ของนักรบทางวัฒนธรรมดนตรี...

145

ปท 6 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม ประจ�าป 2555

* อาจารยประจำา ภาควชาวทยกระจายเสยงและโทรทศน คณะนเทศศาสตรมหาวทยาลยธรกจบณฑตย เลขท 110/1-4 ถ.ประชาชน หลกส กรงเทพฯ 10210 อเมล : [email protected]

เพลงและอตลกษณวฒนธรรมชมชน:จรล มโนเพชร กบบทบาทของนกรบทางวฒนธรรมดนตรลานนาMusic and Community’s Cultural Identity: Jaran Manopetch and his role as a Cultural Warrior

ผชวยศาสตราจารย ดร. ฐตนน บ. คอมมอน*

บทคดยอ บทเพลงลานนาถอเปนความโดดเดนทางวฒนธรรมของชมชนลานนาบทเพลงในยคสมยใหมไดรบการพฒนาจากเพลงพนบานลานนาน�ามาประยกตกบดนตรสมยใหม กอใหเกดแนวดนตรลกผสม เชน โฟลคซองลานนาลกทงลานนาฮปฮอปลานนาอยางไรกตามบทเพลงเหลานและศลปนลานนาโดยเฉพาะจรลมโนเพชรครเพลงลานนาทลวงลบไปแลวยงคงถายทอดอตลกษณและวฒนธรรมของชมชนลานนาบทความชนนเปนการเชดชเกยรตและร�าลกถงคณจรลมโนเพชรในฐานะนกรบทางวฒนธรรมดนตรลานนาทถายทอดและธ�ารงอตลกษณวฒนธรรมของชมชนลานนาผานการสอสารดวยบทเพลง

ค�าส�าคญ :เพลง/ลานนา/อตลกษณ/วฒนธรรม/ชมชน

วารสารนเทศศาสตรธรกจบณฑตย

146


Abstract Lanna music demonstrates the uniqueness of Lanna culture. It has been recently adapted to incorporate modern kinds of music and emerged with hybrid genres such as Folksong Lanna, Hip Hop LannaandLukTungLanna.Lannamusicandartist,specifically,JaranManopetch, have played a role in the articulation of cultural identity within the Lanna community. Hence, this article focuses on the role ofthelateJaranManopetch,“Lannaculturalwarrior”,andhismusicupon the construction and articulation of Lanna cultural identity.

Keywords : Music/Lanna/Identity/Culture/Community


147


บทน�า เพลงคอสนทรยศาสตรทอยคมนษยมาชานานและเปนหนงใน สอเกาแกทสดทใชในการถายทอดวฒนธรรมของชมชนจากรนสรน จากเพลงประจ�าชนเผาทรองประกอบจงหวะงายๆโดยใชเครองเคาะเครองเปาทประยกตจากวสดหางายตามธรรมชาต พฒนาสจงหวะดนตรทซบซอนและกลายเปนธรกจบนเทงทเปนสวนหนงของวถชวตในสงคมสมยใหม เทคโนโลยทใชในการสรางสรรคเพลงไดรบการพฒนาขน การก�าเนดขนของMP3และการDownloadเพลงออนไลนอาจสงผลใหรปแบบธรกจและการฟงเพลงของคนเปลยนไปแตสงหนงทไมเคยเปลยนกคอเพลงยงคงท�าหนาทในการถายทอดอตลกษณและวฒนธรรมของสงคมและชมชน เนอหาของเพลงในแตละยคสมยเปนสงทสะทอนภาพวถชวตของผคนในแตละชวงเวลาศลปนใชบทเพลงเปนเครองมอในการจดบนทกทางสงคมและความเปลยนผานของประวตศาสตรสงคมในแตละยคสมยเพลงเปนสอทศลปนเพลงใชในการถายทอดอตลกษณความเปนตวตนของศลปนนอกจากนศลปนยงใชเพลงเปนเครองมอสะทอนความรสกทตนมตอธรรมชาตสงคมวฒนธรรมและสงแวดลอมจงกลาวไดวาลกษณะสภาพสงคมและวฒนธรรมทเปลยนไปมสวนในการสรางสรรคทวงท�านองและเนอหาในบทเพลงของศลปนดวย เนอหาและความหมายของเพลงมสวนในการสรางแรงบนดาลใจใหผฟงไดรบรถงวฒนธรรมชมชนและอตลกษณรวมทตนมตอศลปนนอกจากนเพลงยงท�าหนาทเปนสอในการเชอมโยงอตลกษณของกลมคนเขาไวดวยกนการฟงเพลงมใชเพยงการสอสารระหวางคนฟงกบเพลงทฟงหรอการสอสารระหวางคนฟงกบศลปนเทานน แตเปนการสอสารทเชอมโยงผฟงเขากบคนอกหลายคนทไดมโอกาสฟงเพลงเดยวกนเพลงจงมบทบาทในการสรางชมชนเพลงซงหมายถงกลมคนทฟงเพลงเดยวกนมความคดความรสกและการรบรอตลกษณรวมจากเพลงทฟงเหมอนกน


148


ภาพตวอยางของการสรางชมชนเพลงทเหนไดชดเจนเชนภาพนกเทยวราตรในสถานบนเทงทสงเสยงรองชอบใจเมอเพลงโปรดของพวกเขาดงขนพรอมกบขยบขาสายสะโพกไปตามจงหวะของดนตรทก�าลงบรรเลงและภาพแฟนคลบผเขาแขงขนรายการเรยลลตโชว อคาเดม แฟนเทเชย นงจบกลมกนตามอตลกษณรวมทเชอมโยงดวยตวผเขาแขงขนทตนชอบเหมอนกน ในบรบททางการเมอง เพลงถกใชเปนเครองมอส�าคญในการขบเคลอนของชมชนทางความคดทมอดมการณทางการเมองรวมกนตวอยางเชนคอนเสรตวดสตอค(WoodstockConcert)ทเรมขนในป1969ถกใชเปนพนทในการประกาศความคดตอตานสงครามเวยดนามโบโนซงเปนนกรองน�า วงยทวงดนตรรอคชอดงของประเทศไอรแลนไดแตงเพลงWalkOnใหกบ นางอองซานซจและใชเพลงดงกลาวเพอเปนการรณรงคใหรฐบาลทหารพมาปลดปลอยเธอจากการถกกกบรเวณทบานพกและเพลงWalkOnไดกลายเปนเพลงทคนจ�านวนมากใชเปดเพอใหก�าลงใจกนในเทศกาลตางๆในเวลาตอมานอกจากนมาดอนนาศลปนทไดฉายาวาราชนเพลงปอบไดใชพลงทางดนตรของเธอในการแตงเพลงและสรางภาพยนตรสารคดเรองIambecauseweareขนมาใชเรยกรองความตระหนกเกยวกบปญหาโรคเอดสในประเทศมาลาวคอนเสรตLiveEarthเปนซรยของคอนเสรตทจดขนในประเทศตางๆพรอมกนโดยเรมจดขนครงแรกเมอวนท7กรกฎาคม2550เพอใชดนตรเปนสอในการสรางความตระหนกเกยวกบปญหาสภาวะโลกรอนจากตวอยางขางตนทกลาวมาท�าใหเรามอาจปฏเสธไดวาเพลงมบทบาทตอวถชวตของคนเราเพลงถกใชเปนเครองมอในการถายทอดอดมการณของศลปนขณะเดยวกนเนอหาและความหมายทสะทอนผานเพลงกมบทบาทในการเชอมโยงวฒนธรรมและอตลกษณรวมของสมาชกในชมชนเพลงเขาดวยกน ดนตรและเพลงลานนา เปนแนวดนตรทมเอกลกษณของงานเพลงทเดนชด วฒนธรรมลานนามอทธพลในการสรางงานเพลงของศลปนขณะเดยวกน วถชวตและวฒนธรรมลานนาทเปลยนไปตามยคสมยกไดรบการ


149


ถายทอดผานบทเพลงตามมมมองของศลปนจากเพลงและดนตรพนเมองพฒนาสเพลงโฟลคซองค�าเมองศลปนลานนาไดน�าเอาเครองดนตรและแนวดนตรสมยใหมเขามาประยกตท�าใหเพลงพนเมองไดรบการพฒนากลายเปนเพลงสมยนยม(PopularMusic)ทเขาถงคนหลากรนหลายกลม การพฒนาของเพลงลานนามอทธพลสวนหนงมาจากกระแสการเปลยนแปลงของเศรษฐกจและสงคมทงของโลกและประเทศไทยศลปน คนส�าคญทมบทบาทในการพฒนาเพลงลานนาคอ จรล มโนเพชร โดยเขาไดน�าเอารปแบบดนตรตะวนตกของศลปนทเขาประทบใจเชน“บอบดเลน”“จอหนเดนเวอร”“ไซมอนแอนดการฟงเกล”“ปเตอรพอลแอนดแมร”มาผสมผสานกบดนตรพนเมองและค�ารองทเปนภาษาลานนากอใหเกดรปแบบดนตรลกผสม (HybridGenre)ทเรยกวา โฟลคซองค�าเมองซงไดรบความนยมอยางมากจากทงผฟงในชมชนลานนาและผฟงทวไปสงผลใหเพลงลานนากลายเปนเพลงสมยนยมในตลาดเพลงของไทย อยางไรกตามแมดนตรตะวนตกจะเขามามบทบาทในการแตงเพลงของเขาเพลงโฟลคซองค�าเมองของจรลมโนเพชรยงไมทอดทงปรชญาและสนทรยภาพทสะทอนความเปนลานนา เพลงของเขาสะทอนภาพวฒนธรรมชมชนและอตลกษณลานนาทเปลยนแปลงไปตามยคสมย นอกจากนนเพลงของจรลมโนเพชรยงสรางแรงบนดาลใจใหกบศลปนในยคตอมา ในการพฒนาดนตรลานนาทมเอกลกษณโดดเดนศลปนยคลกหลานของชมชน ลานนาไดสานตอแนวการท�างานของจรลมโนเพชรโดยการน�าเอาดนตรแนวใหม เชน ดนตรรอคดนตรฮปฮอปมาผสมกบดนตรพนเมองและภาษาค�าเมองกอใหเกดแนวเพลงลกผสมใหมๆขณะเดยวกนกยงสะทอนอตลกษณและวฒนธรรมชมชนรวมสมยของลานนา บทความเรอง“เพลงและอตลกษณวฒนธรรมชมชน:จรลมโนเพชร กบบทบาทของนกรบทางวฒนธรรมดนตรลานนา” ชนน เกดขนจากความศรทธาทผ เขยนมตอ คณจรล มโนเพชร ผเปนศลปนทมอจฉรยภาพทาง


150


ดนตรและกวเอกแหงลานนาทเปรยบเสมอนนกรบทางวฒนธรรมผธ�ารงและถายทอดอตลกษณวฒนธรรมลานนาผานบทเพลงและดนตรมาตลอดระยะเวลา50กวาปของชวต โดยผเขยนมจดมงหมายในการสะทอนบทบาทของศลปนลานนาโดยเฉพาะบทบาทของคณจรลมโนเพชรในการถายทอดและเชอมโยงอตลกษณและวฒนธรรมชมชนของลานนาผานบทเพลงนอกจากนผเขยนขออทศบทความชนนใหเปนเกยรตแกการร�าลกถงทศวรรษแหงวาระครบรอบการจากไปของกวเอกแหงลานนาทานนดวย

เพลง อตลกษณ และวฒนธรรม (Music, Identity and Culture) เพลงคอรปแบบของสนทรยศาสตรและกจกรรมทอยคกบมนษยมาตงแตสมยดกด�าบรรพและยงถอเปนสวนหนงของชวตและสงคมมนษยหรออาจกลาวอกนยหนงไดวาเพลงเปนวฒนธรรมรปแบบหนงทมบทบาทในการเชอมโยงอตลกษณชมชนของคนในสงคมเขาไวดวยกน ค�าวา วฒนธรรม (Culture) เปนค�าศพททมความหมายซบซอนและยากแกการใหค�าจ�ากดความมากทสดค�าหนงโดยRaymondWilliamsนกวชาการดานวฒนธรรมศกษาคนส�าคญขององกฤษไดกลาวไววา ค�าวาวฒนธรรม(Culture)มรากศพทมาจากภาษาลาตนค�าวาCulturaซงWilliamsไดใหความหมายของค�าวาวฒนธรรมไว3ประการคอ[1] 1.กระบวนการทางความคดทเกยวกบภมปญญาจตวญญาณและสนทรยศาสตร 2.วถชวตการด�าเนนชวตของคนกลมหนง 3.ผลงานกจกรรมวตถอนเกดจากกระบวนการทางความคดทเกยวกบปญญาจตวญญาณและสนทรยศาสตร ดงนนเพลงจงถอเปนวฒนธรรมรปแบบหนงในความหมายของผลงานทเกดจากการปฏบตอนเปนกจกรรมทใชสตปญญาและความสามารถทางสนทรยศาสตรของศลปนรวมทงเปนวถชวต(WayofLife)รปแบบหนงของ


151


กจกรรมในสงคมมนษย[2] นกวชาการหลายคนไดใหความหมายของเพลงในเชงวฒนธรรมไวมากมายเชนHosokawaกลาววาเพลงเปนรปแบบการฟงแบบหนงและเปนแงมมทส�าคญของการด�ารงชวตอยในสงคมมนษย[3] ในขณะทนกวชาการชาวตะวนตก JohnFrith ซงเปนผมชอเสยงในฐานะนกวชาการและนกวจารณดนตรคนส�าคญทเขยนต�าราและบทความเกยวกบเพลงในเชงวฒนธรรมไวมากมายกลาววาเราซมซบเอาเพลงเขามาในชวตและทวงท�านองของรางกายเพลงถอเปนสอทเขาถงไดงายและไมตองใชเวลามากในการซมซบ[4]เพลงมบทบาทในการสรางการมสวนรวมในสงคมเชนการรวมตวกนของผคนในโบสถทมารวมรองเพลงในกจกรรมทางศาสนาตางๆ การเขาไปฟงเพลงเพอความรนรมยในคลบทเปดเพลงแนวทกลมคนตางๆชนชอบการรวมตวกนในเทศกาลดนตรทงเพอวตถประสงคในการฟงเพลงและการท�ากจกรรมตางรวมกน เพลงถกน�ามาใชสรางความสมพนธตอกนของผคนภายใตคานยมแฟชนและรปแบบชวตของกลมคนทมอตลกษณรวมกน ในแงการเมองเพลงถกน�าเขามามสวนรวมในอดมการณทางการเมองอยางมากในปค.ศ.1969ผคนกวา5แสนคนมาชมนมกนทนวยอรคเมองWoodstockในงานMusicandArtsFairเพอรวมตวกนประทวงรฐบาลสหรฐเกยวกบสงครามเวยดนามคอนเสรตดงกลาวเปนปรากฏการณทกลมคนในชมชนทเชอมรอยกนดวยอดมการณทางการเมองเดยวกนมารวมตวกนและใชเพลงเปนสอในการตอสทางการเมองปรากฏการณดงกลาวไดรบการถายทอดออกไปทวโลกและกลายเปนเหตการณส�าคญระดบโลกในยคนน การใชเพลงเพอเปนสญลกษณทางวฒนธรรมในการถายทอด อตลกษณและอดมการณของคนกลมเดยวกนยงคงมใหเหนอยางตอเนองเชนงานAidConcert ในประเทศองกฤษและสหรฐอเมรกา ทใชเพลงถายทอดอดมการณชวยเหลอผอดอยากในประเทศเอธโอเปยท�าใหเพลงWearethe


152


World โดงดงไปทวโลกปรากฏการณดงกลาวชใหเหนวาเพลงถกน�ามาใชเชอมโยงปญหาโลกรวมทงชวตของผคนและสงคมโลกโดยไมมการแบงแยกเชอชาตและเผาพนธ ในขณะทประเทศไทยสวนใหญยงคงมองเพลงในแงมมของความบนเทงทไรความหมาย ในแวดวงวชาการตะวนตกกลบมองเพลงในเชงประวตศาสตรและวฒนธรรม ตงแตทศวรรษ 1960 เปนตนมา เพลงถกน�ามาศกษาในมมมองของวฒนธรรมศกษา (Cultural Studies) ทงในแงสงคมศาสตรและมนษยศาสตร แมในมมมองของโลกในสงคมยคหลงสมยใหม(Postmodernism)นกวชาการคนส�าคญเชนFrederickJameson[5]ยงน�าเพลงมาวเคราะหไวโดยกลาววาเพลงสมยนยม(PopularMusic)สะทอนภาพวฒนธรรมของสงคมยคสมยใหม (ModernSociety) และสงคมยคหลงสมยใหม (PostmodernSociety) โดยเขาใหความเหนวาในขณะท TheBeatlesและTheRollingStoneคอตวแทนของดนตรยคสงคมสมยใหมวงดนตรแนวPunkRockอยางClashและวงดนตรแนวNewWaveเชนTalkingHeadคอตวแทนของดนตรยคสงคมหลงสมยใหม นอกจากน AndrewGoodwin [6] นกวชาการอกทานยงมองวาMTVและการใชSamplingในการท�าเพลงของศลปนยคปจจบนถอเปนการน�าเทคโนโลยสมยใหมมาใชในการผลตดนตรยคสงคมหลงสมยใหม ดงนนการศกษาเรองเพลงในมมมองดานวฒนธรรมจงเปนการศกษาภาพสะทอนของอตลกษณและวฒนธรรมทเปลยนไปในสงคมแตละยคสมย เนอหาและความหมายทถายทอดผานบทเพลงนอกจากจะสะทอนวถชวต วฒนธรรมและอดมการณของคนในชมชนเดยวกนแลวยงมบทบาทในการสะทอนและเชอมโยงอตลกษณทางวฒนธรรม(CulturalIdentity)ของกลมคนทใชเพลงนนๆรวมกนอกดวย StuartHall ใหความหมายของอตลกษณทางวฒนธรรม (Cultural


153


Identity)ไววาเปนความหมายรวม(SharedMeaning)ทมภาษาเปนสอกลางท�าใหคนทมอตลกษณรวมกนสามารถเขาใจสงตางๆรวมกนได[7]อตลกษณทางวฒนธรรมสอความหมายดวยระบบสญลกษณ เปนตวแทนความหมายทผลตและแลกเปลยนผานการใชภาษาในลกษณะรปแบบตางๆ เชน เสยงภาษาเขยนภาพนงและภาพเคลอนไหวจงหวะดนตรและสงของดงนนภาษาและทวงท�านองผานดนตรทผลตผานความคดอดมการณและความรสกของคนในสงคมเดยวกนจงเปนสงทมความหมายรวมกนของคนในสงคม JohnTomlinson[8]กลาววาสอเปนตวแทนของสงคมสมยใหมความสมพนธระหวางสอและวฒนธรรมเปนการสรางปฏสมพนธระหวางกนดงนนเพลงในฐานะสอรปแบบหนงจงมสวนในการสรางปฏสมพนธของคนในสงคมบทเพลงทถายทอดโดยศลปนและนกแตงเพลงชาวลานนาจงท�าหนาทเปนสอทมบทบาทในการเชอมโยงอตลกษณวฒนธรรมลานนาระหวางกลมคนในชมชนลานนาเขาไวดวยกน โดยศลปนใชเพลงเปนเครองมอในการสอสารและถายทอดอตลกษณวฒนธรรมลานนาซงเปนความหมายรวม (SharedMeaning)ทมภาษาและทวงท�านองเปนสอกลางคนฟงสามารถรบร ถอดความหมายและเชอมรอยอตลกษณรวมนนไดผานบทเพลง อยางไรกตามอตลกษณและวฒนธรรมเปนค�าทมความหมายและวธการตความทซบซอนอตลกษณและวฒนธรรมไมใชสงทอยคงท(Fixed-entity)และไมมความหมายตายตวแตหากเปลยนแปลงตามบรบทและเวลาทเปลยนไปนอกจากนความหมายของอตลกษณและวฒนธรรมมกเปลยนแปลงอยตลอดเวลา(On-goingprocess)โดยเฉพาะในยคสงคมสมยใหมอตลกษณและวฒนธรรมเปลยนแปลงตามสงคมทเปลยนไปอยางรวดเรวเสมอ ดงทKobenaMercerกลาววาอตลกษณเปนเรองส�าคญทถกน�ามากลาวถงเสมอเมอถงคราววกฤตสงทเราคดวามความหมายตายตวและมแกนแทคงทกลบถกแทนทดวยความเคลอบแคลงสงสย[9]


154


อตลกษณชมชนลานนาเปนสงทมความหมายไมคงท ดงท StuartHall กลาววา ความหมายของอตลกษณแบบเดมๆเสอมคลายลงและเปดทางใหอตลกษณใหมๆเขามาแทนทเกดการแบงแยกทางอตลกษณทบางครงซบซอนและยากทจะเขาใจ[10]นกวชาการดานวฒนธรรมศกษาเหนพองกนวาวกฤตทางอตลกษณเปนปรากฏการณของสงคมสมยใหมทเปนผลมาจากกระแสการเปลยนแปลงของโลก วฒนธรรมและอตลกษณของชมชนลานนาเปลยนแปลงตามยคสมยบทเพลงของจรลมโนเพชรและศลปนลานนาลวนท�าหนาทถายทอดสะทอนและจดบนทกการเปลยนแปลงทเปนไปตามกระแสธารทางวฒนธรรมตามยคสมยภายใตบรบททางสงคมและประวตศาสตรทเปลยนไป เพลงลานนาเปนวฒนธรรมทเกดขนและด�ารงอยมายาวนานตงแตอดตจนปจจบน รปแบบของดนตรและเนอหาของบทเพลงมการพฒนาเปลยนแปลงตามบรบททางประวตศาสตรทมปฏสมพนธกบวฒนธรรมอนอตลกษณและวฒนธรรมลานนาทถายทอดผานบทเพลงลานนาเปนสงทเปลยนแปลงและพฒนาตลอดเวลาโดยผานการผสมผสานระหวางวฒนธรรมอนทเขามาแสดงบทบาทในวาระตางๆตามบรบททางสงคมและประวตศาสตรทเปลยนไป ดงแนวความคด วฒนธรรมลกผสม (Cultural Hybridity) ทสนบสนนมมมอง Anti-essentialismทวา อตลกษณและวฒนธรรมไมมแกนตายตว แตสามารถเปลยนแปลงไดตลอดเวลา วฒนธรรมเกดจากการผสมผสานและขอยมซงกนและกนเกดจากการผสมผสานระหวางอตลกษณและวฒนธรรมรปแบบอนซงเปนกระบวนการทเกดขนมาตงแตอดต การศกษาวฒนธรรมและอตลกษณชมชนจงตองค�านงถงบรบททางสงคมในประวตศาสตรเปนองคประกอบในการวเคราะหดวยอตลกษณและวฒนธรรมลานนาทถายทอดผานบทเพลงลานนามความเปนพลวต (Dynamic) การวเคราะหอตลกษณและวฒนธรรมลานนาจงตองค�านงถงลกษณะการผสมผสานและการขอยมกนระหวางวฒนธรรมทแตกตางดวย เพลงและดนตร


155


ลานนาเปนวฒนธรรมทเกดจากการผสมผสาน (Cut andMix) และขอยมกนระหวางดนตรไทยและดนตรเพอนบานในอดตตอมาจงน�ามาผสมผสานกบดนตรโฟลคซองตะวนตกกลายเปนโฟลคซองลานนาโดยมจรลมโนเพชรเปนผน�าขบวนและไดพฒนาเปนแนวเพลงลกผสมอนๆตามมา อตลกษณวฒนธรรมของชมชนและเพลงลานนาจงเปนผลพวงของการแลกเปลยนและผสมผสานในเชงประวตศาสตร โดยตองวเคราะหผานความสมพนธระหวางชมชนอตลกษณและดนตรลานนา

ลานนา: ชมชน อตลกษณ และดนตร ลานนา เปนชมชนเกาแกทมประวตศาสตรทางสงคมและวฒนธรรมอนยาวนานการกอรางสรางอาณาจกรชมชนลานนาสามารถนบยอนกลบไปในยคสมยของพญาเมงรายเจาเมองหรญนครเงนยางเชยงแสนองคท25ซงไดเรมตเมองเลกเมองนอยและรวบรวมเมองนอยใหญมาเปนอาณาจกรทชอวา อาณาจกรโยนกเชยงแสนจากนนจงไดขยายอาณาบรเวณของอาณาจกรผานการท�าศกสงครามและการผกสมพนธไมตรแผขยายอ�านาจและอาณาเขตกวางใหญมากขนและขนานนามอาณาจกรใหมนวา อาณาจกรลานนา โดยไดมการยายราชธานมาอยท นครเชยงใหมนบตงแตปพ.ศ. 1839นอกจากนอาณาจกรลานนายงไดผกสมพนธไมตรกบอาณาจกรอยธยา อยางไรกตามภายหลงอาณาจกรลานนาเรมเสอมลง เกดปญหาการจราจลและแยงชงราชสมบตเมองขนตางๆแยกตนเปนอสระและภายหลงถกพมาเขายดครองในสมยของพระเจาบเรงนองจงตกเปนเมองขนของพมาเปนระยะเวลาราว216ปตอมาอาณาจกรลานนาสามารถกอบกเอกราชไดภายใตการน�าของพระเจาบรมราชากาวละภายใตการสนบสนนของทพหลวงในสมเดจพระเจาตากสนมหาราชอาณาจกรลานนาจงเขามาอยในฐานะประเทศราชของกรงธนบรและในเวลาตอมาไดเปลยนแปลงระบอบการปกครองมาเปนมณฑลเทศาภบาล ในสมยรชกาลท5แหงกรงรตนโกสนทรตอมาหลงการเปลยนแปลงการปกครองโดย


156


คณะราษฎรไดมการปรบปรงระเบยบบรหารราชการใหมยบมณฑลเทศาภบาลลงเหลอเปนหนวยการปกครองระดบจงหวดแทนชมชนลานนาสมยใหมในยคปจจบนจงประกอบไปดวย 8จงหวดทางภาคเหนออนไดแก เชยงใหม ล�าพนล�าปาง เชยงรายแพร นานพะเยาและแมฮองสอนชมชนลานนาสมยใหมไดรบการพฒนาเรอยมาภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตทมงพฒนาโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคมโดยเนนการสรางระบบสาธารณปโภคและคมนาคมเพอเชอมโยงจงหวดและอ�าเภอตางๆสงเสรมการกระจายความเจรญไปยงเมองหลกตามภมภาคสงผลใหอดตราชธานของอาณาจกรลานนาเชนจงหวดเชยงใหมกลายเปนศนยกลางแหงความเจรญในภมภาคดงดดนกธรกจและนกทองเทยวตางถนใหมาเยยมชมและตงถนฐาน หากวเคราะหประวตศาตรของชมชนลานนานบจากอดตจนถงปจจบนในเชงโครงสรางของระบอบการเมองการปกครอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมจะพบวา ชมชนลานนาไดด�ารงอตลกษณทโดดเดนมาเนนนานมขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรมและภาษาอนเปนเอกลกษณของตนเอง อตลกษณทางวฒนธรรมดงกลาวประกอบดวยทงอตลกษณดงเดมของอาณาจกรชมชนลานนาและอตลกษณทเกดจากการผสมผสานระหวางวฒนธรรมอนทเขามามปฏสมพนธกบชมชนลานนา ความโดดเดนทางวฒนธรรมดานหนงของชมชนลานนาคอเอกลกษณดานดนตรทมบทบาทอยางมากในการถายทอดและเชอมโยงอตลกษณชมชนลานนานบจากอดตจนถงปจจบนดนตรเขามามบทบาทตอชมชนลานนาทงในการประกอบพธกรรมการประกอบการแสดงและกจกรรมสนทนาการเครองดนตรลานนาทเปนเอกลกษณทงเครองดดส ต เปาทมกถกเรยกรวมไปวา ซะลอ ซอซง กไดรบอทธพลมาจากเครองดนตรของ จนอนเดยพมาและเครองดนตรจากภาคกลางและภาคอสาน เพลงค�าเมอง ซงเปนเพลงทมเนอรองเปนภาษาถนลานนา กลาวไดวามก�าเนดและพฒนาการสวนหนงตอเนองมาจากเพลงพนบานลานนา


157


โดยสามารถแบงตามรปแบบไดเปน4ประเภทคอเพลงลกทงค�าเมองเพลงโฟลคซองค�าเมองเพลงสตรงค�าเมองและเพลงเมดเลยค�าเมองเพลงค�าเมองในปจจบนซงเปนดนตรลานนารวมสมยไดรบอทธพลจากดนตรสมยใหมและดนตรตะวนตกดงจะเหนไดจากอทธพลของดนตรแนวโฟลคซองของจรลมโนเพชรทไดรบอทธพลมากจากงานเพลงของ“จอหนเดนเวอร”“บอบดเลน”“ปเตอรพอลแอนดแมร”และ“ไซมอนแอนดการฟงเกล”นอกจากนงานเพลงสตรงค�าเมองและเมดเลยค�าเมองในยคปจจบนยงไดรบอทธพลจากดนตรแนวปอบและฮปฮอปกอใหเกดการผสมผสานกลายเปนแนวดนตรลกผสม(HybridMusic)ดงตวอยางทเหนไดจากเพลงแนวลกทงฮปฮอปค�าเมองจากอลบมฮปฮอปขาวนง ของ “ศลปนโนเนม” ซงเปนกลมศลปนชาวลานนา 5 คนทเปนนกศกษาเอกดนตร ของมหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม ทมารวมตวกนท�าเพลงภายใตคายเพลงกนดม เรคคอรดซงเปนคายนองใหม รวมทง ลกทงแนวแดนซสมยใหมของ“กระแตสาวล�าปาง”(ชอจรงนภาพรแปงอวน)ภายใตการดแลของคายเพลงอารสยามทเนนจงหวะดนตรแบบสนกสนานเนอรองตดหและมลกษณะการรองทไมเนนการเออนแบบลกทงแทๆประกอบกบการแตงกายและทาเตนสมยใหมทเขาถงกลมผฟงวยรนสมยใหมนอกจากนยงมงานของลานนาคมมนสภายใตสงกดคายแกรมมทน�าเสนอแนวดนตรค�าเมองทผสมผสานแนวเพลงปอบและบลมเนอรองผสมผสานทงภาษาไทยกลางและภาษาค�าเมองท�าใหตดหและไดรบความนยมจากกลมผฟงทงวยรนลานนาและทวประเทศ กลาวโดยสรป ชมชนลานนามพฒนาการทางประวตศาสตร สงคมการเมอง และวฒนธรรมมาอยางยาวนานดนตรลานนาถอเปนอตลกษณทางวฒนธรรมทโดดเดนของชมชนลานนาทมพฒนาการอนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงเชงโครงสรางสงคมของชมชนลานนา เพลงลานนาพฒนาจากเพลงพนบานตามประเพณดงเดมทไดรบอทธพลจากเครองดนตรของประเทศเพอนบานและพฒนาเรอยมาจนถงยคของเพลงลานนารวมสมยทม


158


ลกษณะผสมผสานระหวางดนตรพนบานลานนาและดนตรตะวนตกสมยใหมกอใหเกดแนวดนตรแบบลกผสม(HybridMusic)การพฒนาของดนตรลานนา ดงกลาวมความเปนพลวตอนเปนผลมาจากปฏสมพนธทางวฒนธรรมระหวางชมชนลานนาและชมชนอนๆทเขามาเกยวของทางสงคมและประวตศาสตรขณะเดยวกนเพลงลานนานบจากอดตถงปจจบนกมบทบาทในการเชอมโยงอตลกษณของคนในชมชนลานนาดงจะกลาวถงในหวขอตอไป

บทบาทของเพลงลานนาในการถายทอดและเชอมโยงอตลกษณชมชนลานนา แมรปแบบของดนตรและเพลงลานนาจะมพฒนาการไปเพยงใดเพลงและดนตรลานนายงคงด�ารงบทบาทในการถายทอดและเชอมโยงอตลกษณชมชนลานนา เพลง ถอเปนสอเกาแกทสดสอหนงทมนษยใชในการสอสารและถายทอดวฒนธรรมศลปนในฐานะสมาชกหนงในสงคมไดรบอทธพลจากวฒนธรรมและวถชวตของชมชนทตนด�ารงอยวฒนธรรมและรปแบบชวตเหลานนสงอทธพลตอการท�างานและการหลอหลอมอตลกษณทางดนตรของศลปนขณะเดยวกนงานเพลงและดนตรทศลปนผลตขนมากมบทบาทในการบอกเลาและถายทอดวฒนธรรมของชมชนทศลปนเปนสมาชกอยดงตวอยางงานเพลงของศลปนลานนาสวนใหญมกจะมเนอหาในการถายทอดภาพวถชวตและวฒนธรรมทเปลยนไปตามยคสมยของลานนานอกจากนเพลงลานนายงถายทอดภาพวถชวตทเปลยนไปของชมชนลานนาอนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงเชงโครงสรางของสงคมและเศรษฐกจของชมชนลานนา

เพลงลานนามบทบาทในการถายทอดอตลกษณของชมชนลานนาใน3ดานไดแก 1.)เนอหาของเพลง เนอหาในเพลงลานนามบทบาทในการถายทอดวฒนธรรมและวถชวตของผคนในชมชนลานนาท�าใหคนฟงเพลงรจกสถานททองเทยวอาหาร


159


การกนและการด�ารงชวตอนงดงามตามแบบฉบบลานนาผานเนอหาทสอดแทรกในบทเพลงสงผลใหคนลานนาเกดความภมใจและนกทองเทยวตางถนอยากมาทองเทยวและชนชมวฒนธรรมลานนา 2.)ภาษา เพลงลานนามบทบาทในการถายทอดและเผยแพรภาษาค�าเมองทเปนอตลกษณทางวฒนธรรมของชาวลานนา โดยผฟงชาวลานนาไดซมซบเรยนรและเกดความภาคภมใจในภาษาค�าเมองผานการฟงเพลงลานนาขณะเดยวกนผฟงทไมใชชาวลานนากไดชนชมวฒนธรรมและอตลกษณดานภาษาทโดดเดนของชาวลานนานอกจากนเพลงลานนายงมบทบาทในการสงเสรมและอนรกษภาษาลานนาโดยท�าใหผคนไดหวนยอนคนกลบถงรากเหงาของความเปนทองถนทวงท�านองและเนอเพลงโฟลคซองค�าเมองทเรยบงายชวยพลกฟนความนยมและภาคภมใจในภาษาถนลานนาขนมาท�าใหจตส�านกแหงความภมใจในภาษาลานนาถกกระตนผานบทเพลงลานนาซงถายทอดดวยภาษาค�าเมองทองถนทมความไพเราะงดงามและเปนอตลกษณเฉพาะของชมชน 3.)ทวงท�านองดนตรลานนา เพลงลานนาถายทอดความโดดเดนของอตลกษณทางดนตรของชาวลานนาและยงผสมผสานกบดนตรสมยใหมในยคปจจบนกลายมาเปนเพลงค�าเมองแบบใหมเชนลกทงค�าเมองโฟลคซองค�าเมองสตรงค�าเมองฮปฮอปค�าเมองทเปนอตลกษณเฉพาะของดนตรลานนาดนตรลานนาใชเครองดนตรแบบสะลอ ซอ ซง เปนเอกลกษณ แมวาจะผสมผสานกบดนตรสากลกยงฟงออกวาเปนจงหวะลานนาซงมจงหวะทเปนเอกลกษณซงเมอคนฟงไดฟงแลวจะสมผสไดวาเปนเพลงของภาคเหนอจรล มโนเพชร: นกรบทางวฒนธรรมดนตรลานนา ศลปนเพลงลานนามบทบาทในการถายทอดอตลกษณชมชนลานนาทงในรปแบบวธการทจงใจและไมไดตงใจจรลมโนเพชรถอเปนศลปนเพลงท


160


ไดรบฉายาวานกรบทางวฒนธรรมทจงใจใชเพลงเปนเครองมอในการสะทอนใหคนฟงไดเหนและเขาใจรากเหงาของวฒนธรรมลานนาทงวฒนธรรมการกนอยการพดการแตงกายทตอกย�าใหคนลานนาและคนภาคอนไดเรยนรผานบทเพลงในรปแบบโฟลคซองค�าเมอง จรลมโนเพชรเปนศลปนชาวไทยลานนาทมความสามารถทงในดานการเปนนกรองนกดนตร นกแตงเพลงและนกแสดง ทไดรบการยอมรบวาเปนศลปนผยงใหญแหงยคสมย งานดนตรของจรลมโนเพชรมเอกลกษณในการสรางสรรค งานเพลงโฟลคซองค�าเมองของเขาไดรบความสนใจและเปนทยอมรบจากคนฟงทงชาวลานนาและผฟงจากภมภาคอน รวมทงกลายเปนแบบอยางของแนวทางดนตรทองถนรวมสมยในปจจบน โฟลคซองค�าเมองของจรลมโนเพชรไมเพยงไดรบความนยมชมชอบจากชาวเหนอหรอชาวลานนาซงเขาใจภาษาค�าเมองทองถนของตนแตยงเปนทชนชอบของชาวไทยภาคอนไปจนถงชาวตางชาตทสนใจในศลปะการดนตรเอกลกษณของเขาทงในการแตงเพลงรองเพลงและเลนดนตรท�าใหจรลมโนเพชร ไดรบการยกยองใหเปน “ราชาโฟลคซองค�าเมอง” เขาแตงเพลงไวกวาสองรอยเพลงในชวงเวลาราวยสบหาปของชวตศลปนของเขา เปนบทเพลงทงดงามดวยการใชภาษาเยยงกวจนท�าใหเขาไดรบโลหประกาศเกยรตคณจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาสยามบรมราชกมารเมอปพ.ศ.2537ในฐานะบคคลดเดนทางดานการใชภาษา

ประวตและการศกษา จรลมโนเพชรเกดทจงหวดเชยงใหมในยานทเรยกวาประตเชยงใหมบดาของเขาเปนขาราชการอยทแขวงการทางจงหวดเชยงใหม ชอ สงหแกวมโนเพชรสวนมารดาชอเจาตอมค�า(ณเชยงใหม)มโนเพชรสบเชอสายมาจากราชตระกลณเชยงใหม จรลมโนเพชรเกดเมอวนท1มกราคมพ.ศ.2494เปนลกคนทสองม


161


พนองชายหญงรวมทงหมด7คนเขาเรยนหนงสอครงแรกทโรงเรยนพทธโสภณแลวจงยายไปเรยนตอทโรงเรยนเมตตาศกษาจากนนจงสอบเขาเรยนในขนอดมศกษาทวทยาลยเทคนคภาคพายพครอบครวเปนชนชนกลางมชวตเรยบงายสมถะตามแบบวถชวตชาวเหนอทวไป ใฝใจในพทธศาสนาทงบดาและมารดาของจรลจะไปท�าบญและรวมงานพธทางศาสนาอยเสมอทวดใกลบานคอ วดฟอนสรอยซงเปนวดทครอบครวนมศรทธาอยางยง ดวยครอบครวมโนเพชรเปนครอบครวใหญ บดาของจรลจงตองหารายไดพเศษความทเปนคนมฝมอในดานงานศลปะหตถกรรมทองถนทสบทอดตกมาจากบรรพบรษชาวเหนอทงการเขยนรปและการแกะสลกไมบดาของจรลจงมรายไดเพยงพอทจะเลยงดครอบครวจรลเองในเวลานนแมจะอยในวยเดกแตบางครงเมอบดามงานพเศษลนมอจรลจะเปนผชวยบดาของเขาทงงานเขยนรปและงานแกะสลกไม

บทบาทของจรล ในฐานะราชาโฟลคซองค�าเมองและนกรบวฒนธรรมแหงทองถน จรลมโนเพชรฝกเลนกตารมาตงแตเดกเพราะความชอบในดนตรทงจากทเขาไดฟงทางสถานวทยในเชยงใหมและจากพวกมชชนนารทเขามาเผยแพรศาสนาในภาคเหนอ ระหวางทเรยนอยทวทยาลยเทคนคภาคพายพ เขาชวยแบงเบาภาระของครอบครวดวยการท�างานเพอหารายไดพเศษโดยไมตองรบกวนเงนทองจากทางบานเขาเรมตนดวยการรบจางรองเพลงและเลนกตารตามรานอาหารหรอตามคลบตามบารในเชยงใหมซงในเวลานนยงมอยเพยงไมกแหงแนวดนตรทเขาชอบเปนพเศษคอดนตรโฟลคคนทรและบลสทตอมาไดกลายเปนแรงบนดาลใจและมอทธพลอยางยงในการแตงเพลงของเขา เมอจบการศกษาจากวทยาลยจรลเขาท�างานรบราชการเปนงานแรกทแขวงการทางอ�าเภอพะเยา(เวลานนพะเยายงไมไดรบการยกใหเปนจงหวดเหมอนในปจจบน)ตอมาจงยายไปท�างานทบรษทไทยฟารมมงและทธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรจรลยงคงท�างานประจ�าไปดวยควบค


162


กบการรองเพลงตามรานอาหารตามโรงแรมและคลบบารในเชยงใหม ตอมาในปพ.ศ.2520เมอบทเพลงโฟลคซองค�าเมองของเขาเผยแพรไปทวประเทศเพลงทไดรบความนยมสงสดคอเพลงทชออยค�าซงเวลานนเขาไดรบแรงบนดาลใจมาจากบทเพลงของปเตอรพอลแอนด แมร นอกจากนนยงมศลปนตางชาตอกหลายคนทเปนตนแบบการเลนดนตรของจรล เชน“บอบดแลน”“จอหนเดนเวอร”“นตตกรทท”“เดรทแบนด”“วลลเนลสน”“จมโครเชต”และ“พอลไซมอนและอารทการฟงเกล”ซงสงผลไปถงการท�างานโฟลคซองค�าเมองอนเปนดนตรในรปแบบของเขาเอง จรล มโนเพชร เหมอนวยรนทวไปในยคนนทไดยนไดฟงดนตรจากอเมรกาและองกฤษทหลงไหลเขามาในประเทศไทยตามสมยนยมเขาไมเพยงชนชอบเสยงดนตรจากตางประเทศแตยงชนชอบบทเพลงสมยกอนแตโบราณของชาวลานนาอยางยง เมอจรลมโนเพชร เรมตนแตงเพลงบทเพลงของเขาจงเปนการผสมผสานแนวดนตรตะวนออกและตะวนตกเขาดวยกนอยางไมอาจหลกเลยงไดแมจะเปนการผสมผสานศลปะดนตรของตะวนออกกบตะวนตกกตามแตงานดนตรของจรลมโนเพชรกแฝงดวยลกษณะทองถนลานนาทชดเจนทงทวงท�านองและเนอหาของบทเพลงทเกยวกบวถชวตชาวลานนาตงแตยคแรกทท�าใหจรลมชอเสยงขนมาและแมเวลาจะผานไปบทเพลงของจรลมโนเพชรเรมมลกษณะสากลแตเขากไมเคยละทงบทเพลงพนบานของลานนา บทเพลงค�าเมองของเขาไดรบความนยมไปทวในปพ.ศ. 2520แตบรรดาครเพลงในลานนาทจรลมโนเพชรมกเรยกวา ฤๅษทางดนตร ตางกพากนวพากษวจารณงานของเขาซงแปลกแตกตางไปจากดนตรลานนาทเคยไดยนไดฟงกนมา เพราะเขาใชกตารและแมนโดลนมาแทนเสยงซง ใชขลยฝรงแทนขลยไทยและเขายงใชเครองดนตรสมยใหมอกมากมายมาบรรเลงบทเพลงเกาแกของลานนาตามแบบฉบบโฟลคซองค�าเมองของเขาจรลมโนเพชรเคยใหเหตผลไววาบทเพลงแบบเกานนมคนท�าอยมากแลวและกไมสนกทจะไปเลยนแบบของเกาเสยทกอยาง


163


การเปนคนนอกคอกทกลาพอทจะสรางสรรคงานดนตรซงแตกตางจากผลงานเกาๆตามแบบของศลปนนเองทสงผลใหบทเพลงเกาแกของลานนา กลบมาไดรบความสนใจจากวยรนในยคนนแทนทจะหายไปตามกาลเวลาและสมยนยมจรลไดรบการยกยองอยางสงวาเปนนกแตงเพลงฝมอเยยมทแมบรรดาศลปนเพลงดวยกนตางกยอมรบเขาเชยวชาญการแตงเพลงหลายรปแบบแตทยอดเยยมทสดคอบทเพลงแบบบลลาดซงเปนบทเพลงทบอกเลาเรองราววถชวตของผคนของทองถนลานนาอนเปนบานเกดของเขา จรลมโนเพชรพดถงการแตงเพลงเองรองเพลงเองของเขาวาเปนงานทเปนตวตนจรงๆแทๆจากใจโดยไมตองอาศยการสรางภาพลกษณ ในชวงบนปลายของชวตราวสบปกอนทจรล มโนเพชร จะเสยชวตงานดนตรของเขาไดรบการพฒนายงขน โดยทเขายงคงแตงเพลง รอง เลนดนตร และเรยบเรยงเสยงดนตรเองอกดวย จนท�าใหเขาไดรบรางวลดนตร สสนอวอรดในปพ.ศ.2538โดยเปนศลปนชายเพยงคนเดยวทไดรบรางวลถงสามรางวลในครงนนนนกคอในฐานะนกรองชายยอดเยยมอลบมยอดเยยมและบทเพลงยอดเยยมจากงานชดศลปนปา จรลมโนเพชร โยกยายจากจงหวดเชยงใหมไปอยทกรงเทพฯ โดยนอกจากมกจการรานอาหารและท�างานเพลงแลวบางครงจรลมโนเพชรยงรบแสดงหนงและละครอกทงยงแตงเพลงประกอบภาพยนตรและละครเหลานนดวยความสามารถในดานนท�าใหตอมาจรลไดรบรางวลทางดานการแสดงอกหลายรางวลและเนองในวโรกาสพระราชพธกาญจนาภเษกพทธศกราช2539พระบาทสมเดจพระเจาอยหว มการจดท�าดนตรเรยกวาดนตรจตรภาค โดยรวบรวมนกดนตรฝมอเยยมจากทวทกภาคในประเทศมาแตงเพลงเพอเฉลมฉลองวโรกาสนจรลมโนเพชรเองขณะนนมอายเพยงสสบหาปแตกไดรบเชญในฐานะครเพลงภาคเหนอเขาแตงเพลงชอวาฮมฟาปารมเปนเพลงทไพเราะมากจนท�าใหตอมาแพรหลายในวงกวาง โดยสถาบนการศกษาดานศลปะการดนตรในจงหวดเชยงใหม ไดน�าเพลงนไปใชประกอบการสอนในสาขา


164


นาฏศลปดวย และปจจบนนไดมผคดทาฟอนร�าส�าหรบบทเพลงนโดยเรยกวาฟอนฮมฟาปารม ชวงชวตการท�างานศลปะการดนตรของจรลมโนเพชร เรมในปพ.ศ. 2520และสนสดลงในปพ.ศ. 2544 เมอเขาเสยชวตจากการทหวใจลมเหลวฉบพลน โดยทกอนเสยชวตนนเองจรลมโนเพชรก�าลงตงใจทจะท�างานเพลงในโอกาสทโฟลคซองค�าเมองของเขายนยาวมาถงยสบหาปแหงการท�างานเพลงเขาตงใจใชชอวา25ปโฟลคซองค�าเมองจรลมโนเพชรขาวการเสยชวตของจรลจากการทหวใจลมเหลวฉบพลนเมอย�ารงของวนท3กนยายนพ.ศ.2544จงหวดล�าพนสรางความตนตะลงไปทวประเทศผคนจ�านวนมากจากทกวงการเดนทางไปคารวะศพของเขา ซงตงบ�าเพญกศลอยทวดพระธาตหรภญชยวรมหาวหารเปนเวลาหาวนพวงหรดทมผน�าไปแสดงความเคารพและคารวะศพของจรลมเปนจ�านวนมากจนกระทงไมมทวางทางวดจงตองน�าไปแขวนไวบนก�าแพงวดทงดานในและดานนอกหลงการเสยชวตของจรลมโนเพชรนอกจากการขนานนามทเขาไดรบมาตลอดวาเปน ราชาโฟลคซองค�าเมองแลวผคนไดยกยองและเรยกเขาดวยชอตางๆ กนเปนตนวาศลปนลานนาแหงยคสมยศลปนผยงใหญมหาคตกวลานนาราชนยแหงดรยะศลปนกวชาการและนกอนรกษศลปวฒนธรรมยกยองใหจรลมโนเพชรเปนนกรบวฒนธรรมแหงทองถน บทบาทดานวฒนธรรมทจรลมโนเพชรและบทเพลงของเขาไดสรางไวแกชมชนลานนามคณลกษณะส�าคญอยางนอย5ประการดงน[11] 1.งานของจรลมโนเพชรนบเปนปรากฏการณครงแรกทท�าใหเพลงค�าเมองไดรบความนยมระดบประเทศหลงจากทเพลงลกทงและเพลงภาษาอสานไดรบความนยมมากอนหนานน 2. เพลงค�าเมองของจรลมโนเพชรท�าให ภาษาค�าเมอง เปนทรจกของคนทวประเทศและท�าใหคนเมอง (คนทมาจากจงหวดตางๆในลานนา)หลายคนทอยไกลบานยอมรบอยางภาคภมใจในความเปนคนเมองและกลาพดภาษาค�าเมองในทสาธารณะ


165


3. เพลงของจรลมโนเพชรท�าใหประวตศาสตรทองถนของลานนาเชนนอยไจยาและหมะเมยะ เปนทรจกท�าใหคนไทยอยากรจกวฒนธรรมประเพณเมองเหนอ และสาวเหนอไดตระหนกถงศกดศรของตนเอง รวมทงดงเอาประเดนปญหาสงคมมาน�าเสนอผานบทเพลง 4. ในยคทการเมองไทยตกอยภายใตระบอบเผดจการ ไมมพนทใหดนตรเพอชวตไดน�าเสนอ เนองจากนกดนตรและศลปนตองหลบภยซอนตวเพลงของจรลมโนเพชรไดท�าหนาทแทนชองวางนโดยเพลงของเขาน�าเสนอปรชญาชวตในยคเผดจการผานงานเพลงในรปแบบทเรยกวาการกบฏละมน(SoftRebellion)ปลกเราผฟงใหรบรพลงเพอชวตผานงานศลปะดนตร 5. คณสมบตทพเศษและหลากหลายของจรลมโนเพชร ทงความรดานภาษาบทกว ดนตรลานนาและดนตรตะวนตกท�าใหงานเพลงของจรลมโนเพชรมความโดดเดนเปนเอกลกษณในแงการสะทอนใหเหนความส�าคญของทองถนปญหาทองถนการสบสานศลปวฒนธรรม จรล มโนเพชร จงไมใชเพยงศลปนคนเมองทโดดเดนทสดในประวตศาสตรลานนาสมยใหมแตเขายงไดรบการยกยองในฐานะทเปนนกรบทางวฒนธรรมทโดดเดนทสดของชมชนลานนาเพลงและผลงานของจรลมโนเพชรสะทอนอตลกษณทางวฒนธรรมของชมชนลานนาทส�าคญในหลายมตโดยจรลมโนเพชร และผลงานของเขามบทบาทในการถายทอดอตลกษณวฒนธรรมชมชนลานนาดงมตตอไปน 1.)บทบาทในการสอสารและเชอมโยงอตลกษณชมชนลานนาเพลงของจรลมโนเพชรมบทบาทอยางมากในการสอสารเพอเชอมโยงอตลกษณชมชนลานนา โดยเพลงของเขามสวนส�าคญในการถายทอดอตลกษณและวฒนธรรมลานนาดานตางๆทงดานภาษาวถชวตการแตงกายอาหารการกนและภาพความสวยงามของชมชนลานนาคนลานนาเมอไดฟงกเกดความรสกภาคภมใจและรสกเชอมโยงอตลกษณรวมของชมชนลานนาเขาดวยกน


166


ตวอยางเพลงของจรลมโนเพชรทมบทบาทในการสอสารและเชอมโยงอตลกษณชมชนลานนาไดแกเพลงลองแมปงลองแมวงสวรรคบนดอยดอกไมเมอง

. . .ดอกบวตองนนบานอย บนยอดดอย ดอกเอองสามปอย

บเกยเบ งบานบนลานพนดน ไม ใหญไพรสง นกยงมาอย กน เสยงซงสะล อ

. . จ อ ย ซ อ เ ส ย ง พ ณ ค ก บ แ ด น ด น ข อ ง เ ว ย ง เ จ ย ง ใ ห ม ส า ว เ จ า ค ว ร ภ ม ใ จ

บลมวาเฮาลกแมระมงค …

(เพลงลองแมปง โดย จรล มโนเพชร)

เพลงลองแมปงมเนอหาบรรยายถงภมทศนอนงดงามของจงหวดเชยงใหมโดยเนอเพลงไดกลาวถงดอกไมนานาพรรณเชนดอกเอองดอกบวตองนอกจากนยงมเนอหาเกยวกบสตวปาเชนนกยงและเสยงดนตรสะลอซอซงพณทเปนสญลกษณเชงอตลกษณของชมชนลานนาทงดอกไมสตวและเครองดนตรทถกกลาวถงในเนอเพลงเปนสงทดงดงามสงสงซงถายทอดใหเหนอตลกษณชมชนลานนาทดสงคา

ยามตะวนแลง นำาวงแมเอย เปนสจมออน เวยงเขลางคละกอน เหมอนคำาแตม

ตอง เลาเลองยองใย เยน..ลมไหว แมวงไหลเลงเลกลอง เสยงมวน บาวนอย สาวนอย

เหลาลวนลงเลนอาบ วกวายวอง บนตาฝงสอง ไมกาสะลอง จนจอย เจยบาน วนปใหม

สงกรานต ขนทรายปอยแห สลงตงชย ยเปง ตามโคมสาย นำาวงฮายฮาม ปอยลามกระทง

เฮาบลมหลง ลกวงหลานวงฮกแม หวงแหน สายใยสายนำาเกอแกน เลยงคนเมองตงสอง

ฝง โ แมวง แมอยยนยง คฟาดนเนอ

(เพลงลองแมวง โดย จรล มโนเพชร)

จากเนอเพลงลองแมวงไดพรรณนาถงสายน�าทหลอเลยงเมองล�าปางหรอขลางคนครทมประวตศาสตรยาวนานเนอเพลงกลาวถงวถชวตของผคนความอดมสมบรณของปาเขาประเพณตางๆของชาวเมองล�าปางทผกพนกบแมน�าวงซงเปนอกหนงสายน�าเสนส�าคญของภาคเหนอ


167


ในขณะทเพลงของกนบานเฮาและเพลงลกขาวนงมเนอหาทบรรยายใหเหนวฒนธรรมการกนและอาหารประจ�าภาคเหนอจากเนอเพลงพบวามการถายทอดอตลกษณการกนอยของคนลานนาวามความแตกตางจากคนภาคอนคอขณะทคนอนๆอาจกนขนมปงแทนขาวหรอกนขาวชนดตางๆกนไปคนลานนาจะมอตลกษณชมชนทเหนไดชดเจนโดยการกนขาวเหนยวและมอาหารประจ�าภาคมากมายดงไดบรรยายไวในบทเพลง

บางคนกนขนมปง บางคนยง กนขาวสาล ขาวโพด ขาวโอตอยางด ขาวเจา ก

มมากมาย เฮา นนเปนคนไทย บใจ คน ลาว ฝายซาย ขาวนง กนแลว สบาย ลก ปอจาย

ขาวนง (เพลงลกขาวนง โดย จรล มโนเพชร)

ลานนาเปนชมชนทมความร�ารวยทางวฒนธรรมโดยเฉพาะอยางยงวฒนธรรมการกน เพลงของกนบานเฮาถอเปนเพลงทมเนอหาสะทอนความร�ารวยของวฒนธรรมการกนและอาหารพนเมองลานนาทแมแตคนในภาคอนๆยงใหความนยมและชนชอบ

ของกนบานเฮา เลอกเอาเตอะนาย เปนของพนเมอง เปนเรอง สบาย ลวนซะ

ปะมากมฟงฮอดเนอ ฟงใคอยากจนเผลอมาบลนนำาลาย แกงแคจนงว ใสอวจนหม แกง

หนอไมซาง ขวบาถวปนำาพรกแมงดากบนำาพรกออง ควผกกมดองหนงปองนำาป แกงผก

เซยงดา ใสปาแหงตวย เนอเจา แกงบอนแกงตน กบแกงหยวกกลวย ตำาบาหนนยำาเตาซา

บาเขอผอยแกงเหด แกงหอยกอยปาดกอย แกงบาคอนกอม แกงออมเครองใน แกงผก

เฮอดลอ ออยำาหนอไม นำาเมยงนำาตบกบแกงฮงเลนำาพรกอเก เฮยำาจนไก ลาบงวตวลาย

ลาบควายตวดำา ลาบไกยกมา ลาบปาสรอย กลำากา กนอะหยงระวงพอง ลตองจะวาบา

บอก สวนบานผม กกกอก ยอกแกงโฮะ ตงวน ของกนบานเฮา เลอกเอาเตอะนายเปนข

องพนเมอง เปนเรอง ลวน ซะปะ มากม ฟงฮอดเนอฟงใค อยากจนเผลอมากลนนำาลาย

(เพลงของกนบานเฮา โดย จรล มโนเพชร)


168


นอกจากนยงมเพลงหมะเมยะและเพลงนอยไจยามเนอหาบอกเลาถงเรองราวความรกทยงใหญในประวตศาสตรลานนาสวนเพลงมดะสะทอนใหเหนวถชวตของชนเผาอกอทเปนสวนหนงของชมชนลานนา

2.)บทบาทในการสงเสรมอตลกษณความงามในแบบฉบบของสตรชาวลานนา สตรในชมชนลานนามอตลกษณทโดดเดนคอความออนหวานนมนวล รกนวลสงวนตว เพลงของจรลมโนเพชรสวนใหญมเนอหาทสะทอนภาพลกษณอนงดงามในแบบฉบบของสตรในชมชนลานนา เนอหาของเพลงสวนใหญทจรลมโนเพชรแตงขนจะเปนการชนชมและยกยองอตลกษณของผหญงลานนาเชนเพลงขอใจยาแวนแกวและเพลงน�าใจคนเหนอซงเมอไดฟงแลวท�าใหผฟงชาวลานนารสกภมใจวาสาวเหนอสวยงามออนโยนบชาในรกแทเพลงลานนามเนอหาทเชอมโยงใหคนฟงรสกภมใจในอตลกษณและศกดศรของผหญงลานนา เนอเพลงสอนใหเปนกลสตร รกนวลสงวนตวบางเพลงมคตสอนใจสอนวธการครองเรอนและการใชชวตคดงตวอยางในเพลงน�าใจคนเหนอและเพลงลองแมปง

หมเฮานภมใจ ตเกดในใตฟาลานนา แมยงคนเมองนนถอเรองศกดศรของ

กลสตรปอแมเฮานสงสอนมา ฮกนวลสงวนตว กลวมไผเอาไปนนทา อยเยาเฝาเฮอน

ปดกวาดถสอาดตา ถอกตญญตาตอผมพระคณ นบถอเรองบาปบญคำาจนสอนใจผคน

(เพลงน�าใจคนเหนอ โดย จรล มโนเพชร)

คนงามตองงามคความเดนด ตองฮกศกดศรของกลสตรแมยาแมหญง เยอก

เยนสดใส เหมอนนำาแมปง มนคงจรงใจ ฮกใครฮกจรง

(เพลงลองแมปง โดย จรล มโนเพชร) 3.) บทบาทในการเชอมโยงและสะทอนภาพวถชวต สงคมและวฒนธรรมลานนา เพลงลานนาหลายเพลงของจรลมโนเพชรสะทอนปญหาสงคมลาน


169


นาเชนเพลงอยค�ามเนอหาทพดถงคนเฒาคนแกทถกทงใหอยบานเพราะคนหนมสาวชาวลานนาตองไปหางานท�าในกรงเทพฯ ท�าใหผฟงเกดความรสกสะเทอนอารมณเกดความคดถงปยาตายายอยากกลบบานไปเยยมเยยนคนเฒาคนแก ในขณะทเพลงสาวมอเตอรไซด สะทอนใหเหนภาพความเจรญของสงคมเมองเชยงใหมทสงผลตอการใชชวตและสรางความคดแบบวตถนยมใหกบคนในสงคมเนอเพลงถายทอดใหเหนวาหญงสาวสมยนนจะเลอกชายหนมทมรถมอเตอรไซด ในขณะทจกรยานถกมองวาเปนพาหนะของคนจนทไมนาเลอกมาเปนแฟนดงเนอหาสวนหนงของเพลง

...อายคนจนจำาตองทนปนรถถบ จะไปจบอนองคนงาม พอไปถงอายกฟางเอน

ถาม พอไปถงอายกฟางเอนถาม อนองคนงามกนขาวแลงแลวกา นองไดยนกปดประตดง

ปง อายเลยฟางจงรถถบออกมา อายคนจนบมวาสนา อายคนจนบมวาสนา จะไปข

ฮอนดาหรอยามาฮาไปไดจะใด…

(เพลงสาวมอเตอรไซด โดย จรล มโนเพชร)

นอกจากนยงมเพลงจดหมายถงแมและเพลงคดถงบานซงมเนอหาสะทอนใหเหนการพลดพรากจากถนฐานบานเกดของชาวลานนาในยคทความเจรญยงคงกระจกตวอยทเมองหลวงลกหลานชาวลานนาตองอยไกลบานเพอไปร�าเรยนและท�างานในกรงเทพฯเกดความคดถงชวตแบบลานนาและเปรยบเทยบวถชวตวนวายในเมองหลวงกบชวตเรยบงายแบบลานนาดงเนอเพลงคดถงบานทวา ...อยในเมองกรงกคงวนวายและวกวนมแตผคนกเหมอนดงคนไมรจกกน

ชวตผกผน คดถงบาน มองไปทางใดกมแตตกสงสวยงาม แตใจคนไมงามเหมอนกบ

คนทบานเรา ยามนฉนเหงา คดถงบาน...

(เพลงคดถงบาน โดย จรล มโนเพชร)


170


4.)บทบาทในการย�าเตอนอตลกษณลานนาและเชอมโยงจตส�านกรกบานเกด วฒนธรรมและอตลกษณลานนาเปลยนไปตลอดเวลา เพลงลานนาเปนสงเตอนใจใหผฟงไดยอนระลกถงอตลกษณเดมๆแบบลานนาทบางครงเคยหลงลมไปการฟงเพลงลานนา โดยเฉพาะเพลงของจรลมโนเพชรชวยเชอมโยงอตลกษณลานนาในวยเยาวของผฟง ท�าใหผฟงคดถงชวตในวยเดก รสกโหยหาอตลกษณตวตนแบบเดม รสกภมใจในความเปนคนลานนาและปลกจตส�านกรกบานเกดนอกจากนเพลงลานนายงชวยกระชบและเชอมความสมพนธของคนฟงชาวลานนาใหชวยกนอนรกษวฒนธรรมไวไมใหสญหายไปเพลงค�าเมองลานนาของจรลมโนเพชรจงมบทบาทในการย�าเตอนอตลกษณลานนาและเชอมโยงจตส�านกรกบานเกด ตวอยางเพลงทมบทบาทในการย�าเตอนอตลกษณลานนาและเชอมโยงจตส�านกรกบานเกดทเหนไดชดเจนคอเพลงคดถงบานของจรลมโนเพชร ซงเนอหาของ เพลงคดถงบาน เปรยบเทยบใหเหนวาชวตในเมองหลวงมแตความวนวายสบสนมตกรามอาคารทสวยงามแตผคนกลบหางเหนไรน�าใจท�าใหคนลานนาไกลบานอาลยถงวถชวตเรยบงายแบบลานนา

...มองดดวงดาวกคงเปนดาวดวงเดยวกน มองดดวงจนทรกเหมอนกบจนทรท

บานเรา ยามนฉนเหงา คดถงบาน มองไปดทองฟา กยงเปนฟาทองเดยวกน มองดวงตะวน

กยงสองแสงไปบานฉนยามฟามดคลำา คดถงบาน อยในเมองกรงกคงวนวายและวกวนม

แตผคนกเหมอนดงคนไมรจกกน ชวตผกผน คดถงบาน มองไปทางใดกมแตตกสงสวยงาม

แตใจคนไมงามเหมอนกบคนทบานเรา ยามนฉนเหงา คดถงบาน…

(เพลงคดถงบาน โดย จรล มโนเพชร)

5.)บทบาทในการเชอมโยงและสงเสรมคณคาของวถชวตแบบพอเพยง เนอหาในเพลงลานนาสวนใหญของ จรลมโนเพชรสงเสรมวถชวตแบบพอเพยงสอนใหมความรกในธรรมชาตสงแวดลอมและเตอนใจใหคนฟงหนมาสงเสรมอนรกษณโบราณสถานทสวยงามของลานนายกตวอยาง


171


เชนเพลงบานบนดอยสะทอนใหเหนวถชวตทเรยบงายในปาเขาล�าเนาไพรแบบวถชวตลานนาซงตรงขามกบชวตวนวายแบบเมองหลวงทเตมไปดวยแสงสและวตถนยม

...บานขาอยบนดอย เมฆหมอกลอยเตมฟา อยกลางพงพนา อยตามประสา

คนดอย ขาบรวยบจน บเปนคนสำาออย เกดเปนคนบนดอย บตองคอยงอใคร บานสอย

ในเมอง มงกระเบองสใส บานขาอยกลางไพร มงดวยใบตองตง สชอบเพลงฝรง ขาชอบ

ฟงเสยงซง ตงตงตะตงตงขาดดซงกองปา บานบนดอยบมแสงสบมทว บมนำาประปา บไม

โฮงหนงโฮงนวดผบบาร บมโคลาแฟนตาเปปซ บมเนอสนผดนำามนหอย คนบนดอยชอบ

กนขาวจ บมนำาหอมนำาปรงอยางด แตหมเฮาม มนำาใจ...

(เพลงบานบนดอย โดยจรล มโนเพชร)

เนอเพลงเปรยบเทยบวถชวตแบบเมองหลวงทมบานมงหลงคากระเบองมแสงสและสถานบนเทงนอกจากนยงใชสญลกษณของเครองดมแบรนดดงอยางโคลาและเปปซมาใชเปนสญลกษณความทนสมยของเมองกรงขณะทวถชวตของชมชนลานนามความเรยบงายแตเปยมดวยน�าใจในชวงทายยงบงบอกถงรปแบบชวตพอเพยงเชนการท�านาไรเลยงสตวทอผาใสเองแบบพออยพอกนดงเนอรองทวา

...ถาสอยากกนขาว สตองไปไถนา ถาสอยากกนปลา กตองไปหาในฮวย ถาสป

ลกดอกฝาย สไดใสเสอสวย...

(เพลงบานบนดอย โดยจรล มโนเพชร)

นอกจากนยงมเพลงสวรรคบนดอยทมเนอหาพรรณาถงความสวยงามของวถชวตเรยบงายแบบชมชนลานนาผกพนกบธรรมชาตปาเขาล�าเนาไพรแตกตางจากชวตเมองหลวงแตกมความสขและสามคคระหวางผคนในชมชนดงเนอเพลงทวา


172


...บานเรานนอยบนดอยเมฆฟาลอยอยกลางนภา บานเราปาเขาพนา บานเรา

ปาเขาพนา ชวตเกดมาอยกบปาอยกบดอย...เมอยามลมหนาวพดมา เรามเสอผาไวหม

กนหนาว แมเราทานทอดวยมอ ไมตองไปซอเสยเงนเปลาๆ เรามผาไหมผาแพร เรามผา

ไหมผาแพร อบอนแทๆไมตองกลวหนาว อยดอยไมเหมอนในเมอง ไมรงไมเรองสขสม

ชวคราว บนดอยอากาศดแท ไมตองตดแอรเสยเงนเปลาๆ ไมมทงเบยรทงเหลา ไมมทง

เบยรทงเหลา มแตนำาเปลาๆทไหลมาจากดอย พวกเรารกสามคคสมพนธนองพชวยเหลอ

เจอจน...

(เพลงสวรรคบนดอย โดยจรล มโนเพชร) 6.)บทบาทในการเชอมโยงอตลกษณดานภาษา จรลมโนเพชร เปนศลปนทมบทบาทในการเชอมโยงอตลกษณลานนาดงจะเหนไดวาจรลใชภาษาลานนาแบบกวในการแตงเพลงซงถอเปนการอนรกษภาษาค�าเมองท�าใหคนฟงไดเรยนรและไมหลงลมภาษาค�าเมองขณะเดยวกนภาษาค�าเมองทศลปนใชในบทเพลงกมบทบาทในการเชอมโยงอตลกษณวฒนธรรมลานนา โดยเมอไดฟงเพลงภาษาค�าเมองหรอไดยนศลปนพดโตตอบกบคนฟงเปนภาษาค�าเมองในระหวางการแสดงดนตรกลมคนฟงจะรสกเชอมโยงอตลกษณเขาเปนชมชนเดยวกนนอกจากนนยงไดซมซบเกดความภมใจและไดคตสอนใจผานภาษาค�าเมองทสวยงาม เปนแบบอยางใหคนลานนารนหลง 7.)บทบาทในการเชอมโยงอตลกษณและสงเสรมการแตงกายแบบลานนา จรลมโนเพชรมสวนอยางมากในการเชอมโยงอตลกษณวฒนธรรมลานนาในดานการแตงกายทกครงเวลาทเขาและเพอนศลปนในวงปรากฏตวบนเวทแสดงดนตรพวกเขาจะแตงกายดวยเสอผาแบบลานนาซงถอเปนการแสดงอตลกษณการแตงกายทมสวนในการสรางความเชอมโยงอตลกษณชมชนลานนาในหมคนฟงเพลง เปนการสงเสรมและอนรกษวฒนธรรมการแตงกายแบบลานนาแมคนทไมใชชาวชมชนลานนายงชนชมและซอหามาใส


173


8.)บทบาทในการเชอมโยงและสงเสรมการทองเทยวในชมชนลานนา เพลงลานนา ของจรล มโนเพชร มสวนชวยสงเสรมการทองเทยวเพราะเนอเพลงมกบรรยายภาพธรรมชาตอนสวยงามเชนเพลงลองแมปงมการบรรยายภาพปาเขาล�าเนาไพรแมน�าปงทสวยงามเพลงของกนบานเฮากแสดงวฒนธรรมดานอาหารลานนาคนฟงกนกภาพตามท�าใหอยากมาเยยมเยอนและทองเทยว และมาชมอาหารลานนาน�าเมดเงนเขามาจากนกทองเทยวจ�านวนมากชวยขยายเศรษฐกจลานนาใหเตบโตขน

เพลง อตลกษณ และวฒนธรรมชมชนลานนา หลงยค จรล มโนเพชร อตลกษณไมใชสงทมความหมายคงท (Fixed-entity)หากมความเปนพลวต (Dynamic)และเปลยนแปลงตลอดเวลา (On-goingProcess)อตลกษณทางวฒนธรรมของชมชนลานนาเปลยนแปลงตลอดเวลาและการเปลยนแปลงดงกลาวสะทอนผานเนอหาในบทเพลงของจรล มโนเพชรและศลปนลานนารนตอมา ในอดตเพลงลานนาถกจดออกเปน2ขวคอแนวตะวนตกและแนวอนรกษนยมซงทง2ขวมการแบงแยกกนอยางชดเจนตอมาจรลมโนเพชรไดน�าเอาดนตรตะวนตกมาเชอมโยงกบดนตรพนบานลานนาไดประสบความส�าเรจโดยน�าเอาเพลงพนบานไปท�าในรปแบบดนตรโฟลคซองใชเพลงตะวนตกมาท�าเปนท�านองหลกจากนนใสภาษาและวฒนธรรมลานนาของตนเอง ลงไปท�าใหไดรบความนยมและงานของจรลมโนเพชรจงเปนการกรยทางใหศลปนรนใหม ไดสานตอโดยการผลตงานเพลงทผสมผสานดนตรลานนากบดนตรตะวนตกเขาดวยกนตวอยางเหนไดจากงานเพลงของลานนาคมมนสทสามารถเขาถงวยรนทงในจงหวดภาคเหนอของลานนาและวยรนทวไปโดยไดรบการตอบรบและกระแสนยมอยางสงแมจะไดรบค�าวพากษวจารณเกยวกบความเปนลานนาทแทจรงโดยอาจถกมองจากมมอนรกษนยมวาไมเปนเพลงลานนารอยเปอรเซนตเพราะใชดนตรสมยใหมมาผสมคอนขางมากและการออกเสยงภาษาค�าเมองในการรองกอาจมส�าเนยงไมตรงกบส�าเนยงลานนา


174


นกแตหากมองวาเพลงเปนงานศลปะ และศลปะควรเปดกวางใหความคดสรางสรรคมากกวาการจ�ากดกรอบวาตองรองแบบไหนจงจะถก จะพบวาผลงานเพลงของลานนาคมมนสถอเปนพฒนาการทางดนตรรวมสมยของชมชนลานนาทพยายามสานตอความตงใจของนกรบทางดนตรวฒนธรรมลานนารนเกาอยางจรลมโนเพชร

ปจจบนรปแบบของอตสาหกรรมทางดนตรและระบบทนนยมสงผล กระทบตอการท�างานของศลปนลานนาทงในเชงบวกและลบ ระบบทนนยมท�าใหเกดการเปลยนแปลงทรวดเรวตอวฒนธรรมลานนาความเปลยนแปลงดงกลาวเปนสงทชมชนลานนาและศลปนไมสามารถปฏเสธไดเพราะวฒนธรรมเปนสงทไมหยดนงศลปนตองปรบตามคนฟงเพอใหคนฟงตอนรบสภาพของสงคมลานนาเปลยนไปศลปนจงจ�าเปนตองเปลยนวธการท�างานเดมเพลงลกทงค�าเมองมกน�าเอาดนตรลานนาเปนตวน�าแลวใชดนตรสมยใหมเขามาเสรมแตขณะนพบวาดนตรสมยใหมเขามามบทบาทในการเปลยนแปลงเพลงลานนาโดยมการน�าจงหวะใหมๆ เขามาผสมผสานเชนแดนซฮปฮอปบล เพอเจาะกลมเปาหมายวยรน จงเหนไดวาวาปจจบนดนตรสากลเขามาน�าดนตรพนบานการท�าเพลงในยคปจจบนตองยดความตองการของผฟงเปนหลกเชนเพลงลกทงแนวใหมตองมความทนสมยตรงตามความตองการของตลาดอลบมเพลงของศลปนลานนาสวนมากมการบนทกเสยงและผลตโดยคายเพลงใหญทกรงเทพมการน�าเอาดนตรทนสมยใหมๆเขามาเพมเตมเปลยนจากแนวลกทงค�าเมองมาเปนแนวทเรยกกนวาเพลงลกทงสตรงค�าเมองโดยมจงหวะแดนซเขามาผสมผสานมเนอรองตดหและวธการรองแบบสมยนยมแบบไมตองใชเสยงเออนซงท�าใหไดรบการตอนรบดจากผฟงวยรน แนวเพลงลานนาสมยใหมเหลานสะทอนผานผลงานของศลปนนกรองรนใหมเชน“มณรตนรตนง”“กระแตสาวล�าปาง”และ“ลานนาคมมนส”แนวทางในการท�าเพลงของศลปนลานนาเหลานยงถกจ�ากดรปแบบจากคายเพลงขนาดใหญทเหนผลก�าไรส�าคญกวาการอนรกษวฒนธรรมและอตลกษณความเปนลานนา


175


อปสรรคส�าคญประการหนงในการพฒนาเพลงลานนาในปจจบนเกดจากการขาดบคลากรดานดนตรโดยหลงจากการเสยชวตของจรลมโนเพชรแลวกท�าใหขาดการผลตเพลงลานนาทมความงดงามดานภาษาและดนตรงานเพลงของจรลใชภาษากวทมความงดงามแบบวรรณกรรมภาคเหนอผสมผสานกบวรรณกรรมภาคกลางเอามาผสมกนอยางสละสลวยจรลมโนเพชรมความอจฉรยภาพดานภาษาดนตรและบทกวลานนาเปนศลปนทหาตวจบยากและไมมใครมาแทนทได

บทสรป การฟงเพลงเปนรปแบบการสอสารอยางหนง ในขณะทฟงเพลงคนฟงก�าลงสอสารกบศลปนผานทวงท�านองของดนตรและเนอหาทถกถายทอดลงไปในเพลง ขณะเดยวกนในชวงเวลาทฟงเพลงอยนนคนฟงเพลงกก�าลงสอสารกบคนฟงคนอนๆ นบรอยนบพนชวตผานเพลงและดนตรทไดซมซบผานโสตประสาทเพลงจงมบทบาทในการสอสารเพอเชอมโยงอตลกษณและวฒนธรรมระหวางกลมคนทฟงเพลงเดยวกนกอใหเกดเปนชมชนแหงจนตภาพ(ImaginedCommunity)ทเชอมโยงอตลกษณรวมกน ลานนาเปนชมชนทมอตลกษณและวฒนธรรมอนโดดเดนมายาวนานจรลมโนเพชรและศลปนเพลงลานนามบทบาทในการเชอมโยงอตลกษณของสมาชกในชมชนลานนาโดยการถายทอดอตลกษณและวฒนธรรมชมชน ลานนาทงดานภาษาวถชวตประเพณท�าใหคนฟงเพลงชาวลานนามความรสกเชอมโยงอตลกษณและวฒนธรรมชมชนลานนาเขาไวดวยกน ตลอดชวตการท�างานของจรลมโนเพชรบทเพลงของเขาสะทอนสอดแทรกและเชอมโยงอตลกษณวฒนธรรมของชมชนลานนาอยเสมอนอกจากนเขายงเปนตนแบบของการน�าเอาดนตรสมยใหมและดนตรตะวนตกเขามาผสมผสานกบอตลกษณทางดนตรแบบดงเดมของลานนาโดยน�าเอาเครองดนตรสากลเชนกตารเบสขลยฝรงมาใชบรรเลงแทนเครองดนตรพนบานเชนซงพณจนกลายเปนรปแบบดนตรลานนาลกผสม(HybridLanna)จงกลาวได


176


วาการน�าเอาดนตรตะวนตกมาผสมผสานกบวฒนธรรมดนตรและภาษาทองถนลานนาของจรลมโนเพชรกอใหเกดการเชอมโยงระหวางวฒนธรรมโลกและทองถน(NewGlobalandLocalArticulation)กอใหเกดการผสมผสานทางวฒนธรรมใหมๆของรปแบบดนตรแบบวฒนธรรมลกผสม(CulturalHybridity)และเพลงในแนวลกผสมของจรลมโนเพชรไมใชเพยงสะทอนสนทรยศาสตรทางดนตรสมยใหมของลานนาเทานนแตยงสบทอดปรชญาและสนทรยภาพทสะทอนความเปนชมชนลานนาจรลมโนเพชรจงถอเปนตนแบบของนกรบทางวฒนธรรมและเปนตวอยางของศลปนทใชดนตรเปนเครองมอในการสรางความเขมแขงของชมชนถายทอดอดมการณและเพมความแขงแกรงของอตลกษณวฒนธรรมชมชนลานนาทงในมตของวถชวตภาษาและวฒนธรรมทท�าใหคนลานนาเกดความภาคภมใจแมคนทไมใชชาวลานนาเอง เมอไดฟงกยงเกดความชนชม


177


รายการอางอง [1]อางในStorey,J.(2000)Cultural Theory and Popular Culture: an introduction (3rd Edition).Harlow,Essex:PrenticeHall. [2]ฐตนนบ.คอมมอน (2553) “เพลงกบวฒนธรรม:การศกษาการเชอมโยงอตลกษณและวฒนธรรมชมชนผานบทเพลงของศลปนลานนา”,ใน วถเอเชย: ทางเลอกใหมในการบรหารจดการ, กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรกจบณฑตย,หนา337-346. [3]Hosokawa,S.(1984)“TheWalkmanEffect”,Popular Music, 4(4):165-80. [4]Frith,S.(1987)“Towardsanaestheticofpopularmusic”,inR.LeppertandS.McClary(eds.) Music and Society: The politics of composition, performance and Reception.Cambridge:CambridgeUniversityPress. [5]Jameson,F.(1991)Postmodernism or, The Cultural Logic of Late Capitalism.London:Verso [6]อางในBennett,A.(2000)Popular Music and Youth Culture: Music, Identity and Place.London:Macmillan. [7]Hall,S.(1992)‘TheQuestionofCulturalIdentity’inStuartHall,DavidHeldandTonyMcGrew(eds.).Modernity and Its Futures. Cambridge:PolityPress. [8]Tomlinson,J.(1991)Cultural Imperialism.London:PinterPublishers. [9]อางในGillespie,M.(1995)Television,EthnicityandCulturalChange.London:Routledge. [10]ดรายการอางอง[7] [11]ดรายการอางอง[2]


178


บรรณานกรมภาษาองกฤษBennett,A.(2000)Popular Music and Youth Culture: Music, Identity and Place. London:Macmillan.Frith,S.(1981)“Themagicthatcansetyoufree:theideologyoffolk andthemythofRock”,Popular Music,Volume1.Frith,S.(1983)Sound Effects: Youth, Leisure and the politics of rock. London:Constable.Frith,S.(1987)“Towardsanaestheticofpopularmusic”,inR.Leppert andS.McClary (eds.)Music and Society: The politics of composition, performance and Reception. Cambridge: CambridgeUniversityPress.Frith,S.(1988)Music for Pleasure: Essays in the Sociology of Pop. Oxford:polityPress.Frith,S.andMcRobbie,A. (1978) “RockandSexuality”, inS.Frith andA.Goodwin(eds.)(1990)On Record: Rock pop and the Written World. London:Routledge.Frith,S.andStreet,J.(1992)“Rockagainstracismandredwedge: frommusictopolitics, frompoliticstomusic”, inRGarofalo (ed.)Rockin’ the boat: Mass Music and Mass Movements. Boston,MA:SouthEndPress.Gillespie,M.(1995)Television, Ethnicity and Culutral Change.London: Routledge.Gilroy, P. (1993) The Black Atlantic: Modernity and Double Consciousness.London:Verso.Hall,S.(1992)‘TheQuestionofCulturalIdentity’ inStuartHall,David


179


Held andTonyMcGrew (eds.).Modernity and Its Futures. Cambridge:PolityPress.Hosokawa,S.(1984)“TheWalkmanEffect”, Popular Music, Volume 4, Issue 4.Jameson, F. (1991)Postmodernism or, The Cultural Logic of Lte Capitalism.London:Verso.Lull,J.(1992)“Popularmusicandcommunication:anintroduction”, inJ.Lull(ed.)Popular Music and communication,2nd edition. London:Sage.Lull,J. (1995)Media,Communication,Culture:AGlobalApproach. CambridgePolityPress.Tomlinson,J.(1991)Cultural Imperialism.London:PinterPublishers.

ภาษาไทยฐตนนบ.คอมมอน (2553) “เพลงกบวฒนธรรม:การศกษาการเชอมโยงอต ลกษณและวฒนธรรมชมชนผานบทเพลงของศลปนลานนา”,ในวถ เอเชย: ทางเลอกใหมในการบรหารจดการ,กรงเทพฯ:มหาวทยาลย ธรกจบณฑตยพรพรรณวรรณา(2542)“เพลงค�าเมอง”,ในสารานกรมวฒนธรรมไทย ภาค เหนอ เลม 9.กรงเทพฯ:มลนธสารานกรมวฒนธรรมไทยธนาคารไทย พาณชย

ของนักรบทางวัฒนธรรมดนตรี...

Documents

Transcript of ของนักรบทางวัฒนธรรมดนตรี...