การตรวจวดทางสขศาสตรอตสาหกรรม

สขศาสตรอตสาหกรรม (Industrial Hygiene) เปนศาสตรและ

ศลปทเกยวของกบการดแล ตรวจสอบ และปรบปรงสภาพแวดลอมใน

การท างาน เพอใหเกดความปลอดภยตอผปฏบตงาน โดยครอบคลม 3

ขนตอน คอ การตระหนก การประเมน และการควบคมปจจยเสยงทง

ดานสงแวดลอม ลกษณะการท างาน หรออนๆทอาจมผลกระทบตอ

สขภาพของผปฏบตงาน ท าใหผปฏบตงานเกดความไมสบายหรอลด

ประสทธภาพในการท างาน รวมทงอาจสงผลกระทบตอประชาชนทอย

บรเวณโดยรอบ

ขอบเขตของงานสขศาสตรอตสาหกรรม

1. การตระหนก (Recognition) เปนการคนหาหรอบงชอนตราย

จากปจจยสงแวดลอมในการท างานทอาจคกคามตอสขภาพของ

ผปฏบตงาน และยงสงผลกระทบตอประสทธภาพในการท างานของ

ผปฏบตงานดวย ซงนกสขศาสตรอตสาหกรรมจะเปนผด าเนนการใน

เรองน โดยตวนกสขศาสตรอตสาหกรรมเองนน ตองเปนผทมความรและ

ความเขาใจในกระบวนการผลตตาง ๆ ในโรงงานหรอสถาน

ประกอบการ นอกจากนยงจะตองศกษาเกยวกบสารเคมทใชและผลตขน

ซงขอมลในการชบงอนตรายนนอาจรวบรวมมาจากการส ารวจโรงงาน

การสงเกต หรอการสอบถามผปฏบตงานและผบรหารระหวางการส ารวจ

รวมถงศกษาจากเอกสารทเกยวของกบกระบวนการผลต ซงปกตแลวจะ

อยในคมอหรอต าราทางวชาการเกยวกบการผลตเฉพาะเรอง

โดยเฉพาะอยางยงรายชอสารเคมและผลตภณฑทใชทงหมดควรทจะม

ไวเพอใชอางองในระหวางการประเมนระดบปญหาสงแวดลอมใน

สถานทปฏบตงาน ในขนตอนนจะท าใหเราทราบถงแหลงก าเนดมลพษ

ในสถานประกอบการ ความเปนพษของวตถดบและผลตภณฑทใชใน

กระบวนการผลต กระบวนการผลตทใชในแตละขนตอนการผลต

รวมถงมาตรการควบคมทใชอย

โดยในขนตอนนสามารถท าไดโดยการทบทวนรายงาน (Record

review) เชน รายงานอบตเหต การบาดเจบและการเจบปวยจากการ

ท างาน ซงจะท าใหสามารถระบไดวามสภาพแวดลอมทอาจกอใหเกด

อนตรายอยในสวนใดของกระบวนการผลต และจากการเดนส ารวจ

เบองตน (Walk through survey) ซงเปนกจกรรมหนงในกระบวนการ

คนหาสงคกคามตอสขภาพและประเมนความเสยง โดยการเขาไปใน

สถานทท างานเพอดวาผปฏบตงานหรอผทเกยวของท าอะไรและท า

อยางไร มสภาพแวดลอมในการท างานอยางไร โดยใชประสาทสมผส

ทง 5 พรอมดวยกลองถายรป และอปกรณทชวยในการจดบนทก หรอ

อาจมการใชเครองมออยางงายทสามารถอานคาโดยตรงรวมดวย เพอ

ประเมนสภาพปญหาเบองตน ขอมลทไดจากขนตอนนจะน ามาใชใน

การวางแผนการเกบตวอยางอยางละเอยดตอไป

2. การประเมน (Evaluation) เมอไดขอมลทรวบรวมจากขนตอน

การตระหนกถงอนตรายจากสงแวดลอมในการท างาน โดยอาศย

การศกษาหรอการส ารวจเบองตนในสถานทปฏบตงาน เพอคนหาหรอช

บงอนตรายจากปจจยสงแวดลอมในการท างานทอาจคกคามตอสขภาพ

ของผปฏบตงานแลว กมาสขนตอนการประเมนอนตรายจากสงแวดลอม

ในการท างานเพอประเมนระดบของปญหาทพบนน ซงในขนตอนนตว

ผด าเนนการควรมความเขาใจในกระบวนการผลตของโรงงานเปนอยาง

ด เพอทจะไดทราบถงแหลงและตนตอของปญหาไดอยางถกตอง รวมถง

ยงตองมการศกษาและท าความเขาใจในประเดนส าคญตางๆ เพอใชเปน

แนวทางประกอบการพจารณา เชน ขอก าหนดทางกฎหมาย คา

มาตรฐานตางๆ จ านวนผปฏบตงาน ระยะเวลาการสมผสกบปจจยเสยง

ของผปฏบตงาน เปนตน

จากนนจงท าการพจารณาเลอกเครองมอและอปกรณส าหรบ

ประเมนอนตรายจากสงแวดลอมในการท างาน โดยทวไปแลวเครองมอ

ทใชในการประเมนเพอใหทราบระดบอนตรายจากการท างาน จะมอย 3

ประเภท คอ เครองมอชนดอานคาโดยตรง (Direct Reading

Instrument) เครองมอวเคราะหแบบตอเนอง (Continuous Monitoring

Devices) และเครองมอเกบตวอยางเพอการสงวเคราะหใน

หองปฏบตการ (Sample Collection Devices) โดยในการพจารณา

เลอกใชเครองมอและอปกรณในการประเมนอนตรายจากสงแวดลอมใน

การท างานนน ควรค านงถงความเหมาะสมกบชนดการวเคราะหและ

ขอมลทตองการ รวมถงวธการใชงาน ซงจะตองงาย สะดวก ม

ประสทธภาพสง และเชอถอไดในสภาวะตางๆ

กอนการน าเครองมอและอปกรณในการประเมนอนตรายจาก

สงแวดลอมในการท างานไปใชตรวจวดนนตองท าการสอบเทยบ

(Calibration) เครองมอกอนทกครง เพอใหผลการตรวจวดและวเคราะห

มความถกตองแมนย าซงท าใหไดขอมลทชไดถงระดบความเขมขนท

แทจรงของปจจยเสยงทสมผส เชน กรณการเกบตวอยางกตองทราบ

อตราการไหลของอากาศทเกบและระยะเวลาทเกบ ซงตองมการปรบ

ความถกตอง แมนย าของเครองมอตรวจหรอเกบตวอยาง โดยการใช

อปกรณวดการไหลของอากาศ (Flow–rate Meter) แบบมาตรฐานทง

กอนและหลงการใชภาคสนามเสมอ สวนเครองมอแบบอานคาโดยตรง

และหลอดตรวจวดกาซตาง ๆ กจะตองสอบเทยบโดยเทยบกบคาความ

เขมขนของสารทเตรยมขนนน เปนตน

ส าหรบปจจยเสยงบางประเภทไมสามารถท าการวเคราะหผลได

ทนท จ าเปนตองมการสงตวอยางทท าการเกบไวไปวเคราะหตอยง

หองปฏบตการ ดงนนผท าการตรวจวดและเกบตวอยางตองมนใจวาได

ด าเนนการเกบตวอยางอยางถกตองและมปรมาณตวอยางทเพยงพอ

พรอมทงสามารถรกษาสภาพของตวอยางทเกบไดอยางเหมาะสมกอนท

จะสงใหนกวเคราะหตอไป เพอใหผลการตรวจวเคราะหมความถกตอง

แมนย าทสด

หลงจากททราบคาของปจจยเสยงในสภาพแวดลอมการท างาน

แลว ขนตอนตอไปคอการน าคาทตรวจวเคราะหไดนนไปเปรยบเทยบ

กบคามาตรฐานตามกฎหมายเพอประเมนวาปจจยเสยงใน

สภาพแวดลอมในการท างานนนเกนคามาตรฐานหรอไม เปนอนตราย

ตอสขภาพอนามยของผปฏบตงานหรอไม โดยตองน าขอมลของบคคล

รวมพจารณาดวย เชน เพศ อาย น าหนก อายงาน ระยะเวลาการท างาน

การใชอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล (PPE) เปนตน และอาจน าไป

เปรยบเทยบกบผลการตรวจวเคราะหของครงทผานมาเพอประเมนระบบ

การควบคมและปองกนวามประสทธภาพหรอไมเพอน าไปสการแกไข

และปรบปรงใหมประสทธภาพมากขนตอไป

3. การควบคม (Control) ถาผลการตรวจวดและวเคราะหทได

จากขนตอนการประเมนเกนคามาตรฐานหรอมคาสงเสยงตอการเกด

อนตรายตอผปฏบตงาน ตองมการจดมาตรการเพอลดหรอก าจด

อนตรายเหลานน โดยการจดท าเปนแผนงานสขศาสตรอตสาหกรรม

และจดท าโครงการยอยตาง ๆ เพอแกไขปรบปรงสภาพแวดลอมในการ

ท างานทมปจจยเสยงเกนคามาตรฐานนน เชน โครงการอนรกษการได

ยน การจดหาอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลใหกบพนกงานสวมใส

ขณะปฏบตงาน การอบรบใหความรผปฏบตงานเกยวกบอนตรายจาก

การท างาน หรออาจจดท าปายหรอสญลกษณสอสารความเปนอนตราย

ใหผปฏบตงานทราบ เปนตน

การควบคมอนตรายจากสงแวดลอมในการท างานมอยดวยกน

หลายวธ ผลจากการเลอกใชวธทเหมาะสมจะเปนการชวยลดโอกาสทจะ

เกดปญหาจากอนตรายทจะคกคามสขภาพอนามยและความปลอดภย

ของผปฏบตงานลงได โดยทวไปแลว มาตรการหลกๆ ทใชควบคม

อนตรายจากสงแวดลอมในการท างานคอการควบคมทแหลงก าเนด การ

ควบคมททางผาน และการควบคมทตวผปฏบตงาน ดงน

(1) การควบคมทแหลงก าเนด (Source Controls) เปนการ

ควบคมไมใหสารทเปนพษหรอสงคกคามตอสขภาพอนามยของ

ผปฏบตงานแพรกระจายออก ไปสบรรยากาศการท างาน

- การเปลยนแปลงกระบวนการผลตหรอขนตอนการท างาน เชน

ในการชบสแทนการพนสเพอลดการฟงกระจายของสารเคมใน

บรรยากาศ การใชกระบวนการผลตแบบระบบเปยกเพอลดการเกดฝน

ฟงกระจายในอากาศ

- การตดตงระบบระบายอากาศเฉพาะท อาศยหลกการดดระบาย

มลพษ พรอมทงอากาศทถกปนเปอนออกจากบรเวณทเปนจดก าเนด

โดยตรง กอนทมลพษนนจะเขาปนเปอนกบอากาศสวนใหญของหอง

ทงนดวยการท างานของระบบระบายอากาศ ซงประกอบไปดวย

องคประกอบทส าคญ 3 สวนคอ ทอดดอากาศ ทอลม และพดลมระบาย

อากาศ

- การใชสารทมความเปนพษนอยกวา เปนวธการควบคมทม

ประสทธภาพ โดยการใชสารทไมเปนพษหรอสารทมพษนอยกวาแทน

สารทมพษมาก เชน ใช Xylene แทน Benzene การใช Calcium

Silicate และ Mineral Wool แทนแอสเบสตอส รวมถงการเปลยนตวท า

ละลายส าหรบลางไขมน คารบอนเตทตระคลอไรด ซงมพษมากไปเปน

เปอรคลอโรเอททลนและไตรคลอโรเอททลน เปนตน

- การแยกหรอการปดคลมกระบวนการผลต เชน การแยก

กระบวนการผลตทมอนตรายมากออกจากบรเวณทมผปฏบตงาน การ

สรางหองปดกนเครองจกรหรอกระบวนการผลตทมอนตราย การตดตง

ฉากกน แผนดดซบเสยง มานน า การตดตงแผนรองเพอลดความ

สนสะเทอนทฐานเครองจกรทมความสนสะเทอน

- การใชเครองจกรอตโนมตแทนการใชแรงงานจากผปฏบตงาน

เพอปองกนการสมผสปจจยเสยงของผปฏบตการเหลานน

(2) การควบคมททางผาน (Path Controls)

- การระบายอากาศแบบทวไป (General Ventilation) หรอแบบ

เจอจาง (Dilution Ventilation) เปนการระบายอากาศเพอลดความ

เขมขนของมลพษทปนเปอนอยในอากาศภายในสถานทปฏบตงาน โดย

การท าใหเจอจางลงดวยอากาศบรสทธจากภายนอก จนกระทงมลพษ

ดงกลาวมความเขมขนใหอยในระดบทไมเปนอนตรายตอสขภาพ

หรอไมท าใหเกดความเดอดรอนร าคาญ เชน กลนอนไมพงประสงค

นอกจากน การระบายอากาศแบบทวไปหรอแบบเจอจางยงใชไดดใน

การปองกนและควบคมปญหาเกยวกบความชน ความรอนและอนตราย

จากการระเบดเนองจากสารเคมบางประเภทอกดวย

- การเพมระยะหางระหวางแหลงก าเนดกบผปฏบตงาน เพอใหสง

ปนเปอนหรออนตรายนนเจอจางลงไปกอนทจะมาถงตวผปฏบตงาน

- การตรวจวดสภาพแวดลอมในการท างาน เพอเปนการเฝาระวง

ไมใหสงปนเปอนในบรรยากาศสงเกนคามาตรฐานทก าหนดไว

- การตดตงสญญาณเตอนภย เพอแจงเตอนในกรณทมสงปนเปอน

ในบรรยากาศสงเกนกวาคามาตรฐานทก าหนดไว

(3) การควบคมทตวผปฏบตงาน (Receiver Controls) เปนการ

ควบคมไมใหผปฏบตงานไดรบอนตรายจากการสมผสกบสารทเปนพษ

จนเกดความเจบปวย

- การใชอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล (Personal

Protective Equipment: PPE) เพอลดการรบสมผสกบปจจยเสยง

- การอบรมใหความรผปฏบตงานเกยวกบอนตรายจากปจจยเสยง

นน เพอใหผปฏบตงานเกดความตระหนกถงอนตรายทอาจจะเกดขนท า

ใหผปฏบตงานใหความส าคญกบการท างานอยางปลอดภย สวมใส

อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลทกครงตลอดระยะเวลาการท างาน

- การตรวจสขภาพผปฏบตงาน เพอเปนการเฝาระวงภาวะสขภาพ

ของผปฏบตงาน โดยตองท าการตรวจเปนประจ าและตอเนอง

- การบรหารจดการดานการท างาน เชน การหมนเวยนการท างาน

การลดระยะเวลาการท างาน เพอลดระยะเวลาในการสมผสกบปจจย

เสยงนน

ส าหรบนกสขศาสตรอตสาหกรรมยคใหมอาจมการเพมอกหนง

ขนตอน คอ ขนตอนการคาดเดาปญหา (Anticipation) เปนการคาดเดา

เพอประเมนปญหาปญญหาเบองตนกอนทจะเกดปญหานนขน โดยใช

ประสบการณสวนตวของผคาดเดา ขนตอนนเปนขนตอนทเกดขนกอน

ขนตอนการตระหนก จงอาจกลาวไดวาขนตอนในการด าเนนการทาง

สขศาสตรอตสาหกรรมส าหรบนกสขศาสตรอตสาหกรรมยคใหม คอ

AREC

ประเภทของสงคกคามทางสขศาสตรอตสาหกรรม

1. สงคกคามทางกายภาพ (Physical hazards) คอ สงคกคามทเปน

พลงงานทางฟสกส ซงมคณสมบตท าใหเกดโรคในคนได เชน อณหภม

(ความรอน+ความเยน) ความดนบรรยากาศ ความสนสะเทอน เสยงดง

แสง รงส เปนตน

2. สงคกคามทางเคม (Chemical hazards) คอ สงคกคามทเปนสารเคม

ทกชนดซงมสมบตเปนพษตอคนได ไมวาจะอยในสถานะแกส ของเหลว

หรอของแขงกตาม ทงทเปนธาตและทเปนสารประกอบ ทงทเปน

สารอนทรยและสารอนนทรย ตวอยางเชน สารตะกว สารปรอท สารหน

ยาฆาแมลง ยาฆาหญา แกสคารบอนมอนอกไซด แกสไขเนา แกส

คลอรน เปนตน รวมไปถงฝนและเสนใย

- ฝน (Dust) ประกอบดวยสารทเปนของแขงทฟงกระจายใน

อากาศ เกดจากการตด การกด การบด การทบ การระเบดหน ในทางสข

ศาสตรอตสาหกรรมฝนแบงออกเปน 2 ชนดดวยกน คอ ฝนรวมทก

ขนาด (Total dust) ซงมขนาดอนภาคใหญกวา 10 ไมครอนขนไป โดย

สวนใหญจะตดคางอยททางเดนหายใจสวนตนดวยการกรองจากขน

จมก และฝนขนาดเลกทสามารถเขาไปสะสมอยในถงลมปอดได

(Respirable dust) ซงมขนาดตงแต 10 ไมครอนลงไป ซงจะสามารถ

เขาสระบบทางเดนหายใจสวนปลายและสะสมอยภายในถงลมปอด

- ฟม (Fume) เปนอนภาคของแขงทเกดจากการควบแนนของสาร

ทอยในสถานะทเปนกาซ โดยทวไปสารนนๆ จะอยในสถานะของแขงท

อณหภมหอง เมอไดรบความรอนกจะระเหยและจะควบแนนทนท

ตวอยางฟมทพบในการท างาน ไดแก ฟมของตะกวออกไซด ฟมของ

เหลกออกไซด

- ละออง (Mist) เปนหยดของเหลวทแขวนลอยในอากาศ เกดจาก

การควบแนนของสารจากสถานะทเปนกาซ มาเปนสถานะทเปน

ของเหลว ตวอยางเชน ละอองของสารฆาแมลงทเกดจากการฉดพน

- กาซ (Gas) เปนสสารทมรปรางไมแนนอน เมอสสารอยใน

ภาชนะใดอนภาคของสสารจะฟงกระจายเตมภาชนะ สามารถเปลยน

สถานะไดจากการเพมความดนและลดอณหภม

- ไอระเหย (Vapor) หมายถง สถานะทเปนกาซของสารทเปน

ของแขงหรอของเหลวทอณหภมและความดนปกต เปลยนสถานะไดโดย

การเพมความดนหรอลดอณหภม

- เสนใย (Fiber) อนภาคของแขงทมรปรางยาวและบาง

ตวอยางเชน แรใยหนหรอแอสเบสตอสและฝนหนทมซลกาปนอย

- หมอกควน (Smog) เปนค าทมาจากค าวา ควน (Smoke) และ

หมอก (Fog) รวมกน ใชในการอธบายสภาวะมลพษทางอากาศทเกด

จากสภาวะอากาศเยนทมหมอก เกดการปนเปอนกบกลมควนทปลอย

ออกจากแหลงก าเนดประเภทตางๆ

3. สงคกคามทางชวภาพ (Biological hazards) คอ สงคกคามทเปน

สงมชวต ไมวาจะเปนเชอจลนทรย แมลง หรอสตวกอโรค รวมทง

เนอเยอหรอสารคดหลงของสงมชวต ทสามารถท าใหเกดการตดเชอและ

เจบปวยได เชน เชอไวรสไขหวดใหญ เชอไวรสพษสนขบา เชอวณโรค

เชอโรคบด เชออหวาห เชอมาลาเรย เปนตน

4. สงคกคามทางการยศาสตร (Ergonomics hazards) คอ สงคกคามท

เกดจากสภาพการท างานไมเหมาะสม เชน ท างานทซ าซากจ าเจ ท างาน

อยางเรงรบ การท างานเปนกะ อปกรณ เครองจกร เครองมอตางๆม

ขนาดไมเหมาะสมกบขนาดสดสวนของรางกายผปฏบตงาน ลกษณะ

งานทท าดวยทาทางอรยาบถทฝนธรรมชาต เชน งานทตองมการบดโคง

งอของขอมอ งอแขน การงอศอก การจบ โดยเฉพาะนวมอซ าๆ งานท

ตองกมศรษะ กมหลง บดเอยวตว เออมหรอยกสงของขนสดแขน การยก

ของหนก นอกจากนสงคกคามประเภทนยงรวมไปถงสงคกคามดานจต

สงคม เชน ความสมพนธระหวางเพอนรวมงาน ความสมพนธกบหวหนา

งาน ความเครยดจากการท างาน ความเมอยลาจากการท างาน บทบาท

หนาทในการท างานไมชดเจน มภาระงานใหรบผดชอบมากเกนไป ไมม

ความกาวหนาทางหนาทการงาน เปนตน

การเกบตวอยางทางสขศาสตรอตสาหกรรม

หมายถง การใชเครองมอทางสขศาสตรฯในการเกบตวอยาง

สภาพแวดลอมในการท างาน ไมวาจะเปนทางดานกายภาพ เคม หรอ

ชวภาพ โดยเครองมอทใชอาจเปนเครองมอทสามารถอานวเคราะหคา

ไดโดยตรง หรอเครองมอทตองเกบตวอยางมาวเคราะหใน

หองปฏบตการ การเกบตวอยางเปนขนตอนหนงทมความส าคญมาก

เนองจากท าใหทราบถงแหลง ปรมาณ และระดบความรนแรงของมลพษ

ในสงแวดลอมการท างาน ซงจะน าไปสการก าหนดมาตรการควบคม

ตอไป

ประเภทของการเกบตวอยางทางสขศาสตรอตสาหกรรม สามารถแบงได

หลายแบบ โดยในทนจะกลาวถง 2 แบบ คอ

1. แบงตามลกษณะของการเกบตวอยาง ม 3 ประเภท คอ

1.1 การเกบตวอยางในพนททวไป (General area

sampling) เปนการเกบตวอยางโดยไมเจาะจงบรเวณ เชน ท าการ

ตรวจวดปรมาณของสงแวดลอมทอาจเปนอนตรายในสภาพแวดลอม

การท างานทวไป หรอใชในการตรวจวดเพอท าการส ารวจเบองตน

1.2 การเกบตวอยางทตวผปฏบตงาน (Personal sampling)

เปนการเกบตวอยางโดยใชเครองมอทสามารถตดกบคนงานทสมผสกบ

มลพษหรอใชเครองมอแบบเกบตวอยางในพนทแตตดตงในบรเวณทม

ผปฏบตงาน โดยความสงในการตดตงเครองมออยในระดบเดยวกบ

อวยวะทอาจไดรบผลกระทบจากมลพษ (Target organ)

2. แบงตามระยะเวลาทใชในการเกบตวอยาง แบงได 4 ประเภท

คอ

2.1 การเกบตวอยางเดยวตลอดระยะเวลาท างาน (Simple

sample for full period) การเกบตวอยางแบบนท าใหไดปรมาณของ

มลพษทผปฏบตงานรบสมผสจรงตลอดระยะเวลาการท างาน แตอาจเกด

ความผดพลาดไดในกรณทผปฏบตงานมชวงพกซงไมมการรบสมผสกบ

มลพษ ทงยงเปนการสนเปลองงบประมาณและเวลาทใชในการเกบ

ตวอยาง

2.2 การเกบตวอยางแบบหลายตวอยางเกบตลอดระยะเวลา

ท างาน (Consecutive sample for full period) เปนการแบงการเกบ

ตวอยางออกเปนหลายชวง แตเกบตวอยางตลอดระยะเวลาท างานของ

ผปฏบตงาน มขอดคอลดความผดพลาดทอาจจะเกดขนหากผปฏบตงาน

มชวงพกเพราะการเกบแบบนสามารถก าหนดชวงการเกบเพอหลกเลยง

ชวงเวลาพกของผปฏบตงานได แตกยงมขอเสยคอตองใชงบประมาณ

และระยะเวลาในการเกบตวอยาง (เปนการเกบตวอยางทมประสทธภาพ

มากทสด)

2.3 การเกบตวอยางแบบหลายตวอยางโดยแบงระยะเวลา

เกบออกเปนชวง (Consecutive sample for partial period) เปนการ

เกบตวอยางโดยใชหลกการสมตวอยาง ซงเปนวธทนกสขศาสตร

อตสาหกรรมสวนใหญนยมเลอกใช สามารถยอมรบในเชงวชาการได

แตระยะเวลาการในการสมเกบตวอยางไมควรต ากวารอยละ 70 ของ

ระยะเวลาการท างานของผปฏบตงาน

2.4 การเกบตวอยางแบบจด (Grab sampling) เปนการเกบ

ตวอยางทใชงบประมาณและระยะเวลาในการเกบตวอยางนอยทสด

เนองจากในการเกบตวอยางแตละจดจะไมเกนจดละ 5 นาท ซงท าใหผล

การวเคราะหมโอกาสผดพลาดไดมากทสด ดงนนจงตองควบคมใหเกด

ความผดพลาดใหนอยทสด เลอกชวงเวลาในการเกบตวอยางให

เหมาะสมทสด การเกบตวอยางแบบนเหมาะส าหรบการเกบตวอยางเพอ

ท าการคนหาและประเมนอนตรายเบองตนกอนทท าการเกบตวอยางดวย

วธอนตอไป

ในการเกบตวอยางแตละแบบมขอดขอเสยทแตกตางกน ดงนนใน

การเลอกใชจงตองพจารณาถงขอจ ากดตางๆ เชน ความสามารถของ

เครองมอทใช ลกษณะการกระจายของมลพษ ระยะเวลาในการสมผส

มลพษ งบประมาณ เปนตน

การสอบเทยบเครองมอ (Calibration)

หมายถง การด าเนนการเพอหาความสมพนธระหวางคาท

เครองมอวดบอก หรอระบบการวด หรอคาทแสดงโดยเครองวดกบคา

จรงทยอมรบรวมกน (Conventional True Value) วาคลาดเคลอนไป

มากเทาใด เมอเสรจสนการสอบเทยบจะมการออกใบรายงานผลการ

สอบเทยบทรายงานคาความบายเบนหรอคาความไมแนนอนของการวด

การสอบเทยบเปนขนตอนทส าคญกอนทจะน าเครองมอออกไปเกบ

ตวอยางเพราะเครองมอวดอาจมความคลาดเคลอน หากไมมการสอบ

เทยบเครองมออาจท าใหผลการวเคราะหทไดไมเปนไปตามความเปน

จรง การสอบเทยบเครองมอท าใหสามารถประมาณคาความ

คลาดเคลอนในการชบอกของเครองมอวด

ในการสอบเทยบและปรบความถกตองของเครองมอวดจะท าการ

อางองเครองมอหรออปกรณทใชเปนมาตรฐานอางองในการสอบเทยบ

ซงมหลายระดบดงน

1. มาตรฐานระดบชาต (National standards) เปนมาตรฐาน

ความเทยงตรงทรบรองโดยสถาบนระดบชาต หรอนานาชาตทสามารถ

รบบรการไดในประเทศ

2. มาตรฐานอางอง (Reference standards) เปนมาตรฐานซง

ไดรบการสอบเทยบและสอบกลบไดถงมาตรฐานระดบชาต และ

น าไปใชเปนแหลงอางองในการสอบเทยบเครองมอตางๆทจะน าไปใช

งานตอไป

3. มาตรฐานการใชงาน (Working standards) เปนมาตรฐานซง

ไดรบการสอบเทยบมาตรฐานอางองแลว และมไวใชชงานในการ

ปฏบตงานประจ าวน

หนวยงานทรบสอบเทยบเครองมอทางดานการเกบและวเคราะห

ตวอยางทางสขศาสตรอตสาหกรรม เชน สถาบนมาตรวทยาแหง

ประเทศไทย สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย

(วว.) กองปรบมาตรฐานเครองมอวด บรษท วทยการบนแหงประเทศ

ไทย จ ากด ศนยสอบบเทยบเครองมอวดอตสาหกรรม สถาบนสงเสรม

เทคโนโลย (ไทย-ญปน) เปนตน

ปจจยทเกยวของกบการเกบตวอยางทางสขศาสตรอตสาหกรรม

1. ระยะเวลาทใชในการเกบตวอยาง (Sampling duration) ในการ

ก าหนดระยะเวลาทใชในการเกบตวอยางนนขนอยกบปจจยยหลายๆ

อยาง เชน ความไวของเครองมอทใชในการเกบตวอยาง โดยเครองมอ

ทมความไวสงสามารถวดหาระดบของมลพษทมปรมาณนอยๆไดด

ระยะเวลาทใชในการเกบตวอยางกจะสนกวา

2. ชวงเวลาในการเกบตวอยาง เนองจากระดบของมลพษทเกดจาก

กระบวนการผลตมแนวโนมทจะเปลยนแปลงไปตามชวงเวลาของวน

เชน การเกบตวอยางแสงสวาง ในเวลากลางคนผปฏบตงานอาจม

โอกาสไดรบผลกระทบมากกวาเวลากลางวนเนองจากไมมแสงจาก

ธรรมชาต ดงนนนอกจากจะท าการตรวจวดแสงสวางในชวงเวลา

กลางวนแลว ยงควรตองด าเนนการตรวจวดแสงสวางในชวงเวลา

กลางคนดวย

3. ลกษณะ สภาพ การกระจาย และความเขมขนของมลพษ ใน

กระบวนการผลตทไมมความตอเนองจะมลกษณะการกระจายของมลพษ

ไมคงท จงตองก าหนดรปแบบของการเกบตวอยางใหสอดคลอง

เหมาะสม

4. งบประมาณ เปนสวนส าคญในการตดสนใจก าหนดรปแบบการเกบ

ตวอยาง เชน จ านวนของตวอยาง ประเภทของการเกบตวอยาง

ระยะเวลาทใชในการเกบตวอยาง เปนตน

5. มาตรฐานทเลอกใชในการประเมนขอมล โดยมทงมาตรฐานของ

ประเทศไทยและมาตรฐานของตางประเทศ ซงมลพษบางประเภทกยงไม

มการก าหนดคามาตรฐานส าหรบประเทศไทย เชน ความเยน แตเพอ

เปนแนวทางในการเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพของผปฏบตงานจง

อาจตองใชมาตรฐานของตางประเทศดวย

การวเคราะหตวอยางทางสขศาสตรอตสาหกรรม

หมายถง การแปลผลขอมลทไดมาจากการอานคาจากเครองมอ

เปนขนตอนส าคญทจะท าใหทราบวามปญหาหรอไม โดยขอมลท

จ าเปนตองทราบเพอประกอบการวเคราะห คอ ธรรมชาตของตวอยาง

โดยเฉพาะอยางยงคณสมบตทางฟสกส ความเขมขนของตวอยาง

ระยะเวลาในการสมผส

การแปลผลขอมลดานสภาพแวดลอมทางสขศาสตรอตสาหกรรม

ท าไดหลายวธขนอยกบความช านาญและวธการของแตละบคคล แต

สวนมากนยมแปลผลโดย

1. เปรยบเทยบกบคามาตรฐาน ผลการศกษาสภาพแวดลอมทาง

สขศาสตรอตสาหกรรมจะถกน าไปเปรยบเทยบกบมาตรฐานและ

ค าแนะน าซงหนวยงานตางๆก าหนดขนมา โดยปกตมกจะยกแนวทาง

ของหนวยงานภายในประเทศ เชน กระทรวงแรงงาน กระทรวง

อตสาหกรรม เปนตน

2. เปรยบเทยบกบขอมลทผานมา เพอทราบถงคณภาพของ

สภาพแวดลอมทางสขศาสตรอตสาหกรรมวาดขนหรอแยลง โดยน าไป

เปรยบเทยบกบขอมลเดมทมอย หรออาจน าไปเปรยบเทยบกบหนวยงาน

อนทมลกษณะคลายคลงกน นอกจากนยงใชเพอประเมนมาตรการดาน

ความปลอดภยวามประสทธภาพดพอหรอไมกบการจดการกบปญหา

ดงกลาว

การเกบตวอยางและวเคราะหตวอยางเสยง

เสยง (Sound) หมายถง พลงงานทเกดจากการสนสะเทอนของ

ตวกลางในลกษณะของการอดและขยายของโมเลกลตวกลางเปนผลให

มการเปลยนแปลงความดนบรรยากาศ ท าใหเกดการเคลอนทของเสยง

ในลกษณะของคลน โดยชวงความถเสยงทมนษยสามารถไดยนอยท 20

– 20,000 Hz

Sound คอ เสยงโดยทวไป

Noise คอ เสยงทมนษยไมตองการไดยนหรอไมพงประสงคจะรบร

เชน เสยงดง เสยงรบกวน เสยงทท าใหเกดความร าคาญ

1. ชนดและแหลงก าเนดเสยง

1.1 เสยงดงตอเนองแบบคงท (Steady – state noise) เปนเสยงท

มความดงตอเนองเปนระยะเวลานาน มระดบเสยงทเปลยนแปลงไมเกน

3 เดซเบล โดยมากจะพบในโรงงานอตสาหกรรมทวๆไป เชน เสยง

เครองจกร เครองทอผา หรอเสยงจากพดลม เปนตน

1.2 เสยงดงตอเนองแบบไมคงท (Non-steady state noise) เปน

เสยงทมระดบความเขมทไมคงท สงๆ ต าๆ มการเปลยนแปลงระดบเสยง

ทเกนกวา 3 เดซเบล เชน เสยงเลอยวงเดอน เสยงจากกบไสไมไฟฟา

หรอเสยงไซเรน เปนตน

1.3 เสยงทดงเปนระยะ (Intermittent noise) เปนเสยงทมความดง

ไมตอเนอง มความดงหรอเบาสลบไปมาเปนระยะๆ แตกตางจากเสยง

กระแทกในดานทมระยะเวลานานกวา และมลกษณะทไมแนชด จะพบ

เสยงนจากเครองอดลม เครองเปาหรอระบายไอน า เสยงจากการจราจร

หรอเสยงจากเครองบน

1.4 เสยงกระแทก (Impulse Noise or Impact Noise) เปนเสยงท

เกดขนแลวหายไป เกดการเปลยนแปลงระดบเสยงอยางนอย 40 เดซ

เบล ภายในเวลานอยกวา 1 วนาท อาจเกดตดๆกน หรอเกดขนนานๆ

ครงกได เชน เสยงปน เสยงระเบด เสยงจากการตหรอทบโลหะ เสยง

จากการตอกเสาเขม เปนตน

2. ผลกระทบจากเสยงดง

2.1 มผลกระทบตอระบบการไดยน แบงออกไดเปน 2 แบบ คอ

การสญเสยการไดยนแบบชวคราวซงสามารถฟนสภาพกลบมาเปนปกต

ไดหากมการพกสกระยะหนง และการสญเสยการไดยนแบบถาวรซงจะ

ไมสามารถท าการรกษาใหการไดยนกลบคนสภาพเดมได

2.2 มผลกระทบตอสขภาพทวไปและจตใจ ท าใหการท างานของ

ระบบไหลเวยนโลหต ระบบประสาท ระบบตอมไรทอผดปกต สงผลให

สมดลรางกายเปลยนแปลง เชน ความดนโลหตสงขนกวาปกต การเตน

ของหวใจผดปกต และการหดตวของเสนเลอดผดปกต เปนตน

2.3 รบกวนการตดตอสอสารระหวางผปฏบตงาน อาจท าใหไมได

ยนสญญาณอนตรายทดงขน หรอไมไดยนเสยงตะโกนบอกใหระวง

อนตราย ท าใหเกดอบตเหตในการท างานได

2.4 ท าใหประสทธภาพการท างานลดลง ในงานทตองใชสมอง

หรอใชความคด งานทยงยากซบซอน งานทมรายละเอยดมาก และงาน

ทตองมการรบสงขาวสาร นอกจากนยงอาจท าใหเกดความร าคาญ

หงดหงด เกดความเครยด หรอเสยสมาธ ซงอาจมผลใหเกดอบตเหตใน

การท างานได

3. หลกการตรวจวดระดบเสยง

การตรวจวดระดบเสยง เปนการประเมนคาระดบความดงเสยงท

ผปฏบตงานไดรบสมผสในการปฏบตงาน เพอทราบขอมลเกยวกบระดบ

เสยงดงทผปฏบตงานแตละคนไดรบสมผสขณะปฏบตงาน เพอระบพนท

ในการเฝาระวง 4. เครองมอและอปกรณทใชในการเกบตวอยางเสยง

4.1 เครองวดระดบเสยง (Sound Level Meter) ใชในการ

ประเมนระดบเสยงในสถานประกอบการ โดยมสวนประกอบดงน

1. Microphone เปนสวนทใชรบเสยง มหนาทรบและสง

สญญาณเสยงเขาไปในเครองเพอแปลผลระดบเสยงตอไป แบงออกได

เปน 3 ประเภท คอ

1.1 Condenser สามารถตอบสนองตอความถเสยงตางๆได

มากทสด แตมราคาแพง

1.2 Ceramic หรอ Piezoelectric Crystal สามารถทนตอ

การสนสะเทอนไดด

1.3 Dynamic มลกษณะเปนขดลวด ราคาไมแพง แตมการ

รบกวนจากสนามแมเหลก2.

ประสทธภาพของไมโครโฟนขนอยกบปจจยหลายๆอยาง ดงน

1. ขนาดของไมโครโฟน โดยไมโครโฟนขนาดเลกจะสามารถ

แยกความถไดดกวา

2. ทศทางและต าแหนงของไมโครโฟนขณะท าการตรวจวด

3. เสยงลม มผลตอการรบเสยงขงไมโครโฟน ดงนนจงตองม

เครองปองกน (Wind screen) ครอบไมโครโฟนทกครงทท าการ

ตรวจวด

4. อณหภมและความดนบรรยากาศ

5. ความชน มผลตอไมโครโฟนชนด Condenser เปนพเศษ

เนองจากจะท าใหเสยงทไดรบแตกหรอซา สามารถแกไขไดโดยการอบ

กบหลอดไฟรอนๆเพอไลความชนประมาณ 5-10 นาท

2. Pre-amplifier หรอ Attenuator จะชวยลดขนาดของ

สญญาณเสยงทแตกตางกนใหมขนาดเลกลงเพอใหเครองสามารถรบร

เสยงทผานเขามาไดทงหมด

3. Weighting network เปนอปกรณทสรางวงจรทใชในการถวง

น าหนก ประกอบดวย 4 สเกล คอ

3.1 Weighting A เปนการกรองเสยงเพอใหผลตรงกบ

ความรสกของคน จะใกลเคยงกบคณลกษณะการตอบสนองในการได

ยนของหมนษย

3.2 Weighting B มเหตผลการกรองเชนเดยวกนกบ A-

weighted แตใชกบเสยงความเขมปานกลาง ปจจบนไมคอยใช การวด

ดวย Scale B จะตอบสนองไดดในความถระหวาง 400–3000 Hz

3.3 Weighting C ไมมการกรองมากนก การวดจะใกลเคยง

กบความเปนจรง จะใชวดเสยงของกลมความถต าเนองจาก A-

weighted จะถกกรองมากเกนไป

3.4 Weighting D ใชวดเสยงจากอากาศยาน

4. Amplifier เปนสวนทชวยในการขยายเสยง โดยควรม

ความสามารถในการขยายสญญาณทชวงความถ 20-20,000 Hz ได

และตองมเสยงรบกวนต า

5. RMS Detector เปนตวทจะรบรเสยงทผานเขามาและท าการ

แปลผลระดบความดนทเขามาทงบวกและลบใหเปนคารากทสองของคา

ก าลงสองเฉลยของความดนเสยง ซงในการแปลผลนนสามารถตงเวลา

ใหชาหรอเรวได ดงน

S : Slow = 1 วนาท นยมใชในทางสขศาสตรอตสาหกรรม

F : Fast = 125 มลลวนาท ใชในกรณทเสยงนนเปนเสยงตอเนอง

สม าเสมอ

I : Impact = 35 มลลวนาท ใชส าหรบเสยงกระแทก

6. Display เปนสวนทจะแสดงผลของระดบเสยง

4.2 เครองวเคราะหแยกความถ (Octave-band Analyzers) ใน

แตละแถบความถ คาสงสดของความถจะเปน 2 เทาของคาต าสดในแถบ

นน ในทางสขศาสตรอตสาหกรรมนยมวดความถแบบ Preferred

Frequency Bands ซงหมายถงการวดระดบเสยงในความถตางๆนนจะ

ใชคากงกลางของแถบตามการเฉลยทางเลขคณตของคาสงสดและ

ต าสด เชน เมอท าการตรวจวดระดบเสยงทความถ 1000 Hz แตใน

ความเปนจรงเปนระดบเสยงในชวงความถตงแต 710 – 1420 Hz ใน

ปจจบนเครองวดเสยงสวนใหญไดรวมอปกรณแยกวเคราะหความถ

เอาไวในตวเครองเดยวกนเพอสะดวกส าหรบผใชในการเกบตวอยาง

และวเคราะหตวอยาง

4.3 เครองวดปรมาณเสยงสะสม (Noise Dosimeter) ม

สวนประกอบทคลายกบเครองวดระดบเสยงทวไป แตจะมในสวนของ

อปกรณทใชส าหรบจบเวลาและค านวณเพอค านวณเปรยบเทยบ

ระยะเวลาทไดรบสมผสกบระยะเวลาทอนญาตใหสมผสระดบเสยงนน

และหนวยความจ าทสามารถตรวจวด เกบรวบรวม และค านวณขอมลได

บนทกขอมลทงหมดเพอน าไปสการสรปการค านวณผลออกมา

5. มาตรฐานของเครองมอ ในทนขอกลาวถงมาตรฐานของ ANSI S

1.4-1983 ซงแบงชนดของเครองมอวดระดบเสยงดงน

1. Type 0 (Laboratory standard) เปนเครองมอทมความแมนย า

สง มการเปลยนแปลงตอบสนองตอความถและทศทางนอยมาก มคา

ความแมนย า ± 0.4 dB

2. Type 1 (Precision) เปนเครองมอทมความแมนย าในการวด

เสยงรบกวน และสามารถน าไปใชงานในการเกบตวอยางเสยงใน

ภาคสนามทตองการความแมนย าสง มคาความแมนย า ± 0.7 dB

3. Type 2 (General) เปนเครองมอทใชในงานวดระดบเสยง

ทวไปทไมตองการความแมนย าจากเครองมอมากนก ถกก าหนดใหตอง

ม A-frequency Weighting และมคาความแมนย า ± 1.0 dB

4. Type 3 เปนเครองมอทมความแมนย านอยทสด คอ ± 1.5 dB

แตสามารถใชงานไดงาย มกจะนยมใชเพอวตถประสงคในการส ารวจ

เสยงทวไป เพอพจารณาปญหาของเสยงขนตน ถาพบวามปญหาเกดขน

จงจะเลอกใชเครองวดระดบเสยงทมความแมนย ามากขนเพอท าการ

วเคราะหอกครง

5. Type S (Special Purpose) เปนเครองมอวดระดบเสยงทม

วตถประสงคเปนพเศษ เชน เครองมอวดเสยงสะสม

6. การสอบเทยบเครองมอและอปกรณเกยวกบการเกบตวอยางเสยง

โดยสวนใหญหองปฏบตการทางสขศาสตรอตสาหกรรมมกจะสง

อปกรณสอบเทยบระดบมาตรฐานการใชงาน เชน Acoustics

Calibrator ไปท าการสอบเทยบในระดบมาตรฐานปฐมภม อยางนอยป

ละ 1 ครง จากนนนกสขศาสตรอตสาหกรรมจงจะสามารถท าการสอบ

เทยบเครองมอวดกบเครองมอสอบเทยบระดบมาตรฐานการใชงานได

โดยในการสอบเทยบใหท าการเลอกค าสงการสอบเทยบทเครองมอวด

ระดบเสยงทตองการจะสอบเทยบแลวเสยบสวนของไมโครโฟนเขากบ

เครองมอสอบบเทยบ เสยงทตรวจวดไดจากเครองมอวดระดบเสยงตอง

เทากบทระบไวบนเครองมอสอบเทยบ ถาคาทวดไดไมตรงกนใหท าการ

ปรบทเครองมอตรวจวดระดบเสยง

7. วธการเกบและวเคราะหระดบเสยง มขนตอนดงน

1. การเดนส ารวจเบองตน (Walk through survey) ควร

ด าเนนการในบบรเวณทผปฏบตงานไมสามารถสนทนาหรอสอสารกน

ไดในระดบเสยงปกต ในบรเวณทมผปฏบตงานหออหลงเลกงาน ใน

บรเวณทมการรองเรยนจากผปฏบตงาน หรอบรเวณทสงสยวามระดบ

เสยงดงเกนคามาตรฐาน ขอมลนเปนเพยงการระบวามปญญหาเรอง

เสยงดงเกดขนในบรเวณนนหรอไม

2. การศกษาขอมลทวไปเกยวกบการตรวจวดเสยง ซงขอมลทควร

ท าการตรวจสอบมดงน

2.1 ขอมลเกยวกบตวผปฏบตงาน เชน จ านวนผปฏบตงานท

สมผสกบเสยงดง ระยะเวลาในการรบสมผสของผปฏบตงานแตละคน

ระยะทางระหวางผปฏบตงานกบแหลงก าเนดเสยง ปญหาและ

สมรรถภาพเกยวกบการไดยนของผปฏบตงาน อปกรณปองกนอนตราย

สวนบคคลทมการใชอย เปนตน

2.2 ขอมลเกยวกบกระบวนการผลตและเครองจกร เชน

รายละเอยดเกยวกบขนตอนการผลต สภาพของเครองจกร (อายการใช

งาน การบ ารงรกษา) ก าลงในการใชงานเครองจกร มาตรการปองกนท

มอย เปนตน

2.3 ขอมลดานโครงสรางอาคาร เชน ขนาดและรปรางของ

สถานทตงของบรเวณทจะท าการตรวจวดระดบเสยง แผนผงแสดงการ

ตดตงเครองจกร วสดทใชในการสรางในบรเวณนน เปนตน

3. การปฏบตเบองตนกอนการตรวจวดระดบเสยง

1. ตรวจสอบมาตรฐานหรอกฎหมายทจะใชในการประเมน

ระดบเสยง

2. ตรวจสอบแบตเตอรของเครองมอตรวจวดระดบเสยงและ

เครองมอสอบเทยบ

3. ท าการปรบเทยบความถกตองของเครองมอตรวจวดระดบ

เสยง

4. ก าหนดจดทจะท าการตรวจวดพรอมวางแผนผงแสดงจด

ตรวจวด

5. ก าหนดทศทางและต าแหนงของไมโครโฟนใหถกตอง

6. เลอกตวตอบสนองและ Weighting Network ใหถกตอง

ตามรปแบบของการตรวจวด

4. การด าเนนการเกบตวอยางระดบเสยงในบรเวณทท างาน

การใชเครองวดระดบความดงเสยง (Sound Level Meter) ใน

กรณทผปฏบตงานท างานในพนทใดพนทหนงซงมระดบเสยงดงคงท ม

ขนตอนดงน

1. ท าการตงคาตางๆ ดงน

- Weighting Network A

- การตอบสนองแบบชา (Slow)

- ชวงการตรวจวดสง

- อตราทพลงงานเสยงเพมเปนสองเทา (Energy Exchange

Rate) ท 5

2. ท าการสวมฟองน ากนลม (Wind screen) ทไมโครโฟน แลวท า

การตรวจวดโดยใหไมโครโฟนอยทระดบหของผปฏบตงานรศมไมเกน

30 cm หากท าการถอใหยนเครองมอตรวจวดออกไปในลกษณะเฉยง

ใหหางจากตวมากทสดเพอปองกนการสะทอนของเสยง

3. ท าการอานคา TWA ทตรวจวดได พรอมทงบนทกระยะเวลาท

ท าการตรวจวด แลวน าคา TWA ทไดไปเปรยบเทยบกบคามาตรฐาน

หรอกฎหมาย

เวลาการท างานทไดรบเสยง

(ชวโมง)

ระดบเสยงเฉลยตลอดเวลาการ

ท างาน (TWA)

ทอนญาตใหสมผสไดในแตละวน

12

8

7

6

5

4

3

2

1 ½

1

½

¼ หรอนอยกวา

87

90

91

92

93

95

97

100

102

105

110

115

หรอหากไมมคาในตารางใหใชสตรค านวณเพอหาระยะเวลาทสามารถ

ท างานในพนทดงกลาวได

จากสตร T = 8

2(L−90)

5

เมอ T = เวลาทยอมใหไดรบเสยง

(ชวโมง)

L = ระดบเสยง (เดซเบลเอ)

การใชเครองวดระดบความดงเสยง (Sound Level Meter) ใน

กรณทผปฏบตงานท างานในพนทใดพนทหนงซงมระดบเสยงดงไมคงท

มขนตอนดงน

1. ท าการตงคาตางๆ ดงน

- Weighting Network A

- การตอบสนองแบบชา (Slow)

- ชวงการตรวจวดสง

- อตราทพลงงานเสยงเพมเปนสองเทา (Energy Exchange

Rate) ท 5

2. ท าการสวมฟองน ากนลม (Wind screen) ทไมโครโฟน แลวท า

การตรวจวดโดยใหไมโครโฟนอยทระดบหของผปฏบตงานรศมไมเกน

30 cm หากท าการถอใหยนเครองมอตรวจวดออกไปในลกษณะเฉยง

ใหหางจากตวมากทสดเพอปองกนการสะทอนของเสยง

3. ท าการอานคาระดบความดงเสยง ณ ระดบเสยงตางๆ และ

ระยะเวลาท างานทสมผสกบเสยงทระดบความดงตางๆ แลวน ามา

ค านวณเพอหาระดบความดงเสยงเฉลยทลกจางไดรบตลอดเวลาการ

ท างาน จากสตร D = ( C1

T1+

C2

T2+… +

Cn

Tn ) x 100

เมอ D = ปรมาณเสยงสะสมทผปฏบตงานไดรบ (% Dose)

Cn = ระยะเวลาทสมผสเสยงระดบหนงๆ

Tn = ระยะเวลาทอนญาตใหสมผสเสยงระดบหนงๆ

4. ค านวณหาระดบเสยงดงเฉลย (TWA) ทคนงานสมผสตลอด

ระยะเวลาท างานในแตละวน

จากสตร TWA 8 hours = 16.61 log (D/100) + 90

การใชเครองวดระดบความดงเสยง (Sound Level Meter) ใน

กรณทผปฏบตงานท างานในพนทตางๆซงมระดบเสยงแตกตางกน ม

ขนตอนดงน

1. ท าการตงคาตางๆ ดงน

- Weighting Network A

- การตอบสนองแบบชา (Slow)

- ชวงการตรวจวดสง

- อตราทพลงงานเสยงเพมเปนสองเทา (Energy Exchange

Rate) ท 5

2. ท าการสวมฟองน ากนลม (Wind screen) ทไมโครโฟน แลวท า

การตรวจวดโดยใหไมโครโฟนอยทระดบหของผปฏบตงานรศมไมเกน

30 cm หากท าการถอใหยนเครองมอตรวจวดออกไปในลกษณะเฉยง

ใหหางจากตวมากทสดเพอปองกนการสะทอนของเสยง หาก

ผปฏบตงานมการเปลยนพนทการท างานใหท าการเคลอนยายเครองมอ

ตรวจวดตามผปฏบตงานดวย

3. ท าการอานคาระดบความดงเสยง ณ ระดบเสยงตางๆ และ

ระยะเวลาท างานทสมผสกบเสยงทระดบความดงตางๆ ในพนทตางๆ

แลวน ามาค านวณเพอหาระดบความดงเสยงเฉลยทลกจางไดรบ

ตลอดเวลาการท างาน

จากสตร D = ( C1

T1+

C2

T2+… +

Cn

Tn ) x 100

เมอ D = ปรมาณเสยงสะสมทผปฏบตงานไดรบ (% Dose)

Cn = ระยะเวลาทสมผสเสยงระดบหนงๆ

Tn = ระยะเวลาทอนญาตใหสมผสเสยงระดบหนงๆ

4. ค านวณหาระดบเสยงดงเฉลย (TWA) ทคนงานสมผสตลอด

ระยะเวลาท างานในแตละวน

จากสตร TWA 8 hours = 16.61 log (D/100) + 90

การใชเครองวดปรมาณเสยงสะสม (Noise Dosimeter) ใชเพอ

วดปรมาณเสยงสะสมทผปฏบตงานรบสมผสตลอดระยะเวลาการท างาน

มขนตอนดงน

1. ท าการตงคาตางๆ ดงน

- ตงคา Threshold Level ท 80 dB(A)

- ตงคา Criteria Level ท 90 dB(A)

- อตราทพลงงานเสยงเพมเปนสองเทา (Energy Exchange

Rate) ท 5

2. น าเครองวดปรมาณเสยงสะสมตดทเขมขดหรอกระเปาของ

ผปฏบตงาน และตดตงไมโครโฟนไวทบาหรอปกเสอของผปฏบตงาน

ไมใหหลดหรอแกวง โดยมรศมไมเกน 30 cm จากหของผปฏบตงาน

3. อธบายขอปฏบตและขอหามตางๆใหผปฏบตงานเขาใจ เชน ไม

พดหรอสงเสยงใสไมโครโฟน และท าการเปดเครองเพอเรมบนทกคา

ระดบเสยง

4. อานคาปรมาณเสยงสะสมทตรวจวดได (Dose) แลวน าไป

ค านวณหาคา TWA

จากสตร TWA 8 hours = 16.61 log (D/100) + 90

หรอใชผลจากตาราง

ปรมาณการ

สมผสเสยง

สะสม (D)

TW

A

(dB

A)

ปรมาณการ

สมผสเสยง

สะสม (D)

TW

A

(dB

A)

ปรมาณการ

สมผสเสยง

สะสม (D)

TWA

(dBA)

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

73.4

76.3

78.4

80.0

81.3

82.4

83.4

84.2

95%

96%

97%

98%

99%

100%

101%

102%

89.6

89.7

89.8

89.9

89.9

90.0

90.1

90.1

140%

145%

150%

155%

160%

165%

170%

175%

92.4

92..7

92.9

93.2

93.4

93.6

93.8

94.0

50%

55%

60%

65%

70%

75%

80%

81%

82%

83%

84%

85%

86%

87%

88%

89%

90%

91%

92%

93%

94%

85.0

85.7

86.3

86.9

87.4

87.9

88.4

88.5

88.6

88.7

88.7

88.8

88.9

89.0

89.1

89.2

89.2

89.3

89.4

89.5

89.6

103%

104%

105%

106%

107%

108%

109%

110%

111%

112%

113%

114%

115%

116%

117%

118%

119%

120%

125%

130%

135%

90.2

90.3

90.4

90.4

90.5

90.6

90.6

90.7

90.8

90.8

90.9

90.9

91.1

91.1

91.1

91.2

91.3

91.3

91.6

91.9

92.2

180%

185%

190%

195%

200%

210%

220%

230%

240%

250%

260%

270%

280%

290%

300%

320%

340%

360%

380%

400%

500%

94.2

94.4

94.6

94.8

95.0

95.4

95.7

96.0

96.3

96.6

96.9

97.2

97.4

97.7

97.9

98.4

98.8

99.2

99.6

100.0

101.6

การเกบตวอยางและวเคราะหตวอยางปรมาณแสงสวาง

แสงสวาง เปนพลงงานรปหนงซงประกอบดวยคลนแมเหลกไฟฟา

เดนทางจากดวงอาทตยมายงพนผวโลก มยานความยาวคลนตางๆ

มากมาย ทงทมองเหนดวยตาเปลาและมองไมเหน ซงแสงทมองเหนได

ดวยตาเปลา (Visible light) ซงมความยาวคลนประมาณ 380-780 นา

โมเมตร เมอตกกระทบวตถจะสะทอนเขาสดวงตาท าใหมองเหนวตถ

ตางๆได การเปลยนแปลงของความยาวคลนของแสงสวางจะท าใหตา

เหนเปนสตางๆ ตามความยาวคลนนน

ความเขมของแสงสวางหรอปรมาณการสองสวาง (Illuminance)

หมายถง ปรมาณแสงสวางทตก

กระทบลงบนหนงหนวยพนททก าหนด

หนวยวดความเขมแสง มหนวยเปน ลกซ (Lux) หรอ ฟตเทยน

(Foot Candle)

(1 ฟตเทยน = 10.76 ลกซ)

1. แหลงก าเนดแสง ม 2 แหลง คอ

1.1 แสงสวางจากธรรมชาต (Natural lighting) แหลงก าเนดของ

แสงสวางในธรรมชาตทส าคญ

คอ ดวงอาทตย

1.2 แสงสวางจากการประดษฐ (Artificial lighting) เปน

แหลงก าเนดแสงสวางทมนษยไดประดษฐคดคนโดยอาศยธรรมชาตและ

เทคโนโลย เชน หลอดไส หลอดโซเดยม หลอดแสงจนทร หลอดเรอง

แสง เปนตน

2. ปญหาของแสงสวางทมผลกระทบตอผปฏบตงาน

1. แสงสวางนอยเกนไป จะมผลเสยตอตาท าใหกลามเนอตา

ท างานมากเกนไป โดยบงคบใหมานตาเปดกวางเพราะการมองเหนนน

ไมชดเจน ตองใชเวลาในการมองเหนรายละเอยดนน ท าใหเกดการ

เมอยลาของตาทตองเพง ปวดตา มนศรษะ ประสทธภาพและขวญ

ก าลงใจในการท างานลดลง การหยบจบ ใชเครองมอเครองจกร

ผดพลาดหรออาจจะไปสมผสถกสวนทเปนอนตรายท าใหเกดอบตเหต

ขน

2. แสงสวางทมากเกนไป แสงจาทเกดจากการแหลงก าเนดแสง

โดยตรง (Direct glare) หรอแสงจาทเกดจากการสะทอนแสง

(Reflected glare) จากวสดทอยในสงแวดลอม เชน ผนงหองเครองมอ

เครองจกรโตะท างาน เปนตน จะท าใหผปฏบตงานเกดความไมสบายใจ

เมอยลา ปวดตา มนศรษะ กลามเนอหนงตากระตกวงเวยน นอนไมหลบ

การมองเหนแยลง นอกจากนยงกอใหเกดผลทางจตใจคอเบอหนายใน

การท างาน ขวญและก าลงใจในการท างานลดลงเปนผลท าใหเกด

อบตเหตไดเชนเดยวกน

นอกจากอนตรายของแสงสวางดงกลาวขางตนแลวยงมอนตราย

อนของแสงทไมอยในชวงของความยาวคลนทมองเหนได เชน

1. อนตรายจากแสงเหนอมวง ซงจะท าใหนยนตาอกเสบ ตาแดง

หรอเยอบตาในชนตาด าอาจถกท าลายท าใหขนมองเหนไมชด จะพบใน

งานเชอมโลหะ การฆาเชอโรคโดยแสงเหนอมวง งานเกษตรกลางแจง

งานกอสรางกลางแจง งานถนอมอาหาร

2. อนตรายจากแสงใตแดง ชวงคลนของแสงใตแดงทยาวจะถก

กลนไวหมดโดยตาด า ท าใหตาขน สวนชวงคลนของแสงใตแดงทสน

กวาจะสองผานตาด าและถกดดกลนโดยเลนสจนเกดเปนตอกระจกจาก

ความรอน (Heat Cataract) นอกจากแสงใตแดงอาจจะทะลทะลวงถง

จอภาพ (Retina) ของนยนตา ท าใหเซลลของเรตนาตายไดท าใหไม

สามารถมองเหนไดชดจะพบในงานอตสาหกรรมเปาแกว งานหลอหลอม

โลหะ งานเชอมชนดตางๆ และการอบส เปนตน

3. อนตรายจากแสงในชวงคลนของความถวทยโทรทศน ชวง

คลนนจะท าอนตรายตอเลนสของนยนตามากทสดเพราะมการดดกลน

ของรงสวทยท าใหเกดความรอนสง ซงนยนตาจะมการไหลเวยน หรอ

ถายเทความรอนทไมเพยงพอท าใหเซลลของนยนตาเกดการขนมวได

เรวท าใหเปนตาตอได

4. แสงจา (Glare) คอ จดหรอพนททมแสงจาเกดขนในระยะของ

เวลาลานสายตา (Visual field) ท าใหตารสกวามแสงสวางมากเกนกวา

ตาทจะปรบไดเปนสาเหตของความร าคาญไมสขสบาย หรอ

ความสามารถในการมองเหนลดลง โดยแสงจาม 2 ชนด คอ

1. แสงจาตาโดยตรง (Direct glare) เกดจากแหลงก าเนดท

แสงสวางจาในระยะลานสายตา ซงอาจเกดจากแสงสวางทสองผาน

หนาตา หรอแสงสวางทเกดจากดวงไฟตดตง การลดแสงจาจากหนาตาง

ท าไดโดยตดผามาน ทบงตา บานเกรด ตนไมหรอไมเลอยตางๆ เปลยน

จากกระจกใสเปนกระจกฝา เปลยนทศทางของโตะและการนงท างาน

โดยใหแสงสวางเขาดานขางหรอนงหนหลงใหหนาตางแทนการหน

หนาไปหาแสง การใชโคมไฟหรอทครอบลกพอควรขอบดานในทาส

เขมและผวดา ตดตงโคมไฟใต าพอเพอวาแสงจาทพนผวจะถกลบ

หายไป แตกใหมระดบสงพอทจะชวยในการสองสวาง

2. แสงจาจากการสะทอน (Reflected glare) เกดจากเมอ

แสงตกกระทบบนพนผวตางๆ เชน วตถผวมนและสะทอนมาเขาตา แสง

จาชนดนจะกอใหเกดความร าคาญมากกวาแสงจาโดยตรง

การลดแสงจาจากการสะทอนท าไดโดยการปรบเปลยนต าแหนงของ

แหลงแสง การลดความสวางของแหลงแสง การเสอกใชผววสดทมการ

สะทอนแสงต า การท าพนหลงขางเคยงใหสวางกวาโดยจดวางใหพน/

วสดผวสออนอยดานหลง

5. การเกดเงา

เงา เปนอปสรรคตอการท างานอยางยง บรเวณทมเงามดบนพนผว

ของชนงาน จะท าใหการท างานล าบากยากยงขนมองไมเหนชด

คณภาพของงานแยลงเมอยตาและอาจกอใหเกดอบตเหตได การ

หลกเลยงการเกดเงา ท าไดโดยการวางผงโตะในลกษณะทสามารถ

หลกเลยงบรเวณทจะเกดเงา จดกลมดวงไฟส าหรบกลมตางๆของ

เครองจกร ใชแสงสะทอนเพอหลกเลยงแสงจา จดทศทางของแสงใหด

ขน ดแลความสะอาดและเพมจ านวนหนาตางและชองแสง เปนตน

3. เครองมอและอปกรณทใชในการตรวจและวเคราะหปรมาณแสงสวาง

เครองมอทใชในการตรวจวดปรมาณณแสงสวางหรอความเขม

แสงสวาง คอ Lux Meter ซงตองสามารถวดความเขมแสงสวางไดตงแต

0 ถงมากกวา 10,000 ลกซ โดยมสวนประกอบหลกๆอย 2 สวน คอ

1. ตวรบแสง (Sensor) มลกษณะเปน Photocell ทท าดวยแกว

หรอพลาสตก ดานในเคลอบดวยสารซลกอนหรอเซเลเนยม ซงจะท า

หนาทเปลยนพลงงานแสงใหเปนพลงงานไฟฟา ถาความเขมแสงสวาง

มาก พลงงานไฟฟาทเกดขนกจะมากตามไปดวยเปนสดสวนกน เหนอ

ตวรบแสงจะมตวครอบโคง (Opal glove) ทมคณลกษณะ Cosine-

Corrected ทจะชวยใหสามารถรบแสงไดทกทศทางโดยปรบใหมมมตก

กระทบทกมมเปน 90 องศา

2. ตวอานคา (Meter) ท าหนาทรบพลงงานไฟฟาทเกดจากเซลรบ

แสงมาแสดงคาบนหนาจอเปนความเขมแสงสวางซงมหนวยเปนลกซ

หรอฟตแคนเดล

4. การสอบเทยบเครองมอและอปกรณทใชในการตรวจและวเคราะห

ปรมาณแสงสวาง

การสอบเทยบมาตรฐานทางแสงสามารถแบงออกไดเปน 4 ระดบ

คอ

1. มาตรฐานปฐมภม (Primary stanndard) เปนการสอบเทยบ

โดยใชวตถด าคอแพลทตนมซงจะถกใหความรอนจนละลายและม

อณหภมสงกวา 2045 เคลวน แลวจงคอยๆลดอณหภมลงอยางชาๆจน

แพลทตนมถงจดแขงตว อณหภมจะเรมคงทท าใหสามารถใชอณหภมท

จดนเปนอณหภมทใหก าเนดรงสทใชเปนมาตรฐานทางแสงได

2. มาตรฐานทตยภม (Secondary standard) เปนการสอบเทยบ

โดยใชหลอดไฟมาตรฐานทสรางขนเปนพเศษ มความแขงแรงกวา

หลอดทผลตขนเพอใชงานทวไป โดยเฉพาะการจบยดไสหลอดตอง

มนคงแขงแรงง กระเปาะแกวกลมและใส สะอาด ปราศจากรวรอย และม

การสมผสทางไฟฟาทด

3. มาตรฐฐานอางอง (Reference standard) เปนการสอบเทยบ

โดยใชหลอดไฟมาตรฐานอางองของหองปฏบตการ โดยหลอดไฟจะ

สรางขนเปนพเศษ มคณลกษณะเชนเดยวกบหลอดมาตรฐานทตยภม

แตลกษณะรปรางของหลอดไฟจะแตกตางกนไปตามมาตรฐานทใชเปน

แนวทาง

4. มาตรฐานการใชงาน (Working standard) เปนการสอบเทยบ

โดยใชหลอดไฟฟาทมคณลกษณะทดจากในตลาดหรอจากโรงงาน

แลวน าไปสอบเทยบกบหลอดมาตรฐานอางอง กจะสามารถน ามาใชงาน

เปนหลอดไฟมาตรฐานการใชงานได

ในทางปฏบตส าหรบนกสขศาสตรอตสาหกรรม การสอบเทยบ

เครองวดแสงกอนการเกบตวอยางทกครงนนอาจจะท าไดยาก เนองจาก

ขอจ ากดในการหาหลอดไฟมาตรฐาน จงมการปรบคาความถกตองของ

เครองมอโดยการปรบศนย (Zero Adjustment) ซงงท าโดยการหาวตถ

สด าทบปดครอบบรเวณตวรบแสง (Sensor) ใหสนท แลวใหเครองอาน

คาออกมาเปน 0 ลกซ ถาไมไดใหท าการกดทปม zero เพอท าการปรบ

ใหเครองอานคาออกมาเปน 0

5. การตรวจวดความเขมแสงสวาง

กอนการตรวจวดความเขมแสงสวางภายในอาคารตองมการ

เตรยมการโดยตองมการจดท าแผนผงบรเวณทจะท าการตรวจวดพรอม

ทงระบขอมลตางๆ เชน ต าแหนงพนทท างาน อปกรณตกแตงและ

เฟอรนเจอร ชองหนาตาง ประต ผามาน ทศทางของแสงธรรมชาต การ

ตดตงชดโคม การช ารดเสยหายของชดโคม หรอปจจยอนๆทอาจมผล

ตอการตรวจวด ควรมการศกษามาตรฐานหรอขอก าหนดตามกฎหมาย

ในการตรวจวดความเขมแสงสวางตตองตรวจวดตามสภาพความเปน

จรงของการท างาน เชน ถาในการท างานไมไดเปดหลอดไฟฟา ในการ

ตรวจวดกตองตรวจโดยทไมไดเปดหลอดไฟฟาเพราะเปนสภาพการ

ท างานจรงๆของผปฏบตงาน แตหากปกตการท างานนนเปดหลอดไฟฟา

ในขณะท างาน ใหเปดหลอดไฟฟาไวอยางนอย 20 นาท กอนท าการ

ตรวจวด ทงนเพอใหหลอดไฟสองสวางเตมท ตองวดแสงในขณะท

ผปฏบตงานอยในลกษณะการท างานจรงๆ แมการท างานนนจะท าให

เกดเงาในการวดแสง ควรพจารณาต าแหนงของดวงอาทตยและสภาพ

อากาศขณะทท าการวดดวย งานทปฏบตในเวลากลางวนตองท าการวด

แสงในตอนกลางวน แตถางานทปฏบตนนเปนเวลากลางคนกตองท า

การตรวจวดในเวลากลางคน โดยวธการตรวจวดโดยทวไปม 2 วธคอ

วดทจดท างาน และวดแบบคาเฉลยของพนททวไป

1. การวดแบบจด (Spot measurement) เปนการตรวจวดความ

เขมแสงสวางบรเวณทลกจางตองท างานโดยใชสายตาเฉพาะจดหรอ

ตองใชสายตาอยกบทในการท างาน ตรวจวดในจดทสายตากระทบ

ชนงานหรอจดทท างานของคนงาน (Point of Work) โดยวางเครองวด

แสงในแนวระนาบเดยวกบชนงาน หรอพนผวทสายตาตกกระทบ แลว

อานคา คาทอานไดน าไปเปรยบเทยบกบมาตรฐานตามกฎกระทรวง

ก าหนดมาตรฐานในการบรหารและจดการดานความปลอดภย อาชวอ

นามย และสภาพแวดลอมในการท างาน เกยวกบความรอน แสงสวาง

และเสยง พ.ศ. 2549

2. การวดแสงเฉลยแบบพนททวไป (Area measurement) เปน

การตรวจวดความเขมแสงสวางในบรเวณพนททวไปภายในสถาน

ประกอบกจการ เชน ทางเดน และบรเวณพนทใชประโยชนใน

กระบวนการผลตทลกจางท างาน การตรวจวดแบบนสามารถท าได 2 วธ

คอ

1) แบงพนททงหมดออกเปน 2 x 2 ตารางเมตร โดยถอเซลรบแสง

ในแนวระนาบสงจากพน 30 นว (75 เซนตเมตร) แลวอานคา (ในขณะ

ทวดนนตองมใหเงาของผวดบดบงแสงสวาง) น าคาทวดไดมาหา

คาเฉลย

2) หากการตดหลอดไฟฟามลกษณะทแนนอนซ าๆกน สามารถวด

แสงในจดทเปนตวแทนของพนททมแสงตกกระทบในลกษณะเดยวกน

ตามวธการวดแสงและการค านวณคาเฉลย ของ IES Lighting

Handbook หรอเทยบเทา การวดในลกษณะนชวยใหจ านวนจด

ตรวจวดนอยลงได ดงน

2.1 หลอดไฟมระยะหางระหวางหลอดเทากนและมจ านวนแถว

มากกวา 2 แถว (Symmetrically Spaced Luminaires in Two or

More Rows)

2.2 ไฟดวงเดยวตดกลางหอง (Symmetrically Located Single

Luminaire)

2.3 หลอดไฟตดตงแถวเดยวกลางหอง (Single Row of

Individual Luminaires)

2.4 หลอดไฟตดตงแบบตอเนองมากกวาหรอเทากบ 2 แถว (Two

or More Continuous Rows of Luminaires)

2.5 หลอดไฟตดตงแบบตอเนองแถวเดยว (Single Row of

Continuous Luminaires)

2.6 หลอดไฟตดกระจายบนเพดาน (Luminous or Louver all

Ceiling)

6. ขนตอนและเทคนควธการวดแสงสวาง

1. ปรบใหเครองอานคาทศนย กอนท าการตรวจวดแสงสวาง ตอง

ปรบใหเครองอานคาทศนยกอนทกครง การปรบเครองเชนนเรยกวา

zeroing ซงไมใชการปรบเทยบความถกตอง (Calibration) ของ

เครองมอ การปรบใหเครองอานคาทศนยกอนการเรมอานคาเปน

สงจ าเปน สามารถท าไดโดยใชวสดสด าทบแสงปดทเซลรบแสงแลวเปด

เครองและอานคา คาทอานไดควรเปนศนย เนองจากไมมแสงตกกระทบ

เซลรบแสง หากไมเปนเชนนน ตองปรบมเตอรใหอานคาศนยกอนเรม

การตรวจวด

2. ปรบมเตอร โดยมเตอรบางรนจะมปมใหปรบเลอกชวงของความ

เขมแสงสวางระดบตางๆ หากไมแนใจวาระดบความเขมของแสงสวาง

เปนปรมาณเทาไรใหปรบปมไปชวงของการวดทระดบสงกอน ถาไมใช

ชวงการวดนนจงคอยปรบสเกลต าลงมา

3. ศกษาลกษณะการท างาน ท าการศกษาลกษณะการท างานของ

ผปฏบตงาน ขนาดของชนงาน ความละเอยดของงาน ปจจยแวดลอมท

สงผลกระทบตอการมอง การสองสวาง และคณภาพของการสองสวาง

4. วางเซลรบแสง ท าการวางเซลรบแสงในระนาบเดยวกบพนผว

งานของผปฏบตงานนน อานคาความเขมแสงสวางผท าการตรวจวดฯ

ตองระวงไมใหเงาของตวเองทอดบงบนเซลรบแสง ซงจะท าใหคาความ

เขมแสงสวางผดจากความเปนจรง

5. อานคาจากหนาจอของเครองมอวด โดยตองใหเซลรบแสงรบ

แสงจนคาแนนอนทกครง (โดยทวไปประมาณ 5 – 15 นาท) จงอานคา

มเตอรและบนทกผล

6. บนทกผลการตรวจวดแสงสวางและปจจยแวดลอมทเกยวของ

ท าการบนทกผลการตรวจวดแสงสวางและปจจยแวดลอมทเกยวของ

เชน สภาพหอง เพดาน

ดวงไฟ ความสะอาด ส สภาพอากาศขณะทตรวจวด เปนตน

7. น าผลการตรวจวดเปรยบเทยบ โดยน าไปเปรยบเทยบกบ

กฎกระทรวงฯ เกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง พ.ศ. 2549

7. ปจจยทเกยวของกบการตรวจและวเคราะหปรมาณหรอความเขมแสง

สวาง

1. สภาพภมอากาศ เชน ฝนตก อากาศมดครม

2. ลกษณะทางกายภาพ เชน สและการสะทอนของพนท

ปฏบตงาน ความสะอาด ความเกา-ใหม ขนาด รปราง ทศทางการจดวาง

ของอปกรณตกแตงตางๆ

3. การจดระบบแสงสวางในพนทปฏบตงาน เชน ผงการตดตงชด

โคม การช ารดเสยหายของชดโคม การตดตงโคมไฟเฉพาะจด

4. ทศทางของแสงจากธรรมชาต

5. สภาพแวดลอมในบรเวณการท างาน เชน ฝน ฟม ควน หมอก

ไอ ทอาจบดบงการสองสวาง

6. ขอมลเกยวกบตวผปฏบตงาน เชน อาย สมรรถภาพการ

มองเหน ประวตการบาดเจบหรอเจบปวยทเกยวกบการมองเหน

7. ลกษณะของการท างาน เชน ความละเอยดของงาน ทาทางใน

การท างาน การเคลอนไหวของวตถตางๆรอบตวผปฏบตงาน

การเกบตวอยางและวเคราะหระดบความรอน

ความรอน เปนพลงงานทเกดจากการเคลอนไหวหรอสนสะเทอน

ของโมเลกลของวตถ ความรอนเกดจากแหลงก าเนดทส าคญ 3 แหลง

คอ เกดจากการไดรบจากสงแวดลอมรอบตว เกดจากกจกรรมหรอการ

ท างาน และเกดจากกระบวนการเผาผลาญสารอาหารทรางกายกนเขา

ไป (Metabolism)

ระดบความรอน หมายความวาอณหภมเวตบลบโกลบในบรเวณท

ลกจางท างาน ตรวจวดโดย

คาเฉลยในชวงเวลาสองชวโมงทมอณหภมเวตบลบโกลบสงสดของการ

ท างานปกต (ตามกฎกระทรวงฯ

เกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง พ.ศ. 2549)

อณหภมเวตบลบโกลบ (Wet Bulb Globe Temperature :

WBGT) เปนดชนวดสภาพความรอนในสงแวดลอมการท างาน (มหนวย

วดเปนองศาเซลเซยส หรอองศาฟาเรนไฮท) ซงไดน าปจจยทม

ผลกระทบตอความรอนทสะสมในรางกายมาพจารณา ไดแก ความรอน

ทเกดขนภายในรางกายขณะ

ท างาน และความรอนจากสงแวดลอมการท างาน ซงความรอนจาก

สงแวดลอมการท างานถกถายเท

มายงรางกายได 3 วธ คอ การน า การพา และการแผรงสความรอน

มนษยและสงมชวตตางๆสามารถด ารงชพไดเมอความรอนภายใน

รางกายคงทในระดบทเหมาะสมเทานน อณหภมภายในรางกายมนษย

อาจเปลยนแปลงไดในชวงแคบๆ โดยไมมผลกระทบตอการท างานของ

รางกาย นนคอ ประมาณ 37 ± 1 ๐C ดงนน รางกายจงพยายามควบคม

อณหภมใหคงทตลอดเวลาดวยกลไกตางๆ เชน การหลงเหงอ รสก

กระหายน า และมเลอดไหลเวยนมาทผวเพอคายความรอนมากขน เปน

ตน โดยทวไปแหลงความรอนทมอทธพลตอความรอนในรางกายมนษย

ม 2 แหลง คอ ความรอนทเกดขนภายในรางกายจากการเผาผลาญ

อาหารเพอสรางพลงงาน และความรอนจากสงแวดลอมภายนอกซง

ความรอนจากทงสองแหลงนสามารถถายเทระหวางกนไดจากแหลงทม

ระดบความรอนสงกวาไปยง

แหลงทมความรอนต ากวาโดยการน า การพา และการแผรงสความรอน

ทงนเพอรกษาระดบความรอน

ภายในรางกายใหคงทท 37 ± 1 ๐C ซงความพยายามในการรกษา

ระดบความรอนของรางกายนอธบาย

ไดดวยสมการสมดลความรอน คอ

H = M ± R ± C - E ± D

เมอ H = ความรอนสะสมของรางกาย (Body Heat Storage)

M = ความรอนจากการเผาผลาญอาหารเพอสรางพลงงาน

(Metabolic Heat)

R = ความรอนทถายเทดวยการแผรงส (Radiation)

C = ความรอนทถายเทดวยการพา (Convection)

E = ความรอนทสญเสยไปจากการระเหยของเหงอ

(Evaporation)

D = ความรอนทถายเทดวยการน า (Conduction)

รางกายมกลไกในการขจดความรอนออกจากรางกายโดยการ

ขจดความรอนออกจากรางกาย 97% จะถกขจดออกทางผวหนง โดย

วธการ ดงน

1. การแผรงสความรอน (Radiation) เปนการสญเสยความรอน

ออกจากรางกายในรปของคลนรงสอนฟราเรด ทแผออกไปทกทศทก

ทางโดยไมตองอาศยตวกลาง รางกายจะระบายหรอสญเสยความรอน

ดวยวธน 60 % ของปรมาณความรอนทถกขจดออกไปทงหมด หากกาง

แขน กางนวมอจะเพมความสามารถในการแผรงสความรอนขน 10 %

2. การพาความรอน (Convection) รางกายจะสญเสยความรอน

โดยวธนประมาณ 12% โดยอาศยการเคลอนยายถายเทของอากาศทอย

ลอมรอบเปนตวชวยพาความรอนออกจากรางกาย

3. การน าความรอน (Conduction) เปนการถายเทความรอนจาก

ผวหนงของรางกายเมอสมผสกบเบาะนง เกาอ เตยงนอน พนหอง แลว

ถายเทความรอนจากรางกายสวตถเหลานรางกายจะสญเสยดวยวธน

ประมาณ 3 %

4. การระเหย (Evaporation) เปนการสญเสยความรอนโดยกลไก

ของรางกายท าใหน าทผวหนงเยอบผวในปากภายในชองปาก และ

ทางเดนหายใจสวนตน (หลอดลม) ระเหยกลายเปนไอตลอดเวลาโดย

ไมรตวจะสญเสยความรอนดวยวธนประมาณ 22 %

นอกจากรางกายจะระบายความรอนสวนใหญออกทางผวหนงแลว

ความรอนบางสวนจะถกขจดออกทางระบบหายใจซงเกดขนประมาณ

2% และอก 1% จะถกขจดออกมากบปสสาวะและอจจาระ

1. อนตรายและผลกระทบตอสขภาพคนงานทท างานในทรอน

เมอรางกายไดรบความรอนหรอสรางความรอนขน รางกายจงตอง

ถายเทความรอนออกไป เพอรกษาสมดลของอณหภมรางกาย ซงปกต

อยท 98.6 องศาฟาเรนไฮต หรอ 37 องศาเซลเซยส ถารางกายไม

สามารถรกษาสมดลของระบบควบคมความรอนไดจะเกดความผดปกต

และเจบปวย ลกษณะอาการและความเจบปวยทเกดขน พอสรปไดดงน

1. การเปนตะครวเนองจากความรอน (Heat Cramp) เกดจาก

รางกายไดรบความรอนมากเกนไป จะสญเสยน าและเกลอแรไปกบเหงอ

ท าใหเกดการเสยสมดลของเกลอแร ระบบไหลเวยนเกดความผดปกต

กลามเนอจงเสยการควบคมเกดการบบตว เปนตะครว กลามเนอเกรง

ปรมาณเลอดไปเลยงกลามเนอนอย การเจบปวดมกจะเปนเรอรงใน

บรเวณกลามเนอทมการใชงานมาก

2. เปนลมเนองจากความรอนในรางกายสง (Heat Stroke) เกด

จากการทรางกายไดรบความรอนมากจนกระทงประสาทสวนทควบคม

ระดบความรอนในรางกายเสยหนาทไป ท าใหอณหภมรางกายสงขน

อยางรวดเรว จะน าไปสอาการคลนไส ตาพรา หมดสต ประสาทหลอน

โคมา และอาจเสยชวตได

3. การออนเพลยเนองจากความรอน (Heat Exhaustion) เกดจาก

รางกายไดรบความรอนเปนเวลานานๆท าใหรางกายสญเสยน าและเกลอ

แรไปมากจนเสยสมดล ระบบหมนเวยนโลหตสวนปลายเสยหนาทไป ท า

ใหเกดอาการออนเพลย หนามด เปนลม ปวดศรษะ คลนไส อาเจยน ชพ

จรเตนออนลง ตวซด

4. อาการผดผนขนตามบรเวณผวหนง (Heat Rash) เกดจาก

ความผดปกตของระบบตอมเหงอท าใหผนขน เมอมอาการคนอาจม

อาการคนอยางรนแรงเพราะทอขบเหงออดตน

5. อาการจตประสาทเนองจากความรอน (Heat Neurosis) เกด

จากการสมผสความรอนสงจดเปนเวลานาน ท าใหเกดอาการวตกกงวล

ไมมสมาธในการท างาน ประสทธภาพในการท างานลดลงผลท าใหนอน

ไมหลบ และมกเปนตนเหตใหเกดอบตเหตในการท างาน

6. การขาดน า (Dehydration) เกดอาการกระหายน า ผวหนงแหง

น าหนกลด อณหภมสง ท าใหชพจรเตนเรว รสกไมสบาย

7. ปญหาทางดานความปลอดภย เชน เกดความเหนอยลา มน

ศรษะ ท าใหประสทธภาพและสมาธในการท างานลดลง เกดเหงอท

ผวหนงอาจท าใหเกดการลน แวนตานรภยเกดฝาลดทศนวสยในการ

มองเหน

2. การตรวจวดสภาพความรอน (Heat Measurement)

การตรวจวดความรอนในสถานประกอบการนนเปนการตรวจวด

เพอปองกนการเกดภาวะอนตรายจากความรอน อาจมผลท าใหพนกงาน

หรอผท างานเกดการเปนลม ชอก หมดสต เกดการขาดน าอยาง

เฉยบพลน ซงเปนภาวะทอนตรายตอสขภาพและชวตทงสน ดงนนจง

ควรมการตรวจวดความรอนในสถานประกอบการ เครองมอทใช

ตรวจวดความรอนในสถานประกอบการมทงเครองมอแบบธรรมดาและ

เครองมอแบบอตโนมตซงเครองมอแบบอตโนมต แบงออกเปน 2

ประเภท ดงน

1. การประเมนผลกระทบของความรอนแบบบคคล (Personal

Heat Stress) คอ การตรวจวดอณหภมภายในรางกาย ซงควรตรวจวด

จากบรเวณแกนกลางของรางกาย เพอตรวจสอบวาพนกงานมอตรา

ความเสยงตออนตรายมากนอยเพยงใด การออกแบบเครองมอจงม

Sensor ตรวจวดอณหภมไวภายในชองหในขณะทก าลงท างาน (เปน

บรเวณทใกลกบสวนแกนกลางของรางกายมากทสด) ท าใหมความ

แมนย าสงและมความสะดวกในการน าไปใชงานจรง

2. การประเมนผลกระทบของความรอนแบบพนท (Area Heat

Stress) คอ การตรวจวดอณหภมในสถานประกอบการโดยท าการ

ตรวจวดอณหภมจาก 3 Sensor (WetBulb, DryBulb และ Globe) แลว

ค านวณออกมาเปนคา WBGTindex เพอรายงานผลตามกฎหมาย

3. เครองมอและอปกรณทใชในการเกบและวเคราะหระดบความรอน

3.1 เครองมอประเภททไมสามารถวเคราะหคาไดทนท

ประกอบดวยเทอรโมมเตอร 3 ชนด ซงตองมความแมนย า ± 0.5 oC

อาจใชเปนชนดปรอทหรอแอลกอฮอลกได

1. เทอรโมมเตอรชนดกระเปาะแหง (Dry Bulb

Thermometer : DB) เปนเทอรโมมเตอรทมการก าบงสวยปลาย

กระเปาะของเทอรโมมเตอรจากแสงอาทตยและการแผรงสความรอน

อาจท าไดโดยใชอะลมเนยมฟรอยดในหารหอหมก าบง เทอรโมมเตอร

ของกระเปาะแหงใชวดอณหภมของอากาศโดยรอบ

2. เทอรโมมเตอรชนดกระเปาะปยกตามธรรมชาต (Natural

Wet Bulb Thermometer : NWB) เปนเทอรโมมเตอรทหมสวนปลาย

กระเปาะของเทอรโมมเตอรดวยผาฝายสะอาดหรอผากลอซสงขนไป

ประมาณ 1 นว แลวปลอยชายของผาทหมเทอรโมมเตอรลงไปในชวด

รปชมพ (flask) ทบรรจน ากลน โดยใหสวนปลายกระเปาะของ

เทอรโมมเตอรอยเหนอผวน ากลนประมาณ 1 นว และผาทหมปลาย

กระเปาะเทอรโมมเตอรตองเปยกตลอดเวลา เทอรโมมเตอรกระเปาะ

เปยกแบบธรรมชาตจะใหคาทมผลจากความชน ทมตอความชนสมพทธ

แตละอนและความเรวลม โดยวดจากคาจากปรมาณการระบายความ

รอนแบบระเหย ณ จดทเทอรโมมเตอรถกหมดวยผาทเปยกชน

3. เทอรโมมเตอรชนดโกลบ (Globe Thermometer : GT)

เปนเทอรโมมเตอรทเสยบสวยปลายลงไปในลกโกลบทท าจาก

โลหะทองแดง ทรงกลมภายในกลวง มขนาดเสนผานศนยกลาง 6 นว

ผวดานนอกทาดวยสด าดานท าใหสามารถวดคาอณหภมทสงขนได โดย

ใหสวนปลายกระเปาะของเทอรโมมเตอรอยกงกลางของลกโกลบ

เทอรโมมเตอรชนดนจะแสดงคาการแผรงสความรอน ซงขนกบทศทาง

ของแสงหรอวตถทรอนในสภาพแวดลอม

3.2 เครองมอประเภททสามารถอานคาไดทนท เครองวดความรอน

ประเภทนจะค านวณคาออกมาในรปของดชน WBGT ท าการวดคาจาก

พารามเตอร 3 ตว คอ Dry Bulb, Wet Bulb, และ Globe โดยเครองมอ

จะมการถาวงคาน าหนกของการวดไวอยแลว จะแสดงทงคา

WBGTindoor และ WBGToutdoor รวมถงอณหภมของ sensor แตละตว

ดวย แสดงคาออกมาไดทงองศาเซลเซยสและองาฟาเรนไฮต ใช

แบตเตอรเปนแหลงงพลงงาน สามารถเกบขอมลตอเนองไดถง 140

ชวโมง สามารถพมพขอมลออกมาไดโดยการตอ data port เขากบ

เครองพมพหรอคอมพวเตอร เชน เครองวดความรอน รน QUESTemp

o34

4. การสอบเทยบเครองมอและอปกรณส าหรบการเกบและวเคราะหระดบ

ความรอน

นกสขศาสตรอตสาหกรรมควรท าการสอบเทยบเครองมอตรวจวด

ระดบความรอนกอนท าการเกบและวเคราะหระดบความรอนในพนท

ส าหรบเครองวดประเภททไมสามารถวเคราะหคาไดทนทอาจท าไดโดย

ใชน าแขงในการสอบเสยบเทอรโมมเตอรทใช โดยทเทอรโมมเตอรควร

จะอานคาอณหภมไดท 0 oC ถาคาทอานไดเปนคาอนใหท าการบวกลบ

อณหภมเพมจากคาอณหภมทอานไดจากเทอรโมมเตอร ส าหรบ

เครองวดประเภททสามารถวเคราะหระดบคาไดทนทใหท าการสอบ

เทยบกบเครองสอบเทยบมาตรฐานการใชงานทผผลตจดไวใหพรอม

อปกรณ เชน Calibration Verification Modulr เปนตน โดยเครองมอ

ในการสอบเทยบระดบมาตรฐานการใชงานนนตองผานการสอบเทยบ

กบเครองมอสอบเทยบระดบมาตรฐาน ปฐมภมหรอมาตรฐานทตยภม

อยางนอยปละ 1 ครง

5. วธการเกบและวเคราะหระดบความรอน

5.1 เครองมอประเภททไมสามารถวเคราะหคาไดทนท ท าการ

ประกอบเทอรโมมเตอรทง 3 ชนด เขากบขาตง โดยเทอรโมมมเตอรแต

ละชนดตองท ามม 120 องศา ซงกนและกน ตงใหปลายกระเปาะของ

เทอรโมมเตอรสงในระดบหวใจของผปฏบตงาน โดยตงเครองมอวดทง

ไวอยางนอย 30 นาท กอนเรมอานคา ในการอานคาใหท าการอานเปน

ระยะๆ เชน ทก 10 นาท 15 นาท 20 นาท หรอ 30 นาท เปนตน แตตอง

มเวลารวมกนอยางนอย 2 ชวโมง ในการตรวจวดระดบความรอนตอง

ท าการตรวจวดในเดอนทรอนทสดของป และชวงเวลาทรอนทสดของ

วน (ในกรณทไมไดท าการตรวจวดตลอดระยะเวลาการท างาน)

ในการวเคราะหระดบความรอน ตองท าการเลอกคาอณหภมทสง

ทสด 2 ชวโมง โดยพจารณาท Natural Wet Bulb Thermometer เปน

หลก แลวน ามาค านวณหาคาดชน WBGT

จากสตร

(1) ในกรณตรวจวดในอาคารหรอนอกอาคารทไมมแสงแดด

WBGTin = 0.7NWB + 0.3GT

(2) ในกรณตรวจวดนอกอาคารทมแสงแดด

WBGTout = 0.7NWB + 0.2GT + 0.1DB

จากนนน าคาดชน WBGT แตะคาทค านวณได มาค านวณหาคา

WBGTเฉลย แลวน าคาทค านวณไดไปเปรยบเทยบกบมาตรฐานทก าหนด

WBGTเฉลย

= (WBGT1 x t1)+ (WBGT2 x t2)+ … +(WBGTn x tn)

t1+t2+⋯+tn

5.2 เครองมอประเภททสามารถวเคราะหคาไดทนท เครองมอวด

ระดบความรอนประเภทนจะสามารถอานคาอณหภมแตละชนดพรอมทง

คา WBGT ได แตตองเปดเครองทงไวอยางนอย 10-15 นาท กอน

เรมท าการเกบตวอยาง เพอใหเครองมอเกดความเสถยรกอน

การวเคราะหระดบความรอน เปนการน าคาดชน WBGT ทไดมา

เปรยบเทยบกบคามาตรฐานซงจะก าหนดไวส าหรบงานเบา งานปาน

กลาง และงานหนก ซงวธในการค านวณภาระงานใหพจารณาจาก

ลกษณะการท างานและระยะเวลาในการท างานทสมผสกบความรอนท

รอนทสดใน 2 ชวใมงการท างาน โดยค านวณจากสตร Mเฉลย

=

(M1 x t1)+ (M2 x t2)+ … +(Mn x tn)

t1+t2+⋯+tn

เมอ M1, M2, … คอ คาประมาณความรอนทเกดจากการ

เผาผลาญอาหารเพอสรางพลงงานส าหรบกจกรรมตางๆ มหนวยเปน

กโลแคลอรตอนาทหรอกโลแคลอรตอชวโมง (แตในการเปรยบเทยบ

ตองแปลงหนวยเปนกโลแคลอรตอชวโมง)

t1, t2, … คอ ระยะเวลาทสมผสกบความรอนใน 2

ชวโมงการท างานทรอนทสด

ในการคดค านวณอตราการเผาผลาญในกจกรรมตางๆ (M) เพอ

พจารณาภาระงาน ใหสงเกตจากลกษณะการเคลอนไหว การใชอวยวะ

ในการท างาน ดงน

คาเฉลยของอตราการเผาผลาญพลงงานในกจกรรมตางๆ

1. ต าแหนงและการเคลอนทของรางกาย กโลแคลอรตอ

นาท

การนง 0.3

การยน 0.6

การเดน 2.0 – 3.0

การเดนขนเขาหรอทางลาด เพม 0.8 ตอ 1

เมตร

2. ชนดของงาน คาเฉลยกโลแคลอร

ตอนาท

ชวงกโลแคลอร

ตอนาท

งานทใชมอ เบา 0.4 0.2 – 1.2

หนก 0.9

งานทใชแขนขาง

เดยว

เบา 1.0 0.7 – 2.5

หนก 1.7

งานทใชแขน 2

ขาง

เบา 1.5 1.0 – 3.5

หนก 2.5

งานทใชทง

รางกาย

เบา 3.5 2.5 – 15.0

ปานกลาง 5.0

หนก 7.0

หนกมาก 9.0

*** นอกจากตารางขางบนแลว ยงมอตราเมทาบอลซม 1 กโลแคลอรตอ

นาท

เมอเราทราบคาอตราการเผาผลาญรวมทงหมดแลว ใหน าไป

เปรยบเทยบกบภาระงานวาจดเปนงานเบา งานปานกลาง หรองานหนก

แลวน าคา WBGT มาเทยบกบคามาตรฐานตามแตภาระงานนนๆ

การเกบตวอยางและวเคราะหระดบความสนสะเทอน

ความสนสะเทอน (Vibration) คอ การเคลอนไหวของวตถซง

อาจจะเปนกาซ ของเหลว หรอของแขง ในลกษณะทเปนคลน ซงทาง

สขศาสตรอตสาหกรรมกจะกลาวถงวตถทเคลอนไหวในลกษณะของ

ของแขง เชน เครองมอ เครองจกร และอปกรณตางๆ เปนตน โดยปกต

เรามกจะแบงประเภทของความสนสะเทอนในลกษณะของการกอใหเกด

ผลกระทบตอผปฏบตงาน องคการระหวางประเทศวาดวยมาตรฐาน

(ISO) ไดก าหนดเปนขอเสนอแนะเกยวกบการท างานกบความ

สนสะเทอน โดยพจารณาจากองคประกอบทส าคญ 4 อยาง คอ ความ

แรงของความสนสะเทอน ความถของความสนสะเทอน ทศทางของการ

สนสะเทอน และระยะเวลาทไดรบสมผส

ความสนสะเทอนสามารถแบงประเภทตามลกษณะของการ

เคลอนไหวไดเปน 3 ประเภท คอ

1. Harmonic and Periodic Vibration เปนความสนสะเทอนท

เกดจากการเคลอนไหวของคลนแบบเดยวหรอหลายแบบ ซงจะซ าและ

สม าเสมออยในชวงเวลาหรอตลอดระยะเวลาเดยวกน เชน การเคลอนท

ของรถบนถนนทราบเรยบ

2. Random Vibration เปนความสนสะเทอนซงไมสม าเสมอ เชน

การเคลอนทของรถบนถนนทไมเรยบ

3. Transient Vibration เปนความสนสะเทอนในชวงระยะเวลา

สนๆ เชน รถกระแทกขณะทรถเคลอนผานหลม

ความสนสะเทอนทสงผลกระทบตอสขภาพของมนษยย แบงไดเปน

2 ประเภท คอ

1. ความสนสะเทอนทงรางกาย (Whole Body Vibration : WBV)

เปนความสนสะเทอนทสงผานมาจากพนของสถานทท างานหรอ

โครงสรางของวตถมายงทกสวนของรางกาย มผลท าใหเกดความ

ผดปกตตอระบบการท างานของรางกายหลายระบบ

2. ความสนสะเทอนเฉพาะสวนของรางกาย (Hand Arm

Vibration) เปนความสนสะเทอนทสงผานมาเฉพาะท โดยมกจะเกดขนท

นวมอและมอทตองจบเครองมอหรออปกรณทมการสนสะเทอน เชน

เครองมอลม เลอยไฟฟา เครองเจาะ เครองเจยร เครองขดผว เปนตน

ท าใหเกดอาการผดปกตของระบบหลอดเลอด ระบบประสาท ระบบ

กระดกและกลามเนอ

พารามเตอรทเกยวของกบความสนสะเทอน

1. ความถของการสนสะเทอน หมายถง จ านวนรอบของการ

สนสะเทอนตอหนวยเวลา ซงหนวยทนยมใชจะเปน Cycle per

Minutes (CPM)

2. ขนาดของการสนสะเทอน โดยทวไปแลวหากขนาดของการ

สนสะเทอนมขนาดใหญยอมหมายถงเครองจกรเรมมปญหา โดย

พารามเตอรหลกทนยมมใช ไดแก

2.1 การกระจดหรอระยะเคลอนท (Displacement) คอ

ระยะการเคลอนทของมวลจากจดสมดล ใชเมอมความถต า

2.2 ความเรว (Velocity) คอ ความเรวของการเคลอนท

กลบไปกลบมาของมวล มกใชในการส ารวจเบองตน

2.3 ความเรง (Acceleration) คอ อตราการเปลยนแปลง

ความเรวของมวลในขณะทเคลอนทกลบไปกลบมา ใชเมอความ

สนสะเทอนมความถสง

2.4 มมเฟส จะเปนคาความแตกตางของต าแหนงชนสวนทม

การสนสะเทอนชนหนงเมอเทยบกบจดอางองหรอชนสวนทมการ

สนสะเทอนอกชนหนง มมเฟสมหนวยเปนองศา ใชเปนขอมลเพมเตมท

ใชประกอบการวเคราะหสญญาณการสนสะเทอนบนโดเมนความถ ท า

ใหสามารถบงบอกลกษณะความเสยหายไดชดเจนขน

1. ผลกระทบของความสนสะเทอนตอสขภาพ

จากการศกษาดานระบาดวทยาของ NIOSH พบวาการสมผส

ความสนสะเทอนเปนเวลานานมความสมพนธตอความผดปกตของ

รางกาย ซงแบงตามลกษณะการสมผสออกเปน 2 ประเภท คอ

1. อนตรายจากความสนสะเทอนทงรางกาย (Whole Body

Vibration) เชน

1.1 อาการเมาคลน (Morning sickness) เปนความผดปกต

ของระบบการคววบคมการทรงตวของรางกายท าใหผปวยมอาการมน

งงง คลนไส อาเจยน

1.2 ความผดปกตชวคราวของสายตา เกดจากการรบกวน

การท างานของกลามเนอตา ท าใหมอาการตาพรา มองภาพไมชด

1.3 ความผดปกตของระบบหมนวยนโลหต เกดจากการท

ความดนโลหตและชพจรสงขน และเลอดไปเลยงสมองลดลงท าใหเกด

อาการมนศรษะ

1.4 อนตรายตอระบบการหายใจ ท าใหอตราการหายใจเรว

ขน เกดอาการ Hyperventilation เกดการคงของ Oxygen ในกระแส

เลอดและปรมาณ Carbondioxide ต าลง เปนผลใหเกดอาการตาพรามว

ชาปลายมอ ปลายเทา

1.5 อนตรายตอระบบการก าหนดร (Orientation system)

การก าหนดรต าแหนงของรางกายและวตถทสมผสอาศยการ

ประสานงานของสมองและระบบประสาทควบคมการสมผสทางกาย ห

และตา เมอรางกายรบความสนสะเทอนทความถประมาณ 2 Hz ในชวง

ระยะเวลาหนงจะท าใหการประสานงานของระบบดงกลาวเสยไป ผปวย

เสยความสามารถในการระบต าแหนงของวตถและรางกายตามความ

เปนจรงชวคราว

1.6 อนตรายตอระบบกลามเนอและกระดก ความสนสะเทอน

ในชวงความถสงตงแต 10 ถงมากกวา 200 Hz มผลท าใหกลามเนอม

ความเครยดและเกรงตวมากขน อาจท าใหเกดความพการของกระดก

สนหลงในกรณทรบความสนสะเทอนเปนเวลานาน

1.7 อนตรายตออวยวะภายใน ถาความถของการสนสะเทอน

ตรงกบ Natural frequency ของอวยวะภายใน จะเกดปรากฏการณส

สนพอง (Resonance) ซงจะท าใหอวยวะภายในบวมช าและฉกขาดได

1.8 Vibration sickness เปนอาการรวมของกลมคนทสมผส

ความสนสะเทอนเปนเวลานานๆ ท าใหผปวยมความผดปกตของระบบ

ทางเดนอาหาร เชน แผลในกระเพาะอาหารและการขบถายผดปกต

ความคมชดของการมองเหนเสอม มความผดปกตของการท างานของ

Labyrinth รวมกบอาการปวดกลามเนอ มการเดนเซ

2. อนตรายจากความสนสะเทอนเฉพาะสวนของรางกาย (and

Arm Vibration) เชน

2.1 โรคนวซดจากความสนสะเทอน (Vibration White

Finger หรอ Dead Man’s Hand) ในปจจบนนยเรยกวา Hand Arm

Vibration Syndrome (HAVS) เกดจากการจบเครองมอทมความ

สนสะเทอนแนนเกนไป การงอนวอยางตอเนอง และการท างานในทท

อากาศเยน ท าใหเกดความผดปกตของระบบไหลเวยนลหตมผลท าให

นวซด เกดความผดปกตของประสาบรบความรสกและประสาทควบคม

กลามเนอ มอาการชา ไมสามารถกแยกจดสมผสได เกดความผดปกต

ของระบบกลามเนอและโครงกระดก ขอตออกเสบ เกดถงน าบรเวณขอ

ตอ

2.2 Carpal Tunnel Syndrome เปนโรคทเกดจากการถก

กดทเสนประสาทบรเวณขอมอ ท าใหมอาการปวดชาทปลายมอ

โดยทวไปสาเหตมกเกดจากการงอและกระตกขอมอซ าๆกนเปน

เวลานาน แตจากการทดลองในสตวทดลองพบวาความสนสะเทอนท า

ใหเกดอาการบวมของเสนประสาทซงอาจเปนสาเหตของการกดทบ

เสนประสาททรองขอมอ

2.3 โรคประสาทหเสอม การรบสมผสความสนสะเทอนท าให

เกดการหดตวของกลามเนอของเสนเลอดทไปเลยงหชนใน

2. เครองมอและอปกรณทใชในการเกบและวเคราะหระดบความ

สนสะเทอน

เครองวดความสนสะเทอน (Vibration Meter) มสวนประกอบ

หลกๆอย 4 สวน คอ

1. ตวรบสญญาณ ซงสามารถวดไดทงการเคลอนท ความเรว และ

ความเรง แตทนยมใชคอความเรง ภายในตวรบสญญาณจะบรรจ

Piezoeletric Element ซงมลกษณะเปนผลกแรอดแนนอย จะเกดประจ

ไฟฟาเมอมความสนสะเทอนเกดขน

2. เครองขยายสญญาณ (Amplifier) มหนาทขยาย

สญญาณไฟฟาทไดรบจากตวรบสญญาณ

3. เครองวเคราะหความสนสะเทอน (Analyzer) จะท าการตรวจ

วเคราะหสญญาณไฟฟาทไดรบการขยายสญญาณแลวออกมาเปนคา

ตางๆ

4. เครองบนทกความสนสะเทอน (Vibration Recorder) จะท า

การบนทกและแปลผลการตรวจวด ซงอาจจะแสดงเปนตวเลขหรอเปน

เขมชบนหนาปทม

3. การสอบเทยบเครองมอวเคราะหระดบความสนสะเทอน

ในการสอบเทยบเครองมอและอปกรณเกยวกบความสนสะเทอนจะ

ท าการปรบความถกตองตามมาตรฐานปฐมภมดวย Laser

Interferometer ทจะท าการสอบเทยบหววดความเรง (Accelerometer)

ในชวงความถ 50 – 50,000 Hz

4. วธการเกบและวเคราะหระดบความสนสะเทอน

ขนตอนการเกบและวเคราะหตวอยางระดบความสนสะเทอน มดงน

1. เลอกชนดตวรบสญญาณความสนสะเทอนใหเหมาะสม โดย

ค านงถงสภาพแวดลอมทตรวจวด ความไวของตวรบสญญาณความ

สนสะเทอน น าหนกของตวรบสญญาณความสนสะเทอน และชวง

ความสามารถของการตรวจวด

2. ตดตงตวรบสญญาณความสนสะเทอน โดยเลอกตดตงบน

ต าแหนงแนวแกนของความสนสะเทอนจะใหผลแมนย ามากทสด หรอ

หากมขอจ ากดใหเลอกต าแหนงทใกลกบต าแหนงทมการสนสะเทอน

มากทสด ตองพจารณาทง 3 แกน คอ x y และ z ซงทง 3 แกนจะตง

ฉากซงกนและกน วดทกจดทสมผสกบแหลงก าเนดความสนสะเทอน

เชน ถาเปนการวดความสนสะเทอนทมผลกระทบตอสขภาพแบบทวทง

รางกาย (Whole Body Vibratiion : WBV) ของผทปฏบตงานขบรกยก

ตองท าการวดทกจดทรางกายของผปฏบตงานสมผสกบรถยก ไดแก เทา

กน และหลง แตถาเปนการวดความสนสะเทอนทมผลกระทบตอสขภาพ

แบบเฉพาะสวนของรางกาย (Hand Arm Vibration : HAV) ของ

ผปฏบตงานทท างานขดถนน ตองท าการวดทมอของผปฏบตงาน

3. น าระดบความสนสะเทอนทอานคาไดจากแตละแนวแกนมาท า

การรวมแรง ดงสมการ

3.1 ความสนสะเทอนทมผลกระทบตอสขภาพแบบทวทง

รางกาย (WBV)

𝐴𝑤𝑡 = √(1.4𝐴𝑤𝑥)2 + (1.4𝐴𝑤𝑦)2 + (𝐴𝑤𝑧)2

*** 𝐴𝑤𝑡 แยกแตละสวน เชน 𝐴𝑤𝑡 ของเทา, 𝐴𝑤𝑡 ของกน, 𝐴𝑤𝑡

ของหลง ***

3.2 ความสนสะเทอนทมผลกระทบตอสขภาพแบบเฉพาะสวน

ของรางกาย (HAV)

𝐴ℎ𝑣 = √(𝐴ℎ𝑣𝑥)2 + (𝐴ℎ𝑣𝑦)2 + (𝐴ℎ𝑣𝑧)2

4. น าผลการค านวณไปเปรยบเทยบกบคามาตรฐานระดบความ

สนสะเทอน

Equation 1 เพอใหเกดความปลอดภยและสขภาพอนามย เมอ

คนงานสมผสความสนสะเทอนภายใตคานแลวจะไมท าใหเกดอนตราย

ตอรางกาย

Equation 2 เพอใหเกดความรสกสบาย หากคนงานสมผสกบ

ความสนสะเทอนภายใตขอก าหนดนจะยงมความรสกสบายอย

5. ปจจยทเกยวของกบการเกบและวเคราะหตวอยางระดบความ

สนสะเทอน

1. อณหภม การเปลยนแปลงของอณหภมจะมผลตอการท างาน

ของเครองมอ อาจแกไขไดโดยใชตวกนความรอนครอบทบหรอใช

ฉนวนกนความรอนพนรอบๆ ถาอณหภมสงมากๆอาจตองมการใชระบบ

น าหลอเยน (Cooling stream)

2. รงส โดยปกตความสามารถของเครองมอควรใชไดในบรเวณท

มปรมาณรงสแกมมาอยในชวง 10K – 2M Rad/hr. และไมควรเกน

100M Rad

3. เสยง อาจจะมผลตอการตรวจวดคอนขางนอย แตจะมผลตอ

การสนสะเทอนของโครงสรางในบรเวณทท าการตรวจวดได ดงนนควร

ตดตงใหหางจากบรเวณทมเสยงดง

4. สนามแมเหลกไฟฟา จะมผลประมาณ 0.01 – 0.25 m/s2 ตอ

1K Gauss

5. การวดในแนวขวางแกน ท าใหความแมนย าในการตรวจวด

ลดลง 3-4%

การเกบตวอยางและวเคราะหปรมาณรงส

มนษยไดรบรงสโดยตรงจากรงสทอยในสภาพแวดลอมภายนอก

รางกาย และโดยออม เชน การกนอาหารและการหายใจ ซงการไดรบ

รงสนนมแหลงก าเนดทงจากธรรมชาตและจากทมนษยประดษฐคด

ขนมาใชในดานตางๆซงสรปไดดงน

1. แหลงก าเนดรงสจากธรรมชาต (Natural Radiation Sources)

เชน รงสคอสมก K-40 U-238 Th-232 และนวไคลอนๆซงมอยใน

บรรยากาศและพนผวโลกทเราอาศยอย แหลงก าเนดรงสประเภทน

มนษยไมสามารถหลกเลยงได เนองจากเกยวของกบกจกรรมใน

ชวตประจ าวนหรอการประกอบอาชพตางๆ การไดรบรงสมากนอย

ตางกนขนอยกบสถานทอยอาศย ลกษณะนสย และอาชพ เปนตน

2. แหลงก าเนดทางการแพทย (Medical Exposure)

ความกาวหนาทางการแพทยมการน าความรทางรงสมาใชในทาง

การแพทยมากขน เชน การตรวจวนจฉย การรกษาโรค ท าให

ผปฏบตงานและผรบการรกษามโอกาสไดรบรงสเพมมากขน

3. แหลงก าเนดจากการผลตพลงงานนวเคลยร (Nuclear Power

Productio) ในกระบวนการตางๆของการผลตพลงงานนวเคลยร

นบตงแตการส ารวจ การขดแร การถลงแร การผลตเชอเพลง การ

เดนเครองปฏกรณ การน าเชอเพลงกลบมาใชใหม ขนตอนตางๆเหลาน

ลวนน ามาซงการไดรบรงสเขาสรางกาย

4. การขนสงสารกมมนตรงส (Transport of Radioactive

Materials) ถงแมวาการขนสงสารกมมนตรงสจะกระท าอยางระมดระวง

ภายใตขอก าหนดกฎเกณฑอยางเครงครดเพอมใหมการรวไหลหรอ

ปลดปลอยกมมนตภาพรงสตอผปฏบตงานหรอผรวมเดนทาง แตกอาจจะ

มโอกาสทจะเกดอบตเหตหรอการปลดปลอยกมมนตภาพรงสระดบต า

ออกนอกภาชนะได ท าใหผเกยวของมโอกาสไดรบรงสได

5. เครองใชและอปกรณตางๆ (Radiation Emitting Consumer

Products) อปกรณไฟฟาและเครองใชตางๆในชวตประจ าวนของ

มนษยมสวนประกอบขของนวไคล กมมนตภาพรงสโดยธรรมชาตหรอท

มนษยประดษฐขน เชน โทรทศน โทรศพทเคลอนท สารเรองแสงตางๆ

สงเหลานมสวนเพมระดบรงสใหมนษยทงสน

หนวยวดปรมาณรงส แบงออกเปน 4 แบบ คอ

1. Becquerel (Bq) ใชวดความแรงของรงสในระบบสากล (SI

Unit) ซงมการเปลยนแปลงมาจากเดมทใชหนวยวดเปน Curie หนวยน

ใชกบอตราการสลายตวของไอโซโทปรงส เพราะมนวเคลยสไมเสถยร

ท าใหเกดการสลายตวอยตลอดเวลา อตราการสลายตวจะมากหรอนอย

นนขนอยกบปรมาณไอโซโทปของรงสนนๆเอง

2. Collomb per Kilogram (C/Kg) ใชส าหรบวดปรมาณรงสทแผ

ผานอากาศ เดมใชหนวยวดเปน Roentgen เนองจากไอโซโทปของ

รงสมการแผรงสแตกตางกน รงสทมไอโซโทปปรมาณมากอาจจะแผ

รงสออกมาในขนาดความเขมนอยได เชน แรยเรเนยมแผรงสแอลฟาทม

อ านาจทะลทะลวงต า

3. Gray (Gy) ใชวดปรมาณรงสกอไอออนทวสดตวกลางดดซบไว

เดมใชหนวยวดเปน Rad เปนการวดรงสจากตนก าเนดทตกกระทบลง

บนวตถ และรงสบางสวนทะลทะลวงผานไป สวนทเหลอจะถกวตถ

ดดกลนไวซงจะมากหรอนอยขนอยกบชนดของวตถและชนดของรงส

4. Sievert (Sv) ใชวดปรมาณรงสไอออนใดๆทกอใหเกดผล

เสยหายทางชวภาพเทยบเทากน (Dose Quivalent) เดมใชหนวยเปน

Rem เปนหนวยวดปรมาณรงสทบคคลไดรบมความซบซซอนกวาทวตถ

ไดรบเลกนอย โดยพจารณาจากผลทางชววทยาทเกดขนกบเนอเยอซง

แตกตางกนไปตามชนดของอวยวะของรางกายมนษยและขนกบชนด

ของรงสดวย

1. เครองมอและอปกรณทใชในการเกบตวอยางปรมาณรงส

เครองมอทใชในการตรวจวดรงสมมากมายหลายแบบ ทงนขนอย

กบความตองการของผใชงาน หากตองการคาทมความถกตองแมนย า

มากกจ าเปนตองใชเครองมอทยงยากซบซอน มอปกรณหลาย

สวนประกอบกน แตถาหากตองการเพอส ารวจหรอตรวจสอบอยาง

รวดเรว ใหผลไดทนท และมความถกตองในระดบหนงกมกจะใช

เครองมอทไมยงยากซบซอนมากนก แตเครองมอทใชวดระดบรงสตอง

เลอกใชใหตรงกบชนดและคณสมบตของรงสนนๆ

ส าหรบงานสขศาสตรอตสาหกรรมนน มการใชสารกมมนตรงส

ชนดแตกตวไดไมวาจะเปนรงสแกมมา รงสบตา รงสแอลฟา และรงส

เอกซ เปนตน ดงนนจะขอกลาวถงเฉพาะเพยงเครองมอทใชในการ

ตรวจวดรงสแตกตวเทานน

เครองมอทใชในการตรวจวเคราะหปรมาณรงสในสงแวดลอมมอย

หลายประเภท เชน Ionizization Chamber, Proportional Counter,

G.M. Counter และ Scintillation Detectors นอกจากนยงมเครอง

บนทกปรมาณรงสทตวบคคล ใชส าหรบบนทกปรมาณรงสทงหมดท

ผปฏบตงานไดรบ โดยผปฏบตงานจะตองตดอปกรณชนดนไวกบตว

ตลอดเวลาทปฏบตงาน จากนนจงน าไปประเมนปรมาณรงสทไดรบ

ในชวงเวลทตดตงอปกรณ อปกรณชนดนมหลาบแบบ ไดแก

1. แผนเกบตวอยางปรมาณรงสแบบสะสม (Film Badge) อาศย

หลกการทวา ฟลมทเคลอบดวยวตถไวแสงเมอถกรงสจะเปลยนเปนสด า

เมอน าฟลมไปลางวดคาความด าโดย Dosimeter จะสามารถค านวณ

ยอนกลบไปหาปรมาณรงสทท าใหเกดความด าบนฟลมได หากเปนรงส

จากอนภาคนวตรอนจะตองใชฟลมชนดพเศษทเมอถกรงสจากนวตรอน

แลวจะเกดเปนเสนๆบนฟลม จากนนกนบจ านวนเสนแลวค านวณกลบไป

หาปรมาณรงสได

2. Thermoluminescent Dosimeter (TLD) ใชวดปรมาณรงส

แกมมา บตา เอกซ และนวตรอน อาศยหลกการทวา วสดทเปน

thermoluminescent จะมคณสมบตทจะเกบปรมาณรงสทไดรบโดยการ

จบอเลคตรอนไว เมอ TLD ถกท าใหรอนทอณหภมทเหมาะสม

อเลคตรอนทถกจบไวจะเปลยนมาอยทระดบพลงงานทต ากวาและ

เปลงแสงทมองเหนไดในปรมาณทเปนสดสสวนโดยตรงกบพลงงานทถก

ดดกลนไวจากรงสทไดรบสารทมคณสมบตเปน Thermoluminescent

ไดแก LiF CaF2 CaSO4 และ BeO การเลอกใชสารใดขนกบการ

ตอบสนองของความไวของรงสชนดตางๆ

3. Pocket Dosimeter จะใชพกตดตวผปฏบตงาน ลกษณะของ

เครองจะคลายกบปากกา เครองบนทกรงสชนดนจะสามารถอานคาหรอ

ประเมนระดบรงสไดทนทขณะปฏบตงาน ลกษณะการท างานของ

เครองมออาศยหลกการทวา ประจไฟฟาทถกประจไวในเครองเมอไดรบ

รงสจะมปรรมาณลดลงไปเปนสดสวนกบปรมาณรงสทไดรบ เครองมอ

ชนดนใชส าหรบการบนทกปรมาณรงสในชวงเวลาสนๆ

2. การสอบเทยบเครองมอและอปกรณเกยวกบการเกบและวเคราะห

ปรมาณรงส

การสอบเทยบเครองมอและอปกรณในการเกบและวเคราะห

ตวอยางปรมาณรงสจะมความเฉพาะเจาะจงมาก ตองใชหองปฏบตการ

ทมการจดการดานความปลอดภยทดและผสอบเทยบจะตองมความ

ช านาญเปนพเศษ เชน กองการวดกมมนตรงส ส านกงานพลงงาน

ปรมาณเพอสนต กระทรวง

วทยาศาสตรและเทคโนโลย

3. การตรวจวดปรมาณรงส

3.1 การตรวจวดในแหลงก าเนดรงส จะใหขอมลเกยวกบปรมาณ

รงสและปรมาณนวไคลดกมมนตรงสทปลอดปลอยอออกสสงแวดลอม

การตรวจวดจะกระท าทจดซงปลดปลอยออกสภายนอก และการวด

ปรมาณรงสกจะท าทแนวเขตทก าหนด การตรวจวดจะตองใหคาท

คาดหมายอยางละเอยดถงปรมาณและความเขมขนของนวไคลด

กมมนตรงสทส าคญในรปแบบของสารละลายและในลกษณะของกาซ

พรอมทงปรมาณรงส ความถในการปฏบตงาน แลนด ตลอดจนวธการ

จะตองมความเหมาะสมกบวตถประสงคของขอมลทตองการ ในการ

ตรวจวดในแหลงก าเนด สงทจะตองกระท าคอ

1. External Radiation การตรวจวดกระท าทแนวเขตท

ก าหนด อปกรณทใชอาจจะเปนอปกรณประเภท Integrating หรอ

Real-time Monitors กได

2. Airborne Release ท าการตรวจวดนวไคลดกมมนตรงสท

ปลดปลอยสบรรยากาศซงจะตองใหคาของการปลดปลอยอยางถกตอง

ทสด จดทจะท าการตรวจวดจะตองเปนจดทสามารถใหขอมลถกตอง

ทสดโดยจะตองอยในทศทางใตลม

3. Liquid Release ท าการตรวจวดนวไคลดกมมนตรงสท

ปลอดปลอยออกในรปของเหลว การตรวจวดจะกระท าไดทงในจดทเกบ

กกของเหลวไวกอนปลดปลอยออกสสงแวดลอม และตรวจวดในจด

ปลดปลอยและจดอนๆในทศทน าไหลไป

3.2 การตรวจวดในสงแวดลอมทวไป จะกระท าเมอคาดวาปรมาณ

รงสหรอการปลดปลอยสารกมมนตรงสจากกจกรรมนนอาจจะมผลท าให

กลมคนหรอประชากรไดรบรงสเพมขนจากปกต แตบางครงกอาจจะท า

การตรวจวดเพอเปนขอมลส าหรบประชาชน หากไมมการตรวจวด

กมมนตรงสในสงแวดลอมเปนประจ า กอาจจะตองใหมการตรวจวดเปน

ครงคราว ทงนเพอความมนใจ การปลดปลอยสารกมมนตรงสออกส

สงแวดลอมจากกจกรรมหนงๆนนอาจจะมไดหลลายทางซงจ าเปนท

จะตองศกษาใหไดถงทางผานทส าคญสประชาชน การวางแผนจะตอง

ใชขอมลชนด ลกษณะ คณสมบตของแหลงก าเนด ลกษณะการ

ปลดปลอย ทางผาน รปแบบผลกระทบ และการประเมนผล

การก าหนดเกยวกบกลมเปาหมาย ตองใหมความเปนหนงเดยวกน

ของกลม (Homogeneity) หมายถง กลมนนไดรบปรมาณสะสม (Dose)

ใกลเคยงกน คอ คาต าสดและคาสงสดไมเกน 10 เทา หรอถาคาเฉลย

ของปรมาณสะสม (Mean Dose) นนพอดกบคาก าหนด คาสงสดและ

ต าสดจะตองไมเกน 3 เทา การตรวจวดในสงแวดลอมสามารถกระท าได

ในแหลงก าเนดทตางกนดงน

1. External Radiation การวดปรมาณรงสจะตองรวมทงการ

วดปรมาณรงสจากกาซทปลดปลอยออกสบรรยากาศและลอยผานจดท

ตรวจวด รวมทงสารกมมนตรงสทสะสมอยในดน พช ผก

2. Airborne Radionuclide นวไคลดกมมนตรงสซงปะปนอย

ในอากาศมทงในรปของแขง กาซ หรอธาตระเหดได จะตองท าการ

ตรวจวดเพอประเมนคาปรมาณรรงสทบคคลจะไดรบจากการหายใจเขา

ไป ซงอปกรณทใชในการตรวจวดจะตองแบงประเภทตามความ

เหมาะสม เวลาทใชในการตรวจวดคงท ความสงของเครองตรวจวด

ประมาณ 1.5 เมตรจากพนดน อยในบรเวณทมสภาพอากาศคงทและ

หางจากอาคารสงพอสมควร การตรวจจบอากาศโดยเครองดดอากาศ

จะตองมคาอตราการไหลคงท สถานทเกบตวอยางประเภทนจะตอง

ก าหนดจดไวอยางนอย 3 จด คอ จดแรกบรเวณทคาดวาจะไดรบบรงส

สงสด จดทสองคอบรเวณทมคนอาศยอยและคาดวาจะไดรบรงสสงสด

จดทสามคอบรเวณทคาดวาผลกระทบจากการปลดปลอยออกจาก

แหลงก าเนดรงสไปไมถงและบรเวณนนมสภาพอนๆเหมอน 2 จดแรก

ในการทจะหาแหลงทตงในการเกบตวอยางนตองอาศยการค านวณและ

การศกษารปแบบบทถกตอง

3. Diet (Including Drinking Water) การตรวจวเคราะหใน

อาหารน าดมจะตองศกษาวาพชผกหรอเนอสตววชนดใดคอสงท

ประชาชนบรโภคมากทสด ฤดกาลในการเกบเกยว การปลดปลอยสาร

กมมนตรงส ชนดของสารกมมนตรงส การดดซมเขาสพชผก หรอวฎ

จกรของสารกมมนตรงสนน การเกบตวอยางจะเกบบรเวณทคาดวาจะม

ปรมาณรงสสะสมสงสด รวมทงการเกบตวอยางอาหารทประชาชนใน

บรเวณนนบรโภค ถงแมวาอาหารชนดนนไมไดผลตในพนทนนกตาม

ภายหลงการเกบตวอยางเมอจะท าการตรวจวดจะตองทฃน าอาหารนน

ผานกระบวนการ เชน การชะลางสงสกปรกออก การปอกเปลอก การตด

สวนทไมไดใชประกอบอาหารออก เพอใหอาหารนนแสดงถงสวนทจะ

รบประทานไดจรงๆ

4. Deposition การตรวจวเคราะหปรมาณรงสทสะสมลงส

พนดน ทงทเปนชนดเปยกและแหง โดยการตงภาชนะไวในกลางแจง

บรเวณทเกบจะตองศกษาเชนเดยวกบการเกบตวอยางชนดอนคอมทง

จดทอยในอทธพลของแหลงก าเนดรงสและจดทอยนอกผลจาก

แหลงก าเนดรงส

5. Soil การตรวจวเคราะหในตวอยางดนเพอดการสะสม

ในชวงระยะเวลาทผานมา การเกบตวอยางในบรเวณทก าหนด โดยตอง

ก าหนดความกวางของพนทและความหนาของชนดนเพอน ามาใชใน

การค านวณและแสดงถงการแพรกระจายการชะลางจากพนผวดน

6. Sediment การเกบตวอยางตะกอนดนเพอประเมนคา

ปรมาณรงสและตรวจวดการเพมขนของนวไคลดกมมนตรงสในตะกอน

ดน โดยท าการเกบตวอยางในแหลงน าหรอในแมน า

7. Water การเกบตวอยางน าตองมการเตมกรดลงไปเลกนอย

เพอปองกนไมใหมการเกาะจบกบภาชนะ ตองมการเกบตวอยางน าจาก

แหลงทไมมผลกระทบจากกจกรรมนนเพอนน ามาใชเปนคาเปรยบเทยบ

3.3 การตรวจวดในบคคล จะใหขอมลเกยวกบการรบรงสนอก

รางกายของบคคล ขอมลเกยวกบระดบรงสในรางกาย การขบถายนว

ไคลกมมนตรงสจากรางกาย ซงมจดประสงคเพอประเมนระดบปรมาณ

รงสทบคคลไดรบ

1. การตรวจวดโดยใช Pocket Dosimeter มวธการตรวจวด

ดงน

- ปรบศนย

- ตดตง Pocket Dosimeter ทตวผปฏบตงานบรเวณหนาอก

หรอทอง

- อานและบนทกคาทไดรบหลงการปฏบตงาน

2. การตรวจวดโดยใช Film Badge หรอ TLD มวธการ

ตรวจวดดงน

- ตดตลบบรรจและแผนฟลมไวทตวผปฏบตงาน

- หลงเสรจสนการท างานใหน าแผนฟลมไปเกบไว

โดยเฉพาะ

- สงแผนฟลมไปประเมนการไดรบรงสตามเวลาทก าหนด

เชน ทกเดอน เปนตน

4. คามาตรฐานทใชในการวเคราะหปรมาณรงส

4.1 ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม ฉบบท 27 ลงวนท 24

มกราคม 2535 ซงออกตามพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2512

1. บรเวณทปฏบตงานตองมปรมาณรงสไมเกน 6.45 x 10-7 ค

ลอมป/กโลกรม•ชวโมง

หรอ 2.5 มลลเรนทเกนตอชวโมง

2. หามมใหคนงานไดรบรงสเกนกวา 12.5 มลลซเวรท หรอ

1.25 เรม ตลอดทวรางกาย (ศรษะ ล าตว อวยวะสรางโลหต เลนสตา

หรออวยวะสบพนธ) ภายในชวงระยะเวลา 3 เดอนตดตอกน

3. หามมใหคนงานไดรบรงสเกนกวา 137.5 มลลซเวรท หรอ

13.75 เรม บรเวณมอ แขน และขา ภายในชวงระยะเวลา 3 เดอน

ตดตอกน

4. หามมใหคนงานไดรบรงสเกนกวา 75 มลลซเวรท หรอ 7.5

เรม บรเวณผวหนงสวนอนทไมไดระบไวในขอ 2 และ 3 ภายในชวง

ระยะเวลา 3 เดอนตดตอกน

4.2 กฎกระทรวงวทยาศาสตร ก าหนดเงอนไขและวธการขอ

อนญาตและการออกใบ

อนญาต พ.ศ. 2546 ตามพระราชบญญตพลงงานปรมาณเพอสนต พ.ศ.

2504

1. หามมใหคนงานไดรบรงสเกนกวา 20 มลลซเวรทตอป โดย

เฉลยในชวง 5 ปตดตอกน ตลอดทวรางกาย ทงนในแตละป (ใน 5 ป)

หามรบสมผสรงสเกน 50 มลลซเวรท และตลอดในชวง 5 ปตดตอกนนน

หามรบสมผสรงสเกน 100 มลลซเวรท

2. หามมใหคนงานไดรบรงสเกนกวา 150 มลลซเวรทตอป

ส าหรบเลนสของดวงตา

3. หามมใหคนงานไดรบรงสเกนกวา 500 มลลซเวรทตอป

ส าหรบผวหนง มอ และเทา

4. หามมใหคนงานทเปนหญงมครรภไดรบรงสตลอดระยะเวลา

ทตงครรภเกน 2 มลลซเวร และตองไดรบรงสเฉลยไมเกน 0.2 มลลซเวร

ทตอเดอน

5. หามมใหประชาชนทวไปไดรบรงสเกนกวา 1 มลลซเวรทตอ

ป ตลอดทวรางกาย

6. หามมใหประชาชนทวไปไดรบรงสเกนกวา 15 มลลซเวรทตอ

ป ส าหรบเลนสของดวงตา

7. หามมใหประชาชนทวไปไดรบรงสเกนกวา 50 มลลซเวรทตอ

ป ส าหรบสวนทเปนผวหนง

4.3 กฎกระทรวงแรงงาน ก าหนดมาตรฐานในการบรหารและการ

จดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสสภาพแวดลอมในการ

ท างานเกยวกบรงสชนดกอไอออน พ.ศ. 2547

1. หามมใหคนงานไดรบรงสสะสมเกนกวา 20 มลลซเวรทตอป

โดยเฉลยในชวง 5 ปตดตอกน ส าหรบศรษะ ล าตว อวยวะทเกยวกบการ

สรางโลหต และระบบอวยวะสบพนธ ทงนในแตละป (ใน 5 ป) หามรบ

สมผสรงสเกน 50 มลลซเวรท

2. หามมใหคนงานไดรบรงสสะสมเกนกวา 150 มลลซเวรทตอป

ส าหรบเลนสของดวงตา

3. หามมใหคนงานไดรบรงสสะสมเกนกวา 500 มลลซเวรทตอป

ส าหรบผวหนง หรอมอและเทา

4.4 คาแนะน าของตางประเทศ เชน ICRP : International

Council for Radiation Protection

การเกบตวอยางและสงวเคราะหตวอยางชวภาพในอากาศ

เชอราชวภาพในอากาศ มกจะถกเรยกวา จลชพ หรอทเรยก

โดยทวไปวาเชอจลนทรย ซงเชอนไมสามารถอยในอากาศไดนาน

เพราะในอากาศไมมสารอาหาร แตจะใชอากาศเปนพาหะในการพาเชอ

จากทหนงไปอกทหนง แหลงก าเนดมหลายแหงไดแก

1. พนผวดน จดเปนแหลงทใหญทสด โดยเชอจลนทรยจะตด

ปะปนอยกบฝนละอองทปลวฟงจากผวดน ดงนนบรเวณใดทมฝนละออง

มากกจะมปรมาณของเชอจลนทรยมากตามไปดวย

2. มนษยและสตว โดยเชอจลนทรยจะออกมากบลมหายใจ ไอ

จาม น ามก น าลาย สงขบถาย ดงนนบรเวณทมคนอาศยอยหนาแนนกจะ

มปรมาณเชอจลนทรยมากกวาบรเวณทมคนอาศยอยนอย

3. แหลงน า โดยแหลงน าธรรมชาตจะมเชอจลนทรยมากหรอนอย

ขนอยกบปรมาณสารอาหารในแหลงน านนๆ แตถาเปนแหลงน าทงจาก

บานเรอนจะมเชอจลนทรยอยมากเพราะมสารอนทรยตกคางอยในน าทง

มาก

4. การกระท าของมนษย จากโรงงานอตสาหกรรมบางประเภท

เชน โรงทอผา โรงงานผลตอาหารสตว โรงงานผลตน าตาล เปนตน

ระยะเวลาทเชอจลนทรยสามารถอยในอากาศไดนานเทาใดนนขนอย

กบปจจยดงตอไปน

1. ชนดของเชอจลนทรย โดยพวกทมสปอรจะสามารถทนตอความ

รอน ความแหงแลงไดด

2. สภาพดน ฟา อากาศ ไดแก ความชน แสงสวาง อณหภม

รวมทงฤดกาลจะมผลตอปรมาณของเชอจลนทรย เชน ในฤดฝน

เชอจลนทรยจะตกลงสพนเนองจากถกน าฝนชะลงมา ในบรเวณทมแดด

จด ปรมาณเชอจลนทรยอาจนอยเนองจากถกแสงแดดท าลาย

3. ขนาดของอนภาคทเชอจลนทรยตดอย ถามขนาดเลกและเบา

จะสามารถลอยอยในอากาศไดนานและไปไดไกล

1. อนตรายจากเชอจลนทรย

1.1 ปนเปอนอาหาร ท าใหเกดการบดเนา หากรบประทานเขาไป

อาจท าใหเกดอาการทองรวง หรออาหารเปนพษ เปนตน

1.2 โรคแอนแทรกซ เปนโรคทเกดจากเชอ Bacillus Anthracis

ซงสามารถสรางสปอรได เชอนจะเขาทางบาดแผลหรอรอยแยกของ

แผลเกดเปนหนองอยางรายแรง หากหายใจเอาสปอรของเชอนเขาไป

จะท าใหเกดอาการไอ เจบหนาอก มไข และปวดเมอย

1.3 โรค Bagassosis เปนโรคทเกดจากฝนชานออยทมสปอรเชอ

ราและเชอ Thermoactinomyces Vulgaris เมอหายใจเอาฝนสปอรเขา

ไปจะเรมมอาการของปอดอกเสบ มไขต าๆ หายใจอดอด หอบ และม

เสมหะ

1.4 โรคปอดชาวนา เกดจากการหายใจเอาฝนละอองของฟาง

ขาวและพวกหญาแหงเขาไป ซงฝนละอองพวกนอาจมเชอ

Micropolyspora Faeni ตดปะปนกน อาการทพบจะมไขเลกนอย ไอ

แหงๆ เหนอยงาย ออนเพลย ปวดศรษะ เจบหนาอก น าหนกลด และเบอ

อาหาร

2. วธการเกบตวอยางชวภาพในอากาศ แบงออกเปน 2 วธใหญๆ คอ

2.1 วธการใชของเหลวเปนตวเกบ (Liquid Impingement)

วธการนเปนการบงคบใหอากาศไหลผานลงสของเหลวเพอใหฝน

ละอองทมเชอจลนทรยถกของเหลวดกเอาไวโดยใชเครองดดอากาศ

ของเหลวทใชดก ไดแก น ากลน, ตวดก (Buffer) ทปราศจากเชอ, หรอ

อาหารเหลวบางชนดทปราศจากเชอซงจะบรรจอยในขวดแกวเกบ

อากาศ (Impinger)

การเกบตวอยางดวยวธนจะตองค านงถงอตราการไหลของอากาศ

และระยะเวลาในการเกบ ถาใชอตราการไหลของอากาศทสงมาก

เชอจลนทรยอาจจะหลดออกมาพรอมกบฟองอากาศ ส าหรบระยะเวลา

ในการเกบนนถาใชเวลาในการเกบนอยเกนไปอาจตรวจไมพบเชอ แต

ถาใชเวลาในการเกบมากเกนไปอาจมปรมาณจลนทรยสงมากจนท าให

เกดความผดพลาดในการวเคราะห ซงอตราการไหลของอากาศท

เหมาะสมคอ 0.8-1.0 ลตรตอนาท และระยะเวลาในการเกบทเหมาะสม

คอ 10-60 นาท

2.2 วธการใชของแขงเปนตวเกบ (Solid Impingement) สามารถ

แบงออกไดดงน

1. วธ Settling Plate Technique ท าไดโดยการน าจานเพาะ

เชอทบรรจ Agar Media เพอท าการเกบเชอแบคทเรยทวไป โดยเปดฝา

Petri dish ไวเปนระยะเวลาตามตองการ ขณะเปดฝาฝนอองและ

เชอจลนทรยจะปลวตกลงมาบนผวหนาของ Agar เมอครบตาม

ระยะเวลาทตองการแลวจงปดฝา Petri dish แลวน าไปเขาตเพาะเชอท

อณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24-48 ชวโมง จะพบ Colony

ของเชอจลนทรย วธนจะบอกไดเพยงคราวๆเพราะไมสามารถบอก

ปรมาณทแทจรงได บอกไดเพยงแความเชออะไรบางเทานน

2. วธ Sieve Type Sample วธการนดดแปลงมาจากวธ

Settling Plate เพอใหไดผลดขน โดยมอปกรณบรรจ Plate ทม Agar

โดยฝาดานบนจะเจาะเปนรเลกๆเพอใหอากาศผานเขาไปภายในและถก

ดดออกโดยเครองดดอากาศ จะทราบปรมาณอากาศทผานเขาไปท าให

สามารถค านวณปรมาณเชอจลนทรยๆได โดยก าหนดใหมอตราการ

ไหล 1-10 ลตรตอนาท และใชระยะเวลาในการเกบ 10-30 นาท

3. วธ Slit-type Sample ใชคลายกบวธ Sieve Typeแตฝา

ครอบบนจานเพาะเชอจะเจาะเปนชองแคบๆยาวๆทจดศนยกลางของฝา

ครอบบนจานเพาะเชอ ขณะทเดนเครองดดอากาศฝาครอบจะหมนชาๆ

อากาศภายนอกจะผานชองและตกลงบน Agar โดยอตราการไหลของ

อากาศและระยะเวลาในการเกบเหมอนกบวธ Sieve Type

4. วธ Membrane Filter Technique ใชตลบเกบอากาศพรอม

กระดาษกรองชนดเกบเชอ

จลนทรยโดยตออปกรณเกบอากาศโดยใหอากาศไหลผานกระดาษ

กรอง ใชอตราการไหลของอากาศประมาณ 1.2 ลตรตอนาท ระยะเวลา

ในการเกบ 10-30 นาท เมอเกบเสรจเรยบรอยแลวใหน าสง

หองปฏบตการเพอท าการเพาะเชอตอไป

5. วธ Andersen Sample เปนวธทปรบปรงขนเพอความ

ถกตองและสะดวกในการเกบโดยใชเครองมอทผลตขนเปนพเศษซง

บรรจ Plate เปนชนๆ มทงขนาด 2 ชน และ 6 ชน (ยงมชนเยอะยงแยก

ขนาดฝนไดหลายขนาด) ตอกบเครองดดอากาศโดยใชอตราการไหล

ของอากาศประมาณ 28.3 ลตรตอนาท เมออากาศผานเขามาทางดาน

บน ฝนขนาดใหญทมน าหนกมากจะตกลงส Media ชนบนสดกอน ฝนท

เบากวาจะตกลงในชนถดไป

3. วธการสงตวอยางชวภาพในอากาศ

หลงจากทท าการเกบตวอยางชวภาพในอากาศเรยบรอยแลว

จะตองมการเกบรกษาตวอยางเพอปองกนการปนเปอนกอนทจะสง

ตวอยางเพอน าไปวเคราะหในหองปฏบตการ ดงน

- Impinger หลงจากเกบตวอยางเสรจเรยบรอยแลวตองใชส าลท

สะอาดปราศจากเชอปดจก พรอมปด foil และปดทบดวยกระดาษกาว

แลวแชเยนทนท จากนนตองน าตวอยางสงหองปฏบตการภายในวนนน

หรออยางชาทสดไมเกน 24 ชวโมงหลงจากด าเนนการเกบตวอยาง

- Filter Holder หลงจากเกบตวอยางเสรจเรยบรอยแลวตองแช

เยน แลวน าตวอยางสงหอง

ปฏบตการภายในวนนนหรออยางชาทสดไมเกน 8 ชวโมงหลงจาก

ด าเนนการเกบตวอยาง

ในการน าสงตวอยางชวภาพในอากาศตองมการ Label หมายเลข

ตวอยาง สถานทเกบตวอยาง ระยะเวลาในการเกบ อตราการไหลของ

อากาศ อณหภม

ในการขนสงตวอยางชวภาพในอากาศตองมความระมดระวง

เพราะตวอยางอาจคว าหรอตะแคงในระหวางการขนสงท าใหผลการ

วเคราะหผดพลาดได และตองระวงไมใหน าแขงละลายไหลเขาปะปนกบ

ตวอยางทเกบ

4. คามาตรฐานทใชแปลผลการวเคราะหตวอยางชวภาพในอากาศ

คามาตรฐานทใชในการแปลผลการวเคราะหตวอยางทางชวภาพ

ในอากาศนนยงไมมการก าหนดออกมาทงของประเทศไทยและของ

ตางประเทศ เนองจาก

1. เชอจลนทรยทแขวนลอยอยในอากาศมกมอยรวมกนหลาย

ชนด

2. การตอบสนองของมนษยตอปจจยทางดานชวภาพนนขนอยกบ

ปจจยหลายอยาง เชน ภมไวรบและภมตานทานของแตละบคคล

ลกษณะสภาพแวดลอมทางอากาศ ความรอน ความชน เปนตน ท าให

อนตรายทเกดขนเปนไปไดตงแตไมเกดอาการเลยจนกระทงรนแรงถง

ตาย ดงนนจงท าใหมขอจ ากดในการก าหนดคามาตรฐาน

3. ในปจจบนขอมลเกยวกบความสมพนธระหวางปรมาณของเชอ

ชวภาพในอากาศกบผลกระทบตอสขภาพนนยงไมเพยงพอทจะอธบาย

แหลงอางอง

ปวณา มประดษฐ. เอกสารประกอบการเรยนวชาการเกบตวอยางและ

วเคราะหตวอยางทางสขศาสตร-

อตสาหกรรม 1: ภาควชาสขศาสตรอตสาหกรรมและความ

ปลอดภย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยบรพา.

ศรพร วนฟน. แผนงานสขศาสตรอตสาหกรรม (Industrial Hygiene

Program). [ออนไลน].

เขาถงไดจาก:

http://www.thailandindustry.com/guru/view.php?id=19198&secti

on=9

สบคนเมอวนท 15 สงหาคม 2556

ศศภา เลศจนตนาการ. สขศาสตรอตสาหกรรม 1. [ออนไลน]. เขาถงได

จาก:

http://www.npc-

se.co.th/npc_date/npc_previews.asp?id_head=11&id_sub=36&i

d=732

สบคนเมอวนท 15 สงหาคม 2556

นพ.ววฒน เอกบรณะวฒน. มารจกกบสงคกคาม. [ออนไลน]. เขาถงได

จาก: http://www.summacheeva.org/index_article_hazard.htm

สบคนเมอวนท 15 สงหาคม 2556

นฐชานนท เขาราธ. การตรวจวดและประเมนระดบเสยงในสถาน

ประกอบการ: ภาควชาวทยาศาสตร-

อนามยสงแวดลอม คณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน.

การตรวจวดความเขมแสงสวาง. ฝายพฒนาความปลอดภยสถาบนความ

ปลอดภยในการท างาน

กรมสวสดการและคมครองแรงงาน.

การตรวจวดสภาพความรอน. ฝายพฒนาความปลอดภยสถาบนความ

ปลอดภยในการท างาน

กรมสวสดการและคมครองแรงงาน.

การใชเครองวดความรอน WBGT. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก:

http://www.safety-stou.com/UserFiles/File/WBGT.pdf

สบคนเมอวนท 19 สงหาคม 2556