Importance of Value Chain Analysis in Interrelated Relationships
คุณค่าของเรือนโคราชในทัศนคติของผู้อยู่อาศัย...
16
คุณค่าของเรือนโคราชในทัศนคติของผู้อยู่อาศัย The Value of Korat House in the Attitude of Occupant การุณย์ ศุภมิตรโยธิน* และวารุณี หวัง** บทคัดย่อ การเปลี ่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมปัจจุบันส่งผลกระทบต่อการด�ารงอยู่ของเรือนโคราช ซึ่งเป็น สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นที่แสดงถึงเอกลักษณ์ของชาว จ.นครราชสีมา และนับวันจะมีจ�านวนลดน้อยลง เนื่องจากมีสภาพ ทรุดโทรมไปตามกาลเวลา ในขณะที่ยังมีชาวโคราชกลุ ่มหนึ่งยังคงอยู ่อาศัยในเรือนโคราชของตน ถึงแม้จะมีการปรับปรุง เปลี่ยนแปลงไปบ้างเพื่อให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตยุคปัจจุบัน จุดมุ่งหมายของบทความนี้คือการศึกษาทัศนคติของผู ้อยู่ อาศัยที่มีต่อเรือนโคราชในประเด็นเกี่ยวกับความเหมาะสมกับวิถีชีวิต สภาพแวดล้อม เศรษฐกิจและสังคม การมอง เห็นคุณค่าและความส�าคัญ รวมถึงค่านิยมในการสร้างบ้านในปัจจุบัน โดยเก็บข้อมูลด้วยวิธีการสังเกตบันทึกภาพและ สัมภาษณ์ผู้อยู่อาศัยและผู้ที่เคยอยู ่อาศัยในเรือนโคราช ในเขตพื้นที่บ้านพระเพลิง บ้านสระน้อย และบ้านนกออก ต.นกออก อ.ปักธงชัย จ.นครราชสีมา พร้อมวิเคราะห์ ตีความและสรุปผล ผลการเก็บข้อมูลพบว่า ผู ้อยู ่อาศัยส่วนใหญ่ เห็นว่าเรือนโคราชของตนเหมาะสมกับวิถีชีวิตความเป็นอยู ่ สภาพแวดล้อม เศรษฐกิจและสังคมปัจจุบัน แต่ด้วยสภาพ ความเก่าแก่ของเรือนจึงมีปัญหาในการอยู่อาศัย ได้แก่ การผุพังเสื่อมสภาพของวัสดุ การท�าลายของปลวก การรั่วซึม ของหลังคา และปัญหาน�้าท่วมขัง เป็นต้น อย่างไรก็ตาม ผู้อยู่อาศัยส่วนใหญ่ ยังมองเห็นคุณค่าและความส�าคัญของ เรือนที่ตนอยู่อาศัย เพียงแต่อยู่ในลักษณะที่แตกต่างกันออกไป เช่น มีความรู้สึกผูกพัน รู้สึกหวงแหน และมีจิตส�านึก ในการสืบสาน ทั้งนี้ กลุ ่มผู้สูงอายุและกลุ่มคนรุ ่นใหม่ที่เป็นลูกหลาน มีค่านิยมในการสร้างบ้านที่แตกต่างกัน เช่นเดียว กับปัจจัยที่ส่งผลต่อทัศนคติของผู้อยู่อาศัยเกี่ยวกับการมองเห็นคุณค่าของเรือนโคราช และค่านิยมการสร้างบ้านใน ปัจจุบัน ทัศนคติมุมมองของผู ้อยู ่อาศัยจึงเป็นปัจจัยหลักที่ส่งผลต่อการด�ารงอยู ่ของเรือนโคราช ดังนั้น การที่จะอนุรักษ์ สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นได้อย่างยั่งยืน จะต้องให้ความส�าคัญกับทัศนคติของผู้อยู ่อาศัยควบคู่ไปกับการปฏิบัติการในเชิง วิชาการ ABSTRACT The changing of the economy and society at present has an effect on the existing state Korat Houses. The vernacular architecture which represents the identity of people in Nakorn Ratchasima are decreasing and deteriorating. Whereas some Korat people still reside in their Korat houses and modify them to suit their contemporary way of living. The article aims to study the * นักศึกษา หลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาสถาปัตยกรรมศาสตร์ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น Email: [email protected] ** รองศาสตราจารย์ ประจ�าสาขาวิชาสถาปัตยกรรมศาสตร์ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น (ที่ปรึกษาโครงการวิจัย) (บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของโครงการวิจัยเรื่องเรือนโคราชกับวัฒนธรรมการใช้พื้นที่ของกลุ่มชาติพันธุ์ไทย ลาว และมอญ)
Transcript of คุณค่าของเรือนโคราชในทัศนคติของผู้อยู่อาศัย...
23
คณคาของเรอนโคราชในทศนคตของผอยอาศย
The Value of Korat House in the Attitude of Occupant
การณย ศภมตรโยธน* และวารณ หวง**
บทคดยอ การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมปจจบนสงผลกระทบตอการด�ารงอยของเรอนโคราชซงเปน
สถาปตยกรรมพนถนทแสดงถงเอกลกษณของชาวจ.นครราชสมาและนบวนจะมจ�านวนลดนอยลงเนองจากมสภาพ
ทรดโทรมไปตามกาลเวลาในขณะทยงมชาวโคราชกลมหนงยงคงอยอาศยในเรอนโคราชของตนถงแมจะมการปรบปรง
เปลยนแปลงไปบางเพอใหสอดคลองกบวถชวตยคปจจบน จดมงหมายของบทความนคอการศกษาทศนคตของผอย
อาศยทมตอเรอนโคราชในประเดนเกยวกบความเหมาะสมกบวถชวต สภาพแวดลอม เศรษฐกจและสงคม การมอง
เหนคณคาและความส�าคญรวมถงคานยมในการสรางบานในปจจบนโดยเกบขอมลดวยวธการสงเกตบนทกภาพและ
สมภาษณผอยอาศยและผทเคยอยอาศยในเรอนโคราช ในเขตพนทบานพระเพลง บานสระนอย และบานนกออก
ต.นกออกอ.ปกธงชยจ.นครราชสมาพรอมวเคราะหตความและสรปผลผลการเกบขอมลพบวาผอยอาศยสวนใหญ
เหนวาเรอนโคราชของตนเหมาะสมกบวถชวตความเปนอยสภาพแวดลอมเศรษฐกจและสงคมปจจบนแตดวยสภาพ
ความเกาแกของเรอนจงมปญหาในการอยอาศยไดแกการผพงเสอมสภาพของวสดการท�าลายของปลวกการรวซม
ของหลงคาและปญหาน�าทวมขง เปนตนอยางไรกตามผอยอาศยสวนใหญยงมองเหนคณคาและความส�าคญของ
เรอนทตนอยอาศยเพยงแตอยในลกษณะทแตกตางกนออกไปเชนมความรสกผกพนรสกหวงแหนและมจตส�านก
ในการสบสานทงนกลมผสงอายและกลมคนรนใหมทเปนลกหลานมคานยมในการสรางบานทแตกตางกนเชนเดยว
กบปจจยทสงผลตอทศนคตของผอยอาศยเกยวกบการมองเหนคณคาของเรอนโคราชและคานยมการสรางบานใน
ปจจบนทศนคตมมมองของผอยอาศยจงเปนปจจยหลกทสงผลตอการด�ารงอยของเรอนโคราชดงนนการทจะอนรกษ
สถาปตยกรรมพนถนไดอยางยงยน จะตองใหความส�าคญกบทศนคตของผอยอาศยควบคไปกบการปฏบตการในเชง
วชาการ
ABSTRACTThe changing of the economy and society at present has an effect on the existing state
Korat Houses. The vernacular architecturewhich represents the identity of people in Nakorn
Ratchasimaaredecreasinganddeteriorating.WhereassomeKoratpeoplestillresideintheirKorat
housesandmodifythemtosuittheircontemporarywayofliving.Thearticleaimstostudythe
* นกศกษาหลกสตรปรชญาดษฎบณฑตสาขาวชาสถาปตยกรรมศาสตรคณะสถาปตยกรรมศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน Email:[email protected]** รองศาสตราจารยประจ�าสาขาวชาสถาปตยกรรมศาสตรคณะสถาปตยกรรมศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน(ทปรกษาโครงการวจย) (บทความนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรองเรอนโคราชกบวฒนธรรมการใชพนทของกลมชาตพนธไทยลาวและมอญ)
คณคาของเรอนโคราชในทศนคตของผอยอาศย
การณย ศภมตรโยธน และวารณ หวง
24
การประชมวชาการทางสถาปตยกรรม “สรรคสาระสถาปตยกรรมพนถนและสภาพแวดลอมทางวฒนธรรม ประจ�าป 2559”
คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 24 มถนายน 2559
occupant’s attitude toward Korat Houses in related aspects, such as suitability for daily life,
environment,economyandsociety,consciousnessofvalueandsignificance,aswellasvaluein
house construction at present. Themethodology of this study are observation, photography,
interviewwiththeoccupantswhomliveorusedtoliveinKoratHousesthatlocateinPhraphoeng
village, Sanoi Village and Nok-Ok village of Nok-Ok district, Amphur Pakthongchai, Nakorn
Ratchasimaprovince,thenthequalitativedataanalysis,interpretationandconclusion.Thesurvey
foundthatmanyoccupantsthinkKoratHousesareappropriatefortheirdailylife,environment,
economyandsocietynowadays.Buttherearesomeinconveniencebecauseofdilapidation,such
asdeteriorationofmaterials,destructionbytermite,waterleakage,flood,andetc.However,many
occupants stillperceivevalueand the significanceof their KoratHouses indifferentways. For
example,theyhaveanattachment,cherishandself-consciousnessofcontinuation.Besides,there
are the differences of opinion on house construction value among the elder and younger
generation,aswellasthefactorsthatinfluencetheirattitudeaboutappreciationofcontemporary
houseconstruction.Asaconsequence,theoccupant’sattitudeisthemainfactorthataffectsthe
existingstateofKoratHouses.Therefore,thepreservationofvernaculararchitectureshouldplace
importanceontheattitudeoftheresidentsandtheacademicpracticesimultaneouslyinorderto
achieveasustainabledevelopmentaim.
ค�ำส�ำคญ:เรอนโคราชคณคาทศนคตผอยอาศย
Keywords: KoratHouse, value,attitude,occupant
บทน�ำความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลยและระบบทนนยมอตสาหกรรมในยคโลกาภวฒน ท�าใหรปแบบ
การด�าเนนชวตและความเปนอยของคนไทยเปลยนแปลงไป การเปลยนแปลงทงทางดานเศรษฐกจและสงคมทมมา
อยางตอเนองในหลายทศวรรษสงผลตอการกอรปสถาปตยกรรมแปลกใหมทไดรบอทธพลมาจากซกโลกตะวนตกซง
เขาใจกนวาเปนแบบอยางสากลจงน�ามาใชกอสรางและอยอาศยกนอยางแพรหลายทวทกภมภาคโดยขาดการสบสาน
รปแบบเรอนพนถนเดม ซงเปนสถาปตยกรรมทแสดงถงภมปญญาของเหลาบรรพชนทไดสงสมไวหลาย ชวอายคน
เรอนโคราชเปนสถาปตยกรรมพนถนของชาว จ.นครราชสมา ทประสบปญหาดงกลาวเชนกน จากผลการส�ารวจ
เบองตนพบวา ปจจบนเรอนโคราชมจ�านวนลดลงอยางมาก เนองจากถกมองวาไมสอดคลองและไมเหมาะสมกบ
วถชวตในปจจบนอยางไรกตามยงมคนกลมหนงทยงคงอยอาศยและเกบรกษาเรอนโคราชใหสามารถด�ารงอยไดจนถง
ปจจบนถงแมจะมการปรบปรงเปลยนแปลงไปบางกตาม
บทความนมจดมงหมายหลกทจะแสดงทศนคตของผทอยอาศยในเรอนโคราชวาเรอนทตนอาศยอยมความ
เหมาะสมตอวถชวต สภาพแวดลอมและสภาพเศรษฐกจสงคมในปจจบนหรอไม? อยางไร? พรอมสะทอนปญหา
ทเกดขน อกทง ตรวจสอบการมองเหนคณคาและความส�าคญของเรอนโคราช คานยมในการสรางทอยอาศยของ
คนโคราชกลมนนซงอาจจะเปนเสมอนกระจกเงาทสะทอนเรองราวอกแงมมหนงหรออาจจะเปนสวนเตมเตมใหเหน
The Value of Korat House in the Attitude of Occupant
25
Vernacular Architecture and Cultural Built Environments Forum (VernAC-BEF) 2016
Faculty of Architecture, Khon Kaen University 24 June 2016
ภาพรวมของพลวตทางสงคมในปจจบนเปนประโยชนในการสบสานเรอนโคราชใหสามารถด�ารงอยในบรบทสมยใหม
ไดทงนผเขยนจะน�าเสนอขอมลการสมภาษณบางสวนโดยคงภาษาและค�าพดของผใหสมภาษณใหมากทสด เพราะ
เปนความจรงทสะทอนใหเหนความเปนไปในโลกปจจบน
ควำมหมำยและนยำมของทศนคต “ทศนคต”หรอ“เจตคต”คอ“สภาวะความพรอมทางจตทเกยวของกบความคด ความรสก และแนวโนม
ของพฤตกรรมบคคลทมตอบคคล สงของ สถานการณตางๆ ไปในทศทางใดทศทางหนง และสภาวะความพรอมทาง
จตนจะตองอยนานพอสมควร”(ศกดไทยสรกจบวร,2545:138)หรอหมายถง“ความรสก ความเชอ และแนวโนม
ของพฤตกรรมของบคคลทมตอบคคลหรอสงของ ซงตองอยนานพอสมควร หรอความคดใดกตามในลกษณะของการ
ประเมนคา” (สทธโชค วรานสนตกล, 2546: 121)นอกจากนน“ทศนคตยงเปนผลผสมผสานระหวางความนกคด
ความเชอ ความคดเหน ความร และความรสกของบคคลทมตอสงหนงสงใด คนใดคนหนง สถานการณใดสถานการณ
หนงๆ ซงออกมาในทางประเมนคาอนอาจเปนไปในทางยอมรบหรอปฎเสธกได และความรสกเหลานมแนวโนมทจะ
กอใหเกดพฤตกรรมใดพฤตกรรมหนงขน”(สรอยตระกล(ตวยานนท)อรรถมานะ,2541:64)ซงสามารถตความจาก
ค�าพดของคน ทงทไมเปนทางการหรอการส�ารวจความคดเหนอยางเปนทางการ หรอจากพฤตกรรมของบคคล
(Schermerhorn, 2000: 75) ทงน ทศนคตดงกลาวเกดจากการผสมผสานกนระหวางองคประกอบดานความร
(cognitive)ความรสก(affective)และพฤตกรรม(behavior)โดยแสดงออกมา2ลกษณะคอพฤตกรรมทางบวก
เชนการยอมรบการสงเสรมและพฤตกรรมทางลบ เชนการท�าลาย เปนตน (จฑารตน เอออ�านวย,2549;171)
ดงนนทศนคตของผอยอาศยในทนจงสามารถสรปไดวาหมายถงความรสกความคดความเชอและแนวโนมการ
แสดงออกทางพฤตกรรมของผอยอาศย(ไดแกเจาของเรอนและคนในครอบครว)ทมตอเรอนโคราชในพนทกรณศกษา
โดยการประเมนคาซงทศนคตดงกลาวสามารถเรยนรและตความไดจากสงทบคคลพดออกมาทงอยางไมเปนทางการ
และเปนทางการหรอจากพฤตกรรมของบคคลเหลานน(ผวจย)
เนองจากบทความนเปนการศกษาวเคราะหทศนคตของผอยอาศยทมตอเรอนโคราช ผวจยจงนยามความ
หมายของค�าวาทศนคตเพอน�าไปก�าหนดกรอบแนวคดในการตงค�าถามการสรางเครองมอการเกบขอมลการวเคราะห
และสรปผลใหบรรลตามวตถประสงคทตงไวโดยเนนประเดนเกยวกบความเหมาะสมของเรอนโคราชทางดานการอย
อาศยสภาพแวดลอมเศรษฐกจและสงคมการมองเหนคณคาและความส�าคญรวมถงคานยมในการสรางทอยอาศย
ในปจจบนเพอใหทราบวาผอยอาศยมความคดเหนวาเรอนโคราชมความเหมาะสมกบดานตางๆทกลาวมาหรอไม?
อยางไร?ผอยอาศยยงมองเหนคณคาและความส�าคญของเรอนของตนหรอไม?ผอยอาศยมคานยมเกยวกบการสราง
บานอยางไร?และอะไรเปนปญหาในการอยอาศยภายในเรอนโคราชในยคปจจบนเพอน�าขอมลทไดมาวเคราะหสรป
ผลและน�าเสนอออกมาใหเหนสภาพความเปนจรงของสงคมปจจบน
กำรเกบขอมล กลมตวอยำง และพนทศกษำ การศกษาทศนคตของผอยอาศยทมตอเรอนโคราชในครงนไดเกบขอมลดวยวธการสมภาษณเชงลกแบบกง
มโครงสราง ซงประเดนค�าถามทใชสมภาษณนสรางจากกรอบแนวคดทไดนยามขนในขนตนพรอมกบสงเกตการณ
และบนทกภาพประกอบโดยสมภาษณผอยอาศยทงกลมทอยอาศยในเรอนโคราชมาอยางตอเนองจนถงปจจบนและ
ผทเคยอยอาศยในเรอนโคราชในอดต รวมทงหมด 17 หลง ซงตงอยในเขตพนทบานนกออก บานพระเพลง
คณคาของเรอนโคราชในทศนคตของผอยอาศย
การณย ศภมตรโยธน และวารณ หวง
26
การประชมวชาการทางสถาปตยกรรม “สรรคสาระสถาปตยกรรมพนถนและสภาพแวดลอมทางวฒนธรรม ประจ�าป 2559”
คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 24 มถนายน 2559
และบานสระนอยต.นกออกอ.ปกธงชยจ.นครราชสมา(ภาพท1)เนองจากเปนพนททยงคงปรากฏเรอนโคราชใน
หลากหลายลกษณะดงนคอ1)เรอนทมรปแบบดงเดมซงมการเปลยนแปลงเพยงเลกนอย2)เรอนทมการปรบปรง
เปลยนแปลงจากเดมคอนขางมากทงการเปลยนรปทรงวสดรวมถงองคประกอบตางๆและ3)เรอนทถกรอถอนแลว
สรางในรปแบบใหม(ภาพท2-5)ทงนขอมลทไดจากการสมภาษณกลมตวอยางจะถกรวบรวมเรยบเรยงแลวน�ามา
ประเมนคาเปน3ระดบคอทศนคตเชงบวกทศนคตเชงบวกและเชงลบทศนคตเชงลบแลววเคราะหโดยการแจกแจง
ความถ คดเปนคารอยละ สรางแผนภมแสดงการเปรยบเทยบและความสมพนธ จากนนจงตความและสรปผล
เกยวกบทศนคตของบคคลเหลานนทมตอเรอนโคราชทตนอยอาศย
ภำพท 1ทตงชมชนทท�าการเกบขอมล(ปรบปรงจากhttps://th.wikipedia.org/wiki/อ�าเภอปกธงชย)
ภำพท 2 เรอนกรณศกษา:เรอนทมรปแบบดงเดม
The Value of Korat House in the Attitude of Occupant
27
Vernacular Architecture and Cultural Built Environments Forum (VernAC-BEF) 2016
Faculty of Architecture, Khon Kaen University 24 June 2016
ภำพท 3เรอนกรณศกษา:เรอนทมการเปลยนแปลงรปทรงแตใชวสดเดมเปนสวนประกอบ
ภำพท 4 เรอนกรณศกษา:เรอนทคงรปทรงเดมซงมทงการใชวสดเดมและเปลยนวสดใหม
ภำพท 5เรอนกรณศกษา:เรอนทรอออกหมดแลวสรางในรปแบบใหม
ทศนคตของผอยอำศยทมตอเรอนโครำช การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมในปจจบนสงผลใหเรอนโคราชเกดการสญหายหรอการเปลยนแปลง
ไปจากรปแบบเดมการสอบถามทศนคตของผอยอาศยเปนอกแนวทางหนงทจะท�าใหทราบค�าตอบวาเรอนโคราชยงม
ความเหมาะสมตอการอยอาศยในปจจบนหรอไม?มปญหาในการอยอาศยหรอไม?อะไรบาง?คนทอาศยอยในเรอน
มองเหนคณคาและความส�าคญมากนอยเพยงใด? และคนเหลานนมคานยมในการสรางบานอยางไร? ซงผลสรปจาก
ขอมลเหลานนสามารถน�ามาใชส�าหรบก�าหนดแนวทางการอนรกษและสบสานเรอนโคราชตอไปไดประเดนทผเขยน
หยบยกน�ามาวเคราะหประกอบดวย ความเหมาะสมของเรอนโคราชในการอยอาศย (ตารางท 1) สภาพปญหา
การมองเหนคณคาและความส�าคญรวมถงคานยมการสรางบานในปจจบนดงรายละเอยดตอไปน
คณคาของเรอนโคราชในทศนคตของผอยอาศย
การณย ศภมตรโยธน และวารณ หวง
28
การประชมวชาการทางสถาปตยกรรม “สรรคสาระสถาปตยกรรมพนถนและสภาพแวดลอมทางวฒนธรรม ประจ�าป 2559”
คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 24 มถนายน 2559
ตำรำงท 1 ทศนคตของผอยอาศยทมตอเรอนโคราชในดานตางๆ
ทศนคตทมตอเรอนโคราช:
ความเหมาะสมดานตางๆ1 เรอนรปแบบดงเดม
เรอนทมการเปลยนแปลงจากเดม รอเรอนเดมแลว
สรางแบบใหมเปลยนรปทรง-ใชวสดเดม รปทรงเดม-เปลยนวสด
เรอนหลงท 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
1.1วถชวตปจจบน + + ± + + ± + + + + + + + + ± ± ±
1.2สภาพแวดลอม + + ± + + - + + ± + + + + + - - -
1.3เศรษฐกจ + + - + + - + + + + + + + + - - -
1.4สงคม + + + + + + + + + + + + + + ± ± ±
แผนภมท 1 แสดงทศนคตของผอยอาศยทมตอเรอนโคราชในดานตางๆ(เปรยบเทยบเปนคารอยละ)2
1. ควำมเหมำะสมของเรอนโครำชในกำรอยอำศย เปนการสอบถามความคดเหนของผอยอาศยทมตอ
เรอนโคราชเกยวกบความเหมาะสมกบวถชวตสภาพแวดลอมเศรษฐกจและสงคมในปจจบนจากแผนภมท1แสดง
ใหเหนวา ผอยอาศยสวนใหญโดยเฉพาะผอยอาศยในเรอนรปแบบดงเดมและเรอนทมการเปลยนแปลงจากเดมม
ทศนคตเชงบวกตอเรอนโคราชของตนทง4ดานแตผอยอาศยทรอเรอนเดมแลวสรางบานรปแบบใหมมทศนคตเชง
ลบตอเรอนโคราชของตนดานความไมเหมาะสมตอสภาพแวดลอมและเศรษฐกจปจจบน ทงน สามารถอธบาย
รายละเอยดในแตละดานไดดงน
1 ความเหมาะสมแตละดานไดแก1.1ดานวถชวตปจจบนหมายถงความสอดคลองกบกจกรรมการใชชวตประจ�าวนการประกอบอาชพและเพยงพอตอจ�านวนสมาชกในครอบครว1.2ดานสภาพแวดลอมหมายถงความสบายในการอยอาศย1.3ดานเศรษฐกจหมายถงคาใชจายในการซอมบ�ารงดแลรกษา1.4ดานสงคมหมายถงความปลอดภยจากโจรกรรมและภยธรรมชาต
2 แผนภมนจดท�าขนเพอแสดงผลการประเมนคาขอมลทไดจากการสมภาษณโดยการเปรยบเทยบใหเหนความสมพนธเพอใหเกดความเขาใจมากขน ซงอาจจะไมไดเนนความแมนย�าทางสถต เนองจากทศนคตนนไมสามารถน�ามาวเคราะห แสดงผลในเชงปรมาณและสถตไดอยางชดเจน
The Value of Korat House in the Attitude of Occupant
29
Vernacular Architecture and Cultural Built Environments Forum (VernAC-BEF) 2016
Faculty of Architecture, Khon Kaen University 24 June 2016
1.1 เรอนโครำชกบควำมเหมำะสมกบวถชวตปจจบน จากการสมภาษณผ อย อาศยพบวา
คนสวนใหญตงแตชวงวยกลางคนจนถงวยสงอายมความคดเหนวาเรอนโคราชทตนอาศยอยนนมความสอดคลองและ
เหมาะสมตอการด�าเนนชวตของตนในปจจบนโดยเฉพาะในกลมผสงอายซงเคยมประสบการณในการอยอาศยเรอน
แบบเดมและยงคงอยอาศยมาอยางตอเนองจนถงปจจบนแมวาเรอนนนจะผานการปรบเปลยนมาบางแลวกตามแต
กลมคนเหลานมความรสกคนเคยกบเรอนลกษณะนมากเปนพเศษสงเกตไดจากการใชพนทใตถนเปนทนงเลนในชวง
เวลากลางวน เนองจากไมสามารถขนไปใชงานบนเรอนไดอยางสะดวกและปลอดภยนอกจากนนพนทใตถนยงเปน
สวนทอยสบายทสดในชวงเวลาน การเปดโลงยงชวยเปดทศนยภาพ สามารถมองผานออกไปนอกเรอน เหนสภาพ
แวดลอมรอบขางและวถชวตโดยรอบ ท�าใหรสกผอนคลาย ไมรสกโดดเดยว เพราะสามารถสรางปฏสมพนธกบ
ลกหลานและเพอนบานได กอใหเกดความรสกอบอนและปลอดภย (ภาพท 6a) ในทางกลบกน จะสงเกตเหนไดวา
ผสงอายทเคยอยอาศยในเรอนโคราชซงถกรอสรางในรปแบบใหมทมการกอผนงชนลางปดทบรอบดานมกจะไมอย
ภายในบานหลงใหมนนเพราะรสกอดอด แตจะออกมาอยภายนอกบานบรเวณพนทเปดโลงแทน (ภาพท 6b-6c)
“ยายชอบแบบเกามากกวา อยสบาย ไมมผนง ตอนกลางวนกขนไปหงขาว แลวกมานงเลนใตถนมนสบายกวา มนเยน
ใครมาทางไหนกเหลยวเหนกนหมด….บานหลงใหม…ตอนกลางวนยายอยแถวนแหละ (บรเวณระเบยงครวผนงเปดโลง
มหลงคาคลม) ไมเขาไปขางในหรอกมนรอน… รอของเกากเสยดายส มนกวางกวานมาก” 3
ภำพท 6 aพฤตกรรมการใชใตถนเปนทนงเลนของผสงอายในชวงกลางวน
bและcการปรบพฤตกรรมของผสงอายทอยบานรปแบบใหม
สวนกลมวยกลางคนซงสวนใหญเปนเกษตรกรพอคาแมคา หรอมอาชพรบจางทมกจะออกไปท�างานนอกบานเกอบทกวน ใหความเหนวาชวงเวลากลางวนมกจะไมคอยไดอยบาน สวนใหญจะใชชวตในเรอนเฉพาะชวงเยนถงชวงค�าบรเวณใตถนหรอโถงชนบนแลวเขานอนในเรอนซงขณะนนอากาศไมรอนแลวนอกจากนนยงมขอสงเกตทพบจากการส�ารวจคอผอยอาศยสวนใหญมกจะตอเตมหรอปรบลดพนทใชสอยเรอนเดมเพอปรบเปลยนใหสอดคลองและเหมาะสมกบการใชชวตปจจบนเชนการกนพนทบางสวนของใตถนใหเปนหองนอนส�าหรบผสงอายการยายสวนครวทอยบนเรอนเดมมาอยชนลาง การสรางหองน�าบรเวณชนลางเพอใหสะดวกในการใชงานและ ถกสขลกษณะ การตอเตมเพงหลงคาส�าหรบนงเลนและเปนทจอดรถเปนตน
1.2 เรอนโครำชกบควำมเหมำะสมดำนสภำพแวดลอม ปจจบนแมวาสภาพแวดลอมภายนอกเรอนจะเปลยนแปลงไปจากเดม ซงมความรมรนของตนไมและธรรมชาตนอยกวาเมอกอนแตผอยอาศยสวนใหญมความคดเหนวารปแบบเรอนโคราชยงมความเหมาะสมตอสภาพแวดลอมในปจจบนนอยตวอยางเชนใตถนเรอนทมความ
3 สมภาษณเจาของเรอนหลงท 15 (ชาวบานพระเพลง อาชพท�านา เรอนทรอสรางแบบใหม เคยอยอาศยเรอนเดม 75ป), วนท 4พฤศจกายน2557
คณคาของเรอนโคราชในทศนคตของผอยอาศย
การณย ศภมตรโยธน และวารณ หวง
30
การประชมวชาการทางสถาปตยกรรม “สรรคสาระสถาปตยกรรมพนถนและสภาพแวดลอมทางวฒนธรรม ประจ�าป 2559”
คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 24 มถนายน 2559
โลงและโปรงใหความรสกสบายแกผอยอาศยเหมาะส�าหรบการใชงานชวงเวลากลางวน บนเรอนทมลกษณะเปน โถงโลงซงมการกนสวนนอนดวยตเทานนท�าใหอากาศภายในเรอนถายเทไดสะดวกลมพดผานไดดประกอบกบการใชไมเปนวสดโครงสรางและสวนประกอบหลกของเรอน ซงมคณสมบตไมสะสมความรอน ท�าใหอากาศภายในเรอนเยนสบายในชวงกลางคนซงเปนชวงเวลาทมการใชงานกอปรกบผอยอาศยสวนใหญมความรสกคนเคยกบวสดชนดนจงสงผลตอความสบายทางดานจตใจ(ภาพท7)“ไมรอน สบาย ขางบนหนะสบาย สทมกเยนแลว เปดหนาตางกสบาย แตหนาหนาวหนะจะหนาว”4แตผอยอาศยเรอนรปแบบดงเดมบางหลงทมสภาพทรดโทรมและผอยอาศยทรอเรอนเดมแลวสรางใหมทงหมดมทศนคตเชงลบตอดานน เนองจากประสบปญหาทเกดจากการเปลยนแปลงสภาพ
แวดลอมโดยรอบโดยเฉพาะปญหาน�าทวมขงซ�าซาก
ภำพท 7 ลกษณะการใชงานบรเวณใตถนเรอนโถงโลงบนเรอนและการไมตฝาเพดาน
1.3 เรอนโครำชกบควำมเหมำะสมดำนเศรษฐกจ ผอยอาศยบางคนเลอกทจะคงรปแบบเรอนเดมไวใหมากทสด โดยมการซอมแซมปรบเปลยนสวนทช�ารดเสยหายบางเลกนอยปรบสภาพพนทโดยรอบดวยการถมดนและบางกลมเลอกทจะปรบปรงเปลยนแปลงโดยยงคงรปแบบเดมไว เชนการถมดนดดบานเทพนใตถนเรอนดวยปนซเมนต และเปลยนวสดใหม เปนตน ซงเปนการดแลรกษาซอมแซมในลกษณะทแตกตางกนไปตามงบประมาณ ทม เพอยดอายเรอนใหสามารถอยอาศยไดอยางสะดวกสบายและปลอดภย อยางนอยกใหสามารถอยอาศยได ในชวอายของตนซงผอยอาศยเหลานมองวาการปรบปรงเรอนในลกษณะนมความเหมาะสมกบภาวะเศรษฐกจปจจบนเนองจากสามารถใชวสดและโครงสรางเดมไดจงใชงบประมาณนอยกวาการสรางบานในรปแบบใหม(ภาพท8a-8b)“ชอบแบบน เสาบานมนยงดอย เหนเขาท�าเสาปนยงไมทนไรเลยมนแตก เสาไมถงมนจะผ แตมนกยงอย…ไมรอหรอก คดวาจะตอระเบยงใหเหมอนเดมใสหลงคาเขาไป”5ในขณะทผอยอาศยเรอนรปแบบดงเดมบางหลงทมสภาพทรดโทรมและผอยอาศยทรอเรอนเดมแลวสรางใหมทงหมดเหนปญหาการเสอมสภาพของไมการท�าลายของปลวกจงเกดความรสกเบอหนายทจะดแลรกษา และมองวาการซอมแซมปรบปรงเรอนเดม จะสนเปลองงบประมาณมากกวาและไมสามารถแกปญหาความทรดโทรมเสอมสภาพไดทงหมด(ภาพท8c)จงมความคดทจะรอเรอนเดมแลวเลอกไมเกาทยงคงสภาพด มาสรางบานใหมทมลกษณะใกลเคยงรปแบบเดม ซงเปนเรอนใตถนสงขนาดไมใหญมากนก (เรอนเสาเกาตน)“อยากดดบานแถะๆ (จรงๆ ) แตมองดแลวดดไมไดหรอก ไมคมคา เครองบางตวกผ รอดกวา เลอกไมดมา สรางใหม อนไหนไมดกซอไมเสรม”6 4 สมภาษณเจาของเรอนหลงท 11 (ชาวบานพระเพลง อาชพท�านา เรอนรปทรงเดม-เปลยนวสด อยอาศยมาแลว 49 ป), วนท 4
พฤศจกายน25575 สมภาษณเจาของเรอนหลงท 11 (ชาวบานพระเพลงอาชพท�านา เรอน:รปทรงเดม-เปลยนวสดอยอาศยมาแลว49ป), วนท 4
พฤศจกายน25576 สมภาษณเจาของเรอนหลงท3(ผใหญบานพระเพลงอาชพท�านาเรอนรปแบบดงเดมสภาพทรดโทรมเคยอยอาศยเรอนเดม38ป),
วนท22ตลาคม2557
The Value of Korat House in the Attitude of Occupant
31
Vernacular Architecture and Cultural Built Environments Forum (VernAC-BEF) 2016
Faculty of Architecture, Khon Kaen University 24 June 2016
ภำพท 8 aและbการปรบปรงโดยคงรปแบบเดมของเรอนโคราชไวcสภาพความทรดโทรมของเรอนโคราช
1.4 เรอนโครำชกบควำมเหมำะสมดำนสงคม ขอสงเกตอกประการหนงคอผอยอาศยเกอบทงหมด
มองวาเรอนโคราชยงมความเหมาะสมตอสภาพสงคมของชมชนกรณศกษาซงยงคงความเปนชมชนชนบทและสงคม
ระบบเครอญาตอยดงจะเหนไดจากการใชพนทใตถนเรอนเปนพนทพบปะสงสรรคระหวางสมาชกในครอบครวและ
เพอนบาน และใชรบรองแขกในการจดงานส�าคญ (ภาพท 9a-9b) นอกจากนน การไมกนรว หรอการกนรวเตย
ยงแสดงใหเหนวาคนในชมชนยงมความสมพนธกนอยมความไววางใจซงกนและกนชวยกนดแลความสงบเรยบรอย
และความปลอดภย โดยอาศยการมปฏสมพนธซงกนและกน การมส�านกรวมของการอยเปนกลมเหลาภายในพนท
วฒนธรรมเดยวกนสะทอนใหเหนถงการมความสมพนธทางสงคมแบบเหนหนาคาตา(FacetofaceRelationship)
(ศรศกรวลลโภดม,2551;10)แมวาสภาพสงคมในปจจบนจะเปลยนแปลงไปบางตามลกษณะสงคมเมอง
อกประเดนหนงทมความนาสนใจซงเปนประเดนเกยวกบความปลอดภยในชวตและทรพยสนยงมกลม
คนจ�านวนหนงเลอกทจะอยกบมรดกทางสถาปตยกรรมทไดรบมาจากบรรพบรษอยางเตมใจถงแมวาจะตองดแลเรอง
ความปลอดภยเปนพเศษ และดเหมอนจะขดแยงกบการใชชวตทจะตองพงพงเทคโนโลยในปจจบน ยกตวอยางเชน
เจาของเรอนหลงท10ซงสามารถอยอาศยในเรอนฝาปรอทถกดดแปลงจากรปแบบดงเดมไดอยางสะดวกสบายตาม
วถชวตปจจบนแมภายนอกจะหอหมดวยฝาปรอเกาแกอายเกอบรอยปแตภายในยงคงใชเครองใชไฟฟาไดเหมอนคน
ทวไปโดยไมกงวลกบปญหาอคคภยทจะเกดขน(ภาพท9c)ซงเจาของเรอนหลงท10ใหความเหนวา“เรองไฟเราก
ระวงเอา เวลาไมอยบานกสบคทเอาทลง”7 ถงแมวาปจจบนจะมวสดทางเลอกมากมาย แตเจาของเรอนหลงท 10
ยงคงเลอกทจะน�าฝาปรอมากรผนงดวยความเตมใจและอยอยางภาคภมใจ
ภำพท 9 aและbลกษณะการใชงานใตถนเรอนcลกษณะการอยอาศยภายในเรอนฝาปรอ
7 สมภาษณเจาของเรอนหลงท10(ชาวบานสระนอยอาชพคาขายเรอนเปลยนรปทรง-ใชวสดเดมอยอาศยมาแลว30ป),วนท22ตลาคม2557
คณคาของเรอนโคราชในทศนคตของผอยอาศย
การณย ศภมตรโยธน และวารณ หวง
32
การประชมวชาการทางสถาปตยกรรม “สรรคสาระสถาปตยกรรมพนถนและสภาพแวดลอมทางวฒนธรรม ประจ�าป 2559”
คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 24 มถนายน 2559
2. สภำพปญหำของเรอนโครำชในปจจบน ถงแมวาผอยอาศยสวนใหญจะมความคดเหนวาเรอนโคราชของตนมความเหมาะสมตอการอยอาศย แตกมบางคนไดสะทอนปญหาทเกดขนออกมาหลายประเดน ปญหาทพบสวนใหญ ไดแก การเสอมสภาพของไม การท�าลายของปลวก ซงปจจบน หาไมทมคณภาพดมาทดแทนไดยากและ มราคาแพงบางคนจงตองหนไปประยกตใชไมสงเคราะหแทนปญหาการรวซมของหลงคาโดยเฉพาะบรเวณรอยตอระหวางจว ซงบางคนแกปญหาโดยการอดรอยรว การน�าถงน�ามารองบรเวณทรวซม หรอเปลยนวสดมงหลงคาใหมและปญหาน�าทวมขงเนองจากระดบพนดนต�ากวาโดยรอบอนเปนเหตมาจากการสรางถนนการถมทเพอสรางบานใหมของเพอนบาน ซงคนทมงบประมาณนอยจะแกปญหาโดยการถมดนเพยงอยางเดยว ส�าหรบคนทมงบประมาณ
มากจะถมดนแลวดดบานพรอมเทพนดวยปนซเมนต(ภาพท10)
ภำพท 10สภาพปญหาของเรอนโคราช
ทงนผอยอาศยมองปญหาเหลานในระดบทแตกตางกนออกไปบางกลมมองวาเปนเรองเลกนอยซงสามารถยอมรบและเตมใจทจะอยอาศยในสภาพนนไดจงปรบปรงซอมแซมเพอแกปญหาแตบางกลมมองวาเปนปญหาใหญและยอมรบสภาพปญหานนไมไดจงรอเรอนหลงเดมออกแลวสรางใหมโดยคดวาเปนการแกปญหาไดทงหมดนอกจากนนฐานะทางการเงนเปนปจจยส�าคญทสงผลตอการเปลยนแปลงของเรอนโคราชจากการสงเกตพบวาผทมฐานะดจะมงบประมาณในการปรบปรงซอมแซมไดมากกวาซงสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงรปลกษณของเรอนโคราชโดยตรง
3. กำรมองเหนคณคำของเรอนโครำช ผอยอาศยสวนใหญมองเหนคณคาและความส�าคญของเรอนโคราชทตนอยอาศยในลกษณะทแตกตางกนออกไปทงในลกษณะความรสกผกพนความรสกหวงแหนและการมจตส�านกในการสบสานดงรายละเอยดตอไปน
3.1 ควำมรสกผกพน เนองจากผอยอาศยสวนใหญไดรบเรอนโคราชเปนมรดกตกทอดมาจากพอแมหรอปยาตายายและอยอาศยในเรอนมาอยางตอเนองยาวนานในชวงระยะเวลาหนงบางคนอยอาศยมาตงแตเกดจนแตงงานมครอบครวหรอบางคนเขามาอยในฐานะลกเขยหรอลกสะใภเปนตนจงสงผลใหบคคลเหลานนรสกคนเคยจนพฒนากลายเปนความรสกผกพนเมอไดกรรมสทธเปนเจาของเรอนกไดปรบปรงซอมแซมตอเตมเพมลดโดยยงคงรกษาสภาพและรปแบบเดมไวตามความชนชอบและทนทรพยทมอยยกตวอยางเชนกรณเรอนหลงท7ทยงคงรกษารปทรงและฝาโบราณของเรอนโคราชเดมไวคอนขางสมบรณ ซงเปนเหตมาจากการทลกชายของเจาของเรอนรสก ชนชอบฝาโบราณนมาก เมอปรบปรงบานกยงคงรกษาฝานไว (ภาพท 11a)“ลกชายเขาชอบทรงน ไมอยากเปลยนหรอก…ตกแตงเองอะไรเอง”8และอกตวอยางหนงคอ เจาของเรอนหลงท 11ซงแมวาจะปรบปรงเพมพนทใชสอย
ภายในเรอนใหสอดรบกบวถชวตในปจจบนปรบเปลยนวสดผนงและหลงคาใหแขงแรงทนทานแตกยงคงรปแบบเรอน
8 สมภาษณเจาของเรอนหลงท 7 (ชาวบานพระเพลง อาชพท�านา เรอนเปลยนรปทรง-ใชวสดเดม อยอาศยมาแลว 80 ป), วนท 4พฤศจกายน2557
The Value of Korat House in the Attitude of Occupant
33
Vernacular Architecture and Cultural Built Environments Forum (VernAC-BEF) 2016
Faculty of Architecture, Khon Kaen University 24 June 2016
โคราชดงเดมไวเกอบทงหมด(ภาพท11b-11c)โดยใหความเหนวา“ชอบแบบเรอนโคราชมาก เลยไมรอ แตปรบปรง
ใหคงรปแบบเดมไว หากมเงนจะตอระเบยงส�าหรบนงบรเวณหนาบานโดยใชไมทเกบไวมาสราง”9 สงเหลานเปนตวอยาง
ทแสดงถงการมองเหนคณคาของเรอนโคราช ซงเปนผลมาจากความรสกผกพนทไดรบการ สงสมมาแตอดตจนถง
ปจจบน
ภำพท 11 a การน�าฝาโบราณมาประกอบเปนฝาเรอน
bและcลกษณะการปรบปรงเรอนหลงท11โดยใชวสดใหมเปนสวนประกอบของผนงและหลงคา
รวมถงการปรบปรงพนทใชสอยบรเวณใตถน
3.2 ควำมรสกหวงแหน ผอยอาศยบางกลมมความรสกหวงแหนมรดกทางสถาปตยกรรมทไดรบจาก
บรรพบรษเปนอยางมากดงจะเหนไดจากการไมขายเรอนฝาหรอประตหนาตางโบราณใหกบพอคานายทนและบรษท
ทมาตดตอ10 ถงแมผซอจะเสนอราคาทสงมาก แตผอยอาศยกลมนนยงคงยนหยดทจะเกบรกษามรดกอนล�าคานนไว
เพราะสงเหลานมคณคาทางดานจตใจมากกวาเงนตรายกตวอยางเชน เจาของเรอนหลงท 1 ไมขายเรอนของตนให
กบบรษทแหงหนง ถงแมวาบรษทนนจะเสนอราคาประมาณ 500,000 บาท ซงเพยงพอตอการสรางบานหลงใหม
แตเจาของเรอนหลงท1ยนยนทจะไมขายและจะเกบไวใหลกหลาน(ภาพท12a)“ไมขายหรอก…เอาไวใหลกหลาน
ไมขายหรอก…ของเกาของปยาตายาย…ไมรอหรอก เอาไวอยางนแหละ”11
อกตวอยางหนงทแสดงถงความรสกหวงแหนอยางเหนไดชดคอ เมอถกเจาของเรอนหลงท 9 ปฏเสธ
การใหสมภาษณและมสหนาไมพอใจซงกอนหนานนเคยเขามาสมภาษณและส�ารวจเรอนหลงนแลวครงหนงซงเจาของ
เรอนและลกสาวตางกยนดใหขอมล และพาชมสภาพบนเรอนพรอมสาธตการเปดปดประตหนาตางโบราณ (ภาพท
12b)เมอสอบถามลกสาวของเจาของเรอนจงทราบสาเหตทแทจรงวามบรษทแหงหนงมาขอซอฝาโบราณแตเจาของ
เรอนไมขายนบแตนนมาเจาของเรอนหลงนจงเฝาระวงคนแปลกหนาเสมอเพราะคดวาจะมารบซอฝาเรอนของตน
“พท�างานอยบรษทแหงหนง… เขาจะมาขอซอฝาเรอน ใหราคาสง แตแมกบพไมขาย ทมาเนยะแมแกเขาใจวาจะมา
ซอฝาเรอนและสงวาถาจะมาขอขอมลตองผานทางผใหญบาน”12 จากเหตการณครงนแสดงใหเหนวา ฝาเรอนและ9 สมภาษณเจาของเรอนหลงท 11 (ชาวบานพระเพลง อาชพท�านา เรอนรปทรงเดม-เปลยนวสด อยอาศยมาแลว 49 ป), วนท
4พฤศจกายน255710 ผทมารบซอเรอนโคราชมหลายลกษณะ บางรายซอยกเรอนเพอน�าไมเกาไปขายหรอไปดดแปลงเปนศาลาเพอจ�าหนาย บางรายซอ
เฉพาะฝาประตหนาตางโบราณไปตกแตงรสอรทหรอน�าไปตงแสดงในสถานททองเทยวทจดแสดงสถาปตยกรรมพนถน11 สมภาษณเจาของเรอนหลงท 1 (ชาวบานนกออกอาชพท�านา เรอนรปแบบดงเดมสภาพปานกลางอยอาศยมาแลว 60ป), วนท
4พฤศจกายน255712 สมภาษณลกสาวเจาของเรอนหลงท 9 (ชาวบานพระเพลง อาชพรบจาง เรอนเปลยนรปทรง-ใชวสดเดม อยอาศยมาแลว 45 ป),
วนท22ตลาคม2557
คณคาของเรอนโคราชในทศนคตของผอยอาศย
การณย ศภมตรโยธน และวารณ หวง
34
การประชมวชาการทางสถาปตยกรรม “สรรคสาระสถาปตยกรรมพนถนและสภาพแวดลอมทางวฒนธรรม ประจ�าป 2559”
คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 24 มถนายน 2559
ประตหนาตางโบราณมคณคาทางจตใจส�าหรบเจาของเรอนหลงท9และคนในครอบครวอยางมากจงแสดงออกมา
ถงความหวงแหนอยางชดเจน แมความเปนอยจะยากล�าบากเพยงใด แตทงสองยงคงยนหยดทจะรกษาฝาโบราณท
เปนมรดกตกทอดจากบรรพบรษไว“ยงไงพกไมขายฝาเรอน!!! จะคงไว ถามเงนจะสรางเรอนใหมแบบเดม แลวจะยก
ฝาเดมไปประกอบ”13
ลกษณะเดยวกนกบเจาของเรอนหลงท10ผอยอาศยเรอนฝาปรอซงเคยมพอคามาขอซอฝาปรอแต
ตนปฏเสธและตงใจไววาจะเกบรกษาไวและถามโอกาสจะซอมแซมใหคงรปแบบเดม(ภาพท12c)“มคนรบซอของ
เกามาขอซอนะ ใหราคาด แตไมขาย ยงไงกไมขาย!!!......ผมคดอยนะวาจะไปอดใหม ทวาอยากไปอดเพราะวาโครงไม
กบไมไผขนาดเจอแดดเจอฝนกยงไมผ เมอกอนเขาจะเผาและลนไฟ แทบจะไมมตะปยด มนมไมกหลงหรอกทเปนอยางน
อาจจะไมมแลวมง….จะไปหาเกยวปรอตามทงนาเลาะคลองน�า”14สงเหลานเปนตวอยางทแสดงถงการมองเหนคณคา
ของเรอนโคราชซงเปนผลมาจากความรสกหวงแหนมรดกของบรรพบรษอยางแทจรง
ภำพท 12 aเรอนหลงท1bฝาเรอนหลงท9cฝาปรอของเรอนหลงท10
3.3 กำรมจตส�ำนกในกำรสบสำน ผอยอาศยบางคนมองเหนคณคาของเรอนโคราชโดยมแนวความ
คดทจะเกบรกษาและสบสานรปแบบเรอนโคราชใหคงอยแสดงถงการมองเหนคณคาซงสามารถพฒนาสการอนรกษ
เรอนโคราชตอไปได “จรงๆ แลวอยาไปขายเลย ของมนมคณคา รกษาไวอยางนแหละ ผมกชอบเดบานโบราณ…
ถาถามวามคณคาไหม มนมในตวนะ ของแบบน ถาถามวามนมากไหม กพดบอกไมได มนอยทคนวารกไหม ถารกกไม
ตองขาย …..อนนมนพดยากนะ ถาคนรนหลงเขาไมเหนคณคากจบ มนอยทวสยทศนของคน ถามวสยทศนกาวไกลก
รกษาไวแหละ”15
ในขณะทกลมผอยอาศยทรอเรอนโคราชของตนเพอสรางบานในรปแบบสมยใหม สวนใหญยงคงมองเหน
คณคาของเรอนโคราชอย และรสกเสยดายทไดรอไป“แตกอนตอนอยเรอนเดมกชอบบานแบบสมยใหม ตอนนรสก
เสยดายเรอนหลงเกา หนมาชอบแบบเกามากกวา”16
13 สมภาษณลกสาวเจาของเรอนหลงท 9 (ชาวบานพระเพลง อาชพรบจาง เรอนเปลยนรปทรง-ใชวสดเดม อยอาศยมาแลว 45 ป), วนท22ตลาคม2557
14 สมภาษณเจาของเรอนหลงท 10 (ชาวบานสระนอย อาชพคาขาย เรอนเปลยนรปทรง-ใชวสดเดม อยอาศยมาแลว 30 ป), วนท 22ตลาคม2557
15 สมภาษณหลานชายเจาของเรอนหลงท1(ชาวบานนกออกอาชพท�านาเรอนรปแบบดงเดมสภาพปานกลาง),วนท4พฤศจกายน2557
16 สมภาษณเจาของเรอนหลงท 17 (ชาวบานพระเพลง อาชพท�านา เรอนทรอสรางแบบใหม เคยอยอาศยเรอนเดม 57 ป), วนท 22ตลาคม2557
The Value of Korat House in the Attitude of Occupant
35
Vernacular Architecture and Cultural Built Environments Forum (VernAC-BEF) 2016
Faculty of Architecture, Khon Kaen University 24 June 2016
4. คำนยมกำรสรำงบำนในปจจบน เมอสอบถามผอยอาศยเกยวกบทศนคตทางดานคานยมการสรางบานในปจจบน พบวา กลมผสงอายและกลมคนรนใหมทเปนลกหลานมคานยมในการสรางบานแตกตางกน ทงน กลมผสงอายสวนใหญทมประสบการณการอยอาศยในเรอนโคราชมาอยางยาวนานกวา และมวถชวตแบบสงคมเกษตรกรรมจงมความรสกคนเคยกบพฤตกรรมการอยอาศยรปแบบและพนทใชสอยในลกษณะเดมรวมถงการใชไมเปนวสดหลกของเรอนคนกลมนจงมความเหนวาตนมความชนชอบบานทมรปแบบเรอนโคราชมากกวาและมความคาดหวงวาหากสรางใหมจะสรางเปนเรอนเสาเกาตนยกใตถนสงชนบนเปนโถงโลงมสวนระเบยงนงเลนและใชไมเปนวสดกอสรางซงอาจจะมไมสงเคราะหเขามาใชทดแทนบาง
สวนคนรนใหมแมจะมประสบการณในการอยอาศยในเรอนโคราชมาบางแตดวยคนกลมนเตบโตขนในสภาพแวดลอมทางวฒนธรรมทไดรบอทธพลมาจากสงคมอตสาหกรรมและถกครอบง�าใหเปนปจเจกบคคลดวยกระแส โลกาภวตน(ศรศกรวลลโภดม,2551;22)ซงด�าเนนชวตดวยการพงพาเทคโนโลยและสงอ�านวยความสะดวกเกอบทงหมดมการตงมาตรฐานในการอยอาศยทสงขนมเวลานอยลงจงเนนความคงทนแขงแรงดแลรกษางายอกทงยงมความตองการความเปนสวนตวมากขนกอปรกบการรบเอาคานยมสมยใหมซงไดรบอทธพลมาจากตางชาต จงสงผลใหคนกลมนมคานยมในการสรางบานในรปแบบสมยใหมโดยเนนพนทใชสอยมากๆเนนความปลอดภยและความเปนสวนตวสงโดยกอผนงทบรอบดาน
เมอเรอนโคราชเรมมสภาพทรดโทรมลงจนมาถงจดเปลยนทเจาของเรอนอยางคนรนใหมจะตองเลอกแนวทางในการซอมแซมปรบปรง หรอพฒนาใหเหมาะสมกบวถชวตยคปจจบน ถาบคคลนนมคานยมสรางบานใน รปแบบใหมและมองวาสภาพการทรดโทรมของเรอนเปนปญหาใหญ ไมเหนคณคา กมโอกาสทจะรอถอนเรอนนน ทงได แตถาเจาของเรอนมความรกความผกพน หวงแหน หรอมจตส�านกทจะสบสาน เรอนโคราชกจะถกสบทอด สงตอไปยงรนตอไปไดดงนนคานยมของคนรนใหมจงเปรยบเสมอนสงทจะชชะตาการอยรอดของเรอนโคราชวาจะสามารถด�ารงอยตอไปไดหรอไม
จากการสมภาษณกลมผสงอายทรอเรอนหลงเดมมาสรางบานรปแบบใหมท�าใหมองเหนปรากฏการณความขดแยงทางดานความคดและคานยมระหวางผสงอายและลกหลานเกยวกบการสรางบานอยางเหนไดชด ผสงอาย สวนใหญตองการสรางบานในรปแบบเดมแตลกหลานตองการสรางในรปแบบใหมสดทายกลงเอยดวยการสรางบานในรปแบบใหมเนองจากกลมลกหลานเปนผจดการทางดานการกอสรางและทางการเงนจงท�าใหผสงอายจ�าเปนตองปรบตวทางดานพฤตกรรมการอยอาศยในบานหลงใหมนน“บานแบบนสแบบโบราณไมไดหรอก ใครเหนกวาไมนารอ แตลกจะรอไมรจะท�าอยางไร …..ตอนแรกใจผมจะคงเสาพนไวทงหมด ใหมนอยอยางเกา จะยกหลงคาใหม แตลกชายบอกจะรอท�าใหม เคาวามนเกา มนรว เคาไมชอบอยอยางน ขดลกไมได ความจรงเสยดาย มนเปนบานเกาบานแก สภาพมนยงคงทอย”17
“บานแบบเดมมนอยสบาย ขางลางมนอยอาศยได เยนสบายไมมรอน ถงเวลากขนนอน แตวาอยาไปกอทบเหมอนบานทกวนนนะ ผมไมชอบกอทบชนลาง ถากอทบแลวขางบนไมคอยมใครขนนอน อยางนแหละอยสบายกวาบานชนเดยวสมยน กอนทจะยกบานหลงทอยปจจบนน เคยบอกลกชายวา…พออยากไดบานใตถนโลงเทปน เรอนไมใหญหรอกเสาเกาตน แตลกบอกวา…พอเอาบานชนเดยวเถอะแตสรางใหญๆ เอา เลยสรางแบบใหมตามใจลกชาย
จรงๆ แลวอยากไดบานสองชนใตถนโลง ทรงจวชนเหมอนเดม ขางลางจะไมกอ”18
17 สมภาษณเจาของเรอนหลงท 16 (ชาวบานพระเพลง อาชพท�านา เรอนทรอสรางแบบใหม เคยอยอาศยเรอนเดม 59 ป), วนท 4พฤศจกายน2557
18 สมภาษณเจาของเรอนหลงท3(ผใหญบานพระเพลงอาชพท�านาเรอนรปแบบดงเดมสภาพทรดโทรมเคยอยอาศยเรอนเดม38ป),วนท22ตลาคม2557
คณคาของเรอนโคราชในทศนคตของผอยอาศย
การณย ศภมตรโยธน และวารณ หวง
36
การประชมวชาการทางสถาปตยกรรม “สรรคสาระสถาปตยกรรมพนถนและสภาพแวดลอมทางวฒนธรรม ประจ�าป 2559”
คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 24 มถนายน 2559
ปจจยทสงผลตอทศนคตของผอยอำศยเกยวกบกำรมองเหนคณคำของเรอนโครำชและคำนยมกำรสรำงบำนในปจจบน
จากการวเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณในประเดนเกยวกบความเหมาะสมของเรอนโคราชในการอย
อาศยสภาพปญหาการมองเหนคณคาและคานยมการสรางบานในปจจบนโดยน�ามาวเคราะหประกอบกบขอสงเกต
ทได สามารถสรปปจจยทสงผลตอทศนคตของผอยอาศยเกยวกบการมองเหนคณคาของเรอนโคราชและคานยมการ
สรางบานในปจจบนไดดงน
1. ควำมภำคภมใจในกำรสบเชอสำยจำกบรรพบรษสงผลตอทศนคตของผอยอาศยโดยตรงยกตวอยาง
เชนเจาของเรอนหลงท12มตนตระกลเปนขนนางและขาราชการชนสงในจงหวดนครราชสมาซงครอบครวของตน
มฐานะและมหนามตาในสงคมมสมบตเกาแกของตระกลจ�านวนมากกอปรกบเคยไดอยอาศยภายเรอนโคราชหลง
เดมท�าใหเจาของเรอนหลงนและลกชายมความชนชอบการอนรกษของเกาสงผลตอคานยมในการปรบปรงบานให
คงลกษณะใกลเคยงกบเรอนเดมมากทสด
2. กำรรบคำนยมจำกภำยนอก คานยมเปนปจจยส�าคญในการอนรกษสถาปตยกรรมพนถน ซงผทม
ประสบการณการอยอาศยในเรอนหลงเดยวกน แตมคานยมตางกนสงผลตอการสรางรปแบบบานพกอาศยท
แตกตางกน จากกรณศกษาจะเหนไดชดเจนวา เจาของเรอนหลงท 12 มจตอนรกษนยมจงเลอกทจะสรางบานใน
ลกษณะใกลเคยงกบเรอนหลงเดมทตนเคยอยอาศย แตนองสาวซงมคานยมตามกระแสของคนในสงคมปจจบน
เลอกทจะสรางบานรปแบบใหมในบรเวณใกลกน(ภาพท13)
ภำพท 13 aบานของนองสาวเจาของเรอนหลงท12bเรอนหลงท12
3. ค�ำสงเสยจำกบรรพบรษ ค�าสงเสยของพอแมป ยาตายายทใหไวกอนสนใจ หรอ ค�ามนสญญา
ทลกหลานเคยใหไวมผลตอทศนคตเกยวกบการมองเหนคณคาของเรอนโคราชโดยตรงยกตวอยางเชนเจาของเรอน
หลงท2ซงยงคงรกษาเรอนทตนไดรบมรดกตกทอดจากพอตาแมยายไวเพราะค�ามนสญญาซงสงนมผลตอการด�ารง
อยของเรอนโคราชตอไป “ผมมอาชพท�าไร ท�านา รายไดพอเลยงครอบครว พอสงไวไมใหรอทง เลยวาจะดดขน คงรป
เดมไว แตไมไดท�าเพราะไมมเงน”19
4. กำรใหควำมสนใจจำกนกวชำกำร การศกษาวจย การเผยแพรความรเกยวกบการอนรกษ
สถาปตยกรรมพนถนรวมถงการศกษาดงานสงผลใหเจาของเรอนมองเหนคณคาเรอนของตนมากขนซงเปนกลยทธ
19 สมภาษณเจาของเรอนหลงท2(ชาวบานพระเพลงอาชพท�านาเรอนรปแบบดงเดมสภาพปานกลางอยอาศยมาแลว46ป),วนท22ตลาคม2557
The Value of Korat House in the Attitude of Occupant
37
Vernacular Architecture and Cultural Built Environments Forum (VernAC-BEF) 2016
Faculty of Architecture, Khon Kaen University 24 June 2016
หนงในการอนรกษและสบสานเรอนโคราชใหคงอย“มแตคนมาถามวาไดแปลนมาจากไหน เราบอกวาเราไมไดเขยน
แปลน เราสรางตามบานเดมเราเลย ใครเขาอยากไดกใหเขามาถายรปไป …เคยมอาจารยและนกศกษามหาวทยาลย
มาขอดบานหลงน เขามาดวามนเปลยนแปลงไปยงไง เปนคนไมอยากเปลยนแปลงชอบใชแบบเดม”20
5. ควำมภำคภมใจทไดครอบครองสงทเหลอนอยและหำยำก ความรสกภาคภมใจทไดเปนเจาของมรดก
ทางสถาปตยกรรมทบรรพบรษไดสรางไวอาทเชนฝาเรอนประตหนาตางโบราณซงนบวนจะเหลอนอยและหายาก
ขนทกทชวยเสรมสรางทศนคตการมองเหนคณคาใหกบเจาของเรอนถงแมวาจะมวสดใหมทมคณสมบตทดกวามา
เปนตวเลอกในปจจบน แตเจาของเรอนยงยนยนทจะเลอกอยอาศยกบสงทมคาทางจตใจนน “บางคนบอกใหเอาไม
เทยมมาตผนงแทนฝาปรอ ไมเอาหรอกอดดๆ มนกอยได คดดในโคราชฝาแบบนไมมอกแลว”21
6. กำรขำดแคลนทรพยำกรธรรมชำตและเทคโนโลยทเหมำะสม การผพงและทรดโทรมของเรอนไมเกา
การท�าลายของปลวก และการเปลยนแปลงของสภาพพนทโดยรอบ สรางความเสยหายใหกบเรอนโคราชเปนอยาง
มากจนเกดความยากล�าบากในการรกษาไวใหคงสภาพเดมซงปจจบนยงขาดเทคโนโลยทเหมาะสมขาดชางฝมอและ
ทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะไมทมคณภาพด ราคาถกมาใชในการซอมแซมและแกปญหาไดโดยสนเชง ดงนน
จงเปนเหตใหผอยอาศยเกดทศนคตทไมดตอวสดและการดแลรกษาในภายภาคหนา สงผลตอการรอถอนเรอนได
“สภาพมนเกาทรดโทรม หลงคารว ฝาไมผเสอมสภาพ ปลวกกน น�าทวมขง จรงๆ กเสยดายถารอ เพราะมนมคณคา
ทางจตใจ แตถาปรบจากของเดมตองใชเงนเยอะ หาไมยาก ขาดชางฝมอ กเลยจะรอสรางใหมแตยงไมคดหรอกวาจะ
เปนแบบไหน แตวาจะเอาไมเดมไปใช ขอดไมกอนวาใชงานไดแคไหน กบหาชางมาประเมนงานกอสรางกอน” 22
บทสรปการศกษาครงนสะทอนใหเหนวาผอยอาศยเรอนโคราชสวนใหญโดยเฉพาะกลมวยกลางคนและกลมผสงอาย
มทศนคตเชงบวกตอเรอนโคราช โดยเหนวาเรอนของตนมความเหมาะสมส�าหรบวถชวต สภาพแวดลอม เศรษฐกจ
และสงคมปจจบนซงแสดงออกทางความรสกผกพนหวงแหนและมแนวคดทจะสบสานในขณะเดยวกนผอยอาศย
บางสวนโดยเฉพาะกลมคนรนใหมทเตบโตมาภายใตระบบสงคมทนนยมอตสาหกรรมซงถกหลอหลอมใหมคานยมวา
บานพกอาศยจะตองมพนทใชสอยสอดคลองกบวถชวตททนสมยกอปรกบตองมความแขงแรงทนทานดแลรกษางาย
เพอลดการสญเสยเวลาและเงนตราโดยพงพงระบบอตสาหกรรมทงหมดสงผลใหคนกลมนมทศนคตเชงลบตอเรอน
โคราชรปแบบเดมของตน เนองจากมองวาวธการรกษาและคงสภาพเดมไวนนเปนสงทท�าไดยากและไมสามารถแก
ปญหาทงหมดไดจงตดสนใจรอและสรางบานตามแบบสมยนยมในปจจบน
ทงนปจจยทสงผลตอทศนคตของผอยอาศยทมตอเรอนโคราชในการศกษาครงนมทงปจจยทสงเสรมทศนคต
เชงบวกและทศนคตเชงลบซงปจจยทสงผลใหเกดทศนคตเชงบวกไดแกความภาคภมใจอนเกดจากการสบเชอสาย
จากบรรพบรษการไดครอบครองสงของทหายากการยดค�ามนสญญาทใหไวกบบรรพบรษรวมถงการไดรบความสนใจ
จากนกวชาการทงหมดนเปนสงทชวยกระตนและสงเสรมใหเกดความตระหนกถงคณคาและความส�าคญสวนปจจย
ทสงผลใหเกดทศนคตเชงลบ ไดแก การรบคานยมสมยใหม การขาดแคลนทรพยากรไม ชางฝมอ และเทคโนโลยท20 สมภาษณเจาของเรอนหลงท 12 (ชาวบานพระเพลง อาชพคร เรอนทรอสรางใหมใกลเคยงรปแบบเดม อยอาศยมาแลว 43 ป),
วนท22ตลาคม255721 สมภาษณเจาของเรอนหลงท 10 (ชาวบานสระนอย อาชพคาขาย เรอนเปลยนรปทรง-ใชวสดเดม อยอาศยมาแลว 30 ป), วนท
22ตลาคม255722 สมภาษณหลานชายเจาของเรอนหลงท 6 (ชาวบานนกออก อาชพรบราชการ เรอนรปแบบดงเดมสภาพปานกลาง), วนท
15พฤศจกายน2557
คณคาของเรอนโคราชในทศนคตของผอยอาศย
การณย ศภมตรโยธน และวารณ หวง
38
การประชมวชาการทางสถาปตยกรรม “สรรคสาระสถาปตยกรรมพนถนและสภาพแวดลอมทางวฒนธรรม ประจ�าป 2559”
คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 24 มถนายน 2559
เหมาะสมส�าหรบการแกปญหาเพอคงสภาพเรอนเดมกอปรกบแรงบบคนทางดานเศรษฐกจในปจจบนปจจยทสงเสรม
ทงดานบวกและดานลบเหลานสงผลตอความรสกความคดความเชอของผอยอาศยซงถกหลอมรวมเปนทศนคตแลว
เกดการประเมนคาและแสดงพฤตกรรมออกมาทงทางบวกและทางลบหากผอยอาศยมทศนคตเชงบวกตอเรอนโคราช
ของตนคนกลมนนจะมองเหนคณคาความส�าคญและแสดงออกถงความรสกผกพนหวงแหนเกดคานยมในการอนรกษ
สบสานแตถาผอยอาศยมทศนคตเชงลบกยอมมองวาเรอนเหลานไรคณคาเพราะไมเหมาะสมกบวถชวตของตน
ดงนนทศนคตมมมองของผอยอาศยเปนปจจยหลกทสงผลตอการด�ารงอยของเรอนโคราชหากผอยอาศย
มทศนคตทไมดตอเรอนของตนมองไมเหนคณคาและความส�าคญและมองสภาพทเกดขนเปนปญหาใหญหรอ เปน
ภาระยอมตดสนใจรอถอนเพอสรางบานในรปแบบใหมในทางกลบกนถาผอยอาศยมองเหนคณคาและความส�าคญก
จะเกบรกษาหรอปรบปรงซอมแซมใหคงสภาพเดม และพรอมทจะอยกบมรดกทางสถาปตยกรรมทตกทอดมาจาก
บรรพบรษนนอยางเตมใจและมความสขกบการอยอาศยอยางพอเพยงทงนการทจะอนรกษสถาปตยกรรมพนถนได
อยางยงยน จะตองใหความส�าคญกบทศนคตของผอยอาศยควบคไปกบการปฏบตการในเชงวชาการดวย โดยให
ความร ความเขาใจ รณรงคสงเสรมใหผอยอาศยมองเหนและตระหนกถงคณคาเรอนของตนพรอมกบสรางคานยม
ปลกจตส�านกในการอนรกษและสบสาน ในทางปฏบตอาจจะเปนการบรรยายใหความร การใหรางวล หรอการจด
กจกรรมในทางวชาการโดยใหผอยอาศยมสวนรวม ซงเปนกลยทธทส�าคญในการสรางจตส�านกการอนรกษงาน
สถาปตยกรรมพนถนอนล�าคานนใหคงอยและสบทอดสรนลกรนหลานตอไป
กตตกรรมประกำศขอขอบพระคณศนยวจยพหลกษณสงคมลมน�าโขง คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลย
ขอนแกนทใหการสนบสนนเงนทนส�าหรบเผยแพรและตพมพบทความน
ประวตผเขยนบทควำม ผชวยศาสตราจารยการณย ศภมตรโยธน อาจารยประจ�าโปรแกรมวชาสถาปตยกรรม คณะเทคโนโลย
อตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา จบการศกษาระดบปรญญาตร: สถาปตยกรรมศาสตรบณฑต
มหาวทยาลยขอนแกน ปรญญาโท: สถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต (สถาปตยกรรม) จฬาลงกรณมหาวทยาลย
หมายเลขโทรศพท[email protected]
เอกสำรอำงองจฑารตนเอออ�านวย.(2549).จตวทยำสงคม. (พมพครงท2).กรงเทพฯ:แอคทฟพรนท
ศรศกรวลลโภดม.(2551).คมอฉกคด+ ควำมหมำยของภมวฒนธรรม กำรศกษำจำกภำยในและส�ำนก
ของทองถน.กรงเทพฯ:มลนธเลก-ประไพวรยะพนธ
ศกดไทยสรกจบวร.(2545).พฤตกรรมองคกำร: ทฤษฎและกำรประยกต.กรงเทพฯ:สวรยาสาสน
สรอยตระกล(ตวยานนท)อรรถมานะ.(2541).จตวทยำสงคม: ทฤษฎและปฏบตกำร.กรงเทพฯ:ส�านกพมพ
มหาวทยาลยธรรมศาสตร
สทธโชควรานสนตกล.(2546).จตวทยำสงคม: ทฤษฎและกำรประยกต.กรงเทพฯ:ซเอดยเคชน
Schermerhorn,JohnR.(2000).Organizational behavior. (7thed).USA:Wiley&Sons,Inc.
