วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา 1

รจกละครนอกเรอง “สงขทอง”

เสาวลกษณ อนนตศานต น ำเรอง หากกลาวถงวรรณคดเรองสงขทอง คนไทยทวไปยอมรจกกนอยางแพรหลาย มอยหลายส านวนคอ เปนนทานในปญญาสชาดก เปนบทละครครงกรงเกา และเปนบทละครพระราชนพนธ ในรชกาลท 2 แหงกรงรตนโกสนทร ฉบบทเปนพระราชนพนธนแพรหลายมากทสด เพราะเปนบทละครนอกทพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรงปรบปรงจากส านวนเดม น าไปใหละครผหญงของหลวงเลนในรชสมยของพระองค เรองสงขทอง ไดรบความนยมมาตงแตสมยกรงศรอยธยาเปนราชธาน ซงสาเหตหนงทผคนรจกกนดกเพราะเปนนทานทเลาไว ชอสวณณสงขชาดก แตมลกษณะเปนเรองพนบานดวย คอเลากนอยในทองถนใดทองถนหนงจนกระทงคนในทองถนนนเชอกนวาเปนเรองจรง เรองสงขทองนมชาวเมองเหนออางวาเมองทงย งเปนเมองทาวสามนต ทงยงมลานศลาแลงทเชอกนวาเปนสนามคลของพระสงข ทางหวเมองฝายตะวนตกกอางวา เมองตะกวปาเปนเมองทาวสามนตอกแหงหนง เรยกภเขาลกหนงวา เขาขมงมา และกลาววาเมอพระสงขตคลชนะ กไดขมาเหาะขามภเขาลกนนไป เรองสงขทองเปนนทานและพฒนามาเปนวรรณกรรมทมคณคาทงในดานใหความบนเทงและใหอรรถรสดานค าประพนธ เนอเรองสนกสนาน เพลดเพลน เตมไปดวยจนตนาการทแปลกไปจากเรองอน ๆ นอกจากนยงกลาวถงขนบธรรมเนยมประเพณบางอยาง สภาพสงคม ความเปนอยของผคน คานยมและแนวความคดบางประการ คนทวไปรจกเรองสงขทองและนยมกนอยางกวางขวาง ตงแตสมยโบราณมาจนถงปจจบน

นทานเรองสงขมองนาจะเลากนแบบมขปาฐะมากอนแลวจงมการบนทกเปนลายลกษณ เผยแพรเขามายงประเทศไทยในรปของชาดก และกลายมาเปนบทละครนอก ตงแตสมยกรงศรอยธยา ซงเทากบการหยบยกเอาเรองพนบาน คอนทานชาดกมาแตงเปนวรรณคดลายลกษณ วรรณคด ลายลกษณจงเปนแหลงชวยอนรกษขอมลทางคตชนวทยาและวฒนธรรม และเปนสอทชวยถายทอดขอมลเหลานดวย นนกคอ วรรณคดลายลกษณ เปนทงแหลงเกบรกษาและแหลงแพรกระจาย ซงเราจะเหนไดวาวรรณคดคอแหลงรวบรวมความคดความเชอตาง ๆ ทงทเปนเรองธรรมดาและเรองเหนอวสยหรอเรองในจนตนาการ

บทความเรองนเปนการน าเสนอวรรณคดเรองสงขทองในฐานะทเปนวรรณคดส าหรบอาน ส าหรบประกอบการแสดงละครนอก และเปนวรรณคดทเปนแหลงขอมลทางวฒนธรรมทคนไทย

อดตรองศาสตราจารย ภาควชาภาษาไทยและภาษาตะวนออก คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง

2 วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา

สวนใหญรจกและใหความสนใจ โดยผเขยนน าบทความ 2 เรองมาปรบปรง ไดแกเรอง “ละครนอก” พมพใน สงขทอง ศนยศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยพายพ (2537) และเรอง “สงขทอง การวเคราะหวรรณคดเชงคตชนวทยา” พมพใน วารสารรามค าแหง ปท 21 ฉบบท 1 มกราคม-มถนายน 2547 การน าเสนอจะเนนเรองตวละครเอกเปนส าคญ เรองนำรเกยวกบสงขทอง

เรองสงขทองมการบนทกไวเปนลายลกษณอกษรตงแตสมยโบราณ แตสมยนนคนอานหนงสอออกมนอย ผคนจะไดรบการถายทอดวรรณกรรมดวยการฟง และการดละครมากกวา เนอเรองทแปลก ท าใหเกดความสนกสนานเพลดเพลนและเกดจนตนาการกวางไกล ความส าคญของเรองสงขทองจงนาจะเปนความส าคญในแงทเปนบทส าหรบเลนละครนอกจนเปนทรจกกนทวไป ดงนนจงควรกลาวถงละครนอกเพอเปนแนวทางในการศกษากอน

ควำมรเรองละครนอก ละครนอกคงจะมก าเนดขนในสมยกรงศรอยธยา ประมาณรชกาลสมเดจพระนารายณ

มหาราช เปนทเขาใจวา ละครนอกมก าเนดมาจากการละเลนของชาวบาน ทมการร าและรองแกกน เชน เพลงปรบไก เพลงพวงมาลย ฯลฯ ตอมาจงคดปรบปรงใหเปนเรองเปนตอนขนมา เชน ตอนชงช ลกหาพาหน และตหมากผว ซงเปนศพทในการวาเพลงพนบาน ชงชคอ การวาเพลงตอนชาย 2 คนเกยวหญงคนเดยว ลกหาพาหนคอ การวาเพลงตอนชายชกชวนหญงใหหนออกจากบาน และตหมากผวคอ การวาเพลงตอนหญง 2 คนพยายามแยงชายคนเดยวกน ตอมาจงผกเรองขนเลน โดยน าเอานทานพนเมองและชาดกมาแตงเปนบทละคร เชน สงขทอง พระรถเมร การเกด เปนตน

ในเมอละครนอกมก าเนดมาจากการละเลนพนบาน และแสดงใหชาวบานชมเสยเปนสวนใหญ ดงนน ลลาการแสดงละครนอกกตองเปนไปตามแบบชาวบาน ซงกจะนยมเรองตลกเปนพนศลปะการรายร านนตองวองไวกระฉบกระเฉงเหมอนกบกรยาอาการของชาวบาน ทงผแสดงเปนชายลวนอยแลว จงไมค านงถงความประณตออนชอยในการร าเทาใดนก สวนในดานวธการแสดงนนกพยายามทจะใหเรองด าเนนไปอยางรวดเรว ใหผดไดรเรองราวมากทสดเทาทจะท าได และมการสอดแทรกบทตลกขบขนตลอดจนการเลนอยางโลดโผน บางครงกตดจะหยาบโลนเอาไวดวย ถาหากวาตอนไหนมชองทางพอทจะเลนตลกไดกมกจะเลนบทตลกตอนนนอยนาน โดยไมค านงถงเวลาทผานไป หรอค านงวาบทตลกนนจะเหมาะกบเนอเรองหรอไม ตวละครทเปนทาวพญามหากษตรยหรอนางพญา อาจจะลดตวลงมาเลนคลกคลกบพวกเสนาขาราชบรพารกได และบางตอนกละเลยขนบธรรมเนยมจารตประเพณเสย

ละครนอกสมยกรงศรอยธยาคงจะมาจากการละเลนพนเมองของชาวบาน แลวมาผกเรองราวขนโดยอาศยเคาเรองจากนทานชาดกหลาย ๆ เรองในนบาตชาดกและปญญาสชาดก ตลอดจนนทาน

วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา 3

พนบานท งหลาย เพราะเปนเรองทชาวบานนยมกนเปนสวนใหญ แตดวยเหตทในสมยกอนน การเขยนหนงสอเปนเรองยงยากและสนเปลอง การจารกบทละครนอกลงเปนลายลกษณอกษรจงมอยนอย ทงอาจจะกระจดกระจายสญหายไปเมอครงกรงแตก จงปรากฏวา บทละครสมยเกามหลกฐานเปนตนฉบบตวเขยนอย 19 เรอง แตไมมเรองใดสมบรณ

ในสมยรตนโกสนทรตอนตน มาจนถงสมยรชกาลท 2 นน แตเดมละครผหญงของหลวงเลนแตเรองรามเกยรต อณรท และอเหนา ซงเปนเรองส าหรบเลนละครใน เรองอน ๆ นอกเหนอไปจากนทน ามาเลนละคร จงจะเปนละครนอก เมอพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรงฝกหดละครผหญงของหลวงไดดขน จงโปรดใหละครผหญงของหลวงเลนเรองอน ๆ ทนอกเหนอไปจาก 3 เรองน ทรงคดเลอกบทละครนอกสมยกรงศรอยธยาทเหมาะสมกบการเลนละครมาปรบปรงดดแปลงใหมเฉพาะตอนททรงเหนวาจะเลนละครนอกไดสนก เพอใชเปนบทใหละครผหญงของหลวงเลน และเมอน ามาเลนแลวกปรากฏวาไดรบความนยมอยางมาก เพราะเขาถงจตใจและรสนยมของผดไดดกวาละครใน ซงเปนศลปะชนสง

นทานเรองสงขทองเปนเรองเลาเกาแก ไมทราบทมา ไมทราบผแตง ไมทราบวาส านวนใดเปนส านวนแรก นทานเรองนแพรหลายมานานจนชาวไทยสวนหนงน าไปเลาเปนต านานสถานทบางแหง ดงทไดกลาวไว นทานเรองนผกพนอยกบวถชวตของคนไทย จนเราแทบจะไมไดตระหนกเลย วาแททจรงแลวเรองนไมใชเรองของไทยแท เพราะความสามารถของผเลานทาน ผน านทานมาแตงเปนบทละคร และผน าบทละครมาขดเกลาใหไพเราะงดงาม มคณคาควรแกการอนรกษไวใหเปนวรรณคดแบบฉบบ เปนสมบตล าคาของคนไทยทกยคสมย วเครำะหเรองสงขทอง

การศกษาเรองสงขทองน จะใชบทละครนอก พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธ เลศหลานภาลยเปนหลก และใชส าหรบการอางอง

เนอเรอง ทาวยศวมลปรารถนาจะไดโอรส จงใหมเหสบวงสรวงเทวดา นางจนทเทวตงครรภ นางจนทา

พระสนมรษยา อยากจะเปนมเหสเอกแทน และอยากใหนางจนทธดาของนางเปนใหญ จงตดสนบนโหร เมอนางจนทเทวประสตโอรสเปนหอยสงข โหรกท านายวาเปนกาลกณ ทาวยศวมลจงขบนางจนทเทวกบโอรสไปจากเมอง

นางจนทเทวไปอาศยอยกบตายายทไร พระสงขออกมาจากหอยสงขมาชวยท างานจนนางทราบความจรงเขาจงตอยหอยสงขทงเสย ฝายนางจนทา ใหนางจนทไปทลทาวยศวมลใหยกยองตนขนเปนมเหสเอก ทาวยศวมลกรว นางจนทาจงใหยายเฒาสเมธาท าเสนหแลวทลยยงวา ใหเอาโอรสของนางจนทเทวทเกดเปนหอยสงขไปฆาเสย ทาวยศวมลกใหเสนาไปจบพระสงขมาแตจะฆาอยางไร ๆ

4 วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา

กไมตาย จงเอาไปถวงน า พระสงขถกถวงน าจมลงไปยงเมองบาดาล พญานาคพบเขากน าไปเลยง แตเหนวาพระสงขไมควรอยในเมองบาดาลกสงไปอยกบนางพนธรตซงเปนยกษ

พระสงขอยกบนางพนธรตมาจนอายไดสบหาป นางพนธรตจะไปเทยวปากลวพระสงขจะหนไปกสงความลวงพระสงขไววาจะไปปาเจดวน ไมใหไปทบอน าและหอขางหวนอน พระสงขเกดความสงสยจงไปเทยวด พบโครงกระดก บอเงนบอทอง รปเงาะ เกอกแกวและไมเทาทอง พระสงขเอานวจมลงไปในบอเงนบอทอง ทองตดนวมากตกใจกลวนางยกษจะเหนจงเอาผาพนไว แลวสวมรปเงาะใสเกอกแกวกบถอไมเทาทองเหาะเลน พลางคดทจะหนไปหานางจนทเทว พอนางพนธรตกลบมาพระสงขกท ามารยาวามดบาดมอไมยอมใหด

เมอนางพนธรตไปปาอกพระสงขกลอบลงไปชบตวในบอทอง แลวสวมใสรปเงาะเหาะหน นางพนธรตตามไปทนทภเขา แตดวยแรงอธษฐานของพระสงขนางจงขนไปไมได ในทสดนางกเขยนมหาจนดามนตรไวใหแลวอกแตกตายดวยความเสยใจ พระสงขใหพวกยกษน าศพนางกลบ ตวเองเรยนมนตรแลวกออกทองเทยวไป

กลาวถงทาวสามนตมมเหสชอนางมณฑา มราชธดา 7 องค องคสดทองชอนางรจนา ไดปาวรองใหชายมาชมนมกนเพอใหพระราชธดาเลอกค นางรจนาไมพอพระทยในชายใดทงสน จนทาวสามนตไดทราบวา มเงาะอยกลางนากใหเสนาไปเอาตวมาใหนางเลอก พระสงขเหนนางมรปโฉมงดงามกอธษฐานวา ถาเปนคครองกนแลวกขอใหเหนรปทองทอยชนใน นางรจนาเสยงพวงมาลยใหเจาเงาะ ทาวสามนตทงเสยพระทยทงกรว จงขบนางกบเจาเงาะไปอยกระทอมปลายนา

ทาวสามนตคดหาวธทจะฆาเจาเงาะ จงใหเขยทง 7 ไปหาปลามาท าพธบวงสรวงเทวดา ใครไดมานอยจะฆา พระสงขไปยงรมฝงน า ถอดเงาะซอนไวแลวอานมหาจนดามนตร ฝงปลากมารวมกนอยทนน หกเขยหาปลาไมไดเลย มาถงทนนส าคญวาพระสงขเปนเทวดา กเขาไปขอปลา พระสงขยอมใหปลาไปคนละสองตวโดยขอเชอดเอาปลายจมกหกเขยไว

ทาวสามนตใหไปหาเนออก พระสงขกใชวธเดยวกนแตขอเชอดเอาใบหหกเขยไวคนละขาง ทาวสามนตจนพระทยมรจะท าอยางไร

พระอนทรอยบนสวรรค ทพอาสนแขงกระดางไปกสองทพยเนตรด คดจะลงไปชวย นางรจนา เพราะพระสงขไมยอมถอดเงาะ กยกทพลงมาทาพนนตคลกบทาวสามนต ไมมใครสได ทาวสามนตตองไปงอนงอพระสงขใหชวย พระสงขถอดรปตคลไดชยชนะพระอนทรกลบไป ทาวสามนตใหพระสงขครองเมองแทน

กลาวถงทาวยศวมลบรรทมอยในท พระอนทรมาปรากฏตวใหเหนและขเขญวาจะเอาชวต ถาไมไปตามพระสงขกบนางจนทเทวกลบมา นางจนทาทราบเขากท าเปนเยาะเยย ทาวยศวมลไลทบตนางจนทา แลวใหเสนาชวยกนไปตามหานางจนทเทว ไปพบอยกบตายาย พระองคกเขาไปงอนงอ

วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา 5

ขอโทษแลวชวนนางไปตามพระสงขทเมองทาวสามนต โดยปลอมเปนคนธรรมดา ไดเหนพระสงขเลยบเมอง กชะเงอลกขนด ฝายพระสงขเหนคลายกบมารดากสงสยจงกลบเขาวงไปดวยความเศราโศก

นางจนทเทวกบทาวยศวมลเขาไปขออาศยอยกบนายประต นางไดขอเขาไปท างานกบพวกวเสท ฝมอของนางเปนทพอพระทยของพระสงขมาก วนหนงนางจงแกลงแกงฟก แกะสลกชนฟกเปนรปเลาเรองราวของนาง พระสงขเหนแกงฟกกสงสย คดวานางจนทเทวคงจะมาตาม กใหไปตามตวคนแกงฟกมา พระสงขไดพบบดามารดาแลว ตอมากพานางรจนาอ าลาทาวสามนตกบนางมณฑา เดนทางกลบบานเมอง พรอมทาวยศวมลกบนางจนทเทว

แนวคดส ำคญของเรอง พจำรณำผำนโครงเรองและตวละครเอก บทละครนอกไมใชบททใชส าหรบแสดงละครเพยงอยางเดยว แตใชเปนวรรณคดส าหรบ

อานดวย ในการอานบทละคร ผอานสามารถอานเรองไดตลอดตงแตตนจนจบ แตในการแสดงละคร นยมน ามาแสดงเปนตอน ๆ ไมไดแสดงทเดยวทงเรอง เพราะความจ ากดของเวลา แตผชมกไดรบความบนเทงไดรบประสบการณใหม ๆ ซงกเปนความจรงของชวตทแฝงอยในบทละครนน

บทละครนอกเปนวรรณคดทแตงขนมาเพอความบนเทง และมความมงหมายทจะแสดงเนอเรองมากกวาแสดงศลปะอยางอน โครงเรอง และเนอเรอง จงเปนท านองเดยวกบเรองจกร ๆ วงศ ๆ คอตวละครเอกเปนโอรสกษตรยทมเหตตองพลดพรากจากบานเมอง เหตนนคอก าเนดซงผดปรกตและไดรบการท านายวาเปนกาลกณ ดงค ากลอนวา

บดนน ฝงนางผรกษากลาแขง ฝนทองตองนางยงคลางแคลง เหนแขงไปสนไมดนรน กลมกลมกลงกลงยงสงสย หลากใจไมเหนตวทวคน บางไปทลองคทรงสกล ใหทราบยบลกจจา (สงขทอง, หนา 8) ตอนนางจนทเทวจะคลอดพระโอรส มการบรรยายถงความไมชอบมาพากล คอลกษณะไม

เหมอนคนทวไปตงแตอยในครรภ เปนลกษณะ แขง กลม ไมดน ในทสดกปรากฏแกคนทวไปวา พระโอรสไมใชมนษยธรรมดา

เปนกรรมตามทนพระมเหส จะจากทสมบตวตถา ยามปลอดกคลอดพระลกยา กมาราก าบงเปนสงขทอง (สงขทอง, หนา 9) จะเหนไดวา กวจงใจบรรยายลกษณะผดปรกตของพระสงขตงแตยงไมประสตเลยทเดยว ซง

เราอาจพจารณาอกแงหนงไดวา การสรางเรองใหตวเอกมก าเนดผดปรกตน อาจเปนการแสดงบญญาธการของผทจะมาปกครอง หรอเปนทพงของประชาชน ผมบญยอมสามารถแสดงอภนหารในรปแบบใดกได

6 วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา

ในวรรณคดไทยมกก าหนดใหความผดปรกตของตวเอกเปนสาเหตของการถกขบไล ไมวาจะเปนวรรณคดแบบฉบบหรอวรรณคดทมทมาจากพนบาน ดงท ศาสตราจารยธวช ปณโณทก อธบายไวในหนงสอ วรรณกรรมทองถน วา ตวละครเอกฝายชาย มบทบาทเดนทสด และโดยทวไปจะมบคลกภาพเดยวกน คอเปนผมบญญาธการมาเกด หรอเปนชาตหนงของพระโพธสตวมาเกดเพอปราบยคเขญ และชดใชหนเวรอนเปนผลกรรมของชาตทแลว ดงนนตวเอกจงตองรบผลวบากกรรมในชาตน คอถกตวละครฝายอธรรมรงแก แตตวเอกกจะรอดพนภยพบตทกครง (ธวช ปณโณทก, 2533, หนา 222)

พระสงขตองรบผลวบากกรรมคอถกขบไล ถกประหารชวตดวยการถวงน า จนกระทงไดไปใชชวตอยกบนางพนธรต พอออกมาจากเมองของนางพนธรต กออกมาในลกษณะปลอมแปลงตว คอซอนอยในรปเงาะ

ดงนนพระสงขในวยเดกกบพระสงขในวยหนม จงมสองรปเหมอนกน รปหอยสงขกบรปเงาะเปนรปทแขงกระดาง ไมมชวตจตใจ ไมมผใดนยมยกยอง ซงจะเหนไดจากการทนางจนทเทวทบหอยสงขแตกปนไป และนางรจนากพยายามท าลายรปเงาะดวยการเอามดสบน าไปเผาไฟ แตกไมสามารถท าลายได เปนเพราะวาทงนางจนทเทวแบะนางรจนาตองการไดรป “มนษย” ของพระสงข นางจนทเทวมความคดวา นางตองถกเนรเทศออกจากวงมา กเพราะนางคลอดลกเปนหอยสงข สวนนางรจนากถกขบไลไปอยทกระทอมปลายนา ซงนบเปนความอบอายขายหนาอยางหนง นางตองถกพสาวทงหกเยาะเยยดาวาตาง ๆ เพราะนางเลอกเจาเงาะ ผซงเทวดาชวยบนดาลใหนางเหนรปทองตอนเลอกค

เมอนน เจาเงาะแสนกลคนขยน พศโฉมพระธดาวลาวณย ผดผาดผวพรรณดงดวงเดอน งามละมอมพรอมสนทงอนทรย นางในธรณไมมเหมอน แสรงท าแลเลยงเบยงเบอน ใหฟนเฟอนเตอนจตคดปอง พระจงตงสตยอธษฐาน แมบญญาธการเคยสมสอง ขอใหทรามสงวนนวลนอง เหนรปพเปนทองตองใจรก (สงขทอง, หนา 113) ขอความนระบชดเจนวานางรจนาไดรจกตวตนทแทจรงของพระสงขจากการชวยเหลอของ

เทวดา และตอนทนางเสยงพวงมาลย กเปนไปตามทเทวดาดลบนดาลเชนเดยวกน เมอนน รจนานารมศกด

เทพไทอปถมภน าชก นงลกษณดเงาะเจาะจง นางเหนรปสวรรณอย ชนใน รปเงาะสวมไวใหคนหลง ใครใครไมเหนรปทรง พระเปนทองทงองคอรามตา

วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา 7

ชะรอยบญเราไซรจงไดเหน ตอจะเปนคครองกระมงหนา คดพลางนางเสยงมาลา แมวาเคยสมภรมยรก ขอใหพวงมาลยนไปตอง เจาเงาะรปทองจงประจกษ เสยงแลวโฉมยงนงลกษณ ผนพกตรทงพวงมาลยไป (สงขทอง, หนา 114) ผลของการเลอกคกคอ ตวเอกในคราบปลอมแปลงถกทาวสามนตจงเกลยดจงชง ถงกบท า

อบายวางแผนกลนแกลงสงหารถงสองครง นอกจากจะถกกลนแกลงแลว คนทวไปกยงรงเกยจ เหยยดหยามเจาเงาะ โดยเฉพาะอยางยงหกเขยกบพสาวทงหกของนางรจนา แมเจาเงาะจะไดแสดงความสามารถในการหาปลาหาเนอใหประจกษ ทาวสามนตกไมยอมรบเพราะความเขลา และชอบทจะมองคนแตรปกายภายนอกเทานน ทาวสามนตเพงจะดออกและยกยองสรรเสรญเจาเงาะตอนท เจาเงาะถอดรปออกใหเหนรปงาม ขณะเดยวกนกบไดแสดงความสามารถในการตคลชนะพระอนทรนเอง

เรองสงขทองนผแตงตองการแสดงใหเหนวา คนทรปรางหนาตาอปลกษณ นาเกลยดนากลวอาจจะเปนผมความสามารถสง เชน ตอนเจาเงาะหาเนอหาปลา แมจะเปนเรองของการใชเวทมนตรคาถา แตกเปรยบเทยบชดเจนวา หกเขยไมมความสามารถในการใชเวทมนตรจงแพเจาเงาะ การสรางเรองในลกษณะนคงจะมความมงหมายใหผอานไดขอคดวา การพจารณาบคคลนนไมควรพจารณาจากรปรางหนาตา ชาตตระกล หรอยศศกด แตควรพจารณาทสตปญญา ความร ความสามารถ และความดงาม ซงสงเหลานอาจจะแฝงอยในตวบคคล เชนเดยวกบรปทองทแฝงอยในรปเงาะกได

นอกจากน เรองสงขทองยงแสดงความเปนธรรมดาธรรมชาตของมนษย คอความนยมในวตถ ความลมหลงในลาภยศ ความโลภในทรพยสน ฯลฯ จนท าใหตวละครตองแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสม พฤตกรรมแบบนเปนไปไดในชวตจรง ดงนนเรองสงขทองทมเนอเรองเปนเชงจนตนาการจงแฝงไวดวยความสมจรง และสมเหตสมผลอยางแนบเนยน

ผอานเรองสงขทองอาจจะสงสยวาเหตใดพระสงขจงตองลงโทษหกเขยอยางโหดรายรนแรงคอเชอดปลายจมกแลกกบปลา และเชอดใบหแลกกบเนอ หกเขยจ าตองยอมเพราะทาวสามนต ตองการก าจดเจาเงาะใหพนทางไป จงบญชาวาหากใครหาไมไดกจะถกประหารชวต

พรงนหาปลามาคนละรอย ใครไดนอยจะฆาใหอาสญ ทงอายเงาะขครอกจงบอกมน มไดปลามาทนจะบรรลย (สงขทอง, หนา 135) พระสงขเปนคนฉลาด ดงนนจงใชความฉลาดนมาทดสอบและลองใจคนอนดวย การสวมรป

เงาะปา แกลงท าเปนบาใบ ท าใหพระองคไดรซงถงจตใจคนรอบขางวารสกกบพระองคอยางไร พระสงขยอมทราบดวา ทาวสามนตเกลยดและรงเกยจเจาเงาะจงกลนแกลงใหเจาเงาะไปหาปลา

8 วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา

หาเนอ แมหามาไดแลวกไมยอมรบ กลบพยายามหาทางแกลงอกเพอเอาผดและประหารเจาเงาะใหได ขณะเดยวกนกล าเอยงเขาขางหกเขยเพราะมรปงาม ทงยงมพวกมาก มบาวไพรบรวารพรอมสรรพ ในการทจะออกหาปลาหาเนอตามค าบญชา พระองคจงสงสอนหกเขยดวยการเฉอนจมกและตดใบหหกเขยเพอประจาน เพราะหกเขยชอบโออวดตวและชอบเยาะเยยคนอน ผลกคอหกเขยเปลยนนสยไปเปนตรงกนขาม คอไมหาเรองดถกดหมนคนทดอยกวาอกตอไป ซงผลนมผลกระทบไปถงหกนาง ผมกเยาะเยยเหยยบย านางรจนาดวย การสงสอนนอาจจะกาวราวรนแรงไปบางในสายตาคนทวไป แตถาพจารณาใหดแลว การท าลายรปงามของหกเขย กคอการท าใหความทะนงหลงตวเองของหกเขยลดลงนนเอง

บทวเครำะห เรองสงขทองมทมาจากนทานชาดก ซงกคอวรรณกรรมของคนพนบานนนเอง นทานชาดกน

มทมาจากอนเดย แตหากศกษานทานในสงคมตาง ๆ ทวโลกจะเหนวา การสรางนทานมลกษณะคลายคลงกน ทงโครงเรองและเนอเรอง ในทนจะกลาวถงการสรางตวละครเอกในนทานทวไป

ตวเอกในนทานมทงคนทอยในสถานภาพสง เชน เปนโอรสกษตรย และในสถานภาพทต าตอย แตนทานบางเรองก าหนดใหสถานภาพอนต าตอยนคอ ลกษณะการปลอมแปลงหรอการซอนตว เรองสงขทองน พระสงขมสถานภาพสงคอเปนโอรสกษตรย แตซอนตวอยในรปเงาะอนนาเกลยดนาชง แตพอถงเวลาทจะตองเปดเผยตวเอง กสามารถเปลยนแปลงบคลกภาพของตนไดอยางรวดเรวนาอศจรรย คอ เจาเงาะถอดรปเปนพระสงขผมรปทอง อนเปนการน าเสนอความตรงกนขามระหวางความอปลกษณกบความงดงามอยางชดเจนยง

กำรวเครำะหตวละครเอก เรองสงขทองเดมเปนนทานชาดก ซงเปนเรองราวของพระโพธสตวในขณะทเสวยชาตตาง ๆ

ตวเอกฝายชายเปนผมบญมาเกด เพอท าคณประโยชนใหแกชาตบานเมอง แตเกดมาในรปผดจากคนธรรมดาสามญ

ตวเอกในนทานไทยและวรรณคดไทยมกเปนกษตรยหรอชนชนสง เหตผลประการหนงกคอ เรองเลาของไทยจ านวนมากไดรบอทธพลมาจากเรองของอนเดย ซงนยมแตงเรองใหพระเอกเปนกษตรย บทบาทเดนทปรากฏในนทานทวไปคอ ตวเอกจะตองเดนทางออกจากทอยอาศยไป สาเหตของการเดนทางมหลายประการ เชน ออกไปเผชญโชค ออกไปหาคครอง ออกไปศกษาหาความรกบอาจารยทเกงเพอเพมพนความสามารถของตนเอง แตเรองสงขทองพระเอกตองออกจากบานเมองไปเพราะถกขบไล ตงแตถอก าเนดมาเลยทเดยว

คนในบางสงคมเชอวาผมบญจะมาเกดเปนมนษย แตมลกษณะไมเหมอนกบมนษยธรรมดา ลกษณะทผดปรกตนท าใหผคนรอบขางเขาใจผดหรอเขาใจไมผด แตเกดความอจฉารษยา จงปองรายและพยายามก าจดผมบญเสย แตกไมอาจท าไดส าเรจ เพราะตอนทมการคนพบตวพระสงขในวยเดก

วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา 9

หลงจากนางจนทเทวทบหอยสงขแตกไปแลว ทาวยศวมลใหน าตวพระสงขไปฆา เสนาจะฆาพระสงขแตไมอาจฆาได

วาพลางทางถอดหอกดาบเมยง เดนเคยงขางมาหาชาไม พระสงขตระหนกตกใจ รองไหเกลอกกลงวงวอน เสนาขนท าดวยจ าเปน หอกหกกระเดนเปนสองทอน ดาบบนสนคมระทมบอน มไดมวยมรณเรงสงกา (สงขทอง, หนา 44-45) เสนาเหนวาอาวธท าอนตรายพระสงขไมไดกแปลกใจนก คดวาพระสงขคงมของดอยในตว

จงฆาไมตาย จงใหชางตกมนมาฆาพระสงขแทน ชางรองระรวตวสน งาดนปกดนดนแหยง

ควาญไสเทาไรกไมแทง ยงคดยงแหนงแคลงใจ (สงขทอง, หนา 45) ในทสดพระสงขกถกน าตวไปถวงน า ซงเปนการพลดพรากจากบานเมองไปอยางแทจรง

ชวงเวลาทพระสงขไปอยกบนางพนธรต เปนชวงทเจรญเตบโตจากวยเดกยางเขาสวยหนม ชวงนเองทพระสงขนาจะไดรบการศกษาเพอหาทางพสจนตวเองวามคณสมบตเพยบพรอมในการทจะเปนผน าของชมชน แตนทานไมไดบรรยายรายละเอยดของกระบวนการศกษาน เพยงแตกลาววาพระสงขคนพบรปเงาะ เกอกแกว ไมเทาทอง ซงเปนของวเศษ ขอส าคญคอ พระสงขคนพบความจรงวาแมบญธรรมของตนเปนยกษ ความจรงขอนท าใหพระสงขตองออกจากบานเมองทเคยเปนทพง ใหความสขความสบายความปลอดภย เพอไปตามหาแมทแทจรง และเพอพสจนความสามารถของตนเองดวย

การจากบานเมองครงทสองของพระสงข เปนการจากดวยความประสงคของพระสงขเอง แตพระสงขนนไดลอบชบตวในบอทองจนผวกายเปนทองงดงามผดมนษยธรรมดาแลว จงสวมใสรปเงาะก าบงไวไมใหใครเหน การซอนตวในรปอนนมปรากฏในวรรณคดไทยหลายเรอง ดงทเตอนใจ สนทะเกด กลาวไวในปรญญานพนธเรอง วรรณคดชาวบานจาก “วดเกาะ” วา ลกษณะของสงทใชซอนนนมทงสงทดงาม เชน ลกแกว หอยสงข ดอกบว ดอกจ าปา และสงทนาเกลยด เชน คางคก ง เงาะ กา ซงลกษณะของสงทนาเกลยดน ผแตงมกน าไปใชในการด าเนนเรองในตอนเลอกคของตวเอกและเมอตวละครไดคครอง ผานพนอปสรรคตาง ๆ ไปแลว กจะมการ “ถอดรป” และไมใชสงทใชซอนนอก สาเหตของการซอนตวนอาจเปนเพราะ ผแตงสรางเกราะขนมาใหเปนเครองคมครองเดก เมอเดกอยในทคบขน ผใหก าเนดไมสามารถคมครองได และเมอตวละครไดผอปการะทมฐานะมนคงเพยงพอทจะใหความคมครองไดกจะไมใชเกราะอก และตองการแสดงใหเหนวารปกายภายนอกไมส าคญเทากบความดงามของจตใจ ในการตดสนคนไมควรตดสนเพยงรปกายภายนอกเทานน คนรปชวอาจมน าใจประเสรฐกได ผแตงจงสรางเกราะใหตวละครเอกใชในการหาค เกราะจง

10 วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา

เปนสญลกษณของรปกายภายนอก ซงอาจจะงดงามหรอนาเกลยดนากลว สวนรปทองหรอรปงามทปรากฏเมอตวละครถอดเกราะออกแลว หมายถงจตใจทดงามของตวละคร (เตอนใจ สนทะเกด, 2520, หนา 143-144)

ในนทานจะมเหตการณส าคญอยตอนหนงคอ การทดสอบ เปนกลวธการเลาเรองใหตวเอกไดแสดงความสามารถประจกษแกคนทวไป เพอใหสงคมยอมรบในการทตวเอกจะตองรบภาระอนหนกในอนาคต คอการก าหนดใหตวเอกปฏบตภารกจ ซงอาจจะเปนงานหนกยากเยนแสนเขญเกนกวามนษยธรรมดาจะท าได หรอใหเผชญหนากบฝายปฏปกษซงมพลงอ านาจสง เรองสงขทองน พระสงขไดปฏบตภารกจดงกลาว 2 ครง ครงแรกคอการหาปลาหาเนอ ครงทสองคอ การตคลกบ พระอนทร จากนนกได “ถอดรป” อยางถาวร และไดใชชวตอยกบคครองทสงศกดอยางสมศกดศร สอดคลองกบลกษณะของการเลานทาน ซงจะบงบอกลกษณะเดนของประวตชวตของปจเจกบคคลเปนการเคลอนไหวจากระดบต าขนไปยงระดบสงกวา ดงน

จากคนทไมมใครรจก ไปเปนคนทมผรจกและยอมรบ (จากบทบาทเจาเงาะไปเปนบทบาทพระสงข)

จากความยากจนไปสความมงคง (จากความเปนเงาะปาบาใบ ถกรงเกยจเหยยดหยาม ไปสสถานภาพกษตรย)

จากความอปลกษณไปสความงดงาม (จากรปเงาะไปสรปทอง) จากความเปนโสดไปสการมคครอง (จากการไมมคไปสการอภเษกสมรสกบราชธดากษตรย) จากความไมมอะไรเลย ไปสความมอ านาจ (จากการไมมอาณาจกร ไปสการมอาณาจกร

บานเมอง เปนกษตรยปกครองบานเมองนน) การทดสอบครงสดทาย คอการตคลกบพระอนทรเปนการทดสอบเพอเลอนสถานภาพของ

ตวเอก เนองจากทาวสามนตเองกจนปญญาในการทจะกลนแกลงเจาเงาะแลว เพราะการกลนแกลงนนเปนโทษตอหกเขยผพลอยไดรบผลกระทบไปดวย แตการทพระสงขไมยอมถอดรปเงาะกท าใหนางรจนาเดอดรอนทกขใจ จนรอนไปถงพระอนทรซงอยบนสวรรค แต “ทพอาสนเคยออนแตกอนมา กระดางดงศลาประหลาดใจ” (สงขทอง, หนา 173) พระอนทรจงตองมาชวยดวยการทาพนนตคลกบเมองสามนตเพอใหพระสงขถอดรปเงาะ การทดสอบครงนคอ เปลยนสถานภาพของตวเอกจาก “เจาเงาะ” มาเปน “สงขทอง” นนเอง

เหตการณในเรองทสรางใหตวละครฝายหนงฉลาด หรอมความสามารถเหนอกวาอกฝายหนง เปนเรองทกอใหเกดความขบขน เรองสงขทองนพระสงขมลกษณะเปนตอหกเขย มคณสมบตดกวา เหนอกวาหกเขยทง ๆ ทยงอยในรปเงาะและบางครงกอยในรปทอง ความขบขนเกดจากการทพระสงขขอเชอดจมกกบใบหหกเขยไวเพอแลกกบปลาและเนอ แมจะเปนอารมณขนทคอนขางจะโหดราย แตกเปนลกษณะอยางหนงของนทานทมกจะเสนอภาพของความรนแรง ถงเลอดถงเนออยเสมอ ลกษณะ

วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา 11

รนแรงนปรากฏอยในนทานหลายเรองทงในสงคมตะวนออก และตะวนตก ซงเราจะเหนวามการฆา การท าราย การน าเดกไปปลอย การลงโทษทรนแรง ฯลฯ อยเสมอ กรณของพระสงขทครงแรกหกเขยไปหาปลา พระสงขบอกวา “จะขอปลายจมกหมอมลกเขย ตามเคยคนละนอยหามากไม แมนใหเราเราจะใหปลาไป จะใหหรอมใหใหวามา” (สงขทอง, หนา 143) และครงทสองไปหาเนอ “เนอจะแลกใบหหกเขย แมมยอมใหไมไดเลย ผดวสยสงเวยเทวา” (สงขทอง, หนา 161) เปนเรองทดเหมอนวาพระสงขเปนคนโหดราย ถอวาตนมฤทธมากกวา มเวทมนตรคาถา แตอนภาคเรองความฉลาดนจะเนนทเชาวนปญญาของตวละครทท าใหเกดอารมณขน ดงนนการกระท าของพระสงขจงเปนการแกแคนตามแบบทเรยกวา poetic justice คอ การยกยองสนบสนนความดและลงโทษการกระท าความชว แตคงมไดท าไปดวยอารมณโกรธแคนอยางแทจรง คงเปนการ “ประจาน” ใหหกเขยอบอายและ “หลาบจ า” ในการทชอบเยาะเยยเหยยบย าคนทดอยกวามากกวา ซงการประจานแบบใดกคงจะไมสาแกใจเทากบการตดห ตดจมก อนเปนการประทบรอยไวตลอดชวชวต นทานและวรรณคดหลายเรองจะเลาถงลกษณะอยางหนง คอ ความโงและเซอ หรอคนโง คนเซอในนทาน เปนสงทท าใหเกดความขบขนไดเชนเดยวกน อนทจรงนทานมกจะเนนความโงของผทมบทบาทเปนตวเอกมากกวา เพราะในทสดเขาจะมชะตากลบ คอความโง เซอนนเองชวยใหเขากลบมชวตทด ร ารวย เปนสข และอาจไดคครองดถงขนเปนเจาหญง ซงกหมายความวาอนาคตของเขากคอพระราชานนเอง เรองสงขทองนมอารมณขนอนเกดจากพฤตกรรมแปลกประหลาดของเจาเงาะซงเปนตวเอกและเกดจากความโงความเซอของหกเขยดวย ส าหรบการกระท าของเจาเงาะนนเปนการแกลงท าเพอใหผอนเขาใจผด แตส าหรบหกเขยผมบทบาทเปน “ตวละครฝายปฏปกษ” หรอ “ตวโกง” นนจะแสดงความโงเงาออกมาอยเสมอ ทง ๆ ทหกเขยเปนผทหากนางเลอกแลว ยอมเปนผมบคลกภาพด สงสง และไมนาจะมทาทางชวนใหขบขน แตในเรองสงขทองกลบบรรยายวาหกเขยนน “เคอะเซอะ” อยเสมอ สวนเจาเงาะกจะมบคลกฉลาดแกมโกง แตแกลงโงแกลงเซอ การทตวเอกม 2 รปน อาจเปนกลวธอยางหนงในการทจะใสความตลกขบขนเขาไปในเนอเรองไดอยางกลมกลนและสมเหตสมผล ซงจะเหนไดวา เมอเจาเงาะมบทบาทครงใด กมกจะกระท าเรองทนาขบขน ซงบางครงกเปนความขบขนทเกดจากความรนแรงและความโหดราย ลกษณะเดนของตวละครเอก ลกษณะเดนของพระสงขคอเปนตวละครทม 2 รป ไดแก รปหอยสงขกบรปเดกนอยใน วยเดก และรปเงาะกบรปทองในวยหนม รปทองแฝงอยในรปเงาะ ซงไมมใครเหน ทงรปหอยสงขและรปเงาะเปรยบเสมอน “เกราะ” คมครองพระสงข นอกจากนรปเงาะยงใชเปนเครองมอในการหาคครอง ดงทพระสงขกราบทลทาวสามนตวา “ซงแปลงมาจะหาคครอง” (สงขทอง, หนา 203) รปเงาะยงเปนของวเศษคอ ท าลายไมไดอกดวย

12 วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา

ขอสงเกตประการหนงคอ บทละครเรองสงขทอง พระราชนพนธพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ปพนเรองไววาเทวดาจากสวรรคชนดาวดงสมาจตเปนพระสงข ความเปนไปในชวตของพระสงขระบไวตงแตตนเรองแลวโดยก าหนดใหรกขเทพเปนผเลาเรอง มาจะกลาวไป เทพไทสงสอยพฤกษา

สงสารนางจนทกลยา เจามาเหนอยยากล าบากกาย เทพบตรจตมาบงเกด ก าเนดผดพนคนทงหลาย บญญาธการนนมากมาย จะล าเลศเพรศพรายเมอปลายมอ (สงขทอง, หนา 20) จากนนกเปนการท านายอนาคตของพระสงข ถงจะตกน ากไมไหล ตกในกองกณฑไมสญชอ จะไดผานบานเมองเลองลอ องออดนฟาบาดาล คสรางกบนางรจนา มารดาจะสขเกษมศานต นงไวจะยากล าบากนาน กมารซอนตนจะดลใจ (สงขทอง, หนา 21) รกขเทพดลใจใหรปเดกนอยของพระสงขออกมาชวยแมหงขาวหาปลา ไลตไกทมากนขาว เรองราวด าเนนไปจนกระทงพระสงขตองไปอยกบนางพนธรตและหนนางพนธรตมาพรอมทงอปกรณทจะชวยใหพระองคไดเผชญโชค ฝาฟนอปสรรค ทงยงไดเรยนร “มหาจนดามนตร” ซงเปนสงทไดชวยใหพระสงขผานการทดสอบครงส าคญ ตามความประสงคของนางพนธรต ซงไดบอกไววา “เจาเรยนไวส าหรบเมออบจน จะไดแกกบตนทคบขน” (สงขทอง, หนา 86) สวนการทดสอบอกครงหนง คอการตคลนนเปนการทดสอบของเทวดาเพอชวยใหพระสงขถอดรปเปดเผยตวเอง เพอทเรองจะไดคลคลายไดในทสด การสรางตวละครในวรรณกรรมแตละเรอง เปนจนตนาการของผแตงวรรณกรรมนน ๆ แตโดยทวไปแลวผแตงกคงจะอาศยตวบคคลในชวตจรง และพฤตกรรมของคนทแสดงออกในชวตจรงมาเปนพนฐาน ไมวาตวละครนนจะเปนตวละครทสมจรงหรอเหนอจรงกตาม บทบาทของตวละครในวรรณกรรมแตละเรองคอ การแสดงความเปนไปในชวตของมนษยทงสขและทกข การเผชญกบโชคชะตาทไมไดอยไดอ านาจของมนษย และมนษยไมสามารถก าหนดหรอบงคบได ดงนนในการสรางตวละครใหสมเหตสมผลนน ผแตงจะตองอาศยพนฐานทางธรรมชาตของมนษยมาเปนคณลกษณะส าคญ แลวสอดแทรกคณลกษณะบางอยางทจะท าใหตวละครนนเดน มเอกลกษณเฉพาะตว มความแปลก นาประทบใจ เปนทตดใจ และอยในความทรงจ าของผอานผฟงไปนาน ในวรรณกรรมทวไป ทงทเปนวรรณกรรมพนบานและวรรณกรรมแบบฉบบนน ดเหมอนวาความนยมในการสรางตวเอกจะไมแตกตางกนนก เพราะวรรณกรรมแบบฉบบหลายเรองมตนเคามา

วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา 13

จากวรรณกรรมพนบานนนเอง ตวอยางทเหนไดชดเจนคอ การสรางตวเอกในวรรณกรรมไทย ดงทศาสตราจารยธวช ปณโณทก อธบายไวในหนงสอวรรณกรรมทองถน วา “ตวละครทมบทบาทเดนมากกคอ ตวเอกฝายชาย และโดยทวไปจะมบคลกภาพเดยวกน คอเปนผมบญญาธการมาเกด หรอเปนชาตของพระโพธสตว (ชาตกอนของพระพทธเจา) มาเกดเพอปราบยคเขญและชดใชหนเวรอนเปนผลกรรมของชาตทแลว ฉะนนตวเอกจงตองรบผลวบากกรรมในชาตน นนคอถกรงแกจากตวละครฝายอธรรม แตกรอดพนภยพบตทกครง และยงชวยปราบฝายอธรรมอกดวย...” (ธวช ปณโณทก, 2533, หนา 222) ศาสตราจารยธวช ปณโณทก ยงไดสรปบคลกลกษณะโดยทวไปของตวเอกฝายชายดงน คอ

- เปนผมบญญาธการกวามนษยทวไป - มศลปศาสตร มของวเศษทไดมาดวยบญญาบารม - มคณธรรม - มรปงามตามแบบฉบบของพระเอกในวรรณคดไทย แตมกจะซอนรปอยในภาพอน ๆ

(ธวช ปณโณทก, 2533, หนา 222) ศาสตราจารยธวช ปณโณทก ยงอธบายถงตวละครเอกไววา ตวละครในนทานจะมบคลก

คลายกน โดยเฉพาะตวละครเอกของเรอง มกจะเปนผมบญญาธการหรอเปนพระโพธสตวเสวยชาตมาเพอบ าเพญบารม ฉะนนตวเอกจงเกดมาในลกษณะแปลกกวาบคคลทวไป เชน ซอนรปในหอยสงขบาง เกดมาพรอมกบมของวเศษตดตวมาบาง หรอถกรงแกตองพลดพรากจากเมองในตอนตนของชวตแลวไดพบผวเศษ ไดรบของวเศษบาง ไดเรยนรศลปศาสตร ฯลฯ ภายหลงมชยชนะตอศตรทงหลายและไดรบสนตสข (ธวช ปณโณทก, 2533, หนา 10)

บทละครเรองสงขทอง มกเนนความมบญญาธการของพระสงข ซงเปนธรรมดาทเรองชาดกมกจะเนนความมบญของพระโพธสตว แตขณะเดยวกนผคนกมความเชอในเรองไสยศาสตรดวย การก าจดพระโอรสทมก าเนดผดปรกต เพอความปลอดภยของบานเมองเกยวของกบความเชอทางไสยศาสตรมาก แตพระโอรสสงขทองเปนผมบญ จะฆาอยางไร ๆ กไมตาย นอกจากนยงมของวเศษทไมมใครท าลายลางไดคอ รปเงาะ เกอกแกว และไมเทา ซงชวยใหพระสงขกระท าการส าเรจทกอยาง รวมทงมหาจนดามนตร ซงนางพนธรต “เตรยม” ไวใหพระสงขในตอนถกทดสอบ โดยมชวตเปนเดมพน การทผนพนธบทละครสรางเรองไววาเทวดาจากสวรรคชนดาวดงสมาจตเปนพระสงข เปนการปพนฐานใหผอานรสกวา ความมบญญาธการของพระสงขเปนเรองทสมเหตสมผล ไมมหศจรรยพนวสยจนเกนไปนก

14 วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา

บทสรป เรองสงขทองเปนนทานและวรรณคดทมคณคาทงในดานใหความบนเทงและใหอรรถรสใน

ดานภาษา เนอเรองสนกสนาน เพลดเพลน เตมไปดวยจนตนาการทแปลกไปจากเรองอน ๆ นอกจากนยงกลาวถงขนบธรรมเนยมประเพณบางอยาง สภาพสงคม ความเปนอยของผคน คานยมและแนวความคดบางประการ คนทวไปรจกเรองสงขทองและนยมกนอยางกวางขวาง ตงแตสมยโบราณมาจนถงปจจบน นทานเรองสงขทองนาจะเลากนแบบมขปาฐะมากอนแลวจงมการบนทกเปนลายลกษณเผยแพรเขามายงประเทศไทยในรปของชาดก และกลายมาเปนบทละครนอกตงแตสมยกรงศรอยธยา ซงเทากบการหยบยกเอาเรองพนบาน คอนทานชาดกมาแตงเปนวรรณคดลายลกษณ วรรณคด ลายลกษณจงเปนแหลงทชวยอนรกษขอมลคตชน และเปนสอชวยถายทอดขอมลคตชนดวย นนกคอวรรณคดลายลกษณ เปนทงแหลงเกบรกษาและแหลงแพรกระจาย ขอมลตาง ๆ ในเรองลวนแสดงถงวฒนธรรมทมคณคาควรแกการศกษา เพมความรอบรในเรองราวตาง ๆ ผสมผสานกบความเพลดเพลนในการอานไดอยางดยง

เอกสำรอำงอง เตอนใจ สนทะเกด. (2520). วรรณคดชาวบานจาก “วดเกาะ”. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต,

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ธวช ปณโณทก. (2533). วรรณกรรมทองถน. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน. พทธเลศหลานภาลย, พระบาทสมเดจพระ. (2513). บทละครนอกรวม 6 เรอง. พระนคร: ศลปาบรรณาคาร. มนตร ตราโมท. (2497). การละเลนของไทย. พระนคร: กรมศลปากร. เสาวลกษณ อนนตศานต.(2537). ละครนอก สงขทอง.เชยงใหม: มหาวทยาลยพายพ, ศนยศลปวฒนธรรม. เสาวลกษณ อนนตศานต. (2547). สงขทอง การวเคราะหเชงคตชนวทยา. วารสารรามค าแหง, 21(1), 11-35. เสาวลกษณ อนนตศานต. (2554). วรรณกรรมพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย. กรงเทพฯ:

ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง.