อาจารยดวงพร แสงทอง

รฐและรปแบบการปกครอง

ความหมายของรฐ

คอ ชมชนของมนษยจ ำนวนหนงท ไดครอบครองดนแดนหนง

อนมอำณำเขตแนนอน โดยรวมตวกนอยภำยใตรฐบำล เดยวกน

เพลโต รฐ คอ สงทถ กจดตงขนมำเพอสนองควำมตองกำรของ

บคคล

อรสโตเตล รฐ คอ ประชำคมทำงกำรเมองขนสงสด ซงรบรอง

ควำมสงบสขของประชำชนและมจดมงหมำยอยทควำมดงำมอน

สงสดควำมดงำมอนเปนควำมจรงแท

ความหมายของรฐ (ตอ)

ซเซโร รฐคอประชำคมทำงจตใจท เกดจำกกำรรบรองของประชำชน

อยภำยใตกฎหมำยของประชำชน เปนสมบตของประชำชน ประชำชน

ทกคนเปนเจำของรฐอยำงเทำเทยมกน

แมค เคย เ วลล ร ฐ เ ปนส งท ส งท ส ด ควำมต องกำรของมน ษย ท ม ำ

รวมตวกนเปนสงคมกำรเมองหรอรฐคอผลประโยชน รฐจงเปนตวแทน

ของบ คคล ในกำรหำแล ะรกษำผลประ โยชน ก ำรคงอยข องรฐ แล ะ

เจตจ ำนงของรฐจะตองอย เหนอทกสง อย เหนอปจเจกชน และอย เหนอ

ควำมถกผดทงหลำยดวย และเหตผลแหงรฐ (raison e’tat) สงสดเหนอ

สงอนๆ ทงปวง

ความหมายของรฐ (ตอ)

ฌอง โบแดง รฐคอกำรรวมกนของพลงในสงคม เปนกำร

รวมกนของพลงของกลมคนกลมตำงๆ ในสงคม

มำรกซ รฐคอเครองมอของชนชนปกครองและนำยทนในกำร

ครอบครองรกษำอ ำนำจและแสวงหำผลประโยชน ไมมอ ำนำจ

และอสระ ถกครอบง ำและควบคมโดยชนชนปกครองและนำยทน

Max Weber : คอองคกรทมอ ำนำจผกขำดในกำรใชก ำลง หรอ

ควำมรนแรง

องคประกอบของรฐ ม 4 ประการ

1. ประชำกร ประกอบดวย

- พลเมอง

- ชนกลมนอย

- คนตำงดำว

2. ดนแดน

- แผนดน (Land)

- นำนน ำ ทะเลอำณำเขต (12 ไมลทะเล)

เขตเศรษฐกจจ ำเพำะ (200 ไมลทะเล)

- นำนฟำ

3. รฐบำล (Government)

- นตบญญต โดยรฐสภำ (ส.ส. + ส.ว.)

- บรหำร โดยคณะรฐมนตร

- ตลำกำร โดยศำล

4. อ ำนำจอธปไตย

- ควำมเดดขำด

- ควำมถำวร

- ควำมเปนเอกรำช(แบงแยกไมได)

- อ ำนำจสงสดของประเทศ

ความแตกตางระหวางรฐกบประเทศ

รฐ ตองมอ ำนำจอธปไตย

ประเทศ ไมจ ำเปนตองมอ ำนำจอธปไตย

ความแตกตางระหวางรฐกบชาต

รฐ เนนความผกพนทางดานการเมองและกฎหมาย

ชาต เนนความผกพนทางดานเชอชาต วฒนธรรม ภาษา

จดประสงคของรฐ

เพอใหเกดความสงบสขเรยบรอยของสงคม

หนาทของรฐ

1. ด าเนนการใหเปนไปตามนโยบายทก าหนดไว

2. พทกษผลประโยชนของประชาชน

3. สถาปนาความยตธรรม

4. ปองกนการรกรานจากรฐอน

5. บรการประชาชน

กำรกอก ำเนดรฐ (รฐเกดมำไดอยำงไร)

1. ทฤษฎเทวสทธ (Divine Theory)

เชอวำพระเจำเปนผให ก ำเนดและสรำงรฐ มนษย

ไ ม ไ ด เ ป น ปจ จ ย ข อ ง ก ำ ร ส ร ำ ง ร ฐ เ ป น เ พ ย ง

องคประกอบหน งของรฐ และผปกครองรฐม

หนำท เสมอนตวแทนของพระเจำประชำชนตอง

เชอฟงและเคำรพ

2. ทฤษฎสญญำประชำคม

มสมมตฐำนเรอง “ภำวะธรรมชำต” และ “สทธโดยธรรมชำต”

รฐเกดมำจำกเจตจ ำนงของมนษยเพออย รวมกน ไมได เกดมำจำก

พระเจำ

มนษยได ท ำสญญำประชำคมรวมกน จงท ำใหเกดรฐ รฐจงเปนสมบต

ของทกคนท ได ท ำสญญำรวมกน

สญญำนมผลผกพนกบประชำชนและผปกครอง สำเหตจำก

ประชำชนเปนเจำของรฐ ประชำชนจงรวมกนเลอกผปกครอง สญญำ

นจงท ำใหเกดรฐและรฐบำล ซงทงรฐและรฐบำลตองใช อ ำนำจ

อธปไตยตำมเจตจ ำนงของประชำชน

ทฤษฎนเชอวำรฐเกดขนจำกกำรใชอ ำนำจบงคบ ใชกำรยด

ครองโดยผทมควำมแขงแรงกวำจงสำมำรถขมเหงผอนทออนแอ

กวำและไดออกกฎเกณฑทดเหมอนวำชอบดวยกฎหมำยใชบงคบ

ในรฐเพอจ ำกดสทธผทดอยกวำ ครสเตยนในสมยกลำงเชอกน

วำอำณำจกรโรมนไดกอก ำเนดขนดวยแสนยำนภำพ ซงพวกเขำ

เหนวำไมถ กตอง ในศตวรรษท 19 ทฤษฎนเ ปนสงจ ำเปนใหกบ

ลทธนำซใน เยอรมน และ ไดถอมตวำก ำลง ไดสร ำงควำมชอบ

ธรรม (might makes right) เปนสงทดงำมไมใชสงเลวทรำม แต

แนวคดนไดส ญสลำยไปแล วพรอมกบกำรพำยแพของพวกนำซ

ในชวงหลงสงครำมโลกครงทสอง

3. ทฤษฎแสนยานภาพ

รฐเกดขนเองโดยธรรมชำตเพอเปนทรวมของมวล

มนษยเพรำะมน ษยกบรฐนนแยกจำกกนไมได อรส โตเตล

กลำววำ มนษยโดยธรรมชำตเปนสตวกำรเมอง มนษยทมได

อำศยอยในรฐนนถ ำไมใชผท เหนอกวำมนษยกคงจะเปนสตว

(อยำงใดอยำงหนง ) ฉะนนกจกรรมทำงกำรเมองเปนเ รอง

ธรรมชำต ไมสำมรถแยกจำกกนได

ทฤษฎธรรมชาต (Natural Theory)

เชอวำ รฐเกดจำกกำรพฒนำกำรทำงประวตศำสตรของมนษย

ซงมทงหมด 7 ขน ได แก

5.1 เครอญำต

5.2 เผำชน

5.3 นครรฐ

5.4 จกรวรรด

5.5 ระบบศกดนำ

5.6 รฐชำต

5.7 รฐโลก

5. ทฤษฎววฒนาการ (Evolution Theory)

ววฒนำกำรของรฐ ม 7 ขนตอน

1. รฐหมชน (Tribal State)

เกดจำกหลำยๆ ครอบครวมำรวมกนเปนเผำ เชน

บำงประเทศในทวปแอฟรกำในปจจบน

2. จกรภพทำงประเทศแถบตะวนออก (Oriental Empire)

เปนกลมทำงกำรเมองทขยำยกวำงขนจำกขนเครอ

ญำตโดยเปนกำรรวมเอำกลมเครอญำตตำงๆ มำไว

ด วยก น แต ล ะชน เผ ำจ ะมจ ำรต ขนบธรรมเน ยม

ปร ะ เพณ แล ะ ว ฒนธรรม เ ปนของตน เอง แล ะม

ผปกครองเผำ

3. นครรฐ

เ ปนกลมทำงกำรเมองทเ ปนทำงกำร เ ปนกำร

รวมกนของชน เผ ำหลำยๆ เผ ำท ม ล กษณะทำง

วฒนธรรมและจำรตประเพณใกลเคยงกนเกดเปน

น ค ร ร ฐ ข น เ ป น น ค ร ข น ำ ด เ ล ก ม อ ส ร ะ ม

ควำมสำมำรถในกำรปกครองตนเอง

4. จกรวรรด

เกดจำกกำรขยำยตวของนครรฐทมควำมเขมแขงม

อ ำนำจมำก ไปครอบครองนครรฐอนทมลกษณะทำง

วฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณแตกตำงกนออกไป

และขยำยอ ำนำจออกไปจนมขนำดกว ำงใหญ มกำร

ปกครองทมนคงมประสทธภำพ มเอกภำพ มกำรรวม

ศนยอ ำนำจ

5. รฐศกดนำ

เมอจกวรรดลมสลำยลงจำกควำมเสอมโทรมภำยใน

จกวรรดและจำกกำรรกรำนของอนำรยชน ดนแดนอนๆ

ทเคยอยภำยใตกำรปกครองของจกวรรดตำงมอสระและ

จดกำรปกครองของตนเองขนบนพนฐำนโครงสร ำงทำง

สงคมแบบศกดนำทขนนำงเจำทดนเปนผมอ ำนำจทแทจรง

และกษตรยมสถำนภำพเปนสญลกษณและประมขของรฐแต

มอ ำนำจเพยงในนำม

รฐสมยใหมเปนรฐท เปนกำรรวมตวกนของกลมคนทมเชอชำต

ขนบธรรมเนยม ประเพณ และวฒนธรรมทคลำยคลงกน และตอง

ประกอบดวยองคประกอบ 4 ประกำร ครบถวน

สวนรฐชำตจะเปนมพฒนำกำรทส งกวำรฐสมยใหมท วไป

รฐชำตจะตองเปนพลเมองควำมผกพนเปนอนหนงอนเดยวกนในทำง

วฒนธรรม เชน ชำตพนธ ภำษำ ศำสนำ มประสบกำรณ ควำมรสก

นกคดรวมกน ร สกวำเปนพวกเดยวกน มควำมเปนอนหนงอนเดยวกน

คอ รฐท เกดจำกกำรรวมตวกนของประชำชน ภำยใตวฒนธรรม ภำษำ

ทคลำยคลงกนเพอตอตำนอ ำนำจของสนตะปำปำและขนนำง

6.1 ยคกษตรย หรอสมบรณำญำสทธรำชย (Absolute Monarchy)

6.2 ยคประชำธปไตย (Democracy)

6. รฐสมยใหมและรฐชาต

7. รฐโลก (world state) คอ

ววฒนำกำรในขนตอไปทคำดวำจะเกดขน คอ รฐแตละ

รฐจะลดบทบำทและควำมส ำคญลง และคอยๆ ส ญสลำย

ไป ในท ส ด ปร ะ ช ำ ชนท ง หมดท ว โ ลกจ ะอยภ ำ ย ใ ต ก ำ ร

ปกครองเดยวกน โดยกำรก ำเนดขนขององคกรระหวำง

ประ เทศองค กร เหนอรฐตำงๆ ท จ ะมอ ำนำจและบทบำท

สงขนเรอยๆ และจะเขำมำแทนทรฐในทส ด

รปแบบของรฐ ม 2 เกณฑทใชแบง

เกณฑท 1 รปแบบการใชอ านาจอธปไตย แบงได 2 ประเภท

1. รฐเดยว (Unitary State)

มรฐบำลระดบเดยว

ขนำดประเทศไมกวำงขวำง และมควำมเปนเอกภำพ

ทำงดำนวฒนธรรม

เนนกำรรวมอ ำนำจมำกกวำกำรกระจำยอ ำนำจ

ไมมค ำวำ สหรฐ สมำพนธรฐ สหพนธรฐ และสหภำพ

เชน ไทย ฝรงเศส ญปน องกฤษ

2. รฐรวม (Confederation State)

มรฐบำล 2 ระดบ คอ

- รฐบำลกลำง ดแล ควำมมนคง นโยบำยกำรตำงประเทศ

กำรคลง

- รฐบำลมลรฐ ดแล สำธำรณสข กำรศกษำ ฯลฯ

ขนำดประเทศกวำงขวำง / วฒนธรรมหลำกหลำย

เนนกำรกระจำยอ ำนำจมำกกวำกำรรวมอ ำนำจ

มกมค ำวำ สหรฐ สมำพนธรฐ สหพนธรฐ และสหภำพ

เชน อเมรกำ สวตฯ เยอรมนน รสเซย มำเลเซย พมำ

ออสเตรเลย แคนำดำ จน อนเดย

รฐเดยว (Unitary State) รฐรวม (Confederation State)

รฐ เด ยว ไดแก รฐท ม ฝ ำยบรหำร นต

บญญต และตลำกำรอยทรฐบำลกลำง มอ ำนำจ

ในกำรบรหำร ออกกฎหมำย และพพำกษำคดทว

ประเทศ รฐเดยวจะใชรฐธรรมนญท เรยกวำ

รฐธรรมนญรฐเดยว ในปจจบนนประเทศทม

รฐธรรมนญรฐเดยว ไดแก องกฤษ ญ ปน

สงคโปร และไทย เปนตน

รฐรวม ไดแก รฐทมทงรฐบำลกลำงและ

รฐบำลทอง ถน ร ฐธรรมนญรฐรวมจะม

บทบญญตก ำหนดใหอ ำนำจบรหำร นตบญญต

และตลำกำรของทงรฐบำลกลำงและรฐบำลสวน

ทองถนซงเปนอสระไมขนตอกน รฐบำลกลำง

และรฐบำลสวนทองถนมอ ำนำจหนำทเฉพำะใน

สวนและขอบเขตของตน ภำยใตบทบญญตของ

ร ฐ ธ ร ร ม นญ ข อ ง ร ฐ ร ว ม ป ร ะ เ ท ศ ท ใ ช

รฐธรรมนญของรฐรวม ไดแก สหรฐอเมรกำ

และสวตเซอรแลนด เปนตน

สรป