การสอนประวตศาสตร

ประวตศาสตรไทย หลายหลายวธเรยน

ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

กระทรวงศกษาธการ

ส�ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน

กระทรวงศกษำธกำร

พมพครงแรก มนาคม ๒๕๕๘

จ�ำนวนพมพ ๓๒,๐๐๐ เลม

ผจดพมพเผยแพร ส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษา

ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

กระทรวงศกษาธการ วงจนทรเกษม

ถนนราชด�าเนนนอก เขตดสต กรงเทพ ๑๐๓๐๐

ส�ำนกพมพ โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ�ากด

๗๙ ถนนงามวงศวาน แขวงลาดยาว เขตจตจกร

กรงเทพมหานคร ๑๐๙๐๐

โทร. ๐-๒๕๖๑-๔๕๖๗ โทรสาร ๐-๒๕๗๙-๕๑๐๑

นายโชคด ออสวรรณ ผพมพโฆษณา

ขอมลทำงบรรณำนกรม (CIP : Cataloging in Publication)

ส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษา

แนวการสอนประวตศาสตร : ประวตศาสตรไทย หลากหลายวธเรยน.

กรงเทพมหานคร : ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. ๒๕๕๘.

๑. ไทย--ประวตศาสตร—การศกษาและการสอน

๒. ไทย—ประวตศาสตร

๓. ชอเรอง.

๙๕๙.๓

ครเอทฟคอมมอนสแบบแสดงทมา-ไมใชเพอการคา-อนญาตแบบเดยวกน

(by-nc-as) เมอน�าเนอหาในหนงสอเลมนไปใช ควรอางองแหลงทมา

โดยไมน�าไปใชเพอการคา และยนยอมใหผอนน�าเนอหาไปใชตอไดดวย

สญญาอนญาตแบบเดยวกนน (http://cc.in.th/wiki/meet-the-licenses) ไมสงวนลขสทธหากน�าไปใชเพอการศกษาและไมใชการคา

คณะผเรยบเรยงและบรรณาธการ ขออภยทมอาจแจงแหลงทมาของขอมลไดอยางครบถวนและขอขอบคณ

เจาของผลงานทงขอความ ภาพ และอนๆ น�ามาใชในเอกสารฉบบน ทงนเพอประโยชนแกการศกษาโดยรวมของชาต

แมจะมไดมหนงสอขออนญาตเปนลายลกษณอกษรกตาม

3

“โบราณสถานนนเปนเกยรตของชาต อฐเกาๆ แผนเดยว มคา

ควรทจะชวยกนรกษาไว ถาเราขาดสโขทย อยธยาและกรงเทพฯ แลว

ประเทศไทยกไมมความหมาย”

พระรำชด�ำรสพระบำทสมเดจพระเจำอยหวภมพลอดลยเดช

ในวโรกำสเสดจฯ ประพำสอยธยำ พ.ศ. ๒๕๐๖

4

.....ประเทศไทยบรรพบรษของเราสละชวตมาเพอปกปองผนแผนดนมาดวย

เลอดเนอ ดวยชวต แตเสยดายตอนน ทานนายกฯ เขาไมใหเรยนประวตศาสตรแลวนะ

ฉนกไมเขาใจ เพราะตอนทฉนเรยนอยทสวตเซอรแลนด ไมมประวตศาสตรอะไรเทาไหร

แตเรากตองเรยนประวตศาสตรของสวตฯ แตเมองไทยน บรรพบรษเลอดทาแผนดน

กวาจะมาถงทใหพวกเราอย นงอยกนสบาย มประเทศชาต เรากลบไมใหเรยน

ประวตศาสตร ไมรวาใครมาจากไหน เปนความคดทแปลกประหลาด อยางทอเมรกา

ถามไปเขากสอนประวตศาสตร สอนประวตศาสตรบานเมองของเขาทไหน ประเทศไทย

เขากสอน แตประเทศไทยไมม ไมทราบวาแผนดนนมนรอดมาอยจนบดนได เพราะ

ใครหรอวาอยางไรกน อนนนาตกใจ....

พระราชเสาวนยในสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

เมอวนท ๑๑ สงหาคม ๒๕๕๑

5

ค�าน�า

วชาประวตศาสตรมคณคาในการสงเสรมใหผเรยนไดเรยนรพฒนาการของ

เรองราวในอดต ซงมการเปลยนแปลงตามเหตและปจจยตางๆ ทเกดขน เปนบทเรยน

สอนใหเขาใจปรากฏการณทเกดขนและไมใหเกดซ�ารอยอก ทงสรางใหเกดความตระหนกร

เหนคณคาของภมปญญา อารยธรรม ทบรรพชนไดสงสม สบทอดกนมา ดวยคณปการ

ของวชาประวตศาสตรดงกลาว ผคนในสงคมจงใหความส�าคญกบวชาประวตศาสตรในฐานะ

ทเปนเครองมอส�าคญในการพฒนาเยาวชนของชาต ใหเกดส�านกรกในชาต เปนนกคด

ใครครวญ ตงค�าถาม และซอสตยตอหลกฐานทางประวตศาสตร สมดงท ดร.วนย พงศศรเพยร

ไดกลาวไววา “ประวตศาสตร วชาสรางนกคดและปญญาชน”

ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดด�าเนนการพฒนาการเรยนรวชา

ประวตศาสตรมาอยางตอเนอง โดยเนนพฒนาครและบคลากรทางการศกษาใหมความร

ความเขาใจ “สาระประวตศาสตร” ในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

๒๕๕๑ สงเสรมวธการสอนประวตศาสตรทหลากหลาย ในแรกเรมเนนใหครผสอนไดม

6

ความรความเขาใจในวธการสอน ๓ เรอง คอ การใชเอกสารหรอหลกฐานชนตนเปนสอ

ในการเรยนร การใชแหลงเรยนรทางประวตศาสตรในทองถนเปนสอ และการใชวธการ

ทางประวตศาสตร เอกสารฉบบน ไดประมวลและรวบรวมความรความเขาใจดานการสอน

ประวตศาสตรและผลการด�าเนนการทผานมา โดยน�าเสนอเปน ๔ สวน ประกอบดวย

๑) พฒนาการการจดการเรยนรประวตศาสตร ๒) พฒนาการของหลกสตรวชาประวตศาสตร

ไทย ๓) หลกคดและหลกการส�าคญทางประวตศาสตร และ ๔) รปธรรมการจดการเรยน

การสอนของครผสอนและสถานศกษาทไดด�าเนนการจนเปนแบบอยางได จ�านวน ๘ เรอง

ขอขอบคณคณะวทยากร คณะครผสรางสรรคผลงาน และผเรยนทกคน ทม

สวนส�าคญใหเอกสารฉบบนเกดรปธรรมการจดการเรยนการสอนประวตศาสตรทชดเจน

มากขน และขอขอบคณคณะท�างาน ผเกยวของทกฝาย ทไดด�าเนนการจดการใหเอกสาร

ฉบบนส�าเรจลงดวยด

(นายกมล รอดคลาย)

เลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

7

บทบรรณาธการเอกสาร “กำรสอนประวตศำสตร : ประวตศำสตรไทย หลำกหลำยวธเรยน”

เปนชดความรและประสบการณดานการสงเสรมการจดการเรยนรวชาประวตศาสตร โดย

ประกอบดวย ๔ สวน คอ

สวนท ๑ น�าเสนอขอมลเกยวกบสถานการณการจดการเรยนรประวตศาสตรตงแต

ในอดตจนถงปจจบน รวมทงประเดนทน�าไปสกระแสการตนตวของการพฒนาการเรยนร

ประวตศาสตร ในฐานะทเปนวชาส�าคญทสรางส�านกความรกชาต เหนคณคาของวฒนธรรม

ประเพณอนดงาม และเปนวชาทสรางใหคนคดอยางมวจารณญาณ มเหตมผล

สวนท ๒ เปนขอมลวาดวยพฒนาการของหลกสตรการศกษาดานประวตศาสตร

ทมการปรบเปลยนมาอยางตอเนอง จวบจนมาเปนวชาประวตศาสตรทใชในปจจบน ซงเปน

ฐานขอมลส�าคญในการทบทวนอดตและวางแผนการพฒนาใหมความสอดคลองเหมาะสม

กบบรบททเปลยนแปลงไป

สวนท ๓ เปนงานเขยนของอาจารยระววรรณ ภาคพรต ขาราชการบ�านาญ ส�านก

วชาการและมาตรฐานการศกษา ไดเขยนเอกสาร เรอง “การพฒนาการจดกจกรรม

8

การเรยนรประวตศาสตร” ส�าหรบใชประกอบการอบรมครผสอนวชาประวตศาสตรถอเปน

งานเขยนทรวบรวมมาตงแต ป พ.ศ. ๒๕๕๒ โดยใหหลกคดและหลกการส�าคญ (Concept)

ทางประวตศาสตร ซงเรยบเรยงและรวบรวมความรความเขาใจจากหนงสอประวตศาสตร

ทเขยนขนโดยผทรงคณวฒทางประวตศาสตรไทย ทไดรบการยอมรบในความสามารถ

จากวงการประวตศาสตร เชน ดร.นธ เอยวศรวงศ จากมหาวทยาลยเชยงใหม ศาสตราจารย

ดร.แถมสข นมนนท ดร.วนย พงศศรเพยร จากมหาวทยาลยศลปากร ดร.วงเดอน นาราสจจ

จากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร และความรพนฐานจากการทผเขยน

ไดเรยน เรอง “ปรชญาประวตศาสตร” ในระดบปรญญาโท จากจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ซงทานทสนใจสามารถตรวจสอบหรอสบคนความร เพมเตมได จากบรรณานกรม

ทายเอกสารน ในการน ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานขอขอบคณอาจารย

ระววรรณ ภาคพรต ทไดอทศเวลาใหกบการพฒนาการเรยนรประวตศาสตรมาตลอดชวต

ราชการ ซงเปนแบบอยางทดของขาราชการผหนง

สวนท๔ เปนประสบการณการจดการเรยนร ของคณครผ มความมงมน

ในการพฒนาดานการจดการเรยนรประวตศาสตร และไดสงเอกสารสรปผลการจด

การเรยนรของตนเองมาใหส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานพจารณา ตอมา

ไดมการจดประชมปฏบตการ โดยเชญคณครและผทเกยวของเพอมาเขยนขยายรายละเอยด

การจดการเรยนรดงกลาว ดงรายละเอยดในเอกสารการสอนประวตศาสตรสวนน สวนหนง

ไดน�าเสนอในหนาหนงสอพมพในชวงกอนวนเฉลมพระชนมพรรษาสมเดจพระนางเจาสรกต

พระบรมราชนนาถ ป พ.ศ ๒๕๕๕ อยางไรกตามในกระบวนการจดการเรยนรเองกยงม

ประเดนทตองปรบปรงและพฒนาตอเนองอกมาก มไดเปนแบบอยางไดเสยทงหมด

หากแตเปนฐานส�าคญส�าหรบการพฒนาตอไป

9

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม สาระประวตศาสตร

ใหรจกความเปนไทย ทงประวตความเปนมาวฒนธรรมไทย ภมปญญาไทย ขนบธรรมเนยมประเพณไทย วรกรรมของบรรพบรษ เพอใหเกดความรก ความภมใจและธำารงรกษาความเปนไทยไวใหคงอยตลอดไป

ใหเรยนรเพอใชเปนเครองมอสำาหรบการเรยนรประวตศาสตร ชาตไทยและพฒนาการของมนษยชาต ในพนทตางๆ ของโลก (มาตรฐาน ส๔.๓และส๔.๒)

ใหเรยนรไปสสงคมโลกดวยการศกษาพฒนาการและความเปลยนแปลงของ เหตการณเรมทชาตของตนเองขยายไปประเทศเพอนบานอาเซยนภมภาคและ เพอนรวมโลกรวมทงการเรยนรเพอวเคราะหสถานการณและการเปลยนแปลงและ ผลกระทบทเกดขนทมตอตนเองประเทศชาตและสงคมโลก

มาตรฐาน ส ๔.๓ เขาใจความเปนมาของ ชาตไทยวฒนธรรมภมปญญาไทยมความรก ความภมใจและธำารงความเปนไทย

มาตรฐาน ส ๔.๑ เขาใจความหมายความสำาคญของเวลาและยคสมย ทางประวตศาสตร สามารถใชวธการ ท า ง ป ร ะ ว ต ศ า ส ต ร ม า ว เ ค ร า ะ หเหตการณตางๆอยางเปนระบบ

มาตรฐาน ส ๔.๒ เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตจนถงปจจบนในแง ความสมพนธและการเปลยนแปลงของเหต การณอย า งต อ เน อ งตระหนก ถ งความสำาคญและสามารถว เคราะหผล กระทบทเกดขน

posterHistory.indd 1 4/10/2555 17:49:01

10

วธการทางประวตศาสตร (Historical Method)

นกเรยนระดบประถมศกษาปท ๑-๓ สบคนเรองราวของตนเอง ครอบครว โรงเรยน และชมชนใกลตว ดวยวธการสอบถาม ศกษาจากหลกฐานทเกยวของกบตนเองและครอบครวและแหลงขอมลทใกลตว การสบคนเครอญาต : รวบรวมขอมลเกยวกบสาแหรกของครอบครว

นกเรยนระดบประถมศกษาปท ๔-๖ สบคนเรองราวของทองถนอยางงายๆ เรมดวยการรจกหลกฐานทางประวตศาสตรตามแหลงเรยนรในทองถนและฝกฝนแยกแยะขอมลทเปนความจรงออกจากขอเทจจรง แยกแยะขอคดเหน ไดอยางม เหตผลรวมทงรจกขนตอนของวธการทางประวตศาสตรอยางงายๆ การศกษาประวตศาสตรหมบาน : ศกษาประวตทมาของชอบาน นามเมอง

นกเรยนระดบมธยมศกษาปท ๑-๓ ฝกฝนใชวธการทางประวตศาสตรในการศกษาเหตการณทางประวตศาสตร และศกษาเรองราวตางๆ ทใกลตว รวม ฝกฝนทกษะการประเมนความนาเชอถอของขอมลจากหลกฐานประเภทตางๆ โดยเฉพาะหลกฐานทจะใชในการศกษา ประวตศาสตรไทยสมยสโขทย อยธยา ธนบรและรตนโกสนทร การศกษาแหลงเรยนรประวตศาสตร : ศกษาประวตศาสตรชาตจากการศกษาในแหลงเรยนร

นกเรยนระดบมธยมศกษาปท ๔-๖ ใชวธการทางประวตศาสตรสบคนเรองราวทตนสนใจสรางความรใหมทางประวตศาสตรทเรยกวา “โครงงาน ทางประวตศาสตร” ยววจยประวตศาสตร : ศกษาประวตและเหตปจจยการอพยพของกลมชาตพนธในหมบาน

วธการทางประวตศาสตรเปน “ทกษะกระบวนการ” ทใชในการรวบรวม แยกแยะ จดระบบ วเคราะห วพากษ และการใชขอมลสารสนเทศเพอการเรยนรอดต เขาใจปจจบน และมองสอนาคต ใหไดมาซงความรทางประวตศาสตร

วธการทางประวตศาสตร

๑. ตงประเดนศกษา

๒. เสาะหาแหลงขอมลหลกฐาน

๓. รวบรวมขอมลทเกยวของใหครบถวน

๔. วเคราะหตรวจสอบ ประเมนคณคาหลกฐาน

๕. ตความเพอตอบประเดนศกษาไดวา ทำาไม และอยางไร

๖. นำาเสนอเรองราวทคนพบไดอยางมเหตผลและนาสนใจ

posterHistory.indd 2 4/10/2555 17:49:03

11

สารบญ

ตอนท ๑ กำรเรยนรประวตศำสตรกบกำรศกษำขนพนฐำน

ความเปนมาของการพฒนาการเรยนรประวตศาสตร ................................................... ๑๕

การด�าเนนการดานการพฒนาการเรยนรประวตศาสตร

ของส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ....................................................... ๒๗

ตอนท ๒ หลกสตรกำรศกษำของไทยกบกำรจดกำรเรยนรประวตศำสตร

พฒนาการหลกสตรวชาประวตศาสตรของไทย ........................................................... ๓๗

ความรความเขาใจวาดวยหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔

และหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ กลมสาระ

การเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม สาระท ๔ ประวตศาสตร ................. ๔๕

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ กลมสาระ

การเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม สาระท ๔ ประวตศาสตร ................. ๕๗

การปรบปรงหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

และการบรหารจดการ การเรยนรประวตศาสตร ............................................................ ๖๙

ตอนท ๓ หลกคดและหลกกำรส�ำคญทำงประวตศำสตร

ประวตศาสตรคออะไร......................................................................................................... ๗๗

ประวตศาสตรส�าคญไฉน.................................................................................................... ๘๕

หลกฐานประวตศาสตร : ขนตอนส�าคญของวธการประวตศาสตร.............................. ๙๙

โครงงานทางประวตศาสตร : การพฒนาคนใหงอกงามในทกมต ............................ ๑๑๑

วธการทางประวตศาสตร (Historical Method)

นกเรยนระดบประถมศกษาปท ๑-๓ สบคนเรองราวของตนเอง ครอบครว โรงเรยน และชมชนใกลตว ดวยวธการสอบถาม ศกษาจากหลกฐานทเกยวของกบตนเองและครอบครวและแหลงขอมลทใกลตว การสบคนเครอญาต : รวบรวมขอมลเกยวกบสาแหรกของครอบครว

นกเรยนระดบประถมศกษาปท ๔-๖ สบคนเรองราวของทองถนอยางงายๆ เรมดวยการรจกหลกฐานทางประวตศาสตรตามแหลงเรยนรในทองถนและฝกฝนแยกแยะขอมลทเปนความจรงออกจากขอเทจจรง แยกแยะขอคดเหน ไดอยางม เหตผลรวมทงรจกขนตอนของวธการทางประวตศาสตรอยางงายๆ การศกษาประวตศาสตรหมบาน : ศกษาประวตทมาของชอบาน นามเมอง

นกเรยนระดบมธยมศกษาปท ๑-๓ ฝกฝนใชวธการทางประวตศาสตรในการศกษาเหตการณทางประวตศาสตร และศกษาเรองราวตางๆ ทใกลตว รวม ฝกฝนทกษะการประเมนความนาเชอถอของขอมลจากหลกฐานประเภทตางๆ โดยเฉพาะหลกฐานทจะใชในการศกษา ประวตศาสตรไทยสมยสโขทย อยธยา ธนบรและรตนโกสนทร การศกษาแหลงเรยนรประวตศาสตร : ศกษาประวตศาสตรชาตจากการศกษาในแหลงเรยนร

นกเรยนระดบมธยมศกษาปท ๔-๖ ใชวธการทางประวตศาสตรสบคนเรองราวทตนสนใจสรางความรใหมทางประวตศาสตรทเรยกวา “โครงงาน ทางประวตศาสตร” ยววจยประวตศาสตร : ศกษาประวตและเหตปจจยการอพยพของกลมชาตพนธในหมบาน

วธการทางประวตศาสตรเปน “ทกษะกระบวนการ” ทใชในการรวบรวม แยกแยะ จดระบบ วเคราะห วพากษ และการใชขอมลสารสนเทศเพอการเรยนรอดต เขาใจปจจบน และมองสอนาคต ใหไดมาซงความรทางประวตศาสตร

วธการทางประวตศาสตร

๑. ตงประเดนศกษา

๒. เสาะหาแหลงขอมลหลกฐาน

๓. รวบรวมขอมลทเกยวของใหครบถวน

๔. วเคราะหตรวจสอบ ประเมนคณคาหลกฐาน

๕. ตความเพอตอบประเดนศกษาไดวา ทำาไม และอยางไร

๖. นำาเสนอเรองราวทคนพบไดอยางมเหตผลและนาสนใจ

posterHistory.indd 2 4/10/2555 17:49:03

12

ตอนท ๔ ประวตศำสตรไทย หลำกหลำยวธเรยน

แปดสาแหรก ยอนรอยอดต ............................................................................................. ๑๒๓

โรงเรยนบานปากคะยาง

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสโขทยเขต ๒

ลพบรเมองเกา เลาผานการสบคนดวยตนเอง ............................................................. ๑๒๗

โรงเรยนวดโคกหมอ

ส�านกงานเขตพนทการประถมศกษาลพบร เขต ๑

ผเขยน นางสรกร กระสาทอง

การเรยนประวตศาสตรโดยใชแหลงเรยนรในชมชนเปนสอ ...................................... ๑๔๑

โรงเรยนชมชนบานกรอเซะ

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาปตตาน เขต ๑

ผเขยน นางนปภา ศรเอยด

ยวมคคเทศกเปดเมองจนเสน แหลงประวตศาสตรสมยทวาราวด ........................... ๑๔๕

โรงเรยนวดจนเสน

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครสวรรค เขต ๓

ผเขยน นางวนเพญ ศรคง

นกสบนอย ยอนรอยประวตศาสตรหมบาน ................................................................. ๑๕๕

โรงเรยนวดโคกเขมา

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต ๒

ผเขยน คณครพมพนภา ทรพยโชคธนกล

ยอนรอยอดต “ศาลากลางหลงเกา...มรดกเมองนนท” ............................................... ๑๖๓

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานนทบร เขต ๑

ผเขยน นางเบญจา ชวนวน

คายประวตศาสตร : อารยธรรม หาพนปเรยนรวถบานเชยง .................................... ๑๗๓

โรงเรยนอดรพฒนาการ

ผเขยน นายอนพงษ ชมแวงวาป นายชลต จนทะศร นายคฑาวธ ไชยสทธ

นางสาวสทนา ขนานา และอาจารยสนท มหาโยธ

ไมเหนจะยาก…หากเดกจะท�าหนงประวตศาสตร ........................................................ ๑๘๑

โรงเรยนรตนราษฎรบ�ารง

ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๘ (ราชบร)

ผเขยน คณครวรรษดา พทกษพเศษ

ตอนท ๑การเรยนรวชาประวตศาสตรกบการศกษาขนพนฐาน

15

ตอนท ๑การเรยนรวชาประวตศาสตรกบการศกษาขนพนฐาน

ควำมเปนมำของกำรพฒนำกำรเรยนรประวตศำสตรป ๒๕๕๒ ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไดพจารณาทบทวน

การบรหารจดการ การเรยนรประวตศาสตร ทงทางดานหลกสตร การจดการเรยนการสอน

ประวตศาสตรในสถานศกษา เพอส�ารวจสภาพปญหาและหาแนวทางการพฒนา ทางดาน

หลกสตรนน หลกสตรทใชอยในปจจบน คอ หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช ๒๕๕๑ ไดจดใหสาระประวตศาสตร เปนหนงในกลมสาระการเรยนร

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ทวาดวยเรองการอยรวมกนในสงคม โดยก�าหนดสาระ

และมาตรฐานการเรยนรใน ๕ สาระ คอ (๑) ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม (๒) หนาทพลเมอง

วฒนธรรมและการด�าเนนชวต (๓) เศรษฐศาสตร (๔) ประวตศาสตร (๕) ภมศาสตร

การบรณาการเนอหาสาระดงกลาวไวในกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

น เปนประเดนหนงทกอใหเกดการวพากษวจารณ ในกลมนกวชาการโดยเฉพาะในระดบ

มหาวทยาลย ทเหนวา มาตรฐานของวชาประวตศาสตรในระดบประถมศกษาและ

มธยมศกษาต�ากวาความคาดหมาย และสงผลกระทบไปถงการศกษาตออยางมประสทธภาพ

ในระดบมหาวทยาลย นกวชาการดงกลาวนมความเหนรวมกนวา มปจจยหลายประการ

ทมอทธพลตอความออนดอยของวชาประวตศาสตรในระดบโรงเรยน ทใหเวลาเรยนวชา

ประวตศาสตรและวชาอนในกลมวชาทางดานสงคมศกษานอยเกนไป ทงทมเนอหาและทกษะ

กระบวนการทตองฝกฝนจ�านวนมาก และคณภาพของบคลากรผสอนประวตศาสตรทเนน

ไปทางดานเนอหาสาระมากเกนไปจนละเลยเรองทกษะกระบวนการและเจตคตคานยม

16

อนเปนผลสบเนองมาจากเวลาเรยนจ�ากด อกประการหนง ในขณะทมการปฏรปการเรยน

การสอนระดบโรงเรยน แตวชาประวตศาสตรยงไมไดรบการเอาใจใสอยางแทจรง ทงท

กระแสความรบรของสงคมไดเรยกรองใหมการปฏรปการเรยนการสอนประวตศาสตร

เพราะตางเปนหวงกนวาคนไทยและเยาวชนไทยมความรประวตชาตของตวเองนอยมาก

ทงนอาจเปนดวยความเขาใจปรชญาและประโยชนในทางปฏบตของวชาประวตศาสตร

ตอพฒนาการดานภมปญญาของเยาวชนของชาตไมชดเจน (กรมวชาการ , ๒๕๔๓ : ๕)

รำยงำนกำรศกษำเรอง “สภำพและปญหำกำรจดกำรเรยนกำรสอนสำระ

หนำทพลเมองประวตศำสตร ศลธรรม ศำสนำ เรยงควำมและยอควำม” ของส�านกงาน

เลขาธการสภาการศกษากระทรวงศกษาธการ (๒๕๕๑ : ก-ง) โดยกระบวนการวเคราะห

หลกสตร เอกสารทเกยวของ การสอบถามครตนแบบ และการจดสนทนากลมกบครผสอน

ศกษานเทศก และผบรหารสถานศกษา เมอวนท ๒๐ - ๒๑ ธนวาคม ๒๕๕๐ ไดสรปผล

การศกษาสภาพและปญหาทเกยวของกบสาระสงคมศกษาไว ๗ ขอ ดงน

(๑) สภำพและปญหำเกยวกบคร

๑.๑ ครผสอนสวนใหญไมไดจบวชาเอกเฉพาะทางดานสงคมศกษา ในระดบ

ประถมศกษามครทส�าเรจการศกษาในสาขานนอยมาก

๑.๒ ครสวนหนงตองสอนหลายกลมสาระการเรยนรและสอนหลายระดบ

ชน ท�าใหไมมความถนด ยงขาดความลมลกในเนอหาวชา และความช�านาญในการสอน

๑.๓ ครผสอนมภาระงานอนทไมเกยวของกบภาระงานสอนจ�านวนมาก

ทงงานภายในและภายนอกสถานศกษา เชน งานธรการ การเงน พสด อนามย การท�างาน

รวมกบชมชนและหนวยงานตางๆ ทเขามาประสานขอความรวมมอจากสถานศกษา

ทงดานสาธารณสข งานปกครอง งานจดท�าขอมล สารสนเทศ ใหแกหนวยงานตางๆ ท�าให

ครไมสามารถใหเวลาและทมเทในการสอนไดอยางเพยงพอ ไมมเวลาเตรยมการสอน

การศกษาคนควาหาความรและการตรวจแบบฝกหดอยางละเอยดทวถง รวมทงการใหขอมล

ยอนกลบเพอปรบปรงพฒนาทกษะและผลงานของนกเรยน

๑.๔ ครผสอนขาดความรความเขาใจในหลกสตร สาระการเรยนรอยาง

ลกซง ศกยภาพยงไมเพยงพอตอการพฒนาหลกสตร การเชอมโยงจากหลกสตรไปส

การจดการเรยนการสอนยงท�าไมไดด ครไมไดจดท�าแผนการจดการเรยนรดวยตนเอง

แตปรบจากแผนการจดการเรยนรหรอใชแผนการจดการเรยนรส�าเรจรปของส�านกพมพ

เอกชน โดยขาดการวเคราะหถงความเหมาะสมกบบรบททเปนจรงของสถานศกษาตนเอง

๑.๕ ครผสอนไมไดรบการฝกอบรมและพฒนาทงในดานความรเนอหาวชา

และ ทกษะในการจดการเรยนร การจดฝกอบรมเนนจดใหส�าหรบครผสอนกลมสาระอนๆ

17

เชน ภาษาไทย ภาษาตางประเทศ วทยาศาสตร แตการฝกอบรมใหแกครสงคมศกษา

ทงสาระหนาทพลเมอง ประวตศาสตร ศลธรรมและศาสนายงมนอย

(๒) สภำพและปญหำเกยวกบนกเรยน

นกเรยนไมใหความส�าคญและขาดคณลกษณะใฝเรยนรในกลมสาระ

สงคมศกษา โดยมองวา สาระสงคมศกษาเปนวชางายๆ อานเองได

(๓) สภำพและปญหำเกยวกบหลกสตรและกำรบรหำรกำรจดกำรเรยน

กำรสอน

๓.๑ หลกสตรสถานศกษาไมครอบคลมและไมเหมาะสมกบบรบทของ

สถานศกษา เพราะผบรหารและครยงขาดความรและความเขาใจในการจดท�าหลกสตร

สถานศกษาทถกตองตามหลกวชา ซงท�าใหไมครอบคลมสาระตามมาตรฐานหลกสตร

และหลกสตรสถานศกษาขาดเนอหาส�าคญบางสวนไป

๓.๒ กลมสาระสงคมศกษามเนอสาระมาก ทงประวตศาสตร ภมศาสตร

หนาทพลเมอง ศลธรรมและศาสนา แตจดเวลาเรยนในหลกสตรไวเพยงสปดาหละ ๒-๓

คาบ เทานน ท�าใหไมสามารถจดการเรยนการสอนใหครบถวนตามเนอหาสาระ และชวง

เวลาในการฝกทกษะกระบวนการมจ�ากด

๓.๓ ผบรหารสถานศกษาใหความส�าคญกบกลมสาระสงคมศกษา ศาสนา

และวฒนธรรมคอนขางนอย ยงขาดความร ความเขาใจเกยวกบหลกสตรและมทศนะ

ทคลาดเคลอนวาวชาในกลมสาระสงคมศกษานน ครคนใดกสามารถสอนได โดยเฉพาะ

อยางยงการสอนในระดบประถมศกษา

(๔) สภำพและปญหำเกยวกบกำรจดกำรเรยนกำรสอน

การจดการเรยนการสอนในกลมสงคมศกษาสวนใหญยงคงเนนขอมล

และสรางความเขาใจในสาระเนอหา แตโดยทวไปกใชกจกรรมการเรยนการสอนท

หลากหลาย เชน

สาระประวตศาสตร โดยการบรรยาย การเลาเรอง การใชสอ เชน วดทศน

สอหนงสอ การเรยนผานโครงการโทรทศนของโรงเรยนวงไกลกงวล การเลนละคร หรอ

บทบาทสมมต การใชแหลงเรยนรในชมชน การศกษาคนควาดวยตนเองและมการศกษา

จากสถานททางประวตศาสตรบาง

สาระหนาทพลเมอง สอนโดยการบรรยาย การจดสถานการณจ�าลอง

การใชภมปญญาทองถน

สาระ ศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม สอนโดยการบรรยาย การใชนทาน

การใชกรณศกษา สอนโดยครพระสอนศลธรรมและผน�าทองถน

18

(๕) สภำพและปญหำเกยวกบสอกำรเรยนกำรสอน

๕.๑ สอการเรยนการสอนกลมสาระสงคมศกษาไมเพยงพอ และไมเรา

ความสนใจผเรยน สถานศกษาใหความส�าคญนอยและไมคอยจดสรรงบประมาณเพอ

จดหาสอในกลมสาระน

๕.๒ ในการเรยนการสอน ครผสอนใชหนงสอเรยนเปนสอการเรยน

การสอนมากไป ขาดการใชสอททนสมย สอสรางสรรค และสอทมคณภาพมาใช

ในการจดการเรยนการสอน

๕.๓ ครขาดทกษะในการผลตสอการเรยนการสอนทเหมาะสมกบผเรยน

(๖) สภำพและปญหำเกยวกบกำรนเทศกำรเรยนกำรสอน

๖.๑ ยงขาดศกษานเทศกทมความเชยวชาญเฉพาะกลมสาระสงคมศกษา

โดยตรง โดยเฉพาะทางดานประวตศาสตร ศาสนาและวฒนธรรม

๖.๒ ศกษานเทศกสวนหนง เปนศกษานเทศกในระดบประถมศกษามากอน

เมอปฏบตงานในเขตพนทการศกษาทตองใหนเทศโรงเรยนระดบมธยมศกษาดวย จงไม

สามารถใหการนเทศการเรยนการสอนกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ได

อยางมประสทธภาพมากนก

๖.๓ ศกษานเทศกมภาระงานอนมาก โดยเฉพาะงานทไมเกยวกบงานนเทศ

การเรยนการสอน เชน งานธรการ งานการเงน งานบรการตางๆ จงไมสามารถปฏบต

งานนเทศไดตามภารกจหลก

นอกจากนระบบการนเทศงานวชาการภายในสถานศกษายงไมเขมแขง

ไมสามารถใหการนเทศไดอยางมประสทธภาพ

(๗) สภำพและปญหำเกยวกบปจจยแวดลอมอนๆ

๗.๑ เนอหาทใชสอบ O-Net ไมสอดคลองกบการสอนตามหลกสตร

เปนเหตท�าใหครผสอนตองตดสาระบางเรองออกไป เพอสอนใหทนกบเวลาทนกเรยน

ตองสอบ

๗.๒ ปญหาเชงนโยบาย ไดแก การก�าหนดนโยบายใหนกเรยนทไมผาน

เกณฑไมตองเรยนซ�าชน สงผลตอคณภาพการเรยนการสอนและนโยบายทยกเลกระเบยบ

การลงโทษนกเรยน ท�าใหครจ�านวนหนงขาดความสามารถในการปกครองชนเรยน

๗.๓ นโยบายทางการศกษามการเปลยนแปลง ขาดความตอเนอง

ในการด�าเนนการตามนโยบาย ขนอยกบการเปลยนแปลงผบรหารระดบสง ซงมผลกระทบ

ตอการเปลยนแปลงนโยบายและการด�าเนนงาน

19

รายงานการศกษาของส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ

มขอมลทสอดคลองกบการส�ารวจสภำพปญหำกำรเรยนกำรสอนประวตศำสตร ของ

ส�ำนกวชำกำรและมำตรฐำนกำรศกษำ โดยไดศกษาวเคราะหเอกสารหลกสตร หนงสอเรยน

การสมภาษณครผ สอน นกเรยน ผ ปกครอง และผทรงคณวฒทางประวตศาสตร

พบวา ปญหาการเรยนการสอนประวตศาสตร ประกอบดวย

(๑) ปญหำจำกหลกสตรกำรศกษำขนพนฐำน และกำรบรหำรหลกสตรของ

สถำนศกษำ เนองจากสาระประวตศาสตรรวมอยในกลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม ซงมขอมลและเนอหาทตองเรยนจ�านวนมาก เปนผลใหการเรยนการสอนสวน

ใหญมลกษณะการทองจ�าขอมล ยงขาดการพฒนากระบวนการเรยนรอน ไดแก ทกษะ

กระบวนการคด การสบคนความร การตงค�าถาม

(๒) ปญหำจำกครผ สอน เนองจากครผ สอนสวนใหญไมมพนฐานความร

ทางดานประวตศาสตร มครวชาเอกประวตศาสตรจ�านวนนอยมาก และเกอบทงหมดสอน

ในระดบมธยมศกษา สวนครประถมศกษาแทบจะไมมเลย มครวชาเอกสงคมศกษาบาง แต

หลายคนตองไปสอนรายวชาอน เชน ภาษาองกฤษ ประกอบกบการพฒนาครผสอน

ประวตศาสตรยงนอยมาก เมอเทยบกบการพฒนาครวชาอนๆ ตลอดชวงระยะเวลา ๓๐ ป

ทผานมามเอกสารทใหความรความเขาใจดานการจดกระบวนการเรยนรประวตศาสตร

จ�านวนนอย มเพยงเอกสารการจดการเรยนการสอนประวตศาสตร ๒ เลม เรอง

“ประวตศาสตรไทย : จะเรยนจะสอนกนอยางไร” และ “เพอนคคด มตรคคร : แนวการ

จดการเรยนรประวตศาสตร” ทกรมวชาการและ ส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ได

จดพมพเผยแพรใหสถานศกษา

ปญหาจากครผสอน จะมผลตอการจดกจกรรมการเรยนการสอนประวตศาสตร

สงมากกวาปญหาดานอน เพราะเมอครขาดความรและความเขาใจในทกษะการเรยนร

ประวตศาสตร ยอมไมสามารถจดกระบวนการเรยนรไดตามเปาหมายของหลกสตร รวม

ทงไมสามารถตอบสนองความตองการของผเรยนในยคโลกาภวตนได

(๓) ปญหำสงคม สภาพสงคมในปจจบนสวนหนง ท�าใหผเรยนไมเหนความส�าคญ

ของวชาประวตศาสตร ทไมสามารถเชอมโยงหรอประยกตใชในการเพมคณคาและ

การพฒนาตนในโลกปจจบนทเตมไปดวยขอมล ขาวสาร ทงการสงเสรมทางดานการศกษา

มงดานเทคโนโลย และภาษาเพอการสอสาร จะเหนวาในหลายปทผานมาสถานศกษา

เนนไปทการเรยนรคอมพวเตอร ภาษาองกฤษ ภาษาจน วทยาศาสตร และคณตศาสตร

(๔) ปญหำจำกสอกำรเรยนร ผสอนสวนใหญใชสอในการจดการเรยนการสอน

คอ หนงสอเรยนประวตศาสตรทมลกษณะเปนขอมลเนอหา เปนผลใหการจดการเรยน

20

การสอนจงเนนทขอมลเนอหาเปนหลก แตสอการเรยนรดานอนๆ เชน สอบคคล (นกวชาการ

ในทองถน ปราชญ และผทรงคณวฒทางดานภมปญญาและวฒนธรรมทองถน ผเฒา

พระสงฆ นกบวช) แหลงการเรยนรในทองถน (ศนยวฒนธรรม พพธภณฑ) ไมไดถก

น�ามาใชในการจดการเรยนการสอนประวตศาสตร ทงสอการเรยนรประวตศาสตรทมอย

ยงไมนาสนใจ ขาดสสนและไมนาเรยนร (รายงานโครงการพฒนาการเรยนการสอน

ประวตศาสตร, ๒๕๕๑ : ๑)

อนงดวยภาวะปจจบนความเจรญทางเทคโนโลยและการสอสารในยคโลกาภวตน

ทขอมลขาวสารแพรกระจายไดรวดเรวและกวางขวางนน ไดสงผลกระทบตอสงคมไทย

และวถชวตแบบไทยอยางรนแรง เกดการเปลยนแปลงทงทางดานภาษา คานยม พฤตกรรม

และทศนคตของคนในสงคมอยางมาก แมวากอใหเกดผลด คอ ท�าใหสงคมไทยมลกษณะ

เปนสากลหรอตะวนตกมากขน แตผลกระทบของกระบวนการโลกาภวตนโดยตรง คอ

การท�าลายวฒนธรรมทเปนเอกลกษณของชาตไทยและสภาพสงคมไทยไดเสอมโทรมลง

สงผลใหเกดความฟงเฟอ ฟมเฟอย กระแสวตถนยมและบรโภคนยมไดครอบง�าวถไทย

วฒนธรรมไทยและวฒนธรรมทองถน ทส�าคญคอ ความไมสนใจหรอความไมเขาใจ

ความเปนชาตไทยทมความเจรญรงเรองมาชานานและไมรจกซาบซงและความภาคภมใจ

ในประวตศาสตรชาตไทย (กรมวชาการ, ๒๕๔๓ : ๔ )

ซงแนวคดดงกลาวนสอดคลองกบแผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต

ฉบบท ๑๐ (พ.ศ. ๒๕๕๐ - ๒๕๕๔) ไดกลาวถงผลการพฒนาประเทศในชวงกวาสทศวรรษ

ทผานมาในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑ - ฉบบท ๙ วา

“...การทระบบเศรษฐกจและสงคมไทยเปดกวางส โลกาภวตน โดยเนนการเตบโต

ทางเศรษฐกจ เพอสรางความมงคงและรายไดของประเทศ ขณะทการเลอนไหล

ของวฒนธรรมอยางไรพรมแดนเขาสสงคมไทย โดยขาดภมคมกนในการกลนกรองทด

ไดสงผลกระทบตอระบบคณคา ความเชอ พฤตกรรมการด�ารงชวตและการปฏสมพนธ

ในสงคมไทยใหปรบเปลยนไปจากเดม คนไทยมคานยมและพฤตกรรมทเนนวตถนยม

และบรโภคนยมเพมมากขน ขาดจตส�านกสาธารณะใหความส�าคญสวนตนมากกวาสวนรวม

การใหคณคาและศกดศรของความเปนคนและการยดหลกธรรมในการด�ารงชวต

เรมเสอมถอยลง วฒนธรรม และภมปญญาของชาต ถกละเลย...”

กระแสของสงคมทสะทอนตอการจดการเรยนการสอนประวตศาสตรชาตไทยมมา

อยางตอเนองวานกเรยนยงขาดความรความเขาใจ และความภาคภมใจในความเปนคนไทย

รวมทงยงไมสามารถประพฤต ปฏบตตนตามหลกศลธรรมและหลกศาสนาไดด นอกจากน

21

รฐมนตรชวยวำกำรกระทรวงศกษำธกำรในขณะนน (นายวรากรณ สามโกเศศ) ในฐานะ

ผ มบทบาทส�าคญในการก�าหนดนโยบาย ก�ากบดแลการจดการศกษาของกระทรวง

ศกษาธการ กไดรบรขอมลเกยวกบผลการเรยนรทเปนปญหาดงกลาว ทงจากการรบฟง

จากผทเกยวของและการตรวจเยยมสถานศกษาดวยตนเองอยางตอเนอง กเหนพอง

กบขอมลจากสวนอนๆ ดงปรากฏในค�าใหสมภาษณแกสอมวลชนวา

“จากการท พล.อ. พจตร กลละวณชย องคมนตรไดแสดงความหวงใยเกยวกบ

การทนกเรยน เรยนวชาประวตศาสตรนอยลง แมแตสมเดจพระนเรศวรมหาราชกยง

ไมรจก มารจกตอนทสรางเปนภาพยนตรแลว รวมทงพนทายนรสงห กรจกเปนน�าพรก

ยหอหนงเทานน นอกจากนยงไดรบจดหมายสอบถามจากผปกครองวาปจจบนโรงเรยน

ไมมการสอนวชาประวตศาสตร หนาทพลเมองทดและศลธรรมแลวหรอ เพราะเดก

สวนใหญกไมรจกบคคลส�าคญทางประวตศาสตรและไมรจกการเปนพลเมองทด รวมถง

ยงขาด คณธรรม ศลธรรม ซงตนเองกเกดค�าถามเชนกน...” (ส�านกงานเลขาธการ

สภาการศกษา, ๒๕๕๑ หนา ๓)

ประวตศำสตร เปนศาสตรทเกยวของกบสงทมนษยคดและกระท�า ตามมต

ของเวลา ประวตศาสตรจงเปนศาสตรทศกษาประสบการณของมนษยไดดกวาศาสตร

แขนงอน ทงยงเปนวชาพนฐานส�าคญของการเรยนร โดยท�าหนาทเชอมศาสตรทงสามสาขา

คอ มนษยศาสตร สงคมศาสตรและวทยาศาสตร ซงเปนทยอมรบกนโดยทวไปวา พนฐาน

ความรและความเขาใจทางประวตศาสตร จะเปนรากฐานส�าคญของการเขาในปญหาตางๆ

วาเกดขนไดอยางมเหตผล มาตรการในการแกไขปญหากจะเปนไปอยางมประสทธภาพ

และเหมาะสมเพมมากขน ในขณะเดยวกนการกระท�าหรอการตดสนใจใดๆ ทมไดตงอย

บนพนฐานความรทางประวตศาสตรแลวมกจะผดพลาดไดงาย วชาประวตศาสตรจงเปน

ศาสตรทส�าคญยงในการศกษาระดบประถมศกษาและมธยมศกษา

ในดำนเนอหำ การสอนประวตศาสตรทดจะเทากบเปนการวางรากฐานใหนกเรยน

มความร ความเขาใจและความตระหนกถงผลกระทบของอดตทมตอปจจบนทงในระดบ

ชมชนและระดบสงคมโลก

ในดำนกำรเสรมสรำงภมปญญำและทกษะดำนมนษยศำสตร การสอน

ประวตศาสตรตามขนตอนทถกตอง จะเปนการพฒนาทกษะกระบวนการคด จดระบบ

ความคดไปพรอมกบการใชภาษา ดวยการจดระบบขอเทจจรงใหสมพนธกบมตเวลา

สถานท บคคลส�าคญและเหตการณตางๆ ในลกษณะทสามารถอธบายใหเขาใจไดอยาง

นาสนใจ

22

ในดำนจรยธรรมและวฒนธรรม ประวตศาสตรจะเปนการน�าตวอยางเหตการณ

ทเปนบทเรยนทเกดขนแลวในอดตมาใชในการพจารณา วพากษวจารณในเชงจรยธรรม

อนจะเปนเครองกระตนใหเยาวชนเกดทศนคตทดตอการพฒนาตนเองและอนรกษมรดก

ทางวฒนธรรม

ประกอบกบนโยบำยของกระทรวงศกษำธกำร ในการพฒนาเยาวชนของชาต

เขาสโลกยคศตวรรษท ๒๑ โดยมงสงเสรมผเรยนมคณภาพ รกความเปนไทย ใหมทกษะ

การคดวเคราะห สรางสรรค มทกษะดานเทคโนโลย สามารถท�างานรวมกบผอนและสามารถ

อยรวมกบผอนในสงคมโลกไดอยางสนต (กระทรวงศกษาธการ ๒๕๕๑ : ๒)

ดวยเหตดงกลาว ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดใหความส�าคญ

กบการพฒนากระบวนการเรยนรประวตศาสตร โดยก�าหนดเปนนโยบายในแผนปฏบตการ

ประจ�าปงบประมาณ ๒๕๕๒ ในกลยทธท ๑ “ปลกฝงคณธรรมความส�านกในความเปน

ชาตไทย” และมอบหมายใหส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษา จดท�าแผนยทธศาสตร

เพอพฒนาการเรยนการสอนประวตศาสตร ประจ�าป ๒๕๕๒ โดยใหรบเรงด�าเนนการ

อยางเรงดวน ทงน คณหญงกษมา วรวรรณ ณ อยธยา เลขาธการคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐาน ไดกลาวในทประชมผบรหารส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

เมอวนท ๒๖ สงหาคม ๒๕๕๑ วา

“ในเรองของการปรบการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรใหโดดเดน เพอสนอง

พระราชเสาวนย สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ จะรวมอยในกลยทธหลก

ขอท ๑ ซงไดมอบหมายใหฝายทเกยวของไปส�ารวจวา ความรความเขาใจในดาน

ประวตศาสตรของนกเรยนในแตละชวงชนมมากนอยเพยงใด ทงนไดมการก�าหนด

ยทธศาสตรและตองดวาการเรยนการสอนควรเปนเชนไร ซงคดวาจะตองมการพฒนา

สอเสรมและสงเสรมกจกรรม รวมทงจะตองมการอบรมครสอนวชาประวตศาสตรในชวง

เดอนตลาคมนดวย” (หนงสอพมพมตชนรายวน : ๒๙ สงหาคม ๒๕๕๑ : หนา ๒๐)

โดยมอบหมายให นางอองจต เมธยะประภาส ทปรกษาดานนโยบายและแผน (ต�าแหนง

ในขณะนน) เปนผก�ากบตดตามการพฒนาการเรยนการสอนประวตศาสตร ใหเปนไป

ตามนโยบายของส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน มการก�าหนดบทบาท

การท�างานขบเคลอนคณภาพการเรยนรประวตศาสตร ดงน

บทบำทของส�ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน

๑. จดท�าหลกสตรอบรมและด�าเนนการการพฒนาครใหมความเขมแขงในการ

จดการเรยนการสอนประวตศาสตรอยางมประสทธภาพ

๒. สงเสรมใหมการจดตงศนยการเรยนรประวตศาสตรในพนท

23

๓. สงเสรมสนบสนนสอการเรยนรประวตศาสตรแกสถานศกษาอยางหลากหลาย

ทงสอสงพมพ และสอเทคโนโลย เชน หนงสอเรยน คมอการจดกจกรรม สอหองเรยน

เสมอนจรง (virtual field trip)

๔. สงเสรมใหมเครอขายเพอพฒนาการเรยนรประวตศาสตรทกระดบ

บทบำทของส�ำนกงำนเขตพนทกำรศกษำ

๑. ด�าเนนการจดตงและพฒนาศนยการเรยนรประวตศาสตรในพนท

๒. จดกจกรรมสงเสรมและสนบสนนใหสถานศกษามความพรอมและมผลงานการ

พฒนาการเรยนรประวตศาสตร

๓. ตดตามก�ากบดแลใหมการพฒนาการเรยนรประวตศาสตรอยางตอเนอง

บทบำทของสถำนศกษำ

๑. จดการเรยนการสอนประวตศาสตร สปดาห ๑ คาบ

๒. จดกจกรรมสรางเสรมประสบการณและศกยภาพแกผเรยนดวยวธการทหลาก

หลาย ใหผเรยนตระหนกและเหนความส�าคญของความเปนมาของชาตไทย และเอกลกษณ

ความเปนไทย

๓. ตดตามประเมนผลการเรยนรประวตศาสตรเพอการพฒนาอยางตอเนอง

การด�าเนนการของส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในการพฒนาการ

เรยนรประวตศาสตรมาอยางตอเนอง โดยไดด�าเนนกจกรรมตางๆไปพรอมๆกนในกจกรรม

หลก ๔ กจกรรม คอ

๑. การพฒนาหลกสตรและการบรหารจดการ การใชหลกสตรในสถานศกษา

๒. การพฒนาคร ศกษานเทศก และกระบวนการเรยนการสอนประวตศาสตร

๓. การพฒนาผเรยนใหตระหนก และเหนความส�าคญของความเปนมาของชาต

ไทยและเอกลกษณความเปนไทย

๔. การพฒนา สอการเรยนรทนาสนใจและมประสทธภาพ

กรอบแนวคดและหลกกำรด�ำเนนงำน

ในการด�าเนนงานพฒนาการเรยนการสอนประวตศาสตรนนไดใชทฤษฏ

ทางสงคมศาสตรเปนกรอบความคดและเปนหลกในการด�าเนนงานดงน

๑. การพฒนาหลกสตรและการบรหารจดการหลกสตรในสถานศกษา

การปรบปรงหลกสตร หรอการพฒนาหลกสตรไมวาจะเปนรายวชาใดกตาม

ถอวาเปนสงจ�าเปน ทงนเพอใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมทางสงคมทเปลยนแปลงไป

การพฒนาหลกสตรของแตละประเทศนน ไดมการก�าหนดจดหมายและจดประสงคของ

24

การศกษาแตกตางกนไปในแตละประเทศทงนขนอยกบปรชญาการศกษา บรบทของประเทศ

อนประกอบดวยพนฐานทางสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจและนโยบายของรฐบาล รวมทง

ตวแปรอนๆ ทแตกตางกน

ถาจะศกษายอนหลงถงการพฒนาหลกสตรในประเทศไทย โดยเฉพาะ

หลกสตรวชาสงคมศกษาแลว จะพบวาในแตละชวง แตละสมยไดมการเคลอนไหวเกยวกบ

การปรบปรงวชาสงคมศกษาอยตลอดเวลา การเคลอนไหวทจะปรบปรงเปลยนแปลง

ในแตละเรองนน กลาวไดวา การปรบเปลยนเรองทเกยวของกบสงคมดงกลาวเปนเรองปกต

วสย เพราะสงคมจะมการปรบเปลยนไปตลอดเวลาไมหยดอยกบท แตจะหมนเวยนเปลยน

ไปตามสภาพสภาพเศรษฐกจและสงคมในแตละยคแตละสมย ซงเป นสงจ�าเป น

ทไมสามารถหลกเลยงได (กรมวชาการ, มปพ.: ๙)

ดงนน หลกการส�าคญของการด�าเนนงานพฒนาหลกสตรและการบรหาร

จดการหลกสตรในสถานศกษา ในครงน คอ การแยกการเรยนการสอนประวตศาสตรให

เปนวชาเฉพาะ สปดาหละ ๑ ชวโมง ตามนโยบายของส�านกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐาน

๒. กำรพฒนำไดรบควำมเหนชอบจำกหนวยงำนทเกยวของและคณะกรรมกำร

พฒนำกำรเรยนรประวตศำสตรไทย ของส�ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน

ทงนเพอความถกตองตามหลกการด�าเนนงาน และเหมาะสม หลกการส�าคญ

คอ การพฒนาดงกลาวควรไดรบความเหนชอบจากหนวยงานและบคคลทมความเชยวชาญ

และรบผดชอบโดยเฉพาะดงน

๑. คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ซงรบผดชอบหลกสตรการศกษา

ขนพนฐาน

๒. หนวยงานทมความรบผดชอบโดยตรงกบการพฒนากระบวนการเรยน

การสอนประวตศาสตร เชน กลมพฒนาหลกสตร กลมพฒนาสอการเรยนร ในส�านกวชาการ

และมาตรฐานการศกษา ส�านกเทคโนโลยทางการศกษา และ ส�านกนวตกรรมทางการศกษา

๓. ผเชยวชาญหรอผทรงคณวฒทางประวตศาสตรไทย เชน คณะกรรมการ

ช�าระประวตศาสตรไทย ราชบณฑตยสถาน สมาคมประวตศาสตรในพระราชปถมภ สมเดจ

พระเทพรตนราชสดาฯ รวมทงอาจารยผสอนประวตศาสตรในสถาบนอดมศกษา

๔. ศกษานเทศก – คร – อาจารย ซงเปนผสอน หรอผทจะน�าไปพฒนา

กระบวนการเรยนร หรอ การจดกจกรรมการเรยนการสอนในระดบประถมศกษา และ

มธยมศกษา

25

หลกการนถอเปนหลกการด�าเนนงานทกขนตอนของการด�าเนนกจกรรม

ตางๆ กลาวคอ ส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ซงไดรบมอบหมายใหด�าเนนการ

พฒนาการเรยนการสอนประวตศาสตรเพอสรางจตส�านกความเปนไทย ไดประสานงาน

เรยนเชญผทรงคณวฒทางประวตศาสตร และผรบผดชอบกบการพฒนาการเรยนการสอน

ประวตศาสตรในหนวยงานดงกลาวขางตน เขารวมเปนทปรกษาและกรรมการในคณะ

กรรมการพฒนาการเรยนรประวตศาสตรไทย ทส�านกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐานไดแตงตงขน ใหมบทบาทหนาทพจารณาจดท�าแนวทางการด�าเนนงานและก�ากบ

ตดตามดแล การด�าเนนงานการจดกจกรรมตามโครงการสงเสรมและพฒนาการเรยนร

ประวตศาสตรของส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

๓. หลกกำรมสวนรวม

การพฒนาศกยภาพคร และกระบวนการเรยนการสอนเพอให ม

ประสทธภาพสงสด จงใชหลกการมสวนรวมทกขนตอน โดยเฉพาะดานการบรหารจดการ

และ กระบวนการเรยนร โดย

ดานการบรหารจดการ ได รวมมอกบหนวยงานทเกยวของ ประกอบดวย

กรมศลปำกร ซงมบคคลากรและแหลงเรยนรกระจายในพนทตางๆ คณะกรรมช�ำระ

ประวตศำสตรไทยและรำชบณฑตยสถำน ซงเปนหนวยงานทมบทบาทหนาทเกยวของกบ

การพฒนาองคความรทางประวตศาสตรทเปนปจจบน สมำคมประวตศำสตรในพระบรม

รำชปถมภสมเดจพระเทพรตนรำชสดำและส�ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.)

ซงเปนหนวยงานทสนบสนนการวจยประวตศาสตรและองคความรทเกยวของ

สวนทางดานกระบวนการเรยนร ไดเนนการประชมเชงปฏบตการ เพอให

ผ เข ารบการพฒนาไดมสวนรวมโดยไดฝกทกษะการปฏบตจรงและไดสงเคราะห

กระบวนการเรยนรในลกษณะตางๆ

๔. หลกนโยบำยของส�ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน

ตามนโยบายของส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานเพอปรบปรง

การจดการเรยนการสอนประวตศาสตรในครงน เปนการด�าเนนการปรบปรงหลกสตรทจะ

ใชใน ปการศกษา ๒๕๕๒ คอหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

ซงปรบปรงโครงสรางเวลาเรยนในทกระดบชน และปรบเกณฑการจบการศกษาในระดบ

มธยมศกษาตอนตนและระดบมธยมศกษาตอนปลาย ระดบประถมศกษาและมธยมศกษา

ตอนตนก�าหนดใหสถานศกษาจดการเรยนการสอนประวตศาสตรเปนวชาเฉพาะ สปดาห

ละ ๑ ชวโมง ระดบมธยมศกษาตอนปลายก�าหนดใหสถานศกษาจดการเรยนการสอน

ประวตศาสตรสปดาหละ ๑ ชวโมง จ�านวน ๒ หนวยกต

26

๕. กำรด�ำเนนงำนพฒนำกำรเรยนกำรสอนประวตศำสตร เปนไปตำมหลกกำร

เรยนรทำงสงคมศกษำ

หลกการเรยนรทางสงคมศกษา ทน�ามาใชไดแก การเรยนรควรเรมจาก

เรองใกลตวไปหาสงทไกลตว จากสงทเปนรปธรรมกอนสงทเปนนามธรรม การเรยนการสอน

โดยเนนผเรยนเปนศนยกลางของการเรยนร หมายความวาใชฐานขอมลของนกเรยนและ

บรบททางสงคมของนกเรยนเปนฐานในการออกแบบการจดการเรยนร โดยมกรอบของ

หลกสตรเปนแนวทางในการพฒนาของแตละชนป

ในการน ศาสตราจารย ดร. เอกวทย ณ ถลาง ไดเสนอแนะไวในการสมมนา

เรองทศทางการพฒนาสอการเรยนการสอนประวตศาสตรไทย มสาระสรปวา “การทจะ

ใหนกเรยนมความเขาใจและเหนคณคาของการเรยนวชาประวตศาสตร ตองค�านงถงระดบ

ความพรอม วฒภาวะและประสบการณของผเรยนเปนองคประกอบส�าคญและควรให

นกเรยนไดเรยนรเรองใกลตว ตามหลกจตวทยาการเรยนร โดยเรยนใหเชอมโยงกน

จนกระทงเขาใจโลกในสวนรวม” (กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๓๙ : ๒๒-๒๓)

ดร.วฒนาพร ระงบทกข ไดน�าเสนอวา “การจดการเรยนการสอนทเนน

ผเรยนเปนศนยกลาง คอ วธการส�าคญทสามารถสรางและพฒนา “ผเรยน” ใหเกด

คณลกษณะตางๆ ทตองการในยคโลกาภวตน เนองจากเปนการจดการเรยนการสอน

ทใหความส�าคญกบผเรยน สงเสรมใหผเรยนรจกเรยนรดวยตนเองอยางเตมท” (วฒนาพร

ระงบทกข, ๒๕๔๒ : ๔)

ดร.วนย พงศศรเพยร ไดเสนอวา “แนวการเรยนการสอนประวตศาสตร

ควรเนนหลกการของเสรนยม ซงสอดคลองกบสภาพสงคมปจจบน การสอนตามหลก

เสรนยมจะชวยพฒนาศกยภาพความคดรเรม การใชเหตผลทอยในตรรกวสย เปาหมาย

ของการเรยนการสอนประวตศาสตรควรอยทการกระตนกระบวนการความคดมากกวา

ความจ�า” (ส�านกเลขาธการนายกรฐมนตร, ๒๕๔๒: ๔)

ตามหลกการด�าเนนงานดงกลาว ส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษาจงไดม

เจตนารมณส�าคญทจะใหนกเรยนระดบประถมศกษำไดเรยนรสาระส�าคญในประวตศาสตร

โดยนกเรยนไดเรมเรยนรจากสงทเปนรปธรรม ทมอยในทองถนอนเปนการเปดโลก

ประวตศาสตรใหแกเดก ในโลกของทองถนของตนเอง โลกของชมชนและขยายการเรยนร

ใหกวางขวางออกไป ใหเหนภาพของพฒนาการของชาตไทยในภาพรวม ทงนเปนการเรยนร

เนอหาสาระเพยงสงเขปเทานน เพอใหเหมาะสมกบวฒภาวะของเดก เปนการ “จดไฟใฝร”

ซงไมใชอยทการยดเยยดขอมลและรายละเอยดเนอหาใหแกเดกทอยในวยเลน อยากรอยากเหน

และอยากส�ารวจโดยธรรมชาต (กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๔๓ : ๒๙)

27

ส�าหรบนกเรยนในระดบมธยมศกษำตอนตน ซงเปนวยทอยากรบรขอมล

ขาวสารเบองตนเพมมากขน กระบวนการเรยนร จงควรจะไดน�าสขอมลพนฐานทาง

ประวตศาสตร โดยวธการทางประวตศาสตรและเปดโลกการเรยนรใหกวางขนจากการทได

ท�าความเขาใจวถชวต วฒนธรรมของสงคมของตนเองและขยายไปสความเขาใจในสงคม

นานาชาตและสงคมโลก รวมทงประเดนหรอเหตการณส�าคญในประวตศาสตรรวมสมย

ซงเปนเรองทาทายในอนทจะน�าความเขาใจวกฤตการณของชาตในปจจบน

สวนระดบมธยมศกษำตอนปลำย นกเรยนควรไดเรยนประวตศาสตรไทย

เพมขน โดยไดเขาถงเอกสารชนตน ไดเรยนรดวยการวพากษวจารณความนาเชอถอ

ของหลกฐานตางๆ ทางประวตศาสตร รวมทงไดถกเถยงและไดรบสาระเนอหารายละเอยด

ขอมลทางประวตศาสตรมากยงขน

กำรด�ำเนนกำรดำนกำรพฒนำกำรเรยนรประวตศำสตรของส�ำนกงำนคณะ

กรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำนส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไดด�าเนนการดานการพฒนา

การเรยนรประวตศาสตหลายประการ ไดแก (๑) การปรบรายละเอยดในหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ (๒) การประกาศแนวปฏบตเกยวกบการใช

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน ๒๕๕๑ กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา

และวฒนธรรม (สาระท ๔ ประวตศาสตร) (๓) จดท�าค�าอธบายรายวชาประวตศาสตร

เพอเปนแนวทางการจดการเรยนรประวตศาสตรเพอสรางจตส�านกความเปนไทยและ

(๔) การจดกจกรรมการพฒนาการเรยนรประวตศาสตร รายละเอยดในขอ (๑) และ (๒)

น�าเสนอในบทท ๒ หลกสตรการศกษาของไทยกบการจดการเรยนรประวตศาสตร

ในสวนนจะน�าเสนอเฉพาะขอ (๓) และ (๔) เปนดงน

กำรจดท�ำค�ำอธบำยรำยวชำประวตศำสตรเพอเปนแนวทำงกำรจดกำรเรยนร

ประวตศำสตร เพอสรำงจตส�ำนกควำมเปนไทย

เพอใหการจดการเรยนการสอนประวตศาสตรมประสทธภาพ ส�านกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานจงไดจดท�าค�าอธบายรายวชาประวตศาสตรในสาระ

แกนกลางในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตนทกชนป สวนในระดบมธยมศกษา

ตอนปลายเปนชวงชน โดยแบงเปนประวตศาสตรไทยและประวตศาสตรสากล เพอใหเปน

ตวอยางแนวคด ใหสถานศกษาและผสอนน�าไปปรบใหเหมาะกบสภาพภมสงคมของแตละ

แหง เพอจะไดน�าไปสออกแบบกระบวนการเรยนรใหสามารถพฒนาผเรยนทงดานความร

ความเขาใจ (knowledge) ทกษะกระบวนการคด/ทกษะกระบวนการท�างาน (process) และ

28

เจตคตคานยม (attitude) ทตองการปลกฝงใหเกดขนในตวนกเรยนทก�าหนดไวใน

คณลกษณะทพงประสงค คอ “รกชาต ศาสน กษตรย และรกความเปนไทย” รวมทงนโยบาย

ของกระทรวงศกษาธการและส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ทวา “ปลกฝง

คณธรรมความส�านกในความเปนชาตไทย” รวมทงสรางความชดเจนใหครผสอนตงค�าถาม

และหาค�าตอบไดวา “สอนเรองอะไร สอนเพอประโยชนใด และสอนอยางไร” นกเรยน

จงจะไดสมฤทธผลตามทหลกสตรก�าหนด ค�าอธบายรายวชาของแตละชนปและชวงชน

(รายละเอยดของค�าอธบายรายวชาในระดบชนตางๆ สามารถศกษาไดในเอกสาร “เพอน

คคด มตรคคร : แนวทำงกำรจดกำรเรยนรประวตศำสตร”)

กำรจดกจกรรมกำรพฒนำกำรเรยนรประวตศำสตร ส�านกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน ไดด�าเนนการพฒนาการเรยนรดานประวตศาสตรดวยวธการท

หลากหลายมาอยางตอเนอง ซงในการด�าเนนการยงมโครงการ แผนงานและกจกรรมท

ส�านกงานเขตพนทการศกษา สถานศกษา ไดด�าเนนการเอง ตลอดจนกจกรรมทหนวยงาน

หรองคกรตางๆ ไปรวมด�าเนนการ ซงลวนแตมสวนชวยหนนเสรมการพฒนาการเรยนร

ประวตศาสตรทงสน เฉพาะกจกรรมทส�านกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐาน สวนกลาง

ไดด�าเนนการไปแลวนน มหลากหลายลกษณะ ดงน

๑. กำรจดประชมอบรมดำนกำรพฒนำกำรเรยนรประวตศำสตร การพฒนา

เนนทงมตดานหลกสตรสาระวชาประวตศาสตร แนวคดและหลกการดานประวตศาสตร

ตลอดจนวธการสอนประวตศาสตร เพอใหกลมเปาหมายทเปนกลไกส�าคญในการขบเคลอน

คณภาพการเรยนรไดแก ศกษานเทศกผรบผดชอบงานดานสงคมศกษาและครผสอน

ซงมการด�าเนนการ ไดแก

๑) กำรประชมพฒนำกำรเรยนรประวตศำสตร จดลกษณะการประชม

เชงปฏบตการใหแกศกษานเทศก และครผสอน ลกษณะการจดประชม ม ๒ ลกษณะ คอ

ประชมรวม เพอศกษาแนวคดส�าคญทางประวตศาสตรและหลกสตร

กจกรรมประกอบดวย การชมวดทศน การฟงค�าบรรยายจากผทรงคณวฒ และการศกษา

วเคราะหสาระประวตศาสตรในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

กำรประชมปฏบตกำร เพอการแบงเปนศนยการเรยนร จ�านวน ๓

ศนยประกอบดวย ศนยท ๑ วธการทางประวตศาสตรและการประยกตใช ศนยท ๒

การจดกจกรรมการเรยนรประวตศาสตรโดยใชแหลงเรยนรในทองถนและผเชยวชาญเฉพาะ

สาขาและศนยท ๓ กระบวนการเรยนรทางประวตศาสตร ดวยการใชสอการเรยนร

การส�ารวจและโครงงานทางประวตศาสตร ทงนมเปาหมายทใหผรบการอบรมไดเรยนร

29

แนวคดและขอมลใหมทางดานประวตศาสตร และใหเกดเครอขายการเรยนรประวตศาสตร

นอกจากนยงมการประชมแลกเปลยนเรยนรระหวางครผสอนประวตศาสตร เพอประมวลผล

การท�างานเปนผลงานทเปนตวอยางได (best practices) ใหเกดรปธรรมทน�าไปขยายผลตอ

ตลอดจนใชเปนขอมลพนฐานในการวางแผนเชงนโยบาย

ตวอยางกจกรรมทด�าเนนการ ไดแก

(๑) อบรมเพอยกระดบผลสมฤทธดานสงคมศกษาใหแกศกษานเทศก

และคณะครโรงเรยน โดยกลมเปาหมายเปนการเลอกเชงยทธศาสตรหลายลกษณะ ไดแก

การเลอกโรงเรยนจากส�านกงานเขตพนทการศกษาทมผลสมฤทธเฉลยกล มสาระ

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ทต�ากวาคาเฉลยของประเทศเลกนอย เพอเรงให

คาเฉลยโดยรวมของประเทศสงมากขน หรอการเลอกเฉพาะกลม ไดแก กลมโรงเรยน

ประถมศกษา(ขยายโอกาสทางการศกษา) เนองจากเปนโรงเรยนทมครผสอนมครผสอน

ทส�าเรจวชาเอกดานสงคมศกษาจ�านวนไมมากนก และยงมผลสมฤทธเฉลยคอนขางต�า

กวาโรงเรยนแบบอน รวมทงจดสรรงบประมาณและสอประกอบการจดการอบรมใหไป

ด�าเนนการอบรมขยายผลใหแกครในเขตพนทการศกษา

(๒) การจดประชมพฒนาการเรยนรประวตศาสตร ซงเปนการจด

เนนเฉพาะสาระการเรยนรประวตศาสตร โดยมการจดการประชมอบรมตามจงหวดทม

แหลงเรยนรทางประวตศาสตร ไดแก พระนครศรอยธยา สโขทย ก�าแพงเพชร สพรรณบร

ราชบร เชยงใหม นครราชสมา นครราชสมา กจกรรมส�าคญ ๓ เรอง คอ การใชหลกฐาน

และเอกสารชนตน การใชแหลงเรยนรทางประวตศาสตรในทองถนเปนสอ และการท�า

ความเขาใจสาระประวตศาสตรในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช

๒๕๕๑ สาระทใชในการประชมอบรมประกอบดวย แนวคดและหลกการส�าคญในสาระ

ประวตศาสตร ทยงคงมความเขาใจคลาดเคลอนหรอยงไมถกตองจ�านวนมาก ขอมลใหม

หรอผลการวจยดานประวตศาสตร รวมทงมการศกษานอกสถานทในแหลงเรยนรทาง

โบราณคด ประวตศาสตร และพพธภณฑทอยในจงหวดทเปนจดการอบรม

(๓) การรวมมอกบหนวยงานหรอองคกรทเกยวของในการพฒนา

การเรยนรประวตศาสตรใหแกคณะครและผทสนใจ ไดแก การประชมรวมกบโครงการวจย

โดยม ดร.วนย พงษศรเพยร เมธวจยอาวโส ส�านกงานสนบสนนกองทนวจย (สกว.) เปน

หวหนาโครงการ ในระยะแรกเปนโครงการ “๑๐๐ เอกสารส�าคญ: สรรพสาระประวตศาสตร

ไทย” เนนการศกษาจารก การประชมสมมนาวชาการ ประกอบดวยเนอหาโดยสงเขป คอ

การน�าเสนอผลการศกษาจารกกบประวตศาสตรไทย ภาษาและวรรณกรรมศกษากบ

ประวตศาสตรไทย เอกสารตางประเทศเกยวกบประวตศาสตรไทย และเอกสารประวตศาสตร

30

ทองถน ซงเปนสอในการเรยนรในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

๒๕๕๑ และเอกสารบางฉบบนอกจากใชจดการเรยนรประวตศาสตรแลว ยงสามารถ

ใชจดการเรยนรในกลมสาระการเรยนรอนๆ ได เชน “หนงสอภาษาไทยของพระยาศรสนทร

โวหาร (นอย อาจารยางกร) : หนงสอรวมสรรพความรเกยวกบภาษาไทยและเมองไทย”

เปนเอกสารทเออตอการเรยนรประวตดานภาษาเปนอยางด ในระยะตอมาไดม การปรบ

เปนโครงการ “ปรทรรศนประวตศาสตรและวฒนธรรมเอเชยตะวนออกเฉยงใต” อนม

เปาหมายทจะผลตชดวจยในระดบมาตรฐานและอางองไดเกยวกบเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ซงครอบคลมถงประวตศาสตร วฒนธรรมและประวตศาสตรนพนธ ประวตศาสตรศลปะ

วรรณกรรมศกษา การศกษาเอกสารส�าคญเฉพาะเรอง ทแสดงถงความหลากหลาย

ทางวฒนธรรมของภมภาคเอเซยตะวนออกเฉยงใต การประชมจะชวยใหผเขารวมประชม

ไดเรยนรงานวจยตางๆ ทชวยขยายพรมแดนความรดานประวตศาสตร ไดแก “เอกสารจน

สมยราชวงศหมงเกยวกบรฐในเอเชยตะวนออกเฉยงใตตอนบน” “ลานชางในเอกสาร

ประวตศาสตรพมา ครสตศตวรรษท ๑๖-๑๙” “คตความเชอเกยวกบพระพทธรปศกดสทธ

ของเอเชยตะวนออกเฉยงใต” เปนอาท นอกจากนยงมการจดไปทศนศกษาในประเทศ

เพอนบานดวย ซงครผสอนสามารถเลอกเขาศกษาเรยนรไดตามความสมครใจ

(๔) รวมกบกองอ�านวยการรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร

(กอ.รมน) จดอบรมครประวตศาสตร ใหมความรความเขาใจเกยวกบประวตศาสตรไทย

การสรางส�านกรกในชาตและความจงรกภกดตอสถาบนพระมหากษตรย โดยมการประชม

เตรยมการรวมกน ดวยการทดลองใชหลกสตรทวทยาลยอาชวศกษา จงหวดกาญจนบร

กจกรรมส�าคญประกอบดวย (๑) การเรยนรรอยบาทยาตราของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ททรงเสดจจงหวดกาญจนบรทง ๙ ครง โดยการชมภาพยนตรสวนพระองค ฟงเรองราว

จากผทเคยอยในเหตการณเลาเรองใหฟง และการเรยนรสถานทตางๆ ทเคยเสดจฯ ไดแก

เขอนวชราลงกรณ วดพระแทนดงรง (๒) การเรยนรเกยวกบการน�าเสนอผลการศกษา

เรยนรดวยวธการตางๆ ไดแก บทเพลง การปาฐกถา การแสดงละครสน (๓) การศกษา

นอกสถานทในแหลงเรยนรทางประวตศาสตร ไดแก เมองกาญจนบรเกา อนสรณสถาน

สงครามเกาทพ อนสรณดอนเจดยจงหวดกาญจนบร แนวทางการด�าเนนการดงกลาว

น�าไปสการรวมกนวางแผนระหวาง กอ.รม.จงหวดและส�านกงานเขตพนทการศกษา

ด�าเนนการจดอบรมใหแกเขตพนทการศกษา ๑๗ เขต มครทเขารบการอบรมเขตพนทละ

๑๐๐ คน รวมทงสน ๑,๗๐๐ คน โดยปรบแนวคดแนวทางการด�าเนนการจากหลกสตร

อบรมทจงหวดกาญจนบรไปใช

31

๒. จดอบรมปฏบตกำรคำยนกเรยน : หนงสอกำรตนประวตศำสตร โดยเชญ

ผเชยวชาญดานประวตศาสตรและนกเขยนการตนจากสมาคมการตน ผลงานการจดการคาย

น�าไปสการจดท�าหนงสอ “เสนทางสหนงสอการตนประวตศาสตร” ซงน�าเสนอแนวทาง

การน�าการตนมาชวยน�าเสนอผลการศกษาเรองราวทางประวตศาสตร หนงสอดงกลาว

ไดจดสงไปใหเขตพนทการศกษาทกแหง เพอด�าเนนการจดสงใหสถานศกษาทกแหง

๓. ผลตสอสงเสรมควำมรควำมเขำใจในหลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำน

พทธศกรำช ๒๕๕๑ สำระประวตศำสตรและสอสงเสรมกำรจดกำรเรยนรประวตศำสตร

ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดผลตสอและเอกสารหลาย

รายการเพอใชสนบสนนสงเสรมใหครผ สอนใชเปนแนวทางทางการจดการเรยนร

ประวตศาสตรใหมคณภาพ ไดแก

๓.๑ จดท�าหนงสอ “เพอนคคด มตรคคร : แนวทำงกำรจดกำรเรยนร

ประวตศำสตร” เปนเอกสารใหความรความเขาใจเบองตนเกยวกบหลกสตร ไดแก เวลา

และยคสมยทางประวตศาสตร วธการทางประวตศาสตร (Historical method) พฒนาการ

และการเปลยนแปลงของมนษยชาตและความเปนไทย นอกจากนยงน�าเสนอสาระเกยวกบ

การสอนประวตศาสตร โดยรวบรวมงานเขยนของครประวตศาสตรทประสบความส�าเรจ

ไดแก การใชละครประวตศาสตร การใชแหลงเรยนทางประวตศาสตรและยววจยประวตศาสตร

จดพมพ จ�านวน ๔๕,๐๐๐ เลม และจดสงใหกบสถานศกษาทกแหง ตอมาในป ๒๕๕๗

ไดมการจดพมพครงท ๒ อกจ�านวน ๔๐,๐๐๐ เลม เพอใชแจกใหสถานศกษาในสงกด

ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและสถานศกษาในสงกดอนๆ เพอรวม

ขบเคลอนการเรยนรประวตศาสตร ตามนโยบายของรฐบาลและกระทรวงศกษาธการ

หนงสอการตนประวตศาสตรหนงสอการตนประวตศาสตรหนงสอการตนประวตศาสตร

เสนทางส

“เพอนคคด มตรคคร : แนวทางการจดการ

เรยนรประวตศาสตร”

“เสนทางสหนงสอการตนประวตศาสตร”

32

๓.๒ จดท�าหนงสอ “เสนทำงสหนงสอกำรตนประวตศำสตร” สรป

โครงการการใชการตนเปนสอ ในการน�าเสนอความรดานประวตศาสตร โดยการน�าประเดน

ความรจากประวตศาสตร โดยเฉพาะเรอง “ชาวบานบางระจน” น�ามาวางโครงเรอง ตวละคร

และเขยนเรองราว น�าเสนอ สอความคดความเขาใจทเกดจากการตความทางประวตศาสตร

นอกจากนเอกสารฉบบนไดน�าเสนอหนงสอการตนผลงานของนกเรยนทรวมกระบวนการ

อบรม พมพจ�านวน ๔,๕๐๐๐ เลม จดสงใหกบสถานศกษาทกแหง

๓.๓ “สอกำรเรยนรนอกหองเรยนเสมอนจรง (Virtual

Field Trip) ประวตศำสตร” เปนชดสอทมแนวคดในการสง

เสรมการเรยนรโดยใชระบบเทคโนโลย ในการเขาไปเรยนร

ยงแหลงเรยนโดยผเรยนไมจ�าเปนตองเดนทางไปยงแหลง

เรยนรนนๆ เปนการเรยนรผานระบบออนไลน มการเรยน

เนอหาสาระ การเรยนรการถายทอดสถานการณจรง สถาน

ทจรงผานระบบออนไลน ซงการด�าเนนการยงอยในชวง

การพฒนาระบบ จงเปนการด�าเนนการแบบเปนภาพวดทศน

ในระบบออนไลน ทสามารถเลอกชมไดตามความตองการ

หรอเรยกวาระบบ on demand จดท�าเปน ๓ กลมเรอง ประกอบดวย สโขทย อยธยา และ

รตนโกสนทร จ�านวน ๑๕ ตอน คอ

สโขทย

การสถาปนาอาณาจกรสโขทย ศลาจารกและก�าเนดอกษรไทย

สงคโลก ศลปกรรมสมยอยธยา

อทยานประวตศาสตรสโขทย

อยธยำ

การสถาปนากรงศรอยธยา วรกษตรยแหงอยธยา

อยธยาเมองทาการคานานาชาต ประณตศลปแหงอยธยา

นครประวตศาสตรอยธยามรดกโลก

รตนโกสนทร

เกาะรตนโกสนทร พระบรมมหาราชวง

วดพระศรรตนศาสดาราม พระอารามหลวงประจ�ารชกาล

กรงรตนโกสนทร

อาหารไทย: ครวไทยสครวโลก

33

๓.๔ การด�าเนนการจดท�ามโนทศนส�าคญทปรากฏในหลกสตรรวมทง

วธการเชอมโยงไปสการจดกจกรรมการเรยนร เชน มาตรฐาน ส ๔.๑ “เขาใจความหมาย

ความส�าคญของเวลาและยคสมยทางประวตศาสตร สามารถใชวธการทางประวตศาสตร

มาวเคราะหเหตการณตางๆ อยางเปนระบบ” เปนมาตรฐานดานกระบวนการเรยนร ทคร

ตองฝกซ�าๆ อยางตอเนอง จนเปนทกษะ โดยใชเนอหาสาระในมาตรฐาน ๔.๒ และมาตรฐาน

๔.๓ มาเปนเนอหาทใชในการเรยนร การน�าไปสการสอนทมคณภาพ ครผสอนจงตอง

ท�าความเขาใจในค�าส�าคญ (Key word) มโนทศน (Key Concept) และเนอหาในสาระ

ประวตศาสตร

๓.๕ การจดท�าเอกสาร “แนวปฏบตการจดการเรยนรทด (Best practices)

สาระการเรยนร ประวตศาสตร” เปนการคดเลอกผลงานการจดการเรยนรของคร

ประวตศาสตร น�าขอมลมาจดระบบใหมเพอน�าเสนอผลการปฏบตงานทสามารถเปน

แบบอยางหรอเปนขอมลส�าหรบกระตนคดใหแกครผ สอนไดไปด�าเนนการเพมพน

การจดการเรยนรของตนเองได

๔. กำรจดกจกรรมสงเสรมกำรเรยนรประวตศำสตร เปนกจกรรมททงด�าเนนการ

โดยส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน และกจกรรมทด�าเนนการโดยหนวยงาน

อนๆ ไดแก

๔.๑ การประกวดหนวยการเรยนรประวตศาสตร มจดเรมมาจากมแนวคด

วาควรจะไดสงเสรมใหครผสอนประวตศาสตรระดบประถมศกษาและมธยมศกษา ในสถาน

ศกษาทกสงกดไดพฒนากระบวนการเรยนการสอนตามวธการทางประวตศาสตร ทสงเสรม

ใหเยาวชนเหนคณคาในการเรยนรประวตความเปนมาของชาตไทย เกดความภาคภมใจ

ในความเปนชาตและเหนความจ�าเปนในการธ�ารงรกษาไวซงความเปนชาตไทย วฒนธรรม

ไทย และภมปญญาไทย โดยใหจดสงผลงานการออกแบบหนวยการเรยนรประวตศาสตร

และการจดการเรยนการสอนทมประสทธภาพเขาประกวด ผชนะในระดบตางๆ จะไดรบ

เกยรตบตรพรอมการยกยองเปนผมผลงานดเดนทางการจดการเรยนรประวตศาสตร

หนวยการเรยนรและวธการจดกจกรรมการเรยนการสอนประวตศาสตร

รวม ๔ ระดบ (ระดบละ ๓ รางวล เหรยญทอง เหรยญเงนและเหรยญทองแดง) โดยแบงเปน

ระดบประถมศกษาปท ๑-๓, ประถมศกษาปท ๔-๖, มธยมศกษาปท ๑-๓, มธยมศกษาปท ๔-๖

๔.๒ บรษท บบ พคเจอร จ�ากด ไดเชญบคลากรและนกเรยน ในสงกด

ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานรบชมภาพยนตรสารคดประวตศาสตรเรอง

“ขนรองปลดช : วระชนคนถกลม” ทมเนอหากลาวถงเหตการณการพลชพเพอแผนดน

ในสมยปลายกรงศรอยธยา โดยจะมการจดฉายภาพยนตรดงกลาวทโรงภาพยนตรสกาลา

34

สยามสแควร จ�านวน ๓ รอบ เวลา ๑๒.๐๐ น. ของ

วนท ๙-๑๑ กรกฎาคม ๒๕๔๔ ซงเปนรอบส�าหรบ

นกเรยน โดยไมคดคาใชจายและรบบตรเขาชมได

กอนเวลาฉายของแตละรอบไดทโรงภาพยนตร

ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

พจารณาแลวเหนวาภาพยนตรดงกลาวมประโยชน

ในอนทจะชวยใหเพมพนความรความเขาใจเกยวกบ

ประวตศาสตรและสรางส�านกความรกชาต รกแผนดน

เกด จงไดประชาสมพนธใหสถานศกษาในสงกด

ทราบ และเชญชวนสถานศกษาไดสงนกเรยน

นกเรยน เขาชมภาพยนตรดงกลาว

การพฒนาตวอยางค�าอธบายรายวชาประวตศาสตร การพฒนาครและบคลากร

ทางการศกษา การพฒนาสอสงเสรมการจดการเรยนรประวตศาสตรและกจกรรมตางๆ

กเพอหนนเสรมและสรางบรรยากาศการเรยนรใหสถานศกษาไดตระหนกในความส�าคญ

ของการจดการเรยนรประวตศาสตรและมความสามารถทเพยงพอตอการน�าความรตางๆ

ไปประยกตใชในการเพมพนคณภาพของผเรยน

ตอนท ๒หลกสตรการศกษาของไทยกบการจดการเรยนรประวตศาสตร

37

ตอนท ๒หลกสตรการศกษาของไทยกบการจดการเรยนรประวตศาสตร

พฒนาการหลกสตรประวตศาสตรของไทยในการจดการศกษาของไทยแตเดมตงแตสมยสโขทย จนถงสมยรตนโกสนทร ใน

ตนรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวนน ระบบการศกษาของไทยยงไมม

หลกสตรการเรยนการสอน ในความหมายทเปนระเบยบแบบแผน ก�าหนดเนอหาอตราเวลา

เรยนไวเปนลายลกษณอกษร เพอใชเปนแนวทางในการวดผล หรอแนวทางในการจด

ชนเรยนเหมอนเชนปจจบน สงทยดถอวาเปนแนวทางจดการศกษาทถอเปนหลกสตร

คอ แนวปฏบตและแบบเรยน (กรมวชาการ, ๒๕๔๖ : ๑๑๑-๑๑๒)

38

แนวปฏบตทใชเปนแนวทางการจดการศกษาในสมยนนทถอวาเปนหลกสตรการ

ศกษาฉบบแรกของไทยคอ “ประกาศการเรยน พ.ศ. ๒๔๒๘ และพระราชบญญตการสอบ

พ.ศ.๒๔๓๓”

พ.ศ. ๒๔๓๕ เมอมการตง กระทรวงธรรมการ จงไดจดท�าเอกสารทถอเปน

หลกสตรทมระเบยบแบบแผนฉบบแรกขนและมการพฒนาหลกสตรตอมาเปนล�าดบ ดงน

กระทรวงธรรมการประกาศใชในโรงเรยนมลสามญคอ “พกดส�าหรบการศกษา

ร.ศ.๑๑๑” (พ.ศ. ๒๔๓๕) ซงแบงการจดการศกษาเปน ๒ ชนคอ ชนมลสามญ ( ชนต�า ๓

ป ชนสง ๔ ป ) และชนมธยมศกษา (ชนกลาง ๔ ป ชนสง ๔ ป) สาระประวตศาสตรนนจะ

เรยนในวชา “พงศาวดาร” ซงจะเรมเรยนในระดบมลสามญชนสง

หลกสตร พ.ศ. ๒๔๓๘ แบงเปนระดบชนเปนประโยค ๑-๓ ประโยค ๑-๒ เรยน

ประโยคละ ๓ ป สวนประโยค ๓ เรยน ๔ ป สาระประวตศาสตร เรยนในวชา “พระราช

พงศาวดาร” ตงแตประโยค ๑ ชน ๓ โดยใหอานพระราชพงศาวดารยอ ตอนกรงเกา และ

เรยนตอเนองทกประโยค

หลกสตรสามญศกษาชนประถมและมธยม ร.ศ. ๑๒๔ (พ.ศ. ๒๔๔๘) ไดม

การปรบปรงระบบการศกษาครงส�าคญ คอ แบงเปนระดบชนประถมศกษา ๔ ป และ

มธยมศกษา ๔ ป โดยใหเรยนวชา พงศาวดารควบคกบภมศาสตร ในระดบมธยมศกษา

หลกสตรสามญศกษาส�าหรบสตร ร.ศ. ๑๒๖ (พ.ศ. ๒๔๕๐) แบงเปนมลศกษา

๒ ป ประถมศกษา ๓ ป และมธยมศกษา ๔ ป สาระประวตศาสตรจะเรยนในระดบประถม

ศกษาซงประกอบดวย ๘ วชา ไดแก จรรยา ภาษาไทย ค�านวณวธ ภมศาสตร พงศาวดาร

สขวทยา ศลปะ และการเรอน

หลกสตรสามญศกษา ร.ศ.๑๓๐ (พ.ศ. ๒๔๕๔) แบงเปนมลศกษา ๓ ป ประถม

ศกษา ๓ ป มธยมสง ๓ ป โดยระบชดเจนวา ระดบมลศกษา เรยนพงศาวดารเพอมง

ใหนกเรยนมความรเกยวกบประวตของชาตจนเกดความรกชาตบานเมอง ระดบประถม

ศกษามงใหมความรวา ประเทศไทยเกยวของกบประเทศอนๆ ในโลกอยางไรและเพอให

เกดความรกชาต สวนในระดบมธยมศกษา มงใหเกดความรกชาตและปรารถนาทจะบ�ารง

ชาตบานเมอง

จะเหนวา ตงแต พ.ศ. ๒๔๕๔ หลกสตรการศกษาของไทยไดใหความส�าคญ

ตอการเรยนประวตศาสตรเพอสรางจตส�านกความเปนไทย ความรกชาตบานเมอง

อยางชดเจนแลว

39

หลกสตรหลวง พ.ศ. ๒๔๕๖ มการปรบเปลยนโครงสรางหลกสตรเปนประถม

ศกษา ๕ ป และระดบมธยมศกษา ๘ ป สวนเนอหาการเรยนยงคงเหมอนหลกสตร

พ.ศ. ๒๔๕๔ เปนสวนใหญ โดยเพมวชาลกเสอเขามาในหลกสตรตงแตระดบประถมศกษา

หลกสตรสามญศกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ มการปรบเปลยนโครงสรางหลกสตรสามญ

ศกษาใน พ.ศ. ๒๔๖๔ และพ.ศ. ๒๔๖๗ แตเนอหาการเรยนยงคงเหมอนเดม

หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. ๒๔๗๑ มการเปลยนโครงสรางหลกสตร

มธยมศกษาตอนปลาย โดยแบงออกเปน ๓ แผนกคอ แผนกกลาง แผนกภาษา และแผนก

วทยาศาสตร โดยใหแผนกกลางและแผนกภาษาเรยนประวตศาสตร หรอ ภมศาสตร อยาง

ใดอยางหนงเทานน สวนแผนกวทยาศาสตรไมไดก�าหนดใหเรยนประวตศาสตร

ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ ไดมการประกาศใช

แผนการศกษาชาต พ.ศ. ๒๔๗๕ ท�าใหขยายการศกษาภาคบงคบออกไปมากยงขน

ในประมวลศกษาภาค ๒ พ.ศ. ๒๔๘๐ ก�าหนดใหหลกสตรชนประถมศกษา นกเรยนจะ

ไดเรยน “ความรเรองเมองไทย” หลกสตรชนมธยมตน และมธยมศกษาตอนปลาย นกเรยน

จงไดเรยนประวตศาสตร

หลกสตรประถมศกษาและหลกสตรเตรยมอดมศกษา พ.ศ. ๒๔๙๑ ก�าหนด

ใหนกเรยนระดบประถมศกษาเรยนวชาประวตศาสตร สวนนกเรยนเตรยมอดมศกษา

ก�าหนดใหนกเรยนแตละแผนกเรยน ๕ หมวดวชา คอ ภาษาไทย สงคมศกษา คณตศาสตร

ภาษาองกฤษและวชาเฉพาะแผนก

จะเหนวา หลกสตร พ.ศ. ๒๔๙๑ หลกสตรก�าหนดใหม หมวดวชาสงคมศกษา

ซงมรายวชา ๔ วชา คอ หนาทพลเมอง ศลธรรม ภมศาสตร และประวตศาสตร ตอมาได

มการปรบปรงโครงสรางการจดการศกษาระดบมธยมศกษา ใน พ.ศ. ๒๔๙๓ เปน

มธยมศกษาตอนตน ๓ ป มธยมศกษาตอนปลาย ๓ ป

การบรณาการเนอหาวชาเปนหมวดหม เหนไดชดเจนในหลกสตรประถมศกษา

และหลกสตรอดมศกษา พ.ศ. ๒๔๙๘ ทมจดเนนองค ๔ ของการศกษา คอ จรยศกษา

พทธศกษา พลศกษา และหตถศกษา หลกสตรฉบบนเนนการเปนหลกสตรทมการพฒนา

มากทสด คอ ปรบเปลยนรปแบบจากหลกสตรรายวชา Subject Curriculum เปน Broad

Fields Curriculum แบงเปน ๕ หมวดวชา คอ หมวดภาษาไทย หมวดเลขคณต หมวด

ธรรมชาตศกษา (รวมสขศกษา) หมวดสงคมศกษา และกจกรรมพเศษ

หลกสตรดงกลาวนไดมการปรบปรงใน พ.ศ. ๒๕๐๑ โดยเพมอก ๑ หมวดวชา

คอ พลานามย รวมสขศกษาและพลศกษาเขาไวในหมวดเดยวกน

40

หลกสตรพทธศกราช ๒๕๐๓ ไดน�าแนวคดทางดานการศกษาและปรชญา

การศกษาทางตะวนตกมาใช แบงเปนระดบประถมศกษาตอนตน ๔ ป ระดบประถมศกษา

ตอนปลาย ๓ ป มธยมศกษาตอนตน ๓ ป (ม.ศ. ๑-๓) และมธยมศกษาตอนปลาย ๓ ป

(ม.ศ. ๔-๖) รปแบบของหลกสตรเปนแบบ Broad Fields Curriculum คอ เนอหาวชา

มลกษณะผสมผสานบรณาการกนมากขน โดยรวมวชาตางๆ ทใกลเคยงกนเปนหมวดวชา

ดวยเหตดงกลาว การเรยนรประวตศาสตรจงเปนเนอหาทบรณาการในกลมสงคมศกษา

ซงการเรยนรในกลมวชาไดปรบปรงใน พ.ศ. ๒๕๒๐ โดยกระทรวงศกษาธการไดประกาศ

ใชหลกสตรหมวดวชาสงคมศกษาใหมทง ๓ ระดบคอ ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน

และมธยมศกษาตอนปลาย โดยใหหมวดวชาสงคมศกษาในหลกสตรประโยคประถมศกษา

แบงเปน ๓ เรอง คอ ประชาธปไตย สถาบนกบความมนคงและความอยรอดของชาต ระดบ

มธยมศกษาแบงเปน ๓ กลมวชา คอ ภมศาสตร ประวตศาสตร หนาทพลเมองและศลธรรม

สวนระดบมธยมศกษาตอนปลายแบงเปน ๔ กลมวชา คอ ภมศาสตร ประวตศาสตร หนาท

พลเมองและศลธรรม

ในแผนพฒนาการศกษาของชาต พทธศกราช ๒๕๒๐ ไดปรบระบบการศกษา

เปนประถมศกษา ๖ ป มธยมศกษาตอนตน ๓ ป และมธยมศกษาตอนปลาย ๓ ป จงได

มการพฒนาหลกสตรอยางเปนระบบโดยอาศยผลการวจย การวเคราะหแนวทางการจดการ

ศกษาของประเทศตางๆ ทวโลก และความคดเหนของผทรงคณวฒทกสาขา หลกสตรฉบบ

ปรบปรงใหมนประกอบดวย

หลกสตรประถมศกษา พทธศกราช ๒๕๒๑ ซงเปนหลกสตรทค�านงถงการ

ด�าเนนชวตในสงคม โดยจดเนอหาสาระเปนมวลประสบการณ ๔ กลม ประกอบดวย

(๑) กลมทกษะ (รวมภาษาไทย และ คณตศาสตร)

(๒) กลมสรางเสรมประสบการณชวต หรอกลม สปช. (รวมวชาสงคมศกษา

วทยาศาสตร และสขศกษา โดยบรณาการกนเปนหนวยการเรยนรตางๆ)

(๓) กลมสรางเสรมลกษณะนสย หรอกลม สลน. (รวมวชาจรยศกษา พลศกษา

ศลปศกษา ดนตรนาฏศลป กจกรรมลกเสอ เนตรนาร และยวกาชาด)

(๔) กลมการงานและพนฐานอาชพ หรอกลม กพอ. และ กลมประสบการณพเศษ

(ภาษาองกฤษ และวชาอาชพ)

หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช ๒๕๒๑ แบงออกเปน ๕ กลมวชาคอ

(๑) กลมวชาภาษา (ภาษาไทย และ ภาษาตางประเทศ)

(๒) กลมวชาวทยาศาสตร คณตศาสตร

(๓) กลมวชาสงคมศกษา

41

(๔) กลมวชาพฒนาบคลกภาพ (พลานามย และ ศลปศกษา)

(๕) กลมวชาการงานอาชพ

หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช ๒๕๒๔ มโครงสรางเปน

ระบบหนวยการเรยนมทงวชาบงคบ วชาเลอกและวชาเลอกเสร ในวชาบงคบแบงเปน ๒

สวน สวนแรกเปนวชาสามญ (ภาษาไทย สงคมศกษา พลานามย วทยาศาสตร) สวนท

สองเปนวชาพนฐาน วชาอาชพ (ชางอตสาหกรรม เกษตรกรรม คหกรรม พาณชยกรรม

ศลปหตถกรรม ศลปกรรม การสาธารณสข)

จะเหนวาในหลกสตร พทธศกราช ๒๕๒๑ การจดการเรยนการสอนประวตศาสตร

ในระดบประถมศกษา จะหลอมรวมวชาตางๆ ในลกษณะบรณาการ อยในกลมสรางเสรม

ประสบการณชวต ซงกลาวไดวาเปนการสลายตวตนของวชาประวตศาสตรอยางแทจรง

โดยมงใหผเรยนไดเรยนรชวตกบสงแวดลอมรอบตว สวนในระดบมธยมศกษาตอนตน

และตอนปลาย ยงคงเปนวชาหนงในกล มสงคมศกษา ตามแนวคดของหลกสตร

พทธศกราช ๒๔๙๘ ทมลกษณะเปน Broad Fields Curriculums

ตอมากรมวชาการไดประเมนผลการใชหลกสตรทง ๓ ระดบ พบวามปญหา

หลายประการ โดยเฉพาะอยางยงในดานการพฒนาคนใหมความสามารถพงตนเอง

และการน�าเทคโนโลยทเหมาะสมมาใชในการพฒนาคณภาพชวต ท�าใหกรมวชาการปรบปรง

หลกสตรทกระดบใหสอดคลองกบแนวทางการปฏรปการศกษา ใน พ.ศ. ๒๕๓๓ ซงไดม

การประกาศใชหลกสตรประถมศกษาพทธศกราช ๒๕๒๑ (ฉบบปรบปรง ๒๕๓๓)

หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช ๒๕๒๑ (ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๓๓) และ

หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช ๒๕๒๔ (ฉบบปรบปรง ๒๕๓๓) ซงทง

๓ ระดบยงคงโครงสรางหลกสตรเดมแตไดมการปรบปรงใหสอดคลองกบสภาพและความ

ตองการในทองถน และใหโรงเรยนจดการเรยนการสอนโดยใช “ทกษะกระบวนการ ๙

ประการ” ในกลมประสบการณ ทกวชา และทกระดบชนหลกสตร ดงกลาวนใชตอมาจนถง

หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔

สบเนองจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ และ

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ ทก�าหนดนโยบายการกระจายอ�านาจ

การจดการศกษาสทองถนและการจดการศกษาขนพนฐานของปวงชน โดยขยายการศกษา

ภาคบงคบจาก ๖ ป เปน ๙ ป และขยายการศกษาขนพนฐานเปน ๑๒ ป ใหทวถงและ

มคณภาพ สงผลใหกรมวชาการไดปรบปรงหลกสตร พ.ศ. ๒๕๓๓ มาเปนหลกสตร

การศกษาขนพนฐาน ทมงหวงใหหลกสตร เปน “ยทธศาสตร” ส�าคญทจะผลกดนใหเกด

การปรบเปลยนพฤตกรรมการสอนจากครจากผบอกความร มาเปนผเอออ�านวยใหผเรยน

42

เกดการเรยนรดวยตนเอง รวมทงปรบเปลยนวฒนธรรมการเรยนร เจตคต ความคด

ความเชอและพฤตกรรมของผบรหารสถานศกษา ศกษานเทศก พอแมผปกครอง สอมวลชน

และผเกยวของทกฝาย

หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔ เปนหลกสตรแกนกลาง

ระดบชาต ครอบคลม การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอความเปน

เอกภาพแตมความหลากหลายในทางปฏบต

สาระส�าคญของหลกสตร คอ เปนหลกสตรตอเนอง ๑๒ ป ตงแตระดบประถม

ศกษาจนถงมธยมการศกษาตอนปลาย แบงเปน ๔ ชวงชนๆ ละ ๓ ป คอชวงชนท๑ :

ประถมศกษาปท ๑-๓ ชวงชนท ๒ : ประถมศกษาปท ๔-๖ ชวงชนท ๓ : มธยมศกษา

ปท ๑-๓ ชวงชนท ๔ : มธยมศกษาปท ๔-๖ และเปนหลกสตรทใชมาตรฐานการเรยนร

เปนเปาหมายในการพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะทพงประสงค มคณภาพทงดานความร

ทกษะ เจตคต คานยม คณธรรมและจรยธรรม โดยโครงสรางหลกสตรประกอบดวย

๘ กลมสาระการเรยนร คอ (๑) ภาษาไทย (๒) คณตศาสตร (๓) วทยาศาสตร

(๔) สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม (๕) สขศกษา และพลศกษา (๖) ศลปะ

(๗) การงานอาชพและเทคโนโลย และ (๘) ภาษาตางประเทศ

จะเหนวาการจดการเรยนรประวตศาสตรในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน ๒๕๔๔

เปนสวนหนงของกลมสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ซงในระดบมธยมศกษานน ถอวา

ไมไดแตกตางจากหลกสตรฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๓๓ แตส�าหรบระดบประถมศกษานน

มนยทเปลยนแปลงไปจากเดมมากพอสมควร เพราะในกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและ

วฒนธรรมนจะประกอบดวยสาระ (๑) ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม (๒) หนาทพลเมอง

วฒนธรรม และการด�าเนนชวต (๓) เศรษฐศาสตร (๔) ประวตศาสตร (๕) ภมศาสตร

(กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๔๔ : ๘)

ตอมาไดมการประเมนผลการใชหลกสตร พบวา หลกสตรการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช ๒๕๔๔ ยงมความไมชดเจนของหลกสตรหลายประการทงในสวนของเอกสาร

หลกสตร กระบวนการน�าหลกสตรสการปฏบตและผลผลตทเกดจากการใชหลกสตร

ประกอบกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๐ (พ.ศ. ๒๕๕๐ – ๒๕๕๔)

ไดชใหเหนความจ�าเปนในการปรบเปลยนจดเนนในการพฒนาคณภาพคนในสงคมไทยให

มคณธรรมและมความรอบรอยางเทาทน ใหมความพรอมทงดานรางกาย สตปญญา

อารมณและศลธรรม สามารถกาวทนการเปลยนแปลงเพอน�าไปสสงคมฐานความรไดอยาง

มนคง เปนผลใหมการปรบปรงหลกสตร พ.ศ. ๒๕๔๔ มาเปนหลกสตรแกนกลางการศกษา

ขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

43

หลกสตรทสถานศกษาใชในปจจบน คอ หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช ๒๕๕๑ ซงเปนหลกสตรทมโครงสรางหลกสตรและใชมาตรฐานการเรยนร

เปนเปาหมายในการพฒนาคณภาพผเรยนเหมอนกน นยส�าคญทแตกตางคอ หลกสตร

แกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช ๒๕๕๑ ก�าหนดตวชวดชนป ระบสงทนกเรยน

พงรและปฏบตได ในระดบการศกษาภาคบงคบ (ประถมศกษาปท ๑ – มธยมศกษาปท ๓)

และตวชวดชวงชนเปนเปาหมายในการพฒนาผเรยนในระดบมธยมศกษาตอนปลาย

(มธยมศกษาปท ๔ – ๖)

สาระประวตศาสตรในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

๒๕๕๑ ในมาตรฐานการเรยนร ๓ ขอคอ

มาตรฐาน ส ๔.๑ เข าใจความหมาย ความส�าคญของเวลาและยคสมย

ทางประวตศาสตร สามารถใชวธการทางประวตศาสตร บนพนฐานของความเปนเหต

เปนผล มาวเคราะหเหตการณตางๆ อยางเปนระบบ

มาตรฐาน ส ๔.๒ เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตจนถงปจจบน ในแง

ความสมพนธและการเปลยนแปลงของเหตการณอยางตอเนอง ตระหนกถงความส�าคญ

และสามารถวเคราะหผลกระทบทเกดขน

มาตรฐาน ส ๔.๓ เขาใจความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรม ภมปญญาไทย

มความภาคภมใจและธ�ารงความเปนไทย

มาตรฐานทงสามขอน มจดเนนตางกน คอ

มาตรฐาน ส ๔.๑ เนนความร และเขาใจประวตศาสตรและวธการศกษา

ประวตศาสตรสามารถน�าไปใชสบคนเรองราวทตนสนใจไดบนพนฐานของความเปนเหตผล

เปนผล

มาตรฐาน ส ๔.๒ เนนความรความเขาใจ ในเรองพฒนาการและการเปลยนแปลง

ของมนษยชาตจากอดตจนถงปจจบน สามารถรเทาทนโลกในยคโลกาภวตนและการอย

รวมกนไดอยางสนตสข

มาตรฐาน ส ๔.๓ เนนเรองความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรมและภมปญญา

ไทยเพอใหเกดความรกและภาคภมใจในความเปนชาต

โดยหลกการของหลกสตรสาระประวตศาสตร การจดหมวดหมกเพอใหกลมกอน

ของความรเปนหมวดหม ใหเขาใจแนวคดเชงหลกสตร เมอน�าไปสการจดการเรยนการสอน

ควรมการเรยงล�าดบใหม กลาวคอ เรยนมาตรฐาน ๔.๓ ในฐานะทเปนเรองทใกลตวผเรยน

ตามดวย มาตรฐาน ๔.๒ ในฐานะทเปนเรองพฒนาการของมนษยชาตทมพนทและมต

44

ของเวลากวางขวางไปสระดบประวตศาสตรของโลกและมนษยชาต โดยใชมาตรฐาน

๔.๑ ในฐานะเปนเครองมอในการเรยนรสาระหรอเนอหาในมาตรฐานทง ๒ ขางตน

ดงแผนภาพ ทงนเนอหาอาจเชอมโยงกบสาระอนๆ ในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา

ศาสนา และวฒนธรรม ทเกยวกบเนองกบเศรษฐศาสตร ภมศาสตร การเมอง จรยธรรม

จากมาตรฐานทง ๓ ขอ ในสาระประวตศาสตร ก�าหนดเปนขอบขายการเรยนร

ทมความคดรวบยอดทเกยวของกบศาสตรตางๆ ทเกยวของกบสงคมมนษยหลายศาสตร

เชน เศรษฐศาสตร ภมศาสตร ปรชญา มานษยวทยา สงคมวทยา และ โบราณคด ทมงให

มความเขาใจวา การด�าเนนชวตของมนษยชาตนน มการสงสมตามกาลเวลาอยางตอเนอง

และเปลยนแปลงไปตามยคสมย การศกษาเรองราวในอดตท�าใหเกด การเรยนรวามนษย

ในอดตเผชญปญญาตางๆ ในขณะด�ารงชวตอยอยางไร มวธการจดการกบปญหาตางๆ

ในเวลาตอมาอยางไร อนจะเปนการสรางประสบการณ และทางเลอกในการด�ารงชวตแก

คนรนหลงตอไป ในการเรยนรดงกลาว จงตองใหผเรยนไดแสวงหาความรและประสบการณ

เกยวกบความเปนมาของตนเอง ครอบครว สงคมและของประเทศชาตวามพฒนาการ

มาอยางตอเนองและเปลยนแปลงมาสปจจบนอยางไร มความสามารถในการตความและ

อธบายนยส�าคญของเหตการณ ปญหาและการเปลยนแปลงเชงประวตศาสตรทางสงคม

ของประเทศและสงคมอน โดยใชบทเรยนจากอดตมาท�าความเขาใจปจจบนและ

การเปลยนแปลงในอนาคต

จากมาตรฐานทง ๓ ขอ ในสาระประวตศาสตร กาหนดเปนขอบขายการเรยนรทมความคดรวบ

ยอดทเกยวของกบศาสตรตาง ๆ ทเกยวของกบสงคมมนษยหลายศาสตร เชน เศรษฐศาสตร ภมศาสตร ปรชญา มานษยวทยา สงคมวทยา และ โบราณคด ทมงใหมความเขาใจวา การดาเนนชวตของมนษยชาต นนม การสงสมตามกาลเวลาอยางตอเนอง และเปลยนแปลงไปตามยคสมย การศกษาเรองราวในอดตทาใหเกด การเรยนรวามนษยในอดตเผชญปญญาตาง ๆ ในขณะดารงชวตอยอยางไร มวธการจดการกบปญหาตาง ๆ ในเวลาตอมาอยางไร อนจะเปนการสรางประสบการณ และทางเลอกในการดารงชวตแกคนรนหลงตอไป ใน การเรยนรดงกลาว จงตองใหผเรยนไดแสวงหาความรและประสบการณเกยวกบความเปนมาของตนเอง ครอบครว สงคม และของประเทศชาตวามพฒนาการมาอยางตอเนอง และเปลยนแปลงมาสปจจบนอยางไร มความสามารถในการตความ และอธบายนยสาคญของเหตการณ ปญหา และการเปลยนแปลงเชงประวตศาสตรทางสงคมของประเทศ และสงคมอน โดยใชบทเรยนจากอดตมาทาความเขาใจปจจบน และ การเปลยนแปลงในอนาคต หวขอสาคญ ทเปนกรอบความคด การจดการเรยนรใหผเรยนเรยนรสาระประวตศาสตร ดงน ๑. เวลาและชวงสมยทางประวตศาสตร ๒. วธการทางประวตศาสตร ๓. พฒนาการของมนษยชาต

มาตรฐาน ส ๔.๓ เขาใจความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรมภมปญญาไทย มความรก ความภมใจและธารงความเปนไทย

มาตรฐาน ส ๔.๒ เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตจนถงปจจบน ใ น แ ง ค ว า ม ส ม พ น ธ แ ล ะ ก า รเปล ยนแปลงของเหตการณอย า งตอเนองตระหนกถงความสาคญและสามารถวเคราะหผลกระทบทเกดขน

ใหรจกความเปนไทย ทงประวตความเปนมา วฒนธรรมไทย ภมปญญาไทย ขนบธรรมเนยมประเพณไทย วรกรรมของ บรรพบรษ เพอใหเกดความรก ความภมใจ และธารงรกษาความเปนไทยไวใหคงอยตลอดไป

ใหเรยนรไปสสงคมโลก ดวยการศกษาพฒนาการและ ความเปลยนแปลงของเหตการณเรมทชาตของตนเอง ขยายไปประเทศเพอนบาน อาเซยน ภมภาค และเพอนรวมโลก รวมทง การเรยนรเพอวเคราะหสถานการณและการเปลยนแปลงและผลกระทบทเกดขนทมตอตนเอง ประเทศชาต และสงคมโลก

มาตรฐาน ส ๔.๑ เขาใจความหมาย ความสาคญของเวลา และยคสมยทางประวตศาสตร สามารถใชวธการทางประวตศาสตรมาวเคราะหเหตการณตาง ๆ อยางเปนระบบ

ใหเรยนรเพอใชเปนเครองมอสาหรบ การเรยนรประวตศาสตรชาตไทย และพฒนาการของมนษยชาตในพนทตาง ๆ ของโลก (มาตรฐาน ส ๔.๓ และ ส ๔.๒)

45

หวขอส�าคญ ทเปนกรอบความคด การจดการเรยนรใหผเรยนเรยนรสาระประวตศาสตร

ดงน

๑. เวลาและชวงสมยทางประวตศาสตร

๒. วธการทางประวตศาสตร

๓. พฒนาการของมนษยชาต

๔. เหตการณส�าคญทแสดงความเปลยนแปลงของมนษยชาต

๕. ความเปนมาของชาตไทย

๖. บคคลส�าคญของไทย

๗. วฒนธรรมและภมปญญาไทย

(กรมวชาการ, ๒๕๔๖ : ๔-๖)

ความรความเขาใจวาดวยหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔

และหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ กลมสาระ

การเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สาระท ๔ ประวตศาสตรแนวคดในการพฒนาการจดการเรยนรประวตศาสตรทอยในกลมวชาสงคมศกษา

มมาอยางตอเนอง ตงแตหลกสตรประถมศกษา ๒๕๒๑ (ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๓๓)

ประวตศาสตรอยในกลมสรางเสรมประสบการณชวต หลกสตรมธยมศกษาตอนตน

พทธศกราช ๒๕๒๑ (ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๓๓) และหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย

พทธศกราช ๒๕๒๔ (ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๓๓) ประวตศาสตรอยในกลมสงคมศกษา

ท�าใหเกดปญหาการจดการเรยนรหลายประการ ทส�าคญคอนกเรยนจะตองเรยนหลายอยาง

แตมความรนอย ดงน ดร.เอกวทย ณ ถลาง ไดเสนอความคดในเรองนวา

“ในมตทเราพยายามจะบรณาการเอาเรองใกลตวใหรกอน แลวรแตกฉานมากขน

เรอยๆ นน กยงมจดออนอยตรงทเราพยายามใหเดกรหลายอยางเกนไป จนเปนหลกสตร

“หวงด” นคอขอสงเกตประเดนทหนง เรากลววาเดกจะไมรเรองเพอนบานของเรา ไมรเรอง

โลกของเรา จงพยายามจดเนอหาทกอยาง ดประหนงวาเอาความรระดบมหาวทยาลยมา

บรรจใหเดกมธยมเรยน จรงอยถาถอตามทฤษฎของ Jerome Bruner นกการศกษาและ

นกจตวทยาชนเยยมคนหนง ซงมความเหนวาสงทบานเมองเหนวาจ�าเปนและส�าคญทควร

เรยน กสามารถจดเนอหาใหเหมาะสมกบระดบวฒภาวะของผเรยน แตประเดนปญหาไมได

จบลงเพยงนน เพราะความปรารถนาดของเราท�าใหเนอหาแนนมาก เมอแนนมาก ผสอนก

ใชความเคยชนเดม คอสอนรายละเอยดใหหมดเทาทจะพงกระท�า และตองสอบใหหมดทก

เรอง จงหนไมพนตองออกขอสอบแบบปรนย ในทสดกเปนการเรยนการสอนทไรวญญาณ

46

กลาวคอ รสงละอนพนละนอยเพยงเพอใหตอบขอสอบปรนยไดเทานน จงสมควรจะได

พจารณาโครงสรางของหลกสตร ดวามอะไรทจ�าเปนทเดกวยนควรร ทเราควรใหสวนท

เหลอกใหโอกาสเดกไดแสวงหาดวยตนเองบาง ดงนนจงควรลดเนอหาลงเพอเปดทางใหผ

สอนและผเรยนไดลงลกในสาระส�าคญ เพอเปนรากฐานทดในการแสวงหาความรตอไปใน

ภายภาคหนา” (กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๓๑ : ๙)

นอกจากน เนองจากสงคมเปนวชาทหลากหลายเนอหาและกวางขวางมาก

ครผสอนไมสามารถจะเชยวชาญในทกๆ วชาได ดงนนครสวนมากจงจะเนนเฉพาะเรอง

ทตนเองเชยวชาญและละเลยคณลกษณะเฉพาะ ซงเปนเอกลกษณของวชาตางๆ โดยเฉพาะ

ประวตศาสตร ซงศาสตราจารยนธ เอยวศรวงศและศาสตราจารยอาคม พฒยะ ผทรงคณวฒ

ทางประวตศาสตร ไดอธบายความแตกตางของประวตศาสตรจากสงคมศาสตรสาขาอนๆ

วา ประวตศาสตรใหความส�าคญกบลกษณะเฉพาะของสงคมมนษยทจะแตกตางกนและ

พฒนาไปทามกลางเวลา หรอทามกลางปจจยแวดลอมตางๆ ของสงคม ทเรยกวา “มตของ

เวลา” (นธ เอยวศรวงศ และอาคม พฒยะ, ๒๕๒๕ : ๖ – ๑๒) ซงสงคมศาสตรสาขาอน

ไมไดใหความส�าคญในเรองน รวมทงหวใจของการเรยนร ประวตศาสตรทเรยกวา

“กระบวนการทางประวตศาสตร” ทเนนความมเหตมผลทไดจากการประเมนคณคาของ

หลกฐาน ดร. วนย พงศศรเพยร กรรมการช�าระประวตศาสตรไทยไดแสดงความคดเหน

เกยวกบปญหา และอปสรรคในการเรยนการสอนประวตศาสตรวา สาเหตหนงมาจาก

“การสลายความเปนเอกเทศของวชาประวตศาสตร และวทยาศาสตรในประเทศไทยหลง

การปรบปรงหลกสตรของกระทรวงศกษาธการใน พ.ศ. ๒๕๒๑ ในขณะทประเทศตะวน

ตกทงหมด และประเทศเพอนบานของเราตางกยงถอวาประวตศาสตรเปนวชาเอกเทศ

บางประเทศ เชน จน เวยดนาม ญปน เกาหล ฝรงเศส เยอรมน องกฤษ สหรฐอเมรกา

และมาเลเซย ใหความส�าคญแกวชาประวตศาสตรมากเปนพเศษ สวนหนงเปนเพราะการ

สงสมดานภมปญญาทยาวนาน สวนหนงเปนเพราะเหตวกฤตทชาตเหลานนเผชญในยค

อาณานคม แตทส�าคญทสดจากแงมมของการศกษากคอ การตระหนกวาการเรยนร

ประวตศาสตรชาต เทากบเปนการท�าความรจกสงคมของตนเอง นอกจากนประวตศาสตร

เทานนทจะชวยปลกฝงความรกมาตภม ความมงมนในปณธานแหงชาตและความเขาใจ

วฒนธรรมประจ�าชาต แมมผอธบายวาจ�านวนเนอหาและชวโมงเรยนของประวตศาสตรไทย

ไมไดลดนอยลงกวาสมยกอนเลยแตนนไมใชประเดนส�าคญ ตราบเทาทองคาพยพของ

ประวตศาสตร ถกแยกออกไปเปนสวน ในรายวชาชอประหลาดตางๆ” (กระทรวง

ศกษาธการ, ๒๕๔๓: ๓-๔)

47

ประกอบกบกระแสสงคมใหความสนใจการจดการเรยนรประวตศาสตร ดงปรากฏ

บทความในหนงสอพมพรายวนหลายฉบบตอเนองกนทแสดงความหวงใยและความตองการ

ใหกระทรวงศกษาธการเนนการเรยนการสอนประวตศาสตรไทยในสถานศกษา โดยก�าหนด

เปนหลกสตรทเขมขนขนเพอใหนกเรยนตระหนกและเกดความรก และภาคภมใจในชาต

เพมมากขน

นอกจากนยงไดมหนงสอกราบเรยน ฯพณฯ นายกรฐมนตร ผานทางระบบ

“โฮมเพจสายตรง นายกรฐมนตร (นายชวน หลกภย)” เสนอขอคดเหนเกยวกบการศกษา

ประวตศาสตร มขอความวา “ตงแตเกดเรองการเรยกรองประชาธปไตย เกดนมต

พระสพรรณกลยา ฯลฯ ท�าใหเปนทวจารณกนวาหลกสตรการศกษาของไทยละเลย

วชาประวตศาสตรไป ควรใหมวชาประวตศาสตรโดยเฉพาะและบรรจเนอหานน

ลงในวชานนดวย อนทจรง ไมมอะไรทไมมประวตศาสตร กระผมจงเหนวาไมจ�าเปนตองม

วชาประวตศาสตรแยกเปนวชาเฉพาะตางหาก แตบรรจเนอหาประวตศาสตรของเนอหา

วชาอนทกวชาลงไปดวย นาจะท�าใหร สกวาประวตศาสตรมความส�าคญมากยงกวา

แยกเฉพาะ เพราะท�าใหผเรยนเหนวาประวตศาสตรเปนองคประกอบส�าคญของทกสง

เปนตวอยางเหตการณทจะน�ามาใช น�ามาพฒนาในวชานนๆ อยางใกลชด เปนหนาทของ

ครทกวชาตองสอนประวตศาสตรดวย แทรกในเนอหาวชาของตนอยางใหมความส�าคญ

การวดผลตองวดดานประวตศาสตรของทกเนอหาดวย” (กระทรวงศกษาธการ, ส�านกงาน

ปลดกระทรวง, ๒๕๔๓ : ๑)

ดวยเหตผลดงกลาว กระทรวงศกษาธการจงไดปรบปรงหลกสตร โดยมอบหมาย

ใหกรมวชาการแยกวชาประวตศาสตรไทยออกมาเปนวชาเฉพาะ โดยในระดบประถมศกษา

ใหบรรจเนอหาในภาพรวมของประวตศาสตรไทยทมรายละเอยดความลกซงตามระดบ

ทเหมาะสม สวนในระดบมธยมศกษาไดก�าหนดเปนวชาบงคบทนกเรยนทกคนตองเรยน

เดอนพฤศจกายน ๒๕๔๒ กระทรวงศกษาธการไดลงนามในค�าสงปรบปรง

เพมเตมรายวชาประวตศาสตรในหลกสตรประถมศกษา มธยมศกษาตอนตนและ

มธยมศกษาตอนปลาย โดยก�าหนดใหมการเรยนการสอนประวตศาสตรไทยทกระดบชน

ตงแตปการศกษา ๒๕๔๓ เปนตนไป สาระส�าคญสรปไดดงน

ในระดบชนประถมศกษาปท ๑-๒ ใหนกเรยนไดเรยนรประวตศาสตรจากโบราณ

สถาน โบราณวตถทมอยในปจจบนในทองถนของนกเรยน เชน วด อนสรณสถาน

เจดยสถาน เปนตน

ในระดบประถมศกษาปท ๓-๔ และ ๕-๖ ใหนกเรยนไดเรยนรประวตศาสตร

ตงแตภมหลงการตงถนฐานของบานเมองในดนแดนประเทศไทยจนถงปจจบน โดยสงเขป

48

ซงเปนการศกษาประวตศาสตรในภาพกวาง ทผสอนจะสามารถน�าไปจดกจกรรมการเรยน

การสอนไดหลากหลาย นาสนใจ และสนกสนาน ทงนเพอเสรมสราง เจตคต ใหเยาวชน

ของชาตมจตส�านกและภาคภมใจในความเปนชาตไทยเพมมากขน

ระดบมธยมศกษาตอนตน หลกสตรประวตศาสตรฉบบปรบปรงไดเพมเตม

รายวชาประวตศาสตรไทยเปนวชาบงคบเลอกในกลมวชาสงคมศกษา รวม ๓ วชา คอ

ส ๐๒๘ ประวตศาสตรการตงถนฐานในดนแดนประเทศไทย ส ๐๒๙ ประวตศาสตร

ความสมพนธระหวางประเทศของไทยและ ส ๐๒๑๐ ประวตศาสตรยคประชาธปไตย

โดยกระทรวงศกษาธการไดก�าหนดเปนนโยบายใหสถานศกษาจดใหนกเรยนทกคน

ทเรมเขาศกษาในปการศกษา ๒๕๔๓ ไดเรยนประวตศาสตรไทยเพมขนและอยางตอเนอง

ตลอดทกปการศกษา

ระดบมธยมศกษาตอนปลาย หลกสตรประวตศาสตรฉบบปรบปรงไดจดรายวชา

เลอกเสร ๖ รายวชา ทมเนอหาประวตศาสตร (ตามหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ.

๒๕๒๔ ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๓๓) โดยก�าหนดเปนรายวชาทนกเรยนตองเลอกเรยน

อยางนอย ๑ รายวชา ส�าหรบนกเรยนชน ม.๔ ทเขาเรยนตงแตปการศกษา พ.ศ. ๒๕๔๓

เปนตนไป โดยเนนใหผเรยน ไดศกษาคนควาดวยวธการทางประวตศาสตร ทงน เนองจาก

นกเรยนในระดบนจะตองเรยนวชาทจ�าเปนส�าหรบการศกษาตอในระดบอดมศกษา

จะเหนวากระทรวงศกษาธการ ไดพยายามทจะพฒนาการจดการเรยนร

ประวตศาสตร โดยไดปรบปรงหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช ๒๕๒๑ (ฉบบปรบปรง

พ.ศ. ๒๕๓๓) หลกสตรมธยมศกษา ตอนตนพทธศกราช ๒๕๒๑ (ฉบบปรบปรง พ.ศ.

๒๕๓๓) และหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช ๒๕๒๔ (ฉบบปรบปรง พ.ศ.

๒๕๓๓) โดยปรบปรงหลกสตรใหเพมเตมรายวชาประวตศาสตรในหลกสตรทกระดบสาระ

ทปรบปรงประวตศาสตรดงกลาวนใชในการเรยนการสอนตอมาจนถงการประกาศ

ใชหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔

เมอกระทรวงศกษาธการ ประกาศใชหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

๒๕๔๔ กไดมการน�าแนวคดและเนอหาสาระประวตศาสตร ทไดก�าหนดใหเรยนเพมขน

ในหลกสตรฉบบปรบปรง พทธศกราช ๒๕๓๓ มาบรณาการในมาตรฐานการเรยนร

ชวงชนในระดบตาง ๆ ดงรายละเอยดการวเคราะหมาตรฐานการเรยนร สาระประวตศาสตร

ส ๔.๑ – ส ๔.๓ ดงน

49

มาตรฐาน ส ๔.๑ : เขาใจความหมาย ความส�าคญของเวลาและยคสมยทางประวตศาสตร

สามารถใช วธการทางประวตศาสตร บนพนฐานของความเปนเหต

เปนผลมาวเคราะหเหตการณตางๆ อยางเปนระบบ

มาตรฐานการเรยนรชวงชน

ชวงชนท ๔ (ม.๔-๖)ชวงชนท ๓ (ม.๑-๓)ชวงชนท ๒ (ป.๔-๖)ชวงชนท ๑ (ป.๑-๓)

๑.วเคราะหความสมพนธ

ร ะห ว า ง ย ค สม ยท า ง

ป ร ะ ว ต ศ า ส ต ร แ ล ะ

ตระหนกถงความส�าคญ

ในความตอเนองของเวลา

๑.เขาใจความหมาย ความ

ส�าคญของการนบเวลา

การแบ งช วงเวลาทาง

ประวตศาสตร และการ

เทยบศกราชในระบบ

ตางๆ เพอใหสามารถ

เข า ใจ เหตการณ ทาง

ประวตศาสตรไดถกตอง

๑.เข าใจเรองทศวรรษ

ศตวรรษ สหสวรรษท

สมพนธกบอดต ปจจบน

และอนาคต

๑. เขาใจเรอง วน เดอน ป

และการนบชวงเวลาตาม

ปฏทนทงแบบไทย และ

แบบสากลทสมพนธกบ

อดต ปจจบน และอนาคต

๒ . เ ข า ใ จ ว ธ ก า รท า ง

ประวตศาสตรอยางเปน

ระบบ และสามารถใชใน

การสรางองคความรใหม

ทางประวตศาสตร

๒.ศกษารวบรวมขอมล

และจดระบบขอมลอยาง

เปนระบบดวยวธการทาง

ประวตศาสตร เพอใชใน

การศ กษา อภปราย

ประวตความเปนมาของ

ภมภาคของโลก

๒. เข า ใจลกษณะของ

ขอมลและการจดระบบ

ขอมล ระดบจงหวด ภาค

และประเทศ

๒. เขาใจขอมลทเกยวของ

กบตนเอง ครอบครว และ

ชมชน

๓.วเคราะหเปรยบเทยบ

ห ล ก ฐ า น ท า ง

ประวตศาสตร และความ

แตกตางของหลกฐานใน

การศกษาประวตศาสตร

ไทย และสากล

๓ . เ ข า ใ จ ว ธ ก า รท า ง

ประวตศาสตร เพอน�ามา

ใชศกษาหาขอสรป และ

น�าเสนอเหตการณทาง

ประวตศาสตรไทยและ

สากลอยางมวจารณญาณ

และมความเป นกลาง

เปรยบเทยบใหเหนการ

เปลยนแปลงวถชวตของ

คนในประเทศไทยกบ

ประเทศทางซกโลกตะวน

ออก และทางตะวนตก

๓ . เ ข า ใ จ ว ธ ก า รท า ง

ประวตศาสตร ในการ

ศกษาประวตความเปนมา

ของจงหวด ภาค ประเทศ

โดยเปรยบเทยบใหเนน

การเปลยนแปลง วถชวต

ของคนในจงหวด ภาค

และประเทศ

๓.เขาใจประวตความเปน

มาตนเอง ครอบครว และ

ชมชนบนพนฐานของการ

ใช ขอมลอยางเปนระบบ

50

จากตารางมาตรฐานการเรยนรชวงชน ส ๔.๑ วาดวยเรองความรพนฐาน

ทางประวตศาสตร และวธการศกษาประวตศาสตร ทงนเพอใหผเรยนสามารถใชความร

และวธการดงกลาวไปประยกตใชในการศกษาเรองราวตาง ๆทเกดขนทเกดขนในพนท

ทตางเวลา และ ตางสถานท ไดอยางเปนระบบ

สาระเนอหามาตรฐาน ส ๔.๑ สามารถแบงออกได ๒ เรองคอ เรองเวลาและวธการ

ทางประวตศาสตร

สาระเรองเวลา

ชวงชนท ๑ เปนการศกษาเรองเวลาในปฏทน ซงจะมระบบเวลาทงทางสรยคต

ทเปนหลกสากลใชกนทวไปในปจจบนและระบบเวลาทางจนทรคต ซงในปฏทนจะใช

ในวนส�าคญทางศาสนา และประเพณไทย เชน วนลอยกระทง เปนตน การเรยนรเวลา

ในชวงชนท ๑ เพอใหผเรยนใชเวลาทมความสมพนธกบอดต ปจจบน อนาคต บอกเลา

เรองราวทเกยวของกบตนเอง ครอบครวและชมชนไดอยางถกตองและใหสามารถเขาใจ

ล�าดบเหตการณไดถกตอง เพราะการศกษาประวตศาสตรมหลกการวาเหตการณทเกดกอน

ยอมเปนเหตทมผลตอเหตการณทเกดขนทหลง จงจ�าเปนทจะตองใหผเรยนมพนฐาน

ความรเรองเวลาอยางงายๆ

ชวงชนท ๒ เปนการศกษาชวงเวลา ประกอบดวย ทศวรรษ (๑๐ ป) ศตวรรษ

(๑๐๐ ป) และสหสวรรษ (๑,๐๐๐ ป) ซงจะเปนชวงเวลาทพบเหนเสมอในเอกสารทกลาว

ถงเหตการณส�าคญในอดตนอกจากวน เดอนและศกราช ทเรยนแลวในชวงชนท ๑ ดงนน

การเรยนรในชวงชนท ๒ จงเปนการเรยนเวลาทตอยอดจากการเรยนในชวงชนท ๑ และ

เพอใหเขาใจเหตการณทางประวตศาสตรไดชดเจนถกตอง

ชวงชนท ๓ ในระดบมธยมศกษาเปนการศกษาความส�าคญและวธการนบชวง

เวลา ทเกยวของกบประวตศาสตร เวลาในชวงชนนจะศกษาความหมายและการใชศกราช

ตางๆ ทปรากฏในเอกสารไทย ไดแก พ.ศ. / ค.ศ. / ม.ศ. / จ.ศ. / ร.ศ. สามารถเทยบ

ศกราชในระบบตางๆ ได รวมทงความหมาย และความส�าคญของสมยกอนประวตศาสตร

สมยประวตศาสตรในดนแดนไทยและภมภาคเอเชย ทงนเพอใหเขาใจเหตการณทาง

ประวตศาสตรไดถกตอง

ชวงชนท ๔ เปนการศกษาเปรยบเทยบระหวางยคสมยในประวตศาสตรไทย

กบประวตศาสตรสากลและภมภาคทส�าคญตางๆ ของโลก เนองจากแตละสงคม

ตางสรางเกณฑก�าหนดชวงเวลาและยคสมยทางประวตศาสตรแตกตางกน ทงนเพอใหเขาใจ

เหตการณส�าคญของมนษยชาตทเกดขนในพนทตางๆ ทมความตอเนองของเวลา

ไดอยางถกตอง

51

ในสาระเรองเวลาดงกลาวน จดเนนส�าคญคอใหผเรยนเขาใจความสมพนธระหวาง

เวลากบเรองราวส�าคญของมนษยชาตทเกดขนในชวงเวลาตางๆ กน มความรพนฐาน

เพอใหสามารถน�าความรเรองเวลามาใชในการศกษาท�าความเขาใจ และวเคราะหเหตการณ

ตามล�าดบเวลาไดถกตอง เนองจากเหตการณทเกดกอนยอมเปนเหต ซงจะสงผล

ตอเหตการณทเกดขนทหลงและใหผเรยนใชเวลาในการบอกเลาเหตการณตางๆ ไดถกตองดวย

สาระเรองวธการทางประวตศาสตร

วธการทางประวตศาสตร หมายถง วธการสบคนเรองราวในอดตของ

สงคมมนษยโดยใชหลกฐานอยางเปนระบบ

ชวงชนท ๑ เปนการฝกฝนการสบคนเรองราวทเกดขนกบตนเองครอบครว

และชมชน โดยใชหลกฐานทหลากหลายไดอยางเปนระบบและน�าเรองราวทคนพบไดน

มาบอกเลาหรอน�าเสนอดวยวธการงายๆ เชน การเลาเรอง การใชเสนเวลาเรยงล�าดบ

เหตการณ วธการสบคนทใชในชวงชนน เชน การสอบถาม ศกษาจากภาพ เอกสาร แผนภม

แผนท แผนผง สถานทจรง หรอศกษาจากหนงสอตางๆ เพอใหมทกษะในการรวบรวม

ขอมลทใกลตวและน�าเสนอไดอยางสนกสนาน นาสนใจ

ชวงชนท ๒ เปนการสบคนเรองราวเกยวกบประวตความเปนมาและวถชวต

ของทองถนและสงคมไทย เชน ประเพณ และวฒนธรรมในพนทตางๆ โดยเรมจากจงหวด

ภมภาคและประเทศไทยสามารถรวบรวมขอมลและจดระบบขอมลไดถกตอง แยกแยะ

และประเมนคาของขอมลไดชดเจน ซงการสบคนดงกลาวจะเปนพนฐานเบองตน

ในการด�าเนนชวตในโลกยคโลกาภวตนไดอยางมประสทธภาพ

ชวงชนท ๓ เปนการศกษาความหมาย ความส�าคญและขนตอนของวธการทาง

ประวตศาสตรอยางงายๆ รจกประเภทของขอมลและแหลงทมาของขอมลหลกฐานทาง

ประวตศาสตรและสามารถใชวธการทางประวตศาสตรศกษาเรองราวในอดตทตนสนใจได

ดงนนในชวงชนท ๓ ผเรยนจะไดร จกและเขาใจวธการสบคนอดต ในแตละขนตอน

อยางงายๆ และน�าไปใชในการศกษา อภปราย ประวตความเปนมาของไทยและสงคมมนษย

ในภมภาคอนๆ ของโลกได

ชวงชนท ๔ เปนการศกษาขนตอนของวธการทางประวตศาสตรอยางลมลกขน

เพอใหสามารถน�าหลกการดงกลาวไปใชในการสราง “ความรใหม” ทางประวตศาสตร

ทเรยกวา “โครงงานทางประวตศาสตร” หรองานวจยเลกๆ ทเหมาะสมกบสภาพแวดลอม

ของผเรยนและความสนใจของตน

โดยในขนตนคอ การรวบรวมขอมล เพออธบายไดวา ใคร ท�าอะไร ทไหน

เมอไหร มการเปลยนแปลงอยางไร

52

ขนทส�าคญคอ การวเคราะหปจจยวาเพราะเหตใด จงเปนเชนนน

และขนสดทายคอ การพจารณาใหรอบดานเพอตอบขอประเดนส�าคญ

ของเรองทสบคนแสดง การวเคราะหผลและผลกระทบทเกดขนจากเหตการณนน วาม

ดานใดบางและเปนอยางไร

ความรใหมในโครงงานทางประวตศาสตรจงเปนเรองของการสบคนเรองราว

ทตนสนใจและหาค�าตอบดวยตนเอง ความรทไดเปนเรองทตนไมเคยรมากอน การสบคน

จงจ�าเปนทตองบรณาการความรหลากหลายสาขาและเปนไปตามหลกการของวธการ

ทางประวตศาสตร

มาตรฐาน ส ๔.๒ เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตจนถงปจจบน ในแง

ความสมพนธและการเปลยนแปลงของการเรยนรอยางตอเนอง

ตระหนกถงความส�าคญและสามารถผลกระทบทเกดขน

มาตรฐานการเรยนรชวงชน

ชวงชนท ๔ (ม.๔-๖)ชวงชนท ๓ (ม.๑-๓)ชวงชนท ๒ (ป.๔-๖)ชวงชนท ๑ (ป.๑-๓)

๑ . เ ข า ใ จ ป จ จ ย ท า ง

ภม ศ าสตร ท ม ผลต อ

พฒนาการของมนษยชาต

ในภมภาคตางๆ ของโลก

ในอดตและปจจบน

๑.วเคราะหเปรยบเทยบ

ข อดและข อจ� ากดของ

ปจจยทางภมศาสตรทม

ผลตอพฒนาการในการ

ตงถนฐานและการด�ารง

ช ว ตของประชากรใน

ภมภาคตางๆ ของโลก

๑ . เ ข า ใ จ ป จ จ ย ท า ง

ภม ศ าสตร ท ม ผลต อ

พฒนาการ การตงถนฐาน

ของมนษยและการด�าเนน

ชวตของคนในจงหวด

ภาค ประเทศ

๑ . เ ข า ใ จ ป จ จ ย ท า ง

ภมศาสตรทมผลตอการ

ตงถนฐานและการด�ารง

ชวตของครอบครว ชมชน

และทองถน

๒. วเคราะหผลกระทบ

ของก า รสร า ง ส รรค

พฒนาการของมนษยชาต

ในด านต างๆ ทมต อ

พ ฒ น า ก า ร แ ล ะ ก า ร

เปลยนแปลงของโลก

๒. เขาใจพฒนาการของ

อารยธรรมตะวนออก

และตะวนตกทมผลตอ

ป ร ะ เ ทศ ไทย ในด า น

เศรษฐกจ การ เมอง

การปกครอง

๒. เขาใจปจจยทมผลตอ

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค

ว ฒ น ธ ร ร ม ไ ท ย แ ล ะ

วฒนธรรมทองถน

๒. เขาใจปจจยทมผลตอ

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค

วฒนธรรมทมผลตอการ

ด�าเนนชวต ของคนใน

ชมชน

๓. วเคราะหผลงานของ

มนษยชาตทน�าไปสความ

รวมมอและความขดแยง

ตลอดจนแนวทางในการ

ประสานประโยชนเพอ

สนต

๓. วเคราะหเปรยบเทยบ

ผลงาน ท เกดจากการ

สรางสรรคอารยธรรมใน

แหลงตาง ๆ ทงโลกตะวน

ออกและโลกตะวนตก

เพอเขาใจภมปญญาของ

มนษยในอดต อนจะเปน

แนวทางการพฒนา ผล

งานทมคณคาในอนาคต

๓. รจกและวเคราะหผล

ง า น ท เ ก ด จ า ก ก า ร

สรางสรรควฒนธรรมใน

ภ ม ภ า ค ต า ง ๆ ข อ ง

ประเทศไทย

๓. รจกผลงานทเกดจาก

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค

วฒนธรรมทเกยวของกบ

การด�าเนนชวตของคน

ไทย

53

จากตารางมาตรฐานการเรยนรชวงชน ส ๔.๒ วาดวยเรองเกยวกบพฒนาการและ

การเปลยนแปลงของมนษยชาต เพอใหเขาใจสงคม เศรษฐกจและการเมองการปกครอง

ของกลมคนทกระจายอยตามพนทตางๆ ของโลก ทงนเพอสรางความเขาใจอนดตอกน

ยอมรบความแตกตางทางวฒนธรรมทเกดจากสภาพแวดลอมทางภมศาสตรและสงคม รวม

ทงความเปนมาทางประวตศาสตร

สาระเนอหาในมาตรฐาน ส ๔.๒ สามารถแบงออกได ๓ เรองคอ (๑) พฒนาการ

ของมนษยชาต (๒) เหตการณส�าคญ (๓) วฒนธรรม และอารยธรรมของมนษยชาต

สาระพฒนาการของมนษยชาต

ชวงชนท ๑ เปนการศกษาปจจยทมผลตอการตงถนฐานและพฒนาการของ

ครอบครว ชมชนและทองถนใกลตว ซงจะประกอบดวยปจจยทางภมศาสตร (ภมประเทศ

ภมอากาศและทรพยากรธรรมชาต) ปจจยทางสงคม (การคมนาคม ความเจรญ ความมนคง

ความปลอดภย) และลกษณะการด�าเนนชวตของครอบครว ชมชนและทองถนของตนเอง

เพอใหเกดความภาคภมใจในครอบครว ชมชนและทองถนของตน

ชวงชนท ๒ การศกษาจะเปนสาระเดยวกนแตจะขยายพนทเปนจงหวด ภมภาค

และประเทศไทย เพอใหเขาใจความเปลยนแปลงในดานตางๆ ในอดตและปจจบน

ชวงชนท ๓ การศกษาจะเปนสาระเดยวกนแตจะขยายพนทเปนประเทศไทย

ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทวปเอเชยและภมภาคตางๆ ของโลกอยางสงเขป

ชวงชนท ๔ เปนการศกษาปจจยทมผลตอพฒนาการของมนษยชาตใน ภมภาค

ตางๆ ในโลก ในอดตและปจจบนและพฒนาการของมนษยชาตทงในดานเศรษฐกจ

การเมอง การปกครอง ศลปะและวฒนธรรม

สาระเรองเหตการณส�าคญทแสดงการเปลยนแปลงของมนษยชาต

ชวงชนท ๑ เปนเรองเหตการณส�าคญในครอบครว โรงเรยนและชมชนใกลตวท

มผลตอการเปลยนแปลง

ชวงชนท ๒ เปนเรองเหตการณส�าคญทเกยวของกบการเปลยนแปลงในจงหวด

ภมภาคและประเทศไทย

ชวงชนท ๓ เปนเรองเหตการณส�าคญทเกยวของกบการเปลยนแปลงใน

ประเทศไทย ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทวปเอเชยและภมภาคตางๆ ของโลก

ชวงชนท ๔ เปนเรองเหตการณส�าคญทเปนความขดแยงหรอความรวมมอหรอ

มผลท�าใหเกดการเปลยนแปลงในดานตางๆ ของมนษยชาตในดานตางๆ ของโลก รวมทง

เหตการณทแสดงใหเหนแนวทางในการประสานประโยชน เพอสนตภาพของโลก

54

สาระเรองวฒนธรรมและอารยธรรมของมนษยชาต

ชวงชนท ๑ เรยนรปจจยทมผลตอการสรางสรรควฒนธรรมทเกยวของกบการ

ด�าเนนชวตในครอบครว ในโรงเรยน และชมชน

ชวงชนท ๒ เรยนรปจจยทมผลตอการสรางสรรควฒนธรรมทองถนในจงหวด

ภมภาคและวฒนธรรมไทย

ชวงชนท ๓ เรยนร เกยวกบอารยธรรมตะวนออกและตะวนตกทมผลตอ

ประเทศไทยในสมยสโขทย อยธยา ธนบรและรตนโกสนทร

ชวงชนท ๔ เปนการวเคราะหผลกระทบของการสรางสรรคของมนษยชาต

ในดานตางๆ ทงทางดานการเมอง การปกครอง เศรษฐกจ สงคม ศลปวฒนธรรม ตงแต

อดตจนถงปจจบน

จะเหนวามาตรฐานการเรยนร ส ๔.๒ เปนทงเรองทองถน และขยายพนท เปน

ประเทศ และเรยนรความเปนมาของภมภาคตางๆ ของโลก มงใหผเรยนเขาใจความเปน

สากล และเขาใจวฒนธรรมอนหลากหลาย และแตกตาง เพอการอยรวมกนอยางสนตสข

มาตรฐาน ส ๔.๓ เขาใจความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรม ภมปญญาไทย

มความภมใจและธ�ารงความเปนไทย

มาตรฐานการเรยนรชวงชน

ชวงชนท ๔ (ม.๔-๖)ชวงชนท ๓ (ม.๑-๓)ชวงชนท ๒ (ป.๔-๖)ชวงชนท ๑ (ป.๑-๓)

๑ . ส ร ป แ น ว ค ด ข อ ง

พ ฒ น า ก า ร ท า ง

ประวตศาสตรไทยโดยใช

วธการทางประวตศาสตร

๑.ร และเข าใจเกยวกบ

พฒนาการของเศรษฐกจ

การเมองการปกครอง

สงคม ศลปวฒนธรรม และ

ความสมพนธ ระหว าง

ประเทศของรฐไทยในดน

แดนประเทศไทยตงแตอดต

จนถงปจจบนและเกดความ

ภมใจในความเปนไทย

๑.ร และเข าใจเกยวกบ

พฒนาการตงถนฐานของ

ร ฐ ไ ท ย ใ น ด น แ ด น

ประเทศไทยตงแตอดตถง

ปจจบน

๑.ร จกและเข าใจความ

เปนมาของทองถนของตน

ทสมพนธกบความเปนมา

ของชาตไทย

๒.ศกษากรณตวอย าง

ภ ม ป ญ ญ า ไ ท ย ท ม

อทธพลตอวถการด�าเนน

ชวตของคนไทย และ

อนรกษไวเปนมรดกของ

ชาตดวยความภมใจ

๒.คดวเคราะหปจจยพน

ฐาน และผลกระทบจาก

ภายนอกทมอทธพลตอ

การสรางสรรคภมปญญา

ของมนษย ต งแต อดต

จนถงปจจบน

๒.เข าใจปจจยพนฐาน

และผลกระทบภายนอกท

ม อ ท ธ พ ล ต อ ก า ร

สร างสรรค ภ มป ญญา

ทองถนของตนตงแตอดต

จนถงปจจบน

๒.รจกและเขาใจผลงานท

เกดจากภมปญญาในทอง

ถนของตน และ

สามารถน�าไปประยกตใช

ในการด�าเนนชวต

55

มาตรฐานการเรยนรชวงชน

ชวงชนท ๔ (ม.๔-๖)ชวงชนท ๓ (ม.๑-๓)ชวงชนท ๒ (ป.๔-๖)ชวงชนท ๑ (ป.๑-๓)

๓.ศกษาวเคราะหผลงาน

ตวอยางของบคคลส�าคญ

ทงในประเทศและต าง

ป ร ะ เ ท ศ ท ม ส ว น

สรางสรรควฒนธรรม

ไทยและประวตศาสตร

ชาตไทย

๓.วเคราะห และเปรยบ

เทยบผลงานของบคคล

ส�าคญทงในประเทศและ

ตางประเทศ ทมผลกระ

ทบต อ เหตการณ ใน

ประวตศาสตร ชาตไทย

เพอเปนแบบอยางทดน�า

ไปใชในการด�าเนนชวต

๓.รและเขาใจประวตและ

ผลงานของบคคลส�าคญ

ในประว ตศาสตร ไทย

ตงแตอดตจนถงปจจบน

จนเกดความภาคภมใจน�า

ไปเปนแบบอยางใน การ

ด�าเนนชวต

๓.ร และเข าใจประวต

บคคลส�าคญในทองถน

ของตนและน�าไปเปนแบบ

อย างในการประพฤต

ปฏบต

จากตารางมาตรฐานการเรยนรชวงชน สาระมาตรฐาน ส ๔.๓ วาดวยเรอง

ประวตศาสตรไทยเพอใหผเรยนเกดความรก ความภมใจ และธ�ารงความเปนไทย

สาระเนอหาในมาตรฐาน ส ๔.๓ สามารถแบงออกได ๓ เรอง คอ (๑) ความเปน

มาของชาตไทย (๒) บคคลส�าคญของไทย (๓) วฒนธรรมไทย และภมปญญาไทย

สาระเรองความเปนมาของชาตไทย

ชวงชนท ๑ เปนการศกษาเรองสญลกษณทแสดงความเปนชาตไทย เชน ธงชาต

ไทย เพลงชาตไทย พระมหากษตรยไทยและแผนทประเทศไทย รวมทงเรองราวของวตถ

และสถานทในทองถนทมความสมพนธกบความเปนมาของชาตไทย

ชวงชนท ๒ เปนการศกษาเรองการตงถนฐานและการสถาปนาอาณาจกรของรฐ

ไทยในดนแดนประเทศไทย พฒนาการของอาณาจกรสโขทย อยธยา ธนบรและรตนโกสนทร

รวมทงเหตการณส�าคญทมผลตอการเปลยนแปลง และความเจรญรงเรองในชวงสมยตางๆ

โดยสงเขป

ชวงชนท ๓ ในระดบมธยมศกษา เปนการศกษาพฒนาการทางประวตศาสตร

ของไทยในยคกอนสโขทย สมยสโขทย สมยอยธยา สมยธนบรและสมยรตนโกสนทร รวม

ทงเหตการณส�าคญทางดานการเมองการปกครอง เศรษฐกจ สงคม ศลปวฒนธรรมและ

ความสมพนธระหวางประเทศในชวงสมยตางๆ

ชวงชนท ๔ เปนการศกษาประเดนส�าคญทเปนแนวคดและพฒนาการทาง

ประวตศาสตรไทยในแตละชวงสมยตางๆ ทงดานการเมอง การปกครอง เศรษฐกจ สงคม

ศลปะ และวฒนธรรม โดยวธการทางประวตศาสตร

สาระเรองบคคลส�าคญของไทย

ชวงชนท ๑ เปนการศกษาประวตและผลงานของพระมหากษตรยไทยและวรชน

ไทยในอดตทมผลตอการพฒนาชาตไทย พระมหากษตรยและพระบรมราชนนาถและ

56

พระราชวงศในรชกาลปจจบน รวมทงบคคลส�าคญในทองถนของตนทงในอดตและปจจบน

เพอใหเปนแบบอยางในการด�าเนนชวต

ชวงชนท ๒ เปนการศกษาประวตและผลงานของบคคลส�าคญในประวตศาสตร

ไทยตงแตอดตจนถงปจจบน เพอใหเกดความภาคภมใจและเปนแบบอยางในการด�าเนน

ชวต

ชวงชนท ๓ ในระดบมธยมศกษา เปนการวเคราะหและเปรยบเทยบผลงานของ

บคคลส�าคญทงในประเทศ และตางประเทศทมสวนสรางสรรคความเจรญและความมนคง

ของไทย

ชวงชนท ๔ เปนการศกษาวเคราะหผลงานของบคคลส�าคญทงตางประเทศและ

ในประเทศทมสวนสรางสรรควฒนธรรมไทยและประวตศาสตรชาตไทย

สาระเรองวฒนธรรมไทย และภมปญญาไทย

ชวงชนท ๑ เปนการศกษาภมปญญาในครอบครว ชมชน และทองถน ภาษาไทย

ชวงชนท ๒ เปนการศกษาปจจยทมอทธพลตอการสรางสรรคภมปญญาทองถน

และภมปญญาไทย ตงแตอดตจนถงปจจบนและตวอยางของภมปญญาทองถนและ

ภมปญญาไทย

ชวงชนท ๓ เปนการศกษาวเคราะหปจจยพนฐานและผลกระทบทมตอการ

สรางสรรคภมปญญาไทยในสมยสโขทย สมยอยธยา สมยธนบรและสมยรตนโกสนทร

ชวงชนท ๔ เปนการศกษาวเคราะหภมปญญาไทยทมอทธพลตอวถการด�าเนน

ชวตของคนไทย และการอนรกษภมปญญาไทยไวเปนมรดกของชาต

มาตรฐานการเรยนร ส ๔.๓ เปนสาระทส�านกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐานตองการเนนเพอสรางส�านกความเปนไทยใหกบเยาวชน

57

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ กลมสาระ

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สาระท ๔ ประวตศาสตรกระทรวงศกษาธการไดประกาศใหใชหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช ๒๕๕๑ เมอวนท ๑๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ โดยไดระบเจตนารมณไววา

เพอใหการจดการศกษาขนพนฐานสอดคลองกบสภาพความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ

สงคมและความเจรญกาวหนาทางวทยาการ เปนการสรางกลยทธใหมในการพฒนาคณภาพ

การศกษา ใหสามารถตอบสนองความตองการของบคคล สงคมไทย ผเรยนมศกยภาพใน

การแขงขน และรวมมออยางสรางสรรคในสงคมโลก ปลกฝงใหผ เรยนมจตส�านก

ในความเปนไทย มระเบยบวนย ค�านงถงประโยชนสวนรวมและยดมนในการปกครอง

ระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขเปนไปตามเจตนารมณมาตรา

๘๐ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ และพระราชบญญตการ

ศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ และทแกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕ (ค�าสงกระทรวง

ศกษาธการ ท สพฐ. ๒๙๓ / ๒๕๕๑)

สาระประวตศาสตรในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

๒๕๕๑ ยงคงไวซงหลกการส�าคญของการเรยนรประวตศาสตรในมาตรฐานการเรยนร ๓

มาตรฐาน ดงทกลาวมาแลว โดยไดก�าหนดตวชวดชนป ในระดบประถมศกษาและ

มธยมศกษาตอนตนและตวชวดชวงชนในระดบมธยมศกษาตอนปลาย เพอใหใชเปนทศทาง

ในการจดท�าหลกสตรและการเรยนการสอนในแตละระดบนอกจากนนไดก�าหนดโครงสราง

เวลาเรยนขนต�าของแตละกลมสาระการเรยนรในแตละชนปไวในหลกสตรแกนกลางและเปด

โอกาสใหสถานศกษาเพมเตมเวลาเรยนไดตามความพรอมและจดเนน อกทงไดปรบ

กระบวนการวดและประเมนผลผเรยน เกณฑการจบการศกษาแตละระดบและเอกสารแสดง

หลกฐานทางการศกษาใหมความสอดคลองกบมาตรฐานการเรยนรและมความชดเจนตอ

การน�าไปปฏบต (กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๕๑:๒ )

ทงนไดมการปรบปรงและเพมเตมเนอหาสาระประวตศาสตรใหมทปรากฏในตว

ชวดชนป และตวชวดชวงชน ซงไมเคยปรากฏในมาตรฐานการเรยนรชวงชนในหลกสตร

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔ เพอเปนการพฒนาการเรยนรใหชดเจน และ

เหมาะสมยงขนในสถานการณปจจบนทเปนโลกแหงขอมลขาวสาร โลกของกระแส

วฒนธรรมของประเทศทมงคงทางเศรษฐกจซงอาจท�าลายวฒนธรรมไทย และคานยมอน

ดงามตางๆ ของไทยได รวมทงการพฒนาผเรยนใหมความร ความเขาใจประเทศเพอน

บาน และภมภาคอนๆ เพอใหรเทาทนและสามารถอยรวมกบผอนในสงคมโลกทมความ

แตกตางทางวฒนธรรมไดอยางสนตสข

58

สาระประวตศาสตรในมาตรฐานการเรยนร และตวชวดรายป และชวงชน ดงราย

ละเอยดการวเคราะหมาตรฐานการเรยนรประวตศาสตร ส ๔.๑ – ส ๔.๓ ดงน

มาตรฐาน ส ๔.๑ เขาใจความหมาย ความส�าคญของเวลา และยคสมยทางประวตศาสตร

สามารถใชวธการทางประวตศาสตรมาวเคราะหเหตการณตางๆ อยางเปนระบบ

ตวชวดชนประดบประถมศกษา

๑. บอกวน เดอน ป และการนบชวงเวลาตามปฏทนทใชในชวตประจ�าวน

๒. เรยงล�าดบเหตการณในชวตประจ�าวนตามวนเวลาทเกดขน

๓. บอกประวตความเปนมาของตนเอง และครอบครว โดยสอบถาม ผเกยวของ

๑. ใชค�าระบเวลาทแสดงเหตการณในอดต ปจจบน และอนาคต

๒. ล�าดบเหตการณทเกดขนในครอบครวหรอในชวตของตนเองโดยใชหลกฐาน

ทเกยวของ

๑. เทยบศกราชทส�าคญตามปฏทนทใชใน ชวตประจ�าวน

๒. แสดงล�าดบเหตการณส�าคญของโรงเรยนและชมชนโดยระบหลกฐานและแหลง

ขอมลทเกยวของ

๑. นบชวงเวลาเปนทศวรรษ ศตวรรษ และสหสวรรษ

๒. อธบายยคสมยในการศกษาประวตของมนษยชาตโดยสงเขป

๓. แยกแยะประเภทหลกฐานทใชในการศกษาความเปนมาของทองถน

๑. สบคนความเปนมาของทองถนโดยใชหลกฐานทหลากหลาย

๒. รวบรวมขอมลจากแหลงตางๆ เพอตอบค�าถามทางประวตศาสตรอยางมเหตผล

๓. อธบายความแตกตางระหวางความจรงกบขอเทจจรงเกยวกบเรองราวในทองถน

๑. อธบายความส�าคญของวธการทางประวตศาสตรในการศกษาเรองราว

ทางประวตศาสตรอยางงายๆ

๒. น�าเสนอขอมลจากหลกฐานทหลากหลายในการท�าความเขาใจเรองราวส�าคญในอดต

ป.๑

ป.๒

ป.๓

ป.๔

ป.๕

ป.๖

59

มาตรฐาน ส ๔.๑ เขาใจความหมาย ความส�าคญของเวลา และยคสมยทางประวตศาสตร

สามารถใชวถการทางประวตศาสตรมาวเคราะหเหตการณตางๆ อยางเปนระบบ

ตวชวดชนประดบมธยมศกษาตอนตน และตวชวดชวงชนระดบมธยมศกษาตอนปลาย

จากตารางมาตรฐานการเรยนร ส ๔.๑ วาดวยเรองความรพนฐานทาง

ประวตศาสตร และวธการทางประวตศาสตร ในสาระเนอหายงคงแบงได ๒ เรองเชนเดม

คอเรองเวลา และวธการทางประวตศาสตร แตไดก�าหนดเนอหาทเรยนในแตละเรอง และ

แตละชนไวชดเจน ดงน

สาระเรองเวลา

ชน ป.๑ เรมใหเรยนรเวลาในปฏทนทใชในชวตประจ�าวนทมทงเวลาในระบบ

สรยคต และจนทรคต และใชค�าทบอกชวงเวลาเรยงล�าดบเหตการณในชวตประจ�าวนได

ม.๑

๑. ประเมนความนาเชอถอของหลกฐานทางประวตศาสตรในลกษณะตางๆ

๒. วเคราะหความแตกตางระหวางความจรงกบขอเทจจรง ของเหตการณ

ทางประวตศาสตร

๓. เหนความส�าคญของการตความหลกฐานทางประวตศาสตรทนาเชอถอ

ม.๓

๑. ตระหนกถงความส�าคญของเวลาและยคสมยทางประวตศาสตรทแสดงถง

การเปลยนแปลงของมนษยชาต

๒. สรางองคความรใหมทางประวตศาสตรโดยใชวธการทางประวตศาสตรอยาง

เปนระบบ

๑. วเคราะหเรองราวเหตการณส�าคญทางประวตศาสตรไดอยางมเหตผลตาม

วธการทางประวตศาสตร

๒. ใชวธการทางประวตศาสตรในการศกษาเรองราวตางๆ ทตนสนใจ

๑. วเคราะหความส�าคญของเวลาในการศกษาประวตศาสตร

๒. เทยบศกราชตามระบบตาง ๆ ทใช ศกษาประวตศาสตร

๓. น�าวธการทาง ประวตศาสตรมาใชศกษาเหตการณทางประวตศาสตร

ม.๒

ม.๔-๖

60

ชน ป.๒ เปนเวลาทปฏทนทแสดงเหตการณส�าคญในอดต ปจจบน และอนาคต

และใชค�าทแสดงเวลาในอดต ปจจบน และอนาคตได

ชน ป.๓ ท�าความเขาใจเรองศกราชในปฏทน ไดแก พทธศกราช ครสตราช (และ

ฮจเราะหศกราช ส�าหรบชาวมสลม) และเทยบศกราชได

ชน ป.๔ การใชชวงเวลา ๑๐ ป, ๑๐๐ ป ทเรยกวา ทศวรรษ ศตวรรษ และ

สหสวรรษ และการแบงยคสมยในการศกษาประวตศาสตรของมนษยชาต และชวงสมยใน

การศกษาประวตศาสตรไทย

ชน ป.๕ และ ป.๖ หลกสตรไมไดก�าหนดใหเรยนเรองเวลา

ชน ม.๑ เปนการศกษาวเคราะหความส�าคญของเวลาในการศกษาประวตศาสตร

และการเทยบศกราชตามระบบตาง ๆ ทปรากฏในเอกสารประวตศาสตรไทย

ชน ม.๒ และม.๓ หลกสตรไมไดก�าหนดใหเรยนเรองเวลา

ชน ม.๔ – ม.๖ ก�าหนดใหศกษาเวลา และยคสมยทางประวตศาสตรทปรากฏใน

เอกสารประวตศาสตรไทย และประวตศาสตรสากล ทแสดงถงการเปลยนแปลงและ

พฒนาการของมนษยชาต

จะเหนวาการก�าหนดตวชวด และสาระการเรยนรแกนกลาง จะเปนการก�าหนด

สาระเนอหาการเรยนรประวตศาสตรอยางชดเจน ซงจะเปนการลดความซ�าซอนของเนอหา

ทเปนปญหาในการใชหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔ และเปนเนอหา

ทไมจ�าเปนตองเรยนทกชนป

สาระเรอง วธการทางประวตศาสตร เปนเรองส�าคญและถอเปนหวใจของ

การศกษาประวตศาสตร หลกสตรจงไดก�าหนดเนอหา และทกษะทตองฝกฝนผเรยน

ทกชนป จากเรองงายทใกลตวไปสเรองทซบซอน และไกลตวออกไป

ชน ป.๑ ฝกทกษะการสอบถามและการบอกเลาเรองราวของตนเองและครอบครว

ชน ป.๒ ฝกทกษะการสบคนขอมลจากหลกฐานทเกยวของกบตนเองและ

ครอบครวและใหเรยงล�าดบเหตการณโดยใชเสนเวลาได

ชน ป.๓ ฝกทกษะการสบคนขอมลจากหลกฐานทเกยวของกบโรงเรยน และชมชน

ใกลตว และสามารถเรยงล�าดบเหตการณโดยใชเสนเวลาได

ชน ป.๔ ฝกทกษะการจ�าแนกแยกแยะหลกฐานทางประวตศาสตรทใชในการศกษา

ความเปนมาของทองถน

ชน ป.๕ ฝกทกษะการใชหลกฐานทหลากหลาย แยกแยะความจรงกบขอเทจจรง

ในการศกษาเรองราวในทองถนทตนสนใจ

61

ชน ป.๖ ศกษาความหมายและความส�าคญของวธการทางประวตศาสตรอยางงายๆ

และใชวธการทางประวตศาสตรในการศกษาเหตการณทางประวตศาสตรทตนสนใจได

ชน ม.๑ ฝกทกษะการใชวธการทางประวตศาสตร ศกษาเหตการณทาง

ประวตศาสตรทมอยในทองถนของตนเอง สามารถวเคราะหหลกฐานชนตนและชนรอง

ชน ม.๒ ฝกทกษะการประเมนความนาเชอถอของหลกฐานทางประวตศาสตร

ในลกษณะตางๆ วเคราะห แยกแยะ ตความและประเมนความนาเชอถอของขอมลจาก

หลกฐานทางประวตศาสตร

ชน ม.๓ ฝกทกษะการใชวธการทางประวตศาสตร ศกษาเหตการณส�าคญทาง

ประวตศาสตรไดอยางมเหตผล

ชน ม.๔–๖ ฝกทกษะการใชวธการทางประวตศาสตรตามล�าดบขนตอนอยางเปน

ระบบ สบคนเรองราวทตนสนใจและสรางความรใหมทางประวตศาสตร จดท�าเปนโครงงาน

ทางประวตศาสตรได

จะเหนวา หลกสตรไดก�าหนดใหผเรยนไดฝกทกษะการใชวธการทางประวตศาสตร

สบคนเรองราวในอดต ในทกชน โดยตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลางจะเนนเนอหา

ตามระดบ ความยากงาย และความลมลกแตกตางกน ทกษะดงกลาวนเปนทกษะจ�าเปน

ในการด�าเนนชวตในโลกยคขอมลขาวสาร เพอใหผเรยนสามารถแยกแยะขอเทจหรอขอจรง

ขอคดเหนหรอขอสนนษฐานทปรากฏในขอมลสารสนเทศตางๆ รวมทงประเมนความนา

เชอถอของขอมลจากหลกฐานทหลากหลายได

เครองมอส�าคญส�าหรบผเรยนในเรองนประกอบดวย ปฏทน หนงสอพมพ

อนเทอรเนต เอกสารประวตศาสตร แบบส�ารวจ แบบสอบถามและวธการศกษาอยางเปน

ระบบ เพอสบคนเรองราวทเกดขนรอบตวผเรยนทงทผานมาแลว และเหตการณปจจบน

แหลงเรยนรนาจะเปนผร บาน ตลาด วดหรอศาสนสถาน ศนยวฒนธรรมและแหลง

ภมปญญาในชมชน สวนหนงสอเรยนมบทบาทเปนเพยงขอมลและหลกการกวาง ๆ ผเรยน

จะบรรลจดมงหมายตามหลกสตรไดหรอไม ขนอยกบกระบวนการเรยนรทผเรยนได

ผานการปฏบตจรงจากการจดการเรยนร ทผสอนไดจดใหผเรยนฝกทกษะหลายดาน

เชน การสอบถาม การสงเกต การส�ารวจ การวเคราะห / วพากษขอมล การสงเคราะห

การสรางความรใหม การใหเหตผล ฯลฯ บทบาทส�าคญจงอยทครและเทคนคการจด

กจกรรมการเรยนรทไมควรจ�ากดอยในหองเรยน ผรกไมใชครหรอหนงสอเรยนเทานน

วธการเรยนร กไมใชการอาน การฟง การจดและจ�าใหแมนย�า เหมอนอดตทผานมา

62

มาตรฐาน ส ๔.๒ : เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตถงปจจบนในดานความ

สมพนธ และการเปลยนแปลงของเหตการณอยางตอเนองตระหนกถงความส�าคญ และ

วเคราะหผลกระทบทเกดขน

ตวชวดชนประดบประถมศกษา

๑. บอกความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม สงของ เครองใชหรอการด�าเนน

ชวตของตนเองกบสมยของพอแม ปยา ตายาย

๒. บอกเหตการณทเกดขนในอดตทมผลตอตนเองในปจจบน

๑. สบคนถงการเปลยนแปลงในวถชวตประจ�าวนของคนในชมชนของตนจากอดต

ถงปจจบน

๒. อธบายถงผลกระทบของการเปลยนแปลงทมตอวถชวตของคน ในชมชน

๑. ระบปจจยทมอทธพลตอการตงถนฐานและพฒนาการของชมชน๒. สรปลกษณะทส�าคญของขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมของชมชน๓. เปรยบเทยบความเหมอนและความตางทางวฒนธรรมของชมชนตนเองกบ ชมชนอนๆ

๑. อธบายการตงหลกแหลงและพฒนาการของมนษยยคกอนประวตศาสตรและ ยคประวตศาสตรโดยสงเขป๒. ยกตวอยางหลกฐานทางประวตศาสตรทพบในทองถนทแสดงพฒนาการของ มนษยชาตในดนแดนไทย

๑. อธบายอทธพลของอารยธรรมอนเดยและจนทมตอไทยและเอเชยตะวนออก

เฉยงใตโดยสงเขป

๒. อภปรายอทธพลของวฒนธรรมตางชาตทมตอสงคมไทยปจจบนโดยสงเขป

๑. อธบายสภาพสงคม เศรษฐกจและการเมอง ของประเทศเพอนบานในปจจบน

๒. บอกความสมพนธของกลมอาเซยนโดยสงเขป

ป.๑

ป.๒

ป.๓

ป.๔

ป.๕

ป.๖

63

มาตรฐาน ส ๔.๒ เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตถงปจจบนในดานความ

สมพนธ และการเปลยนแปลงของเหตการณอยางตอเนอง ตระหนกถงความส�าคญ

และวเคราะหผลกระทบทเกดขน

ตวชวดชนประดบมธยมศกษาตอนตน และตวชวดชวงชนระดบมธยมศกษาตอนปลาย

มาตรฐาน ส ๔.๒ วาดวยเรองพฒนาการและการเปลยนแปลงของมนษยชาต

เพอใหเขาใจสงคม และวฒนธรรม เศรษฐกจและการเมองการปกครองของกลมคน

ทกระจายกนอยตามพนทตางๆ ของโลก ทงนเพอสรางความเขาใจอนดตอกน ยอมรบ

ความแตกตางทางวฒนธรรม ทเกดจากสภาพแวดลอมทางภมศาสตรและสงคม รวมทง

ความเปนมาทางประวตศาสตร

ม.๑

๑. อธบายพฒนาการทางสงคม เศรษฐกจและการเมองของ ภมภาคเอเชย

๒. ระบความส�าคญของแหลงอารยธรรมโบราณในภมภาคเอเชย

ม.๓

๑. วเคราะหอทธพลของอารยธรรมโบราณและการตดตอระหวางโลกตะวนออก

กบโลกตะวนตกทมผลตอพฒนาการและการเปลยนแปลงของโลก

๒. วเคราะหเหตการณส�าคญตางๆ ทสงผลตอการเปลยนแปลงทางสงคม

เศรษฐกจและการเมอง เขาสโลกสมยปจจบน

๓. วเคราะหผลกระทบของการขยายอทธพลของประเทศในยโรปไปยง

ทวปอเมรกา แอฟรกา เอเชย

๔. วเคราะหสถานการณของโลกในครสตศตวรรษท ๒๑

๑. อธบายพฒนาการทางสงคม เศรษฐกจและการเมองของภมภาคตางๆ

ในโลกโดยสงเขป

๒. วเคราะหผลของการเปลยนแปลงทน�าไปสความรวมมอและความขดแยง

ในครสตศตวรรษท ๒๐ ตลอดจนในการขจดปญหาความขดแยง

๑. อธบายพฒนาการทางสงคม เศรษฐกจและการเมองของประเทศตางๆ

ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

๒. ระบความส�าคญของแหลงอารยธรรมในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ม.๒

ม.๔-๖

64

ชน ป.๑ จะไดเรยนรความเปลยนแปลงในบรบทพนทรอบตวของตนเอง เรมจาก

สภาพแวดลอม สงของเครองใช และบอกเลาเหตการณในอดตทสงผลตอตนเองในปจจบน

ชน ป.๒ เปนการสบคนการเปลยนแปลงในวถการด�าเนนชวตของชมชนจากอดต

สปจจบน และผลกระทบของการเปลยนแปลง

ชน ป.๓ เปนการศกษาปจจยทมอทธพลตอการตงถนฐาน และพฒนาการของ

ชมชน

ชน ป.๔ ศกษาเกยวกบการตงถนฐานของมนษยในแตละยคสมยในดนแดนไทย

จากหลกฐานทางประวตศาสตรทพบในทองถนของตนเอง

ชน ป.๕ หลกสตรไมไดก�าหนดใหเรยนร

ชน ป.๖ ศกษาเกยวกบประเทศเพอนบานในปจจบนและความสมพนธของกลม

อาเซยนโดยสงเขป

ชน ม.๑ ศกษาเกยวกบพฒนาการของประเทศตางๆ ในภมภาคเอเชยตะวนออก

เฉยงใต

ชน ม.๒ ศกษาเกยวกบพฒนาการของภมภาคตางๆ ของทวปเอเชย

ชน ม.๓ ศกษาพฒนาการของภมภาคตางๆ ในโลกพอสงเขป และเหตการณส�าคญ

ในครสตศตวรรษท ๒๐ ทน�าไปสความรวมมอ และความขดแยง

ชน ม.๔–๖ ศกษาเหตการณส�าคญทสงผลตอการเปลยนแปลงและโลกในยค

จกรวรรดนยม จนถง สถานการณโลกในครสตศตวรรษท ๒๑

เรองวฒนธรรมและอารยธรรมของมนษยชาต

ป.๑ - ป.๒, ป.๔, ป.๖, และ ม.๓ หลกสตรไมไดก�าหนดใหเรยน

ชน ป.๓ เรยนรลกษณะส�าคญของวฒนธรรมประเพณในชมชน เปรยบเทยบ

ความเหมอนและความตางกบชมชนอนๆ

ชน ป.๕ เรยนรอทธพลของอารยธรรมอนเดยและจนทมตอไทยและภมภาคเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต รวมทงอทธพลของวฒนธรรมตางชาตในสงคมไทยปจจบน

ชน ม.๑ เรยนรเกยวกบอารยธรรมในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ชน ม.๒ เรยนรเกยวกบอารยธรรมโบราณในภมภาคเอเชย

ชน ม.๔–๖ ศกษาอทธพลของอารยธรรมโบราณและการตดตอระหวางโลกตะวน

ออกกบโลกตะวนตก

ในมาตรฐานการเรยนร ส ๔.๒ ระดบประถมศกษาจะไดเรยนรในบรบทพนท

รอบตวของตนเอง เรมจากครอบครว โรงเรยน ชมชน ทองถน ประเทศชาตและประเทศ

เพอนบาน ทงในแงใหร จกตนเอง ชมชนและสงคมตนเอง เขาใจความเหมอนและ

65

ความตาง โดยเปรยบเทยบชมชนตนกบชมชนอน ประเทศตนกบประเทศเพอนบาน เพอให

เขาใจและสามารถอยรวมกบผอนทตางชาต ตางศาสนา ตางวฒนธรรมในภมภาคนไดอยาง

มความสข เขาใจอทธพลของวฒนธรรมและความสมพนธของตางชาตทมตอสงคมไทย

ในปจจบน บทบาทของไทยในกลมอาเซยน สวนในระดบมธยมศกษาจะเรยนรเกยวกบ

อารยธรรม วฒนธรรมและพฒนาการของภมภาคตางๆ ของโลก เรมทเอเชยตะวนออก

เฉยงใต ทวปเอเชยและภมภาคอนๆ จนถงระดบมธยมศกษาตอนปลาย จะไดเรยนร

สถานการณของโลกตามชวงเวลาตางๆ จนถงโลกในครสตศตวรรษท ๒๑ ซงเปน

สถานการณของโลกปจจบน ทเตมไปดวยความขดแยงและความพยายามทจะแกไขปญหา

จะเหนวาการเรยนรประวตศาสตรในลกษณะน จดมงหมายส�าคญไมใชการจดจ�า

ขอมล จดเนนของสาระน คอ การศกษาอดตเพอเขาใจปจจบน รเทาทนสถานการณของโลก

ปจจบน เตรยมตวใหพรอมส�าหรบอนาคตทจะมาถง และเปนพลเมองโลกทมประสทธภาพ

ซงการทจะฝกฝนผเรยนใหมคณลกษณะนไดนน ผสอนควรมงมการวเคราะหขาวสารและ

เหตการณปจจบนทปรากฏในสงคมไทย และใชขอมลสารสนเทศในสอทหลากหลายใหเปน

ประโยชนในการฝกฝนทกษะ การวพากษ วจารณ วนจฉย การตความบนพนฐานของขอมล

หลกฐาน เปาหมายส�าคญจงเปนการสรางคณลกษณะทพงประสงค เจตคต และคานยม

อนดงามใหเกดขนกบเยาวชนในฐานะเปนพลเมองไทย และพลเมองโลกทมความรบผดชอบ

ซงจะเกดขนไดกตอเมอผสอนประวตศาสตรเขาใจเจตนารมณของหลกสตรอยางถองแท

และสามารถจดกจกรรมการเรยนรไดเหมาะสมกบศกยภาพของผเรยน

66

มาตรฐาน ส ๔.๓ : เขาใจความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรม ภมปญญาไทย มความ

ภมใจและธ�ารงความเปนไทย

ตวชวดชนประดบประถมศกษา

ป.๑

๑. ระบบคคลทท�าประโยชนตอทองถน หรอ ประเทศชาต

๒. ยกตวอยางวฒนธรรม ประเพณและภมปญญาไทยทภาคภมใจและ

ควรอนรกษไว

ป.๓๑. ระบพระนามและพระราชกรณยกจโดยสงเขปของพระมหากษตรยไทย

ทเปนผสถาปนาอาณาจกรไทย

๒. อธบายพระราชประวต และของพระราชกรณยกจของพระมหากษตรย

ในรชกาลปจจบนโดยสงเขป

๓. เลาวรกรรมของบรรพบรษไทยทมสวนปกปองประเทศชาต

๑. ระบความหมาย และความส�าคญของสญลกษณส�าคญของชาตไทยและปฏบต

ตนไดถกตอง

๒. บอกสถานทส�าคญซงเปนแหลงวฒนธรรมในชมชน

๓. ระบสงทตนรกและภาคภมใจในทองถน

ป.๒

๑. อธบายพฒนาการของอาณาจกรสโขทยโดยสงเขป

๒. บอกประวตและผลงานของบคคลส�าคญ

๓. อธบายภมปญญาไทยทส�าคญในสมยสโขทยทนาภาคภมใจและควรคาแก

การอนรกษ

ป.๕ ๑. อธบายพฒนาการของอาณาจกรอยธยา และธนบรโดยสงเขป

๒. อธบายปจจยทสงเสรมความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจและการปกครอง

ของอาณาจกรอยธยา

๓. บอกประวตและผลงานของบคคลส�าคญในสมยอยธยาและธนบรทนาภาคภมใจ

๔. อธบายภมปญญาไทยทส�าคญในสมยอยธยาและธนบรทนาภาคภมใจและ

ควรคาแกการอนรกษ

ป.๔

ป.๖ ๑. อธบายพฒนาการของไทยสมยรตนโกสนทรโดยสงเขป

๒. อธบายปจจยทสงเสรมความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจ และการปกครอง

ของไทยในสมยรตนโกสนทร

๓. ยกตวอยางของบคคลส�าคญดานตาง ๆ ในสมยรตนโกสนทร

๔. อธบายภมปญญาไทยทส�าคญในสมยรตนโกสนทรทนาภาคภมใจและควรคา

แกการอนรกษไว

67

มาตรฐาน ส ๔.๓ เขาใจความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรม ภมปญญาไทย มความ

ภมใจ และธ�ารงความเปนไทย

ตวชวดชนประดบมธยมศกษาตอนตน และตวชวดชวงชนระดบมธยมศกษาตอนปลาย

มาตรฐาน ส ๔.๓ วาดวยเรองประวตศาสตรไทยทงในเรองความเปนมาของชาต

ไทย บคคลส�าคญของไทย วฒนธรรมไทย และภมปญญาไทย โดยมเปาหมายเพอใหนกเรยน

เกดความรก ความภาคภมใจ และธ�ารงความเปนไทย โดยในระดบประถมศกษา เรมเรยน

รเรองสญลกษณของชาตไทย (ธงชาต เพลงชาต ภาษาไทย ศลปกรรมไทย มารยาทไทย

ม.๑

๑. วเคราะหพฒนาการของอาณาจกรอยธยาและธนบรในดานตางๆ

๒. วเคราะหปจจยทสงผลตอความมนคงและความเจรญรงเรองของอาณาจกรอยธยา

๓. ระบภมปญญาและวฒนธรรมไทย สมยอยธยาและธนบร และอทธพลของ

ภมปญญาดงกลาวตอการพฒนาชาตไทยในยคตอมา

ม.๓

๑. วเคราะหประเดนส�าคญของประวตศาสตรไทย

๒. วเคราะหความส�าคญของสถาบนพระมหากษตรยตอชาตไทย

๔. วเคราะหผลงานของบคคลส�าคญทงชาวไทยและตางประเทศ ทมสวน

สรางสรรควฒนธรรมไทยและประวตศาสตรไทย

๓. วเคราะหปจจยทสงเสรมการสรางสรรคภมปญญาไทยและวฒนธรรมไทย

ซงมผลตอสงคมไทยในยคปจจบน

๕. วางแผนก�าหนดแนวทางการมสวนรวมการอนรกษภมปญญาไทยและ

วฒนธรรมไทย

๑. วเคราะหพฒนาการของไทยสมยรตนโกสนทรในดานตางๆ

๒. วเคราะหปจจยทสงผลตอความมนคงและความเจรญรงเรองของไทย

ในสมยรตนโกสนทร

๓. วเคราะหภมปญญาและวฒนธรรมไทยสมยรตนโกสนทรและอทธพล

ตอการพฒนาชาตไทย

๔. วเคราะหบทบาทของไทยในระบอบประชาธปไตย

๑. อธบายเรองราว ทางประวตศาสตรสมยกอนสโขทยในดนแดนไทยโดยสงเขป

๒. วเคราะหพฒนาการของอาณาจกรสโขทยในดานตางๆ

๓. วเคราะหอทธพลของวฒนธรรมและภมปญญาไทย สมยสโขทยและสงคมไทย

ในปจจบน

ม.๒

ม.๔-๖

68

วฒนธรรม และขนบธรรมเนยม ประเพณไทย) รจกแหลงวฒนธรรม และภมปญญา

ในชมชน ศกษาพระราชประวต และพระราชกรณยกจของพระมหากษตรย ไดเรยนร

วรกรรมบรรพบรษไทยทมสวนปกปอง และสรางสรรคความเจรญใหประเทศชาต และ

พฒนาการของรฐไทยในชวงเวลาตาง ๆ ในระดบมธยมศกษาจะไดวเคราะห พฒนาการของ

อาณาจกรไทยในทงดานการเมองการปกครอง เศรษฐกจ สงคม และความสมพนธระหวาง

ประเทศ รวมทงวเคราะหภมปญญาและวฒนธรรมไทย โดยก�าหนดเนอหาสาระในตวชวด

และสาระแกนกลางดงน

ชน ป.๑ เรยนรสญลกษณส�าคญของชาตไทย แหลงวฒนธรรมในชมชน และสง

ทตนภมใจในทองถน

ชน ป.๒ เรยนร บคคลทท�าประโยชนตอทองถน และประเทศชาต รวมทง

วฒนธรรมประเพณทภาคภมใจ

ชน ป.๓ เรยนรพระราชกรณยกจของพระมหากษตรยไทย และวรกรรมของ

บรรพบรษไทยทมสวนปกปองประเทศชาต

ชน ป.๔ ศกษาพฒนาการของอาณาจกรสโขทย บคคลส�าคญ และภมปญญาสมย

สโขทยโดยสงเขป

ชน ป.๕ ศกษาพฒนาการของอาณาจกรอยธยา และธนบร บคคลส�าคญ และ

ภมปญญาสมยอยธยา และธนบร โดยสงเขป

ชน ป.๖ ศกษาพฒนาการของอาณาจกรรตนโกสนทร บคคลส�าคญ และภมปญญา

สมยรตนโกสนทร โดยสงเขป

ชน ม.๑ ศกษาสมยกอนสโขทย และวเคราะหพฒนาการของอาณาจกรสโขทย

บคคลส�าคญและภมปญญาไทยสมยสโขทย

ชน ม.๒ วเคราะหพฒนาการของอาณาจกรอยธยา และธนบร บคคลส�าคญ และ

ภมปญญาไทยสมยอยธยา และธนบร

ชน ม.๓ วเคราะหพฒนาการของอาณาจกรรตนโกสนทร บคคลส�าคญ และ

ภมปญญาไทย รวมทงบทบาทของไทยในระบอบประชาธปไตย

ชน ม.๔ – ม.๖ วเคราะหประเดนส�าคญของประวตศาสตรไทย สถาบนพระมหา

กษตรย บคคลส�าคญ ภมปญญา และวฒนธรรมไทย รวมทงแนวทางการอนรกษ

จะเหนวามาตรฐานการเรยนร ส ๔.๓ หลกสตรไดก�าหนดชดเจนถงเปาหมายการ

เรยนรคอ การสรางจตส�านกความเปนไทย แตอยางไรกตามโครงสรางหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ สาระประวตศาสตร ยงคงเปนสาระวชาหนงใน

กลมสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

69

การปรบปรงหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช ๒๕๕๑

และการบรหารจดการการเรยนรประวตศาสตรหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ไดเรมใชใในสถาน

ศกษาจ�านวนหนง หลงจากนนจงจะใหสถานศกษาใชหลกสตรนในปการศกษา ๒๕๕๓

ครบทกชนป โดยโครงสรางของประวตศาสตรยงคงเปนหนงในกลมสาระการเรยนร

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เชนเดม

เพอสนองนโยบายทจะพฒนาการเรยนการสอนประวตศาสตร ตามพระราช

เสาวนยสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ส�านกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐาน จงไดก�าหนดใหสถานศกษาทกระดบใหความส�าคญกบการเรยนการสอน

ประวตศาสตร โดยจดกจกรรมการเรยนรประวตศาสตรอยางมประสทธภาพ และจดเปน

วชาเฉพาะอยางนอยสปดาหละ ๑ ชวโมง ส�าหรบสถานศกษาทมความพรอม สามารถจด

สาระประวตศาสตรเปนรายวชาเพมเตมทงระดบประถมศกษา และมธยมศกษาตามท

หลกสตรการศกษาขนพนฐานก�าหนด

“สปดาหละ ๑ ชวโมง” ตามนยขอความขางตนน ใหใชทงหลกสตรการศกษาขน

พนฐานพทธศกราช ๒๕๔๔ และหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

๒๕๕๑ กลาวคอ สถานศกษาจะตองบรหารจดการหลกสตร และเวลาเรยน จดรายวชา

ประวตศาสตรใหนกเรยนชนประถมศกษาปท ๑ – ๖ เรยนปละ ๔๐ ชวโมง นกเรยนชน

มธยมศกษาตอนตนเรยนภาคเรยนละ ๒๐ ชวโมง หรอปละ ๔๐ ชวโมงเชนกน เพอให

นกเรยนไดเรยนประวตศาสตรไดอยางตอเนองทกสปดาห ทกภาคเรยน และทกปการศกษา

สวนระดบมธยมการศกษาตอนปลาย ก�าหนดใหนกเรยนประวตศาสตรเพมขนอก ๒

หนวยกต หรอ ๘๐ ชวโมงตลอด ๓ ปการศกษา ทงน ส�านกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐานไดด�าเนนการเปนล�าดบ ดงน

๑. ประกาศแนวปฏบตเกยวกบการใชหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

๒๕๕๑ กล มสาระการเรยนร สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม (สาระท ๔

ประวตศาสตร)

สบเนองจากกระทรวงศกษาธการไดประกาศใชหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ โดยก�าหนดใหมการใชหลกสตรฯ ดงกลาว ส�าหรบ

โรงเรยนตนแบบการใชหลกสตรฯ และโรงเรยนมความพรอมฯ ในปการศกษา ๒๕๕๒

เปนตนไป และใชในโรงเรยนทวประเทศ ในปการศกษา ๒๕๕๓ เปนตนไป (ค�าสง สพฐ.

ท ๒๙๓/๒๕๕๑ ลงวนท ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๕๑) และส�านกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐาน ไดมการท�าหนงสอถงส�านกงานเขตพนทการศกษาทกเขตด�าเนนการ แจงให

70

สถานศกษาทกแหง ไดจดกจกรรมการเรยนรประวตศาสตรอยางมประสทธภาพ ใหความ

ส�าคญกบการเรยนการสอนประวตศาสตร โดยใหสถานศกษาจดการเรยนการสอน

ประวตศาสตรเปนวชาเฉพาะอยางนอย สปดาหละ ๑ ชวโมง (หนงสอ สพฐ. ท ศธ ๐๔๐๑๐/

ว ๓๐ ลงวนท ๑๕ มกราคม ๒๕๕๒)

ส�านกคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน จงไดจดท�าแนวปฏบตเกยวกบ

การใชหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ กลมสาระการเรยนร

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม (สาระท ๔ ประวตศาสตร) โดยเชญผทรงคณวฒท

เกยวของมารวมพจารณาก�าหนดแนวปฏบตฯ เพอใหสถานศกษาใชเปนแนวทางในการจด

ท�างานโครงสรางหลกสตรสถานศกษา และจดท�าค�าอธบายรายวชาของกลมสาระการเรยน

รสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เพอใหสอดคลองกบหลกสตรแกนกลางการศกษา

ขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ และนโยบายการจดการเรยนการสอนประวตศาสตร โดย

มแนวปฏบตฯ ดงน

๑) ปรบโครงสรางเวลาเรยนหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช ๒๕๕๑ ดงน

ระดบประถมศกษา (ชนประถมศกษาปท ๑-๖) เพมเวลาเรยนสาระ

พนฐานในกลมสาระ การเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม จาก ๘๐ ชวโมง

ตอป เปน ๑๒๐ ชวโมงตอป โดยก�าหนดใหเรยนสาระประวตศาสตร ๔๐ ชวโมงตอป และ

เรยนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม สาระหนาทพลเมองวฒนธรรม และการด�าเนนชวต

ในสงคม สาระเศรษฐศาสตร และสาระภมศาสตร ๘๐ ชวโมงตอป ปรบเวลาเรยนรวม

(พนฐาน) จาก ๘๐๐ ชวโมงตอป เปน ๘๔๐ ชวโมงตอป เปน ปละไมเกน ๔๐ ชวโมงตอป

ระดบมธยมศกษาตอนตน (ชนมธยมศกษาปท ๑-๓) เพมเวลา

เรยนสาระพนฐานในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม จาก ๑๒๐

ชวโมงตอป (๓ หนวยกต) เปน ๑๖๐ ชวโมงตอป (๔ หนวยกต) โดยก�าหนดใหเรยนสาระ

ประวตศาสตร ๔๐ ชวโมงตอป (๑ หนวยกต) และเรยนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม

สาระหนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด�าเนนชวตในสงคม สาระเศรษฐศาสตร และสาระ

ภมศาสตร ๑๒๐ ชวโมงตอป (๓ หนวยกต) ปรบเวลารวม (พนฐาน) จาก ๘๔๐ ชวโมงตอ

ป (๒๑ หนวยกต) เปน ๘๘๐ ชวโมงตอป (๒๒ หนวยกต) และปรบรายวชา / กจกรรมท

สถานศกษาจดเพมเตมตามความพรอมและจดเนนจาก ๒๔๐ ชวโมงตอป เปนปละไมเกน

๒๐๐ ชวโมงตอป

ระดบมธยมศกษาตอนปลาย (ชนมธยมศกษาปท ๔-๖) เพมเวลา

เรยนสาระพนฐานในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม จาก ๒๔๐

71

ชวโมงตลอด ๓ ป (๖ หนวยกต) เปน ๓๒๐ ชวโมงตลอด ๓ ป (๘ หนวยกต) โดยก�าหนด

ใหเรยนสาระประวตศาสตร ๘๐ ชวโมงตลอด ๓ ป (๒ หนวยกต) และเรยนสาระศาสนา

ศลธรรม จรยธรรม สาระหนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด�าเนนชวตในสงคม สาระ

เศรษฐศาสตร และสาระภมศาสตร ๒๔๐ ชวโมงตลอด ๓ ป (๖ หนวยกต) ปรบเวลารวม

(พนฐาน) จาก ๑,๕๖๐ ชวโมงตลอด ๓ ป (๓๙ หนวยกต) เปน ๑,๖๔๐ ชวโมงตลอด ๓

ป (๔๑ หนวยกต) และปรบรายวชา/กจกรรมทสถานศกษาจดเพมเตมตามความพรอมและ

จดเนนจาก ไมนอยกวา ๑,๖๘๐ ชวโมงตลอด ๓ ป เปน ไมนอยกวา ๑,๖๐๐ ชวโมงตลอด

๓ ป

๒) ปรบเกณฑการจบการศกษาตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพน

ฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ระดบมธยมศกษาตอนตน และระดบมธยมศกษาตอนปลาย

ดงน

ระดบมธยมศกษาตอนตน ปรบเกณฑการจบการศกษา รายวชา

พนฐาน จากเดม ๖๓ หนวยกต เปน ๖๖ หนวยกต และรายวชาเพมเตมจากเดมไมนอย

กวา ๑๔ หนวยกต เปน ไมนอยกวา ๑๑ หนวยกต

ระดบมธยมศกษาตอนปลาย ปรบเกณฑการจบการศกษารายวชา

พนฐานจากเดม ๓๙ หนวยกต เปน ๔๑ หนวยกต และรายวชาเพมเตมจากเดมไมนอยกวา

๓๘ หนวยกต เปน ไมนอยกวา ๓๖ หนวยกต

ทงนไดมค�าสงเรอง การปรบปรงโครงสรางเวลาเรยนและเกณฑ

การจบการศกษาตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ดงน

เกณฑการจบการศกษา

๑. เกณฑการจบมธยมศกษาตอนตน

(๑) ผเรยนรายวชาพนฐาน และเพมเตมไมเกน ๘๑ หนวยกต โดย

เปนรายวชาพนฐาน ๖๖ หนวยกต และรายวชาเพมเตมตามทสถานศกษาก�าหนด

(๒) ผเรยนตองไดหนวยกตตลอดหลกสตรไมนอยกวา ๗๗ หนวยกต

โดยเปนรายวชาพนฐาน ๖๖ หนวยกต และรายวชาเพมเตมไมนอยกวา ๑๑ หนวยกต

(๓) ผเรยนมผลการประเมน การอาน คดวเคราะห และเขยน ใน

ระดบผานเกณฑการประเมนตามทสถานศกษาก�าหนด

(๔) ผเรยนมผลการประเมนคณลกษณะอนพงประสงค ในระดบผาน

เกณฑการประเมนตามทสถานศกษาก�าหนด

(๕) ผเรยนเขารวมกจกรรมพฒนาผเรยน และมผลการประเมนผาน

เกณฑการประเมนตามทสถานศกษาก�าหนด

72

๒. เกณฑการจบระดบมธยมศกษาตอนปลาย

(๑) ผเรยนรายวชาพนฐาน และเพมเตม ไมนอยกวา ๘๑ หนวยกต

โดยเปนรายวชาพนฐาน ๔๑ หนวยกต รายวชาเพมเตมตามทสถานศกษาก�าหนด

(๒) ผ เรยนตองไดหนวยกตตลอดหลกสตร ไมนอยกวา ๗๗

หนวยกต โดยเปนรายวชาพนฐาน ๔๑ หนวยกต และรายวชาเพมเตม ไมนอยกวา ๓๖

หนวยกต

(๓) ผเรยนมผลการประเมน การอาน คดวเคราะห และเขยน ใน

ระดบผานเกณฑการประเมนตามทสถานศกษาก�าหนด

(๔) ผเรยนมผลการประเมนคณลกษณะอนพงประสงค ในระดบผาน

เกณฑการประเมนตามทสถานศกษาก�าหนด

(๕) ผเรยนเขารวมกจกรรมพฒนาผเรยน และมผลการประเมนผาน

เกณฑการประเมนตามทสถานศกษาก�าหนด

73

๓) ประกาศแนวปฏบตเกยวกบการใชหลกสตรการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช ๒๕๔๔ กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม (สาระ

ท ๔ ประวตศาสตร)

ตามทส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) ไดออกแนว

ปฏบตเพอใหสอดคลองกบนโยบายการจดการเรยนการสอนประวตศาสตรของกระทรวง

ศกษาธการ ทก�าหนดใหสถานศกษาจดใหผเรยนทกคนไดเรยนวชาประวตศาสตรเปน

รายวชาพนฐานสปดาหละ ๑ ชวโมง ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช ๒๕๕๑ แลวนน เนองจากในปการศกษา ๒๕๕๒-๒๕๕๔ ยงมสถานศกษา

ทใชหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔ ดงนนเพอใหสถานศกษาดงกลาว

มแนวปฏบตทสอดคลองกบนโยบายในการจดการเรยนการสอนประวตศาสตร สพฐ.

จงก�าหนดแนวปฏบตส�าหรบสถานศกษาทใชหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

๒๕๔๔ ดงน

๑. ชวงชนท ๑-๓ (ชนประถมศกษาปท ๑ ถง ชนมธยมศกษาปท ๓) ให

สถานศกษาจดการเรยนการสอนสาระประวตศาสตรเปนรายวชาพนฐานในกลมสาระการ

เรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมเปนการเฉพาะ สปดาหละ ๑ ชวโมง

๒. ชวงชนท ๔ (ชนมธยมศกษาปท ๔-๖) ใหสถานศกษาจดการเรยน

การสอนสาระประวตศาสตร ดงน

ชนมธยมศกษาปท ๔-๖ ใหสถานศกษาจดการเรยนการสอนสาระ

ประวตศาสตรเปนรายวชาพนฐานในกลมสาระการเรยนร สงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม สปดาหละ ๑ ชวโมงจ�านวน ๒ หนวยกตภายใน ๓ ป

ชนมธยมศกษาปท ๕-๖ ใหสถานศกษาจดการเรยนการสอนสาระ

ประวตศาสตรเปนรายวชาพนฐานในกลมสาระการเรยนร สงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม สปดาหละ ๑ ชวโมงทกภาคเรยน

ในกรณทสถานศกษาจดใหเรยนสาระประวตศาสตรครบทกมาตรฐาน

การเรยนรตามทก�าหนดไวในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔ ในชน

มธยมศกษาปท ๔-๕ แลว อาจไมตองจดใหเรยนรายวชาประวตศาสตรในชนมธยมศกษา

ปท ๖ อกกได

เพอสรางความเขาใจตรงกน ส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษาจงได

สรปแนวปฏบตเปนตารางเผยแพรใหสถานศกษาดงน

74

โครงสรางเวลาเรยน (แนบทายค�าสง สพฐ. ท ๖๘๓/๒๕๕๒ ลงวนท ๑๓ พฤษภาคม ๒๕๕๒)

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ก�าหนดกรอบโครงสรางเวลาเรยน ดงน

โครงสรางเวลาเรยน (แนบทายคาสง สพฐ. ท ๖๘๓/๒๕๕๒ ลงวนท ๑๓ พฤษภาคม ๒๕๕๒) หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ กาหนดกรอบโครงสรางเวลาเรยน ดงน กลมสาระการเรยนร/กจกรรม

เวลาเรยน ระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษา ระดบมธยมศกษา

ตอนปลาย ป.๑ ป.๒ ป.๓ ป.๔ ป.๕ ป.๖ ม.๑ ม.๒ ม.๓ ม.๔-๖

๑.กลมสาระการเรยนร ภาษาไทย ๒๐๐ ๒๐๐ ๒๐๐ ๑๖๐ ๑๖๐ ๑๖๐ ๑๒๐

(๓ นก.) ๑๒๐

(๓ นก.) ๑๒๐

(๓ นก.) ๒๔๐

(๖ นก.) คณตศาสตร ๒๐๐ ๒๐๐ ๒๐๐ ๑๖๐ ๑๖๐ ๑๖๐ ๑๒๐

(๓ นก.) ๑๒๐

(๓ นก.) ๑๒๐

(๓ นก.) ๒๔๐

(๖ นก.) วทยาศาสตร ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๑๒๐

(๓ นก.) ๑๒๐

(๓ นก.) ๑๒๐

(๓ นก.) ๒๔๐

(๖ นก.) สงคมศกษา ศาสนา และ วฒนธรรม ประวตศาสตร ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการดาเนนชวตในสงคม เศรษฐศาสตร ภมศาสตร

๑๒๐

๔๐

๘๐

๑๒๐

๔๐

๘๐

๑๒๐

๔๐

๘๐

๑๒๐

๔๐

๘๐

๑๒๐

๔๐

๘๐

๑๒๐

๔๐

๘๐

๑๖๐ (๔ นก.) ๔๐

(๑ นก.)

๑๒๐ (๓ นก.)

๑๖๐ (๔ นก.) ๔๐

(๑ นก.)

๑๒๐ (๓ นก.)

๑๖๐ (๔ นก.) ๔๐

(๑ นก.)

๑๒๐ (๓ นก.)

๓๒๐ (๘ นก.) ๘๐

(๒ นก.)

๒๔๐ (๖ นก.)

สขศกษาและพลศกษา ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ (๒ นก.)

๘๐ (๒ นก.)

๘๐ (๒ นก.)

๑๒๐ (๓ นก.)

การงานอาชพและเทคโนโลย ๔๐ ๔๐ ๔๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ (๒ นก.)

๘๐ (๒ นก.)

๘๐ (๒ นก.)

๑๒๐ (๓ นก.)

ภาษาตางประเทศ ๔๐ ๔๐ ๔๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๑๒๐ (๓ นก.)

๑๒๐ (๓ นก.)

๑๒๐ (๓ นก.)

๒๔๐ (๖ นก.)

รวมเวลาเรยน (พนฐาน)

๘๔๐ ๘๔๐ ๘๔๐ ๘๔๐ ๘๔๐ ๘๔๐ ๘๘๐ (๒๒ นก.)

๘๘๐ (๒๒ นก.)

๘๘๐ (๒๒ นก.)

๑,๖๔๐ (๔๐ นก.)

กจกรรมพฒนาผเรยน ๑๒๐ ๑๒๐ ๑๒๐ ๑๒๐ ๑๒๐ ๑๒๐ ๑๒๐ ๑๒๐ ๑๒๐ ๑๖๐ รายวชา/กจกรรมทสถานศกษาจดเพมเตมตามความพรอมและจดเนน

ปละไมเกน ๔๐ ชวโมง

ปละไมเกน ๒๐๐ ชวโมง

ไมนอยกวา ๑,๖๐๐ ชวโมง

รวมเวลาเรยนทงหมด

ไมเกน ๑,๐๐๐ ชวโมง/ป ไมเกน ๑,๒๐๐ ชวโมง/ป รวม ๓ ป ไมนอยกวา

๓,๖๐๐ ชวโมง

ตอนท ๓หลกคดและหลกการส�าคญทางประวตศาสตร

77

เรองท ๑ประวตศาสตร คออะไร

คนสวนใหญมกคดวาประวตศาสตร คอ การศกษาเรองราวในอดต ซงแมวา

ไมผด แตกไมใชความหมายทถกตองครบถวน เพราะไมวาศาสตรใดทศกษากนอย

ในปจจบนลวนแตเปนเรองราวทคนพบในอดตแลวทงสน ทงวทยาศาสตร คณตศาสตร

ภาษาศาสตร ฯลฯ ตวอยาง เชน ก�าเนดของโลก ววฒนาการของพช และสตว การปะท

ของภเขาไฟ การค�านวณหาพนทและปรมาตรของรปทรงเรขาคณต แตความรดงกลาวน

ไมใชประวตศาสตร

ผสอนประวตศาสตรควรเขาใจวา อดตส�าหรบประวตศาสตร คอ อดตของสงคม

มนษย ซงยอมไมไดหมายถงมนษยแตละคน ทตางยอมมอดตของตนเอง เพราะไมมทาง

ทจะศกษาอดตของมนษยทกคนไดทงหมด ดงนน ประวตศาสตรจงหมายถงการศกษาอดต

ของมนษยจ�านวนมากทอยรวมกนเปนสงคม ณ พนทใดพนทหนงหรอมสวนรวมกน

ทางใดทางหนง เชน เชอชาต การประกอบอาชพ ความคดความเชอ การประกอบพธกรรม

อยางไรกตาม การศกษาอดตของบคคลบางคน ถอเปนประวตศาสตรได เนองจากคนผนน

ไดสรางผลกระทบตอสงคม เชน กรณศกษาประวตความเปนมาหรอเรองราวในอดตของ

จอมพลสฤษด ธนะรชน อดตนายกรฐมนตรของไทยทไดใชแผนพฒนาเศรษฐกจขนเปน

ครงแรก ท�าใหเกดการเปลยนแปลงในสงคมไทย

78

ทงน ครผสอนประวตศาสตรตองเขาใจดวยวา วชาในกลมสงคมศกษากลวนเปน

เรองราวของสงคมมนษยทงสน เพราะวาดวย เรองของการอยรวมกนในสงคม เชน

ภมศาสตร วาดวยเรองความสมพนธของมนษยกบสงแวดลอม เศรษฐศาสตร วาดวยเรอง

การบรหารจดการทรพยากรทมอยจ�ากดไดอยางมประสทธภาพและคมคา หนาทพลเมอง

วาดวยการปฏบตตนเปนพลเมองดของประเทศชาตและเปนพลเมองโลกทมประสทธภาพ

แตศาสตรในกลมสงคมศกษาสวนใหญ จะสรางทฤษฎหรอหลกการทใชไดกบสงคมมนษย

ไดตลอดไป ทงอดต ปจจบนและอนาคต เชน กฎอปสงค-อปทาน ทมอทธพลตอราคาสนคา

ของเศรษฐศาสตรหรอปฏสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมทางกายภาพกอใหเกด

การสรางสรรควฒนธรรมของภมศาสตร แตส�าหรบประวตศาสตรใหความส�าคญกบ

“ความเปลยนแปลงตามกาละและเทศะ” หรอเวลาและสงแวดลอม นนยอมหมายถงวา

ในวนเขาพรรษาของชาวอบลราชธาน ยอมแตกตางกบชาวกรงเทพฯ ทแมจะนบถอศาสนา

พทธเหมอนกน เปนคนไทยและไปประกอบพธกรรมทวดเหมอนกนกตาม เรยกวาเปน

ความแตกตางทเกดจากสงแวดลอม (ทงสงแวดลอมทางธรรมชาตและสงคม) ในท�านอง

เดยวกน สงคมไทยสมยอยธยายอมแตกตางจากสงคมไทยในปจจบน เพราะเมอเวลาผาน

79

ไปสงคมมนษยกมพฒนาการหรอมการเปลยนแปลงเรยกวามตของเวลา ซงเปนปจจย

ส�าคญทท�าใหเกดการเปลยนแปลงในสงคมมนษย กลาวไดวา ประวตศาสตรคอการศกษา

อดตของสงคมมนษยในมตของเวลา นนคอ ประวตศาสตรใหความส�าคญกบเอกลกษณ

เฉพาะในสงคมมนษยทแตกตางกนตามสภาพแวดลอม (กาลเทศะ) นบเปนความแตกตาง

จากวชาอนๆ ในกลมสงคมศกษาอยางชดเจน

อนงผสอนประวตศาสตรควรตระหนกดวยวา สงคมมนษยก�าเนดขนเมอลาน

กวาปมาแลว จงเปนไปไมไดทจะศกษาทกเรองราวในสงคมมนษยในอดต ซงยอมไมมใคร

จะสามารถจ�าลองอดตของสงคมมนษยมาไดอยางสมบรณ แตจะเปนตองเลอกศกษาเฉพาะ

เรองราวส�าคญๆ หรอเหตการณส�าคญทมผลตอสงคมสวนหนง ซงอาจเปนคนสวนนอย

ในสงคมนนหรอสงคมสวนใหญ เชน ความเปนมาของชนชาตไทย การตงถนฐานของชาว

โยนกในจงหวดราชบร เปนตน ดวยนยน ประวตศาสตรจงหมายถงการศกษาเหตการณ

ส�าคญในสงคมมนษยในอดตตามมตของเวลา

ปญหาทนาจะเกดขน คอ “อดต” ของประวตศาสตรจะเปนเวลาเทาไรค�าตอบน

ยงไมสามารถตอบไดชดเจน ซงแตกตางจาก “โบราณสถาน” หรอโบราณวตถทตองมอาย

มากกวา ๑๐๐ ป นกประวตศาสตรถอวาเรองราวทเกดขนแลว ถอวาเปน ประวตศาสตร

ทงสน แมวาจะเพงเกดขนไมนานกตาม

ผศกษาประวตศาสตรสวนใหญจะใชประเดนส�าคญทตนสบคนวาสามารถอธบาย

เรองราวไดวาท�าไมหรออยางไร อนเปนเปาหมายส�าคญของการศกษาประวตศาสตร

ไดหรอไม อดตหรอชวงเวลาทผานมาแลวของประวตศาสตร จงมความสมพนธกบ

การท�าความเขาใจเหตการณส�าคญของสงคมมนษยในมตของเวลา

ภาพ ผนงถาฝามอแดง ประเทศอาเจนตนา

80

เมอสงคมมนษยเกดขนมาแลว การจะท�าความเขาใจอดตได กเพราะมรองรอย

กระท�าทเกยวของกบมนษยในอดต ซงเรยกวาหลกฐานทางประวตศาสตร ซงหมายรวม

เอาทกอยางทเกยวของกบเรองทศกษา ทงสงทเกดขนตามธรรมชาต เชน ชนดน สงทมนษย

สรางขน เชน สงกอสราง เครองมอ เครองใช สงทจงใจสรางขน เชน บนทก ศาสนสถาน

ภาพวาด รปภาพ แผนทและสงทไมจงใจสราง เชน เปลอกหอยหรอกระดกสตว ทหลงเหลอ

จากการเปนอาหารของมนษย เปนตน หากเรองราวใดทไมมหลกฐานทางประวตศาสตร

ยนยนเรายอมไมถอวาเรองนนเปนประวตศาสตร สงทผศกษาประวตศาสตรตองการ

หลกฐานคอ “ขอมลทเกยวของกบเรองทศกษา” ซงนกประวตศาสตรบางคนเรยกวา

“ขอสนเทศ” หรอ “ขอเทจจรง” อนเปนการย�าเตอนวา ขอมลทไดอาจมทงเทจและจรงปะปน

กนอยหรออาจสอดแทรกทศนคต ความคด ความเชอเขาไปในหลกฐานทางประวตศาสตร

จงถอเปนความจ�าเปนทจะตรวจสอบ ประเมนความนาเชอถอของขอมลนนเสมอ โดยใชวธ

การศกษาอยางเปนระบบทเรยกวา “วธการทางประวตศาสตร” เพอแยกแยะขอเทจจรง

จากความคดเหน แยกแยะความจรงออกจากขอเทจจรง เพอจะไดวเคราะห สบคน และ

ตความเรองราวในอดตไดอยางถกตอง ดวยเหตดงกลาว ประวตศาสตร จงหมายถง

การศกษาเหตการณส�าคญในสงคมมนษยในอดตตามมตของเวลาโดยใชรองรอย

หลกฐานทางประวตศาสตรและวธการทางประวตศาสตรสบคนอยางเปนระบบ

เราอาจสรปไดวา ความหมายทางประวตศาสตร ขนอยกบองคประกอบส�าคญ

ไดแก สงคมมนษย อดต หรอมตของเวลา เหตการณส�าคญ หลกฐานทางประวตศาสตร

และวธการทางประวตศาสตร

ในนยน ผสอนประวตศาสตรตองเขาใจดวยวา เรองราวในประวตศาสตรทน�ามา

เปนบทเรยนส�าหรบนกเรยนนน ไมใชเรองราวส�าคญทงหมดของสงคมมนษยในอดต

แตเปนเรองราวทมหลกฐานทางประวตศาสตรปรากฏเทานน ทงสงทเรยนรในปจจบน

กอาจเปลยนแปลงได หากมการพบขอสนเทศใหมทเชอถอได หรอมการตความใหม

จากหลกฐานเดม ซงมอยเสมอ เชน เดมนนเราเรยนรวา พระนามของกษตรยผสถาปนา

กรงสโขทย คอ พอขนบางกลางทาว แตเมอผเชยวชาญตรวจสอบใหมจงพบวาพระนาม

ทถกตอง คอ พอขนบางกลางหาว (เรยกวา การตความใหมจากหลกฐานเดม) หรอเมอง

อทอง ทเดมเชอกนวาเปนเมองเดมของพระเจาอทองหรอสมเดจพระรามาธบดท ๑

ครองอยกอนสถาปนากรงศรอยธยา แตเมอพบขอมลทางโบราณคด แสดงชดเจนวา

เมองอทองมอายกอนหนานนมากและคงรางไป เมอราวพทธศตวรรษท ๑๖ กอนหนาท

พระเจาอทองจะสถาปนากรงศรอยธยาถง ๒๐๐ - ๓๐๐ ป สรปวาเรองราวในประวตศาสตร

สามารถเปลยนแปลงได เมอพบหลกฐานใหมหรอมการตความใหมทนาเชอถอ

81

อนทจรงความหมายของประวตศาสตร มผใหนยามหลากหลาย ซงจะแตกตางกน

ตามบรบทของสงคมในชวงเวลาตางๆ ผสอนประวตศาสตรจะพบการใหค�าจ�ากดความ

ดงกลาวในหนงสอเรยนประวตศาสตร จากอนเทอรเนต ซงขอมลตางๆ นน ผสอนจ�าเปน

ตองรเทาทนผใหขอมลและเลอกใชค�านยามทถกตองชดเจนจากผร ทางประวตศาสตร

ทแทจรง เชน

เฮโรโดตส (Herodotus, ๔๘๔-๔๒๕ ป

กอนครสตศกราช) นกปรชญาชาวกรกโบราณท

ตอมาไดรบการยกยองวาเปนบดาแหงประวตศาสตร

ไดบญญตศพทค�าวาประวตศาสตรหรอในภาษา

องกฤษวา History ซงมรากศพทจากค�าในภาษา

กรกวา Historiai เมอราว ๒๕๐๐ ปมาแลววา

ประวตศาสตร หมายถง การแสวงหา การไตถาม

การสบสวนคนหาความจรง โดยใชชอนตงเปน

ชอหนงสอทเขาไดสบสวนคนควาและรวบรวม

เรองราวของสงครามเปอรเซย (The Persian War :

เหตการณระหวาง ๔๘๐-๔๗๙ ปกอนครสตศกราช)

และประเทศตางๆ ทเกยวของ

สวน ทซดดส (Thucydides) นกปรชญา

ชาวกรก ผ เขยนเรองสงครามเพโลโพนเซยน

(Peloponnesian War) ไดเสนอแนะใหสอบสวน

ขอมลใหถกตองเสยกอนทจะใช เป นหลกฐาน

ทางประวตศาสตร (historical sources) โดยแสดง

ทศนะไววา “ประวตศาสตรจ�าเปนตองใหความถกตอง

และชดเจนแก ผ อ านว า เ รองราวท เกด ขนนน

เปนอยางไร ทงน เพอใหคนเขาใจเหตการณ

ในสมยปจจบนไดถกตอง”

ทซดดส เปนนกประวตศาสตรชาวกรกและเปนผเขยน

เรองประวตศาสตร ของสงครามเพโลพอนนซส

ซงบรรยายถงสงครามระหวางสปารตากบเอเธนส

ในชวง ๕๐๐ ถง ๔๑๑ ปกอนครสตศกราช ทซดดส

ไดรบการขนานนามวาเปนบดาแหงประวตศาสตร

เชงวทยาศาสตร

เฮโรโดตส (Herodotus)๔๘๔-๔๒๕ ป กอนครสตศกราช

82

ศาสตราจารย ดร.แถมสข นมนนท อดตผสอนประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร

มหาวทยาลยศลปากร อธบายวา ความหมายของประวตศาสตรไมมค�าจ�ากดความตายตว

โดยทวไปประวตศาสตร หมายถง การไตสวนเขาไปใหรถงความจรงเกยวกบพฤตกรรม

ของมนษยชาตทเกดขนในชวงใดชวงหนงของอดต ฉะนน ประวตศาสตรจงเปนเรอง

ทเกยวของกบสงคมมนษย ความเปลยนแปลงของสงคม ความคดทกอใหเกดพฤตกรรม

ตางๆ ในสงคม และสภาพเหตการณทสงเสรมหรอขดขวางววฒนาการของสงคมหรอ

กลาวอกนยหนงวา วชาประวตศาสตรมความสมพนธกบพฤตกรรมของสงคมมนษยทกคน

ดร.นธ เอยวศรวงศ และศาสตราจารยอาคม พฒยะ อดตผสอนประวตศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม ไดอธบายวา “ประวตศาสตร คอ การศกษาเพออธบายอดตของ

สงคมมนษยในมตของเวลาหรอประวตศาสตร คอ การศกษาเพอเขาใจอดตของสงคมมนษย

ในมตของเวลา”

ดร.วนย พงศศรเพยร เมธวจยอาวโสของส�านกงานกองทนสนบสนนการวจยและ

อดตผสอนประวตศาสตร มหาวทยาลยศลปากร ไดอธบายความหมายของประวตศาสตร

ไว ๓ ลกษณะ สรป คอ

(๑) ประวตศาสตร คอ เรองราว หรอเหตการณเกยวกบพฤตกรรมของมนษยใน

อดตเพอรจกความเปนมาตวเอง หรอเพอรจกประสบการณในอดตทเชอมประสานจต

วญญาณของคนในสงคมเขาดวยกน

(๒) ประวตศาสตร คอ บนทกเกยวกบพฤตกรรมของมนษยในอดต ท�าใหเกด

วชาทเรยกวา ประวตศาสตรนพนธ (Historiography)

(๓) ประวตศาสตรเปนเรองเกยวกบวธการทางประวตศาสตร หรอการวเคราะห

วจารณวธการไดมาซงความรทางประวตศาสตร

ทงน ไดอธบายเพมเตมวา ประวตศาสตร ในฐานะทเปนศาสตรหรอสาขาวชาการ

หนงนน หมายถง การศกษาเรองราวส�าคญๆ ทเชอวาไดเกดขนจรงเกยวกบประสบการณ

ดานตางๆ ของมนษยในสงคมใดสงคมหนงบนพนฐานของการวพากษ วเคราะหหลกฐาน

เอกสารชนตนและหลกฐานรวมสมยอนๆ เพอเขาใจปญหาในสงคมปจจบน จะเหนวา นยาม

หลงน มงเนนไปทค�าวา การศกษาหรอวธการศกษาอนเปนลกษณะเฉพาะของประวตศาสตร

ในแงน ประวตศาสตรมคณคาในทางการศกษาเพราะเปนกระบวนการสรางภมปญญา

(Intellectual process) และวธการทางประวตศาสตรสามารถพฒนาศกยภาพของผศกษา

ใหเปนนกคด และปญญาชนของสงคม

83

ประวตศาสตร คออะไร ส�าหรบผสอนประวตศาสตร คอ พนฐานเบองตนทจ�าเปน

ส�าหรบการสรางความเขาใจธรรมชาตของวชา ขอบเขตและหลกคด (Concept)

ทางประวตศาสตร เพอใหตระหนกในคณคาและความส�าคญของประวตศาสตรทม

มากกวา “รจกอดต” ทแปนรากเหงาของตนเทานน แตเปนเรองการคดวเคราะห

คดวพากษ คดวจารณ คดวนจฉยบนพนฐานของความเปนเหตเปนผลจากขอเทจจรง

ทหลากหลาย เปนเรองราวของการ “เขาใจอดต” เพอเขาใจปจจบน เขาใจสงคมของ

มนษยชาตทมความแตกตางตามบรบทของสงแวดลอมและเวลา ซงนบวาเปนเรองจ�าเปน

อยางยงของการอยรวมกน ดวยความเขาใจอนด ประวตศาสตรกบผสอนประวตศาสตร

จงหมายถง การพฒนาคน สความเปนคนไทยทมคณภาพ ตระหนกและเหนคณคา

ในความเปนไทย เขาใจวฒนธรรมของตนและสงคมอนๆ และเพอใหผสอนและผเรยนม

สวนรวมทจะปกปองรกษาชาตและความเปนไทยสบไป

84

85

เรองท ๒ ประวตศาสตรส�าคญไฉน

สงคมปจจบนเปนโลกยคขอมลขาวสาร ความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย

และโลกของตลาดเสรทผคนสวนใหญใหความส�าคญกบความมงคงทางเศรษฐกจ การใช

ชวตแบบทนสมยทมความเปนสากล ทงภาษา การแตงกาย อาหารการกน ภาพยนตร

ดนตร เปนยคทผคนสวนใหญหลงใหลกบโลกตะวนตก แมจะมสไตลเกาหลและญปน

ซงล�าหนาและทนสมย ยคทผคน (สวนหนง) นยมคนเกง คนฉลาด ทนสมย ทนเหตการณ

ร เทาทนเทคโนโลย ยคทเดกไทยเหนและหลงใหลความเปน “ปจเจกชน” มากกวา

จตสาธารณะ ความคดของผคนในความเปนสากลยคโลกาภวตนสงผลกระทบตอ

“คานยมความเปนไทย” อยางหลกเลยงไมได วฒนธรรมไทยนบวนยงจะถกเมนจากเยาวชน

มากยงขน

ทกวนน “ประวตศาสตร” ส�าหรบเยาวชนไทย จงอาจเปนเพยงเรองราวในอดต

ทเตมไปดวย พ.ศ. สงของเกาแก ผคนทลมหายตายไปหมดแลว เหตการณทตองจดจ�าและ

จ�าเรยน เพอ “สอบ” ตามเกณฑในระบบการศกษาเทานน แมวาจะมผเรยนบางคนชอบ

และสนกสนานทจะฟงเกรดประวตศาสตรไดเรยนรอดต มความภาคภมใจในชาตและ

บรรพบรษ แตอยางไรกตาม ยงคงมค�าถามเสมอวาจะเรยนประวตศาสตรไปท�าไม

ประวตศาสตรมประโยชนอยางไรในโลกยคโลกภวตน จะใชประวตศาสตรไปประกอบอาชพ

อะไร ทส�าคญยงมค�าถามทเปนความคาดหวงของสงคม “หลกสตรประวตศาสตรควรเปน

อยางไร เยาวชนไทยจงจะรก และภาคภมใจในความเปนชาตไทย”

86

ในฐานะผสอนประวตศาสตร ค�าถามน นาจะทาทาย “ความเชอ และความศรทธา”

ในอาชพของครประวตศาสตร ทาทาย “ความคดและความสามารถ” ของผเปนครทมบทบาท

หนาทในการพฒนาผเรยนใหเปนคนไทยทเหนคณคาของความเปนไทย แมวาครสวนหนง

ยงคงคลางแคลงใจวาประวตศาสตร จะสรางความเปนชาตไทยไดหรอไฉน

เราตองท�าความเขาใจกอนวาศาสตรทงหลายในโลกน สามารถแบงได ๒ ประเภท

ประเภทแรก คอ ศาสตรทสามารถน�ามาใชประโยชนไดโดยตรง เชน ความรจาก

แพทยศาสตร ใชรกษาผปวย ใชวศวกรรมศาสตร และสถาปตยกรรมศาสตร ในการสราง

บานเรอน ถนน สะพาน สวนอกประเภทหนงเปนศาสตรทไมสามารถใชประโยชนไดโดยตรง

หรอเปนประโยชนอยางฉบพลน แตเปนพนฐานความรใหกบศาสตรประเภทอน เชน

แพทยศาสตร ตองอาศยความร จากฟสกส ชววทยา กายวภาค สรรวทยา ฯลฯ

วศวกรรมศาสตร กตองใชความรจากคณตศาสตร ประวตศาสตรจดเปนศาสตรประเภทน

คอ ไมสามารถกอประโยชนไดโดยตรง แตใหความรทจ�าเปนและสมพนธเกอกลกบ

ศาสตรอน เชน สอสารมวลชนเกอบทกแขนงตองรจกลกษณะเฉพาะหรอเอกลกษณ

ของแตละสงคมมนษยทไดพฒนาจากอดตถงปจจบนหรอ รฐศาสตรความสมพนธระหวาง

ประเทศ ตองเขาใจความเปนมาทางประวตศาสตร ความคด ความเชอและระบบการเมอง

การปกครองของประเทศตางๆ นกกฎหมายจ�าตองรทมา และอดตของการพพากษาคด

ความตางๆ นกวทยาศาสตร กตองใชความรพนฐานจากการคนพบวทยาการในอดตของ

มนษยชาต ซงความร เหลาน เรยนรไดจากประสบการณของมนษยในอดต หรอ

“ประวตศาสตร” นนเอง

จะเหนไดวา ประวตศาสตร เปนพนฐานส�าคญของการเรยนรศาสตรตางๆ โดยท�า

หนาทเชอมโยงศาสตรทงสามสาขา คอ มนษยศาสตร สงคมศาสตร และวทยาศาสตร

คณคาและประโยชนของประวตศาสตรสามารถแยะแยะแจกแจงอธบายไดตาม

ความหมายและธรรมชาตของวชา ดงน

๑. ประวตศาสตรในแงของเรองราวหรอเหตการณส�าคญของสงคมมนษยใน

อดต ซงกอใหเกดประโยชนตอการเรยนรหลายประการ ทส�าคญ ไดแก

๑.๑ ความเขาใจปญหาและสงแวดลอมของสงคมปจจบน ประวตศาสตร

หรอการสบสวนอดตของสงคมมนษย ท�าใหเราไดรวา พฤตกรรมและความคดความเชอ

ของผคนในสงคมเกดขนไดอยางไร มการเปลยนแปลงหรอมพฒนาการมาอยางไร อนจะ

น�าไปสการวเคราะห เพอใหเขาใจปญหาอยางมเหตมผล มาตรการในการแกปญหา จงจะ

มประสทธภาพ และเหมาะสมมากยงขน เรยกวา เปนการศกษาอดตเพอเขาใจปจจบนเหน

87

แนวทางกาวสอนาคต ผสอนประวตศาสตรตองท�าความเขาใจใหชดเจนกอนวา แตละสงคม

ยอมมพฒนาการหรอการเปลยนแปลงตามกาลเวลา ซงเกดจากปจจยแวดลอมตางๆ

อนเปนเอกลกษณเฉพาะ เรยกวา “บรบทของเวลา” สงคมปจจบน กคอ ผลพวงจากอดต

นนคอ ขอเทจจรงทเราตองยอมรบวา สภาพของสงคมไทยในปจจบนไมวาดหรอเลว สงคม

สมานฉนทหรอแตกแยก ลวนเปนผลผลตของประสบการณในอดตทเราและบรรพบรษ

ของเราไดกอไวทงสน การทจะเขาใจปญหาสงคมไทยใหชดเจนได กดวยการศกษาอดต

วามเรองใดเกดขนบาง การเปลยนแปลงในแตละชวงเวลาเปนอยางไร ท�าไมจงเปนเชนนน

การเปลยนแปลงแตละครง มผลอยางไร การเรยนรและท�าความเขาใจเรองราวหรอ

เหตการณส�าคญของสงคมมนษย เพอเขาใจปจจบนถอเปนคณคาทส�าคญทสดของ

ประวตศาสตร

ภาพ กาลานกรมหรอ Time Line เปนเครองมอในการเรยนรประวตศาสตร

๑.๒ รรากเหงาความเปนไทย เขาใจและภมใจในชาตตน เหตการณ

ส�าคญในอดตของสงคมไทย เรมตงแตการตงถนฐาน การสรางบานเรอน การขยายอาณาเขต

เพอสรางความมนคงและมงคง ซงเปนผลมาจากวรกรรมและความเสยสละของบรรพบรษ

ลวนเปนความรจากประวตศาสตร ซงนอกจากจะสรางความเขาใจ และรจกความเปนมา

ของชาตแลว ยงจะท�าใหผเรยนรรากเหงาความเปนไทยวา กวาจะถงวนนไดนน บรรพบรษ

ของเราในอดตไดอตสาหะบากบน พยายามสรางชาตไทยขนมาอยางไร ตองตอส

26

ขนยคกรกแหงเอเธนส ตอมาเมอพวกกรกทเอเธนส (Athens) เขมแขง

ขน พวกกรกทไอโอเนยอาศยก�าลงจากพวกเอเธนส ท�าใหกรกชนะเปอรเซยไอโอเนยกเปนอสระในป 479 BC (นบอยางเรา=พ.ศ. ๖๔; นบอยางฝรง=พ.ศ. ๔) แตตอนไป ไอโอเนยตองขนตอเอเธนส

แมแตศนยกลางทางปญญากยายจากไอโอเนยไปอยทเอเธนส ดงทตอนไปทเอเธนส ไดม โสเครตส (Socrates, 470?-399 BC) เพลโต (Plato, 427-347

BC) อรสโตเตล (Aristotle, 384-322 BC) ซงถอกนวา เปนตรโยนกมหาบรษ (the great trio of ancient Greeks) ผวางรากฐานทางปรชญาของวฒนธรรม ตะวนตกและท�าใหเอเธนสไดชอวาเปนแหลงก�าเนดของอารยธรรมตะวนตก

ตอมา โยนก ตกเปนของเปอรเซยอกในป 387 BC จนกระทง อเลกซานเดอรมหาราช มาพชตจกรวรรดเปอรเซยลงในราวป 334 BC ไอโอเนยจงมาเปนของ

กรกแหงมาซโดเนย (Macedonian Greeks) แตแลวถงป 133 BC (นบอยางเรา=พ.ศ. ๔๑๐) พวกกรกสนอ�านาจ โยนกกลายเปนดนแดนสวนหนงของจกรวรรดโรมน จนกระทงจกรวรรดออตโตมานของมสลมเตอรกมาเขาครองเปนทายสดใน ค.ศ. 1458 (พ.ศ. ๒๐๐๑)

สวนในดานศลปวทยา เมออรสโตเตลสนชวตลงในป 322 BC (นบอยางเรา=พ.ศ. ๒๒๑) ยคคลาสสกของกรกกจบลงดวย

The School of Athens

หามซอ-ขาย อนญาตใหใชเพอการศกษาสวนตวเทานน ภาพประกอบสวนใหญมลขสทธ หากประสงคจะนาไปใชตอ ตองตดตอขออนญาตจากเจาของกอน

88

พลชพเพอปกปองดนแดนไทยบนแหลมทองทอดมสมบรณไวใหเปนมรดก สบจนถง

ปจจบนน ความรประวตศาสตรในแงนยอมสรางความรก ความเขาใจและภมใจในชาตตน

ใหกบผเรยน ซงศาสตรอนๆ ยอมไมสามารถท�าบทบาทหนาทนไดดเทาประวตศาสตร

ภาพ อนสรณสถานชาวบานบางระจน จงหวดสงหบร

๑.๓ บทเรยนในอดตเหนขอบกพรอง–ความผดพลาด ความส�าเรจ ความดงาม

ของบรรพบรษ ประวตศาสตรไมใชแตเพยงอดตของความส�าเรจ และความดงาม ซงยอม

สรางความภมใจในบรรพบรษไทยเทานน แตการเรยนร เรอง ความลมสลายของอาณาจกร

ไทยในอดต การเสยเอกราช การเสยดนแดน ลวนเปนความรจ�าเปนซงไดมาจากการวเคราะห

เหตการณในประวตศาสตร วาท�าไม และอยางไร (Why, How) ซงไมใชการสอน เพยงให

รวามใคร ไดท�าอะไร ทไหน และเมอไร (Who, What, Where, When) อนเปนแคขอเทจ

จรงเบองตน หรอขอมลพนฐานเทานน แตผสอนประวตศาสตรจ�าตองชถงมลเหต ปจจย

ของเหตการณตางๆ เพอใหผเรยนเขาใจประวตศาสตรในแงทเปน “บทเรยนในอดต” วา

ความโลภ ความเหนแกตว ความออนแอของผน�า ความลมหลงในอ�านาจหรอการสะสม

ปญหาจนยากจะแกไข ความขดแยงทางอดมการณทางการเมอง หรอขดแยงเรองผล

ประโยชน ความไมรเทาถงการณและอนๆ อก มากมาย รวมทง ปจจยทางธรรมชาตลวน

ปจจยทมอทธพลตอเหตการณส�าคญในอดตไดทงสน และศกษาเหตการณนวามผลโดยตรง

และผลกระทบตอสงคมอยางไรบาง อนเปนการหาค�าตอบวาท�าไม (Why) และอยางไร (How)

การเรยนรในลกษณะน จงจะท�าให “อดต” เปนบทเรยนส�าหรบการมองเหนปญหาใน

ปจจบนไดชดเจนขน ซงจะสามารถน�าไปสการเปนบทเรยนทมคาส�าหรบใชเปนแนวทาง

89

ปฏบตในอนาคตตอไป ซงยอมแนนอน ประวตศาสตรไมใชเรองของคนใดคนหนง แตเปน

เรองของความเปนชาต หรอสงคมโดยรวมจงจ�าเปนตองรวมพลงกนชวยกนขบเคลอน

โดยใชอดตเปนบทเรยน ความรในแงนจะเกดขนหรอไม ยอมทาทายตอผสอนประวตศาสตร

ในระดบมออาชพ

๑.๔ รความเปนมาและวฒนธรรมของประเทศตนและประเทศอนๆ

วฒนธรรมไทยในนยของประวตศาสตรยอมรวมถงวถคด วถปฏบตซงสะทอนออกมา

ในรปแบบตางๆ คงไมไดแสดงทรปราง หนาตา การแตงกาย การนบถอศาสนา อาหาร

การกน ซงแทบจะแยกแยะไดยากกบความเปนคนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตหรอ

ชาวอาเซยนหรอผคนในภมภาคอนในยคโลกาภวตน การเรยนรความเปนมาของวถคดและ

วถปฏบตหรอรากเหงาของวฒนธรรมไทยจะท�าใหเราสามารถแยกแยะ “ความเปนคนไทย

วฒนธรรมไทย วถไทย” ออกจากสงคมมนษยอนๆ ได เชน ผเรยนนาจะไดเรยนรและเขาใจ

วาดนแดนไทยตงอยระหวางอารยธรรมโบราณ ๒ แหง คอ อนเดย และจน ท�าใหไทยตงอย

ในเสนทางคาขาย ซงสงผลใหไทยอยในกระแสวฒนธรรมจากภายนอกทหลากหลาย

ไมเฉพาะอนเดยและจนเทานน แตหมายรวมทกชาตทเดนทาง คาขายดวย ผนวกกบ

การทดนแดนไทย มผคนตงถนฐานมาชานาน ซงยอมมวถการด�าเนนชวตของตนเอง ปจจย

ทงภายนอกและภายในเหลาน ท�าใหวฒนธรรมไทยมลกษณะผสมผสาน ซงมาจากการรบ

วฒนธรรมจากชาวตางชาตมาผสมผสานกบความเปนทองถน ดงนน เราจงมทงพราหมณ

พทธ ผ เทพารกษ ผสมสานในขนบธรรมเนยมประเพณไทย ทางดานศลปกรรมมทง อนเดย

จน เปอรเซย ตะวนตก ผสมผสานเปนรปแบบทางสถาปตยกรรมและ ประตมากรรมทเปน

เอกลกษณของไทยเชนกน ทส�าคญผสอนประวตศาสตรตองเชอมโยงดวยวาสภาพ

ภมศาสตร เปนปจจยส�าคญ ท�าใหเกดวฒนธรรม แตประวตศาสตรสรางความเขาใจวา

กาลเทศะท�าใหสงคมมนษยมความแตกตางเปนเอกลกษณเฉพาะตว ซงหมายถงวา ผท

อาศยอยในพนทราบลมทรอนชนยอมมการปลกขาว มความคด ความเชอ และพธกรรม

เกยวกบขาว เหมอนกน แตในความเหมอนน ยอมมความแตกตางเกยวกบวถคด วถปฏบต

ซงเราจะท�าความเขาใจไดจากการเรยนรจากประวตศาสตรเทานน

90

ภาพ พฒนาการของการปลกขาว จาก “ขาวปา” การท�าขาวไร สการการท�านาขาวน�าตม

อนง ประวตศาสตรไมได หมายถง การท�าความเขาใจรากเหงาความเปนไทยเทานน

แตหมายถงความเขาใจรากเหงาของมนษยชาตทอยในพนทตางๆ กนดวย ดงนนการเรยนร

ประวตศาสตรอยางถกตอง จะท�าใหเขาใจลกษณะเฉพาะของชนชาตอน ประเทศอนหรอ

ภมภาคอนดวย อนเปนการสรางความเขาใจอนดตอกนไดอยางแทจรง

91

ในแตละประเดนทยกมานเปนคณคาของประวตศาสตรทไดจากการเรยนรเนอหา

หรอสาระส�าคญของประวตศาสตร ซงหากผสอนประวตศาสตร จะเนนแควาแตละประเดน

ศกษา “มใคร ท�าอะไร ทไหน เมอไร” เทานน นอกจากจะสรางความเบอหนายใหกบผเรยน

แลวยงจะไมสามารถสรางประโยชนทมคณคาตอผเรยนได หากแตเมอไดสรางความเขาใจวา

“ท�าไมถงเกด ท�าไมถงเปน ท�าไมถงเปลยน และเกดขนไดอยางไร เปลยนแปลงเปนอยางไร

มผลตออะไรอยางไรบาง จงจะเปน “มออาชพ” อยางแทจรง

๒. ประวตศาสตรในฐานะทเปน “บนทกเกยวกบพฤตกรรมของมนษยในอดต”

คณคาของประวตศาสตรในแงนมาจากแนวคดวาการรบรเรอวราวในอดตไมจ�าเปนทจะตอง

มาจากการเรยนจากครในหองเรยนเทานน แตผเรยนหาความรไดจากการอานบนทกของ

เหตการณหรอศกษาไดดวยตนเองจากเอกสารและหลกฐานอนๆ ในกรณนผสอนตอง

ท�าความเขาใจกอนวา บนทกของเหตการณทนกประวตศาสตรบางทานเรยกวา “ภาพอดต”

นน สรางขนในบรบททแตกตางกน ขนอยกบขอมลทมอย คานยมของสงคมทเปลยนตาม

เวลาและการครอบง�าจาก “มอทมองไมเหน” ทมอทธพลตอผบนทกเหตการณ (การเมอง

การปกครองหรอเศรษฐกจหรออาจรวมถงความเชอความศรทธาในศาสนา) ดงนนในแงน

ประวตศาสตรจงเนนในเรองการอานอยางระมดระวง ผสอนประวตศาสตร จงควรแนะน�า

วธการคนหาหนงสอทผเรยนตองการอานจากหองสมด หรอจากอนเทอรเนต ขอควรระวง

คอ ขอมลจากอนเทอรเนตหรอเวบไซต มใช “ภาพอดต” แตเปนเพยงขอมลบางสวนทได

จากการตดตอทไมยนยนความถกตอง สงทส�าคญคอ สวนทเปนการอางองถง ซงผอานควร

จะไดตดตามและตรวจสอบ “ภาพอดต” จากขอมลชนตนตอไป

การอานทจ�าเปนในการเรยนร

ประวตศาสตร คอ การอานอยางกวางขวาง

ซงหมายถง ไมใชอานเลมใดเลมหนงแลว

เชอตามนนและจบใจความส�าคญใหชดเจน

การอานเพอใหไดขอเทจจรงจ�าเปนตองใช

ทกษะการสงเกต การเปรยบเทยบ การ

แยกแยะและจดระบบขอมล การสรป

ใจความส�าคญ ความสขมรอบคอบในการ

ตรวจสอบขอมลทส�าคญ คอ ความเพยร

พยายามและความอดทนอดกลนทจะ

สบคนขอเทจจรง อนเปนพลงส�าคญทจะ

ท�าใหเกดการอานอยางกวางขวางไดภาพ สมดภาพไตรภมพระรวง

92

ส�าหรบผอาน ค�าถามทนาจะเรมตนดวย “อานอะไรจงจะด” ผสอนจงควรทจะ

แนะน�าใหผอานรจกสงทตนก�าลงจะอานใหดเสยกอน ไมใชวารแตชอเรองเทานน ควรจะ

รดวยวา ใครเปนผบนทก หรอเขยนขนผเขยนมประสบการณดานใด รหรอมสวนรวมกบ

เหตการณนนอยางไร ท�าไมจงเขยนขน เขยนขนจากประสบการณตนเอง หรอ “เรยบเรยง”

หรอปรบปรง หรอคนควาจากหนงสออะไรบาง ทงหมดนไมใชการจะตดสนใจวาจะอานหรอ

ไมอาน คมคากบเวลาทจะอานหรอไม เพราะส�าหรบผศกษาประวตศาสตร การอานอยาง

กวางขวาง และหลากหลายจะชวยให “ภาพอดต” ชดเจนขน แตค�าแนะน�าดงกลาว จะชวย

ในการกลนกรองวาอะไร คอ ขอเทจจรงทควรไดรบความเชอถอมากกวา

ค�าถามวา อานอยางไร จงจะรเรองเรว เปนทกษะทจะตองฝกฝนอยางสม�าเสมอ

และตอเนอง จงถอเปนเรองจ�าเปนทผสอนจะตองฝกทกษะใหผเรยนไดอาน ส�าหรบเดก

ประถมศกษา อาจจะเรมอานเพยงไมกบรรทดแลวตอบค�าถามสนๆ แบบตรงไปตรงมา

(ในกรณนผสอน ตองฝกฝนตนเองใหอานและเขาใจประเดนหลกของเรองทอานไดชดเจน

กอน) จากนน จงเรมฝกฝนใหผเรยนแยกแยะอะไร คอ ขอมลหรอขอเทจจรง ทพบในเรอง

การอาน แลวผอานเชอหรอไมเชอดวยเหตผลใด กอนจะฝกฝนการอานเพอแยกแยะไดวา

อะไรคอขอมล อะไรคอขอเทจจรง อะไรคอความคดเหนสวนตว หรออะไรคอความคด

ความเชอของผเขยนทสอดแทรกในบนทกนน กอนจะกาวไปถงการตความอยางมเหตผล

บนพนฐานของขอเทจจรง ซงนาจะเหมาะสมกบเดกในระดบมธยมศกษามากกวา

อยางไรกตาม จดประสงคของการอาน คอ การรเรอง โดยเฉพาะประเดนหลกของ

เรองวามอะไรบาง ทส�าคญกคอ การอานบนทกเหตการณในประวตศาสตร เปนการศกษา

ในรปแบบหนงมใชการอานเพอพกผอนหยอนใจ จงตองมการจดชวยจ�า เชน จดขอมล

ในลกษณะเสนเวลา time line (เรยงล�าดบเหตการณตามวน เวลา) หรอสรปสาเหตทท�าให

เกดเหตการณ โดยบนทกทมาของขอมลไวดวย เชน ชอผแตง ชอหนงสอ เลขหนา เพอท

จะกลบไปคนหาหรอสบคนเรองราวนนไดอก

นอกจากน การน�าภาพอดตจากหลายๆ แหลงทมาเรยบเรยง แยกแยะแจกแจง

ขนใหม ภายใตบรบทเวลาในชวงขณะนน ในรปแบบตางๆ เชน ผนวกกบจนตนาการสะทอน

สภาพสงคมเปนวรรณกรรม ผนวกกบเหตการณจรงทพบเหนเปนบทความหรอหนงสอ

ภายใตชอทสละสลวยตางๆ กนบวาเปนการเพมบนทกพฤตกรรมของมนษย เขาไปสโลก

ของการเรยนรประวตศาสตรตอไป

จะเหนวาประวตศาสตรในแงของการเปน “บนทกเกยวกบพฤตกรรมของมนษย

ในอดต” จะสรางประโยชนโดยตรงในการฝกทกษะใหกบผเรยน ในแงของการคดวเคราะห

รเทาทนขอมล มความรความคดกวางขวางทนสมย ทนคน เหตการณทส�าคญ คอการพฒนา

ดานสตปญญา เพราะพฤตกรรมและความคดของมนษยนน “ล�าลกเหลอก�าหนด” เตม

93

ไปดวยความซบซอน ความขดแยง ความรก ความชง การพทกษ การปกปองในการทจะ

เขาใจสงคมมนษยจงตองอาศยทงสตปญญาและความสามารถทกรปแบบ จงจะรจกอดต

ของสงคมมนษยไดอยางแทจรง

๓. ประวตศาสตรในฐานะ “วธการศกษาเรองราวส�าคญๆ ทเชอวาเกดขนจรง”

ถอวาเปนหวใจของประวตศาสตรในแงของการสรางความรใหม ททกคนสามารถท�าไดและ

มคณคาส�าคญมากตอมนษยชาต เนองจากการสรางสรรคความรในเชงวทยาการทงหลาย

ในโลกนเจรญสบเนองไดตลอดมา กเพราะการศกษาในแงน ผสอนประวตศาสตรตองเขาใจ

กอนวา การเรยนรอดตของสงคมมนษยโดยผสอนเปนศนยกลางการเรยนร ไมวาจะอธบาย

หรอจากการใหนกเรยนอานตามความสนใจใครรของนกเรยนเองเปนการ “รบความร”

ทมผอนไดศกษาไวกอนแลว แตความรในโลกน ยงมอกมากมายทยงไมมใครร โดยเฉพาะ

ในเรองพฤตกรรม ความคด ความเชอและคานยมของมนษยทมอยในทกพนท เชน ประวต

ของตวเราและครอบครว ความเปนมาของตระกล หมบานและชมชนทเราอาศยอย

ศาสนสถาน ตลาด ประเพณ ลวนเปนเรองทอยใกลตวเราเองและเปนเรองทเราทกคน

สามารถสบคนหาความรเหลานแลวน�ามาเสนอผอนรได เรยกวาการสรางความรหรอ

การเตมความรใหแกโลก

วธการศกษาเรองราวทเกดขนมาแลวในสงคมมนษย มวธการทไมยากและเปน

สงททกคนสามารถท�าไดในชวตประจ�าวนเปนปกตอยแลว เพยงแตในประวตศาสตรไดจด

ระเบยบเรยงล�าดบขนตอนเพอใหเปนระบบทชดเจนขน โดยเรมตนทความอยากรอยากเหน

เรองใดเรองหนง โดยทไมสามารถหาค�าตอบไดจากคนใดคนหนงหรอหนงสอเลมหนงได

เราจงตองสบสวนคนควาหาค�าตอบประเดนทอยากรดงกลาวดวยตนเอง

ค�าถามทเกดขน คอ เราจะหาค�าตอบไดจากทไหน มหนงสอเลมไหนเขยนไว

หรอไม มผรอยทไหน ใหเราสอบถามไดบาง มสถานทใดทเราควรไปเพอหาค�าตอบนได

หรอไม บทบาทของผสรางความรใหมคอการรวบรวมขอมลทเกยวของใหครบถวน

สงทเปนรองรอยใหเราสบคนน เรยกวา “หลกฐานทางประวตศาสตร” ซงหมายถง

สงทจะบอกรองรอยในอดตได ไมวาคน สงของ สถานทจะเปนหลกฐานทมนษยจงใจ

สราง หรอไมจงใจสรางหรอหลกฐานทมลายลกษณอกษรหรอไมมลายลกษณอกษร

ลวนเปนหลกฐานทางประวตศาสตรไดทงสน สงทเราไดจากหลกฐานเราเรยก “ขอมล” หรอ

“ขอเทจจรง” ซงหมายถงขอมลทไดอาจไมใชความจรงทงหมด ทงน เนองจาก หลกฐาน

ทางประวตศาสตรไมวาจะเกดขนดวยเหตใดกตาม มนษยจะเปนผเสนอเรองราวในหลกฐาน

เหลานแทน เชน นกโบราณคดจะเปนผอธบาย โครงกระดก สงของทขดคย นกธรณวทยา

อธบายชนดน ชนหนทพบรองรอยการตงถนฐานของมนษย นกภาษาโบราณเปนผอาน

ศลาจารกทผคนโบราณจดสรางขน อนทจรงหลกฐานทางประวตศาสตรสวนใหญทใช

94

ในการสบคนเรองราวในอดตเปนสงทมนษยท�าขน ซงอาจไมใหความจรงเสมอไป

อาจเพราะความไมรจรง ไมรครบถวน อาจเพราะหลงลมหรอไมใหความส�าคญกบเรอง

บางเรอง อาจเจตนาปดบงความจรงบางสวน อาจตองการประชาสมพนธความยงใหญ

ของตนหรอรฐตน เปนตน ดงนนผ ทจะแสวงหาความร จากอดต จงตองตรวจสอบ

ความถกตองของขอมลจากหลกฐานทางประวตศาสตรเสยกอน เพอใหไดความจรงในอดต

เราเรยกขนตอนนวา ขนตรวจสอบ ประเมนคาความจรงจากหลกฐานทางประวตศาสตร

หรอ “วพากษวธทางประวตศาสตร”

ภาพ สมดใบลาน

ในขนตอนน เราตองใชหลกฐานทางประวตศาสตรอยางกวางขวาง ทงการอาน

เอกสาร การสอบถามจากผร หรอผทมสวนเกยวของและหลกฐานทางโบราณคดประกอบ

ในขนน เราจะไดขอเทจจรงทเกยวของกบเรองทสบคนจนสามารถตอบค�าถามประเดนทเรา

ตงไวได

สดทาย คอ การเลอกวธการน�าเสนอเรองราวทคนพบไดใหสาธารณชนไดรบรเปน

“ความร” ตอไป การน�าเสนอทนยมกนมากทสดคอการเขยนความเรยงอนเปนการรายงาน

ความรทไดสบคนมาไดพรอมอางองหลกฐานเพอใหผอนตรวจสอบไดภายหลง ถอเปน

การสรางความรทางประวตศาสตร แตอยางไรกตามเราสามารถใชวธอนๆ เชน การเลาเรอง

พรอมภาพ การจดนทรรศการและอนๆ อกหลายวธ จะเหนวาการสรางความรทาง

ประวตศาสตรเปนสงทไดไมยาก นกเรยนในระดบใดกสามารถท�าได

คณคาของประวตศาสตรในแงของการเปน “วธการศกษาเรองราวส�าคญๆ ทเชอวา

เกดขนจรง” น เรยกวา “วธการทางประวตศาสตร” (Historical method) หรอ วธการ

95

สบคนเรองราวส�าคญของสงคมมนษยในอดต อนเปนกระบวนการสรางภมปญญา ทจะ

สามารถพฒนาผเรยนใหเปนปญญาชน กอใหเกดประโยชน ดงน

๑. สงเสรมจตใจใฝร (Inquiring mind) ในเรองราวทเกยวของกบสงคมมนษย

ทงในระดบ ทองถน ประเทศชาต และสงคมมนษยชาตอน

๒. มทกษะในการจดระบบขอมล ตรวจสอบและประเมนคาขอมลเพอหาขอเทจ

จรงในประวตศาสตร

๓. ปลกฝงแนวคดเชงวเคราะห (Critical Thinking) วพากษ วจารณบนพนฐาน

ขอเทจจรง ทไดจากหลกฐานทางประวตศาสตร

๔. มทกษะในการวนจฉย แยกแยะขอเทจจรงจากขอสนเทศทหลากหลายทสบคน

ไดจากหลกฐานทางประวตศาสตร

๕. มทกษะในการเขยนความเรยง การเลาเรอง การน�าเสนออยางมเหตผล กระชบ

ชดเจน นาสนใจและนาเชอถอได

ทส�าคญ ประวตศาสตรในยคโลกาภวตน หรอโลกของขอมลขาวสารทรวดเรว

และมอทธพลขยายขอบเขตไดอยางกวางขวางน ประวตศาสตรมบทบาทส�าคญในการพฒนา

ผเรยนใหเปนผรจกใชวจารณญาณในการรบร และประเมนความนาเชอถอของขอมล

ตางๆ ในขนตอนทเรยกวา “วพากษวธทางประวตศาสตร” ดวยการประเมนจากตวหลกฐาน

ใครท�าขน ท�าขนท�าไม ของจรงหรอของปลอม จากนนจงประเมนขอเทจจรงทปรากฏ

ในหลกฐานวาขดแยงกบหลกฐานอนๆ หรอไม ท�าไมจงเหมอนกน ท�าไมจงแตกตาง

สงเหลาน ถอเปนกระบวนการศกษาขอมลทจ�าเปนเพอทจะฝกฝนผเรยนใหยดถอเหตผล

เปนส�าคญ ผานการตรวจสอบประเมนและใหน�าหนกความนาเชอถอของขอมลหลกฐาน

รวมทงการขจดอคตสวนตวและความเชอดงเดมออกไป

อยางไรกตามผสอนประวตศาสตรควรเขาใจดวยวา การจดกจกรรมการเรยนร

ประวตศาสตรทดจะกอคณคาดานเจตคต และคานยมทดใหแกผเรยน ตอทองถน และ

ประเทศชาต ตอบสนองคณลกษณะ อนพงประสงคในหลกสตร คอ รกชาต ศาสน กษตรย

และรกความเปนไทย ดงน

- สรางความรสกรวมเปนอนหนงอนเดยวกนทางสงคม

- ตระหนกในคณคาของมรดกทางวฒนธรรมของทองถนและชาต

- ยอมรบและเขาใจความแตกตางของมนษยชาตทเกดจากปจจยทางภมศาสตร

และสงคม

- อยรวมกบสงคมอนไดอยางสนตสข และมจตส�านกตอสงคมโดยรวม

- ใชเหตผลในการด�าเนนชวต

96

ภาพ รามเกยรต วฒนธรรมรวมของเอเชยตะวนออกเฉยงใต

คณคาของประวตศาสตรในนยของความหมายดงกลาวนสามารถสรปไดวา

ประวตศาสตรเปรยบเทยบเสมอนกระจกทสองใหเหนสงคมมนษย ณ ชวงเวลา

หนง ในพนทหนงทมพฒนาการสบสานมาจนปจจบน

ท�าไมจงตองเรยนประวตศาสตร อาจเปนค�าถามทผสอนประวตศาสตรตอง

ตอบผเรยน ซงนาจะเปน ดงน

๑. ประวตศาสตร สอนใหรจกตนเอง รประวตความเปนมาของทองถนและประเทศ

ชาตของตน เขาใจพฒนาการของผคนทอาศยอยในแผนดนไทยตงแตอดตและความรงเรอง

ทววฒนาการสบทอดมาอยางตอเนองจนถงปจจบน

๒. ประวตศาสตร สรางจตส�านกในความเปนชาต เกดความรก ความภาคภมใจ

ในบรรพบรษทกอตงชาตบานเมอง ยงความเปนปกแผนด�ารงเอกราชมาจนปจจบน รวมถง

การสบทอดขนบธรรมเนยมประเพณ ศลปวฒนธรรมทคงความเปนเอกลกษณ ซงถอเปน

หนาทคนรนหลงจะตองสบทอดใหคงอยตลอดไป

97

๓. ประวตศาสตร สงเสรมผเรยนใหเปนนกคด มเหตมผลเพราะกระบวนการ

ศกษาทางประวตศาสตรหรอวธการทางประวตศาสตรมงเสรมสรางจตใจใหใฝร (Inquiring

mind) ตงค�าถามและคนควาหาค�าตอบ โดยศกษาจากหลกฐานทเกยวของ ใหครบถวน

วเคราะห กลนกรองขอเทจจรงและสรปผลการสบคนอยางมเหตผล

๔. ประวตศาสตร เปนบทเรยนจากอดตท�าใหผคนไดเรยนรความเปนมาในสงคม

ในพนทและบรบทของเวลาตางๆ กน เหนบทเรยนในอดตทมทงความส�าเรจและความลมเหลว

เพอเปนเครองเตอนใจและชวยตดสนใจทจะด�าเนนการในเรองทเกยวของกบสงคมและชาต

บานเมอง นอกจากน บทเรยนในอดตจะชวยสรางความรสกรวมในชะตากรรมใหกบคนใน

สงคมเดยวกน ปลกฝงความรสกในความเปนชาต หวงแหนอสรภาพและเอกราชของชาตตน

ค�าตอบในเรอง ประโยชนและคณคาประวตศาสตร ดงกลาวน จะเกดไดจาก

“ครประวตศาสตรมออาชพ” ทมจตวญญาณของการตงใจจรงและมานะพยายาม (เพราะ

ปญหาเรองชาตบานเมองถกละเลยมาเปนเวลานาน) เชนเดยวกบนกประวตศาสตรทมงสราง

ความรเกยวกบอดตของสงคมมนษยนนเอง

98

99

เรองท ๓ หลกฐานทางประวตศาสตร : ขนตอนส�าคญของวธการทางประวตศาสตร

ประวตศาสตร คออะไร ส�าคญไฉน วธการทางประวตศาสตร คออะไร ส�าคญ

แคไหน หลกฐานทางประวตศาสตร คออะไร ส�าคญอยางไร การอธบายค�าจ�ากดความ

เหลาน ผสอนประวตศาสตรคงพบเหนไดในหนงสอเรยนประวตศาสตรของนกเรยนในระดบ

ชนตางๆ แตการรแคนนคงไมเพยงพอ ส�าหรบผสอนประวตศาสตร อนทจรงจดเดนของ

ประวตศาสตรคอขอเทจจรง (facts) ของอดตและสงทจะใหความจรงในอดตไดคอหลกฐาน

ทางประวตศาสตร หลกฐานจงเปนสวนประกอบส�าคญของประวตศาสตร เพราะเราเรยนร

เรองราวในอดตได กเพราะมรองรอยการกระท�าของผคนทงไว รองรอยการกระท�าดงกลาวน

เรยกวา หลกฐานทางประวตศาสตร อาจสรปไดวาทกสง ทกอยางทมอยในสงคมมนษย

ลวนเปนหลกฐานทางประวตศาสตรไดทงสนและสงทเรากระท�าและทงรอยรอยไวกจะกลาย

เปนหลกฐานทางประวตศาสตรในอนาคต

ผทใหค�าจ�ากดความหลกฐานทางประวตศาสตรไดครอบคลม คอ มารค บรอค

(Marc Block) นกประวตศาสตรชาวฝรงเศสไดอธบายวา “หลกฐานทางประวตศาสตร

คอ รองรอยกระท�า การพด การเขยน การประดษฐ การอยอาศยของมนษยหรอ

ลกไปกวาสงทปรากฎอยภายนอก นนคอ สงทอยภายในไดแกความคดอานโลกทศน

ความรสก ประเพณ ปฏบตของมนษยในอดตทอาจจะตกตะกอนซอนเรนอยในความคด

โลกทศนความรสกของคนในปจจบนหรอสงทมนษยไดจบตองและทงรองรอยเหลอ

ไว ซงสวนใหญมกจะอยในธรรมชาตและในวฒนธรรมของมนษยนนเอง”

100

ประเภทของหลกฐานทางประวตศาสตร

เราอาจแบงหลกฐานประวตศาสตรไดหลายลกษณะ เชน

- หลกฐานทผกระท�าไมไดตงใจจะสรางขนกบหลกฐานทผกระท�าตงใจสรางขน

- หลกฐานสมยกอนประวตศาสตรกบหลกฐานสมยประวตศาสตร

- หลกฐานโบราณคด กบหลกฐานทไมใชโบราณคด

ภาพ หลกฐานทางโบราณคด

นกประวตศาสตรแบงประเภทของหลกฐานทางประวตศาสตรออกเปน ๒ ประเภท

ไดแก

๑. หลกฐานชนตนหรอหลกฐานปฐมภม (primary sources) หมายถง หลกฐาน

ทเกดขนในชวงเวลาเดยวกบเหตการณนนหรอเปนหลกฐานทเกดจากผทมสวนรวมกบ

เหตการณ หรอรเหนเหตการณดวยตนเอง

๒. หลกฐานชนรอง หรอหลกฐานทตยภม (secondary sources) หมายถง

หลกฐานทเกดขนภายหลงการเกดเหตการณและจากทผไมไดมสวนรวมกบเหตการณ

แตไดสบคนจากหลกฐานชนตน หรอรบรเรองราวมาจากค�าบอกเลาของผทอยรวมกบ

เหตการณอกทหนง

101

โดยปกตหลกฐานชนตนมกเปนทสนใจและใหความส�าคญ มากกวาหลกฐาน

ชนรองเพราะมความคดวา หลกฐานทเกดขนใกลชดเหตการณมากเทาไร ความถกตองยอม

มมากขนเทานน แตอยางไรกตามหลกฐานชนตน กอาจใหขอมลทผดพลาดได เนองจาก

(๑) ผสรางหลกฐานไมมความเขาใจอยางแทจรงในเหตการณนน สงท

รายงานนนเปนความจรงโดยบรสทธใจ ความคลาดเคลอนของขอมล จงเกดขนไดโดยไมเจตนา

(๒) ตงใจปกปดหรอบดเบอนความจรงเพอประโยชนสวนตนหรอรกษาสทธ

บางอยางของผสรางหลกฐานหรอกลมคนทตนรจกหรอความนยมสวนตวท�าใหไมเหน

ขอบกพรองหรอขอเสยของฝายตน รวมทงน�าความรสกสวนตวไปปะปนหรอบดเบอน

รายงานใหคลาดเคลอนได

(๓) อยในบรบทของเวลาทมความคด ความเชอและอทธพลทางสงคมครอบง�า

(๔) ผสรางหลกฐานไมไดรายงานความเจรญทงหมดใหครบถวน แตรายงาน

บางสวนหรอรายงานคลาดเคลอนจากความจรงเปนบางสวนอาจเพอความรกชาต ปกปอง

สถาบนหรอมเจตนาอนแอบแฝง

ดงนน หลกฐานชนรอง แมจะมขนภายหลงเหตการณ แตถาไดสอบสวน

ขอเทจจรงอยางถองแทแลว กอาจใหความจรงทถกตองกวากได ดงนนไมวาหลกฐานชนตน

หรอหลกฐานชนรองกตองผานกระบวนการตรวจสอบหรอประเมนคาตามวธการ

ทางประวตศาสตร ทงสน

สงทครควรท�าความเขาใจกอนวา เมอพดถงหลกฐานทางประวตศาสตร

เราเนนท “ขอมล” ทบรรจอยในหลกฐาน ซงโดยทวไปเราเรยกขอมลทเกยวของกบเรองท

เราตองการศกษาวา “ขอเทจจรง” อนเปนการเตอนใจผศกษาอดตวา ขอมลทไดอาจมทง

ขอเทจจรงและ ขอจรง นกประวตศาสตรบางทาน เชน

นธ เอยวศรวงศ และ อาคม พฒยะ ไดใชศพทค�าวา “ขอสนเทศ” หมายถง

ขอความทบรรจอย ในหลกฐานและอธบายวา “ขอสนเทศนแหละ คอ ตวหลกฐาน

ทางประวตศาสตร” โดยยกตวอยางวา เจดยทรงลงกาในเขตเมองอโยธยา (เมองทตงอย

กอนจะเกดกรงศรอยธยาในทองทเดยวกน) อาจไมมขอความใดจารกไวเลย แตเปน

หลกฐานทางประวตศาสตร เพราะรปทรงของเจดยบอกใหเรารวา พทธศาสนานกาย

เถรวาทตามคตลงกา อาจแพรมาถงแถบเมองอโยธยา กอนหนา พ.ศ. ๑๘๙๓ สงทเจดย

ทางลงกาบอกน คอ ขอสนเทศซงถอเปนหลกฐานทางประวตศาสตร เพราะฉะนน เมอเรา

พดวา หลกฐานใดนาเชอถอหรอไม เราจงหมายถง ขอสนเทศทถกบรรจไวในศลา กระดาษ

เจดย ผา ฝาผนง หรอความทรงจ�าของคน ฯลฯ แตมไดหมายถงวตถหรอบคคลทธ�ารงขอ

สนเทศนนๆ ไว

102

ภาพ เปรยบเทยบเจดยทเมองโบโลนารวะ ประเทศศรลงกาและพระปฐมเจดย จงหวดนครปฐม

ขอควรค�านง ส�าหรบผใชหลกฐานทางประวตศาสตร คอ หลกฐานทกชนเปนไดทง

หลกฐานชนตนและหลกฐานชนรอง ตวอยางทชดเจน คอ จดหมายเหต ลา ล แบร ฉบบ

สมบรณ ซงเขยนโดย ทตชาวฝรงเศสทเดนทางมากรงศรอยธยาในสมยสมเดจพระนารายณ

มหาราช ในสวนทวาดวยวถชวตไทยทไดประสบพบเหน ถอเปนหลกฐานชนตน แตเรองราว

ทยอนไปถงความเปนคนไทยกอนการสถาปนากรงศรอยธยา ตองถอวาเปนเอกสารชนรอง

ภาพ จดหมายเหต ลา ล แบร ราชอาณาจกรสยาม

103

จะเหนวาหลกฐานชนตนและหลกฐาน ชนรองปะปนรวมอยในเอกสารชนเดยวกน

ไดเสมอ แมหลกฐานทเขยนขนรวมสมยกบเหตการณทไดบนทกไว กอาจไมใชหลกฐานชน

ตน เพราะผบนทกไมไดเกยวของกบเหตการณโดยตรง แตฟงผอนเลามาอกทหนงในกรณ

ทหลกฐานชนเดยวกนเปนทงหลกฐานชนตนและหลกฐานชนรอง ดร.นธ เอยวศรวงศ

อธบายวา เชน พระนพนธของสมเดจฯ กรมพระยาด�ารงราชานภาพ เรอง ไทยรบพมา

จดเปนหลกฐานชนรอง เพราะสมเดจฯ กรมพระยาด�ารงราชานภาพ มไดเกยวของโดยตรง

อยางใดกบสงครามระหวางไทยกบพมาทกครง แตขอสนเทศเกยวกบความคดของชนชน

ปกครอง ในครงแรกของพทธศตวรรษท ๒๕ ทเกยวกบพมาถอเปนหลกฐานชนตน

ในการสบคนเรองราวในอดตของสงคมมนษยสวนใหญ ผสบคนทางประวตศาสตร

ใหความสนใจ “เอกสาร” มากกวาหลกฐานประเภทอนๆ ทจะน�ามาใชประกอบการสบคน

และเปนยอมรบวา ดนแดนในประเทศไทยกาวเขาไปสยคประวตศาสตร เมออารยธรรม

อนเดยไดมอทธพลตออาณาจกรทตงอยในดนแดนไทย ในราวพทธศตวรรษท ๑๑ - ๑๒

ท�าใหเกดหลกฐานทางประวตศาสตรทเกาแกทสด คอ “ศลาจารก” ซงพบในอาณาจกร

โบราณของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต อาจเพราะความเชอหรอความคงทนของวตถ

(นอกจากนยงพบทฐานพระพทธรปตามปชนยสถาน ปชนยวตถ) ขอความทปรากฏในศลา

จารกมหลายลกษณะ สวนใหญเปนความเชอทางศาสนา และการประกาศบญ แตจารกบาง

หลกมเรองราวส�าคญอนๆ เกยวของกบการเมอง เศรษฐกจและสงคม เชน จารกสโขทย

หลกท ๓๘ เปนการประกาศกฎหมายของอยธยาในดนแดนสโขทย จารกศรสองรก

ทจงหวดเลย เปนประกาศความเปนพนธมตร ระหวางอาณาจกรอยธยาและลานชาง จารก

ทพบในประเทศไทยมเปนจ�านวนมากและหลายยคสมย ทงกอนสโขทย สโขทย อยธยา

และรตนโกสนทร ซงกรมศลปากรไดจดพมพเผยแพร ผสอนประวตศาสตร ควรทจะศกษา

และน�าเขาสบทเรยนประวตศาสตรในชนเรยน

ภาพ จารกวดพระธาตศรสองรก จงหวดเลย

เปนจารกทแสดงสมพนธไมตรฉนทมตรประเทศ

ระหวางกรงศรอยธยากบกรงศรสตนาคนหต

(ลานชาง)

104

ตวอยางหลกฐานทางประวตศาสตรไทย

ต�านาน เปนเรองราวทมาจากการจดจ�าและเลาสบตอกนมาเปนเวลานาน

หลายชวคน กอนทจะไดมการเรยบเรยงเปนลายลกษณอกษร ต�านานจงมกรวมนยาย

นทาน คตชาวบานและสงทคดและเชอวาเปนขอเทจจรงหลายชวงเวลาเขาไป อาจกลาววา

ต�านานเปนหลกฐานทางประวตศาสตรทเกาแกเชนกน ต�านานทส�าคญคอต�านานของเมอง

เชน ต�านานพงควงศ เปนเรองราวของนครเชยงใหม ต�านานเมองหรภญไชย ของเมองล�าพน

ต�านานหรญนครและต�านานสงหนวตกมาร เปนเรองของการตงถนฐานของคนไทย

ในบรเวณลมน�ากก พงศาวดารนครศรธรรมราช ในตอนตนของภาคใต รวมทง นทาน

เรองทาวฮง ทาวเจอง ของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กนบเปนต�านานเชนกน

สวนต�านานเกยวกบปชนยวตถ และปชนยสถานทางพระพทธศาสนา เชน ต�านาน

พระแกวมรกต ต�านานพระธาตชอแฮ ต�านานพระธาตจอมทอง ต�านานพระธาต

นครศรธรรมราช ต�านานพระธาตนครพนม แม “พงศาวดารโยนก” ของพระยาประชากจ

กรจกร (แชม บนนาค) กจดเปนต�านานเชนกน เพราะเรยบเรยงจากต�านานพนเมอง

ในภาคเหนอ แมวาต�านานสวนใหญมเรองทเปนอทธฤทธปาฏหารย แตมขอเทจจรง

ทางประวตศาสตรแฝงอย การใชต�านานเปนหลกฐานทางประวตศาสตรเปนเรองคอนขางยาก

ผสอนประวตศาสตรพงระมดระวงอยางยง

จดหมายเหตชาวตางชาต เปนหลกฐานทางประวตศาสตรทมคณคายง ตงแต

พทธศตวรรษท ๘ ชาวตางชาตทเปนพอคาและนกเดนทางไดสบคนสภาพบานเมอง

ในดนแดนทตนเดนทางมาถง เชน รายงานของนกภมศาสตรชาวกรก ชอ พโทเลม ทตชาวจน

พอคาชาวอาหรบและเปอรเซยและชาวตะวนตกในราวพทธศตวรรษท ๒๑ เปนตนมา

ทงโปรตเกส ฮอลนดา องกฤษ ฝรงเศส โดยเฉพาะรายงานของการคาของบรษท

ชาวตะวนออก จดหมายเหตเหลาน หลายเลมไดถกแปลเปนภาษาไทยแลว ผสอนประวตศาสตร

ควรสะสมไวเปนเครองมอส�าหรบจดกจกรรมการเรยนรประวตศาสตร

พงศาวดาร หมายถง การบนทกเรองราวในอดตภายใตการอปถมภของผปกครอง

สวนใหญเปนพงศาวดารแบบพทธศาสนาลงกาวงศเปนหลกฐานทางประวตศาสตร

ทมลกษณะการเขยน โดยอาศยประวตพระพทธศาสนาเปนแกนเรอง ยอนไปถงสมย

กอนพทธกาลทส�าคญ เชน หนงสอมลศาสนา(ราวพทธศตวรรษท ๒๑) ชนกาลมาลปกรณ

เปนตน

นอกจากน ยงมพงศาวดารทองถน และประเทศเพอนบาน เชน พงศาวดารเมอง

นครเชยงใหม พงศาวดารเมองพทลง พงศาวดารเมองสงขลา พงศาวดารเขมร เปนตน

105

พระราชพงศาวดาร เปนเอกสารทางราชการนบตงแตสมยอยธยาเปนตนไป

เปนการบนทกพระราชกรณยกจ และเหตการณส�าคญ ภายใตการอปถมภของกษตรย

พระราชพงศาวดารทเกาทสดคอพระราชพงศาวดารฉบบหลวงประเสรฐอกษรนต ซงเขยน

ขนโดยพระบรมราชโองการของสมเดจพระนารายณมหาราช เนอเรองเรมตงแตการสถาปนา

พระพทธรปพนญเชงทอยธยา เมอ พ.ศ. ๑๘๖๘ และจบลงเมอสมเดจพระนเรศวรมหาราช

เสดจยกทพไปตเมององวะ และสวรรคต

พระราชพงศาวดารสวนใหญเปนพระราชพงศาวดารทผานการช�าระในสมยธนบร

และรตนโกสนเทร เชน พระราชพงศาวดารฉบบพนจนทนมาศ (เจม) พระราชพงศาวดาร

กรงศรอยธยาฉบบเยเรเมยส ฟานฟลต พระราชพงศาวดารฉบบสมเดจพระพนรตน

พระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขา เปนตน

การพบพระราชพงศาวดารจ�านวนมาก ท�าใหมการตรวจสอบขอเทจจรงทาง

ประวตศาสตรเพมขน นอกจากน ยงมบนทกความทรงจ�าทส�าคญ คอ จดหมายเหต

กรมหลวงนรนทรเทว พระนองนางเธอในรชกาลท ๑ ทเลาเหตการณตงแตเสยกรง

แกพมา พ.ศ. ๒๓๑๐ และเหตการณในสมยธนบร จนถงตนสมยรตนโกสนทร พ.ศ. ๒๓๘๑

(สนพระชนม พ.ศ.๒๓๗๐ เขาใจวามแตงตอเตมตอมา) เอกสารราชการ กฎหมาย

วรรณกรรม จดหมายสวนตว หนงสอพมพ วารสาร ฯลฯ หลกฐานทางประวตศาสตร

ประเภทลายลกษณอกษรทยกมาน เพยงตองการใหผสอนประวตศาสตรไดคนเคยและ

น�ามาใชใหเปนประโยชน

การตรวจสอบประเมนคาหลกฐานทางประวตศาสตร

การสบคนเรองราวในอดตดวยวธการทางประวตศาสตร เมอมประเดนศกษา

หนงสอค�าใหการชาวกรงเกา ค�าใหการขนหลวง

หาวด และพระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบ

หลวงประเสรฐอกษรนต

106

ทสนใจอยากร สงแรก คอ การรวบรวมขอสนเทศหรอขอเทจจรงจากหลกฐานตางๆ ท

เกยวของ อยางไรกตาม เมอพบหลกฐานกไมไดหมายความวา ขอสนเทศในหลกฐานทพบ

คอ ความจรงในอดต ซงนกประวตศาสตรชอบคอนแคะและเสยดสผสบคนอดตมอสมคร

เลนวา มกจะเชอตามขอมลทกอยางทขวางหนา โดยไมมการตรวจสอบขอเทจจรงกอน

กระบวนการในการตรวจสอบประเมนคณคาของหลกฐาน ถอเปนเอกลกษณ

เฉพาะของประวตศาสตร จงไดรบการกลาวขานวาเปน “ศาสตรของการรวบรวม แยกแยะ

วเคราะห วพากษและการใชขอมลสนเทศเพอคนหาขอเทจจรงในสงคมมนษย” ซง

ความพถพถนในการใชหลกฐานทางประวตศาสตรนน มาจากแนวคดทวา หลกฐานทกชน

ไมแนวาจะบอกความจรงเสมอไป ไมวาจะเปนผรวมในเหตการณ เอกสารชนตน เอกสาร

ชนรองกอาจใชขอเทจจรงทคลาดเคลอนไดเชนกน

การตรวจสอบหลกฐานหรอเรยกวา การวพากษวธทางประวตศาสตร ม ๒ ระดบ

คอ การตรวจสอบภายนอกหรอการวพากษภายนอก และการตรวจสอบขอสนเทศ

ในหลกฐาน เรยกวา การตรวจสอบภายในหรอการวพากษภายใน

การวพากษภายนอก คอ การตรวจสอบหลกฐานทางประวตศาสตรโดยมจดมง

หมาย เพอใหรจกหลกฐานนน ประกอบดวยการสบคนหรอความพยายามตอบค�าถามวา

๑. หลกฐานนนใครท�าขน

๒. ผจดท�าหลกฐานมบทบาท และฐานะอยางไรในการสรางหลกฐานนนขน

๓. หลกฐานนนสรางขนดวยจดประสงคอะไร

๔. อายของหลกฐานนน สรางขนเมอไร

๕. สภาพแวดลอมทหลกฐานนนท�าขนเปนอยางไร

๖. หลกฐานนนอยในรปเดมหรอไม หรอมการคดลอกเพมเตมลอกเลยนขน

การทผศกษาอดตตองตรวจสอบหลกฐาน ถอเปนสงจ�าเปนเพราะจะชวยใหใช

หลกฐานไดอยางมประสทธภาพชวยในการประเมนประเมนความนาเชอถอในขอสนเทศ

ทอยในหลกฐานนนๆ และชวยใหเราตความหลกฐานไดชดเจนขน

การวพากษภายใน คอ การวพากษขอสนเทศ หรอขอเทจจรงในตวหลกฐานวา

มความนาเชอถอ (ความจรง) หรอนาสงสยทอาจจะเปนเทจ ทงหลกฐานลายลกษณ

และหลกฐานทไมใชลายลกษณ เชน หลกฐานทางโบราณคด กอาจใหขอสนเทศแก

ผสบคนอดตได

การวพากษภายใน คอ การวนจฉยขอเทจจรงในหลกฐานดวยการรวบรวมขอมล

ทเปนขอสนเทศในหลกฐานนนๆ วา หลกฐานนนบงบอกอะไรบาง (ใคร ท�าอะไร ทไหน เมอไร

107

อยางไรและท�าไม) แลวตรวจสอบกบขอสนเทศกบหลกฐานอนๆ ทเกยวของกบเรองราว

ทเราศกษาวาสอดคลองกนหรอแตกตางกนหรอไม และท�าไมจงสอดคลอง ท�าไมจงแตกตาง

ทส�าคญ คอ เราไมไดสนใจปรมาณของความเหมอนหรอความตางในขอสนเทศ

และเชอตามจ�านวนทมากกวา แตถอเปนบทบาทส�าคญทจะสบคนวา ท�าไมจงมขอสนเทศท

แตกตาง ซงเมอตอบค�าถามไดยอมท�าใหเราเขาใจหลกฐานไดอยางแทจรง

การตรวจสอบขอมลของขนตอนน นกประวตศาสตรสวนใหญจะพจารณาใน

หลกฐานแตละชนอยางละเอยดแลวแยกแยะขอมลบนทกเรยงตามล�าดบเวลาหรอล�าดบ

เหตการณตามเวลา (time line) เพอสะดวกตอการตรวจสอบ จากนนจะแยกแยะขอมล

ตามประเดนเนอหา เพอใหรวาหลกฐานแตละชนใหรายละเอยดเกยวกบเรองอะไรอยางใด

ใบจมหรอพระราชโองการสมยพระเจาโพธ

สาละราช ลงศกราช ๙๐๔(จลศกราช) หรอ พ.ศ.๒๐๘๕

มขอความทระบไวอยางชดเจนวาในสมยนน

เวยงจนทน (ในอดตเรยกวาจนทบร) ไดกลายเปนเมอง

ส�าคญของอาณาจกรลานชางเเลว พระเจาโพธสาละราช

เองกไดเสดจลงมาประทบทเมองเวยงจนทนน จนเมอง

เวยงจนทนกลายเปนศนยกลางทางการปกครอง เเมจะ

ยงไม มการย ายเมองหลวงจากหลวงพระบางมา

เวยงจนทนอยางเปนทางการกตามท เเตหลงจากนน

พระเจาไชยเชษฐาธราช (โอรสพระเจาโพธสาละราช)

จงไดยายเมองหลวงของอาณาจกรลานชางมาอย ท

เวยงจนทนในป พ.ศ.๒๑๐๓

จากขอความในใบจ มบรรทดท ๑๐-๑๓

ความวา "มาตรานง ไพรเเลกลอง (กอง) ขอยเสโล หาก

ยงสานเสนอยดอมทาวพระยาเเสนหมน พระสงฆเจาท

ใดกด ใหจดทาวเอามาไวดงเกา ผใดหากวาบใชใหน�ามา

พจารณาในจนทบร ยงถกหนกนสนทาน พนเงนใช ๓ คน ๓ ฮอยใชผนง ล�านนใหทาวเอาตงเสยง (ทงสน)"

จากขอความนเเสดงใหเหนวานครจนทบร(เวยงจนทน) ไดกลายมาเปนศนยกลางของอาณาจกร

ลานชางเเลว เพราะการพจารณาความทหาทสนสดไมได มกเอาความนนมาพจารณาทเมองหลวง

ใบจมนปจจบนเกบรกษาไวทหอสมดเเหงชาต กรงเทพมหานคร ถอเปนใบจมทมอายเกาเเก

มากทสดในบรรดาใบจมทมอยในหอสมดของไทยกวา ๖๐ ฉบบ

ใบจ มดงกลาวน สยามหรอไทยนาจะน�ามาจากเวยงจนทนในคราวทสยามยกทพต

กรงเวยงจนทนพรอมน�าพระเเกวมรกตเเละพระบางมายงกรงธนบรในป พ.ศ. ๒๓๒๒ เอกสารส�าคญ

ของลานชางจ�านวนมากไดถกน�ามาดวย ไมวาจะเปนใบจม ใบลาน คมภรทางพทธศาสนา พระไตรปฎก

หรอเเมเเตมหากาพยเเหงอษาคเนยอยางทาวฮงทาวเจองดวย

(ขอมลจาก Facebook: guy intrarasopa)

ภาพ ใบจมหรอพระราชโองการสมยพระเจา

โพธสาละราช ป พ.ศ.๒๐๘๕

108

การตความ เปนขนตอนส�าคญของการวพากษภายใน ซงเกดจากการพจารณา

ขอสนเทศวาบอกขอเทจจรงอะไรบาง น�าขอเทจจรงประมวลเพออธบายเหตการณนนๆ

วาเปนอยางไร ปจจยทท�าใหเกดเหตการณคออะไร และเหตการณนนสงผลตออะไรบาง

การตความจะชวยใหเกดความเขาใจเหตการณนนอยางแทจรง ขอเทจจรงจากหลกฐาน

ประกอบดวย

๑. ความหมายตามตวอกษรอยางตรงไปตรงมา ซงแนนอนเราตองท�า

ความเขาใจในส�านวนภาษาทใชในหลกฐานนนใหชดเจน เพอใหเขาใจความหมายทผสราง

ตองการบอก

๒. ความหมายทแทจรง ซงเปนความหมายตามเจตนารมณของผสรางหลกฐาน

ทแฝงอยดวย ทงนเพราะมนษยซงเปนผสรางนน ยอมมคานยม ความคดความเชอทาง

ศาสนา บรบททางการเมอง เศรษฐกจเปนสงแวดลอมรอบตวของผสราง ซงจะแฝงมากบ

ขอสนเทศในหลกฐานนนดวย ผทสบคนอดตทมประสบการณและไดรบการฝกฝนทกษะ

มาด จะสามารถเขาใจขอนเทศดงกลาวนไดมากกวาผทไมไดฝกฝน

อาจสรปไดวา การตความ คอ ความพยายามอธบายเรองราวโดยตงอยบนพนฐาน

ของขอเทจจรง หรอขอสนเทศทปรากฏในหลกฐานนน ซงจะแตกตางขอสนนษฐานทอาจ

เปนความคดเหนสวนตวของผศกษาอดต

การประเมนคณคาของขอสนเทศ นน ยอมมาจากการวพากษภายนอก และ

การวพากษภายใน อยางไรกตามผศกษาอดต ยอมตองเขาใจดวยวา ความคลาดเคลอน

ของขอสนเทศเกดจากมนษยเปนผสรางหลกฐาน ซงอาจเกดดวยเจตนา หรอไมเจตนากได

แตอยางไรกตามการวพากษดงกลาว จะท�าใหเราเขาใจวาหลกฐานทกชนแมวาจะ

มความคลาดเคลอนจากความจรง ตามล�าดบ ดงน คอ ความจรง-อคต-ความไมรจรง –

การบดเบอน – ความเทจ แตทงหมดนกคอ ประโยชนในการศกษาประวตศาสตรอยนนเอง

ดงนน เราควรพจารณาไตรตรอง ท�าความเขาใจวนจฉยความหมายทแทจรงของหลกฐาน

นนๆ และใชอยางมเหตผล

หลกการวพากษขอสนเทศเพอการประเมนคณคาของหลกฐาน

๑. ชวงเวลาของการสรางหลกฐาน นกประวตศาสตรสวนใหญมความเชอวา

ยงใกลเหตการณเพยงใดยงเกบทศนะของผสรางหลกฐานไวอยางสมบรณ ดงนนหลกฐาน

ทสรางขนภายหลงเหตการณไมนาน หรอใกลเหตการณมากเพยงใด ยงไดรบความนาเชอ

ถอมากขน ในท�านองตรงกนขามหลกฐานทสรางขนภายหลงเหตการณเพยงใด อาจให

ขอสนเทศทคลาดเคลอนได ซงอาจเกดจากความหลงลมหรอเกดจากความพยายามทจะ

แกตว จงมอคตปนอยดวย

109

๒. ผเขยนหรอผสราง พจารณาวา มความร ความช�านาญและมความเกยวของ

กบเรองราวนน โดยตรง ยอมไดรบความนาเชอถอมากกวา แตอยางไรกตามตองวเคราะห

ดวยวา ผสรางหลกฐานตองการทจะรายงานความจรงหรอไม อาจเนองจากการพทกษผล

ประโยชนของฝายตน หรอไมสามารถทจะรายงานความจรง ซงอาจสงผลกระทบตอตนเอง

จงตองปดบงหรอบดเบอน ขอเทจจรงในประวตศาสตร

๓. จดมงหมายของการสรางหลกฐาน สวนใหญหลกฐานทมงใหมผศกษา

มากเทาใด ความนาเชอถอยอมลดลง ในทางกลบกนถามไดมงหวงใหใครศกษาหรอลด

ผอยากใหรเรองนน นอยลงเพยงใด กยงนาเชอถอยงขน

อยางไรกตามผใชหลกฐานพงระมดระวงขอสนเทศทเตมไปดวยขอความทเปน

วรรณศลป (เพอสรางอารมณจบใจ) การคยโวโออวด การพรรณนาอารมณ ซงมผลตอ

การประเมนคณคาของหลกฐานทางประวตศาสตรทงสน

แผนภม กระบวนการตรวจสอบประเมนคาหลกฐาน

กระบวนการตรวจสอบประเมนคาหลกฐาน

- ใครท�า

- มฐานะเกยวของกบ

เหตการณนน อยางไร

- จดประสงคการท�า คออะไร

- สรางขนเมอไร ในบรบท

อยางไร

- รปแบบเดม หรอการคดลอก

แยกแยะขอเทจจรง

จากความคดเหน

และขอสนนษฐาน

ขอมล

บอกอะไรบาง

ตรวจสอบกบขอมล

จากหลกฐานอน

การตความขอมล

บนพนฐานขอเทจจรง

การวพากยภายนอก การวพากยภายใน

110

111

เรองท ๔โครงงานทางประวตศาสตร : การพฒนาคนใหงอกงามในทกมต

การน�าเสนอบทความนมแรงจงใจมาจากการไดศกษาผลงานของนกเรยนและคร

โรงเรยนเตรยมอดมศกษาจากโครงงานวทยาศาสตรดเดน “การแตกของฝกตอยตง” และ

การยอนพจารณาการจดกจกรรมการเรยนรประวตศาสตร ทหลกสตรแกนกลางการศกษา

ขนพนฐาน ๒๕๕๑ ก�าหนดตวชวด ส ๔.๑ (๒) ในชวงชนท ๔ วา “สรางองคความรใหม

ทางประวตศาสตรโดยใชวธการทางประวตศาสตรอยางเปนระบบ” และสาระการเรยนร

แกนกลางในสาระน ระบชดเจนวา “ผลการศกษาหรอโครงงานทางประวตศาสตร”

ขณะทสาระวทยาศาสตรพฒนาผเรยนทางดานการจดการเรยนร “โครงงาน

วทยาศาสตร” ประสบความส�าเรจสามารถกาวเขาสเสนชย และรบรางวล Grand Awards

ในงาน Intel International Science and Engineering Fair ป ๒๐๐๖ ณ ประเทศ

สหรฐอเมรกา รวมทงการพฒนาทยงคงมอยอยางตอเนองสบมาถงปจจบน

แตโครงงานทางประวตศาสตร ยงวนเวยนอย กบการศกษาพฒนาการของ

อาณาจกรไทยในชวงเวลาตางๆ และประวตศาสตรทองถนเนน “ความเปนมาในนยของใคร

อะไร ทไหน เมอไร” รวมทงเมอวเคราะหผลงานการประกวดหนวยการเรยนรของคร

ประวตศาสตรและศกษานเทศกทด�าเนนตอเนองมา ๒ ปการศกษา จ�านวนกวา ๓๕๐ หนวย

ซงพบวา วธการจดการเรยนรสวนใหญยงคงเปนการอานใบความร หนงสออานเพมเตม

(ทครจดท�าให) และการทศนศกษาแหลงเรยนรทไมมเปาหมายชดเจน

112

แมวาโครงงานจะเปนการจดกจกรรมการเรยนรทมงใหผเรยนไดพฒนาตนเอง

ใหงอกงามในทกมตตามศกยภาพ และความสนใจ แตพบวา ครประวตศาสตรยงคง

แสดงความหวงใยในขอมลเนอหามากกวาทกษะ กระบวนการและการสรางเจตคตทถกตอง

ตอความเปนไทย วฒนธรรมไทยและภมปญญาไทย สวนศกษานเทศกผรบผดชอบ

ประวตศาสตร กยงคงผกมดตวเองกบกรอบแนวคดทางการศกษา ทฤษฎ และรปแบบ

ทตายตว ขณะทบรบทของสงคมในแตละพนท แตกตางกนตามสภาพแวดลอมและเวลา

ซงเปนเอกลกษณเฉพาะตวของประวตศาสตร จงเหนวาผสอนประวตศาสตรนาจะยอนกลบ

มาพจารณาการใชวธการทางประวตศาสตรในโครงงานประวตศาสตรใหชดเจนเสยกอน

อนทจรง วธการทางประวตศาสตร นน หลกสตรก�าหนดใหฝกทกษะกระบวนการ

สบคนเรองราวตามขนตอนของวธการทางประวตศาสตร ตงแตชน ป.๑ (สอบถามและ

เลาเรอง) และฝกฝนตอเนองทกชนปจนถงชน ม.๓ “ใชวธการทางประวตศาสตร

ในการศกษาเรองราวตางๆ ทตนสนใจ” และ ม.๔-๖ ทใหใชวธการทางประวตศาสตร

สรางองคความรใหมในโครงงานทางประวตศาสตร

อนทจรง วธการทางประวตศาสตรนน แตเดมผศกษาประวตศาสตรในระดบ

ปรญญาโทขนไป โดยจะใชทกขนตอนเปนกระบวนการหลกในการสบคนเรองราวในอดต

ทตนเองตองตงประเดนศกษา “อะไร” ทไหน ชวงเวลาใด” โดยสวนใหญเนนอยท

การวเคราะหเอกสารทเกยวของกบเรองทจะศกษาใหครอบคลมครบถวน สวนหลกฐานอนๆ

นน มกใชเปนสาระประกอบเพอตรวจสอบความถกตองของเอกสาร เชน หลกฐาน

ทางศลปกรรม พธกรรม สถานทจรง การสมภาษณบคคล เปนตน

ส�าหรบการเรยนร ในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาในปจจบนวธการ

ทางประวตศาสตรไดเปน “ทกษะกระบวนการ” หนงในการเรยนรประวตศาสตร เชนเดยว

กบทกษะในการคดวเคราะห การสรป การตความและทกษะอนๆ ทหลกสตรการศกษาขน

พนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔ และหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

๒๕๕๑ ไดก�าหนดการเรยนรของผเรยนในทกชนปตอเนองจนจบหลกสตร โดยแตละชนป

จะไดฝกฝนทกษะแตละขนตอน (ไมใชทกขนตอน) ดงน

ป.๑ : สอบถามและเลาเรองประวตความเปนมาของตนเองและครอบครว

ป.๒ : ใชหลกฐานทเกยวของกบตนเองและครอบครว ล�าดบเหตการณทเกดขน

ป.๓ : ระบหลกฐานและแหลงขอมลเกยวกบโรงเรยนและชมชน และล�าดบ

เหตการณส�าคญทเกดขน

ป.๔ : แยกแยะประเภทหลกฐานทใชในการศกษาความเปนมาของทองถน

ป.๕ : สบคนความเปนมาของทองถนโดยใชหลกฐานทหลากหลาย รวบรวม

ขอมลจากแหลงตางๆ และแยกแยะความแตกตางระหวางความจรงกบ

ขอเทจจรงเกยวกบเรองราวในทองถน

113

ป.๖ : อธบายความส�าคญของวธการทางประวตศาสตร (อยางงายๆ) และน�า

เสนอขอมลจากหลกฐานทหลากหลายในการท�าความเขาใจเรองราวในอดต

ม.๑ : น�าวธการทางประวตศาสตรมาใชศกษาเหตการณทางประวตศาสตร

(สโขทย)

ม.๒ : ประเมนความนาเชอถอของหลกฐาน วเคราะหความแตกตางระหวาง

ความเปนจรงกบขอเทจจรงและเหนความส�าคญของการตความหลกฐาน

ทางประวตศาสตร (อยธยากบธนบร)

ม.๓ : ใชวธการทางประวตศาสตร วเคราะหเหตการณส�าคญ (รตนโกสนทร)

และในการศกษาเรองราวตางๆ ทตนสนใจ

ม.๔-๖: สรางองคความรใหมทางประวตศาสตรอยางเปนระบบ (ผลการศกษา

หรอโครงงานทางประวตศาสตร)

โครงงานทางการศกษาเปนรปแบบหนงของการจดการเรยนรทเนนผเรยนม

ความส�าคญทสด โดยใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเอง มกระบวนการท�างานและท�างาน

รวมกบผอนได ครมบทบาทเปนผใหค�าปรกษา และกระตนใหผเรยนไดเรยนร โดยน�า

ความรจากกลมสาระการเรยนรตางๆ มาบรณาการ เพอสรางสรรคผลงานขน แมวา

โครงงานมหลายประเภท แตโครงงานทางประวตศาสตรเปนลกษณะของการ ศกษาสบคน

ส�ารวจ และรวบรวมขอมลไดเพยงประเภทเดยวเทานน

โครงงานประวตศาสตร คออะไร และส�าคญไฉน

โครงงาน หมายถง กจกรรมการจดการเรยนร ทใหผเรยนไดฝกฝนทกษะในการ

ศกษาคนควา และลงมอปฏบตดวยตนเองตามความสามารถ ความถนดและความสนใจ

โดยอาศยกระบวนการทางวทยาศาสตรหรอกระบวนการอนใดทใชในการศกษาหาค�าตอบ

ในเรองนนๆ โดยมผสอนเปนผกระตน แนะน�าใหค�าปรกษาแกผเรยนในกระบวนการท�างาน

ทกขนตอน ตงแตการเลอกหวขอเรองทจะท�าการศกษา คนควา วางแผนการด�าเนนงาน

ก�าหนดขนตอนการท�างาน ส�ารวจรวบรวมขอมล ตรวจสอบความถกตองและความสมบรณ

ของขอมล และออกแบบน�าเสนอผลงาน โดยทวไป การท�าโครงงานสามารถท�าไดทกระดบ

การศกษาทกกลมประสบการณ ทกรายวชา ซงอาจท�าเปนบคคลหรอรายกลมกได เรม

ตงแตโครงงานเลกๆ ทเปนเรองใกลตว จนถงโครงงานใหญๆ ทซบซอนมากขน ตองใช

ความรความสามารถหลายดาน รวมทงมผเชยวชาญใหค�าแนะน�า ซงตองใชความร วธการ

และทกษะกระบวนการหลายๆ อยางประกอบกน จงจะไดผลการศกษาจากโครงงาน ซงนบ

เปนความรใหมของผศกษา

เนองจาก ประวตศาสตร หมายถง การศกษาเหตการณส�าคญในอดตของสงคม

มนษยทเปลยนแปลงไปตามเวลาและสงแวดลอมโดยการสอบสวนรองรอยหลกฐาน

ทหลงเหลออยอยางเปนระบบทเรยกวา วธการทางประวตศาสตร

114

โครงงานทางประวตศาสตร จงหมายถง กจกรรมการเรยนรทเปดโอกาสให

ผเรยนไดสบคนเรองราวในอดตในสงคมมนษยในพนทใดพนทหนง ชวงเวลาใดชวงหนง

(มตของเวลา) ตามความสนใจและตามศกยภาพตน โดยใชวธการทางประวตศาสตร

ขนตอนของวธการทางประวตศาสตร

๑. ตงประเดนศกษา

๒. รวบรวมขอมลจากหลกฐาน

๓. วเคราะหตรวจสอบหลกฐาน

๔. การตความหลกฐาน

๕. การประมวลสงเคราะหขอมล

๖. การน�าเสนอผลการศกษา

องคประกอบของโครงงานทางประวตศาสตร ประกอบดวย ขอบเขตของสงคม

มนษยในพนทศกษา ชวงเวลาทก�าหนดชดเจน ขอมลจากหลกฐานประเภทตางๆ ทมากพอ

ในการวเคราะหตความและกระบวนการสบคนตรวจสอบความถกตองของขอเทจจรง

ผลงานของการสบคนน เราเรยกวา องคความรใหมทางประวตศาสตร

โดยทวไปการท�าโครงงานไมวาจะเปนรายวชาใดกตามจะเปนกระบวนการศกษา

คนควาของผเรยนทมลกษณะเฉพาะทแตกตางจากการท�ารายงานหลายประการ เรมตนคอ

ประเดนศกษาทตองการสบคน ตองมาจากความสนใจของผเรยน (ไมใชของคร) ผเรยน

ตองคดและเลอกประเดนศกษา (ซงจะพฒนาเปนหวเรองของโครงงาน) ดวยตนเองวาอยาก

จะศกษาเรองอะไร ท�าไมถงอยากศกษา (มความส�าคญอยางไรตอสงคม)

นอกจากน การสบคนเรองราวอะไรกตามควรเปนเรองทใกลตวผเรยน มความ

อยากรอยากเหนรากเหงาของเรองราวทใกลตว เชน นกเรยนเตรยมอดมศกษาสนใจ

ฝกตอยตง เพราะในบรเวณโรงเรยนมตนตอยตงขนอยกระจดกระจาย นกเรยนในโรงเรยน

มธยมแหงหนงของอ�าเภอศรสชนาลยสนใจการทอผาของกลมแมบานทครอบครวของ

พวกเขาเปนสมาชก

สงหนงทควรตระหนก คอ “ความเหมาะสมกบระดบความรความสามารถของ

ผเรยน” เพราะโครงงานทางประวตศาสตรไมใช “วทยานพนธประวตศาสตร” ของนกศกษา

ปรญญาโททจะตองใชความสามารถในการใชภาษาโบราณหรอภาษาองกฤษ ภาษาฝรงเศส

ในการศกษาเอกสารชนตน ดงนน ผเรยนในระดบมธยมศกษา จงไมควรเลอกทจะสบคน

เรองราวทไกลตว เชน สงคมไทยในสมยอยธยา การสถาปนาอาณาจกรสโขทย เพราะสงท

จะสบคนไดจะเพยงรวบรวมขอมลทมผศกษาไวกอนเทานน ไมนาจะเปนความรใหม

115

ทนาสนใจอะไร (ยกเวนกรณทผเรยนมคณสมบตพเศษ เชน ครอบครวเปนเชอสายท

สบทอดจากโปรตเกส สามารถอานภาษาโปรตเกสได สามารถทจะสบคนเรองราวของ

ครอบครวตนเองทใกลตวออกไปได) อยางไรกตาม โครงงานทางประวตศาสตรควรเรมจาก

สงทใกลตว จากเรองทผเรยนสงสยอยากร เพราะจะท�าใหเกดแรงจงใจใหอยากท�าตอไป

ประการทสอง การท�าโครงงานตองใชเวลา และตองทมเทความเพยรพยายาม

ความอดทน อดกลน ซงอาจตองมคาใชจาย จงเปนไปไมไดทผเรยนจะสบคนเรองใดเรองหนง

ภายในเวลาสนๆ สวนใหญมกใชเวลาประมาณ ๑ ภาคเรยน (ซงจะแตกตางจากรายงาน

ทจะเปนการรวบรวมขอมลทมผศกษาไวแลว) ในกรณดงกลาวน ผสอนจงมบทบาทส�าคญ

ในดานการกระตก กระตนใหก�าลงใจและก�ากบตดตามอยางตอเนอง

ประการทสาม จ�านวนกลมคนทรวมมอกนท�าโครงงานตองไมมากเกนไป

และตองมความสมพนธอนดตอกน เพอใหเกดการเรยนรอยางมความสขและรวมมอรวมใจ

ท�าโครงงานจนส�าเรจเรยกวา สามารถ “หลอมไดเปนหนงเดยว” กได

โดยทวไป การสบคนเรองราวตางๆ ทใกลตวทผศกษาสนใจใครร อาจเรมดวย

การอยากรเรองของตนเองและครอบครว เรอง เชน ประเดนศกษาเรอง ประวตความเปนมา

ของครอบครวขาพเจา อาชพ ครวเรอนของขาพเจา เปนตน ส�าหรบประเดนสบคนดงกลาว

ขอมลและหลกฐานกจะไดอยใกลตวเดก เชน รปภาพ ขอมลจากการซกถามพอ แม ญาต

สนท เครองมอ เครองใชเปนตน

เรองราวในชมชนหรอทองถนกเปนสงทสบคนดวยวธการทางประวตศาสตรได

เชน ประเดนศกษาเรอง ขนบธรรมเนยมประเพณ การละเลนในชมชน ความเปนมาของชอถนน

ชอสถานทส�าคญ ขอมลและหลกฐานกยงเปนสงทใกลตว เชน ลกษณะภมประเทศ การสอบถาม

ผเฒาผแก หรอ ผรในชมชนอานจากบนทก จดหมาย รวมทง แหลงความรในชมชนหรอ

ในทองถน

ขอส�าคญ คอ โครงงานทางประวตศาสตร มกเปนเรองเกยวกบสงคมมนษยในอดต

ในพนทใดพนทหนง ซงมการเปลยนแปลงตามมตของเวลา ผศกษาตองสบคนใหชดเจน

ไดวาประเดนทศกษานน (โดยพยายามหาค�าตอบในค�าถามทวา) มใครท�าอะไร ทไหน เมอไร

เปนอยางไร มการเปลยนแปลงหรอววฒนาการไปอยางไร ท�าไมจงเกดการเปลยนแปลง

และมผลอยางไรบาง

โครงงานทางประวตศาสตรเปนกจกรรมทตองท�าอยางตอเนอง ตงแตเรมตนจน

กระทงสนสดโครงการ จงเปนการฝกฝนทกษะทจ�าเปนการด�ารงชวต เชน ทกษะการคด

วเคราะห การใชค�าถาม การอาน การสงเกต การส�ารวจพนทจรง ไดฝกฝนคณธรรม

ในการด�าเนนชวต เชน ความอดทน มารยาท และมนษยสมพนธ ความซอสตย นอกจากน

ยงฝกฝนความเปนกลาง ความไมมอคตตอความแตกตางทางวฒนธรรม ความคด

116

ความเชอทแตกตางกน กลาวโดยสรป คอ โครงงานทางประวตศาสตร คอ การน�าหลกการ

และทฤษฎทเรยนรจาก “วธการทางประวตศาสตรไปปฏบตจรง”

ขนตอนการท�าโครงงานประวตศาสตร

การท�าโครงงานเปนกจกรรมตอเนองและมกจกรรมการด�าเนนงาน “นอกหองเรยน”

ซงตองมการเตรยมตว เตรยมเครองมอ และเตรยมความพรอมอนๆ ตองปรบปรงเครองมอ

แบบส�ารวจ แผนปฏบตการ ฯลฯ ทส�าคญตองรวมมอรวมใจแกไขปญหาตงแตเรมตนจนถง

ขนสดทาย

ขนเตรยมการส�าหรบคร คอ การกระตนความสนใจของผเรยนให “สามารถคด

และเลอกประเดนศกษาไดดวยตนเอง” เชน การจดใหมการศกษานอกสถานท จดใหชม

ภาพยนตรหรอวดทศนเรองทเกยวของกบชมชน ทองถน สงคมไทย ใหเขาชมนทรรศการ

หรอจดใหผเชยวชาญดานตางๆ มาบรรยายเรองทนกเรยนมความสนใจ ทงน เพอใหผเรยน

เกดความอยากรอยากเหนเกยวกบเรองตางๆ ของชมชน ทองถนตน หรอสงคมไทย เพราะ

ประเดนศกษาควรเรมจากความสงสย อยางไรกตาม สงทส�าคญ คอ ผสอนควรระบให

ชดเจนดวยวา การท�าโครงงานเปนสวนหนงของกจกรรมการเรยนททกคนจะตองด�าเนนการ

เพอใหผาน “ตวชวด” และเกณฑการประเมนผล ค�าชแจงดงกลาว เปนสวนหนงของการกระตน

ใหผเรยนมความตระหนกในความส�าคญของการท�าโครงงานดงกลาว

สรปล�าดบขนตอนการท�าโครงงานได ดงนบทบาทของคร บทบาทของนกเรยน

ขนเตรยมการ๑.๑ สรางแรงจงใจหรอกระต นความสนใจของ

ผเรยน

๑.๒ แนะน�าวธการท�าโครงงาน

๑.๓ เสนอแนะแหลงศกษาคนควา

ขนวางแผนงาน๒.๑ แนะน�าการวางเคาโครงยอและการวางแผนงาน

๒.๒ ใหค�าปรกษาดความเปนไปไดของเคาโครงของ

โครงงาน

ขนด�าเนนงาน๓.๑ ตดตามความกาวหนาของการด�าเนนงาน

๓.๒ ใหค�าแนะน�า ค�าปรกษา เสนอแนะอยางใกลชด

๓.๓ ตรวจสอบความกาวหนาของการด�าเนนงาน

ขนเตรยมการ

๑.๑ คด และเลอกประเดนศกษา

๑.๒ ศกษาเอกสารทเกยวของ

ขนวางแผนงาน๒.๑ ก�าหนดขอบขายหรอเคาโครงเรองทจะศกษา

๒.๒ จดท�าเคาโครงงานน�าเสนออาจารยทปรกษา

ขนด�าเนนงาน๓.๑ ใชวธการทางประวตศาสตรสบคนเรองราว

ทเกยวของกบประเดนศกษา

๓.๒ สรางเครองมอพรอมการปรบปรง

๓.๓ รวบรวมขอมลและบนทกใหครบถวน

๓.๔ ประมวลความรทคนพบ

117

สามารถตอบค�าถามทเกดจากความสงสยในประเดนทสบคนไดวา

ใคร ท�าอะไร ทไหนเมอไร มการเปลยนแปลงอยางไร ท�าไม และมผลตอสงใดบาง

ผประเมนผลงาน คอ ผทเกยวของกบการท�าโครงงาน ประกอบดวย ผเรยนทกคน

ครทปรกษา ผปกครอง ชมชน และผทเกยวของ

ขนเตรยมการส�าหรบนกเรยนไมงายนกทจะเกดความคดทจะสนใจไดประเดน

สบคนเรองราวในอดต ค�าถามทดอาจชวยใหนกเรยนคดประเดนศกษาได อาจเรมดวย

การบอกเลาเรองราวของตนเองกบเพอนๆ “ชอบอะไร ถนดอะไร สนใจอะไร เคยม

ประสบการณดานใดบาง” การส�ารวจความสนใจของตนเอง อาจน�าไปสประเดนศกษา

“จะศกษาเรองอะไร ท�าไมจงศกษาเรองน” หรอการอานจากหนงสอ เรยนรจากนอกสถานท

จะน�าสประเดนสงสยทจะน�าไปสชอโครงงานทเฉพาะเจาะจงและชดเจนทเหมาะสมกบ

ความสามารถและระดบความรของผเรยน หวเรองของโครงงานมกจะมาจากปญหา ค�าถาม

หรอความอยากรอยากเหนในประเดนเรองตางๆ

ขนตอนของการศกษาเอกสารทเกยวของ คอ ขนตอนรวบรวมความรทเกยวของ

กบเรองทศกษาวามใคร ท�าอะไร ทไหน อยางไรแลวบาง เปนการตรวจสอบวาประเดนท

เราสนใจสบคนมงานทใครเคยท�ามากอนหรอไม สวนใหญแลวขนตอนน คอ การตรวจสอบ

จากอนเทอรเนต สอบถามจากบคคลทเชอถอได ศกษาจากต�าราและเอกสารทางวชาการ

และการปรกษาจากผทรงคณวฒ

ผเรยนจะตองใชทกษะกระบวนการตรวจสอบประเมนคาขอมลหลกฐานตงแต

ขนตอนน เนองจากขอมลและหลกฐานไมใชจะให “ความจรง” ทถกตอง และเชอถอได

ทงหมด ครจงตองทบทวนวธการท�าโครงงานและขนตอนของวธการทางประวตศาสตรให

แกผเรยนกอนเรมท�าโครงงาน

บทบาทของคร บทบาทของนกเรยน

ขนสรปการด�าเนนการ๔.๑ ตรวจสอบการเขยนรายงานใหถกตอง

ตามหลกวชาการ

ขนประเมนผลงาน๕.๑ คนหาจดเดน จดดอย

๕.๒ ตรวจสอบปญหาการท�างานทผานมาและ

สรปผลการด�าเนนงาน

ขนสรปการด�าเนนการ๔.๑ เขยนรายงาน

๔.๒ ออกแบบการน�าเสนอโครงงาน

ขนประเมนผลงาน น�าเสนอผลงานไดหลายรปแบบตามทเหมาะสม

เชน การเลาเรอง การสรางสถานการณจ�าลอง

การสาธต การจดนทรรศการ

118

ในขนตอนของการเขยนเคาโครงของโครงงาน จดเปนขนตอนของการวางแผน

การท�างานลวงหนา โดยตรวจสอบความคดใหชดเจน จะท�าอะไร ท�าไมตองท�า ตองการ

ใหเกดอะไร จะท�าไดอยางไร ตองใชทรพยากรอะไรบาง (วสด อปกรณ งบประมาณ

ระยะเวลา) ตองท�าอะไรกบใครบาง และจะท�าเมอไร อยางไร

การเขยนเคาโครงของโครงงาน เปนการแสดงแนวคด แผนงาน และขนตอน

การท�าโครงงานซงควรประกอบดวย

(๑) ชอโครงงาน (สน กระชบ ชดเจน สอความหมายไดตรง)

(๒) ชอผท�า / ชน / ปการศกษา

(๓) ชอทปรกษาโครงงาน

(๔) หลกการและเหตผลของโครงงาน เพออธบายความส�าคญของโครงงานน

(๕) จดมงหมาย / วตถประสงค เพอระบขอบเขตของงานใหชดเจน

(๖) วธการด�าเนนงาน เพอระบวาจะรวบรวมขอมลอยางไร อะไรบาง และวสด

อปกรณทใชมอะไรบาง

(๗) แผนปฏบตการ ก�าหนดระยะเวลาตงแตเรมตนวา จะด�าเนนการอะไรบาง

ทกขนตอนจนถงเสรจสนการด�าเนนงาน

(๘) ผลทคาดวาจะไดรบ

(๙) เอกสารอางอง

อนง การสบคนอดตของสงคมมนษยมกจะไมตงสมมตฐานของการศกษาคนควา

ไวลวงหนา เนองจากจะเปนการจ�ากดแนวคดเพราะไดตงการครอบทศทางค�าตอบไวกอน

การหาขอมลกจะไมกวางขวาง ดงนน ควรใหเปนไปตามขอเทจจรงทสบคนได

ในขนตอนการด�าเนนงานผเรยนตองพยายามด�าเนนงานตามแผนปฏบตการ

ทวางไว เตรยมวสด อปกรณ สถานทแหลงสบคน การตดตอประสานงานกบผเกยวของ

และตองปฏบตงานดวยความรอบคอบ ทส�าคญตองบนทกขอมลและวธการด�าเนนงานไว

อยางละเอยด ใหเปนระเบยบและครบถวนวาไดท�าอะไรบาง เมอไรกบใคร เวลาใด ไดผล

อยางไร มปญหา และขอคดเหนอยางไร น�าผลทไดมาแลกเปลยนความคดกบสมาชกใน

กลม มการวพากษวจารณเพอกอใหเกดขอคดหรอประเดนค�าถามขอสงสยใหสบคนตอไป

เมอสามารถตอบค�าถาม (ทเกยวของกบเรองทสบคน) ทง ๓ ประเดน ไดแสดงวา

การสบคนไดมาถงขนตอนการสงเคราะหขอมลเพอเขยนโครงงานประเดน ๓ ขอน ไดแก

(๑) รขอเทจจรงเบองตน (ใครท�าอะไร ทไหน เมอไร อยางไร)

(๒) ตอบไดวา ท�าไมจงเกดเรองราวนนขน ท�าไมจงเกดการเปลยนแปลง

(๓) แสดงผลหรอผลกระทบของเหตการณทมตอสงคมไดวาเปนอยางไร

119

การเขยนโครงงาน เปนการสอความหมายถง วธคด วธการด�าเนนงานและผลท

ไดรบ การเขยนโครงงานควรใชภาษาทกระชบ เขาใจงายชดเจนและครอบคลมประเดน

ส�าคญๆ ของโครงงานเรมดวย (๑) บทน�า (เลาถงทมาความส�าคญและจดหมายของ

การศกษา) (๒) เอกสารทเกยวของ (๓) อปกรณและวธการด�าเนนการ (๔) ผลการศกษา

(๕) อภปรายผล (สรปผลการสบคน และขอคดเหน / ขอเสนอแนะ)

การเขยนโครงงานทางประวตศาสตร ส�าหรบนกเรยนในระดบประถมศกษาและ

มธยมศกษา ควรสนงายและตรงไปตรงมา เรมดวยประเดนศกษา (ตอบค�าถามวาจะท�าอะไร

บาง เพออะไร ออกแบบวธการศกษาอยางไร) การเขยนวตถประสงค (ตอบค�าถามวาจะท�า

เพออะไร มประโยชนอยางไร) การเขยนหลกการทมา (สะทอนความคดวามภมหลงอยางไร

มการอางองผลการศกษาทผานมาอยางไร) วธการศกษา (เปนการส�ารวจใหชดเจนวาจะท�า

อะไร ท�าอยางไร ท�าเพออะไรอนเปนหวใจส�าคญทจะระบไดวาโครงงานจะส�าเรจหรอไม วธการ

ทจะไดขอมลนาเชอถอไดแคไหน ความเปนไปไดของการสบคนเรองดงกลาว)

คณคาของโครงงาน

๑. โครงงานเปนกระบวนการสรางคนใหงอกงามในทกมต ชวยใหผเรยนคดเปน

ท�าเปนและแกปญหาเปน มความคดทเปนระบบ มแบบแผน เปนขนตอน และเปนระเบยบ

โดยครเปนผชวยจดระบบความคด กระตนใหนกเรยนมเหตผล และสนกในการทจะสบคน

เรองราวในสงคม

๒. โครงงานเปนการเปลยนแปลงกระบวนการเรยนรและวฒนธรรมการเรยนร

เดมจากครเปนผบอกความร ผเรยนรบและจ�าเปน ผเรยนสามารถเรยนรและพฒนาดวย

ตนเอง

๓. โครงงานเปนกจกรรมการเรยนรทพฒนาศกยภาพของผเรยนตามความถนด

ของแตละบคคลอยางตอเนองและยงยน ดงน

๓.๑ ผเรยนจะไดรบประสบการณตรงนอกเหนอจากหลกสตร

๓.๒ ไดรบการพฒนาบคลกภาพผานการท�างานอยางเปนระบบ

๓.๓ ไดฝกฝนคณธรรมและจรยธรรมในการด�าเนนชวต

๓.๔ มเจตคตทดตอการเรยนรเรองราวตางๆ เขาใจสงคมไทยเพมขน

มความผกพนถงชมชน ทองถน เกดความรกและภมใจในทองถน

และประเทศชาต

๓.๕ มทกษะชวตรเทาทนโลกในยคโลกาภวตน

๔. โครงงานเปนกจกรรมการเรยนรทเชอมตอทฤษฎ หลกการ แนวคดทไดจาก

การเรยนรในชนเรยนกบสภาพจรงในสงคมไทย ซงสงผลตอทกษะการด�าเนนชวตของผ

เรยนตอไปในอนาคต

120

ตอนท ๔ประวตศาสตรไทยหลากหลายวธสอน

123

แปดสาแหรก ยอนรอยอดต

โรงเรยนบานปากคะยาง

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสโขทย เขต ๒

วชาประวตศาสตรส�าหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท ๑ ดเหมอนจะเปนเรองยาก

ส�าหรบเดกๆ แตส�าหรบโรงเรยนบานปากคะยาง อ�าเภอศรสชนาลย ส�านกงานเขตพนท

การศกษาประถมศกษาสโขทย เขต ๒ ท�าใหเดกไดเรยนรวธทางประวตศาสตรอยาง

สนกสนาน อกทงยงเปนการฝกทกษะการตงค�าถาม การรวบรวมขอมล การสงเคราะห

ตความ ตลอดจนการน�าเสนอ ดวยการสบคนเรองราวในอดตทใกลตว คอ การสบคน

เครอญาต หรอทเรยกอกอยางหนงวา “สาแหรกครอบครว”

คณครไดศกษาเอกสารหลกสตร

แกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

๒๕๕๑ พบวา ตวชวดสาระประวตศาสตร

ส�าหรบชนประถมศกษาปท ๑ ไดระบวา

“เรยงล�าดบเหตการณในชวตประจ�าวน

ตามวน เวลาทเกดขน” และ “บอกประวต

ความเปนมาของตนเอง และครอบครวโดย

สอบถามผ กยวของ” ซงคณครไดเหนวา

เปนการเรมตนเรยนรประวตศาสตรอยางงาย

ใกล ตว นกเ รยนจะได เ รยนร เ กยวกบ

124

เหตการณทเกดขนในอดตทสงผลสบเนองมาจนถงปจจบน นอกจากนเรองเกยวกบตวเอง

และครอบครวกเปนสงทนาสนใจทจะสบเสาะคนหาค�าตอบ

ครสนทนาเรองเครอญาตของนกเรยน โดยอธบายวาค�า “เครอญาต” วาถาให

ชดเจน กใหนกถงเครอของกลวย กลวยหลายผลรวมกนเขาเปนหว กลวยหลายหวรวมกน

เปนเครอ คนไทยสงเกตเหนระบบความสมพนธกนแบบน จงน�ามาใชเรยกกลมคนทม

ความสมพนธกนทางสายเลอด เปนพอ เปนแม เปนญาต เปนพ เปนนอง อยางนวา

“เครอญาต”

ครตงค�าถามไปเรอยๆ วา เราเปนลกใคร ค�าตอบคอ “พอกบแม” แลวถามตอวา

“พอ” เปนลกของใคร ค�าตอบกจะเปน “ปกบยา” แลวปกบยาเปนลกของใคร ครอาจวาด

เปนภาพการตน ทแสดงความเกยวเนองเปนเครอญาตกนไป ซงในความเปนจรง เราจะไม

เหนความเกยวเนองเชอมโยงในลกษณะลายเสนอยางน แตลายเสนการตนบนกระดานน

ท�าใหเขาใจไดงายขน วาใครเปนลกของใคร ใครเปนพอหรอแมของใคร ทงหมดน เราจะ

เรยกไดวาเปน “เครอญาต” กน

เครอญาตน บางทกอย รวมกนในบานหลงเดยวกน บางทกแยกอย ในบาน

หลายหลง นกเรยนบางคนอาจมลงปานาอาและบคคลอนๆ รวมอยในบานหลงเดยวกนดวย

เราอาจเรยกผคนทรวมอยในบานหลงเดยวกนนวา “ครอบครว” กได

เครอญาตตามทนกเรยนเหนบนกระดาน มเสนเชอมโยงกนอยางน คนไทยเราเหน

วาเหมอนกบเครองหาบของอยางหนงทเรยกวา “สาแหรก” ดวยเหตทมดวยกน ๘ สาย

เหมอนเสนเครอญาตป ยา ตา ยาย เลยเรยกวา “แปดสาแหรก” หรอจะเรยกวา

“สายสาแหรก” กได

125

ครชวนนกเรยนสนทนาวา ตงแต พอ แม ป ยา ตา ยาย ทวด ค�าวา “แปดสาแหรก”

หมายถงญาตขางพอ ๔ คน (ป ยา ตา ยาย ของพอ) ญาตขางแม ๔ คน (ป ยา ตา ยาย

ของแม) รวมเปน ๘ คน ซงท�าอยางไรจงจะรวาเขาเหลานนเปนใครบาง ชออะไร

ครสนทนากบนกเรยนวาถาอยากรวาเครอญาตของเรามใครบาง จะไปถามใครได

บาง นกเรยนสวนมากกจะตอบวาจะไปถามคนในครอบครว ญาตผใหญ ครเสนอแนะวาให

ลองชวนญาตพดคยเกยวกบภาพถายเกาทตดทฝาบาน หรอในอลบมภาพ หากจะพอหาได

ลองเสาะหาขอมลวายงมใครอกบาง คนใดยงมชวตอย ใครเสยชวตไปแลวบาง นอกจากน

นกเรยนสามารถถามถงรายละเอยดอน ๆ ของบคคลนน แตไมจ�าเปนตองบนทกขอมลมา

เพราะครเพยงใหนกเรยนไดลองสบคนขอมลเกยวตนเองและครอบครว ไดเรยนร

กระบวนการสบสอบมากกวาตวค�าตอบอยางเดยว

หลงจากนนน�าขอมลทไดทงชอและนามสกลของญาตทผใหสมภาษณเขยนมาให

ภาพเกาทพอหาได น�ามาจดวางลงในกระดาษชารททครออกแบบใหเปนแผนภมเครอญาต

นอกจากเดกๆ จะไดรจกชอ นามสกล ของญาตแตละคนแลว ยงไดรถงคณความด อาชพ

หลายคนดใจทญาตมผลงานเปนทยอมรบ และภมใจทจะน�าเสนอ

126

เมอนกเรยนไดท�าแผนภมเครอญาตหรอสายสาแหรกของตนเองแลว กเปนชวง

เวลาทนกเรยนอาจประหมาหรอตนเตนทไดมาเลาใหเพอนๆ ฟงวาตนเองเปนใคร บคคล

ในครอบครวของตนเองมใครบาง

กจกรรมทนาสนใจคอ เดกๆ ไดเรยนรถงการปฏบตตน ในฐานะทเปนลกหลาน

ทด ไดอยางไร ซงเปนการปลกฝงพนฐานการสะทอนคด ทจะท�าความดเพอเปนพลเมองด

ของชาตในโอกาสตอไป

หลงจากทนกเรยนแตละคนไดน�าเสนอขอมลแลว ครใหนกเรยนไดเขยนแสดง

ความรสก ความคดเหนทไดจากการศกาขอมลครงน โดยนกเรยนมทางเลอกในการเขยน

หลายวธ บางคนสามารถเขยนไดเอง บางคนอาจมาเลาใหครฟงแลวครเขยนใหด

ในแผนกระดาษ จากนนนกเรยนกน�าไปลอกตามลงในแบบสะทอนคดของตนเอง จากนน

ครมอบใหนกเรยนน�าแบบสะทอนคดนเปนการบาน ไปใหผ ปกครองเขยนกลบมา

เปนกจกรรมหรอการบานงายๆ ทท�าใหคนในครอบครวและนกเรยนไดมกจกรรมท�ารวม

กนในชวงเวลาวางหลงเลกเรยนและเวลาวางจากการงานตางๆ แลว

เมอนกเรยนน�าแบบสะทอนคดกลบมา คณครกจะเขยนแสดงความคดเหนของ

คณครลงไปดวย นกเรยนจะเกบแผนภม และแบบสะทอนคดไวในแฟม เพอใชเปนสวนหนง

ของการประเมนผลในชวงกลางภาคเรยนตอไป

สาแหรกครอบคร ว เป นงานท

นกเรยนควรท�าทกคน เนองจากชวยให

นกเรยนไดรจกรากเหงาของตน การสราง

สมพนธภาพในวงศญาต เปนการล�าดบชน

จากตนตระกลเป นหลก โดยการสบคน

ตามวธการทางประวตศาสตร ท�าใหทราบถง

ความดของคนในตระกลและนกเรยนสะทอน

คดถงสงทส�าคญคอ ความภาคภมใจในความด

ของบรรพบรษและความสมพนธของวงศ

ตระกล ทจะเปนแรงบนดาลใจใหสบสาน

ความดตอตนเอง ครอบครวและชาตบานเมอง

อยางไมรจบ

127

ลพบรเมองเกา เลาผานการสบคนดวยตนเอง

โรงเรยนวดโคกหมอ : ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาลพบร เขต ๑

ผเขยน : นางสรกร กระสาทอง

เชาวนหนง นกเรยนผานมาทวงเวยนสมเดจพระนารายณมหาราช เหนมผคนมากมาย

มาท�าพธวางพวงมาลาทพระบรมราชานสาวรย

เมอมาถงโรงเรยน ในชวโมงประวตศาสตร นกเรยนชนประถมศกษาปท ๕

คนหนงไดตงค�าถามกบครวา

“ครเพชราคะ เมอเชานหนเหนทวงเวยนสมเดจพระนารายณมหาราชมคนมากมาย

มาวางพวงมาลากน เขาท�าเพออะไรคะ”

ครตอบวา “วนนเปนวนส�าคญวนหนง เมอวนท ๑๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๒๓๑

เปนวนสวรรคตขององคสมเดจพระนารายณมหาราช เปนการระลกถงพระองคทานทสราง

ความเจรญใหแกเมองลพบร”

นกเรยนหลายคนสงสยตอเนองและตงค�าถามมากมาย เชน

“ทานเปนพระมหากษตรยของกรงศรอยธยา ท�าไมมาสวรรคตทลพบรคะ”

“ใครเปนผสรางพระนารายณราชนเวศน สรางขนเมอไร และท�าไมจงสราง”

“สงกอสรางในพระนารายณราชนเวศนมอะไรบาง และใชประโยชนไดอยางไร”

“ท�าไมจงตงชอวาพระนารายณราชนเวศน”

“สมเดจพระนารายณมหาราชสรางความเจรญใหลพบรอยางไรบาง”

128

นกเรยนหลายๆ คนอยากรค�าตอบทงหมด แตครแนะน�าวา “ถาตองการเรยนร

เรองตางๆ อยางละเอยด เราควรเลอกศกษาจากประเดนค�าถามทเราสนใจมากทสด

มความเปนไปไดทจะหาค�าตอบไดไมยากนก”

นกเรยนกลม “เดกอยากร” เสนอวา “กลมหนอยากรเกยวกบ “สงกอสราง

ในพระนารายณราชนเวศนมอะไรบางและใชประโยชนไดอยางไร”

ครเหนความสนใจใฝรของนกเรยนดงกลาว จงไดศกษาสาระส�าคญจากเอกสาร

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ สาระท ๔ ประวตศาสตร

ระดบชนประถมศกษาปท ๕ เพอใชประกอบการจดการเรยนการสอน ดงน

มาตรฐานท ส ๔.๑ ตวชวดท ๑ “สบคนความเปนมาของทองถนโดยใชหลกฐานท

หลากหลาย” เนนการจดการเรยนรใหนกเรยนเขาใจเกยวกบทองถนของตนเอง เนนใหนกเรยน

ภาคภมใจในทองถนของตนเอง ใหรจกสถานทส�าคญและความส�าคญของสถานทนนๆ

มาตรฐานท ส ๔.๑ ตวชวดท ๒ “รวบรวมขอมลจากแหลงตางๆ เพอตอบค�าถาม

ทางประวตศาสตรอยางมเหตผล” เปนการใหนกเรยนไดฝกการตงค�าถามทางประวตศาสตร

และน�าค�าถามนนๆ ไปสบคนหาค�าตอบดวยตนเอง

มาตรฐานท ส ๔.๓ ตวชวดท ๓ “อธบายความแตกตางระหวางความจรงกบ

ขอเทจจรงเกยวกบเรองราวในทองถน” เปนการฝกใหนกเรยนไดรจกและใชขอมล

ทสบคนมาได เปนการฝกฝนวธการทางประวตศาสตร ขนท ๓ อยางงายๆ ซงเปนขนตน

ของการวเคราะห ตรวจสอบ และประเมนคาขอมล กลาวคอใหนกเรยนไดตระหนก เรยนร

และเตอนตนเองวาทกสงทไดอาน ไดฟง จากผใดใครผหนง จากการอานหนงสอหรอ

จากการสบคนจากอนเทอรเนตนน เรยกวาเปน “ขอเทจรง” กลาวคอมทงขอเทจ ขอจรง

และความคดเหน ขอสนนษฐาน ค�าโกหก ค�าหลอกลวง อาจดวยเจตนาหรอไมเจตนาปะปน

รวมกนอย ซงในขอเทจจรงนน ยอมม “ความจรง” รวมอยดวย

นอกจากนคณครยงตองพจารณาสงทนกเรยนไดเรยนรในวชาประวตศาสตร

มาตงแตชนประถมศกษาปท ๔ ดวย กลาวคอ นกเรยนตองไดเรยนเรอง “การแยกแยะ

หลกฐานทใชในการศกษาความเปนมาของทองถน” โดยแยกเปนหลกฐานชนตน หลกฐาน

ชนรอง ตวอยางหลกฐานทใชในการศกษาความเปนมาของทองถนของตนและเกณฑ

การจ�าแนกหลกฐานทพบในทองถน เปนหลกฐานชนตนและหลกฐานชนรองอยางงายๆ

คณครไดสอบถามคณครประจ�าชนประถมศกษาปท ๔ วาในปทผานมาไดสอนนกเรยน

อยางไรบาง กไดค�าตอบวา นกเรยนไดเรยนการแยกแยะหลกฐานจากจารกประจ�าวด

และเอกสารต�านานตางๆ ทชาวบานเคยเขยนไวจากความทรงจ�าเกยวกบการสรางบานเรอน

ของชมชนทตงโรงเรยน ซงครไดลองตรวจสอบประสบการณหรอความรเดมของนกเรยน

129

โดยน�าภาพหลกฐานในทองถน มภาพวดและเอกสารหลายชนใหนกเรยนลองจ�าแนกวา

ภาพใดเปนเอกสารชนตน และภาพใดเปนเอกสารชนรอง กพบวานกเรยนจ�านวนหนง

จดจ�าได แยกแยะเปน แตบางคนกลมไปแลว ครจงคดวาในระหวางการจดกจกรรม

กระบวนการสบคนดวยตนเองนคงตองจดกจกรรมเสรมเพอทบทวนนกเรยนไปดวย

ครมกระบวนการทจะใหนกเรยนไดฝกการสบคนดวยตนเอง โดยน�าแผนผงของ

พระนารายณราชนเวศนมาตดทหนาชน ในแผนผงจะประกอบดวยสงกอสรางในรชกาล

สมเดจพระนารายณมหาราช โดยมการแบงออกเปนพระราชฐานชนนอก พระราชฐานชน

กลาง และพระราชฐานชนใน แลวใหนกเรยนแตละคนเลอกสถานทเลอกคนละท เพอไป

สบคนขอมล

ทงนใหเปนงานรายบคคล โดยใหนกเรยนไปสบคนประวตความเปนมาของ

สถานทส�าคญในพระนารายณราชนเวศน จากอดตมาสปจจบน คณคาของสถานทนนๆ

ลกษณะการใชประโยชนโดยใหบนทกลงในกระดาษ ๑ หนา และนดหมายใหน�ามารวมกน

ในสปดาหตอไป

ชวโมงวชาประวตศาสตรในสปดาหตอมา ครใหนกเรยนน�าผลงานทไปสบคนมา

ประกอบดวยภาพวาด ภาพถาย ขอมลทไดจากการสอบถาม หรอสบคนจากแหลงตางๆ

130

น�ามาจดแสดงในหองเรยน โดยใหจดเลยนแบบดนทรรศการศลปะ หรอ Gallery Method

โดยคนทเลอกจดแสดงขอมลของสถานททเหมอนกนใหจดรวมไวดวยกน จากนน

จงแจกกระดาษใหนกเรยนไปเดนศกษาขอมล แลวสรปการเรยนรตามประเดนทคร

มอบหมายให ดงน

ชอเรองทสบคน ..........................................

วธการหาขอมล

๑. สอบถามจาก ...........................................................................

๒. อานจาก ....................................................................................

๓. วธการอนๆ (ระบ) ...................................................................

แหลงขอมลและหลกฐานทเกยวของ

๑. ....................................................................................................

๒. ....................................................................................................

คณคาของสงทนกเรยนไปสบคน

๑. ....................................................................................................

๒. ....................................................................................................

สงทนกเรยนไดรบจากการสบคนดวยตนเอง

……………………………………………………………………

…………………………………………………………………....

ในชวโมงนเปนชวงเวลาทนกเรยนไดน�าเสนอประเดนทตนเองไปสบคนมา

โดยการจดแสดงผลงาน นกเรยนผทเปนเจาของผลงานอาจอธบายหรอใหขอมลเพมเตม

มการซกถามและใหขอเสนอแนะไดอยางอสระ

ประเดนส�าคญของการเรยนรในชวโมงน ไมไดอยทค�าตอบทถกตองตายตวแตอย

ทครก�าลงฝกใหนกเรยนไดสบคนเกยวกบประวตของทองถนตนเอง ใหเปนผสนใจใฝร

การใหเหตผล ซงกเปนเรองปกตมากทประเดนทนกเรยนสนใจนน ในบางทกหาค�าตอบ

ยงไมได ระหวาง ๑ สปดาหทผานมาทไปสบเสาะหาขอมลมานน จดไดวาเปนประสบการณ

ทดมากส�าหรบนกทจะน�ามาแลกเปลยนกน

131

สงทครตองเตอนตวเองในชวงเวลานคอ ครอยางตงเครยดกบค�าตอบทไดมากนก

แตสนใจทปญหาหรอความสนใจใครรของนกเรยนในการสบคนมากกวา เพราะสงเหลานน

เปนการฝกฝนใหนกเรยนไดมประสบการณ ไดเผชญสถานการณทอาจทงมความส�าเรจ

หรอความผดพลาดบาง ซงวาไปแลวค�าตอบกยงไมใชสงจ�าเปนนกส�าหรบเดกในชวงวยน

จงไมจ�าเปนตองสมบรณหรอถกตองไปเสยทงหมด

การเรยนการสอนในชวโมงนจงเปนการใหก�าลงใจ น�าปญหามาพดคยกน

พจารณารวมกนวานกเรยนแตละคนมวธการแกไขปญหากนอยางไรบาง ซงครกยอมเขาใจ

ดวาปญหาหนงกยอมมวธแกแตกตางกนไป วธการเดมแตสถานการณใหมกอาจไมประสบ

ความส�ารจเหมอนเดมกได เพราะจดส�าคญตรงนครกตองใหเดกไดเรยนรวา เวลาเปลยนไป

เปลยนสถานท เปลยนสถานการณ กลาวคอไมมอะไรซ�ากนไดในประวตศาสตร ตามส�านวน

ทวา “ประวตศาสตรไมซ�ารอย”

ครตงเปาเพยงวานกเรยนจะเปนผทตงค�าถามได ซงกไมจ�าเปนตองสมบรณแบบ

การตงค�าถามทดยากกวาการหาค�าตอบใหตรงประเดน ดงนนครกอาจใหนกเรยน

ตงค�าถามอะไรมา ครกตงค�าถามกลบ เปนเชนนอยหลายครง เพอขอค�าถามเหลานน ใหม

ความแหลมคมมากขน เปนกระบวนการทเรยกวา “การเหลาค�าถาม” ค�าถามทดๆ กจะเปน

ตวจดไฟใฝร ใหนกเรยนอยากไปสบเสาะหาค�าตอบ แตค�าถามทดและเหมาะสมกบวย

ของนกเรยนกจะชวยใหสบคนหาขอมลไดงายขน เพราะบางค�าถามกอาจค�าตอบไมไดเลย

หรอหาไดยาก

สปดาหถดมา ชวโมงวชาประวตศาสตร เปนชวงเวลาส�าหรบนกเรยนสรปการเรยนร

ทไดกระบวนการสบคนทหลากหลาย ไดแก

๑. การศกษาเอกสารทเกยวกบกบพระนารายณราชนเวศน ซงสวนใหญเปนขอมล

จากแบบเรยน หนงสอและเอกสารแผนพบ นกเรยนพบวาเอกสารชนตนทเปนเรองราว

เกยวกบอยธยาโดยเฉพาะเรองทสมพนธกบพระราชวงนารายณราชนเวศนมนอยมาก

หรอหากมอย บาง กนาจะเปนบนทกจากเอกสารชาวตางประเทศทกลาวถงแผนดน

พระนารายณมหาราช ซงพนวสยของนกเรยนระดบประถมศกษาทจะไปสบคนได

หรอเสาะหาเอกสารเหลานนมาศกษาได

แมกระทงเรองของ “พระทนงดสตสวรรคธญญมหาปราสาท” ทมภาพวาดและ

เรองเลาวาสมเดจพระนารายณมหาราช เสดจฯ ประทบ ณ พระสหบญชร ในทองพระโรง

พระทนงดสตสวรรคธญญมหาปราสาท ออกรบคณะราชทต ซงไมไดมการจดบนทกไว

และยงไมพบหลกฐานอนใด ทงหมดยงคงเปนเพยงการเปรยบเทยบจากบนทกเหตการณ

และภาพวาดทคณะทตฝรงเศส อญเชญพระราชสาสนของพระเจาหลยสท ๑๔ เดนทาง

มาเขาเฝาฯ ถวายแดสมเดจพระนารายณมหาราช ณ พระราชวงกรงศรอยธยา ดงน

132

ภาพ ทองพระโรงพระทนงดสตสวรรคธญญมหาปราสาทและภาพวาดทยงเปนขอสนนษฐานวา

ทนเคยเปนทรบรองคณะราชทตจากประเทศฝรงเศส

".... คณะทตฝรงเศส มาถงสยามเมอ ๒๒ กนยายน พ.ศ. ๒๒๒๘ และในวนท ๑๘

ตลาคม พ.ศ. ๒๒๒๘ สมเดจพระนารายณมหาราชทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหมการตอนรบ

โดยเชอวาเลยร เดอ โชมองต ราชทตอญเชญพระราชสาสนของพระเจาหลยสท ๑๔ มาถวายแก

สมเดจพระนารายณมหาราช ณ พระราชวงกรงศรอยธยา ทงนตามบนทกของบาทหลวงตาชารด

ระบวา

.....พระเจาแผนดนสยาม ประทบ ณ สหบญชร ทสงมาก การจะยนพระราชสาสนถวาย

ใหถงพระองคทานนน จ�าเปนตองจบคนพานทปลายดามและชแขนขนสงมาก ซงเมอพจารณา

เหนวาการถวายพระราชสาสนในระยะหางมากนน เปนการไมสมเกยรต โดยควรทจะถวายใหใกล

พระองคมากทสด ราชทตจงจบพานทตอนบนและยนขนไปเพยงครงแขนแคนน พระเจาแผนดน

สยามทรงทราบความประสงควาเหตใดราชทตจงกระท�าเชนนน จงทรงลกขนยนพรอมกบ

แยมพระสรวลและทรงกมพระองคออกมานอกสหบญชร เพอรบพระราชสาสนตรงกงกลางทาง

แลวทรงน�าพระราชสาสนนน จบเหนอเศยรเกลา อนเปนการถวายพระเกยรตใหเปนพเศษ...."

ขอมลเหลาน นกเรยนเองไดเรยนรวา เรองราวในประวตศาสตรนน มทง “ขอจรง” และ

“ขอเทจ” ปะปนกนไปหมดและเรมตระหนกอยางทอาจารยทางประวตศาสตรไดกลาวไววา

“ประวตศาสตรจรงเจดสวนเทจสามสวน”

๒. สมภาษณบคคลเกยวกบสงกอสรางในพระนารายณราชนเวศนการสมภาษณ

บคคลตางเกยวกบสงกอสรางในพระนารายณราชนเวศน นกเรยนพบวาขอมลสวนหนง

กสอดคลองกบขอมลจากการศกษาเอกสาร เพราะบคลลเหลานน กศกษาจากเอกสาร

มาดวยเชนกน อาจจะมแตกตางไปบางตรงทมเกรดประวตศาสตรหรอเรองเลาแทรกมาบาง

เชน คราวทสมเดจพระนารายณมหาราชประชวรและประทบอยทพระทนงสทธาสวรรค

เขตพระราชฐานชนใน ระหวางนนพระเพทราชา ขนหลวงสรศกด และขนนางไดประชมกน

133

ทตกพระเจาเหา เพอวางแผนยดอ�านาจ ตกพระเจาเหา มาจากภาษาลาวเวยงจนทน แปลวา

“พวกเรา” ซงนกเรยนกไดเรยนรชอเรยกสถานทบางทกถกเรยกมาในชนหลงแลว เพราะ

ชาวลาวเวยงจนทนกอพยพมาอยทลพบรกสมยรตนโกสนทร หลกฐานทจะเรยกชอหรอ

ออกนามจรงในสมยนนกไมปรากฏ

๓.ศกษาแหลงเรยนรจรงเกยวกบสงกอสรางส�าคญในพระนารายณราชนเวศน

เปนการให สงเกตรวมทงศกษาบรเวณรอบๆ ศกษาปายความรเพอหาขอมลเกยวกบสง

กอสราง

หลงจากศกษาแลวน�าผลการเกบรวบรวมขอมลทง ๓ วธการ นกเรยนไดรวบรวบ

ใขอมลทแตละคนไปสบคนมาดวยวธการตางๆ มาจดระบบขอมลลงในตาราง ดงน

134

สงกอสรางรชกาลสมเดจพระนารายณมหาราชในพระนารายณราชนเวศน

เขตพระราชฐานชนนอก

เปนทกกเกบน�าภายในพระราชวง ทอน�าท�า

จากดนเผา สรางโดยวศวกรชาวฝรงเศสและ

บาทหลวงชาวอตาล

๑. อางเกบน�าหรอถงเกบน�าประปา เอกสาร

จากลกษณะของหมอาคารแลวนาจะเปนพระ

คลงเกบสนคาหรอสงของเพอใชในราชการท

จะพระราชแกผท�าความดความชอบ ใชเปน

คลงเพอเกบสนคา หรอเกบสงของเพอใชใน

ราชการ

๒. ตกสบสองทองพระคลงหรอพระคลงศภรตน เอกสาร

เปนสถานทเลยงตอนรบคณะราชทตชาวตางประเทศ ทรงพระราชทานเลยงแกเชอรวาเลย เดอ โชมองต จากประเทศฝรงเศส ในป พ.ศ. ๒๒๒๘ และ พ.ศ ๒๒๓๐ ดานหนาตกมรากฐานเปนอฐแสดงใหเหนวาตกหลงเลกๆ คงจะเปนโรงมหรสพ ซงมการแสดงใหแขกเมองชม ภายหลงรบประทานอาหาร

๓. ตกเลยงรบรองแขกเมอง เอกสาร

135

เปนทอประปาท�าจากดนเผา ทกกน�าท�าดวย

การกออฐฉาบปน โดยวศวกรชาวฝรงเศส

และบาทหลวงชาวอตาลสราง พ.ศ.๒๒๐๙

เปนอางเกบน�าทกอดวยอฐฉาบปนและทอ

เปนดนเผา ใชกกเกบน�าทมาจากพระทนงเยน

(ทะเลชบศรและอางซบเหลก สรางพ.ศ.

๒๒๐๙)

การสมภาษณ ปายความร

ใชเปนคลงเกบสนคาและใชเกบผาทขาราช

บรพารเบกเพอใชในการบวชกอนพระองค

สวรรคต

นอกจากใชเปนคลงสนคาแลว ยงเกบอาหาร

คาวหวาน และ เปนทเกบผาเหลองส�าหรบให

ขาราชบรพารทเปนคนสนทของพระนารายณ

๑๕ คนเบกเพอใชในการบวชในปลายสมย

ของสมเดจพระนารายณมหาราช

การสมภาษณ ปายความร

เปนสถานทเลยงตอนรบคณะราชทตจาก

ประเทศฝรงเศส เชอรวาเลย เดอ โชมองต

เมอ พ.ศ. ๒๒๒๘

เปนสถานทเลยงตอนรบคณะทตจากประเทศ

ฝรงเศส และแขกเมอง

การสมภาษณ ปายความร

136

เขตพระราชฐานชนนอก

สนนษฐานวาเปนหอพระประจ�าพระราชวง

พระเจาเหา คงหมายถงพระพทธรปเกาแกท

ส�าคญทประดษฐานอยภายในตก ลกษณะของ

ตกเปนทรงยโรปผสมผสานแบบไทย สมเดจพระ

เพทราชาทรงประกาศยดอ�านาจจากสมเดจพระ

นารายณมหาราช ณ ตกน เมอป พ.ศ. ๒๒๓๑

๔. ตกพระเจาเหา เอกสาร

เปนทอยของชางพระทนง ของสมเดจพระ

นารายณมหาราช และเจานายส�าหรบใชใน

ราชการเสดจประพาสปา ลาสตว และเปน

ทพกของควาญชาง ทหมนเวยนกนมาดแล

ชางเผอก

๕. โรงชางหลวง เอกสาร

เปนทประทบออกวาราชการแผนดน และ

ประชมองคมนตร ใชเปนทประทบกอนท

สรางพระทนงสทธาสวรรค ใชเปนหอประชม

องคมนตรตามบนทกของชาวฝรงเศส

๖. พระทนงจนทรพศาล เอกสาร

เขตพระราชฐานชนกลาง

137

สนนษฐานวาเปนหอพระประจ�าพระราชวงเปนหอพระประจ�าพระราชวง เพราะมทส�าหรบประดษฐานพระหรอฐานชกช ปรากฏใหเหนอยชาวฝรงเศสระบวาเปนวด ค�าวา “เหา” นาจะมาจากภาษาองกฤษทเขยนวา HOUSE ซงหมายถงบานทอยอาศยบางต�ารากบอกวา “เหา” จากค�าวา “เฮา” แปลวาหมเรา พวกเรา เปนค�าทมาจากภาษามอญและภาษาลาวเวยงจนทน สถานทน เป น ทประชมของพระเพทราชา ขนหลวงสรศกดและขนนาง เพอวางแผนยดอ�านาจจากสมเดจพระนารายณมหาราช

การสมภาษณ ปายความร

เป นท อย ของช างพระทน งของสมเดจ

พระนารายณมหาราช และเจานายหรอขนนาง

ชนผใหญ

เป น ทอย ของช างพระทน งของสมเดจ

พระนารายณมหาราชและเจานายคนสนท

ส�าหรบใชในราชการเสดจประพาสปาลาสตว

การสมภาษณ ปายความร

เปนทประทบออกวาราชการแผนดน และ

ประชมองคมนตร

เปนทประทบกอนทสรางพระทนงสทธา

สวรรค ใชเปนหอประชมองคมนตร เปนสง

กอสรางทเปนแบบไทยแท

การสมภาษณ ปายความร

138

หลงจากนกเรยนด�าเนนการศกษาตามวธการดงกลาวแลว นกเรยนเขยนสรปการเรยนร

ของตนเองดวยรปแบบตางๆ ไดแก การเขยนเปนความเรยงเพอเตอนความจ�าของตนเอง บางคน

เขยนเปนจดหมายเพอบอกเลาประสบการณการเรยนรในการสบคนทางประวตศาสตใหเพอน

ในจนตนาการไดอาน บางคนทมความสามารถดานศลปะกใชวธการวาดภาพประกอบในลกษณะ

ของภาพวาดลายเสน (Info-Graphic) มขอมลหลายอยางทนาสนใจ

นกเรยนไดเรยนรวาบางทการตงค�าถามในสงทกระหายใครรนน เปนเรองทด แตเมอลงมอ

สบคนกพบวามความยากล�าบากพอสมควร หรอหาค�าตอบไมไดอยางทตงใจไว เพราะประเดนค�าถาม

เกยวกบสงกอสรางในพระนารายณราชนเวศน มขอมลไมมากนก เอกสารชนตนกมจ�ากดและ

เรองราวตางๆ กเกดขนนานมากแลว ท�าใหการสมภาษณบคคลทเกยวของกอาจไมไดขอมลทมาก

ไปกวาในเอกสาร เลยไดบทเรยนวาการตงค�าถามตองลองตรวสอบดวาจะพอมขอมลส�าหรบตอบ

ค�าถามไดมากนอยเพยงใด

เขตพระราชฐานชนกลาง

เปนทประทบออกวาราชการแผนดน และ

ประชมองคมนตร / เปนทออกรบราชทตจาก

ฝรงเศส เชอรวาลเย เดอ โชมอง เมอ พ.ศ.

๒๒๒๘

๗. พระทนงดสตสวรรคธญญมหาปราสาท เอกสาร

เปนทประทบสวนพระองคและเปนทสวรรคต

ของสมเดจพระนารายณมหาราช เมอวนท

๑๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๒๓๑ เปนทประทบ

สวนพระองคและเปนทสวรรคตของ สมเดจ

พระนารายณมหาราช เมอวนท ๑๑ กรกฎาคม

พ.ศ. ๒๒๓๑

๘. พระทนงสทธาสวรรค เอกสาร

เขตพระราชฐานชนใน

139

การศกษาครงน ออกจะเนนศกษาไปทเรองสถานทโบราณสถาน แตขอมลทไดกพอเหน

ภาพของชวตผคนในยคสมยของสมเดจพระนารายณอยไมนอย โดยเฉพาะลกษณะการจดพระราชฐาน

ทมการแบงเขตพนทเปนชนนอก ชนกลาง และชนใน ซงแบบแผนนกมสบเนองกนมากจนถงยค

รตนโกสนทร

จากค�าถามและกระบวนการสบคนครงน กน�าไปสการตงประเดนค�าถามทจดไฟใฝร

ใหนกเรยนอยากสบคนพอในหลายๆ เรอง โดยเฉพาะสงของทจดแสดงในพพธภณธหลายชน

ทนกเรยนเคยไดยนค�าบอกเลาหรอเคยเหน เชน เครองจบสตวน�าแบบตางๆ ทชวนใหตงค�าถามวา

มการเปลยนแปลงอะไรเกดขนบาง ทท�าใหเครองมอเหลานนทยอยสญหายไป

เปนทเสดจออกรบคณะราชทตจากประเทศ

ฝรงเศสคอ เชอรวาเลย เดอ โชมอง และแขก

เมอง

เปนทเสดจออกรบคณะราชทตหรอแขกเมอง

ตางประเทศทมาเขาเฝาฯ ทงทตดตอราชการ

ตดตอคาขาย และทมาแสดงความจงรกภกด

ครงหนงไดใหราชทตจากประเทศฝรงเศสคอ

เชอรวาเลย เดอ โชมอง เขาเฝา ณ พระทนง

แหงน

การสมภาษณ ปายความร

เปนทประทบสวนพระองคและเปนทสวรรคต

ของสมเดจพระนารายณมหาราช เมอวนท

๑๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๒๓๑

เปนทประทบสวนพระองคเปนเขตหวงหามท

ใครจะเดนเขาออกไมได นอกจากคนสนทของ

พระองค ๑๕ คนเทานน และเปนทสวรรคต

ของสมเดจพระนารายณมหาราช เมอวนท

๑๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๒๓๑

การสมภาษณ ปายความร

140

141

การเรยนประวตศาสตร โดยใชแหลงเรยนรในชมชนเปนสอ

โรงเรยนชมชนบานกรอเซะ : ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาปตตาน เขต ๑

ผเขยน : นางนปภา ศรเอยด

คณครระดบชนประถมศกษาปท ๕ โรงเรยนบานกรอเซะ จงหวดปตตาน ไดเหน

ความส�าคญของ แหลงเรยนรในทองถน ตามวธการทางประวตศาสตร โดยเฉพาะมสยด

กรอเซะ โดยครผสอนไดศกษาเอกสารหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน สาระ

ประวตศาสตรและออกแบบการจดการเรยนร ทเรยกวา “๖ ขนพาท�า” ประกอบดวย

การใหนกเรยนไดสบคนความเปนมาของทองถน การรวบรวมขอมลจากแหลงตางๆ และ

การแยกแยกความแตกตางระหวางความจรงกบขอเทจจรง โดยสงเสรมทกษะการฟง พด

อาน เขยน คดวเคราะห สรปความคด สรางองคความรดวยตนเอง สการน�าเสนอผลงาน

สรางสรรคอยางหลากหลาย

ภาพชนตาทนกเรยนโรงเรยนชมชนบานกรอเซะเหนทกวนคอซากปรกหกพง

ของโบราณสถานทแสดงถงความเปนมาของเมองปตตาน ในอดต “นกเรยนเดนทางมา

โรงเรยนเหนซากปรกหกพงของโบราณ สถานแลวคดอยางไรบางคะ” ครสมสข แสงสวาง

ถามนกเรยนเพอหยงดความสนใจ

“อยากเรยนครบ และอยากท�าผลงานเปนหนงสอเลาเรองเลมเลกๆ โชวในหอง

มคคเทศกนอยของโรงเรยนดวยครบ” ค�าตอบของนกเรยนคอประกายความคดของ

การสอนประวตศาสตรโดยใชแหลงเรยนรในชมชน ดวยกระบวนการ ๖ ขนพาท�า เพอฝก

142

นกเรยนใหมทกษะการสบคนความเปนมาของทองถนโดยใชหลกฐานอยางหลากหลาย

(มฐ.ส๔.๑,ตว.ป๕/๑) เปนการฝกนกเรยนใหมทกษะการรวบรวมขอมล

จากแหลงความรตางๆ เพอตอบค�าถาม ทางประวตศาสตรอยางมเหตผล

(มฐ.ส๔.๑,ตว.ป๕/๒) และฝกนกเรยนใหน�าเสนอความเปนมาของทองถนดวยวธการ

อยางหลากหลาย (มฐ.ส๔.๑,ตว.ป๕/๓) การสอนเพอใหนกเรยนเกดการเรยนร

ประวตศาสตรดวยกระบวนการทางประวตศาสตรและใชแหลงเรยนรในชมชนเปนสอ

ดวยกระบวนการ ๖ ขนพาท�า จงเรมขน

ขนท ๑ พาท�าน�านกเรยนใหก�าหนดประเดนการศกษา ดวยชมชนบานกรอเซะม

แหลงโบราณสถานหลายแหง นกเรยนลงมตเลอกศกษามสยดกรอเซะกอน เนองจากเปน

โบราณสถานทมขนาดใหญ ตงอยหนาโรงเรยน และเปนโบราณทส�าคญทสดในชมชน

นอกจากนยงมเรองราวทนาสนใจทเกยวของอกมากมาย โดยนกเรยนจะเรยนรในเรอง

เดยวกน สวนแหลงเรยนรอน ทมนกเรยนบางคนใหความสนใจอยบาง กจะมการวางแผน

ไปสการเรยนรในโอกาสตอไป

ขนท ๒ พาท�าน�านกเรยนฝกตงค�าถาม 5 WH (Who, What, Where, When, Why,

How) เพอเปนแนวทางหาค�าตอบของนกเรยน โดย คร นกเรยน รวมกนตงค�าถาม เชน

โบราณสถานตงอยทใด ใครเปนผสราง คนทสรางเปนกลมคนในยคปจจบนหรอไม

สรางเมอไหร สรางท�าไม สรางดวยอะไร ประโยชนใชสอยตงแตอดตถงปจจบนเปนอยางไร

เมอไดประเดนค�าถามแลวครจดท�าเปนใบงานการศกษาแหลงเรยนรประวตศาสตร เพอเปน

เครองมอใหนกเรยนไดบนทกการศกษาเรยนรในขนตอไป

๖ ขนพาท�า

พาท�าก�าหนดประเดน

การศกษา

พาท�าจดการขอมลเปนหมวดหม

พาท�าฝกตงค�าถาม

๕ WH

พาท�าเสาะหาสบคน

ขอมล

พาท�าน�าเสนอผลงาน

พาท�าน�าวเคราะหหาค�าตอบ

143

ขนท ๓ พาท�าปฏบตการ เสาะหา สบคน ขอมลของมสยดกรอเซะดวยวธการดงน

๑) ใหนกเรยนอานประวตมสยดกรอเซะ เปนเอกสารทตดอยรายรอบมสยด

ซงเปนบรการของจงหวดปตตานไดจดไวส�าหรบนกทองเทยวทมาเยอนใหไดศกษาเรยนร

๒) ฟงค�าบรรยายจากมคคเทศกประจ�ามสยดกรอเซะ

๓) ใหนกเรยนไดสมผสโบราณสถานดวยตนเอง ซงทกวธการนกเรยนตอง

ใชทกษะการสงเกต การฟง การอาน การสอบถาม และบนทกความร ตามใบงานทคร

ก�าหนดให

ขนท ๔ พาท�าจดการขอมลใหเปนหมวดหม โดยฝกนกเรยนใหแยกประเภทของ

ค�าตอบในใบงาน ตามประเดนค�าถามทตงขนเปนขอๆ เชน ค�าถามขอท ๑ ใครเปนผสราง

มสยดกรอเซะ กใหน�าค�าตอบของนกเรยนทกคนทบนทกค�าตอบขอท ๑ มาจดอยในกลม

เดยวกน ขออนๆ กท�าเชนเดยวกน และแบงกลมนกเรยนรบผดชอบเปนขอๆ

ขนท ๕ พาท�าน�าวเคราะห ค�าตอบ โดย

๑) ชแนะใหนกเรยนแยกแยะขอมล โดยแยกเปนความคดเหน และขอเทจ

จรง โดยใหนกเรยนพจารณาขอมลทแตละคนไดไปศกษามา โดยพจารณาความขดแยง หรอ

ความสอดคลองของค�าตอบ

๒) สรปเรองราวของมสยดกรอเซะทเปนค�าตอบรวมหรอสอดคลองกนทละขอ

๓) น�าขอสรปทกขอมารอยเรยงกนเปนเรองราวของมสยดกรอเซะ

ขนท ๖ พาท�าน�าเสนอผลงานซงการเรยนการสอนครงน นกเรยนมความประสงค

ทจะน�าเสนอผลงานดวยการจดท�าเปนหนงสอเลมเลาเรองมสยดกรอเซะ รวมทงเขยน

สะทอนประสบการณการไปเรยนรทโบราณสถานมสยดกรอเซะ

144

ครผสอน นางสาวสมสข แสงสวาง กลาววา ครภมใจทไดฝกนกเรยนใหมทกษะ

การคนควา ศกษาหาความร การทผเรยนไดลงมอฝก ลงมอปฏบตดวยตนเองจะเปน

ความรทตกผลกท�าใหนกเรยนไดรบความรทถาวรและยงยน ผลงานทนกเรยนไดท�าขน

ถอเปนผลตผลทไดจากการเรยนจรงๆ ของนกเรยน และขอเนนย�าวาการเรยนเรยนร

ของนกเรยนนนเกดขนไดทกท ทกเวลา เมอนกเรยนเกดมประกายความคดทแปลกออกไป

ครควรขยายความรและเพมพนทกษะใหนกเรยนเพอเปนสงกระตนการเรยนรตอไป

ผปกครองกลาววา ภมใจทเหนบตรหลานสนใจและเหนความส�าคญของโบราณ

สถานในชมชนดใจทเปนผใหค�าตอบใหความรแกนกเรยน ขอขอบคณครโรงเรยนชมชน

บานกรอเซะทจดการเรยนการสอนใหนกเรยนไดเรยนรประวตศาสตรโบราณสถานของ

ชมชน

145

ยวมคคเทศกเปดเมองจนเสน แหลงประวตศาสตรสมยทวาราวด

โรงเรยนวดจนเสน : ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครสวรรค เขต ๓

ผเขยน : นางวนเพญ ศรคง

ยวมคคเทศกเปนการพฒนาศกยภาพกาวแรกทเดกๆ ของเราทจะสราง

กระบวนการเรยนรจากพนฐานใกลตวจากชมชนในดานมรดกทางวฒนธรรม ซงจะเปนการ

บมเพาะจตส�านกในคณคาของมรดกทางวฒนธรรมเปนอกกาวหนงทจะชวยกนด�ารงรกษา

ภมปญญาของทองถน ใหคงอยอยางยงยน น�าสการมทกษะกระบวนการทางประวตศาสตร

มจตอาสาในการท�างานใหกบชมชน โดยการเผยแพรความร แหลงประวตศาสตรโบราณคด

โบราณวตถ และภมปญญาทองถนการทนกเรยน พดบรรยายน�าชมพพธภณฑสรางเจตคต

ทดในการชวยกนดและรกษามรดกทางประวตศาสตร

สอดคลองกบมาตรฐาน/ ตวชวด ชนประถมศกษาปท ๖

มาตรฐาน ส ๔.๑ เขาใจความหมาย ความส�าคญของเวลา และยคสมยทาง

ประวตศาสตร สามารถใชวธการทางประวตศาสตรมาวเคราะหเหตการณตางๆ อยางเปนระบบ

146

ตวชวดท ๑ อธบายความส�าคญ และ ล�าดบขนตอน ของวธการทางประวตศาสตร

ในการศกษาเรองราวทางประวตศาสตรอยางงายๆ

ตวชวดท ๒ เขาใจน�าเสนอขอมลจากหลกฐานทหลากหลายในการท�าความเขาใจ

เรองราวในอดต

พพธภฑณจนเสน ตงอยหมท ๒ ต�าบลจนเสน สนนษฐานวาอยในสมยทวารวด

บรเวณเมองโบราณมคเมองเปนเนนดนโดยรอบ เปนรปสเหลยม แตมมทงสเปนรปมน

จนเกอบเปนวงกลม ซงเปนลกษณะเฉพาะของเมองโบราณสมยทวาราวด ลอมรอบดวย

คเมองซงกวางประมาณ ๒๐ เมตร ปจจบนยงมสภาพเปนทลมน�าขง แตยงเปนรองรอย

พอมองเหนเคาของคเมองไดอยางชดเจน มความยาวประมาณ ๘๐๐ เมตร กวาง ๗๐๐

เมตร คดเปนเนอทประมาณ ๓๐๐ ไรเศษ เนองจากบรเวณภายในคเมองดงกลาวมลกษณะ

เปนเนนสงกวาพนทรอบนอกคเมอง ชาวบานเรยกวา “โคกจนเสน”

ภาพ แผนทเมองจนเสน อ�าเภอตาคล จงหวดนครสวรรค

ในบรเวณเมองโบราณไดขดพบโบราณวตถหลายอยาง ประเภททท�าดวยเศษ

ดนเผา อาท พระพมพตางๆ ตกตา ตะเกยง ประเภททท�าดวยหน ไดแก ฐานบว ธรรมจกร

ขวานหนขดทท�าดวยโลหะ มตมหท�าดวยตะกวหรอดบก ใบหอกทท�าดวยส�ารด ปจจบน

โบราณวตถดงกลาวเกบรกษาไวท พพธภณฑจนเสน ซงตงอยในวดจนเสน เรมกอสราง

147

โดยพระครนสยจรยคณหรอทชาวบานเรยกวา "หลวงพอโอด" ไดมด�ารทจะสราง

พระมหาธาตเจดยขนเพอใหเปนศนยกลางชมชน ภายในจดใหมสวนทเปนพพธภณฑ

เพอใชแสดงเรองราวของจนเสนในอดตพรอมกนไปดวย พระครนวฐธรรมขนธหรอ

หลวงพอเจรญ เจาอาวาสรปตอมา เปนก�าลงส�าคญทสานตองานพพธภณฑจนเสรจสมบรณ

โดยงบประมาณในการกอสรางนนไดมาจากแรงศรทธาของประชาชน

ภาพ โบราณวตถทพบในบรเวณเมองจนเสน

จนเสนเมองโบราณ หลวงพอโอด อดตเจาอาวาสวดจนเสน ซงทานมรณภาพไป

ตงแตป พ.ศ. ๒๕๓๒ ทานเปนผมงมนทจะสรางมณฑปเจดยขน โดยมความมงหมายวา

๑. สวนยอดของมณฑปเจดยจะบรรจพระบรมสารรกธาต

๒. องคเรอนธาตประดษฐาน "หลวงพอนาค" พระพทธรปปางนาคปรกท

น�ามาจากเมองลพบร เพอใหเปนพระพทธรปส�าคญของชมชน

๓. อาคารสวนฐานของพระมหาเจดย เปนทประดษฐานรปปนของทาน และ

เปนพพธภณฑเมองจนเสน

พระมหาธาตเจดยจนเสน อยในหองชนฐานของพระมหาธาตเจดย การออกแบบ

ไดใชลกษณะของสถปในสมยทวารวดเปนพนฐานในการพฒนารปแบบ ใชรายละเอยดของ

ลวดลายทางสถาปตยกรรมในสมยทวารวด ซงมค�าจารกทฐานพระมหาธาตเจดยศรจนเสน

ใหผสนใจไดอานประวตความเปนมาดวย พพธภณฑน เปดใหเขาชมในวนเสาร-อาทตย

ผทตองการเขาชมในวนธรรมดา สามารถตดตอทางวดใหเปดเขาชมได มเยาวชนอาสาสมคร

148

จากโรงเรยนวดจนเสน และโรงเรยนจนเสนเองสวรรณอนสรณ บรการน�าเทยวภายใน

บรเวณเมอง และน�าชมภายในพพธภณฑดวย

โรงเรยนวดจนเสน ไดตระหนกเหนศกยภาพของพนทใกลเคยงของโรงเรยน ทอย

ในบรเวณของแหลงเรยนรทางประวตศาสตรทส�าคญ คอ พพธภณฑจนเสน ซงควรใชเปน

แหลงเรยนรไดเปนอยางด จงไดคดท�าโครงการยวมคคเทศกเพอใหนกเรยนไดเรยนรทาง

ประวตศาสตร พฒนาสมรถนะดานตาง ๆ ไดแก ทกษะการสบคน การสอสาร และสราง

คณลกษณะของผมจตอาสา การท�างานทเปนสาธารณะประโยชน กระบวนการในการพฒนา

ยวมคคเทศก เปนดงน

๑. การเตรยมการเปนยวมคคเทศกเมองจนเสน

โรงเรยนวดจนเสนด�าเนนการออกแบบหลกสตรรายวชาประวตศาสตร

ในระดบชนประถมศกษาปท ๖ ใหสวนหนงเปนการฝกการเปนยวมคคเทศก ทงนหลงจาก

รบการพฒนาแลว นกเรยนทมสมครใจและสามารถจดสรรเวลาไดสามารถไปปฏบตงาน

เปนยวมคคเทศกทพพธภณฑได

ในชวงเวลาทเรยนรการเปนยวมคคเทศก ครผสอนไดจดใหนกเรยนเขารบ

การอบรม ซงเปนหลกสตรการอบรม ๒ วน วทยากรโดยเจาหนาทพพธภณฑรวมกบ

คณะคร เนอหาสาระทอบรมไดแก การศกษาประเดนเรองราวของชมชนและพพธภณฑ

จนเสน ความเปนมาของชมชนเมองจนเสนและพพธภณฑ ความรความเขาใจและทกษะ

การเปนยวมคคเทศกทด นกเรยนมหนาทตงค�าถามเกยวกบเมองจนเสนและพพธภณฑ

จากนนจงเรยนรในกระบวนการฝกอบรมเพอหาค�าตอบ มการจดบนทกขอมลทไดรบ

นอกจากเนอหาสาระทไดรบแลว ยงตองฝกสงเกตวาเจาหนาทพพธภณฑมเทคนค

ในการน�าเสนอเนอหาสาระหรอวธการเปนมคคเทศกอยางไรบาง เพอใหสามารถเลอก

เทคนคไปปรบใชในการท�างานของตนเอง

๒. แบงกลมศกษาตามประเดนทตนเองสนใจ หลงจากเสรจสนกระบวนการ

อบรม ๒ วน แลว นกเรยนแตละคนตองทบทวนและสรปบนทกการเรยนรของตนเอง

เอกสารฉบบนถอเปนขอมลส�าคญทนกเรยนจะใชเปนขอมลในการท�างานเปนยวมคคเทศก

และใชในการทบทวนตวเองวามประเดนใดทเรยนรไดยงไมครบถวน ยงมเรองใดทตนเอง

อยากศกษาหรอเรยนรเพมเตมอกบาง

กจกรรมในขนทสองน เปนขนทนกเรยนจะไดเรยนรล�าดบขนตอนของวธ

การทางประวตศาสตร ในการศกษาเรองราวทางประวตศาสตรอยางงายๆ และฝกน�าเสนอ

ขอมลจากหลกฐานทหลากหลายในการท�าความเขาใจเรองราวในอดต ในขนตอนนครให

นกเรยนตรวจสอบขอมลจากบนทกการเรยนร และใหคดประเดนทอยากเรยนรเพมเตม

149

ครมหนาทชวยตงค�าถามและชวนใหนกเรยนพจารณาวาค�าถามของตนเองนนจะสามารถ

สบคนไดเพยงใด ในพพธภณฑจะมขอมลหลกฐานเพยงพอทคนควาหาท�าตอบไดหรอไม

นกเรยนทมความสนใจคลาย ๆ กนกใหรวมกลมเพอไดรวมกนท�างาน ประเดนค�าถามท

นกเรยนสนใจมดงน

พฒนาการลกษณะของคน�าคนดน และประโยชนการใชสอย

หลวงพอโอดกบการเปลยนแปลงของหมบานในเขตเมองจนเสน

พฒนาการของเครองมอการจบสตวน�า

สงของทขดคนพบในแหลงเรยนรทางประวตศาสตรแสดงใหเหนวถชวต

ของผคนยคนนอยางไรบาง

๓. การสรปความรทไดรบ นกเรยนไดมโอกาสในรวบรวมความรจากหลากหลาย

แหลง ทงจากการฟงการบรรยายของวทยากรประจ�าพพธภณฑจนเสน ขอมลจากการศกษา

คนควาเพมเตมทงจากเอกสาร และอนเทอรเนต ขอมลทส�าคญมากอกประการหนงคอ

นกเรยนไดการศกษาในเรองทตนเองสนใจเปนพเศษ มทงเปนการเดยวหรอกลมยอยตาม

ความสนใจ ซงการศกษานชวยใหนกเรยนไดรวบรวมขอมลทหลากหลาย ไดมโอกาสได

ลองการใชวธการทางประวตศาสตรในการศกษาเรองราวอยางงายๆ ตลอดจนไดใชขอมล

อยางหลากหลายในการท�าความเขาใจเรองราวในอดต

นอกจากนกเรยนไดฝกกระบวนการประมวลขอมลตางๆ แลว เอกสารสรป

ความรน ยงชวยใหนกเรยนเกดความมนใจในการเตรยมการเปนยวมคคเทศกมากยงขน

นกเรยนไดคนพบวาขอมลตางๆ มการเปลยนแปลงไดถามการตความใหม หรอเมอมการ

คนพบหลกฐานชนใหม การฝกในการตงค�าถามและเชอมโยงขอมลตางๆ จงเปนทกษะ

ทส�าคญ การเปนยวมคคเทศกกอาจลองตงค�าถามหรอเชอเชญใหศกษาเพมเตม โดยไม

จ�าเปนตองใหค�าตอบส�าเรจรปเสมอไป การตอบไมไดจงไมใชเรองของการ “เสยหนา”

แตอยางใด

ขอมลหลายอยางกสรางแรงบนดาลใจใหสบคนหาค�าตอบตอไป บางเรองการท�าให

เกดความภาคภมใจในวธการคดและภมปญญาของผคนในยคสมยนน ไดแก

การขดคน�าคนดนซงเปนแบบแผนของเมองโบราณสมยทวาราวด นอกจากนยง

พบสระน�าทชาวบานเรยกวา “บงยายค�า” และ “คนคหนมาน” ทเปนภมปญญาในการบงคบ

น�าเขามาใช จากหลก,ฐานทพบไดแก ภาชนะดนเผา กแสดงใหเหนวามการตงถนฐานอยใน

บรเวณนสบเนองกนมาหลายยคหลายสมย

150

เรองราวของ “หวงาชาง” ทคนพบในแหลงโบราณคดจนเสน พบวา หวนอกจาก

ใชในการจดแตงทรงผมแลว หวยงเปนเครองประดบ จากหลกฐานทคนพบในบานเราอาย

ไมนอยกวา ๑,๕๐๐ ป ลวดลายของหวในอดตยงมความหมายนาสนใจ

ภาพ หวงาชางอาย ๑,๕๐๐ ป ภาพ ลายเสน ลวดลายมงคลบนหวงาชาง

หวสบจากงาชางทซหวยาวไมถง ๕ มลลเมตร ทมอายกวา ๑,๕๐๐ ป ขดพบท

ต�าบลจนเสน จงหวดนครสวรรค มลวดลายมงคล ๘ สญลกษณความอดมสมบรณ และ

พลงอ�านาจ รวมทงวสดจากงาชาง เชอวาเปนเครองใชของชนชนสง เปนหลกฐานแสดงถง

การจดแตงทรงผมดวยหวทมมาแตอดต ไมเพยงทรงผมทบอกคานยม และชนชน แตการ

ใชหวยงบอกถงกลมคนแตกตางหญงในราชส�านกจะใชหวย และแปรงเพอการเกลาผมให

สวยงาม แตกตางจากคนทวไปทใชหวเสนยดเพอการดแลสขภาพหนงศรษะ ก�าจดเหา และ

ตดผมสนเพอใหดแลงาย

ในอดต หวท�าขนจากวสดตามธรรมชาต เชน ไม หรอกระดกสตว การคนพบหว

งาชาง ซงถอวาเปนวสดทมคา ประกอบกบมการแกะลายทงดงามนน แสดงถงการเปนของใช

ของกลมคนชนสง เปนหลกฐานวาเมองจนเสนเปนเมองใหญมาก มระบบของสงคมทซบ

ซอน มการแบงกลมคนดวยขาวของเครองใชทแสดงถงล�าดบและสถานะของผคน

วตถชนนยงแสดงถงการตดตอคาขายกบผคนในดนแดนอนๆ ดวย เพราะอาจ

ตดตวคนทเขามาตดตอคาขายในพนทของเมองจนเสน ยงนกเรยนไดเหนแผนททอธบายวา

พนทราบลมภาคกลางเคยเปนทะเลมากอน และเมองจนเสนในอดตกเคยเปนเมองทเชอม

โยงระหวางชายฝงทะเลกบพนทตอนใน กยงย�าใหเหนวาในอดตเมองจนเสนเปนเมองส�าคญ

ทอดมสมบรณมาก

151

ภาพ ขอบเขตของอาวไทยในอดต ทราบลมภาคกลางกวาครงเปนทะเล เมองจนเสนจงเปน

เมองส�าคญทตงอยตอนใน ไมไกลจากทะเลมากนก

๓. การน�าเสนอเรองราวเมองจนเสน และแลกเปลยนเรยนร

เมอนกเรยนแตละคนไดท�าบนทกการเรยนรรายบคคลแลว ในขนนเปนการน�าเสนอ

ความรความเขาใจของแตละคนใหเพอนในชนและการฝกน�าเสนอใหแกนกเรยนชนอนๆ

เปนชวงเวลาทนกเรยนแตละคนไดสอบทานความรทไดรบมาวาเหมอนหรอแตกตางกน

อยางไร ขอมลบางสวนของเพอนท�าใหตองกบมาทบทวนความรของตนเองหรอแสวงหา

ความรเพมเตม สวนการน�าเสนอกเปนโอกาสใหนกเรยนไดคดในการสอสาร การวเคราะห

กลมเปาหมายวาจะใหขอมลเกยวกบเมองจนแสนดวยรปแบบหรอวธการจงจะเหมาะสม

152

นองในระดบชนเลกอาจสนใจสอทนาตนตาตนใจมากกวาการบอกเลาธรรมดาและขอมล

กไมจ�าเปนตองละเอยดมากนก เพราะนองๆ มชวงความสนใจไมนานนกและทกษะ

การใชภาษายงจ�ากด เมอแตลคน แตละกลมน�าเสนอแลวกมการใหขอมลปอนกลบ

แกกนและกน เพอใหพฒนาทกษะการเลาเรองหรอการสอสารขอมลใหมประสทธภาพ

มากยงขน

๔. การเตรยมการเปนยวมคคเทศก

ในขนตอนน เปนขนทนกเรยนเตรยมการเปนยวมคคเทศก นอกจากขอมล

ความรทไดศกษาอยางแจมแจง ทกษะการเปนมคเทศกทไดฝกฝนมาดแลว กยงมประเดน

อนๆ ทตองเตรยมการ ประกอบดวยการวางแผนการท�างาน แมวาจะใชเวลาชวงวนหยด

เสารและอาทตยหรอในชวงเวลาหลงเลกเรยนกตาม แตนกเรยนกตองมบทบาทและหนาท

ทตองรบผดชอบอยางอน ไดแก การท�าการบาน การชวยงานทบาน ดงนนทกษะการบรหาร

เวลาจงเปนเรองส�าคญ ส�าหรบนกเรยนทไมมภารกจมากจนเกดไปและสมครใจเปน

ยวมคคเทศก กตองมการจดการเรองตารางเวลาใหได รวมทงตองสอสาร ท�าความเขาใจ

กบผปกครองของนกเรยนดวย เรองสขภาพอนามยกเปนเรองส�าคญ เพอใหมความพรอม

อยเสมอ เรองอาหาร การพกผอนและการออกก�าลงกายจงเปนเรองส�าคญ

การเปนมคคเทศกนอกจากการนสอสารขอมลดวนยการบอกเลาแลว

นกเรยนคดวาขอมลหลายอยางทไดคนความากนาจะมประโยชนส�าหรบผเขามาเยยมชม

พพธภณฑจนเสน จงไดรวมกนจดท�าเอกสารคมอน�าชมพพธภณฑขน โดยใหขอมล

ภาพรวมของพพธภณฑ ขอมลเกยวกบโบราณวตถทส�าคญ และเรองราวทเปนเอกลกษณ

ของเมองจนเสน

153

๕. การด�าเนนการเปนยวมคคเทศก

ชวงเวลาของการปฏบตหนาทยวมคคเทศก ม ๒ ชวง คอ ชวงเวลาเยน

หลงเลกเรยนเปนชวงเวลาฝกหดการเปนยวมคคเทศก โดยมคณครชวยใหค�าแนะน�า

และดแล ชวงวนเสารและวนอาทตยเปนชวงเวลาของการปฏบตจรง ในการตอนรบและ

ใหความรแกนกทองเทยวทมาเยอนเมองโบราณจนเสน นกเรยนไดเรยนรการบรรยาย

ใหความรเกยวกบลกษณะ ความส�าคญ ของพนทเมองจนเสน การตงถนฐานของคนในยค

สมยทวาราวด ประวตบคคลส�าคญ และสงของของตางๆ ทจดแสดงในพพธภณฑ

วนท ๔ กรกฏาคม ๒๕๔๒ สมเดจพระเทพรตนราชสดา เสดจเปดพพธภณฑจนเสนอยางเปน

ทางการและทอดพระเนตรภายในพพธภณฑอยางทวถง ยงความปลาบปลมมาสพสกนกร

ชาวชมชนจนเสนอยางยง

154

แลกเปลยนมมมองสะทอนคด ปลกจตส�านกรกและภมใจในทองถน

นกเรยน มประสบการณตรงจากการฝกปฏบตจรง สามารถน�าไปใชในชวตจรง

ไดเหนคณคาของเวลา ตระหนกในการมสวนรวมในชมชน ภาคภมใจ ท�าประโยชนใหแก

ชมชนได

คร นกเรยนทเปนยวมคคเทศก จะเปนผทมดานทกษะกระบวนการเรยนร

กลาแสดงออก มความรบผดชอบและทส�าคญ เปนผใฝร มจตอาสาและพดน�าเสนอผลงานได

ผปกครอง สงเกตวานกเรยนมความรบผดชอบมากขน พดชดเจน เดกชอบเปน

ยวมคคเทศก

ชมชน จากการทยวมคคเทศก เปนผ บรรยายน�าชม ท�าใหพพธภณฑจนเสน

เปนทร จกทงดานแหลงการเรยนร และแหลงทองเทยวทส�าคญแหงหนงของจงหวด

นครสวรรค ยวมคคเทศก ไดท�าชอสยงใหชมชน โดยน�าเสนอกระบวนการของการฝกเปน

ยวมคคเทศกใหกบชมชนอนทเชญมา

155

นกสบนอย ยอนรอยประวตศาสตรหมบาน

โรงเรยนวดโคกเขมา : ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต ๒

ผเขยน : คณครพมพนภา ทรพยโชคธนกล

จดเรมตนของนกสบนอยเกดจากความสงสยปายชอหมบาน ในแตละชวงเวลา

ทมการเปลยน แปลงผน�า(ผใหญบาน) ท�าไมเขยนชอหมบานไมเหมอนกน ชอไหนถกตอง

ใครเปนคนตงชอ ท�าไมจงชอน กลมนกเรยนชนประถมศกษาปท ๖ จงใชรวมกนสบคนหา

ขอเทจจรง เพอหาค�าตอบ โดยคณครไดพจารณาวาในเรองทสงสยนน ตรงตามตวชวด

ในสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สาระท ๔ ประวตศาสตร ชนประถม

ศกษาปท ระบวา “อธบายความส�าคญของวธการทางประวตศาสตรในการศกษา

เรองราวทางประวตศาสตร” และ “น�าเสนอขอมลจากหลกฐานทหลากหลายในการท�า

ความเขาใจเรองราวในอดต”

เป : ครครบเดยวนวดเราดงแลวนะครบ ตงแตหลวงพอเปน

อปชฌาย มคนมาหาทกวนเลย มคนถามผมวาชอวดนอานวา

อะไรกนแน บางคนเรยก วดโคก - เข - มา บางคนเรยก

วดโคก - ขะ - เหมา

156

แฟรง : ครครบ บานผมอยหมท ๖ ชอบานโคกชาง บางคนเรยก

คอกชาง มนนาสนใจนะครบ ท�าไมถงชอบานโคกชาง

เลก : บานผมอยหมท ๔ ผใหญชบเขยน “บานลาดสแก” แตผใหญ

เครอเขยน “บานลาดสะแก” ผมอยากรวาท�าไมเขาจงเรยกวา

“บานลาดสะแก”

ประเดนเกยวกบ “ภมนาม” หรอชอบานนามเมอง เปนประเดนทนกเรยนให

ความสนใจ เนองจากนาจะมทไปทมาทนาสนใจ เหมอนทนกเรยนแตละคนทมชอตว

ชอสกลและชอเลน กมทมาทไป มความหมายทเปนเอกลกษณเฉพาะ หลายประเดนกชวน

ใหคดสงสย คาดเดาและหาค�าตอบ เชน นกเรยนทชอ “เลก” กอาจมาจากเปนนองเลกคน

สดทองของบาน หรอเพราะครอบครวมลกหลายคน คนแรกไดชอวา “ตน” คนทสองชอ

“กลาง” จงไดชอวาเลกในฐานะทเปนลกคนทสาม หรออาจเพราะวาพอคลอดมาตวเลกมาก

จงไดชอตามขนาดตวเมอแรกคลอด

เมอประเดนเปลยนมาเปนชอหมบาน ชอวด และชอสถานทตางๆ กเปนเรอง

ชวนสนกทจะไปสบคนเรองทไกลจากเรองใกลตวออกไปสชอของหมบานนามเมองทไกล

ตวออกไป และเปนเรองทาทายทจะสบคนหาขอมลมากขน ครใหนกเรยนทมาจากหมบาน

ทเปนเขตบรการของโรงเรยน ไดเลอกประเดนในการสบคนหาทมาของชอหมบานและ

สถานทส�าคญตางๆ

คร : ใหคดวาการหาขอมลเกยวกบชอของหมบานจะใชวธการอะไร

บาง เพอใหไดขอมลมาตอบขอสงสยของพวกเรา

กอลฟ : ผมคดวาการสอบถามขอมลจากคนในหมบานนาจะไดขอมล

มากทสด เพราะถาจะหาหนงสออานกไมนาจะม ไมนาจะมใคร

เขยนเอาไว

คร : แลวเธอจะไปถามเขาวาอยางไร

กอย : หนยงคดไมออกเลยคะ นาเสยดาย ยายทวดของหนพงเสยชวต

ไปปทแลวตอนอาย ๙๑ ป นาจะมเรองราวดๆ เยอะมาก

หนเลยไมรจะไปถามใคร แลวกรสกไมกลาทจะถามคนอน

ดวยคะ

คร : ตรงนเปนประเดนทด เพราะกอยคดวาคนทมอายมากนาม

ขอมลทนาเชอถอกวาใชไหม เอาละ ลองคดวามใครอกไหม

ทจะพอใหขอมลแบบคณยายทวดไดอก เรองไมมนใจ ไมกลา

เรามาชวยกนวางแผนและซกซอมการถามค�าถามไปกอน เวลา

ถามจรงจะไดคลอง หรอจะไปกนสก ๒-๓ คน จะไดชวยกน

157

ถาม เผอคนหนงลม อกคนจะไดชวยเสรมกนได ชวยกนคด

ค�าถามกนกอนนะและอยาลมขอมลคนทเราไปสมภาษณดวย

วาชออะไร อายเทาไร เผอวาอยากไดขอมลเพมอก จะไดถาม

ถกคน

กอลฟ : ครครบ ถาแตละคนไดค�าตอบมาไมเหมอนกนละครบ

คร : ไมเปนไร แลวคอยมาคยกน คอยน�าขอมลมาปะตดปะตอกน

ดวาจะลงขอสรปวาอยางไรกนด

สปดาหตอมานกเรยนมค�าตอบของทมาของชอของหมบานและสถานทตางๆ ทได

บนทกลงในกระดาษบนทก บางคนถามภาพผใหสมภาษณมาดวย บางคนมภาพปายสถาน

ทและรายละประกอบ บางคนมเอกสารทอาจพอหาได ตดมอมาดวย

คร : หมบานเดยวกนไดค�าตอบเหมอนกนไหม

นกเรยน : ไมเหมอนกนครบ คณครวาของใครถกครบ

คร : ยงลงขอสรปไมไดหรอก มาดกนสวาไปสอบถามใครมาบาง

บคคลเหลานนใหขอมลทนาเชอถอแคไหน

นกเรยน : ผมถามพอแมครบ ผมถามยาย ถามตา ถามป

คร : แตละคนกอาจมประสบการณตางกน บางคนอยทนนานแลว

แตบางคนกเพงยายมาจากทอน ซงเขาอาจไดยนไดฟงมาอกท

นกเรยน : นนนะส แลวท�าอยางไรเราถงจะรค�าตอบทถกตองละคะ

คร : นกเรยนวา นอกจากคนในครอบครวเราแลว ใครนาจะใหค�า

ตอบเราไดมากกวาน

นกเรยน : คนแกๆ ครบ คนทอายมากๆ

คร : กอลฟไดค�าตอบแลวหรอยงทครใหถามอายคนทใหขอมล

มาดวยนะ แลวกอลฟถามครวามนเกยวอะไรดวย นกเรยนไป

สบคนมาใหมไดไหม ทนกเรยนไปสอบถามมาน ไมใชไมถกนะ

แตครตองการใหไปหาขอมลมาเพม เพอใหเกดความแนใจ

หมบานเดยวกนชวยกนคด ตกลงกนใหด วาจะไปพบใครทจะ

ใหค�าตอบได นดกนไปดวยกน ถายรปมาดวย และอยาลม

เรองมารยาทตางๆ

สปดาหตอมานกเรยนแตละคนไดขอมลตาง ๆ ทนาสนใจ ดงน

คณยายตอม สขาบรณ อาย ๘๓ ปเกดทบานลาดสะแก เลาวา พอแมของคณยาย

ตอม ตอนทมาตงหมบาน บรเวณนมตนสะแกจ�านวนมาก ประกอบกบพนทท�านาเปนทเอยง

และลาดเท จงเรยกรวมกนวา บานลาดสะแก

158

159

นายธวชชย เนยมพนทอง ผใหญบานหมท ๔ บานลาดสะแก เลาวาบรเวณน

เคยเปนปาทตนสะแกขนเปนจ�านวนมาก ตอมาปาถก ท�าลายเปนทอย และมตดถนนผาน ปา

สะแกกหมดไป บานลาดสะแก สภาพพนทลาดเอยงไปทางทศใตเขาเลยเรยกบานลาดสะแก

หลวงตาบว เกตกงแกว พระวดโคกเขมา อาย ๘๘ ป หมท ๕ บานโคกเขมาบวช

เปนพระมาเกอบ ๕๐ พรรษา บอกวาไดยนไดฟงมาจากหลวงพอคนเกาวา เขากเรยกกน

อยางนมาแตไหนแตไร ซงกไมเคยสงสยอะไร

คณยายสวง นาคจนวงศ อาย ๘๐ป อยบานโคกเขมาเลาวาสมยททานเปนเดก

ปทเกดน�าทวมใหญประมาณ พ.ศ. ๒๔๘๓ ทนน�าทวมไมถง เพราะเปนทสงเปนโคกใหญ

มพมไมขนาดกลาง เยอะมากมผลเปนพวงๆ กนไดแตรสเปรยวมาก คนแถบนนเรยกตน

ขาวเมา ตอมานาจะเกดการออกเสยงเพยนไป กรอนส�าเนยงเปน “โคก-ขะ-เหมา”

คณตาไร เขมทอง อาย ๘๓ ป เปนคนโคกชาง โดยก�าเนดเลาวาทแถบนแตกอน

เปนปาเปนโคกสง

เปนทพกชางทลากซงมาลงแมน�าทางทชางเดนเปนลองลกเปนล�าคลอง ปจจบน

ยงมตนซงใหญฝงอยในคลองเอาขนมาไมได ทางการเขาจะยดเอาไป เขาเรยกกนวาบาน

“คอกชาง” บาง “โคกชาง” บาง มาแตไหนแตไรนนตาไมร แตแถวนปยาตาทวดเคยพดวา

มาตางอพยพจากเวยงจนทน

นายเทยน ญาตบรรทง อาย ๘๐ ป อตตขาราชการคร เเกด และเตบโตทคอกชาง

นเลาวาสมยทยงเปนเดกเคยวงเลนบนทอนซง ตอมาเขาเอาไปถวายวดทงนอย แปรรปสราง

ศาลาวด ขางหมบานเปนปาชา ปาไผใหญ และรกทบ เขาวาเปนทเลยงชาง ปจจบนพนทดง

กลาวเปนทตงโรงเรยน

คร : เปนอยางไรบาง งานส�าเรจไหม ไดอะไรมาบาง เอามาดกนซ

นกเรยน : ครครบ หมท ๖ ผมยงไมรเลยวาชอบานโคกชาง หรอ “บาน

คอกชาง” กนแน แตทหนาหมบานเขยนวา “บานคอกชาง”

: หมท ๔ กเหมอนกนบางคนเรยกบาน “สาดสะแก” บางคน

เรยกบาน “ลาดตะแก” ทส�าคญนะครบ สมยผใหญคนเกาเขยน

ชอ “หมบานลาสแก” แตปจจบนเขยน “บานลาดสะแก”

คร : แลวหมท ๕ บานโคกเขมาละมปญหาอะไรไหม

นกเรยน : ไมมครบ ผมเชอวามาจากตนขาวเมานนแหละครบแลว

กรอนเสยงเหลอแต โคก-ขะ–เหมา

160

จดส�าคญของการเรยนรชอบานนามเมองทครตงเปาหมายไว ประการแรกคอ

ใหนกเรยนฝกการสบคนความรดวยวธการงายๆ คอ “การสมภาษณ” เปนการศกษา

ประวตศาสตรบอกเลาอยางงาย ใหเขาใจวาขอมลหลายอยางอยในความทรงจ�าของผคน ไม

ไดอยในเอกสารหรอต�าราเทานน

นอกจากนการสรปผลการเรยนร จากขอมลทกระจดกระจาย เพอใชเปนขอสรป

เบองตนส�าหรบการคนควาและสบคนตอไป นกเรยนไดขอสรป ดงน

๑. การตงชอหมบานของชมชนในแถบภาคกลาง มกใชชอลกษณะของภมประเทศ

ของหมบาน ไดแก ทง หวย โคก ลาด สระ แลวตามดวยเอกลกษณเฉพาะไดแก พนธไมท

ขนบรเวณนน ไดแก ตนสะแก ตนขาวเมา หรอเปนสตวทเคยอยหรอรองรอยตางๆ เชน ชาง

เปนตน

๒. สาเหตทมการเรยกชอแตกตางกน เนองจากแตเดมเปนบอกเลาตอกนมา ยง

ไมมการเขยนเปนลายลกษณอกษรอยางเปนระบบ ท�าใหเกดการเพยน หรอกรอนค�า ไป

ตามการรบรของผคนในชวงเวลานนๆ

๓. การเปลยนแปลงของสภาพสงคม และภมศาสตร ท�าใหสงทเคยปรากฏในอดต

เปลยนแปลงไปดวย นกเรยนพบวาตนไมหรอสตวทเคยปรากฏในชอหมบานลดนอยลงหรอ

สญหายไปหมดแลว

๔. ในอดตเคยมเหตการณของการอพยพของผคนเขามาอยในพนทแถบน ไดแก

ชาวลาวจากเวยงจนทน ชาวเขมร ขอมลนท�าใหนกเรยนบางคนตงขอสงเกตวาชอของบาน

โคกเขมา ทอานวา “ขะ-เหมา” จะมาจากภาษาเขมรทแปลวา “สด�า” หรอทภาษาไทยยมมา

ใชเรยกสงทเปนสด�าวา “เขมา” เชน เขมาควน เปนประเดนทจดประกายใหนกเรยนอยาก

ไปสบคนตอไปอก

ประการตอมาคอ เรอง กระบวนการสบคน ซงนกเรยนไดเรยนรหลายประการท

สามารถน�าไปปรบใชในการเรยนรเรองอนๆ ได ดงน

๑. ผคนทจะไปถามนนเปนเรองส�าคญ เรองราวในอดตกตองไปถามผทมอายมาก

แลว และอยประจ�าท ไมไดยายมาจากทอน

๒. ขอมลจ�านวนมากจ�าเปนตองมการบนทกสงทไดยนไดฟงเกบไว เพราะอาศย

เพยงการจดจ�าในสมองกไมเพยงพอและมขอจ�ากด อาจลมไดงาย

๓. การสมภาษณ ตองเขาใจวาบางทผใหขอมลกอาจมทกษะการเลาเรองไมดนก

ผสมภาษณจ�าเปนตองซกถามตอดวยชดค�าถามตางๆ เพอใหไดขอมลทกระจางชดเพยงพอ

ส�าหรบการตความและหาค�าตอบเบองตนได

161

๔. เปนเรองธรรมดาทบางทอาจไมไดขอมลอะไรมาเลย หรอมขอมลทขดแยงไม

เปนไปในทศทางเดยวกน กท�าใหนกเรยนเขาใจไดวาแตละคนกมประสบกาณทแตกตางกน

บางคนทสนใจกอาจใหค�าตอบได บางคนอยาง “หลวงตา” ซงเรองทมาของชอหมบานกลบ

ไมใชสงทอย ความสนใจของทาน นกเรยนเลยไมไดค�าตอบอะไรมาเลย ลวนแตเปน

ประสบการณส�าคญของการสบคนขอมลแบบนกประวตศาสตรนอยๆ

คร : จากการท�างานนนกเรยนไดอะไร รสกอยางไรบางกบงานน

นกเรยน : สนกครบไดไปคยกบคนแก ไดฟงเรองสนกๆ ทไมเคยรมากอน

: ครครบ ผมไมเคยคดวามนเปนเรองส�าคญอะไรเลย เขากเรยก

กนแบบน มาแตไหนแตไรผมกเรยกตามไมเคยคดอะไรเลย

พอไดไปสอบถามผเฒาผแก ท�าใหเราไดรอะไรเพมขนอกวา

บรรพบรษของผมเขาอพยพมาจากเวยงจนทน ใกลๆ หมบาน

ผมเขาอพยพมาจากเขมร

: ผมวาผมไดฟงเรองทไมเคยรมากอน ทผใหญเลาใหฟง สมย

กอนแหงแลง ล�าบากมแตปา ผมยงนกภาพไมออกเลย ท�าไร

ท�านากไมได สมยเมอมรถแทรกเตอร ปาหายหมดเลย

คร : ผปกครองของเธอวาอยางไรบาง

นกเรยน : แมบอกวายงยาก จะอยากรไปท�าไม

: ยายบอกวาถาพวกเองไมมาถามขากลมไปแลวละ

: พอบอกวาคนสมยกอนเขาฉลาดตงชอ เขาเอาชอตนไม ล�าคลอง

หรอลกษณะพนบานทเปนเอกลกษณไมเหมอนใครมาตงชอ

ใหจ�างาย เชน บานสระน�าหวาน บานคลองตอน ทงแหลมบว

ฯลฯ เปนค�าไทยๆ งายๆ

162

163

ยอนรอยอดต “ศาลากลางหลงเกา...มรดกเมองนนท”

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานนทบร เขต ๑

ผเขยน : นางเบญจา ชวนวน

การจดกจกรรมการเรยนร โดยการศกษาแหลงเรยนร ทางประวตศาสตร

วตถประสงคเพอใหผเรยนไดเรยนรประวตศาสตรจากสถานทจรง ซงเปนหลกฐานชนตน

ใชเวลาในการเรยนร ๒ วน ประกอบดวยการเตรยมการกอนการเดนทาง ๑ วน และการ

ออกไปเรยนร ณ ศาลากลางเกานนทบร อก ๑ วน

วนแรก เรมตนดวยการ จดประกายใฝร สประเดนค�าถาม ครทกทายสวสด

ชวนนกเรยนกลาว ค�าขวญจงหวดนนทบร “พระต�าหนกสงางาม ลอนามสวนสมเดจ

เกาะเกรด แหลงดนเผา วดเกางามระบอ เลองลอทเรยนนนท งามนายลศนยราชการ”

จากค�าขวญจงหวดนนทบรท�าใหนกเรยนเกดความรสกภาคภมใจในจงหวดนนทบรของเรา

นกเรยนหลายคนพดวา คณครคะ คณครครบ อยากไปด ไปเหนสถานทส�าคญของจงหวด

บาง บางอยางเคยผาน เคยไดยนไดฟง แตยงไมเคยเหนของจรงเลย นกเรยนตางกเสนอ

สถานทตางๆ ไดแก เกาะเกรด วดชมภเวท วดเฉลมพระเกยรต วดบางไกรใน พพธภณฑ

ศาลากลางจงหวดหลงเกา เปนตน

ดงนนเราจะไปศกษาแหลงเรยนรทางประวตศาสตรกน นกเรยนกชวยกนเลอก

วาอยากจะเรยนรเรองราวประวตของสถานทใด เปนทตกลงวาสวนใหญเลอกทอยากจะร

164

165

เรองประวตความเปนมาของศาลากลางหลงเกาของจงหวดนนทบรทมสถาปตถกรรม

สวยงาม นกเรยนกชวยกนตงชอเรอง เพอจะออกไปศกษาแหลงเรยนร วา ยอนรอยอดต

“ศาลากลางหลงเกา...มรดกเมองนนท” จากจดประกายใฝร กน�าสประเดนค�าถาม (ซงเปน

ขนก�าหนดหวขอ) โดยใหนกเรยนชวยกนคดตงประเดนค�าถามอยากรเรองอะไรบางเกยว

กบศาลากลางจงหวดหลงเกา ประเดนค�าถามทได คอ ศาลากลางจงหวดหลงเกาสรางขน

ตงแตเมอใด สรางขนในสมยใด สรางขนเพออะไร ลกษณะของอาคารเปนอยางไร มขนาด

เทาไร เปนศาลากลางจงหวดนนทบรตงแตเมอใด มอายกป ความส�าคญตงแตอดตจนถง

ปจจบน

จากนนกใหนกเรยนแบงกลมๆ ละ ๕- ๘ คน ตามความสมครใจ ครชแจงขนตอน

การสบคนขอมล ตามวธการทางประวตศาสตร ขอตกลงรวมกนใหนกเรยนทราบ วธการ

ออกไปศกษาแหลงเรยนร ในการท�างานรวมกน แตละกลมกจะตงประธาน เลขากลม

และรวมกนการวางแผน การแบงภารกจหนาทกนท�า ผบนทกขอมล การสบคนขอมล การ

บนทกภาพ การนดหมาย การเตรยมตว สวนครกตองมการวางแผนในการพาเดกนกเรยน

ออกไปศกษาแหลงเรยนร เรมก�าหนดเสนทางทจะไป การนดหมาย การตดตอสถานทท

จะไป ชวงสดทายของวนแรกครนดหมายเดกนกเรยนอกครงกอนทจะใหนกเรยนกลบไป

เตรยมตวทจะออกเดนทางในวนตอไป

วนทสอง ตามไปด สถานทจรง (ขนรวบรวมขอมล) เวลา ๐๗.๓๐ น. ตามเวลา

นดหมาย ออกเดนทางจากโรงเรยนไปยงแหลงเรยนร ถงศาลากลางหลงเกาจงหวดนนทบร

เวลา ๐๘.๓๐ น.

พอลงจากรถกมวทยากรเจาหนาท ใหการตอนรบ และพาน�าชมพรอมใหความร

เกยวกบประวตความเปนมา บรรยากาศ นกเรยนมความตนตา ชนชมในความงาม

ของสถาปตยกรรมทสรางขน ความเกาแกของอาคาร เดกนกเรยนมความสงสย จงถามวา

นาจะมอาย ถง ๑๐๐ ป วทยากรกตอบวาถกตองอาคารหลงนสรางขนมาตงแตสมยพระบาท

สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวรชกาลท ๖ นบจนถงปจจบน เมอชมจนครบหมดแลว

ครใหนกเรยนแตละกลมสบคน รวบรวมขอมลเพมเตม จากหลกฐานชนตน ชนรอง

แหลงขอมลทนกเรยนจะไปสบคนได ไดแก หองสมดประชาชน เอกสารหนงสอ พพธภณฑ

บคคล

ก�าหนดเวลา ๑๑.๓๐ น. กลบมาพบกนทจดเดม กอนแยกยายกนไปหาสบคน

รวบรวมขอมลตามประเดนค�าถามทตงไวในวนแรก

กลมแรกกมงไปทวทยากรบคคล ถามวาศาลากลางหลงนสรางขนเมอใด ในสมยใด

ท�าไมถงสรางขน ผจดบนทกขอมลลงในสมดบนทก

166

กลมทสอง ไปทหองสมดประชาชนทอยใกลๆ คนควาจากเอกสารหนงสอท

เกยวของ แลวจดบนทกลงในสมดบนทก

กลมทสามไปทพพธภณฑจงหวดนนทบร เดกนกเรยนมความสนใจพยายามหา

ขอมลเพอตอบประเดนค�าถามทตงไวใหไดมากทสด ทงบนทกจดลงสมด บนทกภาพ พอ

ถงเวลานดหมายทกกลมกกลบมาพบกนตามจดนดหมาย เพอกลบไปทานขาวกลางวนท

โรงเรยน

ชวงบายของวนทสองหลงจากทานขาวกลางวนเรยบรอยแลว แตละกลมน�าขอมล

ทไดรวบรวมมา วเคราะหประเมนคา รใหเปรอง สมาชกแตละกลม ท�าการวพากษ วเคราะห

ขอมลความร ทไดจากแหลงขอมลหลกฐานตางๆ จดกระท�าขอมล เปนหมวดหม ล�าดบ

ความนาเชอ ในกรณทนกเรยนมปญหา เชน

นกเรยน : คณครขา คณลงสมคดเลาใหหนฟงวาศาลากลางหลงเกาสรางเมอใด

ใครเปนผสรางนนไมตรงกบแผนพบทหนไดจากเจาหนาทเลยคะ หนจะเชอใครดคะ

คร : หนตองไปสบคนเพมเตมจากหลกฐานชนตนดสคะ เชนจดหมายเหตรายวน

หรอบนทกเหตการณสรางอาคารศาลากลางหลงเกาน ซงเอกสารเหลานอาจไปสบคนไดท

หอสมดประชาชน หรอหอจดหมายเหต

ในขนตอนน ครจะตองเขาไปชวยใหค�าแนะน�าแกนกเรยน เกยวกบความนาเชอถอ

ของขอมล

หลงจากทนกเรยนล�าดบความส�าคญของขอมลแลว กเปนขนประเทองปญญา

(ตความและสงเคราะห ) สมาชกกลม ชวยกนตความขอมลทไดมา นกเรยน : คณครขา

หนไปสบคนเพมเตมจากจดหมายเหตรายวนหรอบนทกเหตการณสรางอาคารศาลากลาง

หลงเกาน มาแลวคะ ศาลากลางสรางเมอ พ.ศ. ๒๔๕๔ สมยรชกาลท ๖ คะ

คร : แลวหนเชอขอมลจากไหนละคะ

นกเรยน : หนเชอขอมลจากแผนพบของเจาหนาทคะ

167

คร : เพราะอะไรคะ

นกเรยน : ขอมลจากแผนพบสอดคลองกบขอมลในจดหมายเหตรายวนหรอบนทก

เหตการณสรางอาคารศาลากลางหลงเกาน

คร : เกงมากคะ เพราะจดหมายเหต เปนเอกสารชนตนทางประวตศาสตร ทนา

เชอถอ เพราะเขยนหรอบนทกขนในขณะทเกดเหตการณนนๆ

เมอนกเรยนแตละกลมตความสงเคราะหขอมลเรยบรอยแลวบางกลมพรอมลงมอ

ชวยกนออกแบบ การน�าเสนอขอมลทได

จากแหลงขอมลตางๆ ของกลม มความสอดคลองหรอขดแยงกนอยางไร จะเลอก

ใชขอมลจากแหลงใด เพราะอะไร หรอหากไมเลอกขอมลนน เพราะอะไร ครตองเขาไป

ชวยใหค�าแนะน�าแกนกเรยน

นกเรยนแตละกลมชวยกนสรปขอมล ทตความสงเคราะหแลว ถอวาขอมลทได

เปนคณคาทางประวตศาสตร ( ขนน�าเสนอผลงาน) แตละกลมชวยกนออกแบบการน�าเสนอ

ผลงานทหลากหลาย เชน ผงความคด (Maind Mapping) การใชโปรแกรมการน�าเสนอ

(PowerPoint) หนงสอเลมเลก เปนตน ขอมลทไดถอเปนองคความรทนกเรยนหาค�าตอบ

ดวยตนเองและเรยนรดวยตนเอง

168

สะทอนคดของเกยวกบการศกษาประวตศาสตรจากแหลงเรยนร

สะทอนคดจากนกเรยน : สนกมาก ตนเตน เพลนเพลด หนชอบมาก ไดไป

ดสถานทจรง ท�าใหไดรประวตความเปนมาของศาลากลางหลงเกาจงหวดนนทบร เดมเปน

อาคารของโรงเรยนราชวทยาลยตอมา กเปนทท�าการศาลากลางจงหวดนนทบร เมอ พ.ศ.

๒๔๗๑ มพระยาศรชยบรนทร (เปยม หงสเดช) เปนผวาราชการจงหวดคนแรก ท�าใหจ�า

ไดแมนมาก รสกรกในโบราณสถาน โบราณวตถของจงหวดเรามาก ซงอยากจะเรยนรแบบ

นอก มความรสกรกและภาคภมใจ หวงแหนชาตของเรามากคะ

สะทอนคดจากคร: เปนการจดการเรยนรทดมาก เปนการเปลยนบรรยากาศ

การเรยนรจากหองเรยน เปนนอกหองเรยน เปนการเรยนทสงเสรมศกยภาพของนกเรยน

อยางแทจรง สามารถแสวงหาความรในประวตศาสตรทองถนของตนเอง ผเรยนสามารถ

สรปองคความรได โดยการใชวธการทางประวตศาสตร ผเรยนเกดทกษะ ความสามารถ

น�าเสนอผลงานได โดยใชเทคนคการน�าเสนอททนสมยใชเทคโนโลย

สะทอนคดผปกครอง : เปนการสอนทดนะ ไมคอยเคยเหน เดกๆ มาเลาวา

สนกมาก ชอบไปเรยนแบบน มความกระตอรอรนในการเตรยมตวทบาน เปนการฝกให

มความรบผดชอบ ความตรงตอเวลา

ขอเสนอแนะ

๑. การจดกจกรรมการเรยนรควรมความสอดคลองกบมาตรฐานและตวชวด

ส ๔.๑ เขาใจความหมาย ความส�าคญของเวลา และยคสมยทางประวตศาสตร

สามารถใชวธการทางประวตศาสตรมาวเคราะหเหตการณตางๆ อยางเปนระบบ (ป.๖/๑

ป.๖/๒)

ส ๔.๓ เขาใจความเปนมาของชาต วฒนธรรม ภมปญญาไทย มความรก

ความภมใจ และธ�ารงความเปนไทย (ป.๖/๑ ป.๖/๓)

169

๒. ครตองเปนคนทตงใจจรง อดทนและจรงจงกบสงทท�า และควรระมดระวง

เรองความปลอดภยของเดกเปนอนดบหนง

๓. บทบาทของครและนกเรยน

ขนสรปผล

๑. สมาชกกลมรวมกนสรปขอคนพบ หรอความจรงในเรองทท�าการศกษา ลง

ในสมดบนทก

๒. คร นกเรยน สะทอนความคดของตนเองเปนรายบคคลเกยวกบการศกษา

ประวตศาสตรจากแหลงเรยนร และน�าเสนอในกลมใหญ

บทบาทของคร บทบาทของนกเรยน

๑. ตดตอหรอประสานงานกบสถานท / แหลงเรยนร

และบคคลทเกยวของ โดยหนงสอราชการ หรอ

โทรศพท หรอไปพบดวยตนเอง พาหนะส�าหรบ

เดนทาง อาหารวาง อาหารกลางวน น�าดมแหลง

เรยนร

๑. เขารวมประชมนดหมายกบคร นกเรยนแบง

กลมๆ ละ ๕-๑๐ คน รวมกนวางแผนการเรยนร

และมอบหมายภารกจใหแกสมาชก

๒. ส�ารวจแหลงเรยนร ณ สถานทจรง เพอจด

เตรยมสถานท หรอจดหรอแหลง ส�าหรบการเรยน

รของนกเรยน

๒. เตรยมเรองสวนตวในการไปศกษาแหลงเรยน

ร เชน กระเปาสะพาย สมดบนทก ปากกา ดนสอ

หมวก/รม กลองถายรป

๓. พบกบผ ร /วทยากร เพอชแจงลกษณะ

การจดการเรยนร และหนาทของวทยากร

๓. มาใหตรงเวลาตามทนดหมาย ปฏบตตาม

ขอตกลงอยางเครงครด

๔. ประชมชแจงกบทมงานเพอชแจงขนตอน

การศกษานอกสถานทและหนาททไดรบมอบหมาย

ประชมนกเรยน เพอรบทราบขนตอนการศกษา

แหลงเรยนร ขอตกลงรวมกน นดหมายเวลา

ภาระงาน/ชนงาน เกณฑการวดและประเมนผล

๔. ศกษาแหลงเรยนร ณ สถานทก�าหนด ดวยวธ

การทางประวตศาสตร และจดบนทกขอมลทได

ตามประเดนศกษาลงในสมดบนทกทครแจกให

๕.พานกเรยนศกษาแหลงเรยนร และคอยอ�านวย

ความสะดวกใหนกเรยน บรรลการเรยนรตามจด

ประสงคการเรยนร และปฏบตภาระงานไดตามท

ก�าหนดไว

๕. น�าเสนอผลงานดวยวธการทางเทคโนโลยหรอ

ผงความคด

170

สอและแหลงเรยนร

สมดบนทก ประเดนการศกษา แหลงเรยนร ศาลากลางหลงเกาจงหวดนนทบร

การวดและประเมนผล

ผลงาน ประเมนดวยเกณฑคณภาพรบค

กระบวนการกลม ประเมนดวยแบบสงเกตพฤตกรรม

กลมเปาหมาย นกเรยนชนประถมศกษาปท ๖

เอกสารอางอง/แหลงเรยนรเพมเตม

ศาลากลางหลงเกานนทบร หองสมดประชาชนจงหวดนนทบร พพธภณฑสถาน

แหงชาตนนทบร หนงสอนนทบรทองถนของเรา หนงสอจงหวดนนทบร หนงสอนนทบร

ศรสยาม

171

ศาลากลางจงหวดนนทบร (หลงเกา)

ตงอยทฝงซายของแมน�าเจาพระยาดานใตของปากคลองบางซอ เดมเปนอาคาร

ของโรงเรยนราชวทยาลย เปนโรงเรยนประเภทอยประจ�า ลกษณะอาคารจงมหลายหลง

ตดตอกนเกอบจะเปนวงกลม มหอประชมเปนตกสองชนสขาวอยทายสด สรางมาตงแตป

พทธศกราช ๒๔๕๔ ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖

โรงเรยนราชวทยาลยเปนโรงเรยนทตงขนแบบมนกเรยนประจ�าลกษณะคลายคลงกบ

โรงเรยนวชราวธวทยาลย ทพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวรชกาลท ๖ ทรง

สถาปนาขนและในรชกาลปจจบนกทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตงโรงเรยนลกษณะ

เดยวกนน คอ โรงเรยน ภ.ป.ร.ราชวทยาลย ทจงหวดนครปฐม โรงเรยนราชวทยาลยเดม

ตงอยทกรงเทพฯ สาเหตทยายมาอยจงหวดนนทบรเพราะกระทรวงยตธรรม ในสมยนน

ยงขาดผพพากษาทมความรภาษาองกฤษ จงไดสรางโรงเรยนเตรยมเพอเปนนกกฎหมาย

ใหเรยนภาษาองกฤษไวกอน ซงจะตองศกษาจากต�าราภาษาฝรงเปนสวนใหญ

172

โรงเรยนราชวทยาลยเปดสอนตงแต พ.ศ. ๒๔๕๔ ถง พ.ศ. ๒๔๖๙ จงไดโอนไป

รวมกบโรงเรยนวชราวธทกรงเทพฯ เนองจากในระยะนนเศรษฐกจตกต�า จงตองยบ

โรงเรยนราชวทยาลยลงแลวมอบอาคารเรยนใหเปนทท�าการศาลากลางจงหวดนนทบร

เมอ พ.ศ. ๒๔๗๑ มพระยาศรชยบรนทร (เปยม หงสเดช) เปนผวาราชการคนแรก ลกษณะ

อาคารเปนลกษณะสเหลยมผนผามสนามอยตรงกลาง มขนาดกวาง ๑๑.๕๕ เมตร

ยาว ๒๘๗.๔ เมตรเนอททงหมดของตวอาคาร ๒ ไร ๒ งาน ๕๑ ตารางวา ตวอาคาร

เปนตกพนไมสกทาสไขไก ประตหนาตางทาสเขยวใบไม หลงคามงดวยกระเบองลกฟก

ประดบดวยงานไมลายวจตรทท�าจากไมสกทงหลง มรวเหลกลอมรอบตวอาคาร ๓ ดาน

ดานหนาเปนสถานทพกผอน ชมบรรยากาศรมแมน�าเจาพระยา สวนดานหลงตดกบโรงเรยน

อนบาลนนทบรและหอประชมจงหวดนนทบร เนองจากอาคารศาลากลาง จงหวดนนทบร

หลงน มลกษณะการสรางแบบพเศษฝมองานไมประณตมาก กรมศลปากรจงไดขนบญช

เปนโบราณสถานแหงหนงตามประกาศลงวนท ๔ มนาคม พทธศกราช ๒๕๒๔ ตอมาใช

เปนพพธภณฑจงหวดนนทบร โดยมการปรบปรงอาคารเรอนไมดานหนาทงชนหนงและ

ชนสองจดท�าเปนหองจดแสดงนทรรศการถาวร พนทประมาณ ๒๐๐ ตารางเมตร เพอ

น�าเสนอวถชวตความเปนอยและวฒนธรรมความเปนคนจงหวดนนทบรทมประวตศาสตร

อนยาวนานตงแตสมยสโขทย อยธยา จนถงปจจบน

173

คายประวตศาสตร อารยธรรมหาพนป เรยนรวถบานเชยง

นายอนพงษ ชมแวงวาป นายชลต จนทะศร นายคฑาวธ ไชยสทธ

นางสาวสทนา ขนานา และอาจารยสนท มหาโยธ

โรงเรยนอดรพฒนาการ : ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยศกษา เขต ๒๐

ขอมลพนฐานของจงหวดอดรธาน มกลมชาตพนธทหลากหลาย รวมทงเปนพนท

แหลงมรดกโลกบานเชยง ซงเปนแหลงเรยนรทส�าคญมาก ทงมรายละเอยดทควรเรยนร

มากมาย คณครไดพจารณาเหนวานกเรยนสวนใหญไดไปทศนศกษาในแหลงเรยนรน

บางแลว คณครไดตระหนกวาส�าหรบนกเรยนในระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย (ม. ๔- ๕)

มประสบการณทไดเรยนเกยวกบเนองหาสาระและฝกวธการทางประวตศาสตรมาพอสมควร

แลว จงควรมชวงเวลาทไดประมวลความรทไดเรยนมา ไดท�างานททาทายความสามารถ

มากขน คณะครจงเหนรวมกนวาควรจดการเรยนรในลกษณะของ “คาย” โดยมรายละเอยด

การด�าเนนการ ดงน

วตถประสงค

๑. เพอใหนกเรยนสรางองคความรใหมทางประวตศาสตรโดยใชวธการทาง

ประวตศาสตรอยางเปนระบบ

174

๒. เพอสรางจตส�านก ความรก ความภาคถมใจและธ�ารงความเปนทองถนและ

ความเปนไทย

มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐานการเรยนรท ส ๔.๑ เขาใจความหมาย ความส�าคญของเวลาและยค

สมยทางประวตศาสตร สามารถใชวธการทางประวตศาสตรมาวเคราะหเหตการณตางๆ

อยางเปนระบบ

มาตรฐานการเรยนร ท ส ๔.๓ เขาใจความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรม

ภมปญญาไทย มความรก ความภาคภมใจและธ�ารงความเปนไทย

ขนตอนการจดกจกรรม

๑. การเตรยมคายประวตศาสตร

ผจดกจกรรมคายประวตศาสตร ตองเตรยมความพรอมและส�ารวจพนทประสาน

งานกบองคกรและผน�าในทองถน ปราชญทองถนทเปนวทยากรในแตละกจกรรมของคาย

ประวตศาสตร พรอมทงเตรยมค มอคายประวตศาสตร และเตรยมวทยากรคาย

ประวตศาสตรในทกกจกรรม

๒. การด�าเนนกจกรรมคายประวตศาสตร

ด�าเนนกจกรรมคายประวตศาสตร จ�านวน ๘ กจกรรมตามขนตอนวธการทาง

ประวตศาสตร

๓. การสรปบทเรยน

เมอด�าเนนกจกรรมคายประวตศาสตรเสรจแลว ท�าการสรปผลการด�าเนนการท

สะทอนความคดจากนกเรยนทเขารวมกจกรรม และชมชนทองถน

ขนตอนการจดกจกรรมคายประวตศาสตร

๑. เปดประต สการเรยนร

เรมตนดวยกจกรรมกลมสมพนธ กจกรรมละลายพฤตกรรม เพอการเตรยมความ

พรอมในการเรยนรดวยกจกรรมคาย แลวเตมตอดวยกจกรรมการกระตนการเรยนรเกยว

กบขอมลทางประวตศาสตรในทกดาน เชน ดานประวตความเปนมา วรรณกรรม ปราชญ

ชาวบาน ความเชอ ประเพณ วฒนธรรม ชาตพนธ บคคลส�าคญในทองถนและศลป

หตถกรรมพนฐาน

175

วธกา

รทาง

ประว

ตศาส

ตรกบ

คายป

ระวต

ศาสต

ร

วธกา

รทาง

ประว

ตศาส

ตร

กจกร

รมคา

ยประ

วตศา

สตร

ขนท

๒ รว

บรวม

ขอมล

กจ

กรรม

ท ๔

เปนอ

ยกนน

อนตะ

ลอนเก

บขอม

ล

ขนท

๔ ตค

วาม/

สงเคร

าะห

กจกร

รมท

๗ ระ

ดมบม

เพาะ

ความ

สามา

รถให

ผลบา

น

ขนท

๕ นา

เสนอผ

ลงาน

กจ

กรรม

ท ๘

ลกหล

านจด

จาชม

ชนภา

คภมใ

จ

ขนท

๓ วเค

ราะห

ประเม

นคา

กจกร

รมท

๕ รว

มศนย

กจกร

รมนา

ประเม

นคา

กจกร

รมท

๖ นา

หลกฐ

านมา

ตควา

มวเคร

าะหผ

ล

ขนท

๑ กา

หนดห

วขอป

ระเดน

กจกร

รมท

๑ เป

ดประ

ตสกา

รเรยน

ร

กจกร

รมท

๒ มง

สวธก

ารทา

งประ

วตศา

สตร

กจกร

รมท

๓ ฉล

าดเลอ

กคาถ

ามตา

มประ

เดน

กจกร

รมท

๑ เป

ดประ

ตสกา

เรยนร

กจ

กรรม

การก

ระตน

การเร

ยนรเก

ยวกบ

ขอมล

ทางป

ระวต

ศาสต

รในทก

ดาน

กจกร

รมท

๒ มง

สวธก

ารทา

งประ

วตศา

สตร

กจกร

รมกา

รเรยน

รวธก

ารทา

งประ

วตศา

สตรแ

ละหล

กฐาน

ทางป

ระวต

ศาสต

ร

กจกร

รมท

๓ ฉล

าดเลอ

กคาถ

ามตา

มประ

เดน

รวมก

นกาห

นดขอ

บขาย

เนอหา

วาตอ

งการ

ศกษา

เรองใด

โดยก

ารให

นกเรย

นเดา

คาตอ

บหรอ

กาหน

ดแนว

ทางท

คาดว

าจะเป

นไปไ

ดเกยว

กบคา

ตอบป

ญหา

กจกร

รมท

๔ เป

นอยก

นนอน

ตะลอ

นเกบข

อมล

รวบร

วมขอ

มลตา

งๆ ท

เกยวข

อง จา

กหลก

ฐานช

นตนแ

ละหล

กฐาน

ชนรอ

ง โดย

ผานว

ถการ

ดาเนน

ชวตข

องคน

ในช ม

ชน

กจกร

รมท

๕ รว

มศนย

กจกร

รมนา

ประเม

นคา

พจาร

ณาหล

กฐาน

ตางๆ

มควา

มสาค

ญมาก

นอยเพ

ยงใด

โดยก

ารวเค

ราะห

และ

ประเม

นคณค

าภาย

นอก

การว

เคราะ

หและ

ประเม

นคาภ

ายใน

กจกร

รมท

๖ นา

หลกฐ

านมา

ตควา

มวเคร

าะหผ

ล เลอ

ก จดร

ะเบยบ

เรยบ

เรยงข

อมลท

ผานก

ารปร

ะเมนค

า โดย

นามา

พจาร

ณาอธ

บาย ว

พากษ

วจาร

ณ แล

ะแสด

งควา

มคดเห

นประ

กอบก

นแลว

จงดา

เนนกา

รผส

มผสา

นและ

สงเคร

าะหเข

าดวย

กน

กจกร

รมท

๗ ระ

ดมบม

เพาะ

ความ

สามา

รถให

ผลบา

น เรย

บเรย

งขอม

ลจาก

ขนกา

รนาห

ลกฐา

นมา ต

ความ

วเครา

ะหผล

เตรย

มควา

มพร

อมใน

การน

าเสนอ

รายล

ะเอยด

กจกร

รม

เทคนค

/ วธก

าร

กจกร

รมท

๘ ลก

หลาน

จดจา

ชมชน

ภาคภ

มใจ

รวมก

นแลก

เปลย

นเรยน

รและ

ถอดบ

ทเรย

นกบท

างชม

ชน

176

๒. มงสวธการทางประวตศาสตร

กจกรรมการเรยนรวธการทางประวตศาสตรและหลกฐานทางประวตศาสตร เกด

กระบวนการเรยนร มากกวาความร

๓. ฉลาดเลอกค�าถามตามประเดน

กจกรรมการรวมกนก�าหนดขอบขายเนอหาวาตองการศกษาเรองใด โดยการ

ก�าหนดใหนกเรยนเดาค�าตอบหรอก�าหนดแนวทางทคาดวาจะเปนไปไดเกยวกบค�าตอบ

ปญหา เรยนร ในสงทอยากร

๔. เปนอย กนนอน ตะลอนเกบขอมล

กจกรรมการรวบรวมขอมลตางๆ ทเกยวของเพอใชในการแกปญหาจากหลกฐาน

ชนตนและหลกฐานชนรอง โดยผานวถการด�าเนนชวตของคนในชมชน พธกรรมทางศาสนา

และประเพณศลปวฒนธรรมทองถน ครและนกเรยน เรยนรไปดวยกน

177

๕. รวมศนยกจกรรม น�าประเมนคา

กจกรรมการพจารณาหลกฐานตางๆ มความส�าคญมากนอยเพยงใด โดยการวเคราะห

และประเมนคณคาภายนอกและการวเคราะหและประเมนคาภายใน ท�างานรวมกบคร

๖. น�าหลกฐานมา ตความวเคราะหผล

กจกรรมการเลอก จดระเบยบ เรยบเรยงขอมลทผานการประเมนคามาแลวนน

โดยน�ามาพจารณาอธบาย วพากษ วจารณ และแสดงความคดเหนประกอบกนแลวจงด�าเนน

การผสมผสานและสงเคราะหเขาดวยกน ท�างานในบรบททหลากหลาย เพอการสรางสรรค

สงคม

๗. ระดมบมเพาะความสามารถ ใหผลบาน

กจกรรมการเรยบเรยงขอมลจากขนการน�าหลกฐานมา ตความวเคราะหผล เตรยม

ความพรอมในการน�าเสนอ เชน วดทศน การจดนทรรศการ การเขยนรายงาน การท�าปาย

นเทศ หนงสน เปนตน ใชสอสรางสรรคทนการณ

๘. ลกหลานจดจ�า ชมชนภาคภมใจ

กจกรรมการเขยนขอสงเคราะหทนกเรยนไดศกษา คนควา มาโดยไมมความ

ล�าเอยงหรอบดเบยนขอเทจจรง ตอชมชนทองถน รวมกนแลกเปลยนเรยนรและถอดบท

เรยน แลกเปลยน ปรบเปลยน มมมอง สะทอนความคด ปลกจตส�านก

178

สอและแหลงเรยนร

๑. พพธภณฑสถานแหงชาตบานเชยง

๒. หลมขดคนวดโพธศรใน

๓. เฮอนไทพวน

๔. บาน วด โรงเรยน ชมชนต�าบลบานเชยง

การวดและประเมนผล

๑. ชนงาน/ภาระงาน

๒. การถอดบทเรยน

179

ระยะเวลา

ระยะเวลาในการจดคายประวตศาสตร ใชเวลาทงสน ๓ วน ๒ คน

กลมเปาหมาย

นกเรยนระดบมธยมศกษา โดยสามารถประยกตใชในระดบประถมศกษาตาม

ความเหมาะสม

รองรอย/หลกฐานกจกรรม

๑. ภาพถาย/หนงสอเลมเลก

๒. ผงกราฟฟค

๓. รายงานเชงวชาการ

๔. หนงสน

๕. การจดนทรรศการ

ถอดบทเรยนสะทอนคดจากนกเรยน

180

ถอดบทเรยนสะทอนคดจากชมชน

ถอดบทเรยนสะทอนคดจากชมชน

26 ก.ค. 55

“...ดใจครบทไดเลอกบานเชยงเปนคายประวตศาสตรอารยธรรม ๕,๐๐๐ ป เหนความตงใจของนกเรยนและขอชนชม บานเชยงเปนแหลงมรดกโลก จงจาเปนจะตองอนรกษวถชวตของตนแบบเกาเอาไว ซงมปราชญชาวบานจะคอยใหความรแกคณะนกเรยนเสมอ...”

นายกเทศมนตรตาบลบานเชยง

“...ขอแสดงความชนชม ทสรางเยาวชนใหเปนนกคด ซงเปนการปลกจตสานกใหเยาวชน การทาคายประวตศาสตรเพอตามรอยสบคน ครบกระบวนการ เปนการเรยนรทมงใหเดกไดสรางองคความร ทครบสมบรณ เดกสามารถคดเปน ทาเปน แกปญหาเปน ทาใหเกดการเรยนรทมความหมายและยงยน...”

ประธานสภาวฒนธรรมตาบลบานเชยง

181

ไมเหนจะยากหากเดกจะท�าหนงประวตศาสตร

โรงเรยนรตนราษฎรบ�ารง : ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๘

ผเขยน : คณครวรรษดา พทกษพเศษ

โปสเตอรขางตนเปนฝมอของทดเทพ แซล หนงในแกงเดกท�าหนงทจดท�าขนดวย

ความภาคภมใจในผลงานการสรางหนงสารคดประวตศาสตรเพอประกอบการเรยนใน

รายวชาประวตศาสตรชมชนทสอนโดยครวรรษดา พทกษพเศษ ภายหลงทคณครไดสราง

แรงจงใจในการเรยนโดยใหนกเรยนท�าภาพยนตรสารคดสงเปนชนงาน แทนการสอนดวย

การบอกความร หรอการท�ารายงานสงคร และท�าใหผลงานชนหนงของเดกกลมนไดรบ

รางวลชนะเลศระดบประเทศในการประกวดภาพยนตรสารคดเทดพระเกยรตพระบาท

สมเดจพระเจาอยหว ของกระทรวงวฒนธรรม ภายใตชอเรอง “พระบารมปกเกลาฯ ชาว

บานโปง” และรางวลอนๆ อกหลายรายการ เมอรายการขาว ๓ มตมาถายท�าการเรยนร

ของพวกเขาเพอถายทอดใหผคนรบรความนาสนใจของการเรยนประวตศาสตรดวยการให

นกเรยนสรางเปนภาพยนตร เมอขาวไดน�าเสนอ พวกเขากลายเปนคนดงชวขามคน นกเรยน

และครทงโรงเรยนตางสนใจการเรยนรของพวกเขา นกเรยนคนอนๆ ตองการเรยน

ประวตศาสตรดวยวธการทางประวตศาสตรและน�าขอมลมาน�าเสนอเปนภาพยนตรบาง

พลงของหนงประวตศาสตรมมากถงเพยงนเชยวหรอ ทงทกอนหนาน นกเรยนทมาเรยน

ลวนเปนเดกเกรด D ของโปรแกรมสงคม ใครๆ กระอา ไมอยากสอนใหเปนภาระ เมอฉน

182

ตองมาสอนพวกเขา กเครยดอยเหมอนกน แตฉนเชอวามนษยทกคนทเกดมาในโลกนไมม

คนโง แตพวกเขาไมสนใจเรยนอาจจะเปนเพราะวธเรยนไมนาสนใจ หรอเบอการเรยนกบ

ครทองใบ (ใบงาน ใบความร) ทครชอบใชกได พฤตกรรมของเดกวยรนอยในวยทชอบการ

แสดงออก มพละก�าลงมากมาย และอยากท�ากจกรรมทผใหญท�ากน ใหพวกเขาลองท�าหนง

นาจะด ฉนจงวางแผนดงน

๑. เปดหวใจใหครร ครสนทนากบนกเรยนเกยวกบวธการเรยนทนกเรยนๆ แลว

มความสข

๒. มงสวธเรยน ครและนกเรยนก�าหนดวธเรยนเปนตวตงเพอสรางแรงจงใจใน

การเรยน

๓. เปลยนชนงานใหเคลอนไหว นกเรยนน�าเสนอชนงานดวยภาพยนตรสารคด

ประวตศาสตร

๔. หวงใยเอออาทร เนนการเรยนรทดแลเอาใจใส ชวยเหลอ แกปญหาเพอให

นกเรยนประสบผลส�าเรจในการเรยนดวยการท�าภาพยนตรสารคด

การวางแผนรวมกนในการเรยนท�าใหนกเรยนในชนเรยนเรมมททากระตอรอรน

ในการเรยน ทดเทพ หนมนอยหนาต พดนอย ทาทางขอาย เปดเผยความในใจของเขาวา

“…ในความคดของผม การสรางหนงสกเรองนบวาเปนเรองทยากยง แตถาท�าไดสกเรอง

คงเปนความสขไปทงชวต มนเปนความฝนของผม…” เพอนๆ ของเขาอกหลายคนตางรม

ตงค�าถามจนตอบไมทน เชน แลวเราจะเรมตนอยางไรกนครบ แลวหนจะท�าไดมย หนคด

วาเสยงหนพอจะเปนนกพากยไดคะ หนจะตดตอภาพยนตรไดอยางไร เราจะเอาเครองมอ

ทไหน หนไมมกลองวดโอและ…. ฯลฯ ฉนคดในใจวาครกไมรเหมอนกนวาจะนกเรยนได

มากนอยแคไหนแตครสญญาวาจะจดการใหไดทกเรอง

การเรยนดวยการท�าหนงเรมตนดวยการใหนกเรยนก�าหนดประเดนทสนใจ โดย

นกเรยนทสนใจเรองเดยวกนรวมกนอภปราย น�าเสนอขอมลเบองตนเกยวกบเรองนนๆ

เมอตกลงกนไดนกเรยนตองชวยกนตงค�าถาม

ภาพ การศกษาจากเอกสารชนรองเพอหาความรเบองตน

183

ผเขยนขอยกตวอยางการตงค�าถามเพอการท�าภาพยนตรสารคดเรอง “พระบารม

ปกเกลาฯ ชาวบานโปง” ของนกเรยนกลมหนง ค�าถามทนกเรยนสนทนาและตองการค�า

ตอบคอ นกเรยนเคยไดยนมาวาพระบาทสมเดจพระเจาอยเสดจพระราชด�าเนนมาเยยม

ราษฎรเมอเกดเหตการณไฟไหมบานโปง จงอยากสบคนวามใครอยรวมเหตการณในครง

นนบาง มภาพภาย หรอเอกสารอะไรบาง จะหาไดทไหน โดยวางแผนเกบขอมลดวยแผนผง

KWL คอ อะไรทรแลว (K-Know) อะไรทตองการรเพมเตม (W-Want to know) และสงท

ไดเรยนร (L-learned)

ภาพ นกเรยนรวบรวมขอมลชนตนจากหนงสอพมพเมอ พ.ศ. ๒๔๙๗

แหลงขอมลทนกเรยนใชในการศกษาเรองน เรมตนดวยการศกษาภาพยนตร

สารคดของรนพเรอง “โลภลางเมอง” ทกลาวถงเรองการเสดจพระราชด�าเนนมาเยยม

ราษฎรเมอเกดเหตการณไฟไหมบานโปง เมอไดขอมลเบองตน นกเรยนไดสบคนขอมลจาก

หนงสอพมพทรายงานขาวเหตการณไฟไหมบานโปงเมอ พ.ศ. ๒๔๙๗ หาหลกฐานภาพถาย

จากรานถายรปทบนทกภาพการเสดจพระราชด�าเนนมาเยยมราษฎร สอบถามผรทม

ประสบการณการเฝารบเสดจและบคคลทไดรบเงนพระราชทานจากพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหว น�าขอมลมาตรวจสอบความถกตองโดยการเปรยบเทยบกบหลกฐานทหามาได

ในการท�างานนกเรยนจะแบงหนาทวาใครถนดในการท�าหนาทใด คอ ทกคนชวย

กนการเกบขอมล รวบรวมขอมล วเคราะหขอมล วพากษหลกฐาน โดยมผท�าหนาท

สงเคราะหขอมลทผานการวพากษหลกฐานแลว ๒ คน เขยนสครป (บทภาพยนตร) ๑ คน

เมอออกภาคสนามทกคนตองชวยกนในทกเรอง แตบทบาทส�าคญจะอยทคนเขยนบทจะท�า

หนาทเปนผก�ากบ มคนถายวดโอ ถายภาพนง และจะท�าหนาทตดตอดวย สมาชกกลมอาจ

มากกวานไดแตตองไมนอยกวา ๕ คน

ครตงค�าถามวานกเรยนจะเตรยมตวอยางไรกอนการไปเกบขอมลภาคสนาม

ขอสรปทได คอ ใชวธศกษาเอกสารชนตนจากศนยขอมลทหองบานโปงศกษาของโรงเรยน

184

การสมภาษณบคคลรวมสมยจ�านวน ๒ คน เตรยมอปกรณทใชในการบนทกขอมล

จากหนงสอพมพดวยกลองบนทกภาพนง เทปบนทกสยง สมดบนทกชวยจ�าและ

กลองวดโอ ก�าหนดวนเวลา การนดหมายกบกลมเปาหมาย เมอทกอยางพรอม การท�างาน

กเรมขนไดทนท

ถายท�าบทสมภาษณคณวรตน จารพนผล

ในการออกภาคสนามครจะอยเคยงคกบนกเรยนเพอใหความชวยเหลอถานกเรยน

มปญหาตดขดในการท�างาน เวลาทใชในการออกภาคสนามเพอสมภาษณและถายท�าจะใช

ตอนเยนและและวนหยด สวนเวลาในชวโมงเรยนเปนเวลาของการน�าเสนอผลการศกษา

ความกาวหนาในการเรยน การอภปรายแสดงความคดเหนของนกเรยนในชน เมอตดตอ

ภาพยนตรเรยบรอยแลว เพอนนกเรยนและสมาชกทเกยวของ ซงรวมถงผทใหขอมลใน

การท�าสารคดรวมกนวจารณภาพยนตรเพอการปรบปรงแกไขใหมความสมบรณมากทสด

เมอปรบปรงเรยบรอยแลว ผทมสวนเกยวของประเมนชนงานนกเรยน

กระบวนการเปลยนตวหนงสอใหเปน

ภาพยนตรโดยสรปดไดจากแผนโปสเตอรขาว

วงการหนง เดก (a month) ของนก เรยน

ประวตศาสตรของโรงเรยนรตนราษฎรบ�ารง

การเรยนดวยการท�าภาพยนตรสารคดจะ

ท�าใหผ เรยนบรรจเปาหมายในการเรยนสาระ

ประวตศาสตร มาตรฐาน ส ๔.๑ ในเรองความ

สามารถในการใชวธการทางประวตศาสตรในการ

ไตสวนหาความจรงทางประวตศาสตรอยางเปน

ระบบ สามารถรวบรวมหลกฐานเพออธบาย

เหตการณส�าคญในทองถนอยางเปนเหตเปนผล

สามารถอธบายประวตศาสตรรวมกนของคนใน

185

ชมชน และมาตรฐาน ส ๔.๓ เขาใจพฒนาการความเปนมาของชมชนในฐานะทเปนสวน

หนงของชาตไทย ผลงานทสรางขนชวยใหคนในชมชนเกดส�านกในประวตศาสตรรวมกน

ของเหตการณส�าคญ รวมทงตระหนกในบทบาทของสถาบนพระมหากษตรยทมตอราษฎร

สอดคลองกบพระราชเสาวนยของสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ ทตองการให

นกเรยนไดเขาใจประวตความเปนมาของชาตของตนเอง การเรมเรยนรประวตศาสตรของ

ชมชนตนเองและพฒนาสการศกษาประวตศาสตรชาตจะท�าใหนกเรยนเขาใจรากเหงาของ

สงคมไทย จะชวยปลกฝงความรก ความผกพนระหวางกนของคนในชาตไดเปนอยางด การ

สอนประวตศาสตรชมชนเปรยบเหมอนการน�าตนกลามาปลก หมนดแลดวยการจดการ

เรยนรทเหมาะสมจะท�าใหตนกลาเตบโตเปนไมใหญทมรากแกวแขงแรง ไมไหวเอน โคนลม

ไดงาย

การจดท�าภาพยนตรสารคดประวตศาสตรเรองพระบารมปกเกลาฯ ชาวบานโปง

สงผลใหเกดส�านกรวมในพระมหากรณาธคณทเสดจมาเยยมในคราวทสนเนอประดาตว

และความหมดหวงในชวต จงชวยปลกฝงใหคนในอ�าเภอบานโปงมเพยงแตเยาวชนเทานน

ทตระหนกในคณคาของสถาบนพระมหากษตรย ผานการน�าเสนอบางตอนของภาพยนตร

ในวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ โรงเรยนรตนราษฎรบ�ารง

นอกจากนการจดการเรยนรดวยการท�าภาพยนตรสารคดเปนการเรยนรท เนน

การแสวงหาความรอยางเปนกระบวนการ เกดสมรรถนะส�าคญ ๕ ประการสอดคลองกบ

ความตองการของหลกสตรการศกษา ขนพนฐาน พ.ศ. ๒๕๕๑ และแสดงใหเหนการบรณา

การรายวชาตางๆ เพอน�ามาใชในการเกบขอมล โดยมวชาประวตศาสตรชมชนเปนแกน ใช

วธการเรยนรทาง มานษยวทยา สงคมวทยามาบรณาการ รายวชาอนๆ ทน�ามาใช คอ วชา

ภาษาไทย ใชในการสอสารระหวางการเกบขอมลและการเขยนบทภาพยนตร ความรเรอง

คอมพวเตอรในการตดตอภาพยนตร ความรวชาศลปะในการถายภาพ การเลอกดนตร

ประกอบเรอง การออกแบบโปสเตอรภาพยนตร การบรณาการระหวางวชาจะปรบเปลยน

ตามบรบทของภาพยนตรสารคดทนกเรยนตองการจะสราง

186

เสนหของการเรยนรดวยวธการทางประวตศาสตร

๑. ครและนกเรยนตางแสดงบทบาททแตกตางไปจากเดม คอ บทบาทของครทมา

กกวาความเปนผบอกความร การบอกความรใหนอยจะท�าใหการเรยนรมความหมายเพราะ

ค�าถามทตองการค�าตอบควรเกดจากความสนใจของนกเรยนเอง ครสอนวธการใช

กระบวนการวจยทางประวตศาสตรดวยการศกษาขอมลดวยวธการทหลากหลายรวมกบ

การเกบขอมลภาคสนามเปนวธการเรยนรทครบอกความรนอย แตบอกวธการหาความ

รมาก ครท�าหนาทเปนทปรกษา ฝกใหนกเรยนรจกวางแผนในการเรยนและเรยนรเปนทม

ไปพรอมๆ กน ครเปนผชวยเหลอชแนะ บอกแหลงขอมล ตดตอประสานงานใหนกเรยน

ออกไปเกบขอมล ใหความชวยเหลอ แกปญหา เปนผจดการเรยนรใหนกเรยนสามารถ

บรรลเปาหมายในสงทตองการจะร ชวยนกเรยนตรวจสอบขอมลเมอพบวาขอมลไมตรงกน

คอยเตอนนกเรยนวาอยาดวนสรปค�าตอบ แตตองตรวจสอบขอมลใหมาก ใหถกตอง

ครท�าหนาทประสานและจดการความร

๒. ฝายนกเรยนจะมประสบการณในการเรยนร

ดวยตวเอง เพราะนกเรยนจะไดฝกการท�าโครงงาน

นกเรยนเปนผหาความรดวยตวเอง เรยนรจากผเฒา

ผรในชมชนการทนกเรยนไดเรยนรจากแหลงเรยนร

จรง เปนการเรยนร เรองทกษะการคดและทกษะ

การเผชญปญหาดวยการเผชญความจรงและการเรยนร

ทจะแกปญหาดวยตนเอง เปนวธการปลกฝงความรก

ความภาคภมใจในทองถนโดยครไมตองบอกความร

นกเรยนเหนคณคาของวฒนธรรมประเพณ นกเรยน

เคารพในวถชวตของคนทแตกตางจากตวเอง การเรยนร

จากเรองทตองการจะร ยอมท�าใหผ เรยนไดแสดง

ศกยภาพ จงท�าใหเกดความภาคภมใจในตนเอง

187

๓. การเรยนดวยวธการนจะท�าใหนกเรยนลด

การคดลอกความรจากผอน มาเปนการเขยนองคความ

รดวยตนเอง สงผลใหนกเรยนมทกษะในการจดการ

ขอมลใหเปนระบบระเบยบ สามารถคดแยกแยกความ

จรงออกจากความความเทจ เปนวธการเรยนทใชการ

ทองจ�านอย ไดความรมาก รวธการหาความรดวยตว

เอง ฝกการคดวเคราะห คดอยางมวจารณญาน

๔. ขอคนพบทไดจากการสอน คอในการ

ก�าหนดประเดนในการเรยนร ควรใหผ เรยนเปนผ

ก�าหนดเองจากเรองทพวกเขาอยากร จะท�าใหการเรยน

รมความหมายส�าหรบเขา และมความกระตอรอรนใน

การเรยนและสามารถท�าใหพวกเขาคนพบความรใหม

ได ดงจะไดกลาวตอไป

๕. การคนพบความรใหมในการเรยนวชาประวตศาสตรชมชนไดเกดขนเมอครง

หนงนกเรยนตองการศกษาเหตการณไฟไหมบานโปง และไดเรยนรดวยวธการทาง

ประวตศาสตรตามล�าดบเมอถงขนการวเคราะหขอมล ตรวจสอบความถกตองของขอมล

โดยใชหลกกาลามสตร นกเรยนตองตรวจสอบความถกตองของเอกสารเกยวกบบคคลคน

หนงซงเปนนกเรยนของโรงเรยนรตนราษฎรบ�ารงในป พ.ศ. ๒๔๙๗ ทหนงสอพมพในป

นนลงขาววาไดเสยชวตในกองเพลงขณะเขาไปชวยเหลอคนในตลาด และยงพบเรองการเสย

ชวตของนกเรยนคนนในหนงสอทเขยนเกยวกบเหตการณไฟไหมบานโปง ซงนบวาเปนเรอง

ทนาเชอถอแลว แตนกเรยนไดคนเรองราวของนกเรยนคนนตอเพอตองการทราบเรองราว

จากญาตและเพอนของนกเรยนคนน กระบวนการไตสวนหาความจรงของนกเรยนกลมน

ท�าใหคนพบความจรงวา นกเรยนคนนนไมไดเสยชวตและยงมชวตอยจนเกษยณอายราชการ

ในต�าแหนงนายต�ารวจและนกเรยนยงไดพดคยกบนายต�ารวจผนอกดวย ความจรงทรบร

กนมาถง ๕๗ ป ซงทกทานสามารถชมไดจากงานประวตศาสตรทน�าเสนอในรปของ

ภาพยนตรสารคดเรอง โลภลางเมอง

หรอกรณคนพบความรใหมเรองสามเณรเพม ศรพบลบคคลส�าคญทท�าใหเกด

วกฤตการณบานโปงทเปนบคคลส�าคญทท�าใหกระทบตอความสมพนธแบบโดมโนระหวาง

ไทยกบญปน และอเมรกา จนน�าไปสการยตสงครามโลกดวยการทงระเบดปรมาณของ

อเมรกาในทสด

188

๖. ทกครงทใชวธการไตสวนความจรงทางประวตศาสตรดวยวธการทาง

ประวตศาสตรนกเรยนจะพบหลกฐานใหมในชมชนอยเสมอ เชน ภาพถายประวตศาสตร

ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทเสดจมาเยยมราษฎรในคราวเกดเหตการณไฟไหม

บานโปง ทท�าใหคนในอ�าเภอบานโปงขอส�าเนาและเกบไวบชาทบาน การพบสมดธนาคาร

ออมสนทเปนหลกฐานส�าคญวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานเงนชวยเหลอ

แกคนในอ�าเภอบานโปง เจาหนาทของอ�าเภอบานโปงใชวธการน�าจ�านวนนกเรยน

มาหารเฉลยและเดกทกคนไดเงนคนละ ๑๐๘.๙๕ บาท ในการสรางภาพยนตรสารคด

เรองพระบารมปกเกลาฯ ชาวบานโปง นกเรยนจงไดน�าหลกฐานชนตนมาใชในการบอกเลา

เรองราว หลายภาพยงไมแพรหลาย หลายภาพยงคงอยแตไมมผใดรบร การสบคนดวย

วธการทางประวตศาสตรท�าใหไดมาซงหลกฐานทางประวตศาสตรทมคณคา

สภาพอ�าเภอบานโปงภายหลงการเกดเหตการณไฟไหม (รถยนตทเหนคอรถยนตพระทนง)

คนบานโปงมภาพประวตศาสตรนในทกบาน

189

คณประสาร สภากรเดช กบรป

ประวตศาสตรทน�ามาบอกเลา

ขอมลใหนกเรยนทราบในการ

เกบขอมลท�าภาพยนตรสารคด

พระบารมปกเกล าฯ ชาว

บานโปง

คณวรตน จารพนผล บอกเลา

พระเมตตาของพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวผานสมดฝากเงน

ของธนาคารออมสนท เกบ

รกษาไวอยางด ดวยส�านกใน

พระมหากรณาธคณ

สมดธนาคารออมสนพระราชทาน หลกฐานชนตนชนส�าคญทบอกความจรงใหมทางประวตศาสตร

190

ภาพประวตศาสตร

ทนกเรยนน�ามาจดท�าเปนโปสเตอรในการน�าเสนอภาพยนตรสารคดประวตศาสตร

191

สะทอนความคด

ทดเทพ กลาววา “…ผมภมใจในตวเองมากครบ ผมเคยถามตวเองวาชอบอะไร

ตอนนผมรแลววาผมชอบท�าหนง และผมกคนพบวาประวตศาสตรสนกมาก มเรองอกมาก

ทเรายงไมร แมจะเหนอยทกวนแตไมรวาส�าคญ ท�าใหผมรวา บานเรามคนท�าลายหลกฐาน

ทางประวตศาสตรกนมาก เพราะเขาไมรถงความส�าคญ การเรยนวชานท�าใหผมรวา ผมจะ

ตองเรยนตอในมหาวทยาลยในสาขาภาพยนตร ผมตองขยนเรยน มนนาจะทนนะโตขนผม

จะเปนคนท�าหนงใหได โดยเฉพาะหนงแนวประวตศาสตร…”

ทดเทพ แซล ผมความฝนวาโตขนผมจะเปนคนท�าหนง

ณฐ สาวนอยทเปลยนใจมาหลงรกวชาประวตศาสตรกลาววา “ …การเรยนร

ประวตศาสตรแบบนเปนการใชชวตทเปนหนงเดยวกบชมชนการออกไปเกบขอมลภาคสนาม

เปนบทเรยนทสนกสนาน มชวตชวา นาตนเตน ท�าใหชวยจดประกายความคดจะหาความร

เพมเตมใหมากขน ปกตหนเปนคนชอบอานและเขยนหนงสอ หนท�าหนาทเขยนบท ยงท�าให

อยากอานหนงสอ อยากคนควา เปนการเรยนทมอสระในการหาความร ท�าใหรวาทกพนท

ในชมชนของเรามประวตความเปนมา …”

(ณฐพร สนนตาวงศ) คนพบตวเองวาเขยนบทภาพยนตรไดดมาก

192

หมว ผชอบเปลยนตวหนงสอใหเปนภาพยนตร กลาววา “…ความรทหาเองจาก

ผรในชมชนเปนความรทสามารถน�ามาใชไดเลย เราอยากท�าหนงเรองอะไรกไปหาผรเรอง

นน ความรทไดจงมประโยชนทนท ประโยชนของการเรยนแบบนจงมมากกวาการจ�าความ

ร เพราะตองไตสวนหาความจรง…”

หมว (ศวชญา สมพนธประเสรฐ) ใหสมภาษณ โศธดา โชตวจตร

เมน (พชร เกงวเชยรไชย) บอกวา “…

การเรยนดวยการท�าหนงเปนความฝนของผมเลย

ทเดยว ผมมความสขในการเรยน ท�าใหผมมอง

เหนอนาคตวา ผมตองเรยนตอทางดานน แมการ

เรยนในรายวชาจะจบลง แตเสนทางแหงฝนของ

ผมยงไมจบ ผมและเพอนๆ จะท�าหนงสารคด

ประวตศาสตรตอไป พวกผมเปดเปนชมนมครบ

หาคนรวมฝน ท�าหนงดวยกนครบ…”

ลซา (อลสา ประเสรฐ) บอกวา “…การ

เรยนในวชาประวตศาสตรชมชนจะจบแลว แต

ภารกจของหนยงไมจบ หนตองเกบขอมลเพอท�า

หนงตอไป หนและเพอนๆ ออกภาคสนามทก

อาทตย ก�าลงเรงท�าหนงอยเรองหนง นาสนใจ

มาก พวกเราพบหลกฐานใหมอกแลว และหนจะ

ชวยครวรรษดา สอนนองใหท�าหนงสารคด

ประวตศาสตร

193

คณวรตน จารพนผล เจาของสมดธนาคาร

ออมสนเลมประวตศาสตร กลาววา “…ไม

เ ส ย แรงท ผม เก บสม ดธนาคาร เล ม

ประวตศาสตรนไว ด วยส�านกในพระ

มหากรณาธคณ เวลาผานมากวา ๕๐ ป ม

นกเรยนมาสบคนเรองราวของเหตการณ

ไฟไหมบานโปงและไดใชสมดเลมนเปน

หลกฐานส�าคญในการบอกเลาเรองราวเมอผมดหนงเรองพระบารมปกเกลาฯชาวบานโปง

ท�าใหผมเหนภาพแหงความหลงไดอยางชดเจน ผมภมใจมากทเปนพสกนกรของพระองค

ดใจทครวรรษดาสอนนกเรยนดวยวธน ดหนงแลวผมขนลกและน�าตาไหล อยาทงการเรยน

ดวยการท�าภาพยนตร ผมจะสนบสนนทกเรองครบ…”

อาจารยนวลฉว สนทดพรอม กลาววา

“…ครน�าตาไหลทกครงทชมพระราชกรณยกจ

ของพระองคทาน เมอนกเรยนมาสมภาษณ

เรองไฟไหมบานโปง ครน�าเรองนไปคย

กบแม ทานเลาเรองราวมากมายใหครฟง

ครน�าพระราชกรณยกจของพระองค

ไปสอนนกเรยน ครอยากใหนกเรยน

ท�าภาพยนตรเรองนตอ เพอใหคนในอ�าเภอบานโปงไดส�านกในพระมหากรณาธคณ

ของพระองคและขอใหนองสม (ครวรรษดา) สอนนกเรยนดวยวธนตอไปนะคะ เพราะพเหน

ความเปลยนแปลงทเกดกบเดก พวกเขาชอบเรยนวชาประวตศาสตร…”

รายการขาว ๓ มต เหนความส�าคญของการจดการเรยนรประวตศาสตรดวยการ

ท�าภาพยนตรสน คณโศธดา โชตวจตรและทมขาว ไดเดนทางมาขอบนทกรายการเพอน�า

เสนอใหสาธารณชนไดรบรเรองการสอนวธน โดยเธอไดสรปวา “…การสอนดวยวธนท�าให

นกเรยนหาความรและเจอเอง จงมความสขในการเรยน เปนความรทคงทน ชวยใหนกเรยน

ทไมสนใจเรยนมความกระตอรอรนในการเรยน พวกเขาเกงมาก หนไมเชอวาพวกเขาเปน

เดกเกเร นองๆ สมารทมาก หนวาเปนเพราะเดกๆ ลงมอหาความรเอง จงพบความรทหา

มาไดและภาคภมใจในตวเองและมความมนใจในการใหสมภาษณ…”

194

คณโศธดา โชตวจตร พธกรรายการขาว ๓ มต และทมงานครอบครวขาว ๓

มาถายท�าการเรยนวชาประวตศาสตรชมชนของนกเรยน

สงเปลยนแปลงประการส�าคญ คอ แตเดมครเปนผบอกความร แตการเรยนรดวย

วธการใหนกเรยนท�าภาพยนตร เขาตองหาความรเอง นกเรยนกลบเปนผบอกความรใหคร

ฟง พวกเขาเลาอยางกระตอรอรน มชวตชวา พวกเขาอยากบอกใหผใหญรวาการเรยนรของ

พวกเขาสนกสนาน มความสขและไดความรทหามาเอง ไมตองเชอหนงสอเทานน และเกด

เปนความรทคงทนและเปนประสบการณการเรยนรทมความหมาย สามารถน�าไปใชในชวต

จรงไดและทส�าคญพวกเขารจกตวตนของตวเองและสามารถประกาศใหทกคนรวา “เราทก

คนมความเกงอยในตว มนอยทวาคณจะกลาหรอเปลา ?”

ประโยคสนๆ บนแผนโปสเตอรทเดกท�าหนง

ประวตศาสตรกลาประกาศบน Facebook นาจะ

บอกความส�าเรจของการเรยนประวตศาสตรดวย

การใหนกเรยนท�าหนงไดเปนอยางดและสามารถ

ทดสอบสมมตฐานของครวรรษดา พทกษพเศษ

ทเชอวา “โลกนไมมเดกโง” ไดอกครงหนงแลว

รายการอางองและคณะผจดท�า

196

รายการอางอง

กรมวชาการ. (๒๕๔๖). วชาการวจกษณ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ.

กรมวชาการ. (๒๕๔๓). เอกสารทางวชาการ เรองการพฒนาการเรยนการสอนประวตศาสตรไทย.

กรงเทพมหานคร (เอกสารโรเนยว).

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. (๒๕๔๓). คมอการจดกจกรรมการเรยนการสอนประวตศาสตร:

ประวตศาสตรไทย จะเรยนจะสอนกนอยางไร. กรงเทพมหานคร: โรงพมพการศาสนา.

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. (๒๕๔๓). เอกสารชดเทคนคการจดกระบวนการเรยนรทผเรยนส�าคญ

ทสด : โครงงาน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา.

เฉลม นตเขตตปรชา (มลลา). (๒๕๔๕). เทคนควธการสอนประวตศาสตร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

ไทยวฒนาพานช.

เฉลม มลลา. (๒๕๒๓). เทคนควธการสอนประวตศาสตร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพไทยวฒนาพานช.

ชาญวทย เกษตรศรและสชาต สวสดศร. (๒๕๑๘). ปรชญาประวตศาสตร. กรงเทพมหานคร: โรงพมพพฆเณศ.

แถมสข นมนนท. (๒๕๒๐). ประวตศาสตรไทย : งานวจย. (เอกสารโรเนยว) มหาวทยาลยศลปากร.

แถมสข นมนนท. (๒๕๔๕). เจาะเวลาหาอดตหลกฐานประวตศาสตรไทย. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน.

นวลศร เปาโรหตย และคณะ. (๒๕๑๘). จตวทยาพฒนาการ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลย

รามค�าแหง.

นธ เอยวศรวงศและอาคม พฒยะ. (๒๕๕๒) หลกฐานประวตศาสตรในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร :

ส�านกพมพบรรณกจ.

สมพร สทศนย. (๒๕๓๑). จตวทยาการปกครองชนเรยน. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช.

ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (๒๕๕๒). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช ๒๕๕๑. กรงเทพมหานคร : โรงพมพชมชมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษากระทรวง ศกษาธการ. (๒๕๕๐). ตนไมทไรคาทางเดนสเสนชย บนทก

ประสบการณ โครงงานวจยวทยาศาสตรดเดน “การแตกของฝกตอยตง”. โรงเรยนอดมศกษา

: กรงเทพมหานคร.

สชา จนทนเอม. (๒๕๓๖). จตวทยาเดก. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช.

วฒนาพร ระงบทกข. (๒๕๔๒). แผนการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลาง. กรงเทพมหานคร:วฒนาพานช.

ศนยพฒนาหนงสอ กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. (๒๕๓๙). รายงานการสมมนาโตะกลม เรอง ทศทาง

การพฒนาการเรยนการสอนประวตศาสตรไทย. ระววรรณ ภาคพรต และบญสม น�าจรง

บรรณาธการ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภาลาดพราว.

197

คณะผจดท�า

ทปรกษานายกมล รอดคลาย เลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

นายอนสรณ ฟเจรญ รองเลขาคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

นางสกญญา งามบรรจง ผอ�านวยการส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษา

นายพธาน พนทอง ผอ�านวยการส�านกพฒนานวตกรรมการจดการศกษา

นางสดาวรรณ เครอพานช ผอ�านวยการกลมสถาบนสงคมศกษา

ส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษา

วทยากร ๑. นายวนย พงศศรเพยร เมธวจยอาวโส ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

๒. นางสาววลยลกษณ ทรงศร เจาหนาท มลนธเลกประไพ-วรยะพนธ

๓. นางเพญพรรณ เจรญพร คณบด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร

๔. นายปรด พศภมวถ อาจารยคณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยบรพา

๕. นางระววรรณ ภาคพรต ขาราชการบ�านาญ

๖. นางสาวมาล โตสกล ขาราชการบ�านาญ

๗. นายสนท มหาโยธ ขาราชการบ�านาญ

คณะผเขยนและเรยบเรยง ๑. นางกาญจนา พฒฉาย ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาพระนครศรอยธยา เขต ๑

๓. นางนอยประนอม เคยนทอง ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครราชสมา เขต ๑

๔. นางสาวรงทวา จนทนวฒนวงษ ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาอดรธาน เขต ๓

๕. นายมงคล จนทรงาม ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาอดรธาน เขต ๓

๖. นายอนสวน สาธเม ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษากาฬสนธ เขต ๑

๗. นายชวน จนดาโชต ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษากาญจนบร เขต ๑

198

๘. นางประภสสร โกศลวฒน ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสกลนคร เขต ๑

๙. นางสาวฉลไล ประชมวงษ ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสกลนคร เขต ๒

๑๐. นายสมเกยรต ตงคะเสรรกษ ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาชยภม เขต ๓

๑๑. นายวรตน บรรจง ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษามกดาหาร

๑๒. นางเบญจา ชวนวน ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานนทบร เขต ๑

๑๓. นางสาวสรกร กระสาทอง ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาลพบร เขต ๑

๑๔. นางเยาวภา รตนบลลงค ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสงหบร

๑๕. นางสาววไลวรรณ โอรส ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต ๒

๑๖. นางประนอม เคยนทอง ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครราชสมา เขต ๑

๑๗. นายศกดชาย อนนตพานช ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาเชยงใหม เขต ๑

๑๘. นางสาวประพณศร อนทธรา ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาเชยงใหม เขต ๑

๑๙. นายณรงค ชางยง ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาอทยธาน เขต ๑

๒๐. นางวนเพญ ศรคง ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครสวรรค เขต ๓

๒๑. นายธนพรรณ รอดก�าเนด ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาพจตร เขต ๑

๒๒. นางอรย พรรณพมพฤกษ ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาชยนาท

๒๓. นายประหยด รอดแสน ศกษานเทศก

เขตพนทการศกษาประถมศกษาเพชรบรณ เขต ๓

๒๔. นางสาวสมศลป ชชวาลปรชา ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครราชสมา เขต ๕

199

๒๕. นายสพจน สอนวงแกว ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครราชสมา เขต๖

๒๖. นายปรชา เดอนนล ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสกลนคร เขต ๓

๒๗. นางสาวศรสนนท พมไพจตร ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาเลย เขต ๑

๒๘. นางสาวประพณ จนตวรรณ ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาศรสะเกษ เขต ๔

๒๙. นายจรญ อนทนาศกด ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาระนอง

๓๐. นายนตภทร อ�าพนมาก ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาชมพร เขต ๒

๓๑. นางสรกร บญมสโก ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาพทลง เขต ๑

๓๑. นางอาภาพรรณ แสงทอง ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษากระบ

๓๒. นายสมเกยรต แสงทองลวน ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาเชยงราย เขต ๑

๓๓. นางสดาพร มะโนธรรม ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาล�าพน เขต ๒

๓๔. นายเกษม ธรรมคณ ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานาน เขต ๑

๓๕. นายองอาจ กววฒน ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาแมฮองสอน เขต ๑

๓๖. นางรวสา สมานรกษ ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๒

๓๗. นายมนส สขสวสด ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๑๒

๓๘. นางนรมน ไกรสกล ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๒๑

๓๙. นางพชร แทงทอง ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๒๕

๔๐. นางวภา ประราศ ศกษานเทศก

ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๒๗

200

๔๑. นายชลต จนทรศร คร โรงเรยนหวยเกงพทยาคาร

ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๒๐

๔๒. นายอนพงษ ชมแวงวาป คร โรงเรยนนาวงศกษาวช

ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๑๙

๔๓. น.ส.สธนา ชนานา คร โรงเรยนสมเสาพทยาคาร

ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๒๐

๔๔. นายคฑาวธ ไชยสทธ คร โรงเรยนวเศษไชยชาญ (ตนตวทยาภม)

ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๕

๔๕. นางวรรษดา พทกษพเศษ คร โรงเรยนรตนราษฎรบ�ารง

ส�านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๘

๔๖. นายเฉลมชย พนธเลศ นกวชาการศกษา

ส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษา

๔๗. นายภธร จนทะหงส ปณยจรสธ�ารง นกวชาการศกษา

ส�านกพฒนานวตกรรมการจดการศกษา

บรรณาธการกจ๑. นายภธร จนทะหงส ปณยจรสธ�ารง นกวชาการศกษา

ส�านกพฒนานวตกรรมการจดการศกษา

๒. นายเฉลมชย พนธเลศ นกวชาการศกษา

ส�านกวชาการและมาตรฐานการศกษา

๓. นางระววรรณ ภาคพรต ขาราชการบ�านาญ

๔. นางสาวมาล โตสกล ขาราชการบ�านาญ

ออกแบบปกและรปเลมนางศรเมอง บญแพทย ผอ�านวยการโรงเรยนวดชองแค

ส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครสวรรค เขต ๓