อาจารยรชดาวลย จตรพรกลวศน

วท.ม.(โภชนศาสตร)

สาขาวชาสาธารณสขศาสตร คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

Phetchaburi Rajabhat University

วตถประสงคการเรยนร

1. มความร ความเข าใจพนฐานเกยวกบอาหารและ

โภชนาการ

2. อธบายความส าคญของโภชนาการตอสขภาพ

3. เพอใหทราบสถานการณอาหารและโภชนาการใน

ประเทศไทย

เนอหาประจ าบท

1. ความหมายของอาหารและโภชนาการ

2. ความหมายของสารอาหาร

3. ความหมายของภาวะโภชนาการ

4. ความส าคญของอาหารกบสขภาพ

5. สถานการณอาหารและโภชนาการในประเทศไทย

Question?

1. อาหารมความสมพนธกบงานสาธารณสขอยางไร

2. จากค ากลาวทวา “จงใหอาหารเปนยา อยาใหยาเปนอาหาร”

ค าพดสดทายของสตฟ จอบส หมายความวาอยางไร

อาหาร (Food)

สงใดกตามทรบเขาส รางกายโดยวธการดม การกน หรอการฉด

เปนตน และสามารถใหสารอาหารอยางใดอยางหนงหรอหลายๆ

อยางทกอใหเกดประโยชนตอรางกายในดานการเสรมสรางความ

เจรญเตบโต แขงแรง และสามารถด ารงชวตไดอยางปกตสข

ทมา: พระราชบญญตอาหาร พ.ศ.2522

โภชนาการ (Nutrition)

หมายถง วทยาศาสตรทวาดวยอาหาร สารอาหาร และสารอนๆท

อยในอาหาร การกน การยอย การดดซม การขนสง การใชและการ

ขบถายสารในอาหารเหลานน รวมทงบทบาท หนาท ความสมพนธ

และสมดลของสารเหลานนตอสขภาพ

ทมา: ชวเคมทางโภชนาการ, 2546

สารอาหาร (Nutrients) เปนสารเคมท ไดจากอาหาร มความส าคญและจ าเปนตอ

รางกาย เพอการเจรญเตบโตในวยทารกและวยเดก และรกษาคงไว

ซงสภาพและหนาทของรางกายในวยผใหญ

ทมา: ชวเคมทางโภชนาการ, 2546

สารอาหาร แบงเปน 2 ประเภท

• สารอาหารหลก (macronutrient) ไดแก คารโบไฮเดรต โปรตน ไขมน

• สารอาหารรอง (micronutrient) ไดแก แรธาต และวตามน

คารโบไฮเดรต โปรตน ไขมน พลงงาน

การ

เจรญเตบโต

สารชวเคม

คารโบไฮเดรต โปรตน ไขมน

เกลอแร และน า

เอนไซม โคเอนไซม ฮอรโมน

สมดลกรดดางของรางกาย

บทบาทของสารอาหาร

ทมา: โภชนศาสตรชมชน, ปราณต ผองแผว

สารอาหาร 1. คารโบไฮเดรต

2. โปรตน

3. ไขมน

4. วตามน

5. เกลอแร

6. น า

สารทไมใชสารอาหาร (Non Nutrients)

• มประโยชน : พฤกษเคม (Phytochemical)

• ขดขวางการดดซม : ไฟเตท (Phytate) แทนนน (Tannin)

• มโทษตอรางกาย : โลหะหนก

ทมา: ชวเคมทางโภชนาการ,รศ.ดร.นยนา บญทวยวฒน

Phytochemical

พช สารเคม Phytonutrients

แคโรทนอยด ไลโคพน แคปไซซน แอนโธไซยานน

X ออกซเดชน

การอกเสบ

มะเรง

ยบยง

ภาวะโภชนาการ (Nutrition status)

หมายถง สภาวะทางสขภาพของบคคลทมผลมาจากการรบประทาน

อาหาร การยอยอาหาร การดดซม การขนสง การสะสม และผลของ

การเผาผลาญสารอาหารในระดบเซลล

ทมา: โภชนศาสตรชมชน, ปราณต ผองแผว

ปจจยทสงผลตอภาวะโภชนาการ

• เศรษฐกจ สงคม

• สภาพทางรางกาย และจตใจ

• ขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรม

• รปแบบของอาหารทรบประทาน

ภาวะโภชนาการ (Nutrition status)

ภาวะโภชนาการด

(Desirable Nutrition)

เพศ อาย น าหนก

RDA

RDA คอ ปรมาณสารอาหารทแนะน าใหแตละคนไดรบในแตละวน

ภาวะทพโภชนาการ

(Malnutrition)

ภาวะ

โภชนาการ

ขาด

ภาวะ

โภชนาการ

เกน

ขาดโปรตนและ

พลงงาน (PEM)

ขาดธาตเหลก

ขาดไอโอดน

โรคอวน

โรคเบาหวาน

โรคหวใจและหลอดเลอด

https://www.nydailynews.com/

http://www.frewaremini.com/2013/0

2/overnutrition-disaster.html

ภาวะโภชนาการขาดโปรตนและพลงงาน

(PEM)

ควาชออรกอร (Kwashiorkor) มารสมส (Marasmus)

ทมา : http://en.wikipedia.org

"The problem of malnourishment in India is a

reflection on its deeply entrenched poverty and a

lack of functionality of its systems,"

ความส าคญของอาหารกบสขภาพ

• ดานสขภาพกาย

รางกายเจรญเตบโต แขงแรง มภมตานทานโรค และอายยนยาว

• ดานสขภาพใจ

จตใจแขงแรง มความมนคงในอารมณ แจมใส กระตอรอรน วฒภาวะสมวย

สถานการณอาหารและโภชนาการในประเทศไทย

ความสญเสย

ปสขภาวะ

รอยละของเดกอายต ากวา 5 ปทมภาวะโภชนาการ

ในกล มประเทศอาเซยน พ.ศ. 2548-2558

Source: World Health Statistics, 2017

เดกไทยอายต ากวา 5 ป เกอบ 1 ใน 10 มภาวะ “อวน”

ทมา : สขภาพคนไทย, 2561

ทมา : สขภาพคนไทย, 2561

พฤตกรรมการบรโภคอาหาร

การบรโภคผกผลไมนอย

การบรโภคอาหารหวาน มน เคม มากไป

พฤตกรรมการบรโภคอาหาร

• การปรงประกอบอาหารรบประทานเองนอยลง

• เลอกซออาหารส าเรจรป ขนมขบเคยว ขนมกรบกรอบ ชอคโกแลต

ลกอม น าอดลม และเครองดมรสหวาน

• ผประกอบการเรงผลตและจ าหนายอาหารทมพลงงาน ไขมน น าตาล

และโซเดยมสง

• การท าการตลาดทกระต นใหผบรโภคซออาหารปรมาณมากในแตละครง

เพอใหซออาหารในราคาทถกลง

สภาพแวดลอมทเออใหเกดโรคอวน หรอ

obesogenic environment

เอกสารอางอง

1. Wikipedia The Free Encyclopedia. Malnutrition [Internet]. 2018 [updated 2018 July 24; cited 9

Aug 2018]. Available from: http://en.wikipedia.org/wiki/Malnutrition.

2. ทกษพล ธรรมรงส , สรนทรยา พลเกด และสลดดา พงษอ ธา . อวนท าไม ท าไมอวน :

สถานการณของปจจยทเก ยวของกบภาวะน าหนกเกนและโรคอวนในประชากรไทย .

วารสารวชาการสาธารณสข 2554; 20(1): 126-144.

3. นยนา บญทวยวฒน. (2546). ชวเคมทางโภชนาการ. กรงเทพฯ: บรษทซกมา ดไซนกราฟฟก

จ ากด.

4. ประณต ผองแผว. (2539) โภชนศาสตรชมชน: ในสงคมท มการเปลยนแปลงภาวะเศรษฐกจ

อยางรวดเรว. กรงเทพฯ: ลฟวง ทรานส มเดย.

5. สมาคมจนทรเสยวการแพทยและสาธารณสข. (2552). การบรณาการองคความรบทบญญต

ศาสนาอสลามกบการสรางเสรมสขภาพ: อาหารและโภชนาการ. สถาบนวจยระบบสขภาพ

ภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครทน.

6. ส านกงานส ารวจสขภาพประชาชนไทยสถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2554). รายงานการ

ส ารวจการบรโภคอาหารของประชาชนไทย การส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจ

รางกาย ครงท 4 พ.ศ.2551-2552. นนทบร: บรษท เดอะกราฟโก ซสเตมส จ ากด.

Thank You