1

การวจยแบบบรณาการเพอพฒนาศกยภาพการแขงขนของธรกจชมชนทผลตสนคา ทยงไมไดเผยแพร ในเขตภาคเหนอ1

ศศเพญ พวงสายใจ 2 วชร พฤกษกานนท 2

พรทพย เธยรธรวทย 2 สขม พนธณรงค3

พมลพรรณ บญยะเสนา3

บทคดยอ Unseen OTOP คอ กลมธรกจชมชนทผลตผลตภณฑ ทยงไมได

เผยแพร ในเขตพนทภาคเหนอตอนบนทใชในการศกษาจ านวน 43 กลม ซงมศกยภาพทจะสามารถพฒนาเพอเพมขดความสามารถในการแขงขน อนจะน ามาซงความเขมแขงและยงยนของกลม วตถประสงคของการวจยคอ เพอวเคราะหศกยภาพของธรกจชมชนท ผลตผลตภณฑ OTOP ทยงไมไดเผยแพร และเพอพฒนาศกยภาพของธรกจชมชนดงกลาวในเบองตน วธการศกษาใชการวจยแบบมสวนรวม (Participatory Action Research) การวเคราะหศกยภาพ ใชการวเคราะหจดแขงและจดออน สวนการพฒนาศกยภาพเบองตนท าโดยการใหกลมจดท าแผนธรกจและจดการฝกอบรมเพอพฒนาตามแผน

การวเคราะหศกยภาพธรกจชมชนในดานตางๆกลาวคอธรกจทมศกยภาพดนน ในดานบรหารจดการพบวาขนอยกบผน ากลม กลมทผน ามความรบผดชอบ มการศกษาด มความรในขบวนการผลตสนคาของตนเปนอยางด มความกระตอรอรน มความโปรงใสในการด าเนนการ สมาชกใหการยอมรบ สามารถแกไขปญหาของกลมไดอยางรวดเรว และรจกชองทางการสรางความสมพนธกบหนวยราชการ จะเปนกลมทประสบผลส าเรจในการด าเนนกจกรรมกลม นอกจากนนกลมทมศกยภาพดนนจะมโครงสรางการท างานทชดเจน มกฎระเบยบของกลม และมหนวยงานภาครฐเขามาสนบสนน ในดานการผลตพบวาธรกจทมศกยภาพดนน จะผลตผลตภณฑทมคณภาพ มการใชวตถดบและแรงงานภายในทองถน สามารถผลตผลตภณฑไดตอเนองและตรงตามค าสงซอของลกคา มการจดการทค านงถงผลเสยตอสงแวดลอม ในดานการเงนพบวาธรกจทมศกยภาพดนน จะมการรวมลงทนกนของ 1 บทความนเปนสวนหนงของงานวจยโครงการ การวจยแบบบรณาการเพอพฒนาศกยภาพการแขงขนของธรกจชมชนในเขตภาคเหนอ (UNSEEN OTOP) สระดบสากลอยางยงยน แหลงทน ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

2 รองศาสตราจารย คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 3 นกวจยประจ าศนยวจยและพฒนาเศรษฐกจชมชน คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

2

สมาชก มการจดท าบญช มการจดสรรเงนปนผลใหแกสมาชก ในดานการตลาดพบวาธรกจทมศกยภาพดนน จะเปนกลมทมการตลาดอยางกวางขวาง ทราบลกคากลมเปาหมายในสนคาของตนเปนอยางด มการประชาสมพนธสนคาในหลายรปแบบ

ปญหาทเกดขนพบวากลมธรกจชมชนสวนใหญยงไมสามารถผลต ผลตภณฑไดตรงตามความตองการของลกคา ยงคงผลตตามรปแบบเดมทเคยผลต เปนรปแบบการผลตและการตลาดแนวรบโดยรอรปแบบผลตภณฑและค าสงซอจากลกคา ไมกลารกตลาดโดยการคดหรอออกแบบผลตภณฑเพอน าเสนอสตลาด ไมมความสามารถในการคนหา แหลงหรอสอทจะน าเสนอผลตภณฑใหลกคา และไมมฐานหรอทราบแหลงขอมลความตองการของลกคาในแตละชวงเวลา จงสงผลใหกลมไมสามารถใชศกยภาพและทรพยากรการผลตไดอย าง มประสทธภาพ ด งนน ส าหรบกลมธ รก จสนค า ทยงไมไดเผยแพร ควรมการสรางจดเดนของผลตภณฑใหมความแตกตางจากผลตภณฑทมจ าหนายโดยทวไปโดยยงคงรกษาเอกลกษณของผลตภณฑไวเพอเปนการสรางมลคาเพมของผลตภณฑ อนจะน ามาซงการเปนทตองการของตลาดซงจะสงผลตอรายไดและความเปนอยทดและยงยนของกลม

การพฒนาศกยภาพเบองตนโดยการใหกลมธรกจท าแผนธรกจและจดการฝกอบรมตามแผนพบวาในแตละกลมสามารถจะวางแผนเพอพฒนาผลตภณฑของตนใหมคณภาพดขนและมความหลากหลายมากขน เมอประเมนผลการจดการฝกอบรมตามแผนธรกจพบวาคาคะแนนเฉลยของขนตอนหลงการอบรมสงกวากอนการอบรม แสดงถงพฒนาการการท างานของกลมวามการพฒนาทดขน เกดการเรยนร เกดการท างานรวมกนอยางเปนขนเปนตอน ขอคนพบนแสดงวากลมธรกจชมชนทผลตสนคาทยงไมเผยแพรมากอน หากไดรบการพฒนาแลวจะสามารถเพมศกยภาพของกลมได

ABSTRACT

Unseen OTOP is a group of community business producing one tambol one product product which are not widely distribute. They are 43 groups of community business in the Upper Northern Region area of Thailand in this study. These groups have some potential in developing their ability to strengthen their competitive power and creating the sustainability of their groups. The objectives of this study are to determine the potential of these Unseen OTOP community business groups and to develop their potential. This research is a Participatory Action Research. Strengthen and weakness analysis were used to determine their performance. Setting up Business Plan and training as planned were used as a guide line to develop their potential.

This research discovered that the high successful of the group depends on many factors in the line of management, production, marketing, financing and environment management. In the line of management, the success depends on the leader who is a

3

responsibility person, well educated, well-known by the society, and active. Most of all the leader who processes a clear concept in managing, a capability to quickly solve the problems of the group, and knows how to organize the relationship with the government sector will lead the group in carrying out the group’s activities successfully. Moreover, the success also depends on the existing of a clear structure of work and a strict rule to operate production. In the line of production, the success depends on the good quality of the product, the use of material and labor in the area, the continuity of producing, the production responded to the order of customer, and the concerning of environment management. In the line of financial, the success depends on the contribution of financing from the members, the recording of account balance, and the rule to distribute profit among members. In the line of marketing, the success depends on the perfect knowledge of the product’s market, and the variety ways to promote their product.

This research discovered that the important problem which need to develop to

enhance their potential is in the line of production of their products. Most business groups are still producing and marketing in the same old passive style. They are waiting for the styles and orders from the customers instead of moving forward to create new designs. They are unable to find the sources or media to present their products to the customers and lack of data base of consumer taste. The impact of these factors make the group unable to have the production potential and use the resources for the production effectively. These community business group should produce identity product which retains the unique characteristic and makes a difference from other products in the same line. The value creation can be created the market demand and will lead to an increase in income and create a sustainable better life style.

The development to enhance potential was done by supporting the group to set up a business plan and providing a training as planned. The results showed that each group has an ability to set business plan. To develop their products, they concerned about product quality and product variety. The evaluation of training shows that the average score after training is higher than that of before training. This implies that the Unseen OTOP community business group can be developed to gain higher potential.

4

1. บทน า การเกดขนของธรกจชมชนในชวงทผานมา เกดขนอยางรวดเรวและเปนจ านวนมาก ทงท

เนองมาจากการกระตนจากภาครฐ แตการพฒนาการและการปรบตวของธรกจชมชนยงคอนขางชาเมอเทยบกบภาวะทโลกปรบเปลยนเขาสระบบเศรษฐกจทอาศยฐานความรเปนปจจยส าคญในการพฒนา ธรกจชมชนทยงยนจะตองสามารถสรางเสถยรภาพและมภมคมกนทเออตอการปรบตว มสมรรถนะและขดความสามารถในการแขงขน ปญหาศกยภาพและความพรอมทจะแขงขนของธรกจชมชน ไมวาจะเปนความพรอมดานระบบบรหารจดการองคกร ระบบการตลาดภายในประเทศและสากล ระบบการเงนการบญช ระบบการบรหารกระบวนการผลต การออกแบบและพฒนาผลตภณฑบรรจภณฑใหตรงกบความตองการของผบรโภค และการสรางเครอขายความรวมมอระหวางชมชน ซงปญหาเหลานลวนเปนอกปจจยทมความส าคญตอการสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจและความยงยนตอชมชน โดยควรผสมผสานและมความสอดคลองกบหลก “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ทมแนวคดดานความพอประมาณ ความมเหตผล ภมคมกน ภายใตเงอนไขความรและคณธรรม ซงควรด าเนนการพฒนา และจดกลมปญหาของธรกจชมชน เพอคนหาแนวทางการพฒนา และผลตภณฑของธรกจชมชนทยงไมไดเผยแพร (Unseen Product of Commodity Business) แตมศกยภาพพอและพรอมทจะพฒนาอยางครบวงจร บนพนฐานการใชทรพยากรธรรมชาตอยางมประสทธภาพและยงยน ทสรางมลคาเพม สรางรายได และสรางความเขมแขงใหกบชมชน ผลตภณฑมมาตรฐานระดบสากล

2. วตถประสงค

1) เพอวเคราะหศกยภาพของธรกจชมชนในเขตพนทภาคเหนอตอนบน ทผลตผลตภณฑ ทยงไมไดเผยแพร

2) เพอพฒนาศกยภาพของธรกจชมชน ในดานการบรหารจดการ การผลต การตลาด การเงนการบญชและสงแวดลอม 3. ประโยชนของการวจย

เกดเครอขายการรวมพฒนาในกลมภาคประชาชน เครอขายนกวจย นกวจยรนใหม นกวชาการ และหนวยราชการ เพอรวมกนแกปญหาธรกจชมชน

4. กรอบแนวคดในการวจย

ปจจยหลกทมผลตอความส าเรจของธรกจชมชน ประกอบไปดวย (1) ปจจยดานการบรหารจดการประกอบดวย รปแบบและวธการบรหารจดการกลม วสยทศนในการพฒนาของผน ากลม การบรหารงานของคณะกรรมการกลม การด าเนนงานตามหนาท ความสามคค ความซอสตยและการค านงถงผลประโยชนของสวนรวม ระดบการศกษา และอายของผน าและสมาชก การมสวนรวม/สนบสนนของภาครฐ/หนวยงานในทองถน และการจดสวสดการอยางเหมาะสม

5

(2) ปจจยดานการผลตประกอบดวย แหลงทมา/จ านวน/คณภาพของวตถดบ จ านวนแรงงานและแหลงทมาของแรงงาน ปรมาณการผลตทเหมาะสม ความพรอมของอปกรณ/วสด/สถานท การใชเทคโนโลยอยางเหมาะสม การตรวจสอบคณภาพ คณภาพ/ฝมอ/รสชาตของผลตภณฑ และมาตรฐานรบรอง

(3) ปจจยดานการตลาดประกอบดวย ยอดขาย เทคนค/วธ/รปแบบการขาย พนทขาย และการพงพงตลาดภาครฐ

(4) ปจจยดานการเงนและบญชประกอบดวย การรวมลงทนของสมาชก ภาระหนสน การจายเงนปนผล และการท าบญชทเปนปจจบน

(5) ปจจยดานการจดการสงแวดลอมดวย ปรมาณการใชสารเคม กระบวนการจดการของเสย

ดานการตลาด

ดานการบรหารจดการ

ดานการผลต

ดานการเงนและบญช

ดานการจดการสงแวดลอม

ปจจยทมผลตอความส าเรจของธรกจชมชน

- ยอดขาย - รปแบบการขาย - พนทขาย - การพงพงตลาดภาครฐ

- วธการบรหารจดการ - วสยทศนในการพฒนาของผน ากลม

- การบรหารงานของคณะกรรมการกลม

- การด าเนนงานตามหนาทของสมาชก

- ความสามคค ความซอสตยและการค านงถงผลประโยชนของสวนรวม

- ระดบการศกษา และอายของผน าและสมาชก

- การมสวนรวม/สนบสนนของภาครฐ/หนวยงานในทองถน

- จดสวสดการอยางเหมาะสม

- วตถดบ - จ านวนแรงงานและแหลงแรงงาน

- ปรมาณการผลต - ความพรอมของอปกรณ/วสด/สถานท

- ใชเทคโนโลยอยางเหมาะสม

- การตรวจสอบคณภาพ

- คณภาพ/ฝมอ/รสชาตของผลตภณฑ

- มาตรฐานรบรอง

- การรวมลงทนของสมาชก

- หนสน - การจายเงนปนผล

- การท าบญชทเปนปจจบน

- ปรมาณการใชสารเคม

- การจดการของเสย

6

5. วธการศกษา ขนตอนในการศกษาเรมจากการท าความเขาใจในแผนการด าเนนโครงการ และแบงงาน/เขต

ความรบผดชอบการวจยระหวางสถาบนอดมศกษาทวภาคเหนอซงเปนเครอขายความรวมมอทางการวจย จากนนจงคนหาและคดเลอกผลตภณฑ ในจงหวดภาคเหนอตอนบน 8 จงหวด และน ามาวจยเชงวเคราะหศกยภาพ ความตองการและปญหาของแตละกลมธรกจชมชน โดยใชหลกการวเค ราะห จดแขงและจดออน และใชรปแบบการวจยแบบมสวนรวม (Participatory Action Research ; PAR) และรวบรวมปญหา จดกลมปญหา เพอแกปญหาเบองตนโดยใหกลมจดท าแผนกลมธรกจ (Business Group Plan) ตามวธการดงน

1. สรางเครอขายความรวมมอ สรางความเขาใจในแผนการด าเนนโครงการ และแบงงาน/เขตความรบผดชอบการวจยระหวางสถาบนอดมศกษาทวภาคเหนอ

2. คนหาและคดเลอกผลตภณฑ ในจงหวดภาคเหนอตอนบน 8 จงหวด

3. วจยเชงวเคราะหศกยภาพ ความตองการและปญหาของแตละกลมธรกจชมชน โดยใชหลกการวเคราะห ะ และใชรปแบบการวจยแบบมสวนรวม

(Participatory Action Research ; PAR)

6.1 กลมจดท าแผนกลมธรกจ (Business Group Plan) เพอแกปญหา

5. จดกลมปญหา

6. การแกปญหาเบองตน

6.2 จดฝกอบรมเพอแกปญหาตามแผนธรกจ

6.3 ประเมนผลการจดฝกอบรมเพอแกปญหาตามแผนธรกจ

4. รวบรวมปญหา

7

6. ผลการศกษา 1) ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

จากการศกษาศกยภาพและจดกลมปญหา มจ านวนกลมทตองการไดรบการสนบสนนและยนดรวมกระบวนการวจยเพอแกไขปญหา จ านวน 43 กลม โดยจะท าการวจยและพฒนาเชงปฏบตการในเรองของการพฒนาคน เพมความรความสามารถ และสรางจตส านกในการท างานกลม การพฒนาองคกร ระบบบรหารจดการกลม การพฒนาระบบการผลต การบรหารกระบวนการผลต การพฒนาวตถดบในการผลต การออกแบบและพฒนาผลตภณฑ บรรจภณฑ และการพฒนารปแบบการจดท าบญช ซงทง 43 กลม เปนกลมธรกจชมชนทไดรบการจดอนดบจากกรมพฒนาชมชนในระดบ 2 ดาว 4 กลม ระดบ 3 ดาว 18 กลม ระดบ 4 ดาว 10 กลม ระดบ 5 ดาว 5 กลม และไมไดสงขอรบมาตรฐานผลตภณฑ จ านวน 6 กลม เมอจ าแนกตามประเภทผลตภณฑพบวา เปนผลตภณฑอาหาร 11 กลม ผลตภณฑผาทอ 12 กลม ผลตภณฑแปรรปจากผา 8 กลม ผลตภณฑเครองประดบตกแตง 10 กลม และผลตภณฑจกสาน 2 กลม (ตารางท 1)

ตารางท 1 ประเภทผลตภณฑ มาตรฐานผลตภณฑ อาหาร ผาทอ แปรรป

จากผา เครองประดบ

ตกแตง จกสาน รวม

ไมไดขอดาว 2 1 1 1 1 6 2 ดาว 1 1 - 2 - 4 3 ดาว 4 4 5 5 - 18 4 ดาว 2 4 2 2 - 10 5 ดาว 2 2 - - 1 5

รวม 11 12 8 10 2 43 ทมา : จากการส ารวจ

ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ประกอบดวย ขอมลดานเพศ อาย และการศกษาของผน า จ านวนสมาชก อายกลมโดยเฉลย และการไดรบการสนบสนนจากภาครฐโดยจ าแนกตามประเภทผลตภณฑ สรปไดดงน (ตารางท 2)

8

ตารางท 2 ขอมลทวไปของธรกจชมชน รายการ ประเภทของกลมธรกจชมชน

อาหาร ผาทอ แปรรป จากผา

เครองประดบ ตกแตง

จกสาน

ผน า เพศ หญง หญง หญง หญง หญง อายเฉลย 49 ป 47 ป 43 ป 42 ป 51 ป การศกษา ประถมศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา/

สายอาชพ มธยมศกษา/สายอาชพ

ประถมศกษา

อายกลมโดยเฉลย 9 ป 8 ป 8 ป 8 ป 8 ป จ านวนสมาชกกลมเฉลย 41 คน 39 คน 22 คน 20 คน 45 คน การไดรบการสนบสนนจากภาครฐ

มากกวา 3 หนวยงาน

มากกวา 3 หนวยงาน

1-3 หนวยงาน

1-3 หนวยงาน

1-3 หนวยงาน

ทมา : จากการส ารวจ

2) การวเคราะหศกยภาพของธรกจชมชน จากการวเคราะหศกยภาพของธรกจชมชนในดานตางๆ ไดแก ดานการบรหารจดการ ดานการ

ผลต ดานการตลาด ดานการเงนและบญช การจดการสงแวดลอม สรปไดดงน (ตารางท 3)

ตารางท 3 ศกยภาพของธรกจชมชน รายการ ประเภทของกลมธรกจชมชน

อาหาร ผาทอ แปรรป จากผา

เครองประดบ ตกแตง

จกสาน

ดานการบรหารจดการ โครงสรางการบรหารงาน ม ม ม ม ม

ดานการผลต 1) การบรหารการผลต

การท าการผลต ผลตทงป ผลตทงป ผลตทงป ผลตเมอมค าสงซอ

ผลตทงป

การตรวจสอบคณภาพผลตภณฑ ม ม ม ม ม

9

ตารางท 3 (ตอ) รายการ ประเภทของกลมธรกจชมชน

อาหาร ผาทอ แปรรป จากผา

เครองประดบ ตกแตง

จกสาน

2) การใชปจจยการผลต วตถดบ ในจงหวด ในจงหวด ในจงหวด ในจงหวด ในจงหวด แรงงาน ในต าบล ในต าบล ในต าบล ในต าบล ในต าบล จ านวนแรงงาน 0-20 คน 21-50 คน 0-20 คน 0-20 คน 21-50 คน

ดานการตลาด รปแบบการขาย ขายสง ขายปลก ขายสงและ

ปลก ขายสง ขายสง

พนทขาย ในจงหวด ทวไป ทวไป ทวไป ทงในและตางจงหวด

การพงพงตลาดภาครฐ พงพง พงพง พงพง พงพง พงพง

ยอดขาย ต ากวา 500,000 บาทตอป

0-100,000 บาทตอป

100,000-500,000 บาทตอป

100,000-500,000 บาท

ตอป

0-100,000 บาทตอป

ดานการเงนและบญช การลงทน รวมลงทน รวมลงทน รวมลงทน มทงรวมลงทน

และเปนทนของประธาน

รวมลงทน

หนสน ไมม ไมม ไมม ไมม ม

การจายเงนปนผล จาย จาย จาย มทงจายและ

ไมจาย จาย

การจดท าบญช มแตไมเปนปจจบน

มทงทเปนปจจบนและไมเปนปจจบน

มและเปนปจจบน

มแตไมเปนปจจบน

มทงการท าบญชทเปนปจจบนและไมมการท า

บญช การจดการสงแวดลอม

การจดการของเสยจากการผลต ม ม ม ม ม ทมา : จากการส ารวจ

10

การวเคราะหศกยภาพของธรกจชมชน ในภาพรวม พบวา สวนใหญเปนธรกจชมชนในระดบพนฐาน ซงมจดแขงและจดออนทงดานการบรหารจดการ ดานการผลต ดานการตลาด ดานการเงนและบญช และดานการจดการสงแวดลอม สรปไดดงน (ตารางท 4)

ตารางท 4 จดแขง จดออน ของกลมธรกจชมชน

จดแขง จดออน ดานการบรหารจดการ ผน า 1. ผน าของกลมเปนเพศหญง เนองจากสมาชก

สวนใหญเปนเพศหญง ท าใหการประสานงานภายในกลมเปนไปไดด

2. ผน ามอายระหวาง 41 – 60 ป ถอเปนชวงอายของผน าในชวงวยท างาน วยกลางคน จะมวฒภาวะ สต และประสบการณในการท างาน

3. ผน ามบทบาทในชมชน ชวยใหการบรหารจดการ การตดตอประสานงานหนวยงานภายนอก สะดวกมากขน

1. ผน าของกลมเปนเพศหญง อาจมปญหาใน

เรองความคลองตว การเดนทางตางๆ 2. ผน ามอายระหวาง 41 – 60 ป ถอเปนชวง

ปลายของอายการท างาน อาจมปญหาผน าสบทอดในอนาคต และการทผน าเปนคนมอายอาจมปญหาในเรองการตดตาม การเปลยนแปลงภาวการณตางๆ และความคดสรางสรรคทจะพฒนาผลตภณฑ

3. ผน ามระดบการศกษาไมสง เพยงแคระดบประถมศกษา ท าใหเปนปญหาในการพฒนาหรอรบรความรหรอเทคโนโลย ใหมๆ

สมาชกกลม 1. กลมมจ านวนสมาชกระหวาง 0-30 คน ท าให

บรหารจดการไดงายและสะดวก 2. 1/3 ของสมาชกกลมมระดบการศกษาสงกวา

ประถมศกษาท าใหการบรหารจดการกลมมประสทธภาพการสอสาร การรบองคความรใหมๆ ท าไดดยงขน สามารถพฒนาผลตภณฑหรอน าความร และเทคโนโลย ใหมๆ มาประยกตใชกบกลม

3. สมาชกกลมทงหมดมอายไมถง 60 ป ท าใหการปฏบตงานโดยเฉพาะกระบวนการผลตมความรวดเรว กระฉบกระเฉง และคลองแคลววองวยกวาเมอเปรยบเทยบกบผสงอาย

1. กลมมจ านวนสมาชกระหวาง 0-30 คน เมอม

ค าสงซอเปนจ านวนมากอาจท าการผลตไมทนตามระยะเวลาทก าหนด และอาจมปญหาในการระดมทนและความคดเพอไปพฒนากลม

11

ตารางท 4 (ตอ) จดแขง จดออน

ดานการบรหารจดการ (ตอ) องคประกอบของกลม 1. กลมมอายการกอตงระหวาง 6-10 ป ซงถอได

วากลมมประสบการณในการบรหารจดการ 2. กลมมโครงสรางการบรหารและระเบยบท าให

งายตอการสงการเปนล าดบขน 3. กลมมหนวยงานรฐเขามาสนบสนนมากกวา 3

หนวยงาน ซงแสดงใหเหนถงการใหการดแลกลมอยางใกลชดจากหนวยงานภาครฐและการใหการสนบสนน สวนใหญอยในลกษณะการใหกลมไดออกงานแสดงสนคาอนเปนการเพมชองทางการจดจ าหนายและยอดขายใหกบกลม

1. กลมไมมการด าเนนหนาทตามทรบผดชอบท า

ใหการด าเนนงานเกดความลาชา อาจสงผลตอการเพมภาระหนาทใหกบบคคลใดบคคลหนงโดยเฉพาะประธานกลม

ดานการผลต ผลตภณฑ 1. กลมมจ านวนผลตภณฑระหวาง 6-10 ชนดท า

ให ล กค าสามารถ เล อกซ อผล ตภณฑ ไดหลากหลายตามความตองการ

2. ผลตภณฑกลมมคณภาพ/ฝมอ/ความประณต/รสชาต เปนทยอมรบ ท าใหสามารถเพมชองทางตลาดไดโดยเปนการตลาดแบบปากตอปากซงเปนวธการทลกคากบลกคาไดแลกเปลยนขอคดเหนและมความนาเชอถอ

1. กลมมมาตรฐานผลตภณฑระหวาง 0-3 ดาว

แสดง ให เ ห นว า กล มต อ ง มก า รพฒนาผลตภณฑทงในดานรปแบบและคณภาพผลตภณฑ

2. กลมไดรบก าไรตอหนวย 0-20% ท าใหกลมขาดเงนทนหมนเวยนภายในกลมและสงผลตอเงนทนหมนเวยนในการผลตและบรหารจดการ เชน มการลดปรมาณการผลตลง

การบรหารการผลต 1. กลมมทมาของวตถดบภายในจงหวด ท าใหม

ความสะดวกสบาย ลดตนทนในการผลต และเปนการใชทรพยากรการผลตในชมชนอยางมประสทธภาพ

2. กลมมจ านวนแรงงานผลตอยระหวาง 0-20 คน สามารถควบคมคณภาพในการบรหารการผลตไดงาย

3. กลมมทมาของแรงงานในต าบล ท าใหสะดวก

1. กลมมจ านวนแรงงานผลตอยระหวาง 0-20

คน ท าใหเมอมค าสงซอเปนจ านวนมากอาจผลตไมทนตามระยะเวลาทก าหนด

12

ตารางท 4 (ตอ) จดแขง จดออน

ดานการผลต (การบรหารการผลต) (ตอ) 4. เมอมค าสงซอเปนจ านวนมาก ไมเปนอปสรรค

ในการประสานงานเนองจากเปนเพอนบานหรอบคคลภายในหมบานเดยวกน

5. กลมมการผลตตลอดทงป ท าใหเมอมค าสงซอผลตภณฑจากลกคาแบบเรงดวนหรอเปนจ านวนมาก สามารถน าผลตภณฑทผลตไวออกมาจ าหนาย

6. กลมมความพรอมของอปกรณ/วสด/อาคารส ถ า น ท ผ ล ต ท า ใ ห ส ะ ด ว ก ส บ า ย ใ นกระบวนการผลตและการบรหารการผลตมประสทธภาพ

7. กลมตรวจสอบคณภาพผลตภณฑ ซงเปนการสรางมาตรฐานใหกบผลตภณฑและสรางความมนใจและความนาเชอถอใหกบลกคา

8. กลมจดการมลภาวะทเกดจากกระบวนการผลต ซงไมสงผลกระทบตอชมชน และเปนการรกษาสภาพแวดลอมภายในชมชน

ดานการเงน 1. กลมมการรวมลงทน/ลงทนของสมาชก ท าให

ทกคนมสวนรวมและเปนการสรางความสามคคภายในกลม

2. กลมไมมหนสน ท าใหกลมมความเขมแขงในดานการเงนและสามารถพฒนาผลตภณฑได

3. กลมมการจายเงนปนผลใหสมาชก ซงเปนการสรางรายไดใหกบสมาชกและเปนการสรางขวญและก าลงใจ

4. กลมมการท าบญชท เปนปจจบน สามารถตรวจสอบไดท าใหเกดความโปรงใสและใชขอ มลทางบญชมาเพมประสทธภาพการบรหารจดการได

13

ตารางท 4 (ตอ) จดแขง จดออน

ดานการตลาด 1. กล มมยอดขายในชวงระหว าง 100,000 -

500,000 บาทตอป เมอเปรยบเทยบกบจ านวนสมาชกกลมทมประมาณ 0-30 คนท าใหกลมมเงนทนหมนเวยนเพยงพอในการบรหารจดการ

2. กลมมรปแบบการขายสวนใหญเปนการขายสง ซงเปนการเจาะกลมลกคาเปาหมายในรปแบบรานคาจ าหนายผลตภณฑไดครงละมาก ๆ

3. กล มมยอดขายในชวงระหว าง 100,000 -500,000 บาทตอป เมอเปรยบเทยบกบจ านวนสมาชกกลมทมประมาณ 0-30 คนท าใหกลมมเงนทนหมนเวยนเพยงพอในการบรหารจดการ

4. กลมมรปแบบการขายสวนใหญเปนการขายสง ซงเปนการเจาะกลมลกคาเปาหมายในรปแบบรานคาจ าหนายผลตภณฑไดครงละมาก ๆ

5. กลมมพนทการขายแบบกระจายทวไป ท าใหเปนทรจกและขยายตลาดไดกวางขน

6. กลมมการพงพงการตลาดของภาครฐ เชน งาน OTOP CITY 51-90% ของยอดขาย เนองจากหนวยงานตาง ๆ ชวยสงเสรมการตลาดโดยการจดงานขนเพอเปนการประชาสมพนธ จดแสดงและจ าหนายผลตภณฑตามสถานทตาง ๆ ท าใหกลมมตลาดทกวางขนและมรายไดเพมมากขน

1. กลมมรปแบบการขายสวนใหญเปนการขายสง ท าใหกลมไมเปนทรจกในตลาดลกคาปลกโดยตรงและมชองทางตลาดแคบ

2. การทกลมมพนทการขายแบบกระจายทวไปโดยไมเจาะจงกลมลกคาอาจท าใหก ารบรหาร จดการและการออกแบบผลตภณฑท าไดยากมากขน

3. กลมมรปแบบการขายสวนใหญเปนการขายสง ท าใหกลมไมเปนทรจกในตลาดลกคาปลกโดยตรงและมชองทางตลาดแคบ

4. การทกลมมพนทการขายแบบกระจายทวไปโดยไมเจาะจงกลมลกคาอาจท าใหก ารบรหาร จดการและการออกแบบผลตภณฑท าไดยากมากขน

5. การทกลมพ งพ งการตลาดภาครฐมากเกนไปอาจท าใหกลมไมมความยงยนและเปนภาระในการดแลของภาครฐ

14

3) การจดกลมปญหา (Cluster) จากการจดกลมปญหาของกลมธรกจชมชนในกลมอาหาร ผาทอ แปรรปจากผา เครองประดบ

ตกแตง และจกสาน (ตารางท 5) พบวา ในภาพรวมสวนใหญของกลมธรกจชมชนมปญหาในดานการผลตและการตลาด

(1) กลมผลตภณฑอาหาร จะมปญหาดานการตลาดมากทสด (2) กลมผลตภณฑผาทอ กลมแปรรปจากผา กลมเครองประดบตกแตง และกลมจกสานจะม

ปญหาดานการผลตมากทสด รองลงมาจะเปนปญหาดานการตลาด (3) กลมแปรรปจากผาจะมปญหาดานการผลตและการตลาดมากทสด (4) กลมจกสานจะมปญหาดานการผลตมากทสด (5) กลมเครองประดบตกแตงจะมปญหาดานการผลตและการตลาดมากทสด

ตารางท 5 ปญหาของกลมธรกจชมชน กลม (43 กลม) ดานการ

บรหารจดการ

ดานการผลต

ดานการเงน

ดานการตลาด

รวม

อาหาร จ านวนกลมอาหาร จ านวนกลมทมปญหา รอยละของกลมทมปญหา

11 9

(81.8)

11 9

(81.8)

11 9

(81.8)

11 10

(90.9)

44 37

(84.09) 1) วสาหกจชมชนกลมแมบานเกษตรกรบานแมตาด(กจกรรมขนมอบ)

2) กลมแมบานเกษตรกรบานตนจนทร 3) กลมอาชพอาหารแปรรปสนตสข - - 4) กลมแมบานปางตนฆอง - 5) กลมออมทรพยอตสาหกรรมครวเรอน 6) กลมผลตอาหารเพอสขภาพบานนาเอยง - 7) กลมขาวแตนน าแตงโมแมบวจนทร - 8) กลมวสาหกจชมชนแหนมแมใบ 9) กลมแปรรปและถนอมอาหารบานแมตด 10) กลมแหนมบานทานาว 11) กลมสหกรณออมทรพยเพอการผลตบานสบ

สอย - -

15

ตารางท 5 (ตอ)

กลม (43 กลม) ดานการบรหารจดการ

ดานการผลต

ดานการเงน

ดานการตลาด

รวม

ผาทอ จ านวนกลมผาทอ จ านวนกลมทมปญหา รอยละของกลมทมปญหา

12 9

(75.0)

12 12

(100.0)

12 9

(75.0)

12 11

(91.7)

48 41

(85.41) 12) ศนยสงเสรมผลตภณฑผาทอมอต าบลทาผา - 13) กลมทอผาบานหลายแกว-หนองป 14) กลมทอผาไหมบานเนนไทรพฒนา 15) กลมทอผากกระตกเวยงเชยงรง 16) กลมผาทอสตะกอ - 17) กลมสตรสหกรณบานหนองเงอก - 18) กลมทอผาฝายปนมอยอมสธรรมชาต 19) กลมทอผาพนเมอง - 20) กลมผาทอมอไหมแกมฝาย 21) กลมทอผาบานถอน - 22) กลมสตรทอผาบานปาเหยง 23) กลมทอผายอมสธรรมชาต(ตากญะ) - - แปรรปจากผา จ านวนกลมแปรรปจากผา จ านวนกลมทมปญหา รอยละของกลมทมปญหา

8 3

(37.5)

8 8

(100.0)

8 6

(75.0)

8 8

(100.0)

32 25

(78.13) 24) กลมสตรและเยาวชนสหกรณ(หตถกรรม) - 25) กลมสตรแมบานต าบลรองววแดง 26) กลมเศรษฐกจพอเพยง(ตดเยบเสอผา) 27) กลมแปรรปผลตภณฑผาฝายบานสนตนธง - 28) กลมหตถกรรมผาดนมอบานตนไคร - 29) กลมสตรสหกรณแมใจ 30) กลมโครงการบานทอฝน - - 31) กลมเสอไตกลยา - -

16

ตารางท 5 (ตอ)

กลม (43 กลม) ดานการบรหารจดการ

ดานการผลต

ดานการเงน

ดานการตลาด

รวม

จกสาน จ านวนกลมจกสาน จ านวนกลมทมปญหา รอยละของกลมทมปญหา

2 0

(0.0)

2 2

(100.0)

2 1

(50.0)

2 1

(50.0)

8 4

(50.0) 32) กลมอาชพจกสานบานดอนตน - - 33) กลมหตถกรรมผกตบชวาบานสนบวบก - - เครองประดบตกแตง จ านวนกลมเครองประดบตกแตง จ านวนกลมทมปญหา รอยละของกลมทมปญหา

10 4

(40.0)

10 10

(100.0)

10 7

(70.0)

10 10

(100.0)

40 31

(77.5) 34) กลมรมไมไผบานปางว - 35) วสาหกจชมชนเสนหสาบานไร - - 36) ศนยฝกวชาชพคนตาบอดฯ - 37) กลมเทยนหอมเวยงดอย - - 38) กลมผลตภณฑใยบวบเพอสขภาพ - 39) กลมปวณมลเทยนหอม - 40) กลมท าเซรามคบานทงมานเหนอ 41) กลมแมบานเกษตรกรบานนาเอยง 42) กลมนกเรยนสนใจงานประดษฐโรงเรยนรอง

กวางอนสรณ

43) ศนยบรณาการสายใยชมชน - ทมา: จากการส ารวจ

4) การพฒนาศกยภาพกลม

ในการพฒนากลม ไดแบงออกเปน 2 ขนตอนคอ 4.1 การใหกลมคนหาปญหา ขอบกพรองของกลม และเขยนแผนธรกจเพอแกไขปญหา และ

พฒนากลม โดยใชกระบวนการฝกอบรม 4.2 การพฒนาชองทางการตลาดใหกบกลมโดยการน าผลตภณฑของกลมไปน าเสนอในงาน

ตางๆ เพอใหเปนทรจกของลกคามากยงขน และเพอส ารวจความตองการของตลาด ความพงพอใจของลกคาทมตอผลตภณฑกลม

ซงผลการพฒนาศกยภาพของกลมมดงน

17

4.1) การพฒนาศกยภาพกลมเบองตนโดยด าเนนการท าแผนธรกจ (Business Plan) ก) ผลการพฒนาศกยภาพกลมเบองตนจากการจดฝกอบรมตามแผนธรกจ จากการจดฝกอบรมตามแผนธรกจเพอพฒนากลมใหมศกยภาพมากยงขน พบวา กลมสวน

ใหญไดรบการพฒนาในดานกระบวนการผลต และการสรางผลตภณฑใหมๆ โดยผลการพฒนาศกยภาพกลมเบองตนจากด าเนนการตามแผนธรกจ (Business Plan) มดงน (ตารางท 6)

การพฒนาศกยภาพกลมอาหาร การพฒนาศกยภาพกลมอาหาร พบวา กลมไดรบการพฒนาทงผลตภณฑเดมใหมรสชาต

ส กลน ทนารบประทานยงขน และไดรบการพฒนาผลตภณฑใหม ใหสามารถผลตผลตภณฑไดหลากหลายมากยงขน ไดเรยนรวธการทท าใหผลตภณฑอาหารสามารถเกบไวไดนานขนกวาเดม

การพฒนาศกยภาพกลมผาทอ การพฒนาศกยภาพกลมผาทอ พบวา กลมไดรบการพฒนากระบวนการยอมสผาทอให

สามารถน าวตถดบทมในทองถนมาแปรรปเปนสยอมผาทอได พฒนาเทคนคการยอมสผาทถกตอง พฒนากรรมวธในการมดยอม การวาดลวดลายบนผนผา พฒนาเทคนคการปนดาย การทอผาลวดลายอนๆ นอกจากนยงไดรบการพฒนาทางดานการแปรรปผาทอเปนผลตภณฑตางๆ เชน กลองกระดาษทชช กระเปา ผาปโตะ ผาพนคอ ตกตา เปนตน

การพฒนาศกยภาพกลมแปรรปจากผา การพฒนาศกยภาพกลมแปรรปจากผา พบวา กลมไดรบการพฒนาใหสามารถคดคน และ

แปรรปผลตภณฑไดมากยงขน เพอตอบสนองความตองการของตลาด อาทเชน การท าผามาน ปลอกหมอน ชดจานรองแกว ตดเยบเสอผา เปนตน อกทงยงไดรบการพฒนาใหสามารถตกแตงผลตภณฑในลวดลายตางๆ ทแตกตางไปจากเดม และมความสวยงามมากยงขน

การพฒนาศกยภาพกลมจกสาน การพฒนาศกยภาพกลมจกสาน พบวา กลมไดรบการพฒนาทางดานการผลตใหสามารถ

ผลตไดในรปแบบทแตกตางไปจากเดม และมความยากมากยงขน เชน กระเปาเดนทาง ทรงกลม มลอ การพฒนาศกยภาพกลมเครองประดบตกแตง การพฒนาศกยภาพกลมเครองประดบตกแตง พบวา กลมสวนใหญไดรบการพฒนา

ทางดานการผลตในประเภทผลตภณฑของกลม ใหสามารถผลตไดหลากหลายมากยงขน หรอสรางความแปลกใหมใหกบผลตภณฑ สรางทางเลอกใหกบผบรโภค เชน การท ารมขนาดเลก หลากส กรอบรปดอกไม เทยนหอมผลไมตางๆ เปนตน

18

ตารางท 6 ผลการพฒนาศกยภาพกลมเบองตน ชอกลม ผลการพฒนาศกยภาพกลมเบองตน อาหาร 1) วสาหกจชมชนกลม

แมบานเกษตรกรบานแมตาด(กจกรรมขนมอบ)

พฒนาผลตภณฑใหม - ไดรบความรในการถนอมผลตภณฑใหเกบรกษาไดนานขนจาก 1 เดอน เปน 3-4 เดอน

ไดความรเชงปฏบตการเพอปรบปรงผลตภณฑเดม - ไดรบความรในการผลตคกกล าไย โดยไมใสสารกนบด

2) กลมแมบานเกษตรกรบานตนจนทร

พฒนาผลตภณฑเดม - เขาใจวธการถนอมอาหาร และทราบปจจยทท าผลตภณฑหมดอายเรว - ไดเทคนคการยดอายผลตภณฑ ใหเกบรกษาผลตภณฑไดนานขน จาก 3 เดอน เปน 5 เดอน

3) กลมอาชพอาหารแปรรปสนตสข

พฒนาผลตภณฑเดม - ไดความรในการผลตแหนมทมคณภาพ

4) กลมแมบานปางตนฆอง พฒนาดานการบรหารบญช - กลมไดรบความรในการจดท าบญช

5) กลมออมทรพยอตสาหกรรมครวเรอน

พฒนาผลตภณฑเดม - ไดรบความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการผลตกนเชยงใหตรงกบความตองการของผบรโภค

6) กลมผลตอาหารเพอสขภาพบานนาเอยง

พฒนาผลตภณฑใหม - พฒนาสตรผลตภณฑจนไดผลตภณฑใหม 3 ชนด ไดแก แชมพสมนไพรสตรมะขาม แชมพสมนไพรสตรดอกอญชน และผลตภณฑครมอาบน า

7) กลมขาวแตนน าแตงโมแมบวจนทร

พฒนาผลตภณฑเดม - มความรความเขาใจในการถนอมอาหารเพอใหมอายการเกบรกษานานขน

8) กลมวสาหกจชมชนแหนมแมใบ

พฒนาผลตภณฑใหม - ไดความรและวธการท าแหนมอดหลอดสามารถเกบรกษาได 3-4 สปดาห

9) กลมแปรรปและถนอมอาหารบานแมตด

พฒนาผลตภณฑใหม - ผลตภณฑขนมอบ 9 ชนด คอ คกกลกเกด เคกเนย เคกสปน คกกเนย ขนมเปยะไสถว ขนมเปยะไสเผอก ขนมปงไสเผอก ขนมปงไสหมหยอง บราวน และขนมประเภทนง 1 ชนด คอ ขนมปยฝาย

10) กลมแหนมบานทานาว พฒนาผลตภณฑใหม - สามารถท าการผลตหมหยองสตรดงเดม และพฒนาสตรเปนน าพรกหมหยองได

11) กลมสหกรณออมทรพยเพอการผลตบานสบสอย

พฒนาผลตภณฑใหม - ไดรบความรในการแปรรปผลตภณฑน ามนงา

19

ตารางท 6 (ตอ) ชอกลม ผลการพฒนาศกยภาพกลมเบองตน

ผาทอ 12) ศนยสงเสรมผลตภณฑ

ผาทอมอต าบลทาผา พฒนาผลตภณฑใหม

- ไดผาฝายยอมสธรรมชาตจากเปลอกไมประดและ ใบมะมวง และมาผลตเปนทใสกระดาษทชชแบบกลองและแบบมวน ยาม ผาพนคอและหมวก

13) กลมทอผาบานหลายแกว-หนองป

พฒนาผลตภณฑใหม - ไดผลตภณฑใหมเพมขน 3 ผลตภณฑ คอ กลองกระดาษทชช กระเปาแบบตางๆ และไดแนวความคดในการตกแตงผาปโตะ

14) กลมทอผาไหมบานเนนไทรพฒนา

พฒนาเทคนคการผลต - สามารถยอมสไดดวยตวเอง - ไดรบความร/เทคนค/สตรการผสมสยอมผา(สธรรมชาต)/วธปฏบตทถกตอง

15) กลมทอผากกระตกเวยงเชยงรง

พฒนาเทคนคการผลต - ไดกรรมวธการผลตผามดยอม การใชวสดหางายมามดยอม และการวาดลวดลายบนผนผาแลวมดยอม

16) กลมผาทอสตะกอ พฒนาเทคนคการผลต/พฒนาผลตภณฑใหม - การขนเครอ การเกบเขา การคดลาย และการสลบเขา - สามารถทอผาไดทงหมด 7 ลาย ไดแก ลายราชวตร ลายกนร ลายศตวตร ลายดอกพกล ลายชฎานช ลายดอกสรอย และลายผกแวน

17) กลมสตรสหกรณบานหนองเงอก

พฒนาผลตภณฑใหม - ไดผลตภณฑใหมเพมขน 5 ผลตภณฑ คอ พรมเชดเทา และผาพนคอทอมอ เขมกลดรปชางจากผาฝาย เสอและตกตา

18) กลมทอผาฝายปนมอยอมสธรรมชาต

พฒนาเทคนคการผลต/พฒนาผลตภณฑใหม - เทคนคและวธการปนฝาย และสามารถพฒนาลวดลายผาทอแบบใหมได 2 ลวดลาย

19) กลมทอผาพนเมอง พฒนาผลตภณฑใหม - ไดผลตภณฑรปแบบใหม 5 รปแบบ คอ ผาทอลายน าไหล ผาทอลายแมงมม ผาทอลายมก ผามานหนาตาง และปลอกหมอน

20) กลมผาทอมอไหมแกมฝาย

พฒนาผลตภณฑใหม - สามารถทอลวดลายใหมๆ ได 3 ลวดลาย คอ ลาย 3 เสน ลายราชวตร และลายดอกสรอย

21) กลมทอผาบานถอน พฒนาผลตภณฑใหม - กลมฯ สามารถทอผาไดทงหมด 2 ลาย ไดแก ลายดอกมขประยกตกบลายน าไหล และลายสามประยกตกบลายน าไหล

22) กลมสตรทอผาบานปาเหยง

พฒนาเทคนคการผลต - ความร ความเขาใจเกยวกบขนตอน และเทคนควธการตดเยบกระเปาจากผาทอ และไดผลตภณฑใหม คอ กระเปาแบบสะพายและกระเปาถอ

20

ตารางท 6 (ตอ) ชอกลม ผลการพฒนาศกยภาพกลมเบองตน

ผาทอ (ตอ) 23) กลมทอผายอมส

ธรรมชาต(ตากญะ) พฒนาผลตภณฑใหม

- ไดผลตภณฑใหมเพมขน 1 รปแบบ คอ ผาพนคอ แปรรปจากผา 24) กลมสตรและเยาวชน

สหกรณ(หตถกรรม) พฒนาผลตภณฑใหม

- กลมฯ ไดผลตภณฑใหมเพมขน 4 ผลตภณฑ คอ ผามาน ปลอกหมอนอง ชดรองจานและรองแกว หมอนใบชา และกระเปา

25) กลมสตรแมบานต าบลรองววแดง

พฒนาผลตภณฑใหม - กลมฯ ไดผลตภณฑใหมเพมขน 1 รปแบบ คอ เสอผายด

26) กลมเศรษฐกจพอเพยง(ตดเยบเสอผา)

พฒนาผลตภณฑใหม - กลมฯ ไดผลตภณฑรปแบบใหมเพมขน 2 แบบ คอ กางเกงขาสน และกางเกงขายาว จากผา TC

27) กลมแปรรปผลตภณฑผาฝายบานสนตนธง

พฒนาเทคนคการผลต/พฒนาผลตภณฑใหม - สมาชกกลมฯ สามารถท าผลตภณฑทมลวดลายใหมๆ ไดจ านวน 20 ลาย

28) กลมหตถกรรมผาดนมอบานตนไคร

พฒนาเทคนคการผลต/พฒนาผลตภณฑใหม - สมาชกไดรบความร เกยวกบเทคนคการใชส และการออกแบบลวดลายใหมๆ จากผาดนมอ

- ไดผลตภณฑใหมเพมขน คอ กลองกระดาษทชชและกระเปารปแบบ 29) กลมสตรสหกรณแมใจ พฒนาผลตภณฑเดม

- ไดออกแบบผลตภณฑใหม ททนสมยและมการน าลวดลายผาชาวเขามาประดบตกแตง คอ ชดแซค เสอคลม และกระโปรงผาปกลายชาวเขา

30) กลมโครงการบานทอฝน พฒนาผลตภณฑใหม - ผลตผลตภณฑใหม คอ ผาคาดโตะ ปลอกหมอน กระเปา และผารองแกว

31) กลมเสอไตกลยา พฒนาผลตภณฑใหม - ไดผลตภณฑใหม คอ เสอนอกคอกลมผาหนาและเสอนอกคอตง (คอจน)

จกสาน 32) กลมอาชพจกสานบาน

ดอนตน พฒนาผลตภณฑเดม

- ไดทราบแนวทางในการพฒนาผลตภณฑเดมใหเปนทตองการของลกคา 33) กลมหตถกรรม

ผกตบชวาบานสนบวบก พฒนาผลตภณฑใหม

- ไดผลตภณฑกระเปาเดนทาง ทรงกลม มลอ จ านวน 1 ผลตภณฑ

21

ตารางท 6 (ตอ) ชอกลม ผลการพฒนาศกยภาพกลมเบองตน

เครองประดบตกแตง 34) กลมรมไมไผบานปางว พฒนาผลตภณฑใหม

- ไดผลตภณฑใหมเพมขน คอ รมขนาดเลก หลากส 35) วสาหกจชมชนเสนหสา

บานไร พฒนาผลตภณฑใหม

- กลมฯ ไดผลตภณฑใหม โดยออกแบบแบบพมพเอง คอ กรอบรปดอกไม 36) ศนยฝกวชาชพคนตา

บอดฯ พฒนาผลตภณฑใหม

- สมาชกกลมฯ ผลตผลตภณฑใหม คอ ลกบอลการบร 37) กลมเทยนหอมเวยงดอย พฒนาผลตภณฑใหม

- กลมฯ ไดผลตภณฑใหม คอ เทยนหอมผลสม ผลสตรอเบอรร ผลแอปเปล และแตงโม

38) กลมผลตภณฑใยบวบเพอสขภาพ

พฒนาผลตภณฑใหม - กลมฯ ไดรบผลตภณฑใหม คอ กรอบรป

39) กลมปวณมลเทยนหอม พฒนาผลตภณฑใหม - ไดผลตภณฑใหม คอ เทยนหอมขนมไทย เทยนหอมลกกวาด เทยนหอมแฟนตาซทรงเรขาคณต เทยนหอมเบเกอร และเทยนหอมอาหารเชา

40) กลมท าเซรามคบานทงมานเหนอ

พฒนาเทคนคการผลต/พฒนาผลตภณฑใหม - สมาชกมความเขาใจวธการท าแมพมพ และกลมฯ ไดผลตภณฑใหมจากการฝกอบรม คอ ตกตาเซรามครปนกฮก (ทใสพรกไทย) และตกตาเซรามครปชาง (กระปกออมสน)

41) กลมแมบานเกษตรกรบานนาเอยง

พฒนาผลตภณฑใหม - สมาชกสามารถพฒนาผลตภณฑรปแบบใหมไดโดยไดผลตภณฑ (หมอนอง) 5 รปแบบ

42) กลมนกเรยนสนใจงานประดษฐโรงเรยนรองกวางอนสรณ

พฒนาผลตภณฑใหม - กลมฯ ไดผลตภณฑใหมเพมขนทงหมดจ านวน 22 แบบ/ลวดลาย คอ กระเปาใสเครองเขยน กระเปาใสเหรยญ กระเปาถอทวไป ปลอกหมอนยอมหอมรปแบบตางๆ ปลอกหมอนบาตกยอมหอม ดอกเบญจมาศและดอกลลาวดยอมหอม

43) ศนยบรณาการสายใยชมชน

พฒนาผลตภณฑใหม - สมาชกกลมฯ ผลตผลตภณฑใหมได 2 ผลตภณฑ คอ ผลตภณฑโคมไฟทรงเหลยม และทรงสง

ทมา : จากการจดท าแผนธรกจ

22

ข) ประเมนผลการจดฝกอบรมตามแผนธรกจ ในการประเมนแผนธรกจของกลมแบงขนตอนการประเมนเปน 3 ชวง คอ 1. ประเมนขนตอนการด าเนนงานกอนการฝกอบรม 2. ประเมนขนตอนการด าเนนงานระหวางการฝกอบรม 3. ประเมนขนตอนการด าเนนงานหลงการฝกอบรม ด าเนนการประเมนโดย อาจารยพเลยงกลม นกวจย และกลมธรกจชมชน และใหคะแนน

ระหวาง 1-10 โดยก าหนดให 1 เทากบระดบความสามารถนอยสด และ 10 เทากบระดบความสามารถสงสด

ผลการประเมนโดยใชสถต t - test พบวา ในภาพรวม คาเฉลยคะแนนหลงการฝกอบรมสงกวาคะแนนกอนการฝกอบรมทระดบนยส าคญทางสถต 0.001 ในผลตภณฑอาหารคาเฉลยคะแนนหลงการฝกอบรมสงกวาคะแนนกอนการฝกอบรมทระดบนยส าคญทางสถต 0.001 ผลตภณฑผาทอ และแปรรปจากผา คาเฉลยคะแนนหลงการฝกอบรมสงกวาคะแนนกอนการฝกอบรมทระดบนยส าคญทางสถต 0.05 สวนในผลตภณฑประเภทจกสาน ของใชและเครองประดบตกแตงคาเฉลยคะแนนหลงการฝกอบรมและคะแนนกอนการฝกอบรมไมมความแตกตางกน ทงนเนองจากจ านวนตวอยางในกลมผลตภณฑนมนอยเกนไป แสดงวา หากกลมเหลานไดรบการพฒนาจะสามารถเพมศกยภาพได

กลมมคาเฉลยคะแนน 7.5 โดยกลมประเภทผลตภณฑจกสานเปนกลมทมคะแนนเฉลยในการจดฝกอบรมตามแผนธรกจสงทสด มคาเฉลยคะแนน 8.3 สวนกลมผลตภณฑอาหาร มคาเฉลยในทกๆ เกณฑ ต าทสด เนองจากสวนใหญไมมการจดบนทกระหวางการฝกอบรม จะอาศยการท าความเขาใจ และใหสมาชกแตละคนชวยกนจ า ซงอาจสงผลใหมความผดพลาดในสตร ทจะท าการผลตในครงตอไป ท าใหรสชาตเปลยนไป และการฝกอบรมกลมไมไดมการพจารณาศกยภาพของตนเอง เชน ยงไมมความพรอมดานอปกรณ ท าใหเมอฝกอบรมมความรแลว ไมสามารถน ากลบไปด าเนนการผลตได และเมอพจารณาคะแนนทไดในแตละเกณฑ ตงแตขนตอนกอนการฝกอบรม จนถงขนตอนหลงการฝกอบรม จะเหนไดวา คาเฉลยรวมในเกณฑหลงจะมคาสงขนในทกๆ ผลตภณฑ แสดงถงพฒนาการในการท างานกลมของแตละกลมวามพฒนาการทดขน เกดการเรยนร และมประสบการณในการท างานชวยใหผลประเมนออกมาดมากขน (ตารางท 7)

23

ตารางท 7 ผลการประเมนการฝกอบรมตามแผนธรกจ

ประเภทผลตภณฑ

คาเฉลยคะแนนกอนการฝกอบรม

คาเฉลยคะแนน

ระหวางการฝกอบรม

คาเฉลยคะแนนหลง

การฝกอบรม

คาเฉลยคะแนนรวม 3 เกณฑ

จ านวน กลม (N)

df t Sig.

(2-tailed)

ผลตภณฑอาหาร 6.7 7.2 7.4 7.0 10 9 -3.85 0.00* ผลตภณฑผาทอ 7.0 7.4 7.9 7.5 9 8 -2.25 0.05* ผลตภณฑแปรรปจากผา 7.1 7.6 8.2 7.7 12 11 -2.65 0.02* ผลตภณฑจกสาน 8.3 7.9 8.7 8.3 2 1 -0.60 0.66 ผลตภณฑของใชและเครองประดบตกแตง

7.6 7.0 7.9 7.4 5 4 -1.26 0.28

รวมทกผลตภณฑ 7.1 7.4 7.9 7.5 38 37 -4.73 0.00*

ทมา : จากการประเมนรวมกนระหวางนกวจย และกลมธรกจชมชน หมายเหต : ก าหนดใหคะแนนประเมนอยระหวาง 1 – 10

โดย 1 = ระดบความสามารถนอยสด และ 10 = ระดบความสามารถสงสด * = Sig (2-tailed) ทระดบความเชอมนรอยละ 95

4.2) การพฒนาศกยภาพกลมเบองตนดานการตลาด

ส าหรบการพฒนาศกยภาพดานการตลาด โครงการไดน าผลตภณฑของกลมทไดรบการพฒนาขนมาใหมจากการด าเนนตามแผนธรกจ และผลตภณฑเดมของกลม มาเผยแพรเพอ เพมชองทางการตลาด และทดสอบตลาด ในงานแสดงตางๆ เชน ด าเนนการจดงานแสดงสนคาเฉพาะโครงการ การรวมออกงานแสดงสนคาระดบประเทศ และระดบนานาชาต (Made in Thailand) การออกงานแสดงสนคาของหนวยงานราชการ องคกรเอกชน การทดลองออกรานจ าหนายโดยกลมธรกจชมชนเอง นอกจากนยงไดจดท านามบตร โปสเตอรประชาสมพนธ การประชาสมพนธผานสอ จดท าเวปไซด (Website : http://www.unseenotop.com) เพอเปนการเพมโอกาสในการท าธรกจของแตละกลมธรกจชมชน

7. ขอเสนอแนะ

แนวทางการจะสรางความยงยนใหกบกลมธรกจชมชนในอนาคตนน ควรด าเนนการดงน 1. ควรจะมโครงการพฒนาศกยภาพของกลม เชน การฝกอบรมพฒนาคณภาพผลตภณฑ การ

สรางจดเดนของผลตภณฑใหมความแตกตางจากผลตภณฑทมจ าหนายโดยทวไปโดยย งคงรกษาเอกลกษณของผลตภณฑไวเพอเปนการสรางมลคาเพมของผลตภณฑ อนจะน ามาซงการเปนทตองการของตลาดซงจะสงผลตอรายไดและความเปนอยทดและยงยนของกลม

2. ควรจะมโครงการสราง “ผน าทมคณภาพ” โดยการสงเสรมการปรบเปลยนทศนคตของผน ากลม ใหเปนบคคลท มความรบผดชอบ มภาวการณเปนผน า ร จกชองทางตางๆ ในการสรางความสมพนธ มความโปรงใสในการด าเนนการ มความกระตอรอรนในการท างาน การคนควาพฒนาความคดตลอดเวลาและทนตอเหตการณ

24

3. ควรจะมหนวยงานทรบผดชอบในการสงขาวสารขอมลความตองการของลกคาในแตละชวงเวลา และขอเสนอแนะโดยแยกตามประเภทผลตภณฑใหกบกลมธรกจชมชนทราบ เพอใหกลมน าไปเปนขอมลเพอการพฒนาผลตภณฑตอไป

4. ควรสรางแหลงหรอสอกลางในการน าผลตภณฑจากกลมไปน าเสนอใหลกคา เชน การเสนอขายสนคาผานทางเวปไซด การจดท าแคทตาลอค ตามชวงเวลาอยางสม าเสมอเพอรวบรวมสนคา ภาพผลตภณฑทมการปรบปรงใหเปนปจจบนอยเสมอ และขอมลศกยภาพของกลมสงให ผคาระหวางประเทศ รวมถงจดงานแสดงผลตภณฑในพนทตางๆ ในชวงระยะเวลาและสถานการณทเหมาะสม

5. ควรมนโยบายใหสถาบนการศกษาตวแทนแตละจงหวดจดตงหนวยเฉพาะกจในสถาบน ซงสถาบนดงกลาวตองมนกวชาการในหลากหลายสาขา สถาบนการศกษาตองท าค าสงใหนกวชาการในสถาบนมหนาทเพมเตมในการใหความชวยเหลอ เปนทปรกษาแกกลม โดยสาขาทมความจ าเปนและสามารถชวยกลมได ไดแก สาขาดานการตลาด การออกแบบผลตภณฑบรรจภณฑ การบรหารจดการ และการเงน การบญช เปนตน

6. สงเสรมการศกษาวจยในเชงปฏบตการ ทกลมมสวนรวมในการวจย รวมลงทน และเรยนรรวมกนกบนกวจย ในการพฒนาผลตภณฑและตลาด การปรบเปลยนแนวคด การเขาถงแหลงขอมล การวเคราะหขอมล การแปรผลขอมล และการสรปผล เปนการสอนและใหประสบการณแกกลมในการแกปญหาอยางเปนระบบ

7. รปแบบการตลาดเชงรกถอวาเปนรปแบบการตลาดทกลมธรกจชมชนยงท าไดไมดพอ ซงปจจยทมผลตอการด าเนนการดงกลาวคอ รปแบบผลตภณฑทมการพฒนาอยางตอเนองตาม Trend ของตลาด คณภาพ/ความละเอยดประณตของผลตภณฑทยงไมสอดคลองกบราคาการจ าหนาย และการไมทราบขอมลขาวสารความตองการของลกคา ถอเปนอปสรรคส าคญในการท าตลาดเชงรก ซงจะเปนรปแบบทจะน ามาซงความยงยนของกลม

25

เอกสารอางอง ณรงค เพชรประเสรฐ. 2542. ธรกจชมชน : เสนทางทเปนไปได. กรงเทพฯ : ส านกงานกองทน

สนบสนนการวจย (สกว). ทรงศกด ศรบญจตต, อาร วบลยพงศ. 2544. ศกยภาพของกลมแมบานเกษตรกรในการพฒนา

เศรษฐกจชมชนดวยอาหารธรกจแปรรปพนบาน. ในรายงานการสมมนาระบบเกษตรแหงชาต ครงท 1 ระหวางวนท 15-17 พฤศจกายน 2543 ณ โรงแรมหลยส แทเวรน หลกส กรงเทพฯ. ขอนแกน. หนา 323-339.

ธวชชย กนทะวนนา. 2544. การพฒนาแบบองครวมโดยการมสวนรวมของชมชน กรณศกษา ต าบลเหมองจ อ าเภอเมอง จงหวดล าพน.

นภาพร ณ เชยงใหม. 2543. ไดศกษาการพฒนาชองทางการตลาดผลตภณฑนมของสหกรณการเกษตรไชยปราการ จ ากด.

นพนธ พวพงศกร และอมมาร สยามวาลา. 2538. กลมเศรษฐกจของชาวบาน : ความส าเรจและความอยรอด. กรงเทพฯ : มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

ประหยด สายวเชยร. 2542. รปแบบการจดการทท าใหกลมแปรรปผลผลตเกษตรภาคเหนอประสบความส าเรจ.

พนนท นนทโคตร. 2544. “ปจจยทมผลตอความส าเรจทางธรกจของกลมแมบานเกษตรกรภาคเหนอในอตสาหกรรมอาหารแปรรปพนบาน”. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเศรษฐศาสตรเกษตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

ศศเพญ พวงสายใจ และคณะ. 2552. การวจยแบบบรณาการเพอพฒนาศกยภาพการแขงขนของธรกจชมชนในเขตภาคเหนอ สระดบสากลอยางยงยน. รายงานการวจยศนยวจยและพฒนาเศรษฐกจชมชน คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.