วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 1]

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 2]

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า?

ผลงานของ TCIJ School รน 4

จดพมพโดย ศนยขอมล & ขาวสบสวนเพอสทธพลเมอง (TCIJ) ดวยการสนบสนนของมลนธฟรดรค เอแบรท (FES)

พมพครงแรก สงหาคม 2560

ISBN 978-616-440-990-3

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 3]

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า?

เมอ ‘เชยงดาว ’ กลายเปนจดหมายใหมของนกทองเทยวไทยในไมกปมาน

พรอม ๆ กบความเสอมโทรมสนมนตเสนหของแหลงทองเทยวทเคยยอด

นยมอยาง ‘ปาย’ และ ‘เชยงคาน ’ ชอของเชยงดาวดงคมากบ ‘ดอยหลวง ’

ชวนใหคดถงแหลงทองเทยวเชงธรรมชาตแสนโรแมนตก ภาพถายเซลฟทม

ดอยหลวงเปนฉากหลงงามตระหงาน ลกลบ นาเกรงขาม กลายเปนภาพจ า

ทวไป แตนอยคนจะรวาดอยหลวงเชยงดาวเปนสวนหนงของปลายเทอกเขา

หมาลย

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 4]

ศกยภาพ-นโยบายทองเทยว ‘เชยงดาว’

อ.เชยงดาว ตงอยทางทศเหนอของ จ.เชยงใหม มพนทประมาณ 2,169 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 1,355,625 ไร จากการส ารวจในป 2553 มจ านวนประชากรทงหมด 81,291 คน จาก 27,414 ครวเรอน สภาพทางเศรษฐกจโดยสวนรวมของ อ.เชยงดาว ขนอยกบภาวะทางการเกษตร โดยประชาชนสวนใหญประมาณรอยละ 90 ประกอบอาชพดาน เกษตรกรรม คาขาย รอยละ 3 และอน ๆ รอยละ 7 ในอดตเศรษฐกจของเชยงดาวจะดหรอไม ขนอยกบผลผลตทางการเกษตรเปนส าคญ แตทงน อ.เชยงดาว เปนอกอ าเภอหนงใน จ.เชยงใหม ทมศกยภาพดานการทองเทยว แหลงทองเทยวทส าคญไดแก ดอยหลวงเชยงดาว, ถ าเชยงดาว, พระสถปเจดยพระนเรศวรเมองงาย, น าตกศรสงวาลย, น าตกแมแมะ และบอน ารอนโปงอาง เปนตน

โดยเฉพาะ 'ดอยหลวงเชยงดาว' เดมเปนพนทปาสงวนแหงชาตตงแตป 2516 ตอมาป 2424 ไดประกาศเปนเขตรกษาพนธสตวปา มพนทประมาณ 230,000 ไร และมสถานวจยพนธสตวปา ดอยหลวงเชยงดาวมทรพยากรธรรมชาตทมความหลากหลายทางชวภาพสง ทงพชและสตวปา มพนธไมหายาก และจากกระแส ‘การทองเทยวเชงนเวศน’ ไดดงดดนกทองเทยวเขาไปเทยวเปนจ านวนมาก ปจจบนดอยหลวงเชยงดาวเปนทรจกแพรหลายในหมนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาต ซงในแตละปมนกทองเทยวขนไปเทยวดอยหลวงเชยงดาวไปเดนปาเพอผจญภยและศกษาความรเกยวกบระบบนเวศ ไมวาจะเปนการชมดอกไมปา หรอดนกหายากนานาชนด นอกจากนบรเวณใกลเคยงดอยหลวงเชยงดาวยงมการพฒนาสถานททองเทยวอน ๆ ในชวงเวลาไมกปมาน กระแสการทองเทยวเชยงดาวทคกคกขน ท าคนในพนทและตางถนลงทนในธรกจทองเทยวมากขน เกดโฮมสเตยและทพกผดขนมากมาย

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 5]

นายสราวฒ วรพงษ นายอ าเภอเชยงดาว

นายสราวฒ วรพงษ นายอ าเภอเชยงดาว ใหสมภาษณแก TCIJ School วา อ.เชยงดาว เปนเมองเกาแก สถานททองเทยวมชอเสยงมายาวนาน หลงจากทเรมมการเดนขนดอยหลวงเชยวดาวเมอ 17 ปกอน ตอมามนกทองเทยวมาพชตยอดดอยเพมมากขน จนปจจบนตองมการจ ากดจ านวนนกทองเทยว โดยในฤดการทองเทยวอนญาตใหนกทองเทยวเดนขนดอยหลวงได 150 คนตอวน และฤดกาลทองเทยวเปดเพยง 4 เดอน (พ.ย.-ก.พ.) สวนอกททเรมเปนทรจกคอ ‘บานนาเลา’ โดยเมอปลายป 2557 กลายเปนทรจกของประชาชนทวประเทศเนองจาก ‘สรยทธ สทศนะจนดา’ มาถายท ารายการเรองเลาเชาน ท าใหนาเลากลายเปนจดหมายใหมของนกทองเทยวจ านวนมาก

นายอ าเภอยงเลาวา “เราเพงมสมาคมธรกจทองเทยวเชยงดาว เมอประมาณป 2557 และชมรมผประกอบการเชยงดาว ทงกลมทพกและรานอาหาร มการจดตงกลมในโซเชยลมเดยเพอพดคยแลกเปลยนกนเกยวกบทศทางการด าเนนธรกจ ตอนนมสมาชกประมาณ 130 คน

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 6]

แตกยอมรบครบวาการสงเสรมการทองเทยวยงไมเปนผลส าเรจมาก เนองจากขาดบคลากรทมความเชยวชาญเกยวกบการบรหารการทองเทยว การสรางกจกรรมการทองเทยว เชน กจกรรมปนจกรยานเปดฤดการทองเทยว เปนตน”

พธกรเลาขาวชอดงของไทย 'สรยทธ สทศนะจนดา' เคยมาจดรายการ ‘เรองเลาเชานสญจร' ทบานระเบยงดาว บาน

นาเลา อ.เชยงดาว เมอวนท 9 ธ.ค. 2557 เปนอกหนงปจจยทท าใหการทองเทยวเชยงดาวคกคกขนมา

นายอ าเภอเชยงดาวใหความเหนวา “ถาจะพฒนาการทองเทยว มนตองเปนความคดของคนเชยงดาวจรง ๆ จงจะยงยนมากกวา ตองท าตามความตองการของคนในพนทเพราะเขาไดรบผลกระทบโดยตรง สวนราชการทองถนกตองสนบสนนและใหค าปรกษา ใหชาวบานสามารถเปนฐานการทองเทยวทพงตนเองไดโดยพงพารฐใหนอยทสด แตตอนนชาวบานมขอจ ากดดานความรในการท าใหเกดการทองเทยวแบบยงยน คดไดแคท าโฮมสเตย”

เมอถามถงปญหาส าคญสดของการทองเทยวในพนทเชยงดาว นายสราวธชวา “อ าเภอเชยงดาวยงขาดระบบการจดการ DMC (Destination Management Constant) ทจะท าใหเกดการ

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 7]

ทองเทยวแบบครบวงจร ไมมศนยบรการนกทองเทยว ไมมการเกบรวมรวมสถตจ านวนนกทองเทยวในแตละป ขอมลความเปลยนแปลงดานตาง ๆ ของเชยงดาว และขาดงบ ประมาณสนบสนนการสงเสรมการทองเทยว”

"ถาจะพฒนาการทองเทยว มนตองเปนความคดของคนเชยงดาว

จรง ๆ จงจะยงยนมากกวา ตองท าตามความตองการของคนใน

พนทเพราะเขาไดรบผลกระทบโดยตรง"

สราวฒ วรพงษ นายอ าเภอเชยงดาว

ในสวนปญหาดานนโยบายจากบนลงลางและงบประมาณ นายสราวธอธบายวา เพราะการทองเทยวแหงประเทศไทยอยภายใตกระทรวงการทองเทยวและกฬา ไมมหนาทจดสรรงบประมาณการทองเทยวใหแตละอ าเภอหรอจงหวด มแคการสนบสนนการจดกจกรรมประชาสมพนธการทองเทยว ตนเหนวา เชยงดาวกนาจะเปนทนยมไดยาวนาน ถาผประกอบการเชยงดาวไมเอาเปรยบนกทองเทยว มอาหารอรอยราคาเหมาะสม ชาวบานมความรความสามารถดานการบรการ และชวยกนเรองการรกษาความสะอาด แตความจรงคอปจจบนบรการรบ-สง หรอการน าเทยวในเชยงดาวยงมไมมากนก ยงไมใชการทองเทยวแบบครบวงจร คอมทเทยว ทกน ทนอน ผน าเทยว บรการรบสง มกจกรรมหลากหลายใหสามารถเทยวไดทงป และเทยวไดหลายทไมใชเฉพาะดอยหลวงทเดยว เชยงดาวยงมสถานททองเทยวทมศกยภาพอกมากทอาจเปนทางเลอกใหมใหแกนกทองเทยว เชน สนปาเกยะ ดอยแมตะมาน บอน ารอนยงมอกหลายแหงทอยในทดนชาวบานและพนทปาทสามารถพฒนาเปนแหลงทองเทยวได ซงจะตองมการประชาสมพนธมากกวาทเปนอย

“อยากใหมการประชาสมพนธเชยงดาวมากกวาน อยากใหมนกเขยนมาเขยนเรองราวของเชยงดาว ใหมสอประชาสมพนธเชยงดาวมากขนหลากหลาย อยากใหมการจดท านตยสารของเชยงดาวโดยเฉพาะเหมอนนตยสาร Compass (นตยสารแจกฟรของเชยงใหม) อยาก

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 8]

ประชาสมพนธเชยงดาวใหเปนทรจกมาก ๆ แตขาดก าลงสนบสนนและบคลากรทมความเชยวชาญดานการทองเทยวโดยเฉพาะ” นายสราวฒ สรปทงทาย

‘เชยงดาว’ ในความเปลยนแปลง จะซ ารอย ‘ปาย-เชยงคาน’ หรอไม?

กระแสการทองเทยวทดงดดใหนกทองเทยวและนกลงทนเขามาสเชยงดาวเพมขน จะกระทบตอวถชวตเดม

ของคนเชยง ดาวหรอไม?

นาสงเกตวาแหลงทองเทยวหลายแหงในประเทศไทยท ‘บม’ ขนมา มกจะเกดปญหาตามมานานปการ ไมวาจะเปนการบกรกพนทปาเพอกอสรางทพกรองรบนกทองเทยว ปญหาขยะ ปญหาการสญเสยทดนของคนทองถน รวมไปถงปญหาดานสงคมและประชากร เชน การเกดอาชญากรรมตาง ๆ ซงเชยงดาวเองกถกจบตามองวาจะสามารถรบมอกบความเปลยนแปลงจากการทองเทยวไดหรอไม?

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 9]

นคม พทธา นกอนรกษผกอตงคายเยาวชนเชยงดาว เลาถงความเปลยนแปลงนวา จดเรมตนนาจะอยทการตดถนนบายพาสในชวงป 2540 ทเชอม อ.เชยงดาว เขากบโครงขายการทองเทยว ทสามารถเดนทางไปยงจดหมายปลายทางอน ๆ ใน จ.เชยงใหม และ จ.แมฮองสอน น ามาซงจ านวนนกทองเทยว ทพก รานอาหาร ทเพมขนไปพรอมกบราคาทดนพงสง

“เชยงดาวล าพงตวมนเองกมดระดบหนง แตพอไปเชอมโยงกบพนทอน ๆ มนกบวกตนทนคณคาเขาไปอก ตอนนขมอเตอรไซคจากปายมาเชยงดาวไดเลย อยางงานชมบาลา (เทศกาลดนตรแนวอนด) คนญป นทมาจดงานกขมอเตอรไซคกนมาจากปาย”

นคม พทธา นกอนรกษผกอตงคายเยาวชนเชยงดาว

อกปจจยหนงทท าให อ.เชยงดาว กลายเปนสถานททองเทยวทคนไทยเรมนยมคอ ‘สอ’ เรมตงแตรายการเรองเลาเชาน ทางชอง 3 ทมาจดรายการกนทบานระเบยงดาว เมอปลายป 2557 โดยมฉากหลงเปนความสวยงามของทะเลหมอกยามเชาและดอยหลวงเชยงดาว ทเปนภาพคนตามาจนถงยคโซเชยลมเดยทผคนนยมถายรปโพสตในเฟซบกและอนสตาแกรม เปน

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 10]

จดเรมตนใหเชยงดาวตองตอนรบนกทองเทยวกลมใหมจากกรงเทพฯ ทไมไดมจดหมายการเดนขนยอดดอยหลวงเชยงดาวเหมอนเมอกอน” นคมขยายความ

แตทงน เชยงดาวกก าลงเผชญกบปญหานกทองเทยวสองกลม ทมาดวยวตถประสงคทแตกตางกน และสงทอาจจะเปนปญหาทตามมาอกกคอ ขยะบนดอยหลวงกบรสอรททเพมขน

นกทองเทยวกลมแรกคอคนทมาเดนเทรคกง เสพธรรมชาตแบบผจญภย และคนทสนใจศกษาธรรมชาต เพราะเชยงดาวเปนแหลงธรรมชาตทมความอดมสมบรณทงพชพนธ รวมทงสตวหายากอยาง กวางผา หรอมาเทวดา ทมอยไมกทในประเทศไทย ซงเปนวตถประสงคดงเดมของการมาเทยวเชยงดาว นคมระบวา “ทกวนน เอเจนซทพานกทองเทยวขนดอยหลวงเชยงดาวมมากเกอบ 20 บรษท และยงไมเคยมการประชมพดคยกนเรองแนวทางการทองเทยวเพออนรกษทรพยากร ธรรมชาตในหมผประกอบการเลย”

นคมเลาถงการเดนขนดอยหลวงในป 2559 ทผานมา เขาและผ รวมเดนทางเกบขยะลงมาไดถง 170 กโลกรม เขาคดวาดอยหลวงเชยงดาวและระบบนเวศก าลงไดรบผลกระทบจากขยะทเพมขน

“เมอกอนนกทองเทยวจะไปเทยวดวยตวเองและรบผดชอบขยะของตวเอง แตพอมการซอทวร ทวรกไปจางชาวบานตอ ชาวบานกจะรบผดชอบเตนท อาหาร น าดม และขยะ ทนขยะพอพนมอจากนกทองเทยวกกลายเปนภาระของลกหาบ สถานการณมนแยลงเรอย ๆ เพราะปรมาณนกทองเทยวมากขน ถงแมจะพยายามจ ากดเวลาทสามารถขนไปได”

“ผมเคยขนไปเกบขยะสวนทางกบนกทองเทยวชดสดทาย ไฟไหมพอด สอบถามชาวบานทน าทางเขาบอกวา นกทองเทยวกอไฟบนเตาองโล ขางบนหามกอไฟ แตอากาศมนหนาวเขากลกลอบกอไฟกน ดอยหลวงเชยงดาวมปจจยเรองลมแรง ถาคนไมมประสบการณจะคดวาไฟมนดบแลว แตบางทมนยงไมดบทนทกเลยลกไหม และไมมเจาหนาทไปคอยเฝาตลอด เจาหนาทไมมใครอยากขนไปท างานขางบนนะ มนไมมหองน าไมมอาหารไมมเบยเลยง ไมมสงอ านวยความสะดวกใหเขา”

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 11]

ซงในความเหนของภาครฐ นายอ าเภอเชยงดาวชแจงกบ TCIJ School วา เชยงดาวจะไมบมเหมอนปาย เพราะตดขดเรองระเบยบกฎหมาย เชน นโยบายกรมปาไม ไมใหมการทองเทยวในเขตอนรกษพนธสตวปา ดงนนบรเวณ ดอยหลวงซงเปนเขตอนรกษฯ ไมสามารถสรางหองน าหรอกอสรางสถานทอ านวยความสะดวกแกนกทองเทยวได

“ปาเชยงดาวเปนปาตนน าแมปง ควรไดรบการดแลใหมอะไร

ปนเปอนนอยทสด เพอจะเปนตนน าทสะอาด จากการทผมเดน

ธรรมยาตราตามแมน าปงทกป เหนการเปลยนแปลงทก ๆ ป เมอ

2-3 ปกอนสองฝงแมน ายงมปา ตอนนมแตไรขาวโพด มการใชยา

ฆาหญาและฆาแมลงเปนจ านวนมาก ท าใหเกดสารพษตกคาง เรอง

นนาเปนหวงมาก”

นคม พทธา นกอนรกษผกอตงคายเยาวชนเชยงดาว

นคมยงเลาวา หลายปกอนทไดรบทนจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ทองถน ท าวจยเรองการทองเทยวดอย หลวงเชยงดาวในรปแบบทเหมาะสม เคยมการสรางการวจยอยางมสวนรวมทงชาวบาน ลกหาบ เจาหนาท ประชมระดม ความคดกน จนกระทงออกมาเปนแนวทางในการทองเทยวดอยหลวงเชยงดาวใหหวหนาเขตน าไปประกาศใช แตเมอเปลยนหวหนาเขต กฎทตงไวกเปลยนบางหยอนบาง “ตองชวยกนระดมความคดเรองวสยทศนของเชยงดาว เรามตนทน ทางสงคมคอความหลากหลายของชาตพนธและมตนทนทางธรรมชาต เราควรมาชวยกนคดวาเชยงดาวทยงยนควรจะเปนยงไง ซงยงไมเคยมเลย”

ในขณะทขางบนดอยหลวงก าลงเผชญกบปญหาขยะ ขางลางกเจอกบความเปลยนแปลงททาทายจากนกทองเทยวอกกลมทตามหาสถานททองเทยวใหม ๆ จากโลกโซเชยลมเดย เพอมาพกผอนเสพกนบรรยากาศ ถายรปคกบดอยหลวงเชยงดาว อนเปนไฮไลทของบรรดารสอรทและโฮมสเตย

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 12]

“มการสรางรสอรทเพอรองรบนกทองเทยวในชวงฤดกาลทองเทยว รสอรทใหมเกดขนเยอะมาก แนนอนวามพนทปาทไดรบผลกระทบ มการกระทบกระทงกนระหวางเจาหนาทรฐกบชาวบาน เชน กรณรอรสอรทบานนาเลา รวมทงการซอทดนท า รสอรทของนายทนตางถน ท าใหชาวบานตองรกทดนปาเขาไปจบจองทใหมทดแทนทดนเดม มปญหาการแยงทรพยากรน า การจดการขยะ และปญหาอน ๆ เพมขนตามมาอกหลายอยาง” นคมระบ

นอกจากการทองเทยว ความสวยงามของดอยหลวงเชยงดาวและธรรมชาตทอดมสมบรณ ยงดงดดคนตางถนใหยายเขามาจบจองท าเลทอง ทงทเขามาสรางบานหลงทสองไวพกผอน และท าธรกจการเกษตร โดยภาพรวมตอนนราคาทดนเพมสงขนถงไรละ 500,000-1,000,000 บาท ตางจากเมอยสบปกอนทนคมเคยซอทดน 12 ไรในราคา 500,000 บาท

“พนทรอบดอยหลวงเชยงดาวเปนพนท สค.1ท าใหซอขายทดนได มความสงจากระดบน าทะเลประมาณ 1,500 เมตร น าด ดนด อากาศด สามารถปลก ชา กาแฟ อโวคาโด และพชเมองหนาวไดด ท าใหมการเขามาลงทนในพนท มนายทนซอทเพอปลกผกออรแกนค แตปญหาคอเมอชาวบานขายทดนแลวกไปบกรกปาเพม”

ส าหรบนคม สงทเขากงวลทสดคอปญหาการบกรกปาของชาวบานเพอปลกขาวโพดเลยงสตว ซงตามมาดวยการใชสารเคมเพอการเกษตร

“ปาเชยงดาวเปนปาตนน าแมปง ควรไดรบการดแลใหมอะไรปนเปอนนอยทสด เพอจะเปนตนน าทสะอาด จากการทผมเดนธรรมยาตราตามแมน าปงทกป เหนการเปลยนแปลงทก ๆ ป เมอ 2-3 ปกอนสองฝงแมน ายงมปา ตอนนมแตไรขาวโพด มการใชยาฆาหญาและฆาแมลงเปนจ านวนมาก ท าใหเกดสารพษตกคาง เรองนนาเปนหวงมาก”

นอกจากน นคมยงมองวาในอนาคตมความเปนไปไดทเชยงดาวจะมนกทองเทยวเขามาจ านวนมากเหมอนปายและเชยงคาน สงทนากงวลคอ การทชาวบานและขาราชการในพนทเองกตามกระแสกนไปหมด โดยไมมการก าหนดวสยทศนของอ าเภอเชยงดาวรวมกน อกทงพนทของการพดคยเพอหยบยกปญหามาถกเถยงกนนน แทบไมมเหมอนในอดต ทงทเชยง

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 13]

ดาวเคยเปนอ าเภอเดยวทมเครอขายปาชมชนระดบอ าเภอและทกหมบานมปาชมชน แตความเขมแขงนนไดกลายเปนอดตไปแลว

คณคาการทองเทยวเชยงดาวในแงมมทหลากหลายแตกตาง

ธรกจทองเทยวทมาพรอมความเปลยนแปลง ชาวบานนาเลาตองสงอปกรณกอสรางตาง ๆ ขนมาสรางท

พก เนองจากทาง ราชการเขมงวดเรองการตดไมทเคยเปนวสดส าคญในการสรางทพกกอนหนาน

‘คณคาของการทองเทยวเชยงดาว’ เปนปญหาใหญทตางฝายตางมความเหนทแตกตางกนไป ทงนกวชาการ นกอนรกษ ชาวบานพนถน และผประกอบการทไดรบผลประโยชนโดยตรงจากการทองเทยว

ดร.สรณรชฎ กาญจนะวณชย เลขาธการมลนธโลกสเขยว ใหความเหนวาคณคาของเชยงดาวนนแตกตางกนไปในแตละกลมคนทงในเชงวฒนธรรมหรอต านานประวตศาสตรทเกาแก หรอความพเศษในทางนเวศ ซงแตละกลมคนจะมความรและความรสกทแตกตางกนออกไป แต

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 14]

ตนเหนวาทงคณคาในแงระบบนเวศและในแงเศรษฐกจจากการทองเทยว ทงสองอยางน สามารถผสมผสานกนไดในรปของ ’การทองเทยวเชงสงคม’ พดใหเขาใจไดโดยงาย คอทกสงตองพงพาและไปพรอมกน ในการ ‘เปลยนแปลง’ นนกตองมการ ‘รกษา’ ไวดวย

‚เราจะเหนไดชดโดยเฉพาะในระยะหลงมาน ทงคนกรงเทพและคน

ตางชาตทเขามากวานซอทดนเยอะมาก เรากเปนหวง อยางในตว

เมองเขากขยายถนน บานเกาสองขางถนนหายไป มคนทตองการ

ความเจรญในลกษณะทเราอาจจะไมชอบ แตกแชแขงไวไมได ทก

อยางตองเปลยน แตในความเปลยนแปลงนนตองเปลยนแปลงไป

ในทางทด การเปลยนแปลงยงคงรกษาสงทเปนรากเหงาและมรดก

ของพนท‛

ดร.สรณรชฎ กาญจนะวณชย เลขาธการมลนธโลกสเขยว

ดร.สรณรชฎ อธบายใหเหนภาพของความเปลยนแปลงทดวา ‚การทองเทยวนเราคงหามไมได เพราะยงไงกจะมคนหลงไหลมาอยด ซงคนกกลวจะเปนอยางปายหรออะไรอยางนน สวนตวมองวาเราจะมงไปเปนเมองทองเทยวกได แตแทนทเราจะใหคนเขามาแลวเปนผบรโภคอยางเดยว เรามาท าใหคนไดสมผสหรอรจกเชยงดาวลกซงดไหม มาเรยนรสงอน ๆ ถงแมวานกทองเทยวสรางปญหากจรง แตถาเราไปใชวธหาม มนไมไดชวยอะไร โอเคใชการจ ากดจ านวนอนนจ าเปน แตเราตองหาวธตาง ๆ ใหคนเรยนร ถาหากคณไมสมผสคณจะรกมนไดอยางไร คณไมรกคณกรกษามนไมได‛

สวนในสายตานกอนรกษ แนนอนวาเชยงดาวถกใหคณคาในแงความอดมสมบรณของระบบนเวศ อกทงเชยงดาวยงเปนตนก าเนดของสายแมน าปง โดยศกยภาพของทรพยากรน า ดน ตนไม จงเปนดงส าลคอยซบน าจากฝน แลวปลดปลอยไหลไปตามธรรมชาต แตการจะรกษาความสมบรณของเชยงดาวใหคงอยตอไปคงไมใชเรองงาย ความเหนนสอดคลองกนทง ดร.

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 15]

สรณรชฏ และนคมทกลาววา ‚มนษยมอ านาจและความร แตท าไมถงเกบรกษาปาไวไมไดทง ๆ ทเหนวาปามความส าคญ ทางระบบนเวศ มความหลากหลายทางชวภาพและเปนแหลงน าทหลอเลยงสรรพสตวและมนษย แตท าไมเรารกษาปาไวไมได ซงตรงน ผมคดวามนลมเหลวอยางสนเชงในงานอนรกษตลอด 30 ป ของผม‛

ดาน ดร.สรณรชฏ สรปสน ๆ วาปญหาการทองเทยวแบบตงรบของเชยงดาวนนมาจาก “การใหคณคาและความเขาใจในคณคาของเชยงดาวทแตกตางกน” เชนกนกบทนคมสรปวา “ตองชวยกนระดมความคดเรองวสยทศนของเชยงดาว เรามตนทนทางสงคมคอความหลากหลายของชาตพนธและมตนทนทางธรรมชาต เราควรมาชวยกนคดวาเชยงดาวทยงยนควรจะเปนยงไง”

“จากประสบการณของเรา ถาท ากจกรรมอะไรทชาวบานไมเอา

ดวยกไมสามารถท าได นอกจากการมผน าชมชนทเขมแขงแล ว

ความมน าหนงใจเดยวกนของคนในชมชนถอเปนจดแขงทท าใหเรา

ประสบความส าเรจ”

ศรวรรณ รด กรรมการหมบานหวทง หม14 ต.เชยงดาว อ.เชยงดาว จ.เชยงใหม

ขณะท ศรวรรณ รด หนงในกรรมการหมบานหวทง ซงเปนชมชนพนราบทมการจดการทองเทยวทางเลอกแบบมสวนรวมทโดดเดน ในรปแบบการรวมกลมเปนสหกรณการทองเทยว มโฮมสเตยและกจกรรมทองเทยวเชงนเวศ การอนรกษปาชมชน การบรหารจดการและการใชประโยชนจากปาชมชน ภายใตกฎกตกาทสมาชกจดท ารวมกน มการใชภมปญญาวฒนธรรมในกจกรรมทเนนสรางความเขมแขงชมชน ใหทกคนเปนเจาของรวมและหวงแหนทรพยากร มการถายทอดความรจากรนหนงสอกรนหนงดวย

ศรวรรณ เลาวาบานหวทงมโฮมสเตยจ านวน 5 หลงทพรอมรบนกทองเทยว เจาของบานทรบนกทองเทยวจะตองหกเงนรายเขากลมสหกรณการทองเทยวของหมบาน เพอเปนเงนออมใน

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 16]

การจดกจกรรมตาง ๆ ทเกยวกบการทองเทยวของชมชน โฮมสเตยบานหวทงจะคดคาบรการแขกผมาพกรวมกบคาอาหารในแตละมอ มการตอนรบนกทองเทยวเหมอนตอนรบญาตมตรและมกจกรรมใหเลอก เชน เทยวชมหมบานและการสานกวย (กระบง) หรอไปเดนปาศกษาปาชมชน หรอเยยมชมฟารมหมและการท ากาซชวภาพทเปนพลงงานทางเลอกทชาวบานไดใชจรง ซงถานกทองเทยวตองการมกจกรรมดวยกจะคดคาบรการเพมขน

ศรวรรณ รด กรรมการหมบานหวทง หม14 ต.เชยงดาว อ.เชยงดาว จ.เชยงใหม

ศรวรรณบอกวา “จากประสบการณของเรา ถาท ากจกรรมอะไรทชาวบานไมเอาดวยกไมสามารถท าได นอกจากการมผน าชมชนทเขมแขงแลว ความมน าหนงใจเดยวกนของคนในชมชนถอเปนจดแขงทท าใหเราประสบความส าเรจ” ทงนหมบานหวทงเคยไดรบรางวลหมบานทองเทยวตนแบบเชงนเวศ นอกจากจะมนกทองเทยวทงไทยและตางชาตมาเยอนบอยครงแลว

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 17]

ยงมหนวยงานราชการ องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) สถาบนการศกษา และบคคลทวไปเขามาดงานทหมบานหวทงเปนประจ า

‘พนคม’ หรอชอจรง ‘คมศกด วงษสข’ เจาของบานพกระเบยงดาว ทบานนาเลา

ในฟากของผประกอบการโฮฒสเตยบนดอยสง ซงคอชาวบานกลมชาตพนธลาหทอาศยอยในพนทบานนาเลา พวกเขากลบบอกเลาวา ปาทอดมสมบรณและธรรมชาตทสวยงาม แตไรการเยยมเยยนกจะถกทงใหเปลาเปลยว ดงนนการทพวกเขาใชประโยชนของธรรมชาต สายหมอก ภเขา ปาไม เปนจดดงดดนกทองเทยว กเปนการพงพาซงกนและกนของมนษยกบธรรมชาต โดยทสามารถสรางรายไดใหแกชาวบานดวย นจงเปนคณคาของเชยงดาวในอกแงหนง

‚การทองเทยวของบานนาเลาไมไดโดงดงขนอยางพรวดพราด แตเปนไปในลกษณะทมาเรอย ๆ จากการบอกตอ ตงแตคณแหมม สรวภา มาท ารายการทองเทยว ‘คเลฟตะลอนทวร’ เมอป

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 18]

2555 ในตอนนนยงมแคบาน ’ระเบยงดาว’ ของผม แตหลงจากป 2557 กมการสรางโฮมสเตยของชาวบานเพมขนเรอย ๆ จนเมอเดอน ธ.ค. 2557 คณสรยทธ สทศนะจนดา กมาจดรายการเรองเลาเชาน หลงจากนนบานระเบยงดาวและโฮมสเตยบานนาเลากมนกทองเทยวหลงไหลมา‛ พนคม หรอชอจรงคอ คมศกด วงษสข เจาของบานพกระเบยงดาว เลาถงความเปนมา

"อยากเหนเช ยงดาวอยแบบธรรมชาตเหมอนเดม แตขอใหภาครฐ

เปดโอกาสทางธรกจเพมขน หากมการบรหารจดการทด มการตก

ลงกนระหวางผประกอบการ กจะเปนการสมานปญหาการบกรกท

ปาได ทงยงเปนการสรางรายไดภายใตกตกาทเหมาะสม"

‘พนคม’ หรอชอจรง ‘คมศกด วงษสข’ เจาของบานพกระเบยงดาว ทบานนาเลา

แนนอนวาการเผยแพรอยางกวางขวางผานสอ หรอแมแตการบอกตอของคนทมา สงผลใหการหลงไหลของนกทองเทยวเพมมากขนเรอย ๆ ชาวบานในพนทกเรมปรบตวและมองหาพนทสรางบานพกรองรบผมาเยอนเพมขน แตดวยความโดงดงของเชยงดาวกบภาพจ าของดอยหลวงเชยงดาวทนกทองเทยวโพสตและแชรในโซเชยลมเดย ซงมบางสวนระบวาการเพมขนของทพกตาง ๆ ในพนทนเปนการท าลายธรรมชาต การปราบปรามจากภาครฐจงเกดขน โดยเมอตนป 2560 มคนนอกพนทไปรองเรยนเจาหนาทวาท าไมธรกจทพกทภทบเบกโดนรอถอน แตทบานนาเลายงอยได จงท าใหอธบดกรมปาไมสงการใหเจาหนาทสนธก าลงทหาร ต ารวจตะเวนชายแดน ต ารวจทองท นายอ าเภอ เจาหนาทปาไม เขามารอถอนโฮมสเตยของชาวบานทงหมด แตชาวบานตอรองเจรจาจนหนวยราชการใหการอนโลมวา ใหสรางโฮมสเตยไดเพยงครวเรอนละ 2 หอง มพนทลานกางเตนทได 4 หลง และระเบยงส าหรบชมววดอยหลวง เชยงดาวได 1 จด

เมอเกดสถานการณทตองลดจ านวนหองพกลง เงนรายไดทชาวบานเคยไดกหดหาย กอเกดความเดอดรอนแกชาวบาน แตถงอยางนนพวกเขากยอมรบและปฏบตตามกฎเกณฑท

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 19]

ทางการตองการ เพราะ ‘รายไดจากการทองเทยว’ ถอเปนแหลงรายไดทส าคญสดในขณะทราคาพชผลเกษตรตกต าดงเหวเชนน

มองไปถงอนาคต ผประกอบการโฮมสเตยบนบานนาเลากพดเปนเสยงเดยวกนวายงอยากเหนเชยงดาวมธรรมชาตอดม สมบรณสวยงามเหมอนเดม แตขอใหภาครฐเปดโอกาสทางธรกจเพมขน เพราะเชอวาหากมการบรหารจดการทดระหวางผประกอบการกบหนวยงานรบผดชอบ กจะเปนการแกไขปญหาการบกรกพนทปาได เพราะชาวบานมรายไดภายใตกตกาทเหมาะสม

ตราบเทาทเขมนาฬกาและเวลายงเดนอย เชยงดาวคงไมอาจ ’แชแขง’ ความเปลยนแปลงไวได ขนอยกบวามนษยจะสามารถจดความสมพนธของตนกบธรรมชาตใหเหมาะสม สมดลเพยงใด

รายงานพเศษ ‘วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า?’

เปนผลงานของนกเรยนโรงเรยนนกขาว TCIJ School รนท 4 จากการลงพนทเกบขอมลท

อ.เชยงดาว จ.เชยงใหม ระหวางวนท 16-18 ม.ย. 2560

วนนทเชยงดาว: เมอทองถนถกทองเทยว ใครชอบ? ใครช า? [หนา 20]