สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ...

19
วารสารพิษวิทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 41 สมรรถนะสมองของผู ้ใหญ่และผู ้สูงอายุไทย: ปัจจัยเสี่ยงต ่อภาวะสมองเสื่อม สิรินทร ฉันศิริกาญจน 1* , จิรพร เหล่าธรรมทัศน์ 2 , จักรกฤษณ์ สุขยิ่ง 3 , ดาวชมพู นาคะวิโร 3 , อรพิชญา ไกรฤทธิ 1 , วิลาวัณย์ ประสารอธิคม 4 , สมพร โชติวิทยธารากร 5 , เพียงพร เจริญวัฒน์ 1 1 ภาควิชาอายุรศาสตร์ 2 ภาควิชารังสีวิทยา 3 ภาควิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล 4 ฝ่ายการพยาบาล อาคารสมเด็จพระเทพรัตน์ 5 ฝ่ายการพยาบาล คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล บทคัดย่อ สมองเสื่อม เป็นความบกพร ่องของสมองที่ไม่ได้เป็นมาแต่กาเนิด สาเหตุของสมองเสื่อมที่พบบ่อย ที่สุด คือโรคอัลไซเมอร์และสมองเสื่อมจากปัญหาหลอดเลือดสมอง ทั ้ง 2 สาเหตุ เกี่ยวข้องกับปัจจัยเสี่ยง ทางด้านหลอดเลือด การศึกษานี ้เป็นการศึกษาระยะยาว ไปข ้างหน้า เพื่อคาดการณ์ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับภาวะ สมองเสื่อมในประชากรผู้ใหญ่และผู้สูงอายุไทยที่มีสมรรถนะสมองปกติ อายุตั ้งแต่ 50 ปีขึ ้นไป จานวน 387 ราย การเก็บข้อมูลโดยการทดสอบทางประสาทจิตวิทยา เพื่อประเมินสมรรถภาพสมองอย่างละเอียด เอ็กซเรย์สมองด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า ตรวจสารประกอบชีวะเคมีในเลือด และดูลักษณะการดาเนินชีวิต ข้อมูลจากงานวิจัยนี ้เป็นข ้อมูลพื ้นฐานของกลุ่มตัวอย่าง เพื่อดูความสัมพันธ์ของสมรรถภาพสมอง และ สารประกอบชีวะเคมีในเลือด พบว่า สมรรถนะสมองถดถอยตามอายุที่มากขึ ้น ผู ้ที่มีสมรรถนะสมองต ่ากว่า มีระดับอัลบูมินร่วมกับคอเลสเตอลอลชนิดเอชดีแอลต ่ากว่าและระดับโฮโมซีสเตอีนในเลือดสูงกว่าผู้ที่มี สมรรถนะสมองสูงกว่า โดยไม่เกี่ยวข้องกับการขาดวิตามินบี 12 และโฟเลต ข้อมูลพื ้นฐานเหล่านี ้ร่วมกับ ข้อมูลอื่นที่อาจปรากฏในอนาคตของกลุ ่มที่ศึกษา น่าจะเป็นประโยชน์ เกี่ยวกับการป้ องกันและ/หรือชะลอ อาการสมองเสื่อม คาสาคัญ: การรู้คิด สมองเสื่อม โฮโมซีสเตอีน ปัจจัยเสี่ยง * ผู ้รับผิดชอบบทความ .พญ. สิรินทร ฉันศิริกาญจน ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล E-mail: [email protected]

Transcript of สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ...

Page 1: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 41

สมรรถนะสมองของผใหญและผสงอายไทย: ปจจยเสยงตอภาวะสมองเสอม สรนทร ฉนศรกาญจน1*, จรพร เหลาธรรมทศน2, จกรกฤษณ สขยง3, ดาวชมพ นาคะวโร3, อรพชญา ไกรฤทธ1, วลาวณย ประสารอธคม4, สมพร โชตวทยธารากร5, เพยงพร เจรญวฒน1 1ภาควชาอายรศาสตร 2ภาควชารงสวทยา 3ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบดมหาวทยาลยมหดล 4ฝายการพยาบาล อาคารสมเดจพระเทพรตน 5ฝายการพยาบาล คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

บทคดยอ

สมองเสอม เปนความบกพรองของสมองทไมไดเปนมาแตก าเนด สาเหตของสมองเสอมทพบบอยทสด คอโรคอลไซเมอรและสมองเสอมจากปญหาหลอดเลอดสมอง ทง 2 สาเหต เกยวของกบปจจยเสยงทางดานหลอดเลอด การศกษานเปนการศกษาระยะยาว ไปขางหนา เพอคาดการณปจจยทเกยวของกบภาวะสมองเสอมในประชากรผใหญและผสงอายไทยทมสมรรถนะสมองปกต อายตงแต 50 ปขนไป จ านวน 387 ราย การเกบขอมลโดยการทดสอบทางประสาทจตวทยา เพอประเมนสมรรถภาพสมองอยางละเอยด เอกซเรยสมองดวยคลนแมเหลกไฟฟา ตรวจสารประกอบชวะเคมในเลอด และดลกษณะการด าเนนชวต ขอมลจากงานวจยนเปนขอมลพนฐานของกลมตวอยาง เพอดความสมพนธของสมรรถภาพสมอง และสารประกอบชวะเคมในเลอด พบวา สมรรถนะสมองถดถอยตามอายทมากขน ผทมสมรรถนะสมองต ากวามระดบอลบมนรวมกบคอเลสเตอลอลชนดเอชดแอลต ากวาและระดบโฮโมซสเตอนในเลอดสงกวาผทมสมรรถนะสมองสงกวา โดยไมเกยวของกบการขาดวตามนบ 12 และโฟเลต ขอมลพนฐานเหลานรวมกบขอมลอนทอาจปรากฏในอนาคตของกลมทศกษา นาจะเปนประโยชน เกยวกบการปองกนและ/หรอชะลออาการสมองเสอม ค าส าคญ: การรคด สมองเสอม โฮโมซสเตอน ปจจยเสยง *ผรบผดชอบบทความ อ.พญ. สรนทร ฉนศรกาญจน ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล E-mail: [email protected]

Page 2: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 42

Cognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks Related to Dementia

Sirintorn Chansirikarnjana1*, Jiraporn Laothamatas2, Jakkrit Sukying3, Daochompu Nakawiro3, Orapitchaya Krairit1, Wilawan Prasanatikom4, Somporn Chottivitayatarakorn5, Piangporn Charernwat1

1Department of Medicine, 2Department of Diagnostic and Therapeutic Radiology, 3Department of Psychiatry, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University 4Department of Nursing, SomdechPhraDebaratana Medical Center, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University 5Department of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University

Abstract

Dementia is an acquired neurological disorder that not found at birth. The two most

common causes of dementia are Alzheimer's disease and vascular dementia. Both are known

to be associated with vascular risk factors. This study is a long-term prospective study to

predict risk factors associated with dementia. Three hundred and eighty seven Thai adults and

older adults aged 50 years and above, who have normal cognition at the start of the study.

Every participant received detailed neuropsychological testing to evaluate baseline cognition,

MRI of the brain, laboratory biochemical testing, and evaluation of lifestyle factors. This

report presents the study population's basic characteristics, and the association between

cognitive ability (based on neuropsychological testing) and serum biochemical markers.

Results showed cognition started to decline with advancing age. Those with lower cognitive

scores were found to have lower levels of serum albumin, serum HDL and higher levels of

serum homocysteine, but no association with deficiencies in vitamin B12 and folate. These

initial findings together with future results from this study should provide important

information towards the prevention or delaying progression of dementia.

Keywords: Cognitive function, Dementia, Homocysteine, Risk factors *Corresponding author Dr. Sirintorn Chansirikarnjana Department of Medicine, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University E-mail: [email protected]

Page 3: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 43

Cognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks Related to Dementia

Sirintorn Chansirikarnjana1*, Jiraporn Laothamatas2, Jakkrit Sukying3, Daochompu Nakawiro3, Orapitchaya Krairit1, Wilawan Prasanatikom4, Somporn Chottivitayatarakorn5, Piangporn Charernwat1

1Department of Medicine, 2Department of Diagnostic and Therapeutic Radiology, 3Department of Psychiatry, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University 4Department of Nursing, SomdechPhraDebaratana Medical Center, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University 5Department of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University

Abstract

Dementia is an acquired neurological disorder that not found at birth. The two most

common causes of dementia are Alzheimer's disease and vascular dementia. Both are known

to be associated with vascular risk factors. This study is a long-term prospective study to

predict risk factors associated with dementia. Three hundred and eighty seven Thai adults and

older adults aged 50 years and above, who have normal cognition at the start of the study.

Every participant received detailed neuropsychological testing to evaluate baseline cognition,

MRI of the brain, laboratory biochemical testing, and evaluation of lifestyle factors. This

report presents the study population's basic characteristics, and the association between

cognitive ability (based on neuropsychological testing) and serum biochemical markers.

Results showed cognition started to decline with advancing age. Those with lower cognitive

scores were found to have lower levels of serum albumin, serum HDL and higher levels of

serum homocysteine, but no association with deficiencies in vitamin B12 and folate. These

initial findings together with future results from this study should provide important

information towards the prevention or delaying progression of dementia.

Keywords: Cognitive function, Dementia, Homocysteine, Risk factors *Corresponding author Dr. Sirintorn Chansirikarnjana Department of Medicine, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University E-mail: [email protected]

บทน า เปนททราบกนดวาประเทศไทยเขาส “สงคมสงอาย” (ageing society) ตงแตป พ.ศ. 2548 จากการทประชากรทมอาย 60 ปขนไปมสดสวนเพมขนรอยละ 10 ของประชากรท งหมด และประมาณป พ.ศ. 2564 ประเทศไทยจะเปน “สงคมสงอายอยางสมบรณ” (complete aged society) เมอประชากรสงอายมรอยละ 20 หลงจากนนประมาณป พ.ศ. 2578 จะเขาส “สงคมสงอายระดบสดยอด” (super aged society) เมอประชากรสงอายสงเพมสงถงรอยละ 30 ของประชากรทงหมด1ในดานของสขภาพน นมการการส ารวจปญหาสขภาพของผสงอายไทยป พ.ศ. 2551 พบวาโรคเรอรงทเปนสาเหตหนงทส าคญของการเจบปวยทตองเขารบการรกษาทโรงพยาบาล ไดแก โรคทางสมองและจตเวช โดยเฉพาะภาวะสมองเสอม2 และขอมลในป พ.ศ. 2554 จากการส ารวจโรคเรอรงในประชากรสงอายพบวารอยละ 53 มโรคเรอรงอยางนอยหนงโรค ซงกลมอาการทพบมากสดไดแก ความดนโลหตสง/ไขมนในเลอดสง/โคเลสเตอรอลสง (รอยละ 17) รองลงมาคอโรคเบาหวาน (รอยละ 8) กลมโรคเกาท รมาตอยด อาการปวดเรอรงของปวดเขา/หลง/คอ (รอยละ 5) โรคหวใจ (รอยละ 2) และอมพฤกษ อมพาต (รอยละ 1) ทงนพบวากลมผสงอายเพศหญงจะมอาการของกลมโรคส าคญดงกลาวขางตนมากกวากลมผสงอายเพศชาย1 ซงโรคเรอรงดงกลาวขางตนมผลตอการเกดภาวะสมองเสอมไดเชนกน

นอกเหนอจากโรคเรอรงทกลาวถงขางตนแลว ปญหาทพบบอยในกลมผสงอายคอความจ าไมดหรอมความเสอมของภาวะพทธปญญา (Cognitive function) ท าใหบคคลทวไปเขาใจวา ภาวะความจ าไมดหรอความผดปกตทางพทธปญญาเปนลกษณะปกตส าหรบบคคลทเขาสวยสงอาย จากทศนคตดงกลาวท าใหเกดความลาชาในการมาพบแพทยเพอตรวจวนจฉยภาวะความผดปกตทางพทธปญญาทเกดจากโรคหรอความเจบปวย เชน ภาวะความบกพรองทางพทธปญญาระดบตน (Mild cognitive impairment: MCI) ภาวะสมองเสอมจากโรคอลไซเมอร หรอหลอดเลอด และภาวะซมเศรา เปนตน ภาวะสมองเสอมเปนกลมอาการทมสาเหตจากความผดปกตของการท างานของสมองดานการรคดและสตปญญา โดยโรคอลไซเมอรมการเสอมของความจ าเปนอาการเดน การตรวจประเมนทไดรบการยอมรบอยางแพรหลายในปจจบนเพอวนจฉยแยกโรคหรอภาวะสมองเสอมทส าคญประกอบดวย การประเ มนอาการทางคล นก (Clinical signs and symptoms) การประเมนทางจตประสาท (Neuropsychiatric test) และการตรวจทางหองปฏบตการ3,4 ลกษณะการประเมนอาการทางคลนกมความถกตองสงในการวนจฉยภาวะสมองเสอมโดยเฉพาะเมอผปวยมอาการมากแลว และขนอยกบขอมลจากการสงเกตและความตระหนกของผปวยหรอผดแล ในรายทไมตระหนกถงปญหาทเกดขนจะท าใหผปวยมาถงแพทยลาชา จากความรเกยวกบสมองเสอมในปจจบนพบวา ผปวยทมอาการสมอง

Page 4: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 44

เสอมมกมพยาธสภาพในเนอสมองมานานกอนปรากฎอาการทชดเจนทางคลนก และมกเรมมความผดปกตทอาจปรากฎและวดไดเมอมการป ร ะ เ ม น ท า ง จ ต ป ร ะ ส า ท ท ล ะ เ อ ย ด แ ล ะเฉพาะเจาะจงเพอประเมนสมรรถนะสมองหรอพทธปญญา การสบคนโรคไดตงแตระยะแรกหรอต งแตระยะกอนทจะเหนอาการแสดงของการเจบปวยในผปวยสมองเสอมทวความส าคญขน ซงท าใหผปวยมาพบแพทยเรวขน ผลการรกษาดขน ผปวยอยในระยะทชวยตวเองไดนานขน และการเชอมโยงปจจยตางๆ ทเกยวของซงอาจบงชถงการพยากรณโรคในอนาคตจะมบทบาททส าคญในการปองกนและหรอชะลออาการสมองเสอมใหชาออกไป

การสบคนเพอชวยในการเพมประสทธผลในการวนฉย อนๆ ไดแกการประเมนดานจตประสาท (Neuropsychological Test) เปนการประเมนทพทธปญญาดานตางๆ ไดแก ดานความจ า (Memory) ดานภาษา (Language) สมาธ (Attention) การรบรเกยวกบระยะและทศทาง (Visuospatial Function) ดานการจดการและตดสนใจ (Executive Function) และดานการค านวณ (Calculation) เปนตน ทงนในการศกษานมการใชแบบทดสอบทางจตประสาท คอ การทดสอบเพอคดกรองสมรรถภาพสมองเบองตน (Mini-Mental State Examination; MMSE) และแบบทดสอบ Wechsler Memory Scale: WMS-III5

ส าหรบปจจยเสยงของการเกดความเสอมของภาวะพท ธ ปญญา ไดแ ก ปจจยทางดาน

พนธกรรม และปจจยทเกยวของภาวะผดปกตของหลอดเลอดสมองและหวใจ เชนภาวะน าหนกตวเกน การสบบหร การดมแอลกอฮอล การขาดการออกก าลงกาย โรคเรอรงอนๆ เชน ความดนโลหตสง เบาหวานและภาวะดอตออนสลน ภาวะไขมนในเลอดสง6-11 นอกจากนยงมรายงานการศกษาความสมพนธระหวางความเปนพษของสารบางตวในรางกายกบการเปลยนแปลงของสมรรถภาพสมอง เชน การมระดบโฮโมซสเตอนสงในเลอด (Hyperhomocysteinemia) เปนปจจยเสยงทส าคญของโรคหลอดเลอดหวใจ (coronary artery disease) ภาวะการเกดลมเลอดในเสนเลอดด า (venous thrombosis) และโรคหลอดเลอดสมอง (stroke) สาเหตส าคญของการมระดบโฮโมซสเตอนสงในเลอด คอ การขาด folic acid (folate) การขาดวตามน B12 การท าหนาทของไตบกพรอง และพนธกรรม เชน การเปลยนแปลงในยน MTHFR ซงการกลายพนธในยน MTHFR หลายต าแหนงจะท าใหเกดภาวะระดบโฮโมซสเตอนสงในเลอดทมผลตอการท าลายเซลลสมองและมผลตอหลอดเลอดสมอง12 ,13 มรายงานการศกษาในกลมประชากรสงอายในประเทศอตาล จ านวน 816 คน อายเฉลยเทากบ 74 ป พบวากลมทมภาวะระดบโฮโมซสเตอน สงในเลอด (plasma tHcy > 15 µmol/L) มความเสยง (hazard ratio) ตอการเกดภาวะสมองเสอม เทากบ 2.08 เทา (95%CI = 1.31-3.30, p = 0.002)14

งานวจยค รง น เ ปนการศกษาแบบไปขางหนา มการเกบขอมลกลมศกษาซ าเปนระยะเพอดความเปลยนแปลงของพทธปญญา และปจจย

ตางๆ ทอาจสงผลกบการเสอมของพทธปญญาของผใหญและผสงอายไทย วธด าเนนการวจย กลมศกษาทมอายตงแต 50 ปขนไปทงเพศชายและหญง จ านวนประมาณ 387 คน ทไมมปญหาเ รองสมองเ สอม โดยจะตองมคะแนน MMSE –Thai 2002 มากกวาหรอเทากบ 27 มสตสมปชญญะสมบรณ สามารถไดยนและสอสารภาษาไทยไดเขาใจ ชวยเหลอตนเองได อานออกเขยนได ยนดเขารวมในการวจย โดยสามารถเขารวมในการตอบแบบสอบถามหรอสมภาษณ ท าแบบทดสอบทางจตประสาท โครงการวจยนไดรบการอนมตจากคณะกรรมการจรยธรรมในคน คณะแ พ ท ย ศ า ส ต ร โ ร ง พ ย า บ า ล ร า ม า ธ บ ด มหาวทยาลยมหดล ในวนทนดกลมศกษาเพอท าการเจาะเลอด กลมศกษาจะไดรบการวดความดนโลหต ชงน าหนก วดสวนสง วดองคประกอบของรางกาย (Body composition) และตอบแบบสอบถามทประกอบดวยขอมลสวนบคคล ประวตการเจบปวยของตวเองและครอบครว รปแบบการบรโภคอาหาร การนอนหลบและความสามารถในการด าเนนกจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวน และนดมาท าเอกซเรยสมองดวยคลนแมเหลกไฟฟา (MRI) ขอมลทน าเสนอในครงนเปนขอมลพนฐานของกลมศกษาเมอเรมโครงการ ซงไมครอบคลมขอมลเกยวกบเอกซเรยสมอง การประเมนทางจตประสาท

1) แบบทดสอบ MMSE แบบทดสอบสมรรถภาพสมองเบองตนฉบบภาษาไทย (MMSE-Thai 2002) พฒนามาจากแบบทดสอบ MMSE ทสรางโดย Folstein and McHugh (1975)15 โดยสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข16 ซงเปนแบบคดกรองการตรวจหาความบกพรองในการท างานของสมองเกยวกบความรความเขาใจ (cognitive impairment) ในดานตางๆ คอ ดานการรบรเรองเวลา (Time orientation) การรบรเรองสถานท (Place orientation) ก า ร ร บ ข อ ม ล ใ ห ม (Registration) การระลกรขอมล (Recall) ความตงใจและการค านวณ (Attention and Calculation) ภาษา (Language) การลอกเลยน (Repetition) รวมถงการจ าภาพโครงสรางดวยตา (Visual constructional) ประกอบดวยขอค าถาม 11 ขอ การแปลผลคะแนนตองพจารณาระดบการศกษาของผ สงอาย ในกรณทไมไดเ รยนหนงสอ (อานไมออกเขยนไมได) ผสงอายผดปกต (สมรรถภาพสมองบกพรอง) จะมคะแนนรวมนอยกวา 14 คะแนน จากคะแนนเตม 23 คะแนน กรณทมการศกษาในระดบประถมศกษา ผส งอาย ทผดปกตจะมคะแนนรวมนอยกวา 17 คะแนน จากคะแนนเตม 30 คะแนน และกรณทมระดบการศกษาสงกวาประถมศกษา ผสงอายท

Page 5: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 45

เสอมมกมพยาธสภาพในเนอสมองมานานกอนปรากฎอาการทชดเจนทางคลนก และมกเรมมความผดปกตทอาจปรากฎและวดไดเมอมการป ร ะ เ ม น ท า ง จ ต ป ร ะ ส า ท ท ล ะ เ อ ย ด แ ล ะเฉพาะเจาะจงเพอประเมนสมรรถนะสมองหรอพทธปญญา การสบคนโรคไดตงแตระยะแรกหรอต งแตระยะกอนทจะเหนอาการแสดงของการเจบปวยในผปวยสมองเสอมทวความส าคญขน ซงท าใหผปวยมาพบแพทยเรวขน ผลการรกษาดขน ผปวยอยในระยะทชวยตวเองไดนานขน และการเชอมโยงปจจยตางๆ ทเกยวของซงอาจบงชถงการพยากรณโรคในอนาคตจะมบทบาททส าคญในการปองกนและหรอชะลออาการสมองเสอมใหชาออกไป

การสบคนเพอชวยในการเพมประสทธผลในการวนฉย อนๆ ไดแกการประเมนดานจตประสาท (Neuropsychological Test) เปนการประเมนทพทธปญญาดานตางๆ ไดแก ดานความจ า (Memory) ดานภาษา (Language) สมาธ (Attention) การรบรเกยวกบระยะและทศทาง (Visuospatial Function) ดานการจดการและตดสนใจ (Executive Function) และดานการค านวณ (Calculation) เปนตน ทงนในการศกษานมการใชแบบทดสอบทางจตประสาท คอ การทดสอบเพอคดกรองสมรรถภาพสมองเบองตน (Mini-Mental State Examination; MMSE) และแบบทดสอบ Wechsler Memory Scale: WMS-III5

ส าหรบปจจยเสยงของการเกดความเสอมของภาวะพท ธ ปญญา ไดแ ก ปจจยทางดาน

พนธกรรม และปจจยทเกยวของภาวะผดปกตของหลอดเลอดสมองและหวใจ เชนภาวะน าหนกตวเกน การสบบหร การดมแอลกอฮอล การขาดการออกก าลงกาย โรคเรอรงอนๆ เชน ความดนโลหตสง เบาหวานและภาวะดอตออนสลน ภาวะไขมนในเลอดสง6-11 นอกจากนยงมรายงานการศกษาความสมพนธระหวางความเปนพษของสารบางตวในรางกายกบการเปลยนแปลงของสมรรถภาพสมอง เชน การมระดบโฮโมซสเตอนสงในเลอด (Hyperhomocysteinemia) เปนปจจยเสยงทส าคญของโรคหลอดเลอดหวใจ (coronary artery disease) ภาวะการเกดลมเลอดในเสนเลอดด า (venous thrombosis) และโรคหลอดเลอดสมอง (stroke) สาเหตส าคญของการมระดบโฮโมซสเตอนสงในเลอด คอ การขาด folic acid (folate) การขาดวตามน B12 การท าหนาทของไตบกพรอง และพนธกรรม เชน การเปลยนแปลงในยน MTHFR ซงการกลายพนธในยน MTHFR หลายต าแหนงจะท าใหเกดภาวะระดบโฮโมซสเตอนสงในเลอดทมผลตอการท าลายเซลลสมองและมผลตอหลอดเลอดสมอง12 ,13 มรายงานการศกษาในกลมประชากรสงอายในประเทศอตาล จ านวน 816 คน อายเฉลยเทากบ 74 ป พบวากลมทมภาวะระดบโฮโมซสเตอน สงในเลอด (plasma tHcy > 15 µmol/L) มความเสยง (hazard ratio) ตอการเกดภาวะสมองเสอม เทากบ 2.08 เทา (95%CI = 1.31-3.30, p = 0.002)14

งานวจยค รง น เ ปนการศกษาแบบไปขางหนา มการเกบขอมลกลมศกษาซ าเปนระยะเพอดความเปลยนแปลงของพทธปญญา และปจจย

ตางๆ ทอาจสงผลกบการเสอมของพทธปญญาของผใหญและผสงอายไทย วธด าเนนการวจย กลมศกษาทมอายตงแต 50 ปขนไปทงเพศชายและหญง จ านวนประมาณ 387 คน ทไมมปญหาเ รองสมองเ สอม โดยจะตองมคะแนน MMSE –Thai 2002 มากกวาหรอเทากบ 27 มสตสมปชญญะสมบรณ สามารถไดยนและสอสารภาษาไทยไดเขาใจ ชวยเหลอตนเองได อานออกเขยนได ยนดเขารวมในการวจย โดยสามารถเขารวมในการตอบแบบสอบถามหรอสมภาษณ ท าแบบทดสอบทางจตประสาท โครงการวจยนไดรบการอนมตจากคณะกรรมการจรยธรรมในคน คณะแ พ ท ย ศ า ส ต ร โ ร ง พ ย า บ า ล ร า ม า ธ บ ด มหาวทยาลยมหดล ในวนทนดกลมศกษาเพอท าการเจาะเลอด กลมศกษาจะไดรบการวดความดนโลหต ชงน าหนก วดสวนสง วดองคประกอบของรางกาย (Body composition) และตอบแบบสอบถามทประกอบดวยขอมลสวนบคคล ประวตการเจบปวยของตวเองและครอบครว รปแบบการบรโภคอาหาร การนอนหลบและความสามารถในการด าเนนกจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวน และนดมาท าเอกซเรยสมองดวยคลนแมเหลกไฟฟา (MRI) ขอมลทน าเสนอในครงนเปนขอมลพนฐานของกลมศกษาเมอเรมโครงการ ซงไมครอบคลมขอมลเกยวกบเอกซเรยสมอง การประเมนทางจตประสาท

1) แบบทดสอบ MMSE แบบทดสอบสมรรถภาพสมองเบองตนฉบบภาษาไทย (MMSE-Thai 2002) พฒนามาจากแบบทดสอบ MMSE ทสรางโดย Folstein and McHugh (1975)15 โดยสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข16 ซงเปนแบบคดกรองการตรวจหาความบกพรองในการท างานของสมองเกยวกบความรความเขาใจ (cognitive impairment) ในดานตางๆ คอ ดานการรบรเรองเวลา (Time orientation) การรบรเรองสถานท (Place orientation) ก า ร ร บ ข อ ม ล ใ ห ม (Registration) การระลกรขอมล (Recall) ความตงใจและการค านวณ (Attention and Calculation) ภาษา (Language) การลอกเลยน (Repetition) รวมถงการจ าภาพโครงสรางดวยตา (Visual constructional) ประกอบดวยขอค าถาม 11 ขอ การแปลผลคะแนนตองพจารณาระดบการศกษาของผ สงอาย ในกรณทไมไดเ รยนหนงสอ (อานไมออกเขยนไมได) ผสงอายผดปกต (สมรรถภาพสมองบกพรอง) จะมคะแนนรวมนอยกวา 14 คะแนน จากคะแนนเตม 23 คะแนน กรณทมการศกษาในระดบประถมศกษา ผส งอาย ทผดปกตจะมคะแนนรวมนอยกวา 17 คะแนน จากคะแนนเตม 30 คะแนน และกรณทมระดบการศกษาสงกวาประถมศกษา ผสงอายท

Page 6: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 46

ผดปกตจะ มคะแนนรวมนอยกวา 2 2 คะแนน จากคะแนนเตม 30 คะแนน

2) แบบทดสอบWechsler Memory Scale (WMS-III)17-18 เพอประเมนความบกพรองในเรองของความจ า (Dysfunction of memory) ซงเปนชดแบบทดสอบรายบคคลของการวดเกยวกบการเรยนร ความจ าและความจ าดวยการคดกระท า (Working memory) แ บ บ ท ด ส อ บ ป ร ะ ก อ บ ด ว ย 1 1 แบบทดสอบยอย (subtests) ไดแก แบบทดสอบพนฐานตองท าใหครบ 6 subtests (Primary subtests ประกอบดวย Logical memory I and II, Verbal paired associated I and II, Letter-number sequencing, Face I and II, Family pictures I and II และ Spatial span) และแบบทดสอบทใหเลอกตอบไดม 5 subtests (Optional subtests ประกอบดวย Information and orientation, Word lists I and II, Mental control, Digit span, และ Reproduction I and II) การแปรผลจะท าโดยแพทยเฉพาะทางดานจตเวชศาสตร

การตรวจทางหองปฏบตการทางดานชวเคม กลมศกษาจะไดรบค าแนะน าใหงดอาหารและน าดมกอนการเจาะเลอดเปนเวลา 12 ชวโมง การตรวจการตรวจทางหองปฏบตการทางดาน

ชวเคมประกอบดวย CBC, liver function tests, kidney function tests, TSH, protein, albumin, lipid profiles, vitamin B12, vitamin D, folate และ homocysteine การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลและสถตทใชวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป SPSS 17.0 (SPSS Inc. Chicago, IL, USA) พรรณนาขอมลเกยวกบขอมลทวไป โดยใชสถตการแจกแจงความ ถ รอยละ ค า เฉ ลย และสวนเ บยงแบนมาตรฐาน สวนการวเคราะหทางสถตในลกษณะการเปรยบเทยบระหวางกลมศกษา กบปจจยตางๆ ทมผลตอสมรรถภาพสมอง ไดแก t-test และ One-way ANOVA ก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท p < 0.05 ผลการวจย

ขอมลทวไปของกลมศกษาซงน าเสนอขอมลแยกตามเพศดงรายละเอยดในตารางท 1 โดยประกอบดวยกลมศกษาเพศชาย จ านวน 186 คน และเพศหญง จ านวน 201 คน กลมศกษาสวนใหญมอาชพรบราชการ และมการศกษาระดบปรญญาตร ผลการตรวจทางดาน Biochemical analysis ตารางท 2 ผลการตรวจพบวากลมศกษาทงเพศชายและหญงมระดบของ total cholesterol, LDL-cholesterol และ homocysteine สงกวาคาปกต สวนผลการตรวจอน ๆ อยในเกณฑปกต

Page 7: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 47

ผดปกตจะ มคะแนนรวมนอยกวา 2 2 คะแนน จากคะแนนเตม 30 คะแนน

2) แบบทดสอบWechsler Memory Scale (WMS-III)17-18 เพอประเมนความบกพรองในเรองของความจ า (Dysfunction of memory) ซงเปนชดแบบทดสอบรายบคคลของการวดเกยวกบการเรยนร ความจ าและความจ าดวยการคดกระท า (Working memory) แ บ บ ท ด ส อ บ ป ร ะ ก อ บ ด ว ย 1 1 แบบทดสอบยอย (subtests) ไดแก แบบทดสอบพนฐานตองท าใหครบ 6 subtests (Primary subtests ประกอบดวย Logical memory I and II, Verbal paired associated I and II, Letter-number sequencing, Face I and II, Family pictures I and II และ Spatial span) และแบบทดสอบทใหเลอกตอบไดม 5 subtests (Optional subtests ประกอบดวย Information and orientation, Word lists I and II, Mental control, Digit span, และ Reproduction I and II) การแปรผลจะท าโดยแพทยเฉพาะทางดานจตเวชศาสตร

การตรวจทางหองปฏบตการทางดานชวเคม กลมศกษาจะไดรบค าแนะน าใหงดอาหารและน าดมกอนการเจาะเลอดเปนเวลา 12 ชวโมง การตรวจการตรวจทางหองปฏบตการทางดาน

ชวเคมประกอบดวย CBC, liver function tests, kidney function tests, TSH, protein, albumin, lipid profiles, vitamin B12, vitamin D, folate และ homocysteine การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลและสถตทใชวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป SPSS 17.0 (SPSS Inc. Chicago, IL, USA) พรรณนาขอมลเกยวกบขอมลทวไป โดยใชสถตการแจกแจงความ ถ รอยละ ค า เฉ ลย และสวนเ บยงแบนมาตรฐาน สวนการวเคราะหทางสถตในลกษณะการเปรยบเทยบระหวางกลมศกษา กบปจจยตางๆ ทมผลตอสมรรถภาพสมอง ไดแก t-test และ One-way ANOVA ก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท p < 0.05 ผลการวจย

ขอมลทวไปของกลมศกษาซงน าเสนอขอมลแยกตามเพศดงรายละเอยดในตารางท 1 โดยประกอบดวยกลมศกษาเพศชาย จ านวน 186 คน และเพศหญง จ านวน 201 คน กลมศกษาสวนใหญมอาชพรบราชการ และมการศกษาระดบปรญญาตร ผลการตรวจทางดาน Biochemical analysis ตารางท 2 ผลการตรวจพบวากลมศกษาทงเพศชายและหญงมระดบของ total cholesterol, LDL-cholesterol และ homocysteine สงกวาคาปกต สวนผลการตรวจอน ๆ อยในเกณฑปกต

ตารางท 1 ขอมลทวไปของกลมศกษาแยกตามเพศ Characteristic เพศชาย

(n = 186) เพศหญง (n = 201)

อายเฉลย (ป) 62.51 ± 8.29 62.75 ± 7.31 อาชพ (%)

- พอบาน/แมบาน - ลกจางบรษทเอกชน - รบราชการ - ธรกจสวนตว - พนกงานรฐวสาหกจ - รบจาง - อนๆ

8.6 18.9 34.6 15.7 7.6 4.9 9.7

14.9 9.5 51.7 6.0 1.0 2.5

14.4 ระดบการศกษาสงสด (%)

- ไมไดเรยน - ประถมศกษา - มธยมตน - มธยมปลาย - อนปรญญาหรอเทยบเทา - ปรญญาตร - สงกวาปรญญาตร

0.5 4.3 5.9 11.4 11.4 48.6 17.8

0.5 11.9 5.0 11.9 9.0 38.3 23.4

แหลงทมาของรายได (%) - เงนเดอน/บ านาญ - คสมรส บตร หลาน - อนๆ

60.9 14.1 25.0

65.7 16.9 17.4

การบรโภคกาแฟ (%) 1. ไมดม 2. ดม 1-2 แกว/วน

> 2 แกว/วน ระยะเวลาในการดม (ป)

22.0 59.1 18.8

13.53 ± 11.30

6.1 53.3 40.6

17.14 ± 12.67

Page 8: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 48

ตารางท 1 ขอมลทวไปของกลมศกษาแยกตามเพศ (ตอ) Characteristic เพศชาย

(n = 186) เพศหญง (n = 201)

การบรโภคชา (%) 1. ไมดม 2. ดม 1-2 แกว/วน

> 2 แกว/วน ระยะเวลาในการดม (ป)

45.4 13.5 41.1

14.20 ± 13.46

9.5 12.5 77.6

12.56 ± 10.26 การสบบหร (%)

1. ไมสบบหร 2. สบบหร

- ปรมาณทสบ (มวน/วน) - ระยะเวลาทสบ (ป)

82.4 17.6

13.05 ± 7.20 21.29 ± 13.81

- - - -

การดมแอลกอฮอล (%) : 1. ไมดม 2. ดมแอลกอฮอล

- ความถในการดม 1-2 ครง/สปดาห 3-4 ครง/สปดาห 5-6 ครง/สปดาห ทกวน

70.2 29.8

82.7 11.5 5.8 -

95.4 4.6

50.0 50.0

- -

การออกก าลงกาย (%) : 1. ไมไดออกก าลงกาย 2. ออกก าลงกายเปนประจ า(อยางนอย 3 ครง/สปดาห)

77.7 22.3

76.3 23.8

Page 9: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 49

ตารางท 2 คาเฉลยของ BMI, MMSE และ Biochemical analysis ของกลมศกษาแยกตามเพศ Gender Normal range Male (n = 186) Female (n = 201) BMI (kg/m2) 23.25 ± 3.14 23.16 ± 3.41 18.5-23.4 MMSE-T 29.05 ± 0.94 29.06 ± 0.89 > 22 Albumin (g/L) 42.16 ± 2.63 43.54 ± 2.19 34-50 Calcium (mg/dL) 8.93 ± 0.42 9.25 ± 0.43 8.1-10.4 Inorganic phosphate (mg/dL) 3.14 ± 0.43 3.61 ± 0.46 2.5-5.0 Glucose (mg/dL) 91.53 ± 8.75 92.51 ± 8.22 70-115 BUN (mg/dL) 14.18 ± 3.63 13.57 ± 3.11 5-25 Creatinine (mg/dL) 1.01 ± 0.16 0.77 ± 0.11 0.7-2.0 Triglyceride (mg/dL) 114.90 ± 66.96 114.96 ± 96.31 30-200 Cholesterol (mg/dL) 213.75 ± 39.78 222.56 ± 39.70 150-200 HDL (mg/dL) 52.18 ± 11.49 62.70 ± 17.92 > 40 LDL (mg/dL) 138.76 ± 36.99 139.47 ± 36.65 < 135 TSH (µlU/mL) 1.51 ± 0.90 1.96 ± 2.37 0.27-4.2 Hb (g/dL) 14.30 ± 1.25 12.90 ± 1.03 12-16 Hct (%) 43.55 ± 3.60 39.25 ± 2.90 36-48 Homocysteine (µmol/L) 19.07 ± 3.37 15.21 ± 3.21 5.00-15.00 Vitamin D (µg/L) 32.36 ± 33.07 23.79 ± 11.08 20-70 Vitamin B12 (pg/mL) 596.44 ± 262.71 686.57 ± 313.36 211-946 Folate (ng/mL) 9.81 ± 5.37 13.82 ± 8.20 3.1-17.5

ส าห รบการประ เ มนดานพท ธ ปญญา

(Cognitive function) ของกลมศกษาครงน น าเสนอในสวนของความจ า โดยพจารณาตวชวดทเรยกวาการระลกรครงแรก (First recall) ซงเปนความจ าจากการฟงและพดทวนสงทฟงซ าในทนทและการระลกร (Recall) เปนความจ าจากการฟงรวมกบการเรยนรขอมลเดมซ า 4 ครง พบวาคะแนนเฉลยของ First recall และ recall ของกลมผสงอายในการศกษาน เทากบ 1 .12 และ 12.58 คะแนน

ตามล าดบ การแบงคะแนนของทง 2 สวนยอยนเปน 3 tertile (โดย Tertileท 1 จะมคะแนนนอยทสด สวน tertile3 จะมคะแนนสงทสด) และน าเสนอแยกตามเพศดงรายละเอยดในตารางท 3-6 พบวา คะแนนของตวชวดดานความจ าในสวนของการระลกรครงแรก (First recall total score) ของกลมศกษาเพศหญงในกลมทมคะแนนอยใน tertile 3 (คะแนนสงสด) มอายนอยกวา (60.21 ± 6.05 ป) อกสองกลม (tertile 1 เทากบ 64.76 ± 7.46 และ tertile

Page 10: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 50

ตารางท 3 เปรยบเทยบคะแนนของตวชวดดานความจ าในสวนของการระลกรครงแรก (First recall) ของกลมศกษาเพศหญงกบปจจยตางๆ

Potential factors First recall total score Tertile 1 (0-0)

(n = 74) Tertile 2 (1-1)

(n = 52) Tertile 3 (2-8)

(n = 57) Age 64.76 ± 7.46* 63.90 ± 8.19* 60.21± 6.05 Albumin (g/L) 42.01 ± 2.77* 42.60 ± 2.51 43.31 ± 2.75 Calcium (mg/dL) 9.14 ± 0.42 9.25 ± 0.51 9.39 ± 0.33 Inorganic phosphate(mg/dL) 3.53 ± 0.44 3.57 ± 0.50 3.72 ± 0.42 Glucose (mg/dL) 91.88 ± 7.83 92.19 ± 8.92 93.49 ± 8.85 BUN (mg/dL) 13.84 ± 2.89 12.95 ± 3.10 13.29 ± 3.29 Creatinine (mg/dL) 0.78 ± 0.12 0.78 ± 0.11 0.75 ± 0.10 Triglyceride (mg/dL) 108.41 ± 40.12 132.46 ± 165.72 108.56 ± 65.63 Cholesterol (mg/dL) 219.43 ± 46.48 223.90 ± 32.04 221.34 ± 34.58 HDL (mg/dL) 60.74 ± 14.49* 59.85 ± 13.50* 66.88 ± 15.25 LDL (mg/dL) 139.57 ± 38.55 141.03 ± 33.80 136.26 ± 34.44 TSH (µlU/mL) 2.19 ± 3.67 1.75 ± 0.87 1.84 ± 1.00 Hb (g/dL) 12.80 ± 1.16 12.96 ± 1.08 12.99 ± 0.85 Hct (%) 39.13 ± 3.18 39.36 ± 3.04 39.40 ± 2.57 Homocysteine (µmol/L) 15.61 ± 3.96 15.69 ± 2.46 14.54 ± 2.47 Vitamin D (µg/L) 24.92 ± 7.40 25.28 ± 17.68 20.72 ± 7.27 Vitamin B12 (pg/mL) 640.60 ± 322.01 749.66 ± 335.33 671.83 ± 289.27 Folate (ng/mL) 12.78 ± 7.14 12.52 ± 6.65 15.33 ± 9.76 * Significantly different from Tertile 3, p < 0.05 2 เทากบ 63.90 ± 8.19 ป) อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) นนคออายทมากขนมผลตอคะแนนของการระลกรขอมลทลดลง แตในสวนของ HDL-cholesterol พบวาในกลมทมคะแนนของ First recall อยในระดบสง มคาเฉลยของ HDL-cholesterol สงตามไปดวย ตารางท 4 น าเสนอใน

สวนของกลมศกษาเพศชาย พบวาปจจยเรองอายยงคงมผลตอคะแนนเรองของความจ าเชนเดยวกบในเพศหญง นอกจากนพบวากลมศกษาเพศชายทมคะแนนของ First recall อยใน tertile 2 มคาเฉลยของระดบ TSH ต ากวากลมทมคะแนนของ อยใน tertile 3 อยางมนยส าคญทางสถต

Page 11: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 51

ตารางท 3 เปรยบเทยบคะแนนของตวชวดดานความจ าในสวนของการระลกรครงแรก (First recall) ของกลมศกษาเพศหญงกบปจจยตางๆ

Potential factors First recall total score Tertile 1 (0-0)

(n = 74) Tertile 2 (1-1)

(n = 52) Tertile 3 (2-8)

(n = 57) Age 64.76 ± 7.46* 63.90 ± 8.19* 60.21± 6.05 Albumin (g/L) 42.01 ± 2.77* 42.60 ± 2.51 43.31 ± 2.75 Calcium (mg/dL) 9.14 ± 0.42 9.25 ± 0.51 9.39 ± 0.33 Inorganic phosphate(mg/dL) 3.53 ± 0.44 3.57 ± 0.50 3.72 ± 0.42 Glucose (mg/dL) 91.88 ± 7.83 92.19 ± 8.92 93.49 ± 8.85 BUN (mg/dL) 13.84 ± 2.89 12.95 ± 3.10 13.29 ± 3.29 Creatinine (mg/dL) 0.78 ± 0.12 0.78 ± 0.11 0.75 ± 0.10 Triglyceride (mg/dL) 108.41 ± 40.12 132.46 ± 165.72 108.56 ± 65.63 Cholesterol (mg/dL) 219.43 ± 46.48 223.90 ± 32.04 221.34 ± 34.58 HDL (mg/dL) 60.74 ± 14.49* 59.85 ± 13.50* 66.88 ± 15.25 LDL (mg/dL) 139.57 ± 38.55 141.03 ± 33.80 136.26 ± 34.44 TSH (µlU/mL) 2.19 ± 3.67 1.75 ± 0.87 1.84 ± 1.00 Hb (g/dL) 12.80 ± 1.16 12.96 ± 1.08 12.99 ± 0.85 Hct (%) 39.13 ± 3.18 39.36 ± 3.04 39.40 ± 2.57 Homocysteine (µmol/L) 15.61 ± 3.96 15.69 ± 2.46 14.54 ± 2.47 Vitamin D (µg/L) 24.92 ± 7.40 25.28 ± 17.68 20.72 ± 7.27 Vitamin B12 (pg/mL) 640.60 ± 322.01 749.66 ± 335.33 671.83 ± 289.27 Folate (ng/mL) 12.78 ± 7.14 12.52 ± 6.65 15.33 ± 9.76 * Significantly different from Tertile 3, p < 0.05 2 เทากบ 63.90 ± 8.19 ป) อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) นนคออายทมากขนมผลตอคะแนนของการระลกรขอมลทลดลง แตในสวนของ HDL-cholesterol พบวาในกลมทมคะแนนของ First recall อยในระดบสง มคาเฉลยของ HDL-cholesterol สงตามไปดวย ตารางท 4 น าเสนอใน

สวนของกลมศกษาเพศชาย พบวาปจจยเรองอายยงคงมผลตอคะแนนเรองของความจ าเชนเดยวกบในเพศหญง นอกจากนพบวากลมศกษาเพศชายทมคะแนนของ First recall อยใน tertile 2 มคาเฉลยของระดบ TSH ต ากวากลมทมคะแนนของ อยใน tertile 3 อยางมนยส าคญทางสถต

ตารางท 4 เปรยบเทยบคะแนนของตวชวดดานความจ าในสวนของการระลกรครงแรก (First recall) ของกลมศกษาเพศชายกบปจจยตางๆ

Potential factors First recall total score Tertile 1 (0-0)

(n = 74) Tertile 2 (1-1)

(n = 53) Tertile 3 (2-8)

(n = 42) Age 64.31 ± 7.33* 62.62 ± 7.92* 58.83 ± 8.18 Albumin (g/L) 41.68 ± 2.53 42.45 ± 2.46 42.33 ± 2.79 Calcium (mg/dL) 8.87 ± 0.38 8.94 ± 0.44 9.01 ± 0.46 Inorganic phosphate (mg/dL) 3.16 ± 0.46 3.19 ± 0.40 3.12 ± 0.40 Glucose (mg/dL) 92.88 ± 8.79 91.23 ± 8.74 90.15 ± 8.95 BUN (mg/dL) 14.27 ± 3.74 14.60 ± 3.38 14.00 ± 4.05 Creatinine (mg/dL) 1.01 ± 0.15 1.00 ± 0.17 1.05 ± 0.16 Triglyceride (mg/dL) 104.56 ± 57.61 117.22 ± 70.86 119.92 ± 62.90 Cholesterol (mg/dL) 212.55 ± 42.30 208.76 ± 35.82 218.05 ± 39.77 HDL (mg/dL) 52.11 ± 12.85 52.97 ± 10.65 51.12 ± 9.77 LDL (mg/dL) 139.18 ± 36.22 132.26 ± 36.46 143.32 ± 40.69 TSH (µlU/mL) 1.49 ± 0.83 1.34 ± 0.74* 1.81 ± 1.21 Hb (g/dL) 14.18 ± 1.43 14.22 ± 1.19 14.40 ± 1.01 Hct (%) 43.19 ± 3.99 43.38 ± 3.61 43.75 ± 3.03 Homocysteine (µmol/L) 19.25 ± 3.08 19.13 ± 2.87 18.68 ± 3.13 Vitamin D (µg/L) 34.02 ± 24.53 25.95 ± 6.75 38.13 ± 60.39 Vitamin B12 (pg/mL) 590.59 ± 217.03 637.07 ± 340.15 545.76 ± 202.25 Folate (ng/mL) 10.41 ± 5.17 9.92 ± 6.45 9.06 ± 4.71 * Significantly different from Tertile 3, p < 0.05 ตารางท 5 และ 6 น าเสนอในสวนของคะแนนของตวชวดดานความจ าในสวนของการระลกร (Recall) ของกลมศกษาเพศหญงและชาย โดยพบวาคาเฉลยของอาย ระดบ albumin, HDL-cholesterol, homocysteine และ folate มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตในกลมผสงอายเพศหญงทมคะแนนของการระลกรทงหมด

(Recall total score) ใน tertile ทตางกน กลมผ สงอายทมคะแนนของการระลกรในระดบต า (tertile 1) จะมคาเฉลยของอาย (66.12 ± 7.34 ป) สงกวากลมทมคะแนนอยในระดบสง (tertile 3; อาย 60.44 ± 6.65 ป) อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) สวนระดบของ albumin, HDL-cholesterol และ folate พบวากลมทมคะแนนของการระลกรใน

Page 12: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 52

ตารางท 5 เปรยบเทยบคะแนนของตวชวดดานความจ าในสวนของการระลกร (Recall) ของกลมศกษาเพศหญงกบปจจยตางๆ

Potential factors Recall total score Tertile 1 (0-8)

(n = 59) Tertile 2 (9-15)

(n = 54) Tertile 3 (16-36)

(n = 70) Age 66.12 ± 7.34* 63.24 ± 7.59* 60.44 ± 6.65 Albumin (g/L) 41.81 ± 2.81* 42.63 ± 2.17 43.21 ± 2.92 Calcium (mg/dL) 8.99 ± 0.34 9.25 ± 0.46 9.39 ± 0.35 Inorganic phosphate (mg/dL) 3.51 ± 0.43 3.65 ± 0.48 3.65 ± 0.45 Glucose (mg/dL) 92.02 ± 8.20 92.13 ± 8.25 93.13 ± 8.90 BUN (mg/dL) 13.99 ± 3.12 13.44 ± 3.27 12.96 ± 2.87 Creatinine (mg/dL) 0.80 ± 0.13 0.77 ± 0.11 0.75 ± 0.10 Triglyceride (mg/dL) 112.66 ± 48.01 101.77 ± 48.44 127.49 ± 146.01 Cholesterol (mg/dL) 221.26 ± 46.37 214.69 ± 33.14 226.70 ± 36.26 HDL (mg/dL) 60.38 ± 15.32* 59.66 ± 11.82* 66.31 ± 15.54 LDL (mg/dL) 140.48 ± 42.00 136.40 ± 28.47 139.57 ± 35.73 TSH (µlU/mL) 1.70 ± 1.15 2.25 ± 4.16 1.96 ± 1.09 Hb (g/dL) 12.92 ± 1.10 12.73 ± 1.21 13.03 ± 0.84 Hct (%) 39.54 ± 3.22 38.59 ± 3.13 39.59 ± 2.47 Homocysteine (µmol/L) 16.09 ± 4.14* 15.13 ± 2.90 14.76 ± 2.24 Vitamin D (µg/L) 25.73 ± 7.27 25.96 ± 17.06 20.23 ± 7.16 Vitamin B12 (pg/mL) 718.64 ± 358.98 682.50 ± 323.71 647.65 ± 272.99 Folate (ng/mL) 11.42 ± 5.83* 13.30 ± 7.19 15.44 ± 9.64 * Significantly different from Tertile 3, p < 0.05 ระดบต า (tertile 1) จะมคาเฉลยของ albumin, HDL-cholesterol และ folate ต ากวากลมทมคะแนนอยในระดบสง (tertile 3) อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) ตรงกนขามกบระดบของ homocysteine พบวากลมทมคะแนนของการระลกรในระดบต า (tertile 1) จะมคาเฉลยของ homocysteine (16.09 ± 4.14 µmol/L) สงกวากลมทมคะแนนอยในระดบสง

(tertile 3 ; 14.76 ± 2.24 µmol/L) อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) สวนผลการวเคราะหในเพศชายดงแสดงในตารางท 6 คลายกบผลทพบในเพศหญง โดยพบวาค า เฉ ล ยของอาย และระดบ homocysteineในกลมทมคะแนนของการระลกรในระดบต า (tertile 1) จะมคาสงกวากลมทมคะแนนอยในระดบสง (tertile 3) อยางมนยส าคญทางสถต

Page 13: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 53

ตารางท 5 เปรยบเทยบคะแนนของตวชวดดานความจ าในสวนของการระลกร (Recall) ของกลมศกษาเพศหญงกบปจจยตางๆ

Potential factors Recall total score Tertile 1 (0-8)

(n = 59) Tertile 2 (9-15)

(n = 54) Tertile 3 (16-36)

(n = 70) Age 66.12 ± 7.34* 63.24 ± 7.59* 60.44 ± 6.65 Albumin (g/L) 41.81 ± 2.81* 42.63 ± 2.17 43.21 ± 2.92 Calcium (mg/dL) 8.99 ± 0.34 9.25 ± 0.46 9.39 ± 0.35 Inorganic phosphate (mg/dL) 3.51 ± 0.43 3.65 ± 0.48 3.65 ± 0.45 Glucose (mg/dL) 92.02 ± 8.20 92.13 ± 8.25 93.13 ± 8.90 BUN (mg/dL) 13.99 ± 3.12 13.44 ± 3.27 12.96 ± 2.87 Creatinine (mg/dL) 0.80 ± 0.13 0.77 ± 0.11 0.75 ± 0.10 Triglyceride (mg/dL) 112.66 ± 48.01 101.77 ± 48.44 127.49 ± 146.01 Cholesterol (mg/dL) 221.26 ± 46.37 214.69 ± 33.14 226.70 ± 36.26 HDL (mg/dL) 60.38 ± 15.32* 59.66 ± 11.82* 66.31 ± 15.54 LDL (mg/dL) 140.48 ± 42.00 136.40 ± 28.47 139.57 ± 35.73 TSH (µlU/mL) 1.70 ± 1.15 2.25 ± 4.16 1.96 ± 1.09 Hb (g/dL) 12.92 ± 1.10 12.73 ± 1.21 13.03 ± 0.84 Hct (%) 39.54 ± 3.22 38.59 ± 3.13 39.59 ± 2.47 Homocysteine (µmol/L) 16.09 ± 4.14* 15.13 ± 2.90 14.76 ± 2.24 Vitamin D (µg/L) 25.73 ± 7.27 25.96 ± 17.06 20.23 ± 7.16 Vitamin B12 (pg/mL) 718.64 ± 358.98 682.50 ± 323.71 647.65 ± 272.99 Folate (ng/mL) 11.42 ± 5.83* 13.30 ± 7.19 15.44 ± 9.64 * Significantly different from Tertile 3, p < 0.05 ระดบต า (tertile 1) จะมคาเฉลยของ albumin, HDL-cholesterol และ folate ต ากวากลมทมคะแนนอยในระดบสง (tertile 3) อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) ตรงกนขามกบระดบของ homocysteine พบวากลมทมคะแนนของการระลกรในระดบต า (tertile 1) จะมคาเฉลยของ homocysteine (16.09 ± 4.14 µmol/L) สงกวากลมทมคะแนนอยในระดบสง

(tertile 3 ; 14.76 ± 2.24 µmol/L) อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) สวนผลการวเคราะหในเพศชายดงแสดงในตารางท 6 คลายกบผลทพบในเพศหญง โดยพบวาค า เฉ ล ยของอาย และระดบ homocysteineในกลมทมคะแนนของการระลกรในระดบต า (tertile 1) จะมคาสงกวากลมทมคะแนนอยในระดบสง (tertile 3) อยางมนยส าคญทางสถต

ตารางท 6 เปรยบเทยบคะแนนของตวชวดดานความจ าในสวนของการระลกร (Recall) ของกลมศกษาเพศชายกบปจจยตางๆ

Potential factors Recall total score Tertile 1 (0-8)

(n = 68) Tertile 2 (9-15)

(n = 58) Tertile 3 (16-36)

(n = 43) Age 64.91 ± 7.59* 63.09 ± 7.75* 57.58 ± 6.89 Albumin (g/L) 41.67 ± 2.39 42.22 ± 2.70 42.56 ± 2.69 Calcium (mg/dL) 8.87 ± 0.41 8.92 ± 0.43 9.03 ± 0.41 Inorganic phosphate (mg/dL) 3.16 ± 0.44 3.18 ± 0.45 3.11 ± 0.39 Glucose (mg/dL) 92.27 ± 9.43 91.60 ± 6.80 90.87 ± 10.27 BUN (mg/dL) 14.07 ± 3.10 15.09 ± 4.14 13.63 ± 3.84 Creatinine (mg/dL) 1.01 ± 0.17 1.02 ± 0.15 1.02 ± 0.16 Triglyceride (mg/dL) 108.22 ± 69.37 103.24 ± 54.44 118.32 ± 65.74 Cholesterol (mg/dL) 210.47 ± 35.48 210.00 ± 45.37 219.96 ± 37.72 HDL (mg/dL) 52.38 ± 13.06 52.03 ± 10.54 49.47 ± 9.36 LDL (mg/dL) 133.65 ± 33.01 135.95 ± 42.75 146.06 ± 36.02 TSH (µlU/mL) 1.48 ± 0.94 1.62 ± 1.06 1.45 ± 0.70 Hb (g/dL) 14.13 ± 1.38 14.30 ± 1.26 14.37 ± 1.04 Hct (%) 43.13 ± 3.98 43.52 ± 3.74 43.63 ± 2.92 Homocysteine (µmol/L) 19.59 ± 3.21* 19.04 ± 2.76 18.31 ± 2.95 Vitamin D (µg/L) 34.14 ± 24.35 35.98 ± 52.39 25.48 ± 8.65 Vitamin B12 (pg/mL) 596.91 ± 267.92 615.17 ± 287.74 560.57 ± 202.20 Folate (ng/mL) 10.33 ± 6.88 9.42 ± 3.58 9.97 ± 5.19 * Significantly different from Tertile, p < 0.05 (p < 0.05)

เมอพจารณาในสวนของการแปลผลการทดสอบทางจตประสาท ซงดจากผลการตรวจความจ าทเปน subtest ของ WMS-III วาถามคา Z-score ของระดบคะแนน subtest ทเปรยบเทยบกบกลมอายเดยวกนแลวมคานอยกวาหรอเทากบ -1 standard divition พบวารอยละ 22.4 มผลการ

ทดสอบทผดปกต โดยกลมทมผลการตรวจทผดปกตมอายมากกวากลมทมผลการตรวจปกตอยางมนยส าคญทางสถต ในเรองของการออกก าลงกาย พบวา ในกลมท มผลการทดสอบทางจตประสาทผดปกต มการออกก าลงกายไมสม าเสมอรอยละ 3.41 และมปญหาในการนอนรอยละ 9.09 ปญหาทรบกวนการนอนของกลมทมผลการตรวจ

Page 14: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 54

ผดปกต ทพบมากท สดไดแ กการ ทตอง ลกมาปสสาวะ

สรปและวจารณผล

จากสถานการณปจจบนในประเทศไทย ประชากรผสงอายไทยมระดบการศกษา พนฐานทางพนธกรรม รปแบบทางสงคมและวฒนธรรมทแตกตางจากประเทศทางตะวนตก และมแนวโนมของการเปนโรคทางเมทาบอลกและโรคของหลอดเลอดตงแตในวยกลางคน จากปจจยดงกลาวนาจะสงผลใหสมรรถนะและลกษณะทางกายภาพสมองของผสงอายไทยอาจจะมความแตกตางจากลกษณะทพบในผสงอายทางตะวนตก การตรวจเอกซเรยสมอง การทดสอบทางจตประสาทและการศกษาเกยวกบปจจยทเกยวของกบภาวะสมองเสอม ไดแก ภาวะโภชนาการ คณภาพการนอนหลบ ผลการตรวจทางหองปฏบตการเกยวกบเมดเลอด ชวเคม สมรรถภาพทางกายและกจวตรประจ าวนประวตการเจบปวยและแบบแผนการด าเนนชวตในกลมวยกลางคนและผสงอายทไมมภาวะสมองเสอมจะเปนขอมลพนฐานหรอเกณฑมาตรฐานทเฉพาะเจาะจงส าหรบประชากรไทยในอนาคต และเมอมการทดสอบพทธภาวะรวมกบการเกบขอมลแบบเดมซ าเปนระยะจะเผยใหเหนวาผสงอายจ านวนหนงจะมการเสอมของพทธภาวะจนถงขนเปนสมองเสอมในอนาคต โดยการจ าแนกขอมลของกลมทเปนปกตและผดปกตในอนาคต จะชใหเหนไดวาปจจยอะไรทเกยวของกบการเสอมของพทธภาวะจนถงกบเปนสมองเสอม

จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาในประเทศไทย งานวจยครงนนาจะเปนการศกษาทมความสมบรณคอนขางมากในเรองของเครองมอท

ใชในการศกษาเรองปจจยทมผลตอภาวะเสยงของการเกดโรคสมองเสอมทมการใชการตรวจ MRI รวมกบการตรวจทางทางดานจตประสาทและการตรวจหา biomarkers ตวใหม (เชน homocysteine) ทมรายงานความสมพนธกบความเสยงตอการเกดความเสอมถอยทางพทธปญญาซงในตางประเทศไดมการศกษากนมานานมากแลว12-14 จากการประเมนโดยใชเครองมอ และการตรวจภาวะเสยงตอการเกดภาวะสมองเสอมในประชากรผสงอายจ านวน 387 คน พบรอยละ 22.4 มผลการทดสอบทางจตประสาททผดปกต ผลทไดสามารถน ามาประมาณความชกของภาวะเสยงตอการเกดสมองเสอมได โดยเมอพจารณาความผดปกตของการตรวจทงสองอยางพบวามคาใกลเคยงกบงานวจยทผานมาจากการศกษาการส ารวจภาวะสขภาพของประชาชนชาวไทย ระหวางป พ.ศ. 2551-2552 ส ารวจตวอยางผสงอาย 60 ปขนไป จ านวน 9,210 คน กระจายตามภาคตางๆ ของประเทศไทย19 พบความชกของภาวะสมองเสอมรอยละ 12.3 ในสวนของปจจยเสยงทมผลตอการเกดสมองเสอมในกลมศกษาครงนทงเพศหญงและชาย โดยพจารณาจากแบบทดสอบทางจตประสาทเรองของการระลกรทพบในการศกษานไดแกอาย ซงเปนททราบกนดอยแลววาเมออายมากขน เซลลสมองอาจจะถกท าลายหรอเสอมการท างาน มรายงานวาอบตการณการเกดสมองเสอมจะเพมขนแบบแบบเอกโพเนนเชยล (exponential) ในชวงอายระหวาง 65-90 ป และจะเพมเปนสองเทาทก 5 ป20 นอกจากนปจจยอนทมอทธพลตอความเสยงของการเกดภาวะสมองเสอมรวมกบปจจยเรองอาย ไดแก การมภาวะโรคเรอรงอนๆ เชนโรคหลอด

เลอดสมอง โรคหวใจและหลอดเลอด เบาหวาน Parkinson disease และการมพนธกรรมเปนแบบ APOE e4 allele เปนตน

การตรวจทางหองปฏบตการของการศกษาครงนพบวาระดบของ albumin, HDL-cholesterol, TSH, homocysteine และ folate กบตวชวดเรองของความจ าทบงชถงภาวะเสยงตอการเกดสมองเสอม (ตารางท 3-6) โดยพบวากลมผสงอายทมคะแนนของการระ ลก ร ในระดบต าจะมค า เฉ ลยของ albumin ต ากวากลมทมคะแนนในระดบสงอยางมนยส าคญทางสถต ซงสอดคลองกบการศกษาของ Llewellyn และคณะ21 ทพบวาระดบของ albumin มความสมพนธกบพทธปญญาจากการศกษาในกลมผสงอาย จ านวน 1,752 คน อายเฉลยเทากบ 65 ป ไดรบการประเมนทางจตประสาทวา มความบกพรองทางพทธปญญา จ านวน 212 คน เมอท าการวเคราะหโดยการแบงระดบของ albumin เปน quartiles (Q1,2, 3 และ 4) พบวาความเสยง (odd ratio) ตอการเกดความบกพรองทางพทธปญญาส าหรบ Q1 (2.2-3.8 g/dL), Q2 (3.9-4.0 g/dL), Q3 (4.1-4.3 g/dL) เมอเปรยบเทยบกบ Q4 (4.4-5.3 g/dL) เทากบ 2.5 (95%CI = 1.3-5.1), 1.7 (95%CI = 0.9-3.5), และ 1.5 (95%CI = 0.7-2.9) ตามล าดบ (p for trend = 0.002) ทงนสามารถอธบายไดจากกลไกของการเกดสมองเสอมเกยวของกบขบวนการเกดการอกเสบ (inflammatory process) และภาวะ oxidative stress โดย albumin ท าหนาทเสมอน primary oxygen radical trapping ในขบวนการ antioxidant defense ของรางกาย ดงนนถาผสงอายม

ระดบของ albumin ในเลอดต า จงมแนวโนมทจะเกดการสราง free radical มากขนในรางกาย ซงส า ม า ร ถ ท า ล า ย /ร บ ก ว น ก า ร ท า ง า น ข อ ง neurotransmitters ท าใหเกด formation of endogenous neurotoxins21-23

ในสวนของ HDL-cholesterol นนพบวากลมผสงอายทมคะแนนของความจ าในระดบต าจะมคาเฉลยของ HDL-cholesterol ต ากวากลมทมคะแนนของความจ าในระดบสงอยางมนยส าคญทางสถต (ตารางท 3 และ 5) ซงพบความสมพนธในลกษณะคลายกบการศกษาในกลมผ ส งอาย ทประเทศอตาล พบวาระดบ HDL-cholesterol เปนตวท านายความเสยง (odd ratio) ของการเกดภาวะสมองเสอม เทากบ 0.96 (95%CI = 0.93-0.99)24 ซงยงไมมกลไกทอธบายความสมพนธเรองนไดอยางชดเจน แตมขอเสนอแนะจากการศกษาทผานมาวาอาจจะเกยวของกบการทระดบของ HDL-cholesterol เ ปนปจจย เ สยง ทส าคญตอการเ กด atherosclerosis และ stroke ซงท งสองโรคมความสมพนธกบการเกดภาวะสมองเสอม25,26 และในชวงทรางกายเกดภาวะ systemic inflammation ในกลมผ สงอายจะมระดบ HDL-cholesterol ต าอยางมนยส าคญทางสถต27,28 ในการศกษาครงนยงพบวาคาเฉลยของระดบ TSH ใน กลมผสงอายทมคะแนนของการระลกรในระดบต า (เฉพาะ tertile 2) จะมคาต ากวากลมทมคะแนนของความจ าในระดบสง (tertile 3) อยางมนยส าคญทางสถต (ตารางท 4) ซงความสมพนธระหวางระดบของ TSH กบ cognitive function นนมการศกษาท

Page 15: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 55

เลอดสมอง โรคหวใจและหลอดเลอด เบาหวาน Parkinson disease และการมพนธกรรมเปนแบบ APOE e4 allele เปนตน

การตรวจทางหองปฏบตการของการศกษาครงนพบวาระดบของ albumin, HDL-cholesterol, TSH, homocysteine และ folate กบตวชวดเรองของความจ าทบงชถงภาวะเสยงตอการเกดสมองเสอม (ตารางท 3-6) โดยพบวากลมผสงอายทมคะแนนของการระ ลก ร ในระดบต าจะมค า เฉ ลยของ albumin ต ากวากลมทมคะแนนในระดบสงอยางมนยส าคญทางสถต ซงสอดคลองกบการศกษาของ Llewellyn และคณะ21 ทพบวาระดบของ albumin มความสมพนธกบพทธปญญาจากการศกษาในกลมผสงอาย จ านวน 1,752 คน อายเฉลยเทากบ 65 ป ไดรบการประเมนทางจตประสาทวา มความบกพรองทางพทธปญญา จ านวน 212 คน เมอท าการวเคราะหโดยการแบงระดบของ albumin เปน quartiles (Q1,2, 3 และ 4) พบวาความเสยง (odd ratio) ตอการเกดความบกพรองทางพทธปญญาส าหรบ Q1 (2.2-3.8 g/dL), Q2 (3.9-4.0 g/dL), Q3 (4.1-4.3 g/dL) เมอเปรยบเทยบกบ Q4 (4.4-5.3 g/dL) เทากบ 2.5 (95%CI = 1.3-5.1), 1.7 (95%CI = 0.9-3.5), และ 1.5 (95%CI = 0.7-2.9) ตามล าดบ (p for trend = 0.002) ทงนสามารถอธบายไดจากกลไกของการเกดสมองเสอมเกยวของกบขบวนการเกดการอกเสบ (inflammatory process) และภาวะ oxidative stress โดย albumin ท าหนาทเสมอน primary oxygen radical trapping ในขบวนการ antioxidant defense ของรางกาย ดงนนถาผสงอายม

ระดบของ albumin ในเลอดต า จงมแนวโนมทจะเกดการสราง free radical มากขนในรางกาย ซงส า ม า ร ถ ท า ล า ย /ร บ ก ว น ก า ร ท า ง า น ข อ ง neurotransmitters ท าใหเกด formation of endogenous neurotoxins21-23

ในสวนของ HDL-cholesterol นนพบวากลมผสงอายทมคะแนนของความจ าในระดบต าจะมคาเฉลยของ HDL-cholesterol ต ากวากลมทมคะแนนของความจ าในระดบสงอยางมนยส าคญทางสถต (ตารางท 3 และ 5) ซงพบความสมพนธในลกษณะคลายกบการศกษาในกลมผ ส งอาย ทประเทศอตาล พบวาระดบ HDL-cholesterol เปนตวท านายความเสยง (odd ratio) ของการเกดภาวะสมองเสอม เทากบ 0.96 (95%CI = 0.93-0.99)24 ซงยงไมมกลไกทอธบายความสมพนธเรองนไดอยางชดเจน แตมขอเสนอแนะจากการศกษาทผานมาวาอาจจะเกยวของกบการทระดบของ HDL-cholesterol เ ปนปจจย เ ส ยง ทส าคญตอการเ กด atherosclerosis และ stroke ซงท งสองโรคมความสมพนธกบการเกดภาวะสมองเสอม25,26 และในชวงทรางกายเกดภาวะ systemic inflammation ในกลมผ สงอายจะมระดบ HDL-cholesterol ต าอยางมนยส าคญทางสถต27,28 ในการศกษาครงนยงพบวาคาเฉลยของระดบ TSH ใน กลมผสงอายทมคะแนนของการระลกรในระดบต า (เฉพาะ tertile 2) จะมคาต ากวากลมทมคะแนนของความจ าในระดบสง (tertile 3) อยางมนยส าคญทางสถต (ตารางท 4) ซงความสมพนธระหวางระดบของ TSH กบ cognitive function นนมการศกษาท

Page 16: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 56

เปนไปในลกษณะเดยวกนและตรงกนขาม เชนการศกษาของ Ganguli และคณะ (1996)29 พบวาการเพมขนของระดบ TSH มความเสยง (Odd ratio) ตอการเกดภาวะสมองเสอมในกลมผสงอายทมอายมากกวา 65 ปขนไป เทากบ 3.8 เทา (95%CI = 1.6-9.1) และ เสนอแนะว าภาวะ subclinical hypothyroidism มความสมพนธกบ cognitive impairment ซงแสดงถง thyroid status อาจจะมผลตอ cerebral metabolism ในขณะทมรายงานการศกษาพบวา 1-2% ของผสงอายทมระดบของ TSH ทต ากวาคาปกต จะมความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจและภาวะสมองเสอม30

การตรวจระดบของ homocysteine เปน biomarker ใหมตวหนง ในการหาความสมพนธกบภาวะเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง และภาวะสมองเสอม เนองจากมคณสมบตเปน direct neurotoxicity31-34 รวมถงมรายงานการศกษาวาhomocysteine มบทบาทส าคญในการเกด Alzheimer’s disease35 และยงพบวาการมระดบ homocysteine ในเลอดสงจะเปนตวบงช (indicator) ทส าคญในเรองของภาวะโภชนาการทบกพรองของ folate และวตามนบ 12 ซงมผลโดยตรงตอการท างานของสมองผานขบวนการ methylation reaction36,37 จากการศกษาครงนพบวาคาเฉลยของระดบ homocysteine ในเลอดมคาสงในกลมผสงอายทมคะแนนของ recall ต ากวากลมทมคะแนนสงอยางมนยส าคญทางสถต (ตารางท 5 และ 6) ผลทไดนสอดคลองกบการศกษาในประ เทศองกฤษ พบวาก ลม ท มค าของระดบ

homocysteine ในเลอดสงขน 5 µmol/L จะมความเสยงตอการเกดภาวะสมองเสอม (Odd ratio) เทากบ 1.35 เทา (95% CI = 1.02-1.79)38 โดยสรปจากการศกษาครงน พบวาอายมผลตอการเสอมลงของสมรรถภาพสมองพจารณาจากคะแนนเฉลยของตวชวดดานการระลกรทลดลงอยางมนยส าคญทางสถต สวนปจจยเสยงดานอนทส าคญและมความสมพนธกบความเสยงตอการการเกดภาวะสมองเสอมไดแก ระดบโคเลสเตอรอล และระดบโฮโมซสตนทเพมสงขน หรอมระดบของอลบมน และระดบเอสดแอลโคเลสเตอรอลทลดลงจะมคาเฉลยของคะแนนดานความจ าทลดลง ขอมลทไดจากการศกษานจะเปนขอมลพนฐานทส าคญ และน าไปสการคาดการณกลมเสยงตอการเกดภาวะสมองเสอม ตลอดจนน าไปสการวางแผนการปองการหรอชะลออาการสมองเสอมตอไป เอกสารอางอง 1. คณะกรรมการผสงอายแหงชาต มลนธสถาบน

สถาบนวจยและพฒนาผ ส งอา ย . รายงานสถานการณผสงอายไทย ป พ.ศ. 2556.

2. สมศกด ชณหรศม (บรรณาธการ). รายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2550 และ 2551. มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.), 2551.

3. McKhanna GM, Knopmanc DS, Chertkowd H, et al. The diagnosis of dementia due to Alzheimer’s disease: Recommendations from the National Institute on Aging-Alzheimer’s Association workgroups on diagnostic

Page 17: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 57

เปนไปในลกษณะเดยวกนและตรงกนขาม เชนการศกษาของ Ganguli และคณะ (1996)29 พบวาการเพมขนของระดบ TSH มความเสยง (Odd ratio) ตอการเกดภาวะสมองเสอมในกลมผสงอายทมอายมากกวา 65 ปขนไป เทากบ 3.8 เทา (95%CI = 1.6-9.1) และ เสนอแนะว าภาวะ subclinical hypothyroidism มความสมพนธกบ cognitive impairment ซงแสดงถง thyroid status อาจจะมผลตอ cerebral metabolism ในขณะทมรายงานการศกษาพบวา 1-2% ของผสงอายทมระดบของ TSH ทต ากวาคาปกต จะมความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจและภาวะสมองเสอม30

การตรวจระดบของ homocysteine เปน biomarker ใหมตวหนง ในการหาความสมพนธกบภาวะเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง และภาวะสมองเสอม เนองจากมคณสมบตเปน direct neurotoxicity31-34 รวมถงมรายงานการศกษาวาhomocysteine มบทบาทส าคญในการเกด Alzheimer’s disease35 และยงพบวาการมระดบ homocysteine ในเลอดสงจะเปนตวบงช (indicator) ทส าคญในเรองของภาวะโภชนาการทบกพรองของ folate และวตามนบ 12 ซงมผลโดยตรงตอการท างานของสมองผานขบวนการ methylation reaction36,37 จากการศกษาครงนพบวาคาเฉลยของระดบ homocysteine ในเลอดมคาสงในกลมผสงอายทมคะแนนของ recall ต ากวากลมทมคะแนนสงอยางมนยส าคญทางสถต (ตารางท 5 และ 6) ผลทไดนสอดคลองกบการศกษาในประ เทศองกฤษ พบวาก ลม ท มค าของระดบ

homocysteine ในเลอดสงขน 5 µmol/L จะมความเสยงตอการเกดภาวะสมองเสอม (Odd ratio) เทากบ 1.35 เทา (95% CI = 1.02-1.79)38 โดยสรปจากการศกษาครงน พบวาอายมผลตอการเสอมลงของสมรรถภาพสมองพจารณาจากคะแนนเฉลยของตวชวดดานการระลกรทลดลงอยางมนยส าคญทางสถต สวนปจจยเสยงดานอนทส าคญและมความสมพนธกบความเสยงตอการการเกดภาวะสมองเสอมไดแก ระดบโคเลสเตอรอล และระดบโฮโมซสตนทเพมสงขน หรอมระดบของอลบมน และระดบเอสดแอลโคเลสเตอรอลทลดลงจะมคาเฉลยของคะแนนดานความจ าทลดลง ขอมลทไดจากการศกษานจะเปนขอมลพนฐานทส าคญ และน าไปสการคาดการณกลมเสยงตอการเกดภาวะสมองเสอม ตลอดจนน าไปสการวางแผนการปองการหรอชะลออาการสมองเสอมตอไป เอกสารอางอง 1. คณะกรรมการผสงอายแหงชาต มลนธสถาบน

สถาบนวจยและพฒนาผ ส งอา ย . รายงานสถานการณผสงอายไทย ป พ.ศ. 2556.

2. สมศกด ชณหรศม (บรรณาธการ). รายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2550 และ 2551. มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.), 2551.

3. McKhanna GM, Knopmanc DS, Chertkowd H, et al. The diagnosis of dementia due to Alzheimer’s disease: Recommendations from the National Institute on Aging-Alzheimer’s Association workgroups on diagnostic

guidelines for Alzheimer’s disease. Alzheimers Dement 2011; 7: 263-9.

4. Debette S, Seshadri S, Beiser A, et al. Midlife vascular risk factor exposure accelerates structural brain aging and cognitive decline. Neurology 2011; 77: 461-8.

5. Salmon DP, Bondi MW. Neuropsychological assessment of dementia. Annu Rev Psychol 2009; 60: 257-82.

6. Anstey KJ, von Sanden C, Salim A, O'Kearney R, et al. Smoking as a risk factor for dementia and cognitive decline: a meta-analysis of prospective studies. Am J Epidemiol 2007; 166: 367-78.

7. Barnes DE, YaffeK.The projected effect of risk factor reduction on Alzheimer's disease prevalence. Lancet Neurol 2011; 10: 819-28.

8. Biessels GJ, Staekenborg S, Brunner E, et al. Risk of dementia in diabetes mellitus: a systematic review. Lancet Neurol 2006; 5: 64-74.

9. Hendrie HC, Osuntokun BO, Hall KS, et al. Prevalence of Alzheimer's disease and dementia in two communities: Nigerian Africans and African Americans. Am J Psychiatry 1995; 152: 1485-92.

10. Qiu C, Winblad B, et al. The age-dependent relation of blood pressure to cognitive function and dementia. Lancet Neurol 2005; 4: 487-99.

11. Solomon A, Kivipelto M, Wolozin B, et al. Midlife serum cholesterol and increased risk of Alzheimer's and vascular dementia three

decades later. Dement Geriatr Cogn Disord 2009; 28: 75-80.

12. Stanger O, Herrmann W, Pietrzik K, et al. Clinical use and rational management of homocysteine, folic acid, and B vitamins in cardiovascular and thrombotic diseases.Z Kardiol 2004; 93: 439-53.

13. McKinley MC. Nutritional aspects and possible pathological mechanisms of hyperhomocysteinaemia: an independent risk factor for vascular disease. ProcNutrSoc 2000; 59: 221-37.

14. Ravaglia G, Forti P, MaioliF, et al. Homocystiene and folate as risk factors for dementia and Alzheimer disease. Am J Clin Nutr 2005; 82: 636-43.

15. Folstein MF, Folstein SE, McHugh, PR. “Mini-mental state”: A practical method for grading the cognitive sate of patients for the clinician. J Psychiatr Res 1975; 12: 189-98.

16. สถาบนเวชศาสตรผ สงอาย . แบบทดสอบสมรรถภาพสมองเ บองตนฉบบภาษาไทย (MMSE-Thai 2002) กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2542.

17. Wechsler, D. Wechsler Memory Scale–Third Edition manual. San Antonio, TX: The Psychological Corporation; 1997

18. Seelye AM, HowiesonDB,Wild KV, et al. Wechsler Memory Scale–III Faces test performance in patients with mild cognitive impairment and mild Alzheimer’s disease. J Clin Exp Neuropsychol 2009; 31: 682–8.

Page 18: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 58

19. วชย เอกพลากร (บรรณาธการ). ส านกงานส ารวจสขภาพประชาชนไทย . สถาบนวจยระบบสาธารณสขรายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551-2. นนทบร:บรษท เดอะ กราฟโก ซสเตมส จ ากด, 2553.

20. Jorm AF, Jolley D. The incidence of dementia: a meta-analysis. Neurology 1998; 51: 728-33.

21. Llewellyn DJ, Langa KM, Friedland RP, et al. Serum albumin concentration and cognitive impairment. Curr Alzheimer Res 2010; 7: 91-6.

22. Volicer L, Crino PB. Involvement of free radicals in dementia of the Alzheimer type : a hypothesis. Neurobiol Aging 1990; 11: 567-71.

23. Roche M, Rondeau P, Singh NR, et al. The antioxidant properties of serum albumin. FEBS Lett 2008 11; 582: 1783-7.

24. Zuliani G, Cavalieri M, Galvani S, et al., Relationship between low levels of high-density lipoprotein cholesterol and dementia in the elderly. The InChianti Study. J Gerontol A Bio Sci Med Sci 2010; 65: 559-64.

25. Assmann G, Schulte H, von Eckardstein A, et al. High-density lipoprotein cholesterol as a predictor of coronary heart disease risk. The PROCAM experience and pathophysiological implications for reverse cholesterol transport. Atherosclerosis 1996; (Suppl): S11–S20.

26. Snowdon DA, Greiner LH, Mortimer JA, et al. Brain infarction and the clinical expression of Alzheimer’s disease. The Nun study, JAMA 1997; 277: 813-7.

27. Zuliani G, Ranzini M, Guerra G, et al. Plasma cytokines profile in older subjects with late onset Alzheimer’s disease or vascular dementia. J Psychiatr Res 2007; 41: 686–93.

28. Zuliani G, Volpato S, Blè A, et al. High interleukin-6 plasma levels are associated with low HDL-C levels in community dwelling older adults: the InChianti study. Atherosclerosis 2007; 192: 384-90.

29. Ganguli M, Burmeister LA, Seaberg EC, et al. Association between dementia and elevated TSH: a community-based study. Biol Psychiatry 1996; 40: 714-25.

30. Collet TH, Gussekloo J, Bauer DC, et al. Subclinical hyperthyroidism and the risk of coronary heart disease and mortality. Arch Intern Med 2012 May 28; 172:doi: 10.1001/archinternmed.2012.402.

31. Lipton Sa, Kim WK, Choi YB, et al. Neurotoxicity associated with dual actions of homocysteine at the N-methyl-D-aspartate receptor. Proc Natl Acad Sci USA 1997; 94: 5923-8.

32. Krugman II, Kumaravel TS, Lohani A, et al. Folic acid deficiency and homocysteine impair DNA repair in hippocampal neurons and sensitize them to amyloid toxicity in experimental models of Alzheimer’s disease. J Neurosci 2002; 22: 1752-62.

33. Sai X, Kawamura Y, Kokame K, Yamaguchi H, et al. Endoplasmic reticulum stress-inducible protein, Herp, enhances presenilin-

Page 19: สมรรถนะสมองของผู้ใหญ่และ ...thaitox.org/media/upload/file/Journal/2015-1/41-59.pdfCognitive Function of Thai Adults and Elderly: Risks

วารสารพษวทยาไทย 2558 ; 30(1) : 41-59 59

19. วชย เอกพลากร (บรรณาธการ). ส านกงานส ารวจสขภาพประชาชนไทย . สถาบนวจยระบบสาธารณสขรายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551-2. นนทบร:บรษท เดอะ กราฟโก ซสเตมส จ ากด, 2553.

20. Jorm AF, Jolley D. The incidence of dementia: a meta-analysis. Neurology 1998; 51: 728-33.

21. Llewellyn DJ, Langa KM, Friedland RP, et al. Serum albumin concentration and cognitive impairment. Curr Alzheimer Res 2010; 7: 91-6.

22. Volicer L, Crino PB. Involvement of free radicals in dementia of the Alzheimer type : a hypothesis. Neurobiol Aging 1990; 11: 567-71.

23. Roche M, Rondeau P, Singh NR, et al. The antioxidant properties of serum albumin. FEBS Lett 2008 11; 582: 1783-7.

24. Zuliani G, Cavalieri M, Galvani S, et al., Relationship between low levels of high-density lipoprotein cholesterol and dementia in the elderly. The InChianti Study. J Gerontol A Bio Sci Med Sci 2010; 65: 559-64.

25. Assmann G, Schulte H, von Eckardstein A, et al. High-density lipoprotein cholesterol as a predictor of coronary heart disease risk. The PROCAM experience and pathophysiological implications for reverse cholesterol transport. Atherosclerosis 1996; (Suppl): S11–S20.

26. Snowdon DA, Greiner LH, Mortimer JA, et al. Brain infarction and the clinical expression of Alzheimer’s disease. The Nun study, JAMA 1997; 277: 813-7.

27. Zuliani G, Ranzini M, Guerra G, et al. Plasma cytokines profile in older subjects with late onset Alzheimer’s disease or vascular dementia. J Psychiatr Res 2007; 41: 686–93.

28. Zuliani G, Volpato S, Blè A, et al. High interleukin-6 plasma levels are associated with low HDL-C levels in community dwelling older adults: the InChianti study. Atherosclerosis 2007; 192: 384-90.

29. Ganguli M, Burmeister LA, Seaberg EC, et al. Association between dementia and elevated TSH: a community-based study. Biol Psychiatry 1996; 40: 714-25.

30. Collet TH, Gussekloo J, Bauer DC, et al. Subclinical hyperthyroidism and the risk of coronary heart disease and mortality. Arch Intern Med 2012 May 28; 172:doi: 10.1001/archinternmed.2012.402.

31. Lipton Sa, Kim WK, Choi YB, et al. Neurotoxicity associated with dual actions of homocysteine at the N-methyl-D-aspartate receptor. Proc Natl Acad Sci USA 1997; 94: 5923-8.

32. Krugman II, Kumaravel TS, Lohani A, et al. Folic acid deficiency and homocysteine impair DNA repair in hippocampal neurons and sensitize them to amyloid toxicity in experimental models of Alzheimer’s disease. J Neurosci 2002; 22: 1752-62.

33. Sai X, Kawamura Y, Kokame K, Yamaguchi H, et al. Endoplasmic reticulum stress-inducible protein, Herp, enhances presenilin-

mediated generation of amyloid beta-protein. J Biol Chem 2002; 277: 12915-20.

34. The Homocysteine Studies Collaboration. Homocysteine and risk of ischemic heart disease and stroke. A meta-analysis. JAMA 2002; 288: 2015-22.

35. Kalaria R. Similarities between Alzheimer’s disease and vascular dementia. J Neurol Sci 2002; 203–204: 29-34.

36. Refsum H, Smith AD, Ueland PM, et al. Facts and recommendations about total homocysteine determinations: an expert opinion. Clin Chem 2004; 50: 3-32.

37. Calvaresi E, Bryan J. B vitamins, cognition, and aging: a review. J Gerontol Psychol Sci Soc Sci 2001; 56: P327-39.

38. Wald DS, Kasturiratne A, Simmonds M. Serum homocysteine and dementia : Meta-analysis of eight cohort studies including 8669 participants. Alzheimers Dement 2011; 7: 412-7.