คมอการบรหารจดการ

แหลงทองเทยวเชงสรางสรรคCREATIVE TOURISM DESTINATION MANAGEMENT

กรมการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา

4

กลมวชาการและมาตรฐานแหลงทองเทยว กองพฒนาแหลงทองเทยว กรมการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา จดท�าคมอ เรอง การบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค (CREATIVE TOURISM DESTINATION MANAGEMENT) นขน ภายใตโครงการ สงเสรมและพฒนา องคความรดานการบรหารจดการแหลงทองเทยว ประจ�าปงบประมาณ พ.ศ. 2560 โดยมการศกษาและทบทวนวรรณกรรม แนวคด ทฤษฎทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรค และมการศกษากรณศกษาของพนททองเทยวทมการบรหารจดการแหลงทองเทยวในเชงสรางสรรค เขตพฒนาการทองเทยวอารยธรรมอสานใตและเขตพฒนาการทองเทยวอารยธรรมลานนา ซงเปนแหลงทองเทยว ภายใตโครงการตามพระราชด�าร ไดแก ศนยพฒนาโครงการหลวงตนตก และศนยศกษา และพฒนาชาวบาน โครงการสงเสรมกสกรรมไรสารพษอนเนองมาจากพระราชด�ารนเพอเปนการร�าลกถงพระมหากรณาธคณของรชกาลท 9 พอหลวงของปวงชนชาวไทย ทไดพฒนาโครงการพระราชด�ารตางๆ จนท�าใหกลายมาเปนแหลงทองเทยวทส�าคญกระจายอยทวทกภมภาคของประเทศไทย

โดยมวตถประสงคเพอใหผทเกยวของกบการบรหารจดการการทองเทยว ไดน�าความรและแนวทางการจดการทองเทยวเชงสรางสรรคไปเปนแนวทางและหลกคดของ “การตอยอด” ฐานทรพยากรในทองถนใหเกดประโยชนอยางสงสด “การเพมคา” คอ การสรางคณคาใหกบทรพยากรใหสามารถตอบโจทยความตองการและสามารถท�าใหนกทองเทยวเกดประสบการณ และความประทบใจ และเนน “การหาจดตาง” คอ การพฒนาการทองเทยวบนฐานอตลกษณทแตกตาง ท�าใหเกดความโดดเดน และแตกตางของสนคาและบรการทางการทองเทยว และ “การสรางกระแส” คอการสอสารการตลาดเชงสรางสรรคเพอการสงเสรมการตลาด อนจะน�าไปสการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนบนฐาน การรกษาอตลกษณ

ค�าน�า

กลมวชาการและมาตรฐานแหลงทองเทยว กองพฒนาแหลงทองเทยวกรมการทองเทยว ตลาคม พ.ศ. 2560

5

สวนประกอบของคมอ

คมอน แบงสวนประกอบของเนอหาออกเปน 4 สวน

สวนท 1 สรางความเขาใจ

การศกษาและท�าความเขาใจศาสตรและหลกการของการทองเทยวเชงสรางสรรค ขอมลบทเรยนกรณศกษาการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคในตางประเทศ โดยมเนอหาดงน 1.1 นยามการทองเทยวเชงสรางสรรคและแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค 1.2 ทมาของการทองเทยวเชงสรางสรรค 1.3 ความส�าคญของการทองเทยวเชงสรางสรรค 1.4 หลกการของการทองเทยวเชงสรางสรรค 1.5 องคประกอบทส�าคญของการทองเทยวเชงสรางสรรค 1.6 วเคราะหการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคในตางประเทศ

สวนท 2 รจกและรใจ

การรจก รใจ และเขาใจความตองการและพฤตกรรมนกทองเทยวเชงสรางสรรค นบเปนความทาทายของนกบรหารจดการแหลงทองเทยวทจะตองศกษาและวเคราะห

6

สวนท 3 ขนตอนลงมอสการปฏบต

การบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค แบงเนอหา ดงน 3.1 การบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค 3.2 ปจจยทสงผลตอความส�าเรจในการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค 3.3 โมเดลการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคสการจดการทองเทยว เชงคณคาบนฐานความยงยน 3.4 แนวทางการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค ขนการตอยอด ขนการเพมคา ขนการหาจดตาง ขนการสรางกระแสของการทองเทยว

สวนท 4 แลกเปลยนและเรยนรจากกรณศกษา การบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค 2 แหลง

เนอหาในสวนนไดจากการลงพนทจดประชมสรางการมสวนรวมของชมชน ในการรวม วางแผนการทองเทยวเชงสรางสรรค โดยอาศยแนวทางและขนตอนบรหารจดการแหลงทองเทยว เชงสรางสรรค ตามทไดระบไวในสวนท 3 คอ การวเคราะหทน ทรพยากร หรอการตอยอด การเพมคณคาโดยการออกแบบประสบการณส�าหรบนกทองเทยว การหาจดตาง และการสราง กระแสทจะท�าใหแหลงทองเทยวมความโดดเดน มเอกลกษณไมซ�าใคร ศนยพฒนาโครงการหลวงตนตก-หมบานทองเทยวแมก�าปอง อ�าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม ศนยศกษาและพฒนาชาวบาน โครงการสงเสรมกสกรรมไรสารพษ อนเนองมาจากพระราชด�าร อ�าเภอวงน�าเขยว จงหวดนครราชสมา

7

สวนท 1 เขาใจ : แนวคดและหลกการการทองเทยวเชงสรางสรรค

-8-

สวนท 2 รจกและรใจ : ความตองการและพฤตกรรมนกทองเทยวเชงสรางสรรค ความทาทายของนกบรหารจดการแหลงทองเทยว

-30-

สวนท 3 ขนตอนลงมอสการปฏบต : การบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค

-34-

สวนท 4 แลกเปลยนและเรยนรจากกรณศกษา การบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค

-46-

สารบญ

8

สวนท 1 สรางความเขาใจ

การศกษาและท�าความเขาใจศาสตรและหลกการของการทองเทยวเชงสรางสรรค ขอมลบทเรยนกรณศกษาการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคในตางประเทศ โดยมเนอหาดงน 1.1 นยามการทองเทยวเชงสรางสรรคและแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค 1.2 ทมาของการทองเทยวเชงสรางสรรค 1.3 ความส�าคญของการทองเทยวเชงสรางสรรค 1.4 หลกการของการทองเทยวเชงสรางสรรค 1.5 องคประกอบทส�าคญของการทองเทยวเชงสรางสรรค 1.6 วเคราะหการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคในตางประเทศ

9

Richards and Raymond (2000) ผเรมกลาวถง การทองเทยวเชงสรางสรรคไดใหนยามไววา

หมายถง : การทองเทยวทเปดโอกาสใหนกทองเทยวไดมโอกาสในการพฒนาศกยภาพเชงสรางสรรคผานกจกรรมการมสวนรวม และจากประสบการณทไดเรยนร ซงเปนลกษณะเฉพาะ ของจดหมายปลายทางของวนหยดของนกทองเทยว นอกจากนการทองเทยวเชงสรางสรรคยงหมายถงการทองเทยวทสมพนธกบประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม วถชมชนและเอกลกษณของสถานท โดยนกทองเทยวไดเรยนรเพอสรางประสบการณตรงรวมกบเจาของวฒนธรรมและมโอกาสไดใชชวตรวมกนกบเจาของสถานท อกทงยงเปนการสรางมลคาเพมใหกบประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม วถชมชน และเอกลกษณของสถานท ไมใชกจกรรม ทเนนรายไดของชมชนแตเปนกจกรรมทเนนคณคาของชมชนเทานน

“tourism which offer visitors the opportunities to develop their creative potential through active participation in courses and learning experiences which are characteristic of the holiday

destination where they are undertaken"

การทองเทยวเชงสรางสรรค

(Creative Tourism)

1.1 นยามการทองเทยวเชงสรางสรรคและแหลงทองเทยว เชงสรางสรรค

นยามการทองเทยวเชงสรางสรรค

10

รวมถงการจดใหเกดกจกรรมตาง ๆ ส�าหรบนกทองเทยว โดยเนนการเรยนร การศกษาจากประสบการณทเกยวของกบชมชน ตลอดจนการมสวนรวมและปฏสมพนธระหวางนกทองเทยวกบชมชน การทองเทยวเชงสรางสรรค จะเนนความสมพนธระหวางนกทองเทยวและคนในชมชนนน ๆ ซงอาจนยามไดวา การทองเทยวเชงสรางสรรคเปนการทองเทยวเชงคณคา และเปนการทองเทยวทเปดโอกาสใหชมชนไดน�าทนทางวถวฒนธรรมและธรรมชาตมาสรางโอกาสใหกบผมาเยอน ในการเปนสวนหนงของชมชนทมาเยอน และเปนการทองเทยวแบบไมแยกสวนระหวางผมาเยอนกบชมชน

องคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต หรอ ยเนสโก (UNESCO) ไดใหนยามของการทองเทยวเชงสรางสรรควา เปนการทองเทยวทมเปาหมายสอดคลองกบแนวทาง การพฒนาชมชนและการพฒนาทองถนทเกยวของ เพอใหเกดความยงยนในการด�าเนนชวตของชมชน โดยชมชนจะจดกจกรรมการทองเทยวอยางกลมกลน และสมพนธกบประวตศาสตร วถชวตและวฒนธรรม ในชมชน ในมตของการเรยนรและการทดลองปฏบตและการมสวนรวมในกจกรรมชมชน เพอใหไดมาซงประสบการณจากสงทมอยและเปนอยจรงในชมชน นอกจากนนชมชนจะตองสามารถใชการจดการ ทองเทยวเชงสรางสรรคเปนเครองมอในการรกษาความสมดลระหวาง 1. การเปลยนแปลงและผลกระทบทเกดขนจากการทองเทยวภายในชมชน 2. ผลประโยชนทชมชนจะไดรบ ทงในรปแบบทเปนผลประโยชนเชงเศรษฐกจและการพฒนา สงคมทยงยน

นกทองเทยวเชงสรางสรรค ไมใชเปนเพยงนกทองเทยว แตจะเปนสมาชกของชมชน

ทไดมโอกาสเขาไปใชชวตรวมกน(You are a part of Local Community)

11

สถาบนวจยเพอพฒนาประเทศไทย (2553) ไดน�าเสนอนยามของการทองเทยวเชงสรางสรรค วาเปนกระบวนการ “การตอยอด เพมคา หาจดตาง โดยใชความคดเชงสรางสรรค” กลาวคอ “ตอยอด” เปนการตอยอดจากฐานทนเดมทมอย ทงทนทางดานสงคมและวฒนธรรม “เพมคา” การเพมมลคาและคณคาแกทรพยากรการทองเทยวบนฐานอตลกษณความเปนไทย “หาจดตาง” สรางและพฒนาผลตภณฑการทองเทยวทแปลกใหมโดยใชความคดสรางสรรค เพอยกระดบศกยภาพการแขงขนของอตสาหกรรมการทองเทยวเชงสรางสรรค ทน�าไปสเศรษฐกจสรางสรรค

“ตอยอด” “เพมคา”

“หาจดตาง”จงเปนแนวทางทส�าคญของการบรหารจดการ

การทองเทยวเชงสรางสรรค

12

Rossitza Ohridska-Olson and Stanislav Ivanov (2010) กลาววา

การทองเทยวเชงสรางสรรคมงเนนทนกทองเทยว กลมทมความสนใจเฉพาะ (Niche Interests) และใหความส�าคญกบประสบการณของนกทองเทยว

การมสวนรวมและการเรยนรเปนส�าคญ

จดเนนของการทองเทยวเชงสรางสรรค

เปนรปแบบการทองเทยวมงเนนการอนรกษ ศลปวฒนธรรมทองถน เปดโอกาสใหนกทองเทยว มสวนรวมกบกจกรรม การทองเทยวของชมชนและ

สงเสรมการผลตสนคาทองถนปอนสตลาด เพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยว

13

Ankomah & Larson, (2000) ไดกลาวถงความหมาย ของการทองเทยวเชงสรางสรรควา ม 5 ลกษณะทส�าคญไววา

1. การสรางสรรค จะมศกยภาพและสามารถเพมมลคาไดงาย แตมกจะ ไมคอยเกดขนจะตองผสมกลมกลนระหวางวฒนธรรม และผลตภณฑประเพณ ทางวฒนธรรมนนดวย 2. การสรางสรรค จะตองมการน�านวตกรรมหรอการสรางผลตภณฑใหม ใหเกดขนอยางรวดเรวและสามารถสรางความไดเปรยบในการแขงขนได 3. เนองจากการสรางสรรค เปนกระบวนการ ดงนน ทรพยากรทเกดจากการสรางสรรคจะตองมความคงอยอยางยงยน มากกวาการเปนผลตภณฑทางวฒนธรรมทสามารถสมผสหรอมองเหนได ในขณะททรพยากรทางกายภาพ ดานวฒนธรรม เชน พพธภณฑ อนสาวรย อาจตกยคสมยและลดคณคาลง แตทรพยากรทเกดจากการสรางสรรคจะคงอยตลอดไปไมมทสนสด 4. การสรางสรรค สามารถเคลอนไปอยางเปนพลวตรหรอไมหยดนง มากกวาทจะเปนเพยงผลตภณฑทางวฒนธรรมทสามารถสมผสไดเทานน การสรางสรรคทไมหยดนง เชน ศลปะ งานฝมอ ซงมชวตอยตลอดเวลา และไมมรปแบบทแนนอนตายตวเหลานคอเปนความทามายส�าคญ และเปนจดหมายของการพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรค 5. การสรางสรรค ไมเพยงแตจะเกยวพนกบความมงคงทางเศรษฐกจเทานน แตยงเกยวของกบคณคาอกดวย ดงนน กระบวนการสรางสรรคจะตองสราง คณคาใหม ๆ ใหกบยคปจจบนนใหเกดอยางรวดเรว เพอกอใหเกดการทองเทยวเชงสรางสรรคได

ดงนนการทองเทยวเชงสรางสรรค หรอ เรยกไดวาเปนการทองเทยวเชงคณคา การทองเทยว เพอการเรยนรหรอการทองเทยวเพอสรางประสบการณในการเดนทางทองเทยวใหกบนกทองเทยว เชงสรางสรรค

14

แหลงทองเทยวเชงสรางสรรค หมายถง แหลงทองเทยวทมการจดการรปแบบและกจกรรม การทองเทยวทอาศยฐานของทรพยากรทางการทองเทยว ทงวถวฒนธรรมและธรรมชาตทเปนเอกลกษณ และโดดเดนของชมชนหรอพนทในการพฒนาเปนกจกรรมการทองเทยว หรอการใหบรการทางการ ทองเทยวทเนนการสรางคณคาทางการทองเทยวอนจะไดจากประสบการณของนกทองเทยว โดยกจกรรม การทองเทยวมลกษณะทส�าคญ คอ การใหนกทองเทยวไดมสวนรวมในการลงมอท�า การเขาไปเปนสวนหนงของคนในสงคมหรอชมชน กจกรรมการทองเทยวทเนนการมสวนรวม และการมปฏสมพนธรวมกนระหวางนกทองเทยว และเจาของทรพยากรหรอเจาบาน เปนกจกรรมการทองเทยวทสามารถสรางการเรยนรและความเขาใจผานประสบการณทเกดขน อาท กจกรรมการ เรยนรวถชวตชาวประมง กจกรรมการเรยนรอาหารทองถน หรอกจกรรมการเรยนรการท�านา เปนตน

แหลงทองเทยวเชงสรางสรรค

15

การทองเทยวเชงสรางสรรค มการกลาวถงโดย Pearce and Butler ไวตงแตป ค.ศ. 1993 แตยงไมมการก�าหนดความหมายและกระบวนการทชดเจนนก ตอมาประเทศตาง ๆ ไดพฒนาการ การทองเทยวบนฐานของความสรางสรรคขน อาท ประเทศฟนแลนด ประเทศกรซ และโปรตเกส โดยอาศยรากฐานส�าคญของการสรางสรรค คอ วถวฒนธรรมและภมปญญาของคนในสงคม และในป ค.ศ. 2000 Richards and Raymond ไดนยาม ค�าวา Creative tourism วา การทองเทยว ทเปดโอกาสใหผมาเยอนไดพฒนาศกยภาพผานการเขารวมกจกรรมและประสบการณเรยนรอยางจรงจง (อางในภรวจน เดชอม, บทความการพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรค : กรอบแนวคดส แนวปฏบตส�าหรบประเทศไทย)

1.2 ทมาของการทองเทยวเชงสรางสรรค

16

ประเทศไทยกบการทองเทยวเชงสรางสรรค

ในป พ.ศ. 2551 รฐบาลไดประกาศนโยบายการขบเคลอนเศรษฐกจเชงสรางสรรคอยางชดเจน ท�าใหเกดการเชอมตอมาสแนวคดของการทองเทยวเชงสรางสรรค ภายหลงทมการด�าเนนการ สงเสรมนโยบายเศรษฐกจเชงสรางสรรค (Creative Economy) ตามโครงการการพฒนาสนคาหนงต�าบลหนงผลตภณฑ และมพฒนามาสการสงเสรมการน�าวถภมปญญามาผสานการพฒนาการทองเทยว อยางไรกตามในการพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรคยงคงมความจ�าเปนตอการพฒนาการทองเทยวในยคปจจบนทมภาวะของการแขงขนการของประเทศตาง ๆ ทงน เพออาศย หลกการและแนวทางของการพฒนาเชงสรางสรรคมาตอยอด เพมคา และหาความตางมาน�าเสนอตอนกทองเทยว และกระแสของตลาดการทองเทยวทเปลยนแปลงไปอยางเหนไดชดในยค 4.0 หรอโลกเทคโนโลยในปจจบน ทงนเนองจากยคปจจบนกระแสของการทองเทยวทางเลอกใหม (Alternative Tourism) เขามามบทบาทอยางเหนไดชด

17

กระแสของการทองเทยวทปรบเปลยนตามกระแสของการพฒนาของโลก โดยมแนวคดทวา “นกทองเทยว” ในยคใหมไมไดเดนทางทองเทยวเพอวตถประสงคของการ เสพความสขจากการบรการหรอแหลงทองเทยวเทานน แต “นกทองเทยว” ในปจจบนมวตถประสงคของการเดนทางเพอศกษา หาความร การเรยนรและการเขาใจถงความแตกตางกนของสงคมมนษยและสงแวดลอม ซงนกทองเทยว ทางเลอกใหมนมผลท�าใหรปแบบของการเดนทางทองเทยวหรอการเลอกแหลงทองเทยวทจะไป หรอการเลอกปฏบตกจกรรมทางการทองเทยวเปลยนไป สงผลใหเกดการปรบเปลยนของทศทาง การพฒนาแหลงทองเทยวหรอกจกรรมทางการทองเทยวใหสอดคลองกบกระแสความตองการของ นกทองเทยวตามมา โดยเปาหมายสงสดของการทองเทยวในทางเลอกใหมคอ นอกจากนกทองเทยว จะไดรบความเพลดเพลนใจหรอความสขทางจตใจแลวนน ยงเปนการสรางความรความเขาใจกนในสงคมของเพอนมนษยดวยกน อนจะท�าใหสงคมเกดความสงบสข เปนการน�าการทองเทยวมาเปนเครองมอในการเชอมโยงเกาะเกยวคนในสงคมเดยวกนและตางสงคมยงเปนการรกษาไวซงเอกลกษณทางวถชวตวฒนธรรมของชมชนทองถน และยงเปนกลไกน�าไปสการพฒนาอยางยงยน

การทองเทยวเชงสรางสรรค เปนการสรางความร ความเขาใจกนในสงคม ของเพอนมนษยดวยกน

อนจะท�าใหสงคม เกดความสงบสข

1.3 ความส�าคญของการทองเทยวเชงสรางสรรค

18

อยางไรกตามถงแมประเทศตาง ๆ จะมจ�านวนนกทองเทยวมาก แตไมไดบงบอกถงความส�าเรจ และความสามารถในการจดการการทองเทยวสงสด เพราะบางประเทศมนกทองเทยวไปเยอนมาก แตกลบไดตวเลขของรายไดจากการทองเทยวไมมากตามจ�านวนนกทองเทยว ขอมลผลจากการประชม World Economic Forum ป ค.ศ. 2015 พบวา ประเทศไทยมศกยภาพดานการทองเทยวอยในอนดบท 35 ของโลก (World economic Forum: The Travel and Tourism Competitiveness Report 2015) และมววฒนาการของการพฒนาการทองเทยวในมตและรปแบบตาง ๆ เกดขนในประเทศมากมายเพอรองรบความตองการของนกทองเทยวทหลากหลาย อาท การทองเทยวเชงวฒนธรรม การทองเทยวเชงนเวศ การทองเทยวโดยชมชน การทองเทยวเชงสขภาพ เปนตน อยางไรกตามถงแมประเทศไทยจะมพฒนาการดานการทองเทยวมาเปนระยะเวลายาวนาน หากแตสงหนงทประเทศไทยยงคงถกมองวาเปนการทองเทยวราคาถก (Cheap destination) ส�าหรบ การตดสนใจเดนทางมาเยอนของนกทองเทยว ดงนนการพฒนาและเพมมลคาทางการทองเทยว โดยการเพมคณคา พฒนาและออกแบบเมองทองเทยวทมความสรางสรรค (Tourist Destination Creative Design) โดยอาศยหลกการของการทองเทยวเชงสรางสรรค (Creative Tourism) จงเปนแนวทางส�าคญของการพฒนาและขบเคลอนการทองเทยวในปจจบนและอนาคต

ประเทศไทยควรมงพฒนา และเพมมลคาทางการทองเทยว

โดยการเพมคณคาพฒนา และออกแบบเมองทองเทยว

ใหมความสรางสรรค

19

“Interaction” เปนการทองเทยวทตองมปฏสมพนธซงกนและกน“Educational” เปนการทองเทยวทเนนการเรยนรและความร“Emotional” เปนการทองเทยวทเนนคณคาทางอารมณและประสบการณ“Social” เปนการทองเทยวทเกยวพนกบคนในสงคม ใหเกดการเชอมโยงกน“Participative” เปนการทองเทยวทเนนการมสวนรวม“Involve” เปนการทองเทยวทตองรวมมอกนและเขาไปมสวนเกยวของ

UNESCO ไดใหหลกการของการทองเทยวเชงสรางสรรค 5 ประการดงน

1.4 หลกการของการทองเทยวเชงสรางสรรค

ประเทศไทยมศกยภาพดานการทองเทยว อยในอนดบท 35 ของโลก

20

สดแดน วสทธลกษณ ไดกลาวถง คณลกษณะ 10 ประการของการทองเทยว เชงสรางสรรคไวอยางสนใจมดงน (1) ผทองเทยวและเจาของบานมความผกผนระหวางกน (Each Engaging The Other) (2) การแลกเปลยนเรยนรขามวฒนธรรม (Cross-Cultural Engagement / Cultural Experience) (3) มความรความเขาใจอยางลกซงทางวฒนธรรมของพนททองเทยว (Spirit of Place / Deep Meaning / Understanding of The Specific Cultural of The Place) (4) ประสบการณจากการมสวนรวม (Hands-on Experience) (5) มการแลกเปลยนขอมลระหวางกน / สงผาน-สงตอประสบการณ (Exchange Information / Transformation and Transformative Experience) (6) การเปนผเขารวมกจกรรมมากกวาเปนผชม (More Participate Than Observe) (7) นกทองเทยวมโอกาสในการพฒนาศกยภาพการสรางสรรคดวยตนเอง และมสวนรวมในการตดสนใจ (Co-Creating Tourism Experience) (8) การเขาถงความจรงแทของกระบวนการในการผลต รวมทงผลตภณฑ และการมประสบการณจรง (Authentic Both Process and Product / Genuine Experience) (9) จดจ�า ประทบใจ และเขาใจ (Memorable / I Hear and I Forget, I See And I Remember, I do And I Understand) (10) การทองเทยวแบบจ�าเพาะเจาะจง (Tailor - Made Approach) กลาวคอ การมรปแบบการทอเทยวแนวใหมทมงเนนไปทการมสวนรวมในการท�ากจกรรมแหงการเรยนร ซงค�านงถงความยงยนเปนส�าคญ

21

ภรวจนเดชอม(2556)ไดกลาวถงองคประกอบทส�าคญของการทองเทยวเชงสรางสรรคประกอบดวย3องคประกอบไดแกการทองเทยวทค�านงถงความยงยนการเรยนรและมสวนรวมในศลปะวฒนธรรมวถชวตภมปญญาเอกลกษณ/อตลกษณเฉพาะถน ระหวางนกทองเทยวและเจาของพนทและความผกพนระหวางนกทองเทยว กบเจาบานรายละเอยดดงน

1.5 องคประกอบทส�ำคญของกำรทองเทยวเชงสรำงสรรค

1.การทองเทยวทค�านงถงความยงยน การทองเทยวทค�านงถงความยงยนสอดคลองกบทยเนสโกอธบายไววา“การทองเทยวเชงสรางสรรคเปนกลยทธตอไปของความยงยน”(Towards SustainableStrategiesforCreativeTourism)(UNESCO,2006)และองคการการทองเทยวโลก(UnitedNationsWorldTourismOrganization:UNWTO)อธบาย“ความยงยน”ไวภายใตหลกการ5ขอ(WorldTourismOrganization,1998:21-22)ดงน

1.การอนรกษทรพยากรทางธรรมชาตทางประวตศาสตรทางวฒนธรรมและทรพยากรอนๆในการทองเทยวไวเพอใหสามารถใชประโยชนไดอยางตอเนองในอนาคต2.การวางแผนและจดการในการพฒนาการทองเทยวเพอปองกนมใหเกดปญหาทางสงแวดลอมและสงคมวฒนธรรมในพนทแหลงทองเทยว3.คณภาพของสงแวดลอมในแหลงทองเทยวโดยภาพรวมจะยงคงไดรบการรกษาไวได4.ความสามารถในการรกษาระดบความพงพอใจของนกทองเทยวเพอใหแหลงทองเทยวนนจะยงคงสามารถรกษาความเปนทนยมอยไดและสามารถท�าการตลาดตอไปได5.ผลประโยชนของการทองเทยวจะตองกระจายไปในทกภาคสวนของสงคม

22

หลกการดงกลาว สอดคลองกบรายงานการวจยการทองเทยวเชงสรางสรรคของส�านกงานเลขาธการ สภาการศกษา(2553) ทอธบายวาปจจยพนฐานส�าคญตอการเกดแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค เนนการศกษาดานอาคารและเมองในเชงกายภาพ (physical) หรอเชงพนท (spatial) เพอความเขาใจในรปแบบเชงสณฐานของเมองและอาคารอยางชดเจน ซงเปนศาสตรของสถาปตยกรรมและผงเมอง ในเชงสณฐานวทยา (urban morphology) และขยายความเขาใจไปสการวเคราะหรปแบบนน ๆ ควบค ไปกบปจจยอนๆ เชน ประวตศาสตร สงคมวทยา และจตวทยา เพอสรางความเขาใจเมอง สถาปตยกรรมหรอสงแวดลอมรอบสถานททองเทยว นอกจากนตองเขาใจการพฒนาวถชวตทงชมชนเมองและชมชนทองถนทมการพฒนาอยตลอดเวลา เขาใจในธรรมชาต ระบบนเวศทมความสมพนธของสรรพสงทสอดคลองเชอมโยงกนเปนลกโซจนมดลยภาพ ทงระบบ โดย ไขศร ภกดสขเจรญ (2548) อธบายซงอางองถง Hillier (1987) วา เพราะความเขาใจ ในสถาปตยกรรมของสณฐานหรอเมองนนตอง “เกดขนกอน” เราจงสามารถสบคนตอไปไดวา รปราง-รปทรงทปรากฏอยนนเปนเหตหรอผลมาจากปจจยใด

2. การเรยนรและมสวนรวมในศลปะ วฒนธรรม วถชวต ภมปญญา เอกลกษณ/อตลกษณ เฉพาะถนระหวางนกทองเทยวและเจาของพนท กระทรวงการทองเทยวและกฬา (2556) อธบายประสบการณของนกทองเทยวจากการไดเรยนรและมสวนรวมในกจกรรมทางวฒนธรรมของชมชนทองถนวาคอการทนกทองเทยวและเจาบาน มการแลกเปลยนเรยนร การอนรกษศลปวฒนธรรม ภมปญญาและวถชวตชมชนทองถนสอดคลองกบการใหค�าอธบายการเรยนร และมสวนรวมในการทองเทยวเชงสรางสรรคของนกทองเทยวของ สดแดน วสธลกษณ และนาฬกอภค แสงสนท (2556) ทอธบายวาการทองเทยวเชงสรางสรรค นกทองเทยวสนใจการเขามสวนรวมอยางจรงจงในประสบการณทมาจากการเรยนรในพนททองเทยว (Authentic-active Participation) สอดคลองกบการใหค�าอธบายการทองเทยวเชงสรางสรรคของยเนสโกทวาการทองเทยวเชงสรางสรรคเปนการทองเทยวทสงไปสความผกพนและประสบการณ อนแทจรง ซงไดมาจากการเขาไปมสวนรวมในการเรยนรดานศลปะ สงทสบทอดประเพณทสบทอด หรอคณลกษณะเฉพาะของพนท

23

3. ความผกพนระหวางนกทองเทยวกบเจาบาน ความผกพนระหวางนกทองเทยวกบเจาบาน ในทางการทองเทยวความผกพนระหวาง นกทองเทยวและเจาบาน คอ การทเจาบานมอธยาศยและความเปนมตรไมตร การใหค�าแนะน�า การให ความชวยเหลอ จะท�าใหนกทองเทยวเกดความประทบใจ และถอเปนคณสมบตของการเปนเจาบานทดในการตอนรบนกทองเทยว สรปไดวาบทบาทของเจาบานทดคอแสดงความเปนมตรไมตร ใหความ ชวยเหลอ อนรกษและพฒนาทรพยากรทางการทองเทยว ลกษณะของการตอนรบทด ยมทกทาย ใหรสกชมฉ�า แสดงความสนใจและใหความส�าคญ กระตอรอรนในการรบฟง มอธยาศยไมตรอบอน ปฏบตตอทกคนอยางเทาเทยม การตอนรบ คอ (ธนพร พลเพม, 2556)

ต – ตระหนกอ – อบอนน – น�าใจร – รอยยมบ – บรการ

ตอนรบ =

ซงอาจจะกลาวไดวาขอบเขตของการทองเทยวเชงสรางสรรค เปนการทองเทยวรปแบบใหม ทอาศยวฒนธรรมเปนฐาน (Culture-based tourism) และใชความคดสรางสรรคเปนตวน�า (Creativity-led tourism) ซงชใหเหนความแตกตางจากการ ทองเทยวเชงวฒนธรรมแบบดงเดม (Traditional cultural tourism) อยางเหนไดชดการเตบโตของการทองเทยวเชงสรางสรรค ถอเปนการขยายขอบเขต และระดบความเขมขนของการทองเทยวเชงวฒนธรรม (Richards, 2000 ; Richards and Raymond, 2000)

24

1. แหลงทองเทยวเชงสรางสรรคหมบานชาวนาชราคาวาโกะ ประเทศญปน แหลงทองเทยวเชงสรางสรรคของหมบานชราคาวาโกะน ตงอยบนภเขาในเขตจงหวดกฟและ โทยามา (Gifu and Toyama Prefectures) ทางตอนกลางของเกาะฮอนช เปนแหลงประกอบไปดวยบานเรอนรปรางแปลกตาทมอายเกาแกกวา 200-300 ป กระจายไปในแนวเหนอ-ใต ตามทราบแคบ ๆ ทขนานไปกบแมน�าโชกาวะ (Shokawa River) หมบานแหงนมสงทแปลกตาคอ หลงคาทรงสงทมความชนมากถง 60 องศากบพนดนจนดเหมอนคนพนมมอ ภาษาญป นจงเรยกสถาปตยกรรมแบบนวาเปนรปแบบกสโช (Gassho-zukuri) ซงแปลวาสรางแบบพนมมอ ดานหนาท�าเปนหนาจวแบบบานทรงไทย มการเจาะชองหนาตางเพอรบแสงสวางจากภายนอก และเปนการระบายอากาศใหถายเทจากดานหนงไปยงอกดานหนง เมอมองจากภายนอกจงดมสดสวนสวยงาม ในป พ.ศ. 2538 หมบานชราคาวาโกะไดรบการขนทะเบยนเปนมรดกโลกโดยองคการยเนสโก ท�าใหหมบานแหงนกลายเปน สถานททองเทยวแหงใหมขนในพรบตา บานเรอนตาง ๆ แปรสภาพกลายเปนรานขายของทระลกส�าหรบนกทองเทยว กจกรรมการทองเทยวเชงสรางสรรคของเมอง คอ การเดนตามเสนทางวถชวตชมชน การเดนทาง ตามแหลงทองเทยวทางธรรมชาต การเขาชมพพธภณฑบานชาวนา ชมการชงชาแบบญปน นกทองเทยวอาจเขาพกแบบโฮมสเตยในชมชนไดดวย หรอหากมาในชวงเทศกาลนกทองเทยวสามารถเปนสวนหนงของการซอมแซมหลงคาบาน การรวมกจกรรมประเพณของทองถน หรอการรวมปลกขาว . ตามวถชวตของคนในพนท

1.6 วเคราะหการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค ในตางประเทศ

รายละเอยดตามองคประกอบของแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคทรพยากรของแหลงน�ามาสการพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรค วถชาวนาของชาวญปนการมสวนรวมของชมชน/ การเชอมโยงกบชมชนชมชนชาวนาชราคาวาโกะลกษณะของการพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคทสามารถสรางประสบการณนกทองเทยว1. กจกรรมการสมผสบานชาวนาดงเดมของชมชนชราคาวาโกะ ประเทศญปน2. กจกรรมการเขาพกแบบโฮมสเตยกบชาวชมชนชราคาวาโกะ3. กจกรรมการเรยนรการสรางบานแบบชาวนา4. กจกรรมการเยยมชมพพธภณฑของโบราณ และบานโบราณ5. กจกรรมการเรยนรการอยรวมกบธรรมชาต และวฒนธรรมญปน

25

2. แหลงทองเทยวเชงสรางสรรคชมชนทองเทยวยฟอน ประเทศญปน แหลงทองเทยวเชงสรางสรรคของเมองยฟอน ประเทศญปน มลกษณะของเมองสขภาพหรอเมองออนเซนเลก ๆ ทอยทามกลางธรรมชาตทสวยงาม เสนหของยฟอนไมใชการทเปนเมองทองเทยวสดทนสมย หรอเตมไปดวยวดวาอาราม ศาลเจาแบบดงเดมของญปน แตทนคอเมองทไดชอวาเปนเมอง ออนเซนทดทสดแหงหนงของญปน ซงโอบลอมไปดวยธรรมชาตทสวยงามระดบพรเมยม ทงภเขา ทะเลสาบ สายน�า ทงหญา และบานเรอนเกาแก บรรยากาศโดยรอบ ๆ เมองเงยบสงบ อากาศเยนสบาย ตลอดทงป กจกรรมการทองเทยวเชงสรางสรรค ทนกทองเทยวสามารถรวมได อาท การแชน�ารอน การเดน สมผสธรรมชาตชมอาคารบานเรอนของเมอง การชมของสาธตการรท�าของทระลก

รายละเอยดตามองคประกอบของแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคทรพยากรของแหลงน�ามาสการพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรค ผลตภณฑชมชน ของฝาก ของทระลก ตนแบบของ OTOP ธรรมชาต น�าพรอน การมสวนรวมของชมชน/ การเชอมโยงกบชมชนชาวเมองยฟอน ลกษณะของการพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคทสามารถสรางประสบการณนกทองเทยว1. กจกรรมการเขาพกแบบโฮมสเตย หรอทพกแบบเรยวกง 2. กจกรรมการเรยนรวถชวต สมผสวฒนธรรมของคนญปน การท�าอาหาร และการชงชาแบบญปน 3. กจกรรมการเรยนรงานหตถกรรมฝมอชาวญปน

26

3. แหลงทองเทยวเชงสรางสรรคชมชนทองเทยวอารมะออนเซน ประเทศญปน แหลงทองเทยวเชงสรางสรรคหมบานอารมะออนเซน (Arima Onsen) เปนอกแหลง ทองเทยวหนงใกลเมองโกเบ หมบานอารมะออนเซน เปนหมบานทอยอกฟากฝงหนงของเทอกเขา รอคโคะ ไมไกลจากตวเมองโกเบ ดวยน�าพรอนทมชอเสยงกบท�าเลทตงสะดวก แบบจะมาเชาเยนกลบ ทงจากเมองโกเบหรอโอซากาเองกท�าได ท�าใหหมบานนจดเปนอกหนงสถานททองเทยวยอดนยมส�าหรบทงชาวญปนและชาวตางชาตเอง การเทยวชมรอบหมบานสามารถท�าไดโดยการเดน ใชเวลา ราว 1 ชวโมง กเรยกไดวาส�ารวจไดครบทงหมบานแลว กจกรรมการทองเทยวเชงสรางสรรค อาท การเดนชมอาคารเกาแก การเรยนร การท�าอาหารขนมเลองชอของหมบานนอยาง "Tansan” การแชออนเซนแบบโบราณในโรงอาบน�าสาธารณะ Senbei" ดวยการแชบอน�าพรอนธรรมชาต ไดแก บอน�าแร Kin-no-Yu ซงเปนบอน�าแรสทองทมสวนผสม ของธาตเหลกสง มสรรพคณลดการบาดเจบของกลามเนอ โรคไขขอ ในขณะท Gin-no-Yu จะเปน บอน�าแรใสมสวนผสมของคารบอนกและเรเดยม (Carbonic and Radium) มสรรพคณ . ชวยบ�ารงระบบยอยอาหาร ภาวะเสนเลอดอดตน

รายละเอยดตามองคประกอบของแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคทรพยากรของแหลงน�ามาสการพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรคหมบานออนเซนโบราณ บอน�าพรอนธรรมชาต การมสวนรวมของชมชน/ การเชอมโยงกบชมชนชาวเมองอารมะ ลกษณะของการพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคทสามารถสรางประสบการณนกทองเทยว1. กจกรรมทองเทยวสมผสวถธรรมชาตการแชน�าแรรอนหรอการอองเซนแบบธรรมชาต2. กจกรรมการไหวพระในศาลเจาตามความเชอของคนญปน3. กจกรรมการเรยนรการท�าอาหารแบบญปน และการชงชาแบบญปน 4. กจกรรมการสมผสธรรมชาตทอดมสมบรณแบบญปน โดยการนงกระเชาเพอชมธรรมชาต

27

4.แหลงทองเทยวเชงสรางสรรคเมองเกามะละกา ประเทศมาเลเซย เมองทองเทยวเชงสรางสรรคมะละกา มลกษณะเปนเมองทาทใหญทสดของเอเชยอาคเนย มาตงแตครงอดตกาล และเปนแหลงประวตศาสตรหลกของประเทศมาเลเซยในดานตาง ๆ ทงเรองเศรษฐกจการคา ศาสนาและงานศลปะแขนงตางๆ ทผสมผสานกนระหวางยโรป ตะวนออกกลางและเอเชย มะละกาเปนเมองในทวปเอเชยทมงานสถาปตยกรรมของยโรปโดดเดนมากเมองหนง นอกจากนนเมองนยงขนชอเรองชายหาดขาวและทวตนมะพราวรมอาวอนสวยงามอกดวย สถานททองเทยว ยอดนยมไดแก วดครสต (Christ Church) โบสถเซนตปอล (St Paul’s Church) ปอมปราการ โบราณอาฟารโมสา (A Formesa Fort) พพธภณฑวฒนธรรม (Heritage Centre) ถนนเกา จอนเกอร (Jonker Street) พพธภณฑทางทะเล (Coral Wonderland) จตรสโปรตเกส (Red Square/ Dutch Square) มสยดโบราณตรงเกรา (Tranquerah) บอน�าโบราณ ตลาดนดกลางคน (Pasar Malam) และวดเชงฮนเตง (Cheng Hoong Teng Temple) เปนตน กจกรรมการทองเทยวเชงสรางสรรค อาท การเดนชมอาคารตกเกา ชมพพธภณฑแหลงประวตศาสตร การลองเรอชมธรรมชาตและอาคารเกา การชมอาหารทองถน การเขาพกโฮมสเตย การเรยนรกจกรรมชมชน เปนตน

28

รายละเอยดตามองคประกอบของแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคทรพยากรของแหลงน�ามาสการพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรค1. แหลงประวตศาสตรเมองมะละกา2. วถชวตคนทองถนในเมองมะละกา3. อาคารและสถาปตยกรรมเมอง ทผสมผสานระหวางจนและตะวนตกการมสวนรวมของชมชน/ การเชอมโยงกบชมชนชมชนทองเทยวประวตศาสตรเมองมะละกาลกษณะของการพฒนาใหเปนแหลงทองเทยว เชงสรางสรรคทสามารถสรางประสบการณนกทองเทยว1. กจกรรมการนงเรอชมธรรมชาต และการชมเมองประวตศาสตรมะละกา2. กจกรรมการเขาพกแบบโฮมสเตยรวมกบชมชนในเมองมะละกา3. กจกรรมการเรยนรและศกษาประวตศาสตรเมองมะละกา การเชอมโยงกบชาตตะวนตก และการเดนเรอในพพธภณฑตางๆ ในเขตเมอง4. กจกรรมการนงสามลอสไตลมะละกา ทตกแตงสวยงาม รอบเมองมะละกา ทงกลางวน และยามค�าคน5. ชม ชม ชอปอาหารและสนคาทองถนบนถนนชอปปงในเขตเมอง ทงกลางวนและยามค�าคน

5.แหลงทองเทยวเชงสรางสรรคเมองอนเทอรลาเคน ประเทศสวตเซอรแลนด แหลงทองเทยวเชงสรางสรรคอนเทอรลาเคน เปนเมองในรฐแบรนของประเทศสวตเซอรแลนด เมองอนเทอรลาเคนตงอยทางทศตะวนออกเฉยงใตของกรงแบรนไปราว 56 กโลเมตร อยบรเวณ เชงเขาทางเหนอของเทอกเขาสวตแอลป เปนเมองทางผานทจะขนไปยงยอดเขายงเฟรายอรชซงเปน จดทสงทสดในทวปยโรปทเขาถงไดดวยรถไฟ และดวยภมศาสตรของเมองทตงอยกงกลางระหวางทะเลสาบทนและทะเบสาบบรนซ และมแมน�าอาเรเชอมทงสองทะเลสาบตดผากลางเมอง ดวยประการฉะนท�าใหอนเทอรลาเคนกลายเปนหนงเมองทองเทยวยอดนยม อนดบตน ๆ ของประเทศ กจกรรมการทองเทยวเชงสรางสรรค อาท การเดนทาง โดยรถไฟไตเขาขนยอดเขาจงเฟรา ยอดเขาของสามขนเขาไอเกอร เมนส ทปกคลมดวยหมะตลอดกาล กจกรรมกฬาททาทายและระทกใจ ทงทางน�าและทางอากาศ อาท รมพาราไกด และการเลนสก

29

รายละเอยดตามองคประกอบของแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค ทรพยากรของแหลงน�ามาสการพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรค1. ธรรมชาตและความสวยงามของธรรมชาตในเขตเมอง2. วถชวตทสะทอนความเปนชาวสวต ทงอาหาร การด�าเนนชวต การมสวนรวมของชมชน/ การเชอมโยงกบชมชนชมชนทองเทยวในเขตเมองอนเทอลาเคน ลกษณะของการพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคทสามารถสรางประสบการณนกทองเทยว1. กจกรรมการขนรถไฟไตความสงเพอพชตยอดเขาจรงเฟรา 2. สรางประสบการณการเลนสก (ในชวงหนาหนาว) และกฬาในเมองหมะ3. กจกรรมการรวมท�าอาหารกบชาวทองถนสวต และการรบประทานอาหารรวมกน (ตดตอบรษททรบจดกจกรรมได)4. ชม รวมในกจกรรมการแสดงทองถนทจดขนเปนประจ�าทกสปดาห

30

สวนท 2 รจกและรใจ

การรจก รใจ และเขาใจความตองการและพฤตกรรมนกทองเทยวเชงสรางสรรค นบเปนความทาทายของนกบรหารจดการแหลงทองเทยวทจะตองศกษาและวเคราะห

31

สมาคมการศกษาดานการทองเทยวและการพกผอน (Association for Tourism and Leisure Education : ATLAS) ไดระบขอคนพบวา มนกทองเทยวเพยงรอยละ 5 เทานนทมมมมองตอการใชชวต ในวนหยดในลกษณะ การใชความคดสรางสรรค ขอคนพบดงกลาว ชใหเหนวา ความคดสรางสรรคเปนสงทระบชชดไดยาก นกทองเทยวสวนใหญทเดนทางทองเทยวไปยงแหลงวฒนธรรมยงคงมองวาตนเองเปนนกทองเทยวเชงวฒนธรรม (Cultural tourists) อยด (ATLAS, 2011) ทงน อาจจะเปนเพราะค�าวา “ความคดสรางสรรค” ไมดงดดความสนใจ ของนกทองเทยว เทาทควร แตเหมาะส�าหรบการใชในเชงวชาการและการก�าหนดนโยบายมากกวา ยงไปกวานนในบางกรณยงคงมองวา การทองเทยวเชงสรางสรรคเปนเพยง ตลาดเฉพาะกลม (Niche Market) และเปนสวนหนงของการทองเทยวเชงวฒนธรรมดวยซ�าไป

32

นกทองเทยวเชงสรางสรรค (Creative Tourists)

การทองเทยว เชงสรางสรรค

ท�าใหนกทองเทยว ไดสมผสประสบการณ

แบบคนทองถน

นกทองเทยวนบไดวาเปนผทมบทบาทมากทสดเนองจากเปนผไดรบประสบการณการทองเทยวและแสดงพฤตกรรมการบรโภคในลกษณะตาง ๆ ทผานมายงไมมผลงานวจยเชงประจกษทระบคณลกษณะของนกทองเทยวเชงสรางสรรคไวอยางชดเจน พบวามเพยงการตงสมมตฐานจากการวเคราะหค�านยาม ความหมาย และการทบทวนวรรณกรรมตาง ๆ ทเกยวของ ซงสามารถระบคณลกษณะของนกทองเทยวเชงสรางสรรคโดยสรป ดงน (Salman & Uygur, 2010)

นกทองเทยวเชงสรางสรรคจะมความเตมใจทกาวออกมาจากวถแหงการทองเทยว เชงวฒนธรรมแบบดงเดม พรอมทจะเรยนรวฒนธรรมและประสบการณใหม ๆ และเปน นกทองเทยวทชอบคนหาทางเลอกใหม ยนดทจะไปเยอนแหลงทองเทยวใหม นอกจากนยง มองหาประสบการณจรงในวนหยดพกผอนทสรางสมพนธภาพ การมสวนรวมการเรยนรและการเปลยนแปลงจากภายใน ตองการเขารวมกจกรรมเชงสรางสรรคเพอการพฒนาทกษะของตนเอง คาดหวงประสบการณทเปดโอกาสใหมปฏสมพนธอยางใกลชดกบชมชนในทองถน ดงนนในฐานะเจาของแหลงทองเทยวจงจ�าเปนตองสรางสรรคประสบการณใหนกทองเทยวและผมาเยอน เพอตอบโจทยนกทองเทยวในปจจบนและอนาคต

33

แนวโนมพฤตกรรมนกทองเทยว

จากการศกษาพบวา นกทองเทยวเชงสรางสรรคมกมพฤตกรรมและความตองการ ดงน 1. นกทองเทยวจะมความสนใจและมพฤตกรรมทเปลยนแปลงไป ไดแก มความตองการสมผสประสบการณแบบคนทองถน หรอ การทองเทยวแบบ Slow Tourism และความใสใจดานสขภาพและความปลอดภยจากนกทองเทยวสงอายทจะมจ�านวนมากถง 2 พนลานคน ในป พ.ศ. 2593 ดงนน อตสาหกรรมการทองเทยวจงตองปรบตว 2. จากการคาดการณขององคการสหประชาชาต (United Nations) ประชากรผสงอาย (60 ปขนไป) จะเพมขนจากรอยละ 12 ในป พ.ศ. 2557 เปนรอยละ 21 ของประชากรโลก ซงผสงอายสวนใหญมพฤตกรรมการทองเทยวทใหความส�าคญกบความพงพอใจ เปนหลก ค�านงถงปจจยดานสขภาพและความปลอดภย อกทงยงเปนนกทองเทยวทพกนานและใชจายสง 3. นกทองเทยวโดยเฉพาะชาว Gen-Y ตองการสมผสวถชวตความเปนอยแบบคนทองถนอยางแทจรง การปรบเปลยนพฤตกรรมของนกทองเทยวในกลมนท�าใหเกด Sharing Economy ซงหมายถงการแบงปน แลกเปลยน หรอปลอยเชาสงตาง ๆ ทเจาของไมไดใชงาน เชน ทพก รถยนต อาหาร ฯลฯ ใหกบบคคลทตองการสงเหลานในชวงระยะเวลาหนง ตวอยางของ Sharing Economy ในอตสาหกรรมการทองเทยว 4. การเชอมตออนเทอรเนตและการใช Social Media ทเพมขนอยางมากจะเปนปจจย ทสงผลกระทบตอการตดสนใจเดนทางของนกทองเทยว (Customer Purchase Cycle)

จากแนวโนมดงกลาว ท�าใหรปแบบการทองเทยวเชงสรางสรรคหรอการทองเทยวเชงคณคา ซงเนนประสบการณและการเรยนร มบทบาทส�าคญอยางมากในการจดการการทองเทยว

34

การบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค แบงเนอหา ดงน 3.1 การบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค 3.2 ปจจยทสงผลตอความส�าเรจในการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค 3.3 โมเดลการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคสการจดการทองเทยว เชงคณคาบนฐานความยงยน 3.4 แนวทางการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค ขนการตอยอด ขนการเพมคา ขนการหาจดตาง ขนการสรางกระแสของการทองเทยว

สวนท 3 ขนตอนลงมอสการปฏบต

35

3.1 การบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค

ตอยอดเพมคา

หาจดตาง

สรางกระแส

การทองเทยวเชงสรางสรรคเปนกระบวนการพฒนาการทองเทยวโดยใชความคดสรางสรรค โดยตงอยบนพนฐานของสงส�าคญ 3 ประการ คอ การตอยอดจากทนทางวฒนธรรมทมอยเดม ประกอบดวยทนทางสงคม วฒนธรรมและมการวเคราะหปจจยแวดลอมอน ๆ ทมผลกระทบตอการทองเทยว เนนการมสวนรวมและประสบการณจรงดวยการเรยนรศลปะ มรดกทางวฒนธรรมและ มการปฏสมพนธกบผทอาศยอยในชมชน การสรางความแตกตางในการทองเทยวโดยใชความคดสรางสรรค มการสรางสรรค ผลงาน ตลอดจนพฒนาใหเกดความแปลกใหมในการทองเทยว เพอใหนกทองเทยวไดสมผสกบประสบการณใหม ๆ ทเกดจากการเรยนรผานกจกรรมการทองเทยว

36

3.2 ปจจยทสงผลตอความส�าเรจของการบรหารจดการ แหลงทองเทยวเชงสรางสรรค ในการจดการการทองเทยวเชงสรางสรรคมทงสน 11 ปจจย คอ (Richards, 2010 : 7)

1. บรบท (Context)

8. การสอสารและการตลาดทด (Good Communication and Marketing)

แหลงทองเทยวจะตองจดการทองเทยวทเหมาะสม กบสถานทของตน ซงแตละสถานทอาจจะแตกตางกน ขนอยกบ สงคม วฒธรรม เศรษฐกจ จ�าเปนตองน�าปจจยเหลานมาประกอบการพจารณาการจดการการทองเทยว

ก�าหนดกลยทธการสอสารการตลาด ทชดเจน

ประชาชนในทองถนเขามามสวนรวมในการบรหารจดการ ใหเหมาะสมและมประสทธภาพ

การจดกจกรรมการทองเทยวไมควรจะไดรบประโยชนทางการเมองและโครงสรางการด�าเนนงานควรมความอสระในการจดการทองเทยว

งบประมาณทใหการสนบสนน ควรพรอมส�าหรบการใชด�าเนนงาน

การจดการทองเทยวไมควรซ�าและสามารถมองเหนความแตกตางของแตละรปแบบ การทองเทยวแบบการทองเทยว

2. การมสวนรวมจากทองถน (Local Involvement)

7. การมอสรภาพในการบรหารจดการ (Political Independence and Artistic Autonomy)

9. การมแหลงเงนทนทเพยงพอ (Sufficient Funds)

6. การมรปแบบการทองเทยวทด (Strong Content)

37

การวางแผนลวงหนาการจดการการทองเทยวและการวางแผนทรพยากร ทส�าคญ

โครงการตองไดรบการสนบสนนทางการเมอง เพอใหเกดการพฒนา ทยงยน

มวตถประสงคทชดเจนและวตถประสงคจะตองเออตอการพฒนา

ผน�าตองวสยทศนและทกษะในการ น�าชมชนและทมงานควรมความมงมนในการท�างาน

(อางอง : Richards, 2010 : 7)

4. การวางแผนระยะยาÇ(Long-term Planing)

11. การเมอง (Political Will)

5. การมวตถประสงคทชดเจน(Clear Objectives)

10. การมผน�าทเขมแขงและทมงานทมนคง(Strong Leadership and Committed Team)

3. การมพนธมตร(Partnerships)การพฒนาความสมพนธของผทมสวนไดสวนเสยแตกตางกนซงถอวามความส�าคญ อาจรวมถงสถาบนทางวฒนธรรม สมาคมอสระทองถน กลมธรกจ การทองเทยว การบรการทางสงคม และองคกรชมชน

38

3.3 โมเดลการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค สการจดการทองเทยวเชงคณคาบนฐานความยงยน

1. ทรพยากรการทองเทยวและอตลกษณความโดดเดนของทรพยากร (Tourism Resources and Local Identity) ประกอบดวย - ความเปนเอกลกษณและอตลกษณของทรพยากร (Identity) - ความเปนหนงเดยว (Integrity) - ความจรงแทและดงเดม (Authenticity)

2. การมสวนรวมของเจาของแหลงหรอเจาของทรพยากร การทองเทยว (People and Participation) - ความตางของวฒนธรรม (Cross Culture) - ความรวมมอและการมสวนรวม (More Participate)

3. ประสบการณของนกทองเทยวทจะไดรบ (Tourist Experience) - การจดการทองเทยวทเนนประสบการณ (Hand in Experience) - สรางความจดจ�าและประทบใจ (Memorable)

การทองเทยวเชงสรางสรรคในมตของการให ความส�าคญกบนกทองเทยวหรอผมาเยอน

ความสมดล

ในการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค ควรสรางสมดลใน 2 มต คอ มต ของการม งตอบสนองความตองการและความพงพอใจของนกทองเทยวผ มาเยอน และมตของเจาบานหรอ เจาของทรพยากรการทองเทยว ทงน เ พอใหเกดความสมดลของการพฒนาทงสองสวน

จากการศกษา ทบทวนขอมล รวมถงการศกษาจากกรณศกษา ทจดว าเป นแหลงทองเทยวทมการบรหารจดการเชงสร างสรรค ในตางประเทศ รวมถงการลงเกบขอมลใหแหลงทองเทยว ท�าใหไดโมเดลการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค ดงน

39

การทองเทยวเชงสรางสรรคในมตของการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรคของเจาบานหรอเจาของทรพยากรการทองเทยว

- การบรหารจดการบนฐานหลกการธรรมาภบาล และเปนธรรม คอการจดการผลประโยชนอยางเปนธรรม และยดหลกความพอเพยง โดยอาศยกฎกตการวมกน- ผน�าทเขมแขง มวสยทศน- การมสวนรวมของ ภาคทกภาคสวน

40

TOURSM RESOURCES OR LOCAL IDENTITY

PEOPLE AND PARTICIPATION

IDENITTY ความเปนอตลกษณ INTEGRITY ความเปนองครวมและเอกภาพ AUTHENTICITY ความเปนของแทดงเดม

CROSS CULTURE ใหความส�าคญกบความแตกตางทางวฒนธรรม MORE PARTICIPATE การมสวนรวม

องคประกอบท 1

องคประกอบท 2

องคประกอบท 3

ทรพยากรการทองเทยว หรอความเปนอตลกษณ

ของชมชนทองถน

ชมชนกบการมสวนรวม

ประสบการณ ของนกทองเทยว

HAND ON EXPERIENCE MEMORABLE การใหความส�าคญกบประสบการณ ในการสรางความความทรงจ�าทประทบใจ

องคประกอบของการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค ในมตของการใหความส�าคญ กบนกทองเทยวหรอตลาด

TOURIST EXPERIENCE

41

3.4 แนวทางการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค แนวทางการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค คอ วธการ และหลกการของการบรหารจดการแหลงทองเทยวทเนนการสรางคณคาจากประสบการณ โดยเนนการสรางความสมดลของ

“ขนการตอยอด” วเคราะหทนและความโดดเดนของแหลงทองเทยว การวเคราะหทนเพอตอยอด เปนกระบวนการแรกของบรหารจดการการทองเทยวเชงสรางสรรค คอ การส�ารวจ วเคราะห และประเมนศกยภาพของทรพยากรทางการทองเทยวซงแบงไดเปน 2 ประเภท คอ

- ทรพยากรการทองเทยวทธรรมชาตสรรคสราง อาท ภมอากาศ ภมประเทศ ปา เขา ดอกไม แหลงธรรมชาตทโดดเดนของทองถน

1. การส�ารวจ คนหา ศกษาทนทางทรพยากร หาความโดดเดน อตลกษณ และคณคาใน เชงวฒนธรรม สงคม ธรรมชาต และสงแวดลอม

5. รวมกนคดเลอกทรพยากรทเปนพระเอก หรอนางเอกมาด�าเนนการประเมนความเปนไปไดในการน�ามาตอยอดสการทองเทยว เพอน�าเขาสขนตอนตอไป

3. เจาของพนทหรอชมชนรวมกนประเมน ความโดดเดนของทรพยากรการทองเทยว คนหาพระเอกหรอนางเอกทโดดเด นเป นเอกลกษณและสามารถสะทอนอตลกษณ ของพนทได

2. จดประเภทหรอจดกลมของทรพยากร อาท ทนทางภมปญญา ศลปกรรม ธรรมชาต การบรหารจดการ

6. ด�าเนนการประชมเพอวางแผนพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรครวมกน

4. รวมกนล�าดบความโดดเดนของทรพยากรการทองเทยว

- ทรพยากรการทองเทยวทมนษยสรางสรรคขน อาท วถการด�าเนนชวต วฒนธรรม รวมถงประวตศาสตร

ซงการวเคราะหนตองพจารณาอยางถองแท กลนกรองใหรถงรากเหงาทแทจรง และอตลกษณ ของทรพยากรท�าการศกษาขอมลเชงลก ซงผทจะอธบายถงรากเหงาทแทจรงไดด คอ เจาของทรพยากร ขนตอนของการวเคราะหทน มดงน

42

“ขนการเพมคา” สการทองเทยวเชงคณคา...ดวยการสรางประสบการณ ในการทองเทยว การออกแบบประสบการณส�าหรบนกทองเทยวเพอเพมคณคา หมายถง การน�าทนทางทรพยากรมาตอยอดใหเปนกจกรรมการทองเทยว และก�าหนดรปแบบการใหบรการของสนคาและบรการทางการทองเทยวส�าหรบนกทองเทยวเชงสรางสรรค โดยสามารถสอสารสนกทองเทยวไดดงน

- การสอความหมายทางการทองเทยว (Tourism Interpretation) คอ การสรางและพฒนากระบวนการสอความใหนกทองเทยวมความเขาใจและลกซง ในการ เดนทางทองเทยว โดยการสอความหมายน อาจด�าเนนการไดทงการ สอความโดยอาศยคนทองถนหรอเจาของทรพยากรเปนผสอความ และการสอความโดยอาศยเทคนคหรอเทคโนโลยชวยสอความ อาท คมอการสอความหมาย หฟง ภาพยนตรเปนตน อยางไรกตามในการเตรยมการเพอการสอความหมายน จ�าเปนตองค�านงถงกลมนกทองเทยวเปาหมายแตละกลม ทมความแตกตางกนไปดวย

- กจกรรมส�าหรบนกทองเทยว (Tourist Activity) โดยกจกรรมการทองเทยวทพฒนาขนตองเปนกจกรรมทมความลกซง บนฐานของอตลกษณหรอความเปนจรงของพนท ผกโยงเกยวพนกนกบทนทางทรพยากรทโดดเดนตามทไดส�ารวจและ คดเลอกมาในขนตอนท 1 กจกรรมการท องเ ทยวทพฒนาขนเน นการให นก ทองเทยว ไดลงมอปฏบต มสวนรวมกบพนทหรอชมชนเจาของทรพยากรอยางแทจรง เพอสรางประสบการณในการ เดนทางทองเทยว และสรางคณคาทางจตใจใหกบนกทองเทยว ตลอดจนการ มงเนนการสรางการเรยนร และเขาใจซงกนและกนระหวางนกทองเทยวและเจาของทรพยากร

43

- การสรางสรรคสของทระลกเพอเพมมลคา ของทระลกเปนอกสงหนงทสามารถผกโยงเรองราวของการทองเทยวและกจกรรมการทองเทยวไดอยางด อยางไรกตามในการจดการกบของทระลกน ควรใหนกทองเทยวมส วนรวมในการสรางสรรคขน หรออาจจดใหเปนสวนหนงของกจกรรมการทองเทยวรวมไปดวย อาท การทอผาหรอยอมผาเปนของทระลก และให นกทองเทยวน�ากลบ การให นกทองเทยวท�าขนมไทยหรออาหารไทย และสามารถน�ากลบไปเปนของทระลกหรอฝากเพอนและญาตพนอง ซงกระบวนการใหนกทองเทยวไดมประสบการณในการทดลองสรางสรรคของทระลกขนมาเอง จะท�าใหของนนเกดคณคาและมลคาในมมมองของนกทองเทยวไดอกดวย

สงหนงทตองค�านงถงในการจดการการเพมคาใหกบการทองเทยว คอ การพฒนาใหตอบโจทยความตองการของนกทองเทยวเชงสรางสรรค คอ มความเตมใจทกาวออกมาจากวถแหงการ ทองเทยวเชงวฒนธรรมแบบดงเดม มองหาทางเลอกใหม มองหาประสบการณจรงในวนหยด พกผอนทสรางสมพนธภาพ การมสวนรวมการเรยนรและการเปลยนแปลงจากภายใน ตองการ เขารวมกจกรรมเชงสรางสรรคเพอการพฒนาทกษะของตนเอง และมความคาดหวงประสบการณ ทเปดโอกาสใหมปฏสมพนธอยางใกลชดกบชมชนในทองถน

- การสรางเรองเลา (Story Telling) คอ การพฒนาและสรางเรองราวเรองเลา ทสอดคลองกบกจกรรมการทองเทยวและทรพยากรการทองเทยว โดยเรองเลานตองอยบนฐานของความเปนจรงแท และมการสอดแทรกเนอหาทสามารถท�าใหนกทองเทยวแตละกลมเขาใจและสนใจ ตลอดจนสามารถเรยนรได

44

“ขนการหาจดตาง” สรางความโดดเดนบนฐานอตลกษณ สการเพมมลคา ทางการทองเทยว

การสรางสรรคอตลกษณเพอหาจดตาง หมายถง การสรางสรรคประสบการณส�าหรบ นกทองเทยวแบบทไมเหมอนใคร บนฐานของทนทางทรพยากรการทองเทยว โดยมหลกการ 3 ดานดงน

- การสรางความรสกของการเปนเจาของ ทงสวนของชมชน และนกทองเทยว โดยในมมของชมชน จะเกยวของกบการสบทอด สบตอ การเลาเรองของตนเอง การสรางความเปนหนงเดยว สรางกฎระเบยบ ในการควบคมการพฒนา โดยสามารถเรยนร ไดดวยตนเอง (เชนการสรางงาน สรางอาชพ) การเรยนรจากคนรนเการบฟงจากคน รนเกา ชมชนจะท�างาน กนเปนกลม รนพสงตอรนนอง มการสรางสวสดการจากการทองเทยว จากผลประโยชนของการทองเทยว

- การสรางความรสกของการมส วนรวม คอ การสรางกจกรรมการทองเทยวแบบใหเจาบานและนกทองเทยวไดมโอกาสร วมกนในการลงมอปฏบตกจกรรมการทองเทยว และท�าใหนกทองเทยวมความรสกถงความเปนสวนหนงของกจกรรมของพนท ไมสรางกจกรรมการทองเทยวเพยงแคใหนกทองเทยวชม หรอดการสาธตเทานน ท�าใหนกทองเทยว ร สกมสวนรวมอยางมคณคา ทงคณคาตอตนเอง คณคา ตอสงคม อาท กจกรรมการเชงแบบอาสาสมคร (Volunteer Tourism)

- การสรางความรสกของการไดเปนหนงเดยว หาทอนไมได และไมซ�าใคร คอ การพฒนากจกรรม การทองเทยวและการบรการทางการทองเทยวโดยอาศยฐานทรพยากรท เป นอตลกษณ ตามทไดประเมนและก�าหนดศกยภาพไว ในขนตอนท 1 อยางไรกตามหากวเคราะหเฉพาะทรพยากรอาจะพบวา อาจมความคลายคลงกบทอน ดงนน ในการท�าใหเกดความแตกตางได คอ การสร างกระบวนการในการใหบรการ ทไมเหมอนหรอไมซ�ากบพนทอนกเปนได อาท กจกรรมการท�าตง ซงมหลายทท�าคลายกน ดงนน เพอท�าใหเกดความตาง จงไดน�าความเชอจากเรองราวทางประวตศาสตรมาเพมเตมเปนกจกรรมการตดตงเทาความสงของนกทองเทยว โดยจะให นกทองเทยวตกแตงตง และน�าตงทตนเองสรางไดมาถวายพระ

45

- วเคราะหและก�าหนดนกทองเทยวเปาหมายทตองสอสาร

- คดเลอกรปแบบของสอทตองการสอสาร

- ด�าเนนการสอสาร เพอสรางกระแส

- ประเมนผลการสอสาร

“ขนการสรางกระแสของการทองเทยว” ดวยการสอสารการตลาดการทองเทยว เชงคณคา การสรางกระแสการทองเทยวเชงสรางสรรค หมายถง การสอสารการตลาดการทองเทยว เชงสรางสรรคไปสกลมนกทองเทยว โดยเนนการน�าเสนอเนอหา (Massage) ของการสอสาร คอ “ความเปนอตลกษณ ประสบการณ และความประทบใจในการมสวนรวมของการเปนสวนหนงของการสรางประสบการณทางการทองเทยวโดยในการสรางสอ ควรสรางใหเหมาะสมส�าหรบกลมนกทองเทยวแตละกลม คอ นกทองเทยวกลมเฉพาะ: การสอสารดวยขอมลเชงลกจงเปนสวนส�าคญ นกทองเทยวกลมทวไป: เนนการสอสารภาพรวม ขนตอนในการสรางกระแสการทองเทยวเชงสรางสรรค ดวยการสอสารการตลาด การทองเทยวเชงคณคา ด�าเนนการไดดงน

- พฒนางานสอประชาสมพนธ คนหาขอความ หรอ message ทจะสอ

เนอหาในสวนนไดจากการลงพนทจดประชมสรางการมสวนรวมของชมชน ในการรวมวางแผนการทองเทยวเชงสรางสรรค โดยอาศยแนวทางและขนตอนบรหารจดการแหลงทองเทยว เชงสรางสรรค ตามทไดระบไวในสวนท 3 คอ การวเคราะหทน ทรพยากร หรอการตอยอด การเพมคณคาโดยการออกแบบประสบการณส�าหรบนกทองเทยว การหาจดตาง และการสรางกระแสทจะท�าใหแหลงทองเทยวมความโดดเดน มเอกลกษณไมซ�าใคร ศนยพฒนาโครงการหลวงตนตก-หมบานทองเทยวแมก�าปอง อ�าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม ศนยศกษาและพฒนาชาวบาน โครงการสงเสรมกสกรรมไรสารพษ อนเนองมาจากพระราชด�าร อ�าเภอวงน�าเขยว จงหวดนครราชสมา

สวนท 4 แลกเปลยนและเรยนรจากกรณศกษา การบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค

2 แหลง

46

47

จากการประชมสรปแผนการทองเทยวเชงสรางสรรค ของศนยพฒนาโครงการหลวงตนตกและชมชนทองเทยวแมก�าปอง จงหวดเชยงใหม ขนการวเคราะหทนเพอการตอยอด จากการประชมและการศกษาทนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคของแหลงทองเทยว พบความโดดเดนของทรพยากรทางการทองเทยว ดงน

ทรพยากรการทองเทยวศนยพฒนาโครงการหลวงตนตก 1. วถเกษตรทสง - การปลกกาแฟ - ชาขาว - การผลตฟาแลนนอปซส - น�าผงขม - การผลตเหด สปอรเหด - งานหตถกรรม - การแปรรปกาแฟอราบกา - ภมปญญา องคความร - การผลตวานลลา - การผลตไมกระถาง - ผกระบบมาตรฐาน GAP 8 ชนดพช - การปลกไมผล 2. ถ�าน�าลอด ธรรมชาต

ทรพยากรการทองเทยวแหลงทองเทยวโดยชมชนแมก�าปอง 1. ธรรมชาต ทนทางธรรมชาตทโดดเดน ดน น�า ปา อากาศเยนสบายทงป จดชมวว 2. สงคม วถของคนในหมบาน เชน การท�าเมยง ซงเปนจดเรมตนของบานแมก�าปอง และก�าลงตอยอดดวยการสรางเปนพพธภณฑเมยง เพอใหคนในชมชนและนกทองเทยวไดรถงวถของชมชน การปลกกาแฟ การเลยงผง อาหาร รวมถงวถความเปนอยของชาวบานแมก�าปอง 3. วฒนธรรม พระอโบสถกลางน�า เปนอโบสถทผหญงสามารถเขาไปขางในได ใชน�าแทน หนพทธสมา เขาวงกต พธการเขาวงกต ซงจดขนในชวงประเพณลอยกระทงหรอยเปง

48

ขนการออกแบบประสบการณส�าหรบนกทองเทยวเพอเพมคณคาแนวทางการออกแบบประสบการณส�าหรบนกทองเทยว 1. กจกรรมการรวมชมการสาธตเรองการเกษตร เชอมโยงไปสชมชน การอดกอนเหด การเรยนรการปลกเมยง ผก ไมผลเมองหนาว ชมการเกบกาแฟ การท�าหมอนใบชา 2. กจกรรมการรวมท�าอาหารทองถน เชน ไขทอดใบตอง 3. กจกรรมการชง ชมกาแฟ 4. กจกรรมการทพกรวมกบชมชนเพอชนชมบรรยากาศของหมบานกลางหบเขา 5. กจกรรมการทองเทยวเชงสรางสรรคเพอชมชน แหลงสรางสรรค รกษาชมชน 6. กจกรรมการทองเทยวเชงสรางสรรค เวทการแลกเปลยนเรยนร ตอนเยนอาจจะมเวท การแลกเปลยนระหวางกรรมการดแลแหลงกบนกทองเทยว ใหนกทองเทยวสะทอน ความรสก ความคด เพอการพฒนาตอยอด 7. กจกรรมการแลกเปลยนเรยนรภมปญญาชาวบาน เชน การจดฐานเรยนร ท�าขนม (ขนมจอก) การท�าบายศร 8. กจกรรมการทองเทยวทเกยวของกบการเพมคณคา เพมคณภาพชวตใหกบนกทองเทยว เชน สขภาพ แปลงผก เกษตรแนวตง 9. กจกรรมเชอมโยงประเพณ เชน สผง ภมปญญา ฝาย 10. กจกรรมการท�าตง นกทองเทยวท�าเทากบขนาดความสงของตนเองชมชนจะเปน ผเตรยมไวเบองตน นกทองเทยวมาตอยอดตกแตง น�าไปถวายพระดวยตนเอง เพอถวายพระพทธเจาเทากบตนเองนบเปนบญอนยงใหญ

49

ขนการสรางอตลกษณเพอการหาจดตางแนวทางการสรางอตลกษณเพอหาจดตาง มดงน 1. การสรางความรสกของการเปนเจาของ ทงสวนของชมชน และนกทองเทยว โดยในมม ของชมชน จะเกยวของกบการสบทอด สบตอ การเลาเรองของตนเอง การสรางความ เปนหนงเดยว สรางกฎระเบยบในการควบคมการพฒนา โดยสามารถเรยนรไดดวย ตนเอง เชน การสรางงาน สรางอาชพ การเรยนรจากคนรนเการบฟงจากคนรนเกา ชมชนจะท�างานกนเปนกลมรนพสงตอรนนอง มการ สรางสวสดการจากการทองเทยว จากผลประโยชนของการทองเทยว 2. การสรางความรสกของการไดเปนหนงเดยว และหาทอนไมได 3. การท�าตง เทาความสงของนกทองเทยว ตกแตง ถวายพระ 4. การสรางความรสกของการมสวนรวม 5. การสอสาร/เลาเรอง สนกทองเทยวดวยภมปญญาของชมชน กฎระเบยบของชมชนทม รวมกน เชน การอธบายความเปนอตลกษณ ดนด อากาศเยน อนเนองมาจากชมชน ชวยกนรกษาสภาพแวดลอม การเกดขนของไฟปา กาแฟ ออแกนคอธบายดวยอตลกษณ GI ทางภมศาสตร พนท ในการปลกกาแฟ เมลดอาจจะไมสวยงาม แตเปนเมลดทปลก ตามธรรมชาต เมยง ไมมปย ไมใสยา ภมปญญาการปลกเมยง “จดหนวยเมยง การขยายพนธใบเมยง” อธบายดวยภมปญญาทองถน เปนการเพมคณคา มลคา

ขนการสรางกระแสการทองเทยว แนวทางการสรางกระแสการทองเทยว 1. การใชสอโดยเฉพาะสอสงคมออนไลน และสออนเทอรเนต 2. การสรางสอควรสรางใหเหมาะสมส�าหรบกลมนกทองเทยวแตละกลม 3. นกทองเทยวกลมเฉพาะ: การสอสารดวยขอมลเชงลกจงเปนสวนส�าคญ 4. นกทองเทยวกลมทวไป: สอสาร

50

ผลการจดประชมเพอจดท�าแผนการทองเทยวเชงสรางสรรคและพจารณา คมอการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงสรางสรรค วนท 29 กนยายน พ.ศ. 2560 ณ ศนยกสกรรมไรสารพษตามโครงการพระราชด�าร อ�าเภอวงน�าเขยว จงหวดนครราชสมา

ขนการวเคราะหทนทรพยากรการทองเทยวเพอการตอยอดสการทองเทยวเชงสรางสรรค จากการประชมไดสะทอนใหเหนถงความโดดเดนของทรพยากรของแหลงโครงการเกษตรไรสารพษในโครงการพระราชด�าร มดงน 1. ทนมนษย องคความรเกยวกบการเกษตร รวมถงหลกปฏบตทคนในเครอขายยดถอ 2. กสกรรมธรรมชาต สงแวดลอม สงคม การด�ารงชพ 3. สงแวดลอม 4. สงคม 5. การด�ารงชพ 6. ความโดดเดนทเปนอตลกษณ “มาสมผสทนแลว สามารถเอาสงทไดไปเลยงชพไดจรง” 7. วถ “คนปลกผก”

ขนการออกแบบประสบการณส�าหรบนกทองเทยวเพอเพมคณคาแนวทางการออกแบบประสบการณส�าหรบนกทองเทยว กจกรรม เลาเรอง ผก....คนปลกผก (เชาเรยน...บายท�า....ค�าสรป) กจกรรม ผก แปลงผก คนปลก การเกบผก สหกรณจ�าหนาย (ตลาด) กจกรรม การ ร ฟง ท�า “ผกมน�าใจ ผกมหวใจ" กจกรรมรจก บานผก....โครงการอนเนองมาจากพระราชด�าร กจกรรมรจก การปลกผก......และแนวคดการปลกผก กจกรรมฤดฝน กะหล�าปล มะเขอมวง มะเขอยาว กจกรรมฤดหนาว ผกสลด กจกรรมฤดฝน ผกปลอดสารพษ กจกรรมรจก ..ศลปนปลกผก กจกรรมรจก ....แนวคด การอยไดดวยธรรมชาต....พงพงธรรมชาต กจกรรมการท�าอาหารจากผก การกนอาหารจากผลผลตธรรมชาต กจกรรมการอธบายใหความรเรอง การวเคราะหธรรมชาต รบความรเรองสารอาหาร เพอสขภาพ กจกรรมการลอมวงสนทนา “เรองเลา ของ...ผก” “ครอบครวผก” ปงยาง...จากคนปลกผก (เหด กลวย ตามทองถนและตามฤดกาล)-

51

กจกรรมการชมววบนเขา ออกก�าลงกาย ตนในเวลาทเหนลายมอ กจกรรมการเกบผกจนทรพธศกร กจกรรมปลกผกใสกระถาง แตงกระถาง DIY กจกรรมการเปนเจาของแปลงผก การแปรรปผก ท�าผกดอง กมจผก กจกรรมเลาเรองผก....คนปลกผก(เชาเรยน...บายท�า....ค�าสรป)ระยะสน เชน 2 - 3 ชวโมง ไปแปลงผก เกบผก ปลกผกใสกระถาง กระปอง เอากลบบาน ท�าสลดโรลท�าน�าสกด กจกรรมการเรยนรอยางลกซง“วถเกษตรและกสกรรมธรรมชาต” FarmStayพกและมาเรยนรกบเจาของหรอเกษตรกร แหลงเรยนรธรรมชาตเชงสรางสรรคคลงอาหารจากธรรมชาตปา30ไรปาเปยกสรางสรรคธรรมชาต กจกรรมฝายมชวต โครงการธนาคารน�าใตดน กจกรรมDIYไดท�าเอากลบบานเชนน�ายาเอนกประสงคซอสเมลดพนธผก ผกดอง กมจ การผกสลด กจกรรมเดอนธนวาคมทกปงาน“คนตนเรอง...กาวตามรอยพอ”

52

ขนการสรางอตลกษณเพอการหาจดตางแนวทางการสรางอตลกษณเพอหาจดตาง โดยอาศยเรองราวของ “คนกบผก” มาเปนแนวทาง โดยสามารถสรางอตลกษณตอยอดไดดงน 1. การสรางความรสกของการเปนเจาของ ทงสวนของชมชน และนกทองเทยว โดยในมมของชมชน จะเกยวของกบการสบทอด สบตอ การเลาเรองของตนเอง การสรางความเปนหนงเดยว 2. การสรางความรสกของการไดเปนหนงเดยว และหาทอนไมได 3. สรางจตวญญาณของการเกษตรไรสาร 4. การสรางความรสกของการมสวนรวม 5. การสอสารดวยเรองเลา ไปสนกทองเทยวดวยภมปญญาของชมชน ขนการสรางกระแสการทองเทยว แนวทางการสรางกระแสการทองเทยว โดยอาศยขอความทสอใหเหนถงวถเกษตร อาหารและความปลอดภยในชวต “เปน อย คอ” โดยสอไปยงกลมเปาหมาย ไดแก กลมคนรกสขภาพ กลมคนรนใหม ตองการกลบมาด�ารงชวตทบาน กลมศกษาดงาน กลมทวไป โดยใชสอหลก คอ สอสงคมออนไลน (Social Media)

ประเทศไทย มความโดดเดนของทรพยากร การทองเทยวทเปนเอกลกษณและอตลกษณ และการทองเทยวเชงสรางสรรคจะมาเตมเตม

คณคาของทรพยากร และท�าใหประเทศไทยเรา เปนแหลงทองเทยวและสามารถสราง

ประสบการณใหกบนกทองเทยวผมาเยอน ไดอยางยงยน

53

อางอง

ภรวจน เดชอม. (2556). บทความการพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรค : กรอบแนวคดส แนวปฏบตสาหรบ ประเทศไทย. วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย สาขาสงคมศาสตร มนษยศาสตร และ ศลปะ. ปท 33 ฉบบท : 2. หนา 331-366. กรงเทพฯ.สดแดน วสทธลกษณ และคณะ. (2555). ทองเทยวสรางสรรค : เครองมอส�าคญน�าไปสชมชนยงยน. กรงเทพฯ._______.(2554). ตนแบบการทองเทยวเชงสรางสรรค. องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการ ทองเทยวอยางยงยน. กรงเทพฯ.Ankomah & Larson. (2000). Educational Tourism: A Strategy to Sustainable Tourism Development in Sub-Saharan Africa. Retire: https://www.researchgate. net/publication/242276652_Education_Tourism_A_Strategy_to_Sustainable_ Tourism_Development_in_Sub-Saharan_Africa.Richards. (2010). Creative Tourism and Local Development. In Wurzburger, R, et al. Creative Tourism: A Global Conversation : How to Provide Unique Creative Experiences for Travelers Worldwide, Santa Fe : Sustone Press. Salman & Uygur. (2010). Creative Tourism and Emotional labor : an investigatory model of possible interactions. International Journal of Culture Tourism and Hospitality Research. Turkey.UNESCO. (2006). Toward Sustainable Strategies for creative tourism. Discussion Report of the Planning Meeting for 2008 International Conference on Creative Tourism. Santa Fe, New Mexico. U.S.A.

ผรบผดชอบโครงการกลมวชาการและมาตรฐานแหลงทองเทยว กองพฒนาแหลงทองเทยวกรมการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา

ทปรกษาโครงการมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา คณะทปรกษาโครงการสงเสรมและพฒนาองคความรดานการบรหารจดการแหลงทองเทยว ประจ�าปงบประมาณ พ.ศ. 2560 1. ดร. ณฏฐน ทองด 2. ดร. อานรรต ใจส�าราญ3. อาจารยสภาพร ล�าวรรณวงศ

มหาวทยาลยเชยงใหม 1. ดร. สมยศ โองเคลอบ แหลงทองเทยวเชงสรางสรรค กรณศกษา1. ศนยพฒนาโครงการหลวงตนตก - ชมชนทองเทยวแมก�าปอง อ�าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม 2. ศนยศกษาและพฒนาชาวบาน โครงการสงเสรมกสกรรมไรสารพษ อนเนองมาจากพระราชด�าร อ�าเภอวงน�าเขยว จงหวดนครราชสมา ศลปกรรมนฤมล พฒนลลานนท