอบในการประหยดพลงงานไฟฟาไปเกบขอมลดวยตนเอง 3.3 เม�อไดรบแบบประเมนคนมาแลวทาการตรวจสอบความถกตอง แลวนามาวเคราะหขอมล 4. การจดกระทาการวเคราะหขอมล 4.1 คานวณคาสถตพ�นฐาน ไดแก คาเฉล�ย ความเบ�ยงเบนมาตรฐาน 4.2 วเคราะหองคประกอบเชงสารวจการประหยดพลงงานไฟฟา ดงน� 4.2.1 สกดองคประกอบ 4.2.2 ทาการหมนแกน แลวพจารณาดวา 4.2.2.1 คดเลอกจานวนองคประกอบตาม Scree Test 4.2.2.2 คดเลอกคาถามท�มคาน�าหนกองคประกอบเทากบหรอมากกวา 0.30 และจานวนขอในแตละองคประกอบมอยางนอย 3 ตวแปรข�นไปเปน 1 องคประกอบ 4.2.2.3 ต �งช�อองคประกอบ 4.3 นาผลการวเคราะหองคประกอบเชงสารวจมาประกอบการสรางกรอบแนวความคดในการสรางโมเดลองคประกอบการประหยดพลงงานไฟฟา สถตท�ใชในการวเคราะหขอมล 1) สถตท�ใชวเคราะหคณภาพเคร�องมอ 1.1) การหาความเท�ยงตรงเน�อหาและตามโครงสราง หาความสอดคลองระหวางขอคาถามกบลกษณะเฉพาะกลมพฤตกรรม (พวงรตน ทวรตน. 2538: 117)

สตร IC = N

R∑

เม�อ IC แทน ดชนความสอดคลองระหวางขอคาถามกบลกษณะพฤตกรรม ∑R แทน ผลรวมคะแนนความคดเหนของผเช�ยวชาญเน�อหาท �งหมด N แทน จานวนผเช�ยวชาญ

135

1.2) หาคาอานาจจาแนกรายขอของแบบประเมน โดยใชการหาคาสหสมพนธใชวธของเพยรสน (พวงรตน ทวรตน. 2538: 118)

สตร ( )[ ] ( )[ ]2222 ∑∑∑ ∑∑ ∑∑

−−

−=

yyNxxN

yxxyNrxy

เม�อ xyr แทน คาความเท�ยงตรงตามโครงสราง x แทน คะแนนรายขอของแตละคน y แทน คะแนนรวมทกขอของแตละคน N แทน จานวนคนในกลมตวอยาง 1.3) การหาความเช�อม �น (Reliabilty) ของแบบประเมนท �งฉบบ โดยใชสตรสมประสทธ bแอลฟา (α -coefficient) ของครอนบค (พวงรตน ทวรตน. 2538: 125-126)

สตร

−

−= ∑

2

2

11

i

i

S

S

n

nα

เม�อ α แทน สมประสทธความเช�อม �น n แทน จานวนขอ ∑ 2

iS แทน คะแนนความแปรปรวนแตละขอ 2

iS แทน คะแนนความแปรปรวนท �งฉบบ

2) การทดสอบสมมตฐาน วเคราะหหาจานวนองคประกอบการประหยดพลงงานไฟฟา ใชการสกดองคประกอบดวยเทคนคแกนสาคญ (Principal Component) และหมนแกนแบบมมฉาก (Orthogonal Rotation) ดวยวธการ Varimax โดยวเคราะหองคประกอบเชงสารวจกบโปรแกรม SPSS

136

2.1) การหาไค-สแควร Chi-Square ( 2χ ) (พวงรตน ทวรตน. 2538: 167)

สตร ( )∑=

−=

k

i i

ii

E

EO

1

2

2χ ม df. = k-1

เม�อ ( 2χ ) แทน คาสถตไค-สแควร

iO แทน ความถ�ท�ไดจากการศกษาในแตละกลม/ประเภทของตวแปร

i

E แทน ความถ�ท�คาดหวง ซ�งหาไดจาก k

n

N แทน จานวนขอมลท �งหมด k แทน จานวนกลม/ประเภทตวแปร

บทท� 4 ผลการวเคราะหขอมล

ในการวจยคร งน ผวจยไดเสนอผลการวเคราะหขอมลตามลาดบ วเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟาวามท งหมดก'องคประกอบ อะไรบาง และใชเหตผลอธบายความหมายขององคประกอบ

ผลการวเคราะหขอมล การวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ ของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟาวามท งหมดก'องคประกอบ อะไรบาง และใชเหตผลอธบายความหมายขององคประกอบ แบงออกเปน 3 ตอน ดงน ตอนท� 1 การตรวจสอบขอมลเบ องตนกอนการวเคราะหองคประกอบวาขอมลท'ไดมาน นมความสมพนธอยางเพยงพอตอการวเคราะหองคประกอบหรอไม โดยพจารณาคาความเหมาะสมของขอมล คอ คาสถตของไคเซอร-ไมเยอร-โอลคน (KMO) และคาสถตของบารทเลทท (Bartlett's Test of Sphericity) ดงตาราง 19 ตาราง 19 คาสถตของไคเซอร-ไมเยอร-โอลคน (KMO) และคาสถตของบารทเลทท (Bartlett's Test

of Sphericity) ของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา

Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy

Bartlett's Test of Sphericity Approx. Chi-Square ( 2χ ) df Sig

0.866 28063.300 1128 0.000 จากตาราง 19 พบวา คาสถตของไคเซอร-ไมเยอร-โอลคน (KMO) มคาเทากบ 0.866 ซ'งควรมคามากกวา 0.800 แสดงใหเหนวา ขอมลท งหมดและตวแปรตางๆ น น มความสมพนธกนดมาก สามารถนาไปวเคราะหองคประกอบตามจดมงหมายของการวจยได และจากคาสถตของบารทเลทท (Bartlett's Test of Sphericity) พบวา คาสถตไค-สแควร ( 2χ ) ท'ใชในการทดสอบมคาเทากบ 28063.300 ซ'งมนยสาคญทางสถตท'ระดบ .05 แสดงใหเหนวา เมตรกซสหสมพนธของตวแปรตาง ๆ มความสมพนธกน ดงน น เมตรกซสหสมพนธ จงเหมาะสมท'จะใชในการวเคราะหองคประกอบตอไปได

138

ตอนท� 2 การสกดองคประกอบ ดวยวธการวเคราะหองคประกอบสาคญ (Principal Component Analysis: PC) ดงตาราง 20 ตาราง 20 จานวนองคประกอบ คาไอเกน คารอยละของความแปรปรวน และคารอยละของความ

แปรปรวนสะสมในแตละองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา

องคประกอบ คาไอเกน คารอยละของ

ความแปรปรวน คารอยละของ

ความแปรปรวนสะสม 1 8.143 16.965 16.965 2 4.970 10.354 27.319 3 3.435 7.156 34.475 4 2.964 6.174 40.650 5 2.802 5.837 46.487 6 1.524 3.174 49.661 7 1.325 2.760 52.421 8 1.121 2.336 54.757 9 1.044 2.174 56.931

จากตาราง 20 การสกดองคประกอบ ไดทาการสกดองคประกอบดวยวธการวเคราะหองคประกอบสาคญ (Principal Component Analysis: PC) ซ'งผวจยทาการหมนแกนองคประกอบและพบวา ไดองคประกอบท งหมด 9 องคประกอบ มพสยของคาไอเกนอยระหวาง 1.044 - 8.143 และมคาความแปรปรวนสะสมรอยละ 56.937 ตอนท� 3 การหมนแกนองคประกอบ และอธบายความหมายขององคประกอบ โดยผวจยไดทาการหมนแกนองคประกอบ เพ'อใหตวแปรมลกษณะท'ชดเจนมากข น โดยทาการหมนแกนแบบมมฉาก (Orthogonal Rotation) ดวยวธแวรแมกซ (Varimax Method) ดงตาราง 21

139

ตาราง 21 คาน าหนกองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา ภายหลงจากการหมนแกนแบบมมฉาก (Orthogonal Rotation) ดวยวธแวรแมกซ (Varimax Method)

ขอท' คาน าหนกองคประกอบ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1.1 -.006 -.004 -.018 -.006 .623 .003 .066 .062 .082 1.2 .029 .028 -.078 .064 .604 -.014 -.020 .216 -.092 1.3 .042 .038 .220 .047 .755 .036 .045 -.082 .010 1.4 .014 .048 .090 .074 .740 -.034 .094 -.010 .061 1.5 .099 -.027 .135 .053 .699 .082 .005 -.132 .050 1.6 .020 -.023 -.043 .008 .466 .095 -.143 .043 -.071 1.7 -.043 .084 .042 .075 .604 .032 .023 .025 -.041 1.8 .113 -.066 .317* .039 .523 .097 .077 -.190 .074 2.1 .063 .043 .764 .059 .150 .076 .031 .028 -.034 2.2 .105 -.020 .739 .007 .151 .111 .022 .062 .178 2.3 .121 -.015 .737 .065 .148 .101 .003 .010 -.152 2.4 .075 .033 .763 .092 .025 .041 .118 .015 .044 2.5 -.142 .050 .616 .073 -.084 -.079 .006 -.037 -.264 2.6 -.095 .058 .571 -.006 -.037 -.023 -.073 -.053 .249 2.7 .044 -.033 .738 .057 .025 -.023 .020 -.089 -.131 2.8 .141 .043 .543 .063 .137 .036 .145 .175 .276 3.1 .034 .068 .117 .713 .025 .094 .106 -.021 .070 3.2 .057 .001 .118 .883 .035 .115 -.051 -.111 -.034 3.3 .001 -.004 .053 .581 .039 -.057 .214 -.163 .148 3.4 .064 .059 .039 .623 .069 .024 .144 .324* -.006 3.5 .013 .031 .017 .639 .025 .065 -.084 .430* -.056 3.6 -.042 .017 .037 .522 .016 -.052 .016 .579* -.045 3.7 .065 .115 -.041 .482 .127 .069 .035 .132 -.080 3.8 .072 .010 .097 .864 .059 .132 -.053 -.094 -.021

140

ตาราง 21 (ตอ)

ขอท' คาน าหนกองคประกอบ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 4.1 .107 .063 .067 .113 .006 .226 .760 .044 .023 4.2 -.018 .041 .069 .097 .040 .721 .243 -.078 .053 4.3 -.014 .042 .038 .056 .009 .633 .371* -.287 -.133 4.4 .073 .053 .068 .069 .087 .333* .731 .183 .061 4.5 .054 .054 .078 .035 .039 .379* .452 .296 .145 4.6 .032 -.051 .037 .086 .003 .049 .713 -.346 -.115 4.7 .132 .010 .032 .122 .096 .824 .010 .090 .029 4.8 .088 .056 .059 .104 .109 .813 .136 .075 .002 5.1 .228 .663 .035 .074 .031 .071 .034 .023 .224 5.2 .138 .588 .002 .076 .050 .081 -.040 -.083 .339* 5.3 .161 .684 -.011 .010 -.032 .019 .053 -.029 .398* 5.4 .173 .688 -.011 .040 .030 .004 -.013 -.041 .063 5.5 .351* .652 .123 .015 .023 .059 .035 .009 -.153 5.6 .303* .705 .032 .019 .016 .044 -.019 .058 -.167 5.7 .336* .623 .046 .064 .037 .027 .052 .166 -.187 5.8 .195 .639 -.049 .042 -.034 -.077 .042 .024 -.229 6.1 .609 .407* .044 .009 .077 -.016 -.001 .001 .208 6.2 .507 .007 .021 .037 -.016 .001 .056 -.048 .032 6.3 .645 .288 .065 -.013 .006 .075 .085 -.033 .381* 6.4 .644 .328* .048 .039 .013 .030 .095 -.085 .145 6.5 .721 .339* .062 .086 .046 .095 .052 -.035 -.099 6.6 .759 .293 .017 .071 .056 .053 -.034 .096 -.131 6.7 .749 .317* .050 .048 .062 .010 .008 .063 -.082 6.8 .781 .211 .042 .028 .053 .067 .010 .058 -.038

* สามารถอยไดท ง 2 องคประกอบ

141

จากตาราง 21 พบวา คาน าหนกองคประกอบภายหลงจากการหมนแกนแบบมมฉาก (Orthogonal Rotation) ดวยวธแวรแมกซ (Varimax Method) สามารถอธบายถงองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา ไดท งหมด 9 องคประกอบ แตเม'อพจารณาความเหมาะสมของคาน าหนกองคประกอบแลว ท'เกนคา .3 ผวจยไดตดองคประกอบออกไปบางตว โดยพจารณาจากความสอดคลองและขอคาถามท'มนอยเกนไป ทาใหเหลอองคประกอบท'ใชไดจรง 7 องคประกอบ โดยสามารถอธบายความหมายขององคประกอบท ง 7 องคประกอบ ไดดงน องคประกอบท' 1 ม 8 ตวแปร ไดแกขอ 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5, 6.6, 6.7, และ 6.8 มคาไอเกน เทากบ 8.143 มพสยของคาน าหนกองคประกอบอยระหวาง .507 - .781 แตเน'องจากในขอท' 6.1, 6.4, 6.5, 6.7 สามารถอยไดท งในองคประกอบท' 2 และ ขอท' 6.3 กสามารถอยไดท งในองคประกอบท' 9 แตเม'อพจารณาขอความโดยรวมแลวซ'งขอดงกลาวจะเนนในเร'องของความรบผดชอบ จง เรยกช'อองคประกอบน วา ความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา องคประกอบท' 2 ม 8 ตวแปร ไดแกขอ 5.1, 5.2, 5.3, 5.4, 5.5, 5.6, 5.7, และ 5.8 มคาไอเกน เทากบ 4.970 มพสยของคาน าหนกองคประกอบอยระหวาง .588 - .705 แตเน'องจากในขอท' 5.2, 5.3 สามารถอยไดท งในองคประกอบท' 9 และ ขอท' 5.5, 5.6, 5.7, กสามารถอยไดท งในองคประกอบท' 1 แตเม'อพจารณาขอความโดยรวมแลวซ'งขอดงกลาวจะเนนในเร'องของการใหการสนบสนน จง เรยกช'อองคประกอบน วา การสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา องคประกอบท' 3 ม 8 ตวแปร ไดแกขอ 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6, 2.7, และ 2.8 มคาไอเกน เทากบ 3.435 มพสยของคาน าหนกองคประกอบอยระหวาง .543 - .764 เรยกช'อองคประกอบน วาทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา องคประกอบท' 4 ม 8 ตวแปร ไดแกขอ 3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.5, 3.6, 3.7, และ 3.8 มคาไอเกน เทากบ 2.964 มพสยของคาน าหนกองคประกอบอยระหวาง .462 - .882 แตเน'องจากในขอท' 3.4, 3.5, 3.6 สามารถอยไดท งในองคประกอบท' 8 แตเม'อพจารณาขอความโดยรวมแลวซ'งขอดงกลาวจะเนนในเร'องของการรบรขาวสาร จงเรยกช'อองคประกอบน วาความสนใจในการรบขอมลขาวสารในการประหยดพลงงานไฟฟา องคประกอบท' 5 ม 8 ตวแปร ไดแกขอ 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6, 1.7, และ 1.8 มคาไอเกน เทากบ 2.802 มพสยของคาน าหนกองคประกอบอยระหวาง .466 - .755 เรยกช'อองคประกอบน วา ดานความรในการประหยดพลงงาน องคประกอบท' 6 ม 4 ตวแปร ไดแกขอ 4.2, 4.3, 4.7, และ 4.8 มคาไอเกน เทากบ 1.524 มพสยของคาน าหนกองคประกอบอยระหวาง .633 - .824 แตเน'องจากในขอท' 4.3 สามารถอยไดท งในองคประกอบท' 7 แตเม'อพจารณาขอความโดยรวมแลวซ'งขอดงกลาวจะเนนในเร'องของพฤตกรรมการใชพลงงานไฟฟา จงเรยกช'อองคประกอบน วา พฤตกรรมการใชพลงงานไฟฟา องคประกอบท' 7 ม 4 ตวแปร ไดแกขอ 4.1, 4.4, 4.5 และ 4.6 มคาไอเกน เทากบ 1.325 มพสยของคาน าหนกองคประกอบอยระหวาง .452 - .760 แตเน'องจากในขอท' 4.4, 4.5 สามารถอยไดท งในองคประกอบท' 6 แตเม'อพจารณาขอความโดยรวมแลวซ'งขอดงกลาวจะเนนในเร'องของ

142

การศกษาขอมลกอนซ อและใชพลงงานไฟฟา จงเรยกช'อองคประกอบน วา การศกษาขอมลกอนซ อและใชพลงงานไฟฟา ตาราง 22 การอธบายความหมายขององคประกอบท ง 7 องคประกอบ

ตวแปร องคประกอบท'

1 2 3 4 5 6 7 1. ดานความรในการประหยดพลงงานไฟฟา 1.1 ทานเคยไดรบความร ความเขาใจในการประหยดพลงงานจากวชาในหลกสตรของสถาบนการศกษามากอน

�

1.2 ทานเคยเขารวมรบการฝกอบรมในเร'องการประหยดพลงงานไฟฟา

�

1.3 ทานมความร ความเขาใจในดานการประหยดพลงงานมาจากส'อประชาสมพนธของภาครฐและเอกชนตางๆ

�

1.4 ทานเคยไดรบความรมากอนวาพลงงานไฟฟา มการผลตมาไดอยางไร

�

1.5 ทานรวาความรดานวธการประหยดพลงงานมความจาเปนอยางย'งตอพฤตกรรมการประหยดพลงงาน

�

1.6 ทานใชไฟฟาอยางส นเปลองในครวเรอน โดยรเทาไมถงการณ เน'องจากขาดความรและวธการประหยดการใชไฟฟา

�

1.7 ทานมความรวาเคร'องใชไฟฟาท'พบเหนโดยท 'วไป ใชกระแสไฟมากนอยเพยงได

�

1.8 ทานเคยทราบมากอนแลววาการประหยดพลงงานสามารถชวยลดภาวะโลกรอนได

�

2. ดานทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา 2.1 การเสรมสรางทศนคตในการประหยดควรเร'มตนต งแตตอนเดก

�

2.2 การสรางทศนคตท'ดในการประหยดพลงงานไฟฟา ควรเร'มต งแตตวทานเองเปนอนดบแรก

�

2.3 การประหยดพลงงานไฟฟาจนเปนนสยมความสาคญสาหรบทานเปนอยางมาก

�

143

ตาราง 22 (ตอ)

ตวแปร องคประกอบท'

1 2 3 4 5 6 7 2.4 การประหยดพลงงานไฟฟาเปนหนาท'ของทกคน ไมใชเปนหนาท'ของใครคนใดคนหน'ง

�

2.5 ทานไมอยากแสดงออกวาเปนผนาในการรณรงคดานการประหยดพลงงาน

�

2.6 ทานมรายไดเพยงพอในการเสยคาใชจายการใชพลงงานไฟฟาภายในบานโดยไมจาเปนตอง เปล'ยนพฤตกรรมการใชไฟฟา

�

2.7 ทานไมจาเปนตองประหยดพลงงานไฟฟาในสถานท'อ'น นอกจากท'บานของทานเองกพอแลว

�

2.8 การประหยดพลงงานไฟฟาในวนน จะมประโยชนตอคนรนหลง

�

3. ดานความสนใจในการรบรขาวสาร 3.1 ทานสนใจฟงวทยหรอดโทรทศนท'มรายการเก'ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟา

�

3.2 ทานมความสนใจอานหนงสอ บทความ อานประกาศ หรอแผนผบท'เก'ยวกบวธการใชพลงงานไฟฟาอยางประหยด

�

3.3 ทานตดตามขาวการเปล'ยนแปลงราคาน ามนและไฟฟาของรฐบาลอยางสม'าเสมอ

�

3.4 ทานไดรบขอมลขาวสารในการประหยดพลงงานไฟฟาเปนประจา นอกเหนอจากส'อโฆษณาตางๆ

�

3.5 โดยปกตสมาชกในครอบครวหรอเพ'อนของทานนาสาระความรตางๆ ท'เก'ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟา มาบอกทานเสมอ

�

3.6 ชมชนของทานมการประชาสมพนธเสยงตามสาย รณรงคใหมการประหยดพลงงานไฟฟา

�

3.7 การจดบอรดนทรรศการท'เก'ยวของกบวธการใชพลงงานไฟฟาเปนประโยชนตอทานในการชวยประหยดพลงงานได

�

144

ตาราง 22 (ตอ)

ตวแปร องคประกอบท'

1 2 3 4 5 6 7 3.8 ขอมลขาวสารท'ด ควรแจกแจงใหเหนถงวธการและผลท'ไดรบอยางชดเจนในการประหยดพลงงานไฟฟา

�

4. ดานพฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา 4.1 กอนใชอปกรณไฟฟาทกอยาง ทานจะศกษาคมอการใช และปฏบตตามคาแนะนาอยางละเอยด

�

4.2 ทานปดสวตซไฟ และถอดปล nกเคร'องใชไฟฟาท'ไมจาเปนทกคร งกอนออกจากบานหรอเม'อไมใชงาน

�

4.3 ทานเคยข น-ลงลฟตช นเดยวแทนการเดนข น-ลงบนได � 4.4 เม' อทานจะซ อเคร'องใชไฟฟา จะเลอกท'มปายประหยดไฟเบอร 5

�

4.5 เม'อทานเลอกซ ออปกรณ เคร'องใชไฟฟา จะคานงถงขนาดท'เหมาะสมกบการใชงาน

�

4.6 การต งอณหภมในการปรบอากาศต'ากวา 25 ๐C ไมส นเปลองการใชไฟฟามากนก

�

4.7 ทานตรวจสอบและบารงรกษาเคร'องใชไฟฟาเปนประจา

�

4.8 ทานเลอกใชอปกรณไฟฟาท'มประสทธภาพสง เพ'อท'จะชวยในประหยดพลงงานไฟฟาได

�

5. ดานการสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา 5.1 ทานสนบสนนนโยบายของรฐบาลในการรณรงคใหมการประหยดพลงงานในทกหนวยงาน

�

5.2 การท'รฐบาลมนโยบายใหนาหลอดไฟฟาเกาไปแลกหลอดฟาใหม เปนการสนบสนนทางสงคมอยางหน'งในการประหยดพลงงาน

�

5.3 การรณรงคโครงการสงเสรมการกอสรางบานประหยดพลงงานของภาครฐ สามารถชวยการประหยดพลงงานของสงคมโดยรวมได

�

5.4 ชมชนหรอสถานท'ทางานของทานมกจกรรมรณรงคการประหยดพลงงานอยางตอเน'องประหยดพลงงานไฟฟา

�

145

ตาราง 22 (ตอ)

ตวแปร องคประกอบท'

1 2 3 4 5 6 7 5.5 ทานอยากใหหนวยงานของรฐหรอเอกชนใหการสนบสนนทางสงคมการประหยดพลงงานไฟฟามากกวาปจจบนน

�

5.6 โครงการพลงงานหารสอง เปนโครงการท'ทาใหทานประหยดพลงงานไฟฟา

�

5.7 บานของทานใชหลอดผอมในการประหยดพลงงาน � 5.8 ทานไดรบคาชมเชย เม'อทานประหยดพลงงานไฟฟา � 6. ดานความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา 6.1 ทกคนมสวนรวมเทากนทกคนท'จะชวยประหยดพลงงานในการใชไฟฟา

�

6.2 การอนรกษพลงงานไฟฟาเปนนโยบายและภาระหนาท'รฐบาลเทาน น

�

6.3 การรบผดชอบในการประหยดพลงงานควรเร'มต งแตตวทานกอน

�

6.4 ปญหาการอนรกษพลงงานไฟฟาเปนเร'องท'มความสาคญตอประเทศชาตในอนดบตนๆ ของประเทศ

�

6.5 ทานแนะนาเพ'อนรวมงาน หรอสมาชกในครอบครว ใหสารวจและปดเคร'องใชไฟฟากอนเลกงาน หรอกอนออกจากบาน

�

6.6 ทานตระหนกในตรวจสอบและบารงรกษาเคร'องใชไฟฟา � 6.7 โครงการประหยดพลงงานไฟฟาตางๆ ท'เกดข นจากรฐบาลและเอกชน ทาใหทานรหนาท'ความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา

�

6.8 ทานเปดหลอดไฟเฉพาะหลอดท'ใชงาน �

บทท� 5 สรปผล อภปราย และขอเสนอแนะ

การวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา ผวจยสามารถ

สรปผลและอภปรายผลไดดงน% คอ สรปผลการวจย การวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา สามารถสรปไดดงน% การวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา จากตวแปร 48 ตว มคาสถตของไคเซอร-ไมเยอร-โอลคน (KMO) มคาเทากบ 0.866 ซ8งควรมคามากกวา 0.800 แสดงใหเหนวา ขอมลท %งหมดและตวแปรตางๆ น %น มความสมพนธกนดมาก สามารถนาไปวเคราะหองคประกอบตามจดมงหมายของการวจยได และจากคาสถตของบารทเลทท (Bartlett's Test of Sphericity) พบวา คาสถตไค-สแควร ( 2χ ) ท8ใชในการทดสอบมคาเทากบ 28063.300 ซ8งมนยสาคญทางสถตท8ระดบ .05 แสดงใหเหนวา เมตรกซสหสมพนธของตวแปรตาง ๆ มความสมพนธกน ดงน %น เมตรกซสหสมพนธ จงเหมาะสมท8จะใชในการวเคราะหองคประกอบตอไปได ในการสกดองคประกอบ ไดทาการสกดองคประกอบดวยวธการวเคราะหองคประกอบสาคญ (Principal Component Analysis: PC) ซ8งผวจยทาการหมนแกนองคประกอบและพบวา ไดองคประกอบท %งหมด 9 องคประกอบ มพสยของคาไอเกนอยระหวาง 1.044 - 8.143 และมคาความแปรปรวนสะสมรอยละ 56.937 ซ8งคาน%าหนกองคประกอบภายหลงจากการหมนแกนแบบมมฉาก (Orthogonal Rotation) ดวยวธแวรแมกซ (Varimax Method) สามารถอธบายถงองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา ไดท %งหมด 9 องคประกอบ แตเม8อพจารณาความเหมาะสมของคาน%าหนกองคประกอบแลว ท8เกนคา .3 ผวจยไดตดองคประกอบออกไปบางตว โดยพจารณาจากความสอดคลองและขอคาถามท8มนอยเกนไป ทาใหเหลอองคประกอบท8ใชไดจรง 7 องคประกอบ โดยสามารถอธบายความหมายขององคประกอบท %ง 7 องคประกอบ ไดดงน% องคประกอบท8 1 ม คอ ความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา ม 8 ตวแปร ไดแก 6.1 ทกคนมสวนรวมเทากนทกคนท8จะชวยประหยดพลงงานในการใชไฟฟา, 6.2 การอนรกษพลงงานไฟฟาเปนนโยบายและภาระหนาท8รฐบาลเทาน %น, 6.3 การรบผดชอบในการประหยดพลงงานควรเร8มต %งแตตวทานกอน, 6.4 ปญหาการอนรกษพลงงานไฟฟาเปนเร8องท8มความสาคญตอประเทศชาตในอนดบตนๆ ของประเทศ, 6.5 ทานแนะนาเพ8อนรวมงาน หรอสมาชกในครอบครว ใหสารวจและปดเคร8องใชไฟฟากอนเลกงาน หรอกอนออกจากบาน, 6.6 ทานตระหนกในตรวจสอบและบารงรกษาเคร8องใชไฟฟา, 6.7 โครงการประหยดพลงงานไฟฟาตางๆ ท8เกดข%นจากรฐบาลและเอกชน ทาใหทานรหนาท8ความ

147

รบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา, และ 6.8 ทานเปดหลอดไฟเฉพาะหลอดท8ใชงาน มคาไอเกน เทากบ 8.143 มพสยของคาน%าหนกองคประกอบอยระหวาง .507 - .781 องคประกอบท8 2 คอ การสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา ม 8 ตวแปร ไดแกขอ 5.1 ทานสนบสนนนโยบายของรฐบาลในการรณรงคใหมการประหยดพลงงานในทกหนวยงาน, 5.2 การท8รฐบาลมนโยบายใหนาหลอดไฟฟาเกาไปแลกหลอดฟาใหม เปนการสนบสนนทางสงคมอยางหน8งในการประหยดพลงงาน, 5.3 การรณรงคโครงการสงเสรมการกอสรางบานประหยดพลงงานของภาครฐ สามารถชวยการประหยดพลงงานของสงคมโดยรวมได, 5.4 ชมชนหรอสถานท8ทางานของทานมกจกรรมรณรงคการประหยดพลงงานอยางตอเน8องประหยดพลงงานไฟฟา, 5.5 ทานอยากใหหนวยงานของรฐหรอเอกชนใหการสนบสนนทางสงคมการประหยดพลงงานไฟฟามากกวาปจจบนน%, 5.6 โครงการพลงงานหารสอง เปนโครงการท8ทาใหทานประหยดพลงงานไฟฟา, 5.7 บานของทานใชหลอดผอมในการประหยดพลงงาน, และ 5.8 ทานไดรบคาชมเชย เม8อทานประหยดพลงงานไฟฟา มคาไอเกน เทากบ 4.970 มพสยของคาน%าหนกองคประกอบอยระหวาง .588 - .705 องคประกอบท8 3 คอ ทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา ม 8 ตวแปร ไดแกขอ 2.1 การเสรมสรางทศนคตในการประหยดควรเร8มตนต %งแตตอนเดก, 2.2 การสรางทศนคตท8ดในการประหยดพลงงานไฟฟา ควรเร8มต %งแตตวทานเองเปนอนดบแรก, 2.3 การประหยดพลงงานไฟฟาจนเปนนสยมความสาคญสาหรบทานเปนอยางมาก, 2.4 การประหยดพลงงานไฟฟาเปนหนาท8ของทกคน ไมใชเปนหนาท8ของใครคนใดคนหน8ง, 2.5 ทานไมอยากแสดงออกวาเปนผนาในการรณรงคดานการประหยดพลงงาน, 2.6 ทานมรายไดเพยงพอในการเสยคาใชจายการใชพลงงานไฟฟาภายในบานโดยไมจาเปนตองเปล8ยนพฤตกรรมการใชไฟฟา, 2.7 ทานไมจาเปนตองประหยดพลงงานไฟฟาในสถานท8อ8น นอกจากท8บานของทานเองกพอแลว, และ 2.8 การประหยดพลงงานไฟฟาในวนน% จะมประโยชนตอคนรนหลง มคาไอเกน เทากบ 3.435 มพสยของคาน%าหนกองคประกอบอยระหวาง .543 - .764 องคประกอบท8 4 คอ ความสนใจในการรบขอมลขาวสารในการประหยดพลงงานไฟฟา ม 8 ตวแปร ไดแกขอ 3.1 ทานสนใจฟงวทยหรอดโทรทศนท8มรายการเก8ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟา, 3.2 ทานมความสนใจอานหนงสอ บทความ อานประกาศ หรอแผนผบท8เก8ยวกบวธการใชพลงงานไฟฟาอยางประหยด, 3.3 ทานตดตามขาวการเปล8ยนแปลงราคาน%ามนและไฟฟาของรฐบาลอยางสม8าเสมอ, 3.4 ทานไดรบขอมลขาวสารในการประหยดพลงงานไฟฟาเปนประจา นอกเหนอจากส8อโฆษณาตางๆ, 3.5 โดยปกตสมาชกในครอบครวหรอเพ8อนของทานนาสาระความรตางๆ ท8เก8ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟา มาบอกทานเสมอ, 3.6 ชมชนของทานมการประชาสมพนธเสยงตามสาย รณรงคใหมการประหยดพลงงานไฟฟา, 3.7 การจดบอรดนทรรศการท8เก8ยวของกบวธการใชพลงงานไฟฟาเปนประโยชนตอทานในการชวยประหยดพลงงานได, และ 3.8 ขอมลขาวสารท8ด ควรแจกแจงใหเหนถงวธการและผลท8ไดรบอยางชดเจนในการประหยดพลงงานไฟฟา มคาไอเกน เทากบ 2.964 มพสยของคาน%าหนกองคประกอบอยระหวาง .462 - .882 องคประกอบท8 5 คอ ความรในการประหยดพลงงานม 8 ตวแปร ดแกขอ 1.1 ทานเคยไดรบความร ความเขาใจในการประหยดพลงงานจากวชาในหลกสตรของสถาบนการศกษามากอน, 1.2 ทาน

148

เคยเขารวมรบการฝกอบรมในเร8องการประหยดพลงงานไฟฟา, 1.3 ทานมความร ความเขาใจในดานการประหยดพลงงานมาจากส8อประชาสมพนธของภาครฐและเอกชนตางๆ, 1.4 ทานเคยไดรบความรมากอนวาพลงงานไฟฟา มการผลตมาไดอยางไร, 1.5 ทานรวาความรดานวธการประหยดพลงงานมความจาเปนอยางย8งตอพฤตกรรมการประหยดพลงงาน, 1.6 ทานใชไฟฟาอยางส%นเปลองในครวเรอน โดยรเทาไมถงการณ เน8 องจากขาดความรและวธการประหยดการใชไฟฟา, 1.7 ทานมความรวาเคร8องใชไฟฟาท8พบเหนโดยท 8วไป ใชกระแสไฟมากนอยเพยงใด, และ 1.8 ทานเคยทราบมากอนแลววาการประหยดพลงงานสามารถชวยลดภาวะโลกรอนได มคาไอเกน เทากบ 2.802 มพสยของคาน%าหนกองคประกอบอยระหวาง .466 - .755 องคประกอบท8 6 คอ พฤตกรรมการใชพลงงานไฟฟา ม 4 ตวแปร ไดแกขอ 4.2 ทานปดสวตซไฟ และถอดปล jกเคร8องใชไฟฟาท8ไมจาเปนทกคร %งกอนออกจากบานหรอเม8อไมใชงาน, 4.3 ทานเคยข%น-ลงลฟตช %นเดยวแทนการเดนข%น-ลงบนได, 4.7 ทานตรวจสอบและบารงรกษาเคร8องใชไฟฟาเปนประจา, และ 4.8 ทานเลอกใชอปกรณไฟฟาท8มประสทธภาพสง เพ8อท8จะชวยในประหยดพลงงานไฟฟาได มคาไอเกน เทากบ 1.524 มพสยของคาน%าหนกองคประกอบอยระหวาง .633 - .824 องคประกอบท8 7 คอ การศกษาขอมลกอนซ%อและใชพลงงานไฟฟา ม 4 ตวแปร ไดแกขอ 4.1 กอนใชอปกรณไฟฟาทกอยาง ทานจะศกษาคมอการใช และปฏบตตามคาแนะนาอยางละเอยด, 4.4 เม8อทานจะซ%อเคร8องใชไฟฟา จะเลอกท8มปายประหยดไฟเบอร 5, 4.5 เม8อทานเลอกซ%ออปกรณ เคร8องใชไฟฟา จะคานงถงขนาดท8เหมาะสมกบการใชงาน และ 4.6 การต %งอณหภมในการปรบอากาศต8ากวา 25 ๐C ไมส%นเปลองการใชไฟฟามากนก มคาไอเกน เทากบ 1.325 มพสยของคาน% าหนกองคประกอบอยระหวาง .452 - .760 อภปรายผล การวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟามคาสถตของ Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) มคาเทากบ 0.866 ซ8งควรมคามากกวา 0.800 แสดงใหเหนวา ขอมลท %งหมดและตวแปรตางๆ น %น มความสมพนธกนดมาก เพราะวาสถตทดสอบตวแรก คอ คา Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy (MSA) ดชนตวน% มคาระหวาง 0 ถง 1 คาจะเทากบ 1 เม8อตวแปรแตละตวสามารถทานายไดดวยตวแปรอ8น โดยปราศจากความคลาดเคล8อน ซ8งคาท8เหมาะสมจะวเคราะหองคประกอบจะอยในคาต %งแต .500-1.000 สอดคลองกบทฤษฏของสภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 97-98 ท8กลาววาการตรวจสอบเบ%องตนวาขอมลชดน %น จะนามาวเคราะหองคประกอบไดหรอไมคอ การพจารณาเมทรกซสหสมพนธของตวแปรชดน %น ตวแปรท8จะนามาวเคราะหองคประกอบจะตองมความสมพนธกนไมนอยกวา .30 และ คาในชวง .80 ข%นไปเหมาะสมท8จะวเคราะหองคประกอบดมาก และจากคาสถตของบารทเลทท (Bartlett's Test of Sphericity) พบวา คาสถตไค-สแควร ( 2χ ) ท8ใชในการทดสอบมคาเทากบ 28063.300 ซ8งมนยสาคญทางสถตท8ระดบ .05 แสดงใหเหน

149

วา เมตรกซสหสมพนธของตวแปรตาง ๆ มความสมพนธกน สอดคลองกบทฤษฏของสภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. 2551: 97-98 ท8กลาววาถาคา Bartlett’s Test of Sphericity มนยสาคญ แสดงวา ตวแปรตาง ๆ มความสมพนธกนสามารถนาไปวเคราะหองคประกอบได ในการสกดองคประกอบ ไดทาการสกดองคประกอบดวยวธการวเคราะหองคประกอบสาคญ (Principal Component Analysis: PC) ซ8งทาการหมนแกนองคประกอบและพบวา ไดองคประกอบท %งหมด 9 องคประกอบ มพสยของคาไอเกนอยระหวาง 1.044 - 8.143 และมคาความแปรปรวนสะสมรอยละ 56.937 ซ8งสอดคลองกบงานวจยของจารบล ทนศร. 2550: 109-110 ไดวเคราะหองคประกอบสมรรถนะของเจาหนาท8ฝกอบรม ในเขตพ%นท8นคมอตสาหกรรมภาคตะวนออก เพ8อท8จะวเคราะหองคประกอบสมรรถนะของเจาหนาท8ฝกอบรม ในเขตพ%นท8นคมอตสาหกรรมภาคตะวนออก ตามความคดของผบรหารงานฝกอบรมในโรงงานอตสาหกรรม พบวาเม8อพจารณาคาไอเกนท8มคามากกวา 1 ไดองคประกอบท8ชดเจน 15 องคประกอบ และมคาไอเกนต %งแต 1.388-4.711 ซ8งท %ง 15 องคประกอบน% สามารถอธบายความแปรปรวนสะสมท %งหมดไดรอยละ 63.235 และคาน% าหนกองคประกอบภายหลงจากการหมนแกนแบบมมฉาก (Orthogonal Rotation) ดวยวธแวรแมกซ (Varimax Method) สามารถอธบายถงองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา ไดท %งหมด 9 องคประกอบ แตเม8อพจารณาความเหมาะสมของคาน%าหนกองคประกอบแลว ท8เกนคา .3 เพราะวาการวเคราะหองคประกอบไดหรอไมคอ การพจารณาเมทรกซสหสมพนธของตวแปรชดน %น ตวแปรท8จะนามาวเคราะหองคประกอบจะตองมความสมพนธกนไมนอยกวา .30 สอดคลองกบทฤษฏของนงลกษณ วรชชย. 2537: 137 ในการสรางสเกลโดยใชองคประกอบพ%นฐาน (Factor-based Scales) ตามกฎท8ไดมาจากประสบการณ (Rule of Thumb) ควรจะแยกเฉพาะตวแปรท8มคาน%าหนกองคประกอบเกน 0.30 และเม8อพจารณาความสอดคลองผว จยไดตดองคประกอบออกไปบางตว ทาใหเหลอองคประกอบท8ใชไดจรง 7 องคประกอบ สอดคลองกบสมมตฐานท8วาองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา มองคประกอบมากกวา 1 องคประกอบ โดยสามารถอธบายความหมายขององคประกอบท %ง 7องคประกอบ ไดวา องคประกอบท8 1 ม คอ ความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา องคประกอบท8 2 คอ การสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา องคประกอบท8 3 คอ ทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา องคประกอบท8 4 คอ ความสนใจในการรบขอมลขาวสารในการประหยดพลงงานไฟฟา องคประกอบท8 5 คอ ความรในการประหยดพลงงาน องคประกอบท8 6 คอ พฤตกรรมการใชพลงงานไฟฟา และองคประกอบท8 7 คอ การศกษาขอมลกอนซ%อและใชพลงงานไฟฟา ซ8งองคประกอบบางตวท8ไดสอดคลองกบงานของสมบต พรหมสวรรค. (2546: 75-78) ท8ไดศกษาการอนรกษพลงงานของขาราชการมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ โดยศกษา 3 ดาน คอ ดานความรความเขาใจเก8ยวกบการอนรกษพลงงาน เจตคตท8มตอมาตรการและมาตรการและนโยบายการอนรกษพลงงานของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ และการปฏบตตอการอนรกษพลงงาน จากการศกษาพบวา หวหนางานและผปฏบตงานมความร ความเขาใจ อยในระดบปานกลางเก8ยวกบการเลอกซ%อ การใช และการดแลรกษาอปกรณและเคร8องใชไฟฟา

150

ขอเสนอแนะท �วไป 1. องคประกอบท8ไดจากการวเคราะหองคประกอบเชงสารวจ นาไปใชในการวเคราะหองคประกอบแบบยนยน 2. ต %งตวแปรในการประหยดพลงงานไฟฟาใหมจานวนตวแปรท8มาก และนาตวแปรท8ไดไปวเคราะหองคประกอบไปใชกบบคคลหลายกลม ขอเสนอแนะในการวจยคร �งตอไป การวเคราะหองคประกอบแบบยนยนในการอนรกษพลงงานไฟฟา

บรรณานกรม

152

บรรณานกรม กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม. (2551). แรธาตและพลงงาน. สบคนเม�อ 8 ธนวาคม 2551, จาก

http://www.environnet.in.th/evdb/info/mineral/mineral9.html กลยา วานชยบญชา. (2546). การวเคราะหสถตข �นสงดวย [เอสพเอสเอส ฟอร วนโดวส] SPSS for

Windows. พมพคร >งท� 3. กรงเทพมหานคร: ธรรมสาร. จารบล ทนศร. (2550). วเคราะหองคประกอบสมรรถนะของเจาหนาท 5ฝกอบรม ในเขตพ�นท 5นคม

อตสาหกรรมภาคตะวนออก. วทยานพนธ กศ.ม. (เทคโนโลยทางการศกษา). ชลบร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา. ถายเอกสาร.

จนดา แกวเขยว และคณะ. (2546ก). เตารดไฟฟา. สาระนารเร 5องการอนรกษพลงงาน. พมพคร >งท� 5. หนา 5-7. กรงเทพมหานคร: ศนยอนรกษพลงงานแหงประเทศไทย. สบคนเม�อวนท� 19 ธนวาคม 2551, จาก http://teenet.chiangmai.ac.th/emac/cd/04/021.pdf

-----------. (2546ข). หมอหงขาวไฟฟา. สาระนารเร 5องการอนรกษพลงงาน. จนดา แกวเขยว และคณะ. พมพคร >งท� 5. หนา 7-8. กรงเทพมหานคร: ศนยอนรกษพลงงานแหงประเทศไทย. สบคนเม�อวนท� 18 ธนวาคม 2551, จาก http://teenet.chiangmai.ac.th/emac/cd/04/030.pdf

จฑารตน เอ>ออานวย. (2549). จตวทยาสงคม. พมพคร >งท� 2. กรงเทพมหานคร: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ฉตรกมล ศรธญรตน. (2542). ปจจยท 5มอทธพลตอพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาในชวตประจาวนของนกเรยนหญงท 5ศกษาในโรงเรยนลาปางกลยาณ. การคนควาแบบอสระ ศ ศ . ม . (ก า ร จด ก า รม น ษ ยกบ ส� ง แ ว ด ล อม ). เ ช ย ง ใ ห ม : บณ ฑต วท ย า ลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ถายเอกสาร.

ฉตรศร ปยพมลสทธ Y. (2551). ความเท 5ยงตรง. สบคนเม�อวนท� 29 พฤศจกายน พ.ศ. 2551,จาก http://www.edtechno.com/th/files/research/0002.doc

เฉลมเดช เฉลมลาภอศดร. (2546ก). เคร�องใชไฟฟา. สาระนารเร 5องการอนรกษพลงงาน. พมพคร >งท� 5. หนา 1-8. กรงเทพมหานคร: ศนยอนรกษพลงงานแหงประเทศไทย. สบคนเม�อวนท� 22 ธนวาคม 2551, จาก http://teenet.chiangmai.ac.th/emac/cd/04/011.pdf

-----------. (2546ข). เคร�องซกผาและเคร�องอบผา. สาระนารเร 5องการอนรกษพลงงาน. พมพคร >งท� 3. หนา 1-8. กรงเทพมหานคร: ศนยอนรกษพลงงานแหงประเทศไทย. สบคนเม�อวนท� 23 ธนวาคม 2551, จาก http://teenet.chiangmai.ac.th/emac/cd/04/013.pdf

ชม ภมภาค. (2516). จตวทยาการเรยนการสอน. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช. ชยพร วชชาวธ. (2523). การวจยเชงจตวทยา. พมพคร >งท� 1. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช.

153

เชดศกด Y โฆวาสนธ. (2520). การวดทศนคตและบคลกภาพ. กรงเทพมหานคร: สานกทดสอบทางการศกษาและจตวทยา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

ฑตยา สวรรณะชฎ. (2527). สงคมวทยา. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช. ดษฎ โยเหลา. (2541?). วชา วป 712 สถตเพ 5อการวเคราะหขอมลทางพฤตกรรมศาสตร IV.

(เอกสารประกอบคาสอน). กรงเทพฯ: สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อดสาเนา.

ธมลชนก สเมธวรกล. (2548). การวเคราะหองคประกอบเก 5ยวของกบสมรรถภาพของผสาเรจการศกษา โปรแกรมวชาบรหารธรกจแขนงวชาคอมพวเตอรธรกจ ตามความตองการของตลาดแรงงาน. วทยานพนธ ค.อ.ม. (คอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศ) . กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. ถายเอกสาร.

ธญลกษณ แดงสข. (2543). การวเคราะหองคประกอบคณลกษณะของนกเรยนท 5ครใหความสาคญตอการประเมนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดสามญศกษา จงหวดชยภม. วทยานพนธ กศ.ม. (การวดผลการศกษา). มหาสารคาม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม. ถายเอกสาร.

ธารารตน โพธ Yศร. (2549). การมสวนรวมประหยดพลงงานของสานกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ. วทยานพนธ ศศ.ม. (ร ฐศาสตร). กรง เทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ถายเอกสาร.

นงลกษณ วรชชย. (2537). ความสมพนธโครงสรางเชงเสน [ลสเรล] LISREL: สถตวเคราะหสาหรบการวจยทางสงคม และพฤตกรรมศาสตร. พมพคร >งท� 1. กรงเทพมหานคร: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บญชา โคตรแกว. (2548). การวเคราะหองคประกอบท 5สงผลตอการจดการเรยนการสอนคอมพวเตอรแบบบรณาการของโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร. วทยานพนธ ค.อ.ม. (คอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศ). กรง เทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. ถายเอกสาร.

บญธรรม ภทราจารกล. (2540). วสดชาง. กรงเทพมหานคร: ซเอดยเคช �น. บญเย�ยม ตระกลวงศ. (2528). จตวทยาสงคมกบการสาธารณสข: การใชแรงสนบสนนทางสงคม

แกไขปญหาสาธารณสข ในสงคมวทยาการแพทย. กรงเทพมหานคร: ชวนพมพ. เบญจวรรณ หอมหวน. (2546). การวเคราะหองคประกอบคณภาพชวตในโรงเรยนของนกเรยน

โรงเรยนสงกดกองการศกษาสงเคราะห ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. วทยานพนธ กศ.ม. (การวจยการศกษา). มหาสารคาม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม. ถายเอกสาร.

ประพนธพงศ จงปตย ตต. (2545). จตสานกการประหยดพลงงาน. วารสารวชาการคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. 1(1): 9-16

154

ประภาเพญ สวรรณ. (2526). ทศนคต: การวด การเปล 5ยนแปลง และพฤตกรรมอนามย. พมพคร >งท� 2. กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร.

-----------.; และสวง สวรรณ. (2534). พฤตกรรมศาสตร พฤตกรรมสขภาพและสขศกษา. พมพคร >งท� 1. กรงเทพมหานคร: ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปราณ รามสต; และจารส ดวงสวรรณ. (2545). พฤตกรรมมนษยกบการพฒนาตน. พมพคร >งท� 3. กรงเทพมหานคร: สถาบนราชภฏธนบร.

ปราณ แสงเพชร. (2549). พฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาของพนกงานการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย. วทยานพนธ ศศ.ม. (สงคมศาสตรเพ�อการพฒนา). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม. ถายเอกสาร.

พรพรรณ ขนธกร. (2548). การวเคราะหองคประกอบท 5มอทธพลตอการเสรมสรางทกษะการคดของผเรยนในระดบอดมศกษา. วทยานพนธ ค.อ.ม. (ครศาสตรเทคโนโลย). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. ถายเอกสาร.

พวงรตน ทวร ตน . (2538). วธการวจ ยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคม. พมพคร >งท� 6. กรงเทพมหานคร: ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ไพบลย สวรกษ. (2549). การวเคราะหองคประกอบบคลกภาพประชาธปไตยของขาราชการครในเขตพ�นท 5การศกษาอบลราชธาน เขต 3. วทยานพนธ ค.ม. (การวจยและประเมนผลการศกษา). อบลราชธาน: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน. ถายเอกสาร.

ไพศาล หวงพานช. (2523). การวดผลการศกษา. กรงเทพมหานคร: สานกทดสอบการศกษาและจตวทยา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อดสาเนา.

ภาสวรรณ ทองเจรญ. (2546). ปจจยท 5มความสมพนธตอพฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาในท 5พกอาศยของการเคหะแหงชาตในเขตกรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (อตสาหกรรมศกษา). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

มหาวทยาลยราชภฎเพชรบรณ. สถาบนวจยและพฒนา. (2552). การจดการความร: การพฒนาความรบผดชอบของนกศกษา มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ.สบคนเม�อวนท� 23 กมภาพนธ 2552, จาก http://www.pcru.ac.th/Knowledge.php

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร. กองคลง. (2551). นโยบายการประหยดพลงงาน. สบคนเม�อวนท� 22 ตลาคม 2551, จาก http://fis.rmutr.ac.th/html/

มาลน จฑะรพ. (2539). จตวทยาการเรยนการสอน. พมพคร >งท� 2. กรงเทพมหานคร: อกษราพพฒน. รววรรณ องคนรกษพนธ. (2533?). วผ 306 การวดทศนคตเบ�องตน. (เอกสอนประกอบคาสอน).

กรงเทพมหานคร: ภาควชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยบรพา. อดสาเนา.

รจร นพเกต. (2540). จตวทยาเพ 5อการรบร. พมพคร >งท� 1. กรงเทพมหานคร: ประกายพรก.

155

ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพมหานคร: นามบคสพบลเคช �นส.

วชระ ม �งวทตกล. (2544). อปกรณสานกงาน. สาระนารเร 5องการอนรกษพลงงาน. พมพคร >งท� 2. หนา 1-8. กรงเทพมหานคร: ศนยอนรกษพลงงานแหงประเทศไทย. สบคนเม�อวนท� 22 ธนวาคม 2551, จาก http://teenet.chiangmai.ac.th/emac/cd/04/031.pdf

วฒนา ศรสตยวาจา. (2534). จตวทยาทศนคต. กรงเทพมหานคร: ภาควชาจตวยา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

วนทนย วาสกะสน; สรางครตน วศนารมณ; และกตพงษ นนทปทมะดลย. (2550). ความรท 5วไปเก 5ยวกบสวสดการสงคมและสงคมสงเคราะห. พมพคร >งท� 6. กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วจตร คงพล. (2524). พลงงานกบชวต. พมพคร >งท� 1. กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร. วระ ธรวงศสกล. (2540). ความรและพฤตกรรมเก 5ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟาในท 5อยอาศย

ของประชาชนในเขตเทศบาลเมองลาปาง. การคนควาแบบอสระ ศศ.ม. (การจดการมนษยกบส�งแวดลอม). เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ถายเอกสาร.

ศรยา บนอาร. (2546). การวเคราะหองคประกอบความตองการทางจตวทยาของพนกงานองคการเอกชน ในเขตกรงเทพมหานคร. วทยานพนธ วท.ม. (จตวทยาอตสาหกรรมและองคการ). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยรามคาแหง. ถายเอกสาร.

ศรรตน สงขแจม. (2546). การวเคราะหองคประกอบท 5มผลตอการประกนคณภาพการฝกอบรมหลกสตรคอมพวเตอรของธนาคารกรงเทพ จากด (มหาชน). วทยานพนธ ค.อ.ม. (ครศาสตรเทคโนโลย). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. ถายเอกสาร.

ศษฎา สมารกษ. (2549?). การประหยดพลงงาน. (เอกสารประกอบคาสอน). พษณโลก: ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยนเรศวร. อดสาเนา.

ศนยประสานงานโครงการปฏบตการหาร 2 Energyfantasia. (2551). ปญหาดานพลงงานและส 5งแวดลอมอ 5นๆ. สบคนเม�อ 20 ตลาคม พ.ศ. 2551. จาก: http://www.energyfantasia.com/ef3/energy_pedia/show.php?show=135

สกาวรตน แกวนพรตน. (2547). การวเคราะหองคประกอบท 5สงผลตอการขยายธรกจส 5งพมพของผประกอบการในประเทศไทย. วทยานพนธ ค.อ.ม. (ครศาสตรเทคโนโลย) . กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. ถายเอกสาร.

สถาบนการศกษาและพฒนาตอเน�องสรนธร. (2549?). การปฏบตงานราชการยคใหม และการปรบเปล 5ยนกระบวนทศน. (เอกสารประกอบการอบรม เลม 1 หลกสตรฝกอบรมเพ�อพฒนาพนกงานราชการ). สบคนเม�อ 24 กมภาพนธ 2552, จาก: http://www.nfe.go.th/0419/download/book1.pdf

156

สมบต พรหมสวรรค. (2546). ศกษาการอนรกษพลงงานของขาราชการมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ปรญญานพนธ กศ.ม. (อตสาหกรรมศกษา). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

สมพร แซฉว. (2548). การวเคราะหองคประกอบทางบคลกภาพของนกศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพช �นสง สาขาคอมพวเตอรธรกจ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน. วทยานพนธ ค.อ.ม. (คอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศ). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. ถายเอกสาร.

สมาคมพฒนาคณภาพส�งแวดลอม. (2551). พลงงาน. สบคนเม�อ 8 ธนวาคม 2551, จาก http://www.adeq.or.th/web/news/news_green_detail.php?id=2 3 &cateid=en&name=พลงงาน

สญญา สญญาววฒน. (2514). การพฒนาคณภาพของประชากรไทย กรงเทพมหานคร: แพรพทยา. สทธพร รตโนภาส. (2538, มกราคม-มถนายน). แผนการผลตไฟฟาและประหยดไฟฟา. วารสาร

พลงงาน. กรงเทพมหานคร: สถาบนวจยพลงงาน จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2(1): 79 สบคนเม�อ 21 ตลาคม 2551. จาก: http://www.teenet.chula.ac.th/erijournal/pdf/enr013806.pdf

สนนช มวงกล�า. (2544). พฤตกรรมการประหยดพลงงานไฟฟาของนกเรยนมธยมศกษาตอนตนสงกดกรมสามญศกษา จง หวดนนทบร. วทยานพนธ ศศ.ม. (พฒนาสงคม) . กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. ถายเอกสาร.

สชา จนทนเอม และสรางค จนทนเอม. (2515). จตวทยาการศกษา. กรงเทพมหานคร: รวมสาสน. สชาต ประสทธ Yรฐสนธ และ ลดดาวลย รอดมณ. (2527). เทคนคการวเคราะหตวแปรหลายตว

สาหรบการวจยทางสงคมศาสตร. กรงเทพมหานคร: ภาพพมพ. สณย เกดมงคล. (2544). การวเคราะหองคประกอบพฤตกรรมผนาของผบรหารโรงเรยนในกลม

บรพา สงกดกรงเทพมหานคร. วทยานพนธ ศษ.ม. (การวดและประเมนผลการศกษา). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยรามคาแหง. ถายเอกสาร.

สทศน จอกสถต. (2547). การวเคราะหองคประกอบคณลกษณความเปนคร ของครกลมศรนครนทร ส งกดกรงเทพมหานคร. วทยานพนธ ศษ.ม. (การว ดและประเมนผลการศกษา). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยรามคาแหง. ถายเอกสาร.

สนทร บญญาธการ; และคนอ�นๆ. (2545). พลงงานใกลตว. พมพคร >งท� 1. กรงเทพมหานคร: เฟสท ออฟเซท.

สพจน แฉลมเขตต. (2546). การวเคราะหองคประกอบคณภาพชวตในโรงเรยนของนกเรยนช �นมธยมศกษาในจงหวดสมทรปราการ. วทยานพนธ ศษ.ม. (การวดและประเมนผลการศกษา). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยรามคาแหง. ถายเอกสาร.

สภมาส องศโซต; สมถวล วจตรวรรณา; และรชนกล ภญโญภานวฒน. (2551). สถตวเคราะหสาหรบการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร : เทคนคการใชโปรแกรม [ลสเรล]LISREL. พมพคร >งท� 1. กรงเทพมหานคร: มสช �น มเดย.

157

สโท เจรญสข. (2515). หลกจตวทยาและพฒนาการมนษย. กรงเทพมหานคร: แพรวทยา. สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน. (2551ก). แผนอนรกษพลงงาน และแนวทาง หลกเกณฑ

เง 5อนไข และลาดบความสาคญของการใชจายเงน กองทนเพ 5อเพ 5อสงเสรมการอนรกษพลงงาน ในชวงป 2551-2554. กรงเทพมหานคร: สานกงานฯ. สบคนเม�อ 22 ตลาคม พ.ศ. 2551, จาก: http://www.eppo.go.th/encon/plan-2551-2554/encon-2551-2554.pdf

-----------. (2551ข, กรกฎาคม-กนยายน). วารสารนโยบายพลงงาน. (81): 18-34 สบคนเม�อ 20 ตลาคม พ.ศ. 2551, จาก: http://www.eppo.go.th/vrs/VRS81.pdf

-----------. (2552). สถานการณพลงงานในป 2551 และแนวโนมป 2552. สบคนเม�อ 19 มกราคม พ.ศ. 2552, จาก: http://www.eppo.go.th/info/report-2551/energyforecast2008.doc

สาเรง บญเรองรตน. (2542?). การวดพสยของมนษย. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยศรครนทรวโรฒ ประสานมตร.

สรอยตระกล (ตวยานนท) อรรถมานะ. (2545). พฤตกรรมองคการ: ทฤษฎและการประยกต. พมพคร >งท� 3. กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

เสร ชดแชม. (2547, 1 มนาคม 2547). การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน. วจยและการวดผลการศกษา. 2(1): 22-31. สบคนเม�อ 29 พฤศจกายน 2551, จาก http://erm.buu.ac.th/jn/t2-ok.pdf

หทยชนก ผลาวรรณ. (2547). การวเคราะหองคประกอบท 5มอทธพลตอการจดการเรยนการสอนในหองเรยนเสมอนจรง. วทยานพนธ ค.อ.ม. (ครศาสตรเทคโนโลย). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. ถายเอกสาร.

อรวรรณ ปลนธนโอวาท. (2549). การส 5อสารเพ 5อโนมนาวใจ. พมพคร >งท� 4. กรงเทพมหานคร: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อภสทธ Y เวชชาชวะ. (2551). คาแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร นายอภสทธ] เวชชาชวะ นายกรฐมนตร แถลงการณตอรฐสภา วนจนทรท 5 29 ธนวาคม 2551. พมพคร >งท� ๑ กรงเทพมหานคร: คณะรฐมนตรและราชกจจานเบกษา. สบคนเม�อวนท� 6 มกราคม 2552 จาก http://www.eppo.go.th/admin/cab/gov-policy/pol_59-T.pdf

อมพร รตนรตน. (2545). การวเคราะหองคประกอบท 5มผลตอการประกนคณภาพการศกษาประเภทวชาชางอตสาหกรรม กรมอาชวศกษา. วทยานพนธ ค.อ.ม. (วศวกรรมเคร�องกล). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. ถายเอกสาร.

อทมพร ทองอไทย. (2524). วธวเคราะหตวประกอบ. กรงเทพมหานคร: ภาควชาวจยการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อไร จกษตรมงคล. (2545). การพฒนาโครงสรางเชาวอารมณสาหรบนกเรยนช �นมธยมศกษาปท 5 4. ปรญญานพนธ กศ.ด. (การทดสอบและวดผลการศกษา). กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

158

อาภา ผองใส. (2546). การมสวนรวมในการประหยดพลงงานไฟฟาของพนกงานธนาคารสงเคราะห สานกงานใหญ. วทยานพนธ รป.ม. (การบรหารท �วไป). ชลบร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา. ถายเอกสาร.

Yamane, Taro. (1967). Satatistics: An Introductory Analysis. New York: Harpey and Row.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

คาความสอดคลองของแบบประเมน

161

คาความสอดคลองของแบบประเมน

รายการประเมน ระดบความคดเหน คา

IC สอดคลอง ไมแนใจ ไมสอดคลอง 1. ดานความรในการประหยดพลงงานไฟฟา

1.1 ทานเคยไดรบความร ความเขาใจในการประหยดพลงงานจากวชาในหลกสตรของสถาบนการศกษามากอน

��� 1.00

1.2 ทานเคยเขารวมรบการฝกอบรมในเร0องการประหยดพลงงานไฟฟา �� � 0.67

1.3 ทานมความร ความเขาใจในดานการประหยดพลงงานมาจากส0อประชาสมพนธของภาครฐและเอกชนตางๆ

��� 1.00

1.4 ทานเคยไดรบความรมากอนวาพลงงานไฟฟา มการผลตมาไดอยางไร �� � 0.67

1.5 ทานรวาความรดานวธการประหยดพลงงานมความจาเปนอยางย0งตอพฤตกรรมการประหยดพลงงาน

��� 1.00

1.6 ทานมความร ความเขาใจดานการประหยดพลงงานท0สามารถถายทอดความรตอผอ0นได ��� 1.00

1.7 ทานมความรเก0ยวกบวธและการดาเนนการในการประหยดพลงงานไฟฟา � �� 0.33

1.8 ทานใชไฟฟาอยางส@นเปลองในครวเรอน โดยรเทาไมถงการณ เน0 องจากขาดความรและวธการประหยดการใชไฟฟา

� �� 0.33

1.9 ทานมความรวาเคร0องใชไฟฟาท0พบเหนโดยท 0วไป ใชกระแสไฟมากนอยเพยงได

��� 1.00

1.10 ทานเคยทราบมากอนแลววาการประหยดพลงงานสามารถชวยลดภาวะโลกรอนได ��� 1.00

2. ดานทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา

2.1 การเสรมสรางทศนคตในการประหยดควรเร0มตนต @งแตตอนเดก ��� 1.00

162

รายการประเมน ระดบความคดเหน คา

IC สอดคลอง ไมแนใจ ไมสอดคลอง 2.2 ทานมทศนคตไมดตอผท0เปดเคร0องใชไฟฟาท@งไวโดยเปลาประโยชน � �� 0.33

2.3 การสรางทศนคตท0ดในการประหยดพลงงานไฟฟา ควรเร0มต @งแตตวทานเองเปนอนดบแรก ��� 1.00

2.4 การประหยดพลงงานไฟฟาจนเปนนส ยมความสาคญสาหรบทานเปนอยางมาก �� � 0.67

2.5 นโยบายของรฐบาล ไมมสวนชวยใหการรณรงคการประหยดพลงงานไฟฟาประสบความสาเรจแตอยางใด

�� � -0.33

2.6 การประหยดพลงงานไฟฟาเปนหนาท0ของทกคน ไมใชเปนหนาท0ของใครคนใดคนหน0ง ��� 1.00

2.7 ทานไมอยากแสดงออกวาเปนผนาในการรณรงคดานการประหยดพลงาน �� � 0.67

2.8 ทานมรายไดเพยงพอในการเสยคาใชจายการใชพลงงานไฟฟาภายในบานโดยไมจาเปนตองเปล0ยนพฤตกรรมการใชไฟฟา

�� � 0.67

2.9 ทานไมจาเปนตองประหยดพลงงานไฟฟาในสถานท0อ0น นอกจากท0บานของทานเองกพอแลว �� � 0.67

2.10 การประหยดพลงงานไฟฟาในวนน@ จะมประโยชนตอคนรนหลง ��� 1.00

3. ดานความสนใจในการรบรขาวสาร

3.1 ทานสนใจฟงวทยหรอดโทรทศนท0มรายการเก0ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟา ��� 1.00

3.2 ทานมความสนใจอานหนงสอ บทความ อานประกาศ หรอแผนผบท0เก0ยวกบวธการใชพลงงานไฟฟาอยางประหยด

��� 1.00

3.3 ทานตดตามขาวการเปล0ยนแปลงราคาน@ามนและไฟฟาของรฐบาลอยางสม0าเสมอ ��� 1.00

163

รายการประเมน ระดบความคดเหน คา

IC สอดคลอง ไมแนใจ ไมสอดคลอง 3.4 ทานไดร บขอมลขาวสารในการประหยดพลงงานไฟฟาเปนประจา นอกเหนอจากส0อโฆษณาตางๆ

�� � 0.67

3.5 การละเลยในความสนใจการรบรขาวสารยอมมสวนทาใหการรบรขาวสารผดพลาดไป � �� 0.33

3.6 ทานเช0อวาส0อโฆษณาตางๆ ทางโทรทศนจะทาใหคนเราสามารถประหยดพลงงานไฟฟาไดจรง � �� 0.33

3.7 โดยปกตสมาชกในครอบครวหรอเพ0อนของทานนาสาระความรตางๆ ท0เก0ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟา มาบอกทานเสมอ

��� 1.00

3.8 ชมชนของทานมการประชาสมพนธเสยงตามสาย รณรงคใหมการประหยดพลงงานไฟฟา ��� 1.00

3.9 การจดบอรดนทรรศการท0เก0ยวของกบวธการใชพลงงานไฟฟาเปนประโยชนตอทานในการชวยประหยดพลงงานได

��� 1.00

3.10 ขอมลขาวสารท0ด ควรแจกแจงใหเหนถงวธการและผลท0ไดร บอยางชดเจนในการประหยดพลงงานไฟฟา

��� 1.00

4. ดานพฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา

4.1 กอนใชอปกรณไฟฟาทกอยาง ทานจะศกษาคมอการใช และปฏบตตามคาแนะนาอยางละเอยด ��� 1.00

4.2 ทานปดสวตซไฟ และถอดปล Jกเคร0องใชไฟฟาท0ไมจาเปนทกคร @งกอนออกจากบานหรอเม0อไมใชงาน ��� 1.00

4.3 ทานเคยข@น-ลงลฟตช @นเดยวแทนการเดนข@น-ลงบนได ��� 1.00

4.4 เม0อทานจะซ@อเคร0องใชไฟฟา จะเลอกท0มปายประหยดไฟเบอร 5 ��� 1.00

4.5 เม0อทานเลอกซ@ออปกรณ เคร0องใชไฟฟา จะคานงถงขนาดท0เหมาะสมกบการใชงาน ��� 1.00

4.6 ทานจะชวยปดเคร0องใชไฟฟาเม0อพบวามผลมเปดท@งไวโดยเปลาประโยชนเสมอ � �� 0.33

164

รายการประเมน ระดบความคดเหน คา

IC สอดคลอง ไมแนใจ ไมสอดคลอง 4.7 การต @งอณหภมในการปรบอากาศต0ากวา 25 ๐C ไมส@นเปลองการใชไฟฟามากนก �� � 0.67

4.8 การเสยบปล Jกอปกรณเคร0องใชไฟฟาท@งไวจะไมทาใหส@นเปลองพลงงาน � �� 0.33

4.9 ทานตรวจสอบและบารงรกษาเคร0องใชไฟฟาเปนประจา ��� 1.00

4.10 ทานเลอกใชอปกรณไฟฟาท0มประสทธภาพสง เพ0อท0จะชวยในประหยดพลงงานไฟฟาได ��� 1.00

5. ดานการสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา

5.1 ทานสนบสนนนโยบายของรฐบาลในการรณรงคใหมการประหยดพลงงานในทกหนวยงาน ���

1.00

5.2 การท0รฐบาลมนโยบายใหนาหลอดไฟฟาเกาไปแลกหลอดฟาใหม เปนการสนบสนนทางสงคมอยางหน0งในการประหยดพลงงาน

���

1.00

5.3 การรณรงคโครงการสงเสรมการกอสรางบานประหยดพลงงานของภาครฐ สามารถชวยการประหยดพลงงานของสงคมโดยรวมได

���

1.00

5.4 ชมชนหรอสถานท0ทางานของทานมกจกรรมรณรงคการประหยดพลงงานอยางตอเน0องประหยดพลงงานไฟฟา

���

1.00

5.5 ทานอยากใหหนวยงานของรฐหรอเอกชนใหการสนบสนนทางสงคมการประหยดพลงงานไฟฟามากกวาปจจบนน@

���

1.00

5.6 โครงการพลงงานหารสอง เปนโครงการท0ทาใหทานประหยดพลงงานไฟฟา �� �

0.67

5.7 การท0ภาครฐออกนโยบายชวยคาไฟออกมาทาใหทานใชพลงงานไฟฟาอยางประหยด � ��

0.33

5.8 บานของทานใชหลอดผอมในการประหยดพลงงาน ��� 1.00 5.9 ทานไดรบคาชมเชย เม0อทานประหยดพลงงานไฟฟา ���

1.00

165

รายการประเมน ระดบความคดเหน คา

IC สอดคลอง ไมแนใจ ไมสอดคลอง 5.10 ทานไดเขารวมรณรงคโครงการปดไฟชวยชาตของรฐบาล � ��

0.33

6. ดานความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา

6.1 การประหยดพลงงานในสวนรวมมความสาคญเทากบการประหยดพลงงานภายในบานของทาน

�� � -0.33

6.2 ทกคนมสวนรวมเทากนทกคนท0จะชวยประหยดพลงงานในการใชไฟฟา ��� 1.00

6.3 การอนรกษพลงงานไฟฟาเปนนโยบายและภาระหนาท0รฐบาลเทาน @น �� �

0.67

6.4 การรบผดชอบในการประหยดพลงงานควรเร0มต @งแตตวทานกอน

��� 1.00

6.5 ปญหาการอนรกษพลงงานไฟฟาเปนเร0องท0มความสาคญตอประเทศชาตในอนดบตนๆ ของประเทศ

�� �

0.67

6.6 ทานแนะนาเพ0อนรวมงาน หรอสมาชกในครอบครว ใหสารวจและปดเคร0องใชไฟฟากอนเลกงาน หรอกอนออกจากบาน

�� �

0.67

6.7 ทานตระหนกในตรวจสอบและบารงร กษาเคร0องใชไฟฟา ���

1.00

6.8 โครงการประหยดพลงงานไฟฟาตางๆ ท0เกดข@นจากรฐบาลและเอกชน ทาใหท านรหนาท0ความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา

���

1.00

6.9 ทานใชพลงงานจากแสงอาทตย ทดแทนการใชพลงงานไฟฟา

�� � -0.33

6.10 เม0อเปดหลอดไฟเฉพาะหลอดท0ใชงาน ��� 1.00

ภาคผนวก ข แบบประเมนเพ�อการวจย

167

แบบประเมนเพ�อการวจย เร�อง การวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา

คาช� แจง

1. แบบประเมนฉบบน� เปนแบบประเมนการประหยดพลงงานไฟฟาเพ อใชในการวจย เร อง การวเคราะหองคประกอบของแบบประเมนในการประหยดพลงงานไฟฟา ผวจยไดแบงแบบประเมนออกเปน 3 ตอน ไดแก ตอนท 1 ขอมลท วไปของผตอบแบบประเมน ตอนท 2 แบบประเมนการประหยดพลงงานไฟฟา ตอนท 3 ความคดเหนและขอเสนอแนะ 2. ขอความรวมมอของผตอบแบบประเมนฉบบน� ตอบตามเปนจรง และเลอกคาตอบท ตรงกบสภาพความเปนจรงของทานในปจจบน 3. กรณาตอบแบบประเมนใหครบทกขอ ขอมลในแบบประเมนฉบบน�จะเกบไวเปนความลบ โดยผวจยจะนาคาตอบท ได ไปประมวลผลของการวจยเทาน �น ขอขอบพระคณท ใหความรวมมอในการตอบแบบประเมนทกทานไว ณ. ท น�

นายธรยทธ เมองแกว นสตปรญญาโท สาขาวชาอตสาหกรรมศกษา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

168

ตอนท� 1. ขอมลท �วไปของผตอบแบบประเมน คาช� แจง โปรดเขยนหรอทาเคร องหมาย � ลงใน ชอง � ใหตรงกบความเปนจรงของ ผตอบแบบประเมนมากท สดเพยงคาตอบเดยว 1. เพศ � ชาย � หญง 2. อาย � 11-20 ป � 21-30 ป � 31-40 ป � 41-50 ป � 51-60 ป � 60 ปข�นไป 3. ระดบการศกษา � ประถมศกษา � มธยมศกษา/ปวช. � อนปรญญา/ปวส. � ปรญญาตร � ปรญญาตรข�นไป � อ นๆ ............................. 4. อาชพ � นสต/นกศกษา � พนกงานบรษท � ขาราชการ/รฐวสาหกจ � คาขาย � อ นๆ ..................... 5. จานวนสมาชกในครอบครว � 1-2 คน � 3-4 คน � 5-6 คน � 7 คนข�นไป 6. รายไดของครอบครว � ต ากวา 10,000 บาท � 10,001-20,000 บาท � 20,001-30,000 บาท � 30,001-40,000 บาท � 40,001-50,000 บาท � มากกวา 50,000 บาทข�นไป 7. คาใชไฟฟาในครอบครวตอเดอน � นอยกวา 500 บาท � 501-1,000 บาท � 1,001-1,500 บาท � 1,501-2,000 บาท � 2,001-2,500 บาท � มากกวา 2,500 บาทข�นไป

169

ตอนท� 2. แบบประเมนการประหยดพลงงานไฟฟา คาช� แจง โปรดเขยนหรอทาเคร องหมาย � ลงในชอง ท ทานคดวาตรงกบความเปนจรงของทานมากท สดเพยงคาตอบเดยว

รายการประเมน ระดบความคดเหน

นอยท สด นอย ปานกลาง มาก มากท สด 1. ดานความรในการประหยดพลงงานไฟฟา 1.1 ทานเคยไดรบความร ความเขาใจในการประหยดพลงงานจากวชาในหลกสตรของสถาบนการศกษามากอน

1.2 ทานเคยเขารวมรบการฝกอบรมในเร องการประหยดพลงงานไฟฟา

1.3 ทานมความร ความเขาใจในดานการประหยดพลงงานมาจากส อประชาสมพนธของภาครฐและเอกชนตางๆ

1.4 ทานเคยไดรบความรมากอนวาพลงงานไฟฟา มการผลตมาไดอยางไร

1.5 ทานรวาความรดานวธการประหยดพลงงานมความจาเปนอยางย งตอพฤตกรรมการประหยดพลงงาน

1.6 ทานใชไฟฟาอยางส�นเปลองในครวเรอน โดยรเทาไมถงการณ เน องจากขาดความรและวธการประหยดการใชไฟฟา

1.7 ทานมความรวาเคร องใชไฟฟาท พบเหนโดยท วไป ใชกระแสไฟมากนอยเพยงใด

1.8 ทานเคยทราบมากอนแลววาการประหยดพลงงานสามารถชวยลดภาวะโลกรอนได

2. ดานทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา 2.1 การเสรมสรางทศนคตในการประหยดควรเร มตนต �งแตตอนเดก

2.2 การสรางทศนคตท ดในการประหยดพลงงานไฟฟา ควรเร มต �งแตตวทานเองเปนอนดบแรก

2.3 การประหยดพลงงานไฟฟาจนเปนนส ยมความสาคญสาหรบทานเปนอยางมาก

170

รายการประเมน ระดบความคดเหน

นอยท สด นอย ปานกลาง มาก มากท สด 2.4 การประหยดพลงงานไฟฟาเปนหนาท ของทกคน ไมใชเปนหนาท ของใครคนใดคนหน ง

2.5 ทานไมอยากแสดงออกวาเปนผนาในการรณรงคดานการประหยดพลงงาน

2.6 ทานมรายไดเพยงพอในการเสยคาใชจายการใชพลงงานไฟฟาภายในบานโดยไมจาเปนตองเปล ยนพฤตกรรมการใชไฟฟา

2.7 ทานไมจาเปนตองประหยดพลงงานไฟฟาในสถานท อ น นอกจากท บานของทานเองกพอแลว

2.8 การประหยดพลงงานไฟฟาในวนน� จะมประโยชนตอคนรนหลง

3. ดานความสนใจในการรบรขาวสาร 3.1 ทานสนใจฟงวทยหรอดโทรทศนท มรายการเก ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟา

3.2 ทานมความสนใจอานหนงสอ บทความ อานประกาศ หรอแผนผบท เก ยวกบวธการใชพลงงานไฟฟาอยางประหยด

3.3 ทานตดตามขาวการเปล ยนแปลงราคาน�ามนและไฟฟาของรฐบาลอยางสม าเสมอ

3.4 ทานไดรบขอมลขาวสารในการประหยดพลงงานไฟฟาเปนประจา นอกเหนอจากส อโฆษณาตางๆ

3.5 โดยปกตสมาชกในครอบครวหรอเพ อนของทานนาสาระความรตางๆ ท เก ยวกบการประหยดพลงงานไฟฟา มาบอกทานเสมอ

3.6 ชมชนของทานมการประชาสมพนธเสยงตามสาย รณรงคใหมการประหยดพลงงานไฟฟา

3.7 การจดบอรดนทรรศการท เก ยวของกบวธการใชพลงงานไฟฟาเปนประโยชนตอทานในการชวยประหยดพลงงานได

3.8 ขอมลขาวสารท ด ควรแจกแจงใหเหนถงวธการและผลท ไดรบอยางชดเจนในการประหยดพลงงานไฟฟา

171

รายการประเมน ระดบความคดเหน

นอยท สด นอย ปานกลาง มาก มากท สด 4. ดานพฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา 4.1 กอนใชอปกรณไฟฟาทกอยาง ทานจะศกษาคมอการใช และปฏบตตามคาแนะนาอยางละเอยด

4.2 ทานปดสวตซไฟ และถอดปล Lกเคร องใชไฟฟาท ไมจาเปนทกคร �งกอนออกจากบานหรอเม อไมใชงาน

4.3 ทานเคยข�น-ลงลฟตช �นเดยวแทนการเดนข�น-ลงบนได

4.4 เม อทานจะซ�อเคร องใชไฟฟา จะเลอกท มปายประหยดไฟเบอร 5

4.5 เม อทานเลอกซ�ออปกรณ เคร องใชไฟฟา จะคานงถงขนาดท เหมาะสมกบการใชงาน

4.6 การต �งอณหภมในการปรบอากาศต ากวา 25 ๐C ไมส�นเปลองการใชไฟฟามากนก

4.7 ทานตรวจสอบและบารงรกษาเคร องใชไฟฟาเปนประจา

4.8 ทานเลอกใชอปกรณไฟฟาท มประสทธภาพสง เพ อท จะชวยในประหยดพลงงานไฟฟาได

5. ดานการสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา 5.1 ทานสนบสนนนโยบายของรฐบาลในการรณรงคใหมการประหยดพลงงานในทกหนวยงาน

5.2 การท รฐบาลมนโยบายใหนาหลอดไฟฟาเกาไปแลกหลอดฟาใหม เปนการสนบสนนทางสงคมอยางหน งในการประหยดพลงงาน

5.3 การรณรงคโครงการสงเสรมการกอสรางบานประหยดพลงงานของภาครฐ สามารถชวยการประหยดพลงงานของสงคมโดยรวมได

5.4 ชมชนหรอสถานท ทางานของทานมกจกรรมรณรงคการประหยดพลงงานอยางตอเน องประหยดพลงงานไฟฟา

172

รายการประเมน ระดบความคดเหน

นอยท สด นอย ปานกลาง มาก มากท สด 5.5 ทานอยากใหหนวยงานของรฐหรอเอกชนใหการสนบสนนทางสงคมการประหยดพลงงานไฟฟามากกวาปจจบนน�

5.6 โครงการพลงงานหารสอง เปนโครงการท ทาใหทานประหยดพลงงานไฟฟา

5.7 บานของทานใชหลอดผอมในการประหยดพลงงาน

5.8 ทานไดรบคาชมเชย เม อทานประหยดพลงงานไฟฟา

6. ดานความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา 6.1 ทกคนมสวนรวมเทากนทกคนท จะชวยประหยดพลงงานในการใชไฟฟา

6.2 การอนรกษพลงงานไฟฟาเปนนโยบายและภาระหนาท รฐบาลเทาน �น

6.3 การรบผดชอบในการประหยดพลงงานควรเร มต �งแตตวทานกอน

6.4 ปญหาการอนรกษพลงงานไฟฟาเปนเร องท มความสาคญตอประเทศชาตในอนดบตนๆ ของประเทศ

6.5 ทานแนะนาเพ อนรวมงาน หรอสมาชกในครอบครว ใหสารวจและปดเคร องใชไฟฟากอนเลกงาน หรอกอนออกจากบาน

6.6 ทานตระหนกในตรวจสอบและบารงร กษาเคร องใชไฟฟา

6.7 โครงการประหยดพลงงานไฟฟาตางๆ ท เกดข�นจากรฐบาลและเอกชน ทาใหทานรหนาท ความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา

6.8 ทานเปดหลอดไฟเฉพาะหลอดท ใชงาน

173

ตอนท 3 ความคดเหนและขอเสนอแนะ คาช� แจง โปรดเขยนขอเสนอแนะในการประหยดพลงงานไฟฟาในดานตางๆ 3.1 ดานความรในการประหยดพลงงานไฟฟา …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3.2 ดานทศนคตตอการประหยดพลงงานไฟฟา …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3.3 ดานความสนใจในการรบรขาวสาร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3.4 ดานพฤตกรรมในการประหยดพลงงานไฟฟา …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3.5 ดานการสนบสนนทางสงคมในการประหยดพลงงานไฟฟา …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3.6 ดานความรบผดชอบในการประหยดพลงงานไฟฟา ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ภาคผนวก ค รายช อผเช ยวชาญ

175

รายช อผเช ยวชาญ

อาจารย ดร.จนทนา กญชรรตน อาจารยประจาภาควชาเทคโนโลยการจดการพลงงาน

คณะพลงงานส$งแวดลอมและวสด มหาวทยาลยพระจอมเกลาธนบร

พ.อ.ยศพนธ แจงยอดสข รองผอานวยการกองสงกาลงบารง สานกยทธบรการ กรมราชองครกษ

นายประพส พลเหมอน ชางชานาญงาน พลงงานจงหวดศรสะเกษ

ภาคผนวก ง รายช�อสถานท�ขอความอนเคราะหแจกแบบประเมน

177

รายช�อสถานท�ขอความอนเคราะหแจกแบบประเมน

1. มหาวทยาลยราชมงคลกรงเทพ เลขท� 2 ถนนนางล�นจ� แขวงทงมหาเมฆ เขต

สาทร กรงเทพฯ 10120 2. บรษทเซนทรลการเมนท แฟคตอร�จากด เลขท� 296/1 ซอยพาณชยอนนต ถนนสขมวท 71

แขวงคลองตนเหนอ เขตวฒนา กรงเทพฯ 10110 3. กรมราชองครกษ กรมราชองครกษ สนามเสอปา ถนนศรอยธยา

แขวงดสต เขตดสต กรงเทพฯ 10300 4. โรงงานยาสบ เลขท� 184 ถ.พระราม 4 แขวงคลองเตย เขต

คลองเตย กรงเทพฯ 10110 5. ตลาดนดลาซาล ซอย 48 ซอยลาซาล 48 ถนนสขมวท 105 แขวงบางนา เขต

บางนา กรงเทพฯ 10260

ประวตผวจย

179

ประวตผวจย

ช�อ ช�อสกล นายธรยทธ เมองแกว วนเดอนปเกด วนท� 26 เดอน ตลาคม พทธศกราช 2525 สถานท�เกด จงหวดพทลง ท�อยปจจบน 33 หมท� 5 ตาบลดอนทราย อาเภอควนขนน

จงหวดกรงเทพมหานคร 10 ตาแหนงหนาท�การงานปจจบน หวหนาฝายควบคมคณภาพ สถานท�ทางานปจจบน บรษทเซนทรลการเมนท แฟคตอร�จากด ประวตการศกษา

พ.ศ. 2546 ประกาศนยบตรวชาชพช ;นสง (ปวส.) สาขาวชาเทคโนโลยส�งทอ จากสถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตเทคนคกรงเทพฯ จงหวดกรงเทพมหานคร

พ.ศ. 2549 ปรญญาตร วทยาศาสตรบณฑต (วศ.บ.) สาขาวชาสถตประยกต จากสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา พระนครเหนอ จงหวดกรงเทพมหานคร

พ.ศ. 2554 ปรญญาโท การศกษามหาบณฑต (กศ.ม.) สาขาวชาอตสาหกรรมศกษา จากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กรงเทพมหานคร