เยาวชนชวยชวตฯ คมอการปฐมพยาบาลในครวเรอนส าหรบเยาวชน

ผจดท า 1. รองศาสตราจารย ดร. สวรรณา จนทรประเสรฐ 2. อาจารยตระกลวงศ ฦาชา 3. อาจารยพชรนทร พลทว 4. อาจารยอโณทย วรยะ 5. อาจารยปาจรา โพธหง ออกแบบปก รปเลม กราฟฟก อาจารยตระกลวงศ ฦาชา จดพมพครงท 1 : 400 เลม 15 มกราคม 2552 พมพท กองบรการการศกษา มหาวทยาลยบรพา

ค าน า

คมอการปฐมพยาบาลในครวเรอนส าหรบเยาวชน “เยาวชนชวยชวตฯ” น จดท าขนเพอประกอบการอบรมในโครงการเยาวชนชวยชวตสมาชกครอบครวและชมชนได ซงด าเนนการโดยสาขาวชาการพยาบาลชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา ตงแตป พ.ศ. 2542 ตอเนองกนมาทกป โดยมวตถประสงคเพออบรมเยาวชนมความรและทกษะในการชวยชวตและปฐมพยาบาลเบองตนกรณฉกเฉนในครวเรอนหรอในชมชน เพอใหผประสบภยมความปลอดภยกอนทจะไปรบการรกษาในหนวยบรการทเหมาะสมตอไป นอกจากน คณะผจดท าคาดหวงวาคมอนจะเปนประโยชนส าหรบเยาวชนในโรงเรยนตาง ๆ ไดศกษาดวยตนเอง จงจดท าใหมสาระงาย ๆ ทเดก ๆ หรอเยาวชนจะสามารถอานท าความเขาใจและใชเปนแนวปฏบตตอไป

รองศาสตราจารย ดร.สวรรณา จนทรประเสรฐ ประธานโครงการฯ

สารบญ

เรอง หนา 1. การชวยฟนคนชวตเบองตน 1 2. การเคลอนยายผปวย 5 3. การปฐมพยาบาลเมอถกน ามนน ารอนลวก 9 4. การปฐมพยาบาลเมอถกไฟไหม 10 5. การปฐมพยาบาลผทถกแมลง สตว กด ตอย ต า 11 6. การดแลบาดแผล 17

1

ชวยเหลอตนเอง

มผชวยเหลอ

ชวยเหลอตนเอง

มผชวยเหลอ

ชวยเหลอตนเอง

มผชวยเหลอ

ชวยเหลอตนเอง

มผชวยเหลอ

การชวยฟนคนชพขนพนฐาน อ.พชรนทร พลทว

การชวยฟนคนชพคอการชวยชวตเบองตน เมอผปวยหมดสต หยดหายใจหรอหวใจหยดเตน กอนสงตอใหแพทยหรอ เจาหนาทจาก โรงพยาบาลดแลรกษาตอไป วตถประสงค

เพอชวยใหเซลลของรางกายมออกซเจนไปหลอเลยงเพยงพอ โดยเฉพาะสมอง จนกระทงระบบตาง ๆ ของรางกายท างานไดเปนปกต

อาการผบาดเจบทตองชวยฟนคนชพ

1.ไมรสกตว 2. ไมหายใจ 3. หวใจหยดเตน หลกการปฏบตชวยชวต

1. เปดทางเดนหายใจ ( Open Airway =A ) 2. ชวยการหายใจ ( Breathing = B ) 3. ชวยการไหลเวยนโลหต ( Circulation = C ) การชวยเหลอ ก. กรณยงรสกตว เพอเอาสงอดตนออกและท าใหการหายใจกลบคนสปกต 1. ถาไอได กระตนใหไอแรง ๆ 2. ถาไอไมได ดนใตกะบงลม 5 ครง ท าตอเนองจนกวาสงอดตนจะหลดออก หาม ! ใชนวพยายามลวงสงอดตนออกเพราะจะดนใหเขาลกไปอก

2

ข. กรณไมรสกตว ขนตอนท 1 ประเมนความรสกตว: เรยก ปลก เขยาตว

ขนตอนท 2 ขอความชวยเหลอ ขนตอนท 3 พลกผบาดเจบนอนราบบนพนเรยบแขง ขนตอนท 4 เปดทางเดนหายใจ และมองดสงของในปากโดยใชสนมอกดหนาผากและ 2 นว เชยคางยกขน

คณเปนอยางไร

บาง?

ชวยดวยคนหยดหายใจ

โทรบอก 1669 ใหดวย

3

ขนตอนท 5 ตรวจการหายใจ เพอดวามการหายใจปกตหรอไม โดยใช ตาด หฟง แกมสมผส (ใชเวลาตรวจ 10 วนาท)ใหหนาแหงน (Head Tilt and Chin Lift)

ขนตอนท 6 ถาไมหายใจ : ชวยหายใจ โดยการเปาปาก ยาวๆ 2 ครง การเปาปาก : ตองเหนทรวงอก กระเพอมขนทกครง ขนตอนท 7 ชวยการไหลเวยนโลหต : กดหนาอก

• ต าแหนงวางมอ : เหนอกระดกลนป 2 นวมอ • สงทใชกด : สนมอ 2 ขางซอนกน • กดหนาอกจ านวน : 30 ครง * ความลก : 1.5 - 2 นวฟต กดหนาอกใหตอเนองและสม าเสมอ * ความเรวในการกด : 100 ครงตอนาท

แขน

ตงฉากกบหนาอกขณะกด

4

ขนตอนท 8 ท าการเปาปาก 2 ครง และกดหนาอกตอเนองไปเรอย ๆ อตราสวนการเปาปากตอการกดหนาอก 2 : 30

สงทแสดงวาการชวยชวตไดผล 1. เรมรสกตว สายหนา ขยบแขน ขา 2. มการหายใจ 3. เรมมการกลน การไอ 4. สผวหนงเปลยนแปลงดขน (สชมพ) จะหยดท าการชวยชวตเมอใด 1. เมอผบาดเจบมการหายใจและมชพจร 2. เมอมบคลากรทางการแพทยมารบชวงตอ 3. เมอผชวยเหลอเหนอยจนไมสามารถชวยตอไปได

5

การเคลอนยายผบาดเจบ อาจารยตระกลวงศ ฦาชา

ท าไมถงตองเคลอนยาย เพอชวยใหผบาดเจบออกจากสถานททเสยงตอการเกดอนตรายเพมากขนและใหการปฐมพยาบาลไดอยางสะดวกและมความปลอดภยพรอมทงจะไดสงผบาดเจบไปรบการรกษาตออยางรวดเรวและปลอดภย หลกในการเคลอนยายผบาดเจบ

1. เมอพบผปวยครงแรกตองประเมนผบาดเจบกอน 1.1. การประเมน สามบ (B,B,B,) Breathing การหายใจ ดวาผบาดเจบยงหายใจหรอไม ถายงมลม

หายใจอยกใหการชวยเหลอ แตถาไมหายใจควรใหการชวยเหลอการหายใจเบองตนกอนแลวจงใหการชวยเหลอ

Bleeding การหามเลอด โดยการสงเกตวาผบาดเจบมบาดแผลเลอดออกบรเวณไหน ถามแผล หรอมเลอดออกมากตองชวยเหลอหามเลอด

Broken การหกของกระดกโดยการสงเกตวาผบาดเจบมกระดกหกหรอไม ถามใหการชวยเหลอโดยการดามสวนบรเวณทหกหรอบวมใหอยนงกบทมากทสด

1.2. ในกรณทกระดกหก หรอสงสยวาหก 1.2.1 หากกระดกตนคอหก หรอสงสยวาหกไมควรเคลอนยาย

ควรเรยกใหคนชวยเทานน เพราะหากชวยเหลอผดวธอาจจะเกดอนตรายแกผบาดเจบถงพการหรอเสยชวตได

6

1.2.2 กระดกบรเวณอนหก ควรพจารณาวาตองชวยเหลอหรอไม

- หากตองชวยเหลอควรชวยโดนการดามสวนบรเวณทหกดงทกลาวมาแลวใน เรอง Broke ขางตนกอนจงเคลอนยาย

- หากไมสามารถชวยเหลอควรจะคอยใหก าลงใจ ปลอบใจ และเรยกผอนใหมาชวยเหลอ วธทใชในการเคลอนยาย 1. การเคลอนยายโดยผชวยเหลอคนเดยว วธท 1 พยงเดน วธนเหมาะส าหรบส าหรบผบาดเจบทรสกตวด และสามารถเดนได

วธท 2 การอม วธนใชกบผบาดเจบทมน าหนกตวนอย ไมสามารถเดนได หรอการบาดเจบทไมรนแรง

7

2. การเคลอนยายผบาดเจบโดยผชวยเหลอสองคน วธท 1 การท าเปลมอ การพยงเดน วธท 2 การนงเกาอ

3. การเคลอนยายผบาดเจบโดยผชวยเหลอหลายคน

วธท 1. การยก 3 คนขางเดยวกน

8

วธท 2. การยก อมนอน เหมาะส าหรบผบาดเจบในรายทไมรสกตว ตองการอมขนวางบนเตยงหรออมผานทางแคบๆ

วธท 3 การยกอมนอนดวยผา ใชผาหมหรอผาปทนอน

ผแสดงภาพประกอบโดยนสต สาขาวชาวทยาการเดนเรอ วทยาลยการขนสงและโลจสตกส มหาวทยาลยบรพา

9

การปฐมพยาบาลเมอถกน ามน – น ารอนลวก รศ.ดร.สวรรณา จนทรประเสรฐ

เมอถกน ามน น ารอนลวก รวมทงไฟลวก โดนทอไอเสยรถจกรยานยนต ผบาดเจบจะมอาการปวดแสบ รอนบรเวณผวหนง หากทงไวนานผวหนงบรเวณนนจะพองขน มน าอยภายใน และเกดอกเสบไดในวนตอ ๆ มา การปฐมพยาบาล เมอประสบใหม ๆ ในครวเรอน ชวยเหลอเบองตน ดงน 1. ถาผวหนงสกปรกลางผวหนงใหสะอาดดวยน าประปาและสบ 2. แชบรเวณทถกลวกในน าเยน เอาน าจากขวดน าดมในตเยน หรอน าประปาเทใสหมอ หรอกะละมงทสะอาด แชมอหรอเทาทถกลวกลงไป หรอถาเปนบรเวณล าตว โดนแขน โดนขา ใหเอาน าเยนมาประคบแทน โดยใชผาสะอาดชบน าเยนหรอถงพลาสตกใสน าเยนมาประคบไว หากเรมรสกผารอนใหชบน าเยนใหม 3. แชหรอประคบไว จนกวาจะรสกวาอาการปวดแสบรอนหมดไป 4. ถาเปนมากควรไปโรงพยาบาลหรอสถานอนามยใกลบาน

หาม ทาดวยยาสฟน หรอน าปลา

10

สมนไพรทใชได วานหางจระเข ตดใบใหญ ๆ ลางเปลอกใหสะอาด ปลอกเปลอกสเขยว ๆ ออกใหหมด เหลอแตวนใส ๆ ภายใน น ามาประคบบนผวหนง แทนน าเยนได ระวง : อยาเสยเวลาปลอกเปลอกนาน แชน าเยนไวกอนสะดวกกวา

เมอถกไฟไหม ปฏบตเชนเดยวกบการถกน ามน น ารอนลวก แตถาเปนบรเวณหนาหรอกวางลก มบาดแผล ผวหนงพอง ฉกขาด ขาวซด/ด า รบไปโรงพยาบาลโดยดวนดวย

11

การปฐมพยาบาลผทถกแมลง สตว กด ตอย ต า อาจารย อโณทย วรยะ

สนขและสตวเลยงลกดวยนมกด แนวทางการรกษา

1. ลางแผลใหสะอาดดวยน ายาลางแผล 2. ไปโรงพยาบาลเพอ

2.1 ฉดวคซนปองกนโรคบาดทะยก 2.2 รบยาปฏชวนะ 2.3 ถามอาการปวดใหยาแกปวด 2.4 พจารณาการฉดวคซนปองกนพษสนขบา

3. สงเกตอาการสนขอยางนอย 10 วน 4. ควรน าสงตรวจหวสนขถาท าได เพอยนยนโรค

งกด (Snake bite) งไมมพษ วธการปฐมพยาบาล

• ลางแผลดวยน าสะอาด หามกรด ตด ดด จไฟหรอพอกยาบรเวณแผลทถกงกด เนองจาก อาจท าใหมการตดเชอได ไปโรงพยาบาลเพอฉดวคซนปองกนโรคบาดทะยก

งมพษกด งจ าแนกตามพษง มอย 3 ชนดใหญดวยกน ไดแก 1. งพษทมผลตอระบบประสาท: งเหา งจงอาง งทบสมงคลา งสามเหลยม

12

เปรยบเทยบความแตกตางระหวางงเหาและงจงอาง

2. งพษทมผลตอระบบเลอด: งแมวเซา งกะปะ งเขยวหางไหม

ภาพงแมวเซา

3. งพษทมผลตอระบบกลามเนอ: งทะเล ปฏกรยาจากพษง 1. เฉพาะต าแหนงทถกกด - เลอดออก - ปวด บวม และมเนอตายได 2. ตอระบบอวยวะรางกายโดยรวม พษทมขนาดใหญถกดดซมเขาสกระแสเลอดทาง ระบบน าเหลอง ความผดปกตทพบได คอ 1. ความดนโลหตตก ชอก 2. คลนไส อาเจยน ปวดทอง ถายเหลว 3. ผนลมพษ 4. อาการทางระบบตามชนดของง

13

อาการแสดงทวไปจะเกดมากหรอนอยมกไดสดสวนกบปรมาณพษงทเขาสรางกาย การดแลรกษากอนมาโรงพยาบาล วตถประสงคเพอลดหรอชะลอการแทรกซมของพษงและชวยปองกนภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขน โดย

• หลงจากถกงกดใหหลกใหพนตวงโดยเรวทสดเพอปองกนการถกกดซ า

• พยายามใหบรเวณทถกงกดเคลอนไหวนอยทสด หากผปวยอยนงพษจะดดซมชา เนองจากพษจะถกดดซมผานทางระบบน าเหลอง

• ลางแผลดวยน าสะอาด • หามกรด ตด ดด จไฟหรอพอกยาบรเวณแผลทถกงกด เนองจาก

อาจท าใหมการตดเชอได • หามดดแผลงกดอาจเกดอนตรายรายแรงตอผดด • อยาดมยากระตน • ใหใชผาพนแผล หรอผาพนขอเคลดชนดยดหยนได พนจาก

แผลไปถงขอตอ • จากนนหาไมกระดานมาดาม แลวพนดวยผาพนแผลทบอกครง

เพอใหผปวยเคลอนไหวนอยทสด • น าผปวยสงโรงพยาบาลโดยเรวทสด • น างทกดไปดวย(ถาเปนไปได) แตไมจ าเปนจะตองเสยเวลา

ตามหาง

14

ภาพการใชผาพนแผล

ผง ตอ แตน ตอย เหลกไน (sting) มพษทมผลท าใหเมดเลอดแดง เมดเลอดขาวแตก ผปวยสวนใหญไมไดเสยชวตเพราะพษของแมลง แตจะเสยชวตจากภาวะชอกจากการแพ แนวทางการรกษา

• ลางดวยน าและสบ • เอาเหลกในทฝงออก โดยใช scot tape ตดแลวดงออกตองระวง

อยาไปกดบรเวณถงพษ • การใชน าแขงประคบ จะชวยลดการกระจายของพษและลด

ความเจบปวดได

15

สตวทะเลทกอใหเกดอนตรายจากการสมผส : (ปลาดกทะเล, แมงกะพรน, หอยเมน) ปลาดกทะเลแทง อนตรายจากปลากลมนเกดจากไปสมผสโดนกานครบแขงบรเวณครบหลงและครบ อก แนวทางการรกษา

• ลางแผลใหสะอาด • ดงเงยง หรอหนามทต าอยออกจากแผล • ใชความเยนประคบ • ใหทานยาแกปวด • พจารณาใหวคซนปองกนบาดทะยก

แมงกะพรน (jelly fish) อาการและอาการแสดง ขนกบชนดของแมงกะพรน

• มอาการปวด แสบ แดง รอน ทนทในบรเวณทถกสมผส • ผนจะมลกษณะแปลก • ในรายทรนแรง อาจมอาการทางระบบ และมรอยไหม เมอหาย

จะมรอยแผลเปน แนวทางการรกษา

• ลางผวหนงบรเวณทสมผสดวยน าสะอาด • หากปวดมาก ใหประคบเยน และทานยาแกปวด • ใชผกบงทะเลต า/ขยแลวประคบไปทผนหรอใชน าสมสายชลาง • หลกเลยงการขดถทรนแรง • ปรกษาแพทยหากไมดขน

16

หอยเมน (Sea urchin) แนวทางการรกษา

ลางดวยน าสะอาด ใหเขยขนเมนสวนทเหนชดออกเทานน ขนทยงคางอย ถาฝงอยในบรเวณทไกลจาก กระดก ใหทบจน

แหลกเพอใหรางกายก าจดไดงายหรอประคบดวยน าสมสายช หากปวดมาก ใหประคบเยน และทานยาแกปวด

แมงปองตอย ตะขาบ แมงมมกด (Scorpion sting, Centipede and Spider bite)

แนวทางการรกษา

• ลางแผลดวยน าสะอาด • ใชความเยนประคบ • ใชส าลชบแอมโมเนยประคบ • แนะน าฉดวคซนปองกนบาดทะยก

ถามอาการ ปวดศรษะ เวยนศรษะ คลนไสอาเจยน รสกตวนอยลง ตองรบน าไปโรงพยาบาล

17

การดแลบาดแผล

อาจารยปาจรา โพธหง

เดกหลายคน คงเคยเกดอบตเหตและไดรบบาดเจบ เชน จากการโดนมดบาด การหกลม เปนตน สวนใหญอบตเหตเหลานกกอใหเกดบาดแผลทผวหนง มเลอดออกจะมากหรอนอยกขนอยกบขนาดของบาดแผล ซงจ าเปนตองไดรบการปฐมพยาบาลเบองตน คอ สงของทจ าเปนตองใชในการท าแผล - ส าลสะอาด - ผากอซสะอาด - พลาสเตอรปดแผล - แอลกอฮอล70% - น ายาเบตาดน (Batadine Solution) - น าเกลอลางแผล (Normal Saline Solution) ขนตอนในการท าแผล 1. กรณทมเลอดออก ใหท าการหามเลอดทนท โดยใชผาสะอาดกดบาดแผลทมเลอดออก ประมาณ 5-10 นาท 2. ลางมอใหสะอาดกอนท าแผล 3. ลางบาดแผลดวยน าสะอาด หรอใชน าเกลอลางแผล และฟองบาดแผลดวยสบ ลางสงสกปรกออกใหหมด 4. เชดรอบบาดแผล ดวยส าลชบแอลกอฮอล (เชดจากขางในวนมาขางนอกทางเดยวกน) 5. ทาน ายาเบตาดน ทบาดแผล 6. ปดบาดแผลดวยผากอซสะอาด และตดพลาสเตอรปดแผล

18

ฉกเฉน โทร 1669

19