พื้นที่ป่าชุมชนโคกใหญ่...

1

ภายใตโครงการสงเคราะหองคความรเพอจดทาขอเสนอแนวทางและมาตรการรบรอง

สทธชมชนทเปนการปกปองคมครองสขภาวะของประชาชน, 2554

ภายใตการสนบสนนของ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพและมลนธสาธารณสขแหงชาต

พนทปาชมชนโคกใหญ

อ. วาปปทม จ. มหาสารคาม1

โดย สาวตร สขศร2

บทสรปผลการศกษาขอเทจจรงเกยวกบการยอมรบ และวธการบงคบใชสทธชมชนในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ เขตพนทปาชมชนโคกใหญ อ . วาปปทม จ . มหาสารคาม ในประเดนการจดการ

ทรพยากรปาไม เมอวนท 14-15 พฤษภาคม พ.ศ. 2553 โดยใชวธการสมภาษณตวแทนชาวบาน ผนา

หมบาน และคณะกรรมการบรหารจดการปาชมชนโคกใหญ3

1 ขอบพระคณ ผใหญบญเรอง ยางเครอ, คณทองจนทร วรรณประภา, คณหลา โคตธาดา, คณพศาล เกดสทอง, คณ

สนน สวรรณธาดา, คณสมหวง วรวรรณ, คณนาคน เนาวแกว, คณอลย คงอทศ, คณบญเสง โคตธาดา, คณสมเพศ

วฬวน, คณละไม มดถาปะโท, คณประจกษ มดถาปะโท 2 อาจารยประจาคณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

3 ขอมลทวไปเกยวกบปาโคกใหญสวนหนงมาจากบทความอเลกทรอนกส url

http://learners.in.th/blog/kunyawan/335358 , http://kanchanapisek.or.th/oncc-cgi/text.cgi?no=15943 และ

http://www1.tv5.co.th/service/mod/heritage/nation/oldcity/sarakham2.htm

รวมทงเอกสารทวไปทไดรบเออเฟอจาก ผใหญบญเรอง ยางเครอ

http://learners.in.th/blog/kunyawan/335358

http://kanchanapisek.or.th/oncc-cgi/text.cgi?no=15943

http://www1.tv5.co.th/service/mod/heritage/nation/oldcity/sarakham2.htm

2




1. ลกษณะของชมชน และความเปนมาของชมชน

1.1 อาณาเขต จานวนชมชนทดแล และทตง

ปาชมชนโคกใหญ เปนปาสาธารณประโยชนมาแตเดม ประกอบดวย ปาโคกตาง ๆ ไดแก โคก

หนองโจด โคกดอนหน โคกแปะ โคกดงใหญ โคกปาผหลอก เมอรวมเขาดวยกนแลวจงเรยกวา ปาโคก

ใหญ เปนปาเบญจพรรณ หรอปาเตงรง พนดนในปาเปนทราย บางแหงเปนกรว ดลกรง มพชจาพวก

ตนไม และหญาทสาคญอย 136 ชนด มสตวปาอยกวา 61 ชนด มพชหลายชนดทใกลจะสญพนธ เชน

สะแบง คอ สมกบ และหมากแงว เปนตน มพนทกวา 4,000ไร ครอบคมพนท 5 ตาบล 19 หมบาน

ตงอยในเขตอาเภอวาปปทม จงหวดมหาสารคาม ม ชมชนตงอยรอบ ๆ ปา 14 หมบาน ประกอบดวย

ตาบลแคน 6 หมบาน คอ บานตาแย บานแวงชย บานโคกสะอาด บานโคกกลาง บานเขวาคอ บาน

หนองโจด ตาบลหนองหวาย 2 หมบาน คอ บานหนองโงง บานหนองมะแซว ตาบลหนองแสง 2 หมบาน

คอบานโสกยาง บานหนองเดน ตาบลโคกสทอ งหลาง 2 หมบาน คอ บานโคกแปะ บานบรพาพฒนา

และตาบลหนองใหญ 2 หมบาน คอ บานดอนหน และบานเจรญพฒนา

อยางไรกตาม สานกงานปาไมจงหวดมหาสารคาม กลบไมไดถอวาปาโคกใหญเปน "ปาไม" ใน

การดแลของกรมปาไม แตถอวามสถานะเปนทดนสาธารณะประโยชนเรอยมาจนถงปจจบน จงหวด

มหาสารคามมมตใหปาโคกใหญอยภายใตความดแล และรบผดชอบของสานกงานทดน อาเภอวาปปทม

อนง จากคาบอกเลาของ ผใหญบญเรอง ยางเครอ

ผใหญบานหนองโงง และป ระธานกลมอนรกษปาชมชน

โคกใหญ กลาววา เดมปาชมชนโคกใหญมพนทรวม 7,084

ไร แตถกบกรกถอครองไปเปนททากนถง 3,588 ไร

ปจจบนจงเหลอพนทปาตามหลกฐานทางราชการประมาณ

4,266 ไร นอกจากน จากการสารวจของสานกงานปาไม

จ. มหาสารคามในราว ปพ .ศ. 2552 พบวาปาโคกใหญม

พนทสมบรณเหลออยเพยง 2,132 ไร เทานน ทงน

เนองจากการไมสามารถสารวจ หรอกาหนดบรเวณแนว

เขตทชดเจนระหวางพนทปา กบพนทใชประโยชนของ

ประชาชนได จงกอใหเกดปญหาการบกรกเรอยมา

ตงแตป พ .ศ. 2534 ราษฎรทอาศยอยรอบ ๆ แนวปารวม 20 หมบานจาก 5 ตาบล

ประกอบดวย ต. แคน ต.หนองแสง ต.บานหวาย ต.โคกสทองหลาง และต.ดงใหญ จงไดรวมตวกนกอตง

"กลมอนรกษปาชมชนโคกใหญ" ขนมตวแทนสมาชกจากทกหมบานเปนคณะกรรมการรวมกนวางแผน

ปลกจตสานกการอนรกษ ใหชม ชนออกกฎระเบยบการใชประโยชนจากปาออกบทลงโทษผฝาฝน

รวมทงมการปกปนแนวเขตพนทปาใหชดเจน ปองกนการถกบกรกถอครองเพมเตม

3




1.2 การตงถนฐาน และความเปนชมชนดงเดม หรอชมชนทองถน

ชมชนในพนทปาชมชนโคกใหญน ถอเปน ชมชนทองถน หรอชมชนทองถนดงเดมได โดยม

ลกษณะของชมชนเปนการรวมกนแบบกลมทองท, กลมรวมใชทรพยากร และกลมวฒนธรรมประเพณ

แมชมชนจะไมไดมการบนทกประวตศาสตรการตงถนฐานไวเปนหลกฐานแตหากพจารณาจากงานบญ

งานประเพณ วฒนธรรม และกจกร รมตาง ๆ ทชาวบานยงคงจดทารวมกน นาจะเปนเครองหมายแสดง

สถานภาพของชมชนไดในระดบหนงวาชมชนทรวมตวกนเพอใชสทธชมชนในการจดการดแลปาโคก

ใหญนเปนชมชนทองถน หรอชมชมดงเดมทอาศยอย และไดใชประโยชนจากฐานทรพยากรดงกลาวใน

พนทนมายาวนาน

1.3 การใชประโยชน และระบบวถชวตทสมพนธกบปาโคกใหญ

แตเดมมา ความอดมสมบรณของปาโคกใหญ ทาใหปาแหงนเปนแหลงอาหารแหลงใหญของทง

คน และสตว ชาวบานรอบปารวมทงชาวบานในพนทใกลเคยงอน ๆ ใชประโยชนมาเปนระยะเวลา

ยาวนานเพอเออปจจย 4 ทงอาหาร ยาสมนไพร ไมใชสอย ใชทาทอยอาศย และเปนท ในการเลยงสตว

ซงนอกจากหามาเพอยงชพแลว ยงสามารถนาไปขายสรางรายไดใหแกตนเองและชมชนได โดยการ

นาเอาผลผลตทเกบไดนนไปขายตามหมบานและอาเภอขางเคยง อาท เหด ไขมดแดง และผกปา

อยางไรกตาม การเขามาใชประโยชนจากปาของชาวบานมจานวนเพม ขนทกป ซงมทงชาวบาน

ทอยรอบปา และผคนในตาบล อาเภอ ทอยถดออกไป เมอมคนเขามามากขน กเรมมปญหาสภาพปาฟน

ตวไมทนกบการใชประโยชน ผลผลตจากปาลดจานวนลง จนเปนทมาของการพยายามฟนฟสภาพปา

ของผคนทรกษปา โดยการทางานในรปแบบคณะกรร มการปาชมชน และแมการทางานของ

คณะกรรมการดงกลาวจะยงผลใหสภาพปาฟนสภาพคนมาในระดบหนง แตกยงประสบปญหาจตสานก

รวมของชาวบานทอยรอบปาซงยงมไมเพยงพอ จงยงคงมการใชปาโดยไมคานงถงความยงยน ขด

ทาลาย ตนสมนไพร ตดตนไมไปทาฟน/ถาน จานวนมาก

1.4 สภาพปญหาทเกดขนกบปาโคกใหญ กอนชมชนใชสทธเขาจดการดแล ป พ .ศ. 2506 ปาโคกใหญ ถกประกาศใหเปนพนทสาธารณะประโยชน การประกาศดงกลาว

เปรยบเสมอนเปนการเปดปา และใหชาวบานทอยในเขตตดตอกบปาโคกใหญเขาไปจบจองเปนพนททา

กนได ซงสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 1 พ.ศ. 2504 - 2509 ในยคทรฐบาลม

4




นโยบายสงเสรมใหชาวบานปลกพชเศรษฐกจเพอการคา ซงเปนพชไร ไดแก ปอ และมนสาปะหลง ทา

ใหมการบกรกแผวถางปาเพมจานวนขน ทงนเพราะพชชนดดงกลาวจาเปนตองใชพนทมาก ดวย

สถานการณนเองทเปนผลใหเขตปาทเคยอดมสมบรณถกบกรกไปกวา 3,588 ไร จากชาวบาน 243

หลงคาเรอน อยางไรกไรกตาม ภายหลงจากทราคาปอ และมนสาปะหลงตกลง ชาวบานจงทงรางพนทท

เคยบกรกไป จงกลายเปนชองทางใหนกธรกจนายทนเขามากวานซอพนทเพอปลกออย และยคาลปตส

ซงไดสรางปญหาหนกขนเพราะเปนพชททาใหดนในปาเสอมโทรม

ป พ .ศ. 2514 - 2532 การทาเกลอสนเธาว ขยายวงกวางในเขตอาเภอวาปปทม อาเภอบรบอ

และอาเภอนาดน จงหวดมหาสารคาม ยงผลใหเกดการตดไมจากปาโคกใหญจานวนมาก เพอสงขายทา

เปนเชอเพลงใหกบโรงงานตมเกลอสนเธาว ผลจากการทาเกลอน น อกจากจะสงผลกระทบกบปาโคก

ใหญแลว ยงทาใหเกดการปนเปอนของเกลอในนาขาว และลานาเสยว จนเกดความเสยหายอยาง

รายแรง นาขาวหลายรอยไรและระบบนเวศตลอดลานาเสยวถกทาลาย จนกระทงเกดการรวมตวของ

ชาวบานทไดรบความเดอดรอน เพอตอตานการทาเกลอในชวงป 2532 - 2533 จนในทสดรฐตองสง

ยกเลกโรงงานเหลานนไป อยางไรกตาม ปาโคกใหญตงแตนนมาจนกระทงปจจบน ยงคงถกบกรกอย

เนอง ๆ จากคนหลายกลมไมวาจะเปนชาวบานธรรมดา นกธรกจนายทน คร กระทงพระสงฆ ทหวงใช

ประโยชนจากพนทปาตอบสนองกจกรรมของตน จนปาไมสามารถฟนตวเองกลบคนสความอดมสมบรณ

ได ปจจบนไมพบไมขนาดใหญในปาโคกใหญอกแลว

2. กระบวนการจดการทรพยากรทางธรรมชาตของชมชน

2.1 คณะกรรมการเครอขายอนรกษปาชมชนโคกใหญ

ภายหลงจากทชาวบานเรมเหนปญหาทเกดขนจากการทปาเรมเสอมโทรมโดยผลของนโยบาย

ในการพฒนาประเทศ ประกอบกบภาครฐกไมยอมใหความสนใจจดการดแล คงปลอยใหเกดการบกรก

โดยไมผดกฎหมาย จงเกดแนวคดวาตองชวยกนพทกษปา ในป พ .ศ. 2535 มการทากจกรรมฟนฟผน

ปา และลานาเสยวดวยการปลกปาทดแทนตามลาหวยหนองโงง และขดรอกลานาเสยวเพอแกปญหา

นาเคมจากเกลอ นอกจากนยงมการปรกษาหารอกนระหวางผนาหมบานจานวน 14 หมบาน ใน 5 ตาบล

รอบผนปา เพอวางแผนรวมกนกาหนดกฎกตกาปาชมชนทไม

ขดกบวฒนธรรม ประเพณทองถน ในปเดยวกนยงมการตง

ตวแทนชาวบานหมละ 10 คนเขามาเปน "คณะกรรมการปา

ชมชนโคกใหญ" โดยมวตถประสงค

(1) เพอรวมกนอนรกษทรพยากรปา และสงแวดลอม

(2) เพอการบรหารจดการปาโดยองคกรชมชน และ

(3) เพอสรางจตสานกในการการอนรกษ และฟนฟปา

ชมชนโคกใหญรวมกน

โดยในป พ .ศ. 2536 ไดมการปรบปรงองคประกอบ

5




คณะกรรมการเครอขายปาชมชนโคกใหญอกครง ใหมตวแทนหมบานละ 3 คน ทงนจาก 14 หมบานเขา

รวมเปนกรรมการ โดยมผใหญบญเรอง ยางเครอ เปนประธานคณะกรรมการฯ และในป พ .ศ. 2537-

2540 ยงสามารถขยายเครอขายการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมออกไปเปน 20 หมบาน

ใน 5 ตาบล ซงประกอบดวย ตาบลดงใหญ 3 หมบาน, ตาบลหนองแสง 5 หมบาน, ตาบลหวาย 2

หมบาน, ตาบลโคกสทองหลาง 2 หมบาน และ ตาบลแคนอก 8 หมบาน ทงนคณะกรรมการปา ฯ ได

รเรมกจกรรมเกยวกบการอนรกษฟนฟปาโคกใหญหลายกจกรรม อาท

(1) จดประชมรวมกรรมการ ในวนท 25 ของทกเดอน (ยกเวนหนาปกดา และเกบเกยว )

หมนเวยนไปตามวด หรอหมบานตาง ๆ ทงนเพอแลกเปล ยนประสบการณ ความคดเหน รวมทง

แนวทาง และวธการแกปญหาทเกดขนกบปาชมชน (แตปจจบนจดประชมกนทศนยประสานงาน )

(2) ออกกฎระเบยบ เพอการคมครองดแลหาประโยชนจากปา โดยมตของตวแทนชาวบาน

(3) จดทาปายประชาสมพนธ กฎระเบยบ คาขวญ ตดตามถนนรอบพนทปา และทางสญจรในปา

(4) จดกจกรรมการปลกปา บวชปา การสบชะตาปา อยงนอยปละ 2 ชมชนใหครบทง 20

หมบาน

(5) ตงหนวยอาสาสมครปองกนไฟปา ทาหนาทลาดตะเวนดบไฟปา และหาขาวการลกลอบตด

ไมทาลายปา

(6) ตงอาสาสมครพทกษปา (รสทป.) เพอการดแลปาอยางมประสทธภาพ

(7) รณรงคสรางความเขาใจ ประชาสมพนธกฎระเบยบขอบงคบของปาชมชนใหแก ประชาชน

และหมบานรอบ ๆ ปา

(8) ทาหนงสอแจงใหนายอาเภอวาปปทม อบต . ทง5ตาบล และทก ๆ หมบานทราบถงการออก

กฎระเบยบการใชประโยชนจากปา และการจดการปาชมชนโคกใหญ

(9) ชแนวเขตปาชมชน และปกหลกแนวเขตปาชมชนใหชดเจน

(10) จดทาผาปากองทนฟนฟ และพฒนาอาชพชาวบานรอบปาโคกใหญ

(11) สงเสรมอาชพเกษตรแบบผสมผสาน วนเกษตร กลมออมทรพยแกสมาชกในหมบานรอบ

ปา

(12) จดทาแผนการจดการปาชมชน การรณรงคเผยแพร และการสงเสร มอาชพ

(13) จดศกษาดงาน แลกเปลยนความรกบเครอขายปาชมชนในภาค และระหวางภาค

2.2 กฎระเบยบการอนรกษปาชมชนโคกใหญ

(1) หามตด และแปรรปไมทกชนด ในเขตปากอนไดรบอนญาต

(2) หามนาเลอยยนต และเลอยทกชนดเขาไปในเขตปากอนไดรบอนญาต

(3) หามจดไฟเผาปา หามลาสตวทกชนดในเขตปากอนไดรบอนญาต

(4) หามนารถทกชนดเขาในเขตปากอนไดรบอนญาต (ปองกนการขนไม ขนของปาไปขาย)

(5) หามนาพนธพช สมนไพร และพนธสตวทกชนดออกจากเขตปา(หามนาไปมากเพอขาย)

(6) หามบกรกจบจอง ครอบครองทดนในเขตปาชมชนโคกใหญ

(7) ผใดฝาฝนตองระวางโทษปรบ ตงแต 500 – 50,000 บาท

6




ทงนโดยมวธการออกกฎดงกลาว ดวยการ ใหทกหมบานเขยนกฎขนมา 10 ขอ จากนนจด

ประชมทกหมบานเพอนากฎทงหมดมาพจารณารวมกน เพอเทยบเคยง ถกเถยง และคดเลอกกฎทจะใช

บงคบรวมกน ในครงแรกมกฎเพยง 5 ขอเทานน จากนนไดมการเพมเตมในภายหลงเพออดชองโหว

เมอไดกฎรวมกนแลวจงใหแตละหมบานนากลบไปถาม และประกาศใหคนในหมบานของตนเองไดทราบ

เพอจะนาไปใชบงคบเปนการทวไป

2.3 นโยบายดานการจดสรรการใชประโยชน และการบงคบใชกฎระเบยบ

ทปาชมชนโคกใหญน แมยงคงประสบปญหาเกยวกบการตดไม ลาสตว และลกลอบหาของปา

ไปขายอยเนอง ๆ โดยเฉพาะอยางยงจากคนตางอาเภอ หรอนอกพนท แตกไมไดมนโยบายในการหวง

หามไมใหคนนอกพนทเขามาใชประโยชนจากปา คงใชเพยงนโยบายในการปองกนเทานน ดวยการจด

หนวยลาดตระเวนเพอดแลใหเปนไปตามกฎระเบยบทออกไวเทานน สาหรบมาตรการทคณะกรรมการฯ

ใชเมอมกรณละเมดกฎขน จะเนนวธเจรจาและประนประนอมเปนหลก หากมความเสยหายเกดขนจาก

การฝาฝนดวย กจะทาหนาทเปนตวประสานใหฝายผไดรบความเสยหายเรยกรองคาเสยหายจากตว

ผกระทาเอง ไมไดใหเสยคาปรบ โดยตงแตตงกฎระเบยบมาพบคนทาละเมดเพยง 2 ครงเทานน ครงแรก

มชาวบานเผาซงขาวโดยไมมการทาแนวกนไฟกลามไหมปาและสวนของผอน และครงทสอง เปนกรณ

เผาปาและลกลามไปไหมสวนของผอนเชนกน สาหรบขอบเขตของการใชบงคบกฎนน หากเปนการ

กระทาในทดนซงมเอกสารสทธของชาวบานเอง เชน ตองการตดไมใน

ทดนทอยในเขตปาแตอยในทดนของตน กฎจะไมถกนาไปใชในเชง

ลดรอนสทธของเจาของทดน แตจะดาเนนการในลกษณะของความ

รวมมอ และขอเจรจาใหทาพนทนนเปนปากนชน กลาวคอ ไมใหแผว

ถาง และหากจะเอาไ มไปใชกตองขอความเหนชอบจากคณะกรรมการฯ

กอน โดยคณะกรรมการฯ จะตดตามผลดวยวาไดนาไปใชประโยชนจรง

ตามทขอ หรอนาไปขาย หากมการตดตนไมทมเสนผานศ นยกลางเกน

20 เซนตเมตร กขอใหเสยคาบารงตนไม (เรองนเปนสงทรกนทวไป และ

ไมไดระบไวในกฎระเบยบ) โดยใหหมบานนน ๆ ไปจดการกนเอง

7




2.4 ลกษณะ และวธการอน ๆ ในจดการดแล

แมทางคณะกรรมการ ฯ จะมการตงกฎระเบยบ และขอบงคบเกยวกบการใชประโยชนจากปาไว

แลวกตาม แตจากปญหาตาง ๆ ทเกดขน รวมทงสภาพบงคบของกฎระเบยบ ทางคณะกรรมการปาฯจง

มความเหนรวมกนวาควรจะสรางจตสานกของชาวบานรอบปาควบคกนไปดวย โดยใหขอมล ผลผลต

มลคาทางเศรษฐกจ และคณคาสงคมทเกดจากปาโดยสรางกระบวนการใหผใชประโยชนจากปา และผท

ใกลชดกบปา เปนผเกบขอมลออกมาใหชมชนไดเรยนร ตลอดจนหาแนวทาง และทดลองทากจกรรมการ

อนรกษ และฟนฟสภาพปารวมกน

(ตนไมทไดรบการบวช และธงพระราชทาน)

3. การบงคบใชสทธชมชน และปจจยทเออใหชมชนสามารถใชสทธได

3.1 แนวคดพนฐานในการใชสทธจดการดแลปา

คณะกรรมการ ฯ มองวาสทธในการจดการดแลทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม เปนสทธ

ดงเดม และเปนสทธตามธรรมชาตของชาวบาน โดยเฉพาะอยางยง ชาวบานทมวถชวตผกพนอยกบการ

ใชประโยชนจากปา และถอเปนเรองปกตทชมชนทเหนความสาคญของปานน จะลกขนมาปกปองปาเอง

เมอเหนวาไมสามารถคอยพงพารฐใหเขามาชวยดแลรกษาปาได สาหรบกรณปาโคกใหญ นนการทางาน

อนรกษทผานมายงไมเคยมการอางใชสทธชมชนตามกฎหมายรฐธรรมนญเลย อกทงเรองดงกลาวกยง

ไมเปนทรบรหรอเขาใจมากนกในหมคณะกรรมการ ฯ เอง

3.2 วธการใหไดมาซงสทธในการจดการดแลปา

สาหรบกรณการใชสทธในการดแลทรพยากรของชมชนรอบปาโคกใหญนน จนถงปจจบนนบวา

ยงไมประสบความสาเรจเทาทควร เพราะภาครฐไมคอยใหความสนใจ หรอสนบสนนชวยเหลอ อยางไร

กตาม มขอทควรสงเกตวาปจจยหนงททาใหชมชนซงรวมตวกนจดตงคณะกรรมการ ฯ เพอชวยกน

ปกปองการบกรกและสามารถใชสทธดแลปาไดเองนน สวนหนงเนองจากพนทปาโคกใหญนไมไดอยใน

ความสนใจของภาครฐมาตงแตอดต จนถงปจจบน ในสายตาของรฐมไดมองวาเปนผนปาทตองไดรบการ

อนรกษไว หรอตองประกาศเปนเขตปาสงวน รฐมองว าเปนทดนสาธารณะประโยชน ประกอบกบม

8




โครงการพฒนาเศรษฐกจตาง ๆ เขามาก สนบสนนใหคนเขาบกเบกแผวถางปลกพชเศรษฐกจ ฉะนน

เมอชาวบานรวมตวกนเพอปกปองดแลพนปาของพวกเขากนเองตามวถชาวบาน ปญหาตางๆ เหมอน

ดงเชนกรณพนทอน อาท ขดแยง กบผดแลปาจากภาครฐ รฐไมยนยอมใหใชกฎระเบยบปา รฐไม

รบรองในความเปนปาชมชน รฐไมรบรองหรอไมยอมรบการใช "สทธชมชน" ตามกฎหมายรฐธรรมนญ

หรอกระทงปญหาการแยงยงทรพยากรระหวางชมชนกบรฐ จงไมไดเกดขนกบกรณของปาโคกใหญ

ปญหาสาคญของปาโคกใหญกบกลายเปนวา รฐปลอยใหประชาชนดแลกนโดยลาพงมาก

เกนไป ไมสนใจชวยเหลอ สนบสนน หรอใหคาปรกษา ทง ๆ ทดวยเหตผลหลายประการ

คณะกรรมการ ฯ เองกไมสามารถดาเนนการอะไรกบผบกรกพนทปา หรอทาลายปาได รวมทงยงตอง

โดนขมขทารายจากนายทนนกธรกจทมความสมพนธใกลชดกบคนของรฐ อยางไรกด โดยความมง

หมายของชาวบานในชมชน และคณะกรรมการ ฯ แลว กไมไดตองการใหรฐเขามาประกาศใหปาเปน

พนทสงวน และรฐจะเขามาดแลเองทงหมด หรอหวงหามไมใหประชาชนเขาไปมสวนรวม คนในชมชน

ยงคงตองการดแลรกษากนเอง เพยงแตภาครฐควรตองใหความสนบสนน อยางนอย ๆ เปนทปรกษา ให

ความรในดานตาง ๆ ดานหลกวชาการ หรอใหการสนบสนนในดานงบประมาณเพอใหชมชนนาไป

เคลอนไหว หรอจดกจกรรมทเกยวกบการดแลอนรกษปา ทงน ยงปรากฎอกดวยว า ทางคณะกรรมการ

ฯ เองกยงเคยเดนทางไปยนหนงสอเรยกรองทสวนกลางใหรฐผลกดนพระราชบญญตปาชมชนออกมาให

ได และตองยอมรบใหโคกใหญเปนปาชมชน รวมทงคณะกรรมการยงพยายามประสานงานกบภาครฐท

เกยวของจากพนทอน ๆ มาใหความรเกยวกบปาชมชนกบชาวบานอยเสมอ

4. ปญหา อปสรรคในการยอมรบ และบงคบใชสทธชมชน

ปญหาการจดการปาชมชนโคกใหญตงแตอดตจนถงปจจบนแบงไดเปน 4 ปญหาหลกๆ คอ

(1) ปญหาทตวชาวบานเอง กลาวคอ ชาวบานจานวนหนงยงไมคอยเขาใจการดาเนนงานของ

คณะกรรมการดแลปา ทงนอาจเปนเพราะชาวบานยงตองเผชญกบปญหาดานเศรษฐกจ การดารงชวต

ยงตองพงพาการตดไม เผาถาน เกบหาของปา ซงนบเปนสาเหตใหเกดความยากลาบากในการทาความ

เขาใจการอนรกษปา นอกจากน กระทงปจจบนกยงมการลกลอบตดไมของคนทอยนอกพนท ปาอยเนอง

ๆ เหลานเองยอมนาไปสปญหา "ความไมเขมแขง" ของชมชน ใน

อนทจะรวมกนใชสทธและแสดงใหภาครฐเหนวาชมชนมศกยภาพ

เพยงพอทจะดแลจดการทรพยากรของชมชนกนเอง

(2) ปญหาทตวคณะกรรมการฯ ทงนปรากฎวา

คณะกรรมการ ฯ ททางานจรงจง ม เฉพาะผนาไมกคนเทานน ซง

อาจมาจากสาเหตทผนาชมชนบางคนมธรกจการตดไมเสยเอง ม

ภาระกจรบผดชอบงานหลายดานจงไมมเวลารวมทากจกรรมกบ

เครอขายฯ การตดตอประสานงาน และประชาสมพนธของ

คณะกรรมการไมทวถง รวมทงการดาเนนงานของคณะกรรมการ

ขาดความตอเนอง ภาพความไมเปนเอกภาพของคณะกรรมการฯ

9




เหลานยอมสงผลกระทบตอความนาเชอถอของชาวบานในชมชนเหลานนเอง ในขณะเดยวกนกเปน

ปญหาตอศกยภาพในการจดการดแลทรพยากรธรรมชาตใหไดผลอยางเตมทเพอใหภาครฐยอมรบการใช

สทธชมชน

(3) ปญหาจากภาครฐ กลาวคอ ไมใหความสนใจรวมกบภาคประชาชนในการดแลทรพยากร

รวมทงไมมความพยายามทาใหเกดความชดเจนวาในทสดแลวพนทปาโคกใหญน เปนเพยงทสาธารณะ

ประโยชน เปนปา หรอวาเปนปาชมชน (อยางไรกตาม พบวา มปายรมถนนเขยนวา "ปาชมชนโคก

ใหญ" แลว) นอกจากน จนถงปจจบนกยงไมมความชดเจนในเรองแนวเขตของ (ปา)โคกใหญ กบเขตซง

เปนพนททากน เปนผลใหมการขยบรกพนทปาอยตลอดเวลาโดยทคณะกรรมการ ฯ หรอกระทงรฐเอง ก

ไมสามารถตรวจสอบหลกฐานใด ๆ ได

(4) ปญหาการขาดองคกรภายนอกทจะเขามามสวนในการสงเสรมสนบสนนกจกรรม หรอ

โครงการตาง ๆ เกยวกบการอนรกษปา องคกรภายนอกในทนอาจหมายถง หนวยงานดานการศกษาท

จะเขามาชวยใหขอมลความรทรอบดานไมวาจะเปน สทธชมชน กฎหมาย ฯลฯ หรอองคกรพฒนา

เอกชนทจะเขามาสนบสนนในดานทน ยทธวธในการเคลอนไหว การเรยกรองสทธ หรอขอแนะนาในการ

ทากจกรรมตางๆ แมดวยประสบการณการทางานในพนทของคณะกรรการ ฯ เองจะสามารถขบเคลอน

งานไดในระดบหนง แตหากขาดการสนบสนนดานตาง ๆ เหลาน อาจทาใหการตอสเรยกรอง หรอ

จดการดแลทรพยากรใชเวลานาน และมอปสรรคปญหาเพมมากขน

อยางไรกตาม มขอทควรตองสงเกตเพมเตมดวยวา อปสรรคและปญหาสวนใหญทเกดขน เปน

เรองทเกยวกบการจดการดแลปาในทางปฏบต หรอในรายละเอยด เทานน ยงไมใชปญหาในระดบของ

การใช "สทธชมชน" เพอเขาจดการดแลทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตามกฎหมายรฐธรรมนญ

5. บทสรป (ยอ)

ประเภทชมชน ชมชนทองถน หรอชมชนทองถนดงเดม

ลกษณะของชมชน กลมทองท, กลมรวมใชทรพยากร

สาเหตการรวมตวใชสทธ - เพอปกปองรกษาปาจากนายทน นกธรกจ หรอผบกรก

เปนเจาของทดนในเขตปา และเพอจดการ ฟนฟสภาพปา

เพอใชประโยชนรวมกนอยางยงยน

ลกษณะการจดการดแล - ตงคณะกรรมการเครอขายอนรกษปาชมชนโคกใหญ

- ออกกฎระเบยบการอนรกษปาชมชนโคกใหญ

- จดกจกรรมรกษาปาตามวฒนธรรมประเพณ

- จดหนวยลาดตระเวนเพอดแลรกษาปา

การบงคบใชสทธจดการฯ - ใชสทธฐานะทเปน "สทธตามธรรมชาต" และ "สทธ

ดงเดม" ของชมชนรอบปา

- โดยอาศยวธการยนขอเรยกรองตอภาครฐเปนหลก

10




การยอมรบการใชสทธฯ - เนองจากภาครฐไมไดมองพนทปาโคกใหญวาเปนปา จง

ไมไดใหความสนใจมากนกวาจะมการดแลปาโดยภาค

ประชาชนหรอไม และอยางไร จงไมอาจกลาวไดชดเจนวา

การใชสทธโดยชมชนนรฐใหการยอมรบหรอไม

ขอพพาท และการจดการ - เมอเกดขอพพาทขน จะเนนการเจรจา วธการทางสงคม

และประนประนอมกอน

ปญหา อปสรรค - ชาวบานยงขาดความเขาใจการดาเนนการของคณะ

กรรมการ ฯ

- คณะกรรมการฯ ไมเขมแขง ไมเปนเอกภาพ มคนท

ทางานจรงจงจานวนนอย

- รฐไมใหความสนใจ หรอรวมมอกบประชาชนในการดแล

รกษาทรพยากรธรรมชาต

- ขาดเครอขายการทางานกบองคกรภายนอกชมชน ทจะ

เขามาชวยเหลอ หรอสนบสนนในดานตางๆ ทงยทธวธการ

เคลอนไหว ขอมล ความร เงนทน ฯลฯ การตอสทผานมา

สวนใหญอาศยประสบการณ และความสมพนธสวนตวของ

คณะกรรมการแตละคน

พื้นที่ป่าชุมชนโคกใหญ่...

Documents

Transcript of พื้นที่ป่าชุมชนโคกใหญ่...