1

รายงานการศกษา

เรอง

“ถนนเชอมตอโครงการทวาย: ตนทนทถกซกซอนจากผลกระทบโครงการและกระบวนการ

ออกแบบกลไกรบมอและแกไขปญหาจากโครงการโดยชมชนผไดรบผลกระทบ”

จดท าโดย

กลมเสรภาพแมน าโขง

(The Mekong Butterfly)

2

ค าน า

รายงานการศกษา “ถนนเชอมตอโครงการทวาย: ตนทนทถกซกซอนจากผลกระทบโครงการและกระบวนการ

ออกแบบกลไกรบมอและแกไขปญหาจากโครงการโดยชมชนผไดรบผลกระทบ” ฉบบน จดท าโดย กลมเสรภาพแมน าโขง ม

เนอหาทตอเนองจากรายงานการศกษากอนหนาน คอ “ถนนเชอมตอโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย:

การตรวจสอบธรรมาภบาลการลงทนของภาครฐและเอกชนในการด าเนนโครงการ” ซงมเนอหาทเนนไปทการตรวจสอบธรร

มาภบาลของหนวยงานทเกยวของในการผลกดนโครงการถนนเชอมตอสองชองทางในโครงการทาเรอน าลกและเขต

เศรษฐกจพเศษทวาย โดยเฉพาะส านกงานความรวมมอเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (องคการมหาชน) (สพพ .) ซงม

บทบาทในการสนบสนนทางการเงนและวชาการโดยตรงตอโครงการดงกลาววาไดมการปฏบตตามมตคณะรฐมนตรเมอ

วนท 16 พฤษภาคม 2559 ทเกยวของกบโครงการทวายและการก ากบดแลการลงทนของผลงทนสญชาตไทยใน

ตางประเทศทงภาครฐ รฐวสาหกจ และภาคเอกชน โดยรายงานดงกลาวพบวา สพพ. ยงไมมการปฏบตตามมต

คณะรฐมนตรดงกลาว และอาจขดตอหลกธรรมาภบาลดานการลงทนตามหลกการชแนะแหงสหประชาชาตวาดวยธรกจและ

สทธมนษยชน (UNGP) ทใหความส าคญกบสามเสาหลก ไดแก คมครอง เคารพ และเยยวยา

ส าหรบรายงานฉบบนมงเนนไปทการชใหเหนถงผลกระทบสบเนองหรอทในรายงานฉบบนเรยกวา “ตนทนทถก

ซกซอน” (Hidden Cost) ทเกดจากโครงการถนนเชอมตอในโครงการทวายในพนทเปาหมายการศกษา คอ พนทกามอง

โตย ซงมหมบานทไดรบผลกระทบโดยตรงและโดยออมจากการด าเนนโครงการของบรษทผพฒนาโครงการ นบตงแตเรม

กอสรางจนถงปจจบน โดยปญหาผลกระทบทผานมาตาง ๆ ยงไมไดรบการแกไขอยางแลวเสรจและเปนธรรมกบผทไดรบ

ผลกระทบในพนท ซงในขณะนทาง สพพ. ก าลงด าเนนการส ารวจและออกแบบรายละเอยดโครงการดงกลาวเพอทจะ

เดนหนาโครงการตอในอนาคต นอกจากนเนอหาทส าคญทจะปรากฏอยในรายงานฉบบนคอการเตรยมการหรอกลไกการ

รบมอของชมชนตอโครงการดงกลาวดวย วาเปนอยางไร เพอชใหเหนจดยน ขอเรยกรอง/ขอเสนอแนะ ความกงวล และการ

แกไขปญหาและการตอรองอ านาจของชมชนตอผมอ านาจ โดยเฉพาะในสวนราชการและบรษทผพฒนาโครงการทเกยวของ

กบโครงการน โดยคณะผด าเนนการศกษาหวงเปนยางยงการตอสและการออกแบบวธการตอรองหรอจดการกบบญหาท

เกดขนในโครงการพฒนาขนาดใหญนจะสามารถท าใหภาครฐและภาคเอกชนไทย ตระหนกถงความส าคญของสทธ

มนษยชนและสทธชมชนของผคนในประเทศเพอนบานหรอประเทศอนใดภายใตการพฒนาโครงการตาง ๆ และหนมาเอา

จรงเอาจงใหเกดการปรบเปลยนธรรมาภบาลการลงทนของพวกเขาหรอมการก ากบดแลการลงทนทใหความส าคญตอสทธ

มนษยชน สทธชมชน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางเปนรปธรรม

รายงานการศกษาฉบบนจดท าโดยกลมเสรภาพแมน าโขง (The Mekong Butterfly) และไดรบการสนบสนนโดย

มลนธไฮนรคเบรล (Heinrich Boll Foundation)

3

บทคดยอ

โครงการถนนเชอมตอในโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย เปนโครงการทถก

ด าเนนการมาตงแตป 2554 จนถงปจจบน ถนนเสนนมความยาว 138 กโลเมตร จากโครงการเขตเศรษฐกจพเศษทวายไป

ยงบรเวณชายแดนไทย – พมา ทดานพน ารอน จ. กาญจนบร ตลอดระยะเวลาทผานมาการด าเนนโครงการไดสราง

ผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคมอยางมากตอชมชนกะเหรยงในพนทโครงการ โดยในปจจบนผลกระทบทเกดขนแลวนน

ยงไมไดรบการแกไขแตอยางใด อกทงในขณะนทางรฐบาลไทยโดยส านกงานความรวมมอเศรษฐกจประเทศเพอ นบาน

(สพพ.) ก าลงท าหนาทสนบสนนโครงการใหเดนหนาตอทงในดานการเงนและดานวชาการ และยงไมมททาวาจะแกไข

ผลกระทบทเกดขนแลวกอนแตอยางใด จากการศกษาพบวา โครงการถนนเชอมตอในโครงการทวาย นไมไดสงผลกระทบ

ทางตรงเชงกายภาพเทานน แตยงสงผลใหเกดผลกระทบสบเนอง หรอ ตนทนทถกซกซอน ทรายงานการประเมนผล

กระทบสงแวดลอมและสงคมของโครงการไมไดพดถง เชน คาครองชพทเพมสงขนและคาเสยโอกาสจากการสญเสยแหลง

ทรพยากรของชมชน นอกจากนนแลวทางชมชนทไดรบผลกระทบยงไดแสดงออกถงความกงวลตอผลกระทบทจะเกดขนซ า

และอาจซ าเตมปญหาทมอยแลว ชาวบานมขอเรยกรองใหทางบรษทผพฒนาโครงการและหนวยงานทเกยวของทงในสวน

ของไทยและพมาเรงแกไขปญหาทเกดขนแลวกอนทจะมการด าเนนการใด ๆ ผานกลไก/มาตรการทเรยกวา “คณะกรรมการ

สามฝายเพอแกไขปญหา ฟนฟ เยยวยาผลกระทบจากโครงการถนนเชอมตอในโครงการทวาย”

กลมเสรภาพแมน าโขง

4

กตตกรรมประกาศ

รายงานการศกษาฉบบนไมอาจสมบรณได หากขาดความชวยเหลอ ความรวมมอ และจตใจอนเปนกลยาณมตร

ขององคกรภาคประชาสงคม องคกรชมชน และประชาชนผไดรบผลกระทบทเกยวของทงในไทยและพมา มลนธเสมสกขา

ลย เปนองคกรทท างานตดตามการลงทนขามพรมแดนของไทยโดยเฉพาะในโครงการเขตเศรษฐกจพเศษทวายมาอยาง

ยาวนานและลกซง และนบเปนองคกรทใหความชวยเหลอกบทางกลมเสรภาพแมน าโขงเปนอยางมากทงในแงของการ

อ านวยความสะดวกและประสานงานกบกลมหรอองคกรภาคประชาสงคม องคกรชมชนในพนทเปาหมายการศกษาในครงน

และขอขอบคณองคกรภาคประชาสงคมในทวาย เชน สมาคมพฒนาทวาย (Dawei Development Association: DDA) ทให

ขอมลและการวเคราะหทเฉยบแหลมของสถานการณและภาพรวมของการพฒนาในทวายทก าลงเกดขนซงเปนประโยชนตอ

การศกษาในครงนอยางมาก ขอชนชมและขอบคณคณะท างานตดตามการลงทนขามพรมแดน (ETO Watch Coalition) ท

เปนมตรทรวมกนผลกดนประเดนการพฒนาธรรมาภบาลขามพรมแดนในการลงทนของไทยในประเทศเพอนบานทเกอกล

และฝาฟนความยากล าบากกนมาอยางใกลชดจนสามารถท าใหประเดนดงกลาวไดรบการพจารณาจากหนวยงานตาง ๆ ทง

ในและนอกประเทศ นอกจากนนแลว การจะเขาไปส ารวจและเกบรวบรวมขอมลเชงลกในระดบครวเรอนและระดบหมบาน

อาจเปนไปไมไดเลย หากไมไดรบความชวยเหลอขององคกรชมชนในพนทกามองโตยอยาง Community Sustainable

Livelihood and Development Organization หรอ CSLD ทคอยใหค าแนะน าและอ านวยความสะดวกน าพาคณะ

ผด าเนนการศกษาเขาไปยงพนทเฉพาะ พรอมทงมองเหนถงความส าคญของการท าการศกษาในครงนและใหขอมลทเปน

ประโยชนอยางยง ยงไปกวานนยงชวยสรางความไววางใจของคณะผด าเนนการศกษาประชาชนผไดรบผลกระทบในพนท

กามองโตยเปนอยางด และแนนอนวาทขาดไมไดเลยคอองคกรชมชนและประชาชนทไดรบผลกระทบจากโครงการถนนสอง

ชองทางในพนทเปาหมาย ทงประชาชนจากหมบานการตอน , หมบานกาเลจ, หมบานตะบวชอง และหมปนธาดอว ท

เสยสละเวลาอนมคามารวมแลกเปลยนความคดเหนและใหขอมลและขอเทจจรงอนมคายงและเปนประโยชนตอการศกษาใน

ครงน สดทายนทางกลมเสรภาพแมน าโขง ตองขอขอบคณและขอคารวะตอจตใจอนเมตตาไปยงทกภาคสวนทเกยวของมา

ณ โอกาสนดวย

5

สารบญ

เรอง หนา ค าน า 2 บทคดยอ 3 กตตกรรมประกาศ 4 บทน า 7 ทมาและความส าคญ 7 ค าถามของการศกษา 10 เปาหมายของการศกษา 11 จดประสงคการศกษา 11 ขอบเขตการศกษา 11 วธการศกษาและการเกบขอมล 13 ขอทาทายหรอเงอนไขการศกษา 16 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 18 บทท 1 มหากาพยโครงการถนนเชอมตอในโครงการทวาย: พฒนาการโครงการจากอดตถงปจจบน

19

บทท 2 กามองโตย: ประวตศาสตร นเวศวทยา เศรษฐกจและวฒนธรรม กบการเขามาของโครงการถนนเชอมตอ

31

2.1 ภมศาสตรและลกษณะทางกายภาพของกามองโตย 31 2.1.1 ลกษณะทางกายภาพและประชากร 32 2.1.2 ทรพยากรธรรมชาต 33 แหลงน า 33 ปาไม 34 สตวปา 34 ทดน 35 2.2 วถชวต วฒนธรรม และความเปนอยของชมชน 36 การปลกพชสวน 36 การท าไรหมนเวยน 38 การปศสตว 39 ศาสนาและความเชอ 40 2.3 ประวตศาสตรและความขดแยง 41 2.4 การคมนาคมและการเขามาของถนนเชอมตอในโครงการทวาย 42 2.5 ขอมลพนฐานรายหมบาน 43

6

2.5.1 หมบานการตอน 43 2.5.2 หมบานกาเลจ 44 2.5.3 หมบานปนธาดอว 45 2.5.4 หมบานตะบวชอง 45 2.6 องคกรชมชนและการจดการในพนท 46 2.6.1 องคกรชมชน 47 2.6.2 การจดการตนเองของชมชน 47 บทท 3 ตนทนทถกซกซอน: ผลกระทบ ความสญเสยทางเศรษฐกจ และความ (ไม) มนคงทางอาหารและชวต

49

3.1 ผลกระทบดานตาง ๆ 49 3.1.1 แหลงน าตาง ๆ 49 3.1.2 ทดนและพชผลทางการเกษตร 50 3.1.3 คาชดเชย 53 3.1.4 สตวปาและปาไม 55 3.2 ตนทนทถกซกซอน: ผลพวงจากผลกระทบ 56 3.2.1 คาใชจายทเพมขน 56 การใชน าจากทอประปา/การปมน า/การซอน าดม 56 คาอาหารและปลา 57 คาเดนทางเพอเขาถงแหลงทรพยากร 58 3.2.2 คาเสยโอกาสทางเศรษฐกจ 59 3.2.3 ความมนคงทางอาหารและปญหาหนสน 60 บทท 4 กลไกการแกไขปญหา: การตงรบและการสรางอ านาจตอรองเชงกลไก/มาตรการตอการเขามาของโครงการถนนเชอมตอของชมชน

62

4.1 ความกงวลตอผลกระทบ 62 4.1.1 ความกงวลผลกระทบเชงรปธรรม 62 4.1.2 ความกงวลตอธรรมาภบาลของผพฒนาโครงการ 65 4.2 ขอเรยกรอง/ขอเสนอของชมชน 66 4.3 จดยนตอโครงการ 68 4.4 กลไก/มาตรการในการรบมอ แกไขปญหา และฟนฟผลกระทบจากโครงการ 69 4.4.1 องคประกอบของกลไก/มาตรการ 69 4.4.2 หนาทและความรบผดชอบ 70 สรปขอคนพบ 72 บรรณานกรม 75

7

บทน า

ทมาและความส าคญ

หนงทศวรรษทผานมา นบตงแตป 2551 – 2562 โครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย ขนาด 196.5

ตารางกโลเมตร ซงตงอยทางภาคตะวนตกเฉยงเหนอของเมองทวาย ภมภาคตะนาวศร สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมา ได

ถกด าเนนการกอสรางภายใตความรวมมอระหวางรฐบาลไทยและรฐบาลพมา เพอจดประสงคในการสรางความมงค งและ

ความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจภายใตแนวคดการพฒนาดวยการน าโครงการขนาดใหญอยางเขตเศรษฐกจพเศษ เขอน

และโครงสรางพนฐานตาง ๆ เชน ทาเรอขนาดใหญ สายสงกระแสไฟฟา ไฟฟา การประปา และการสรางถนน มาใช ทงน

เพอใหเกดการพฒนาและการเชอมตอในระดบภมภาคแมน าโขงตามแนวระเบยงเศรษฐกจทางตอนใต (Southern

Economic Corridor) โดยโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย หรอ โครงการทวาย จะเปนประตบานแรกของ

ระเบยงเศรษฐกจนทจะเปดเสนทางการเชอมตอจากทางตะวนตกสดในชายฝงทะเลอนดามนไปยงตะวนออกสดในประเทศ

เวยดนามบรเวณสามเหลยมปากแมน าโขงออกสทะเลจนใต สงกอสรางทส าคญในการเชอมโยงนคอ ถนน ทกอนหนาจะม

การด าเนนโครงการนนบรเวณพนทนยงคงเปนพนททมการใชประโยชนจากชมชนและประชาชนในทองถนอยกอนแลว แต

ไมไดมการสรางถนนทสามารถเชอมตอไปยงชายแดนไทยในดานพน ารอน จ. กาญจนบร เพอการขนสงสนคาและบรการ

ระหวางประเทศหรอชายแดนในสวนนแตอยางใด หากจะมถนนกมเพยงแตถนนขนาดเลกหรอถนนคอนกรตภายในประเทศ

ทถกพฒนาขนโดยรฐบาลพมาหรอรฐบาลภมภาคตะนาวศรทถกใชเพอสญจร

แมผานไปเกอบ 10 ป โครงการยอยแรกทเปนโครงการบกเบกอยางโครงการถนนเชอมตอโครงการทาเรอน าลก

ทวาย – ชายแดนบานพน ารอน จ. กาญจนบร ซงมความยาวราว 138 กโลเมตร นบตงแตป 2553 ทบรษท อตาเลยนไทย

ดเวลอปเมนต จ ากด (มหาชน) บรษทเอกชนยกษใหญจากไทยทไดรบสมปทานจากรฐบาลพมาใหเปนผพฒนาโครงการ

เขาไปด าเนนการกอสรางถนน โดยในการกอสรางถนนนนเปนการบกรกถากถางพนท (ทถกมองโดยรฐและทนวาเปนท) รก

รางในบรเวณพนททจะมการสรางทาเรอน าลกขนาดใหญในอนาคตเพอรองรบการขนถายสนคาและบรการทมาจากทาง

ทะเล และมการบกรกพนทในสวนทอยภายใตอทธพลดานการปกครองและการควบคมดแลของสหภาพแหงชาตกะเหรยง

หรอ Karen National Union: KNU (ซงอยตดกบชายแดนไทย) กยงไมเสรจสน ไมมความสมบรณของพนทถนน และท

ส าคญทสดถนนเชอมตอนแมจะเปนพนทสมปทานและไดรบการยนยอมจากรฐบาลพมาในการด าเนนโครงการ แตกไมไดรบ

การยนยอมและเหนชอบจากผคนในพนทดงกลาว สทธของผคนในพนทซงเปนชนเผาพนเมองทอาศยอยทนนบรอยนบพน

ปถกละเลยจากการพฒนา ไมมการแจงขอมลและแจงเตอนจากทางบรษทผพฒนาโครงการใหกบคนในพนทรบทราบและ

รวมตดสนใจกอนทจะเรมโครงการแตอยางใด โดยผทไดรบผลกระทบมากทสดในโครงการกอสรางถนนเชอมตอนกคอ

ประชาชนซงสวนใหญเปนกลมชาตพนธกะเหรยงทอาศยอยตามแนวถนนในระยะทางรวม 100 กโลเมตรกอนจะเขาถงตว

เมองทวาย ตามรายงาน “เสยงจากชมชน: ขอกงวลเกยวกบเขตเศรษฐกจพเศษทวายและโครงการทเกยวของ” ซงจดท าโดย

8

สมาคมพฒนาทวาย (Dawei Development Association: DDA) ระบวา1มจ านวน 18 หมบานทไดรบผลกระทบจาก

โครงการถนนเชอมตอสายน

ประชาชนผไดรบผลกระทบโดยเฉพาะในพนทของกลมชาตพนธกะเหรยงแสดงออกถงความไมพอใจในหลายตอ

หลายครงนบตงแตทบรษท อตาเลยนไทยฯ เรมเขาไปด าเนนโครงการกอสรางถนนในป 2554 – จนถงการถกยกเลกสญญา

สมปทานในป 2556 ในฐานะผพฒนาโครงการเพยงหนงเดยว อนเนองมาจากความขาดความรบผดชอบในการด าเนน

โครงการของบรษทในหลายดานดวยกนทงในแงของการละเมดสทธมนษยชนและสทธชมชน รวมถงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม อนเปนรากฐานทางเศรษฐกจและจตวญญาณของพวกเขา ไมวาจะเปนการเขาไปบกรกพนทเพอกอสราง

ถนนโดยไมไดรบความยนยอมหรอสมครใจจากชมชน ไมมการแจงเตอนและเปดเผยขอมลอยางละเอยดเกยวกบการด าเนน

โครงการ ชาวบานสวนใหญทไดรบผลกระทบจรง ๆ ไมมสวนรวมในการจดท ารายงานการประเมนผลกระทบทาง

สงแวดลอมตงแตตนและไมมอ านาจการตดสนใจแตอยางใด นอกจากนยงมปญหาในเรองของคาชดเชยทไมเปนธรรม ไม

สอดคลองกบความสญเสยทเปนจรง ผไดรบผลกระทบหลายรายไมไดรบคาชดเชยจนถงทกวนน เอกสารคาชดเชยทแจก

หลายฉบบไมสามารถน าไปใชในทางกฎหมายและทางราชการไดจรง

ผไดรบผลกระทบมการแสดงออกถงความไมพอใจตอการด าเนนโครงการกอสรางถนนเชอมตอ ทงในรปแบบของ

การขดขวางการกอสรางถนนในรปแบบของกองก าลงของสหภาพแหงชาตกะเหรยง การออกแถลงการณถงความไมพอใจ

และความกงวลทเกดขนและสรางผลกระทบตอชมชน ไปจนถงการชมนมประทวงของผไดรบผลกระทบอยเปนระยะ

แมวาในป 2556 บรษท อตาเลยนไทยฯ จะถกระงบสญญาในการเปนผพฒนาโครงการทวายอยางเตมตวเพยงผ

เดยวลง แตภาครฐไทย เมยนมา และรวมถงญป น ยงมความพยายามในการผลกดนโครงการอยางตอเนองผานการจดตง

นตบคคลเฉพาะกจขนมาลงทนรวมกนเพอสนบสนนผลกดนโครงการทวาย แตอยางไรกตาม ภายใตสญญาสามฝายระหวาง

บรษทนตบคคลเฉพาะกจ คณะกรรมการบรหารเขตเศรษฐกจพเศษทวาย ซงมหนาทในการบรหารและควบคมดแลโครงการ

ทวาย และบรษท อตาเลยนไทย กยงมการระบวาใหบรษท อตาเลยนไทยฯ ยงคงด าเนนการเกยวกบโครงสรางพนฐานตาง

ๆ ใหเสรจสน รวมถงโครงการถนนเชอมตอดวย อกทงในเวลาตอมาปลายป 2558 บรษท อตาเลยนไทยฯ ไดกลบเขาไปผ

ไดรบสมปทานโครงการอกคร ง แตไมใชโครงการทงหมดของโครงการทวาย แตเปนในสวนของโครงการทวายระยะแรก

เทานน ซงโครงการทวายระยะแรกนมพนทราว 27 ตารางกโลเมตร ประกอบดวยโครงสรางพนฐานตาง ๆ รวมกบพนท

นคมอตสาหกรรมอก 8 ตารางกโลเมตร และแนนอนวาโครงการถนนเชอมสองชองทางนน บรษท อตาเลยนไทยฯ ยงคง

เปนผด าเนนโครงการ นอกจากนในปเดยวกนทางรฐบาลไทยกใหความสนบสนนโครงการถนนเชอมตอสองชองทางดวย

การใหเงนกยมจ านวน 4,500 ลานบาท เสนอไปยงรฐบาลพมา ทงนเพอใหโครงการถนนเชอมตอสามารถด าเนนการตอไป

ไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพ เพราะการสรางถนนเปนปจจยส าคญในการเปดพนทการพฒนาโครงการยอย ๆ อน ๆ

ภายในโครงการได แตถงกระนนการใหเงนกยมดงกลาวกยงไมไดอนมตจากฝายรฐบาลเมยนมาในทนท เนองจากหลงจาก

นนไมนานเมยนมาการเขาสการเปลยนผานไปยงรฐบาลพลเรยนทมาจากการเลอกตงโดยการน าของพรรคสนนบาตชาต

1 สมาคมพฒนาทวาย, เสยงจากชมชน: ขอกงวลเกยวกบเขตเศรษฐกจพเศษทวายและโครงการทเกยวของ, หนา 15

9

เพอประชาธปไตย (National League for Democracy) ท าใหโครงการขนาดใหญตาง ๆ ตองหยดชะงกและรอการอนมต

จากรฐบาลใหมกอน

นอกจากนในป 2559 เมอวนท 16 พฤษภาคม ทางคณะรฐมนตรของไทยไดออกมตเกยวกบโครงการทวายทมการ

ด าเนนการในลกษณะทเปนการละเมดสทธมนษยชน ไดมมตใหมกลไกการก ากบดแลการลงทนของไทยในตางประเทศใหม

การเคารพสทธมนษยชนโดยน าหลกการชแนะแหงสหประชาชาตวาดวยธรกจและสทธมนษยชน (UN Guiding Principle

on Business and Human Rights: UNGP) มาปรบใชโดยหลกการดงกลาวมองคประกอบสามเสาหลกทส าคญคอ คมครอง

เคารพ และเยยวยา โดยยดโครงการทวายเปนกรณหลกแลวน าหลกการไปใชกบโครงการอน ๆ ทอยภายใตการลงทนของ

ไทยในตางประเทศดวย แตถงกระนน หนวยงานรฐทเกยวของตามมตคณะรฐมนตรกยงไมมการด าเนนการใด ๆ ทม

ลกษณะเปนรปธรรมทมลกษณะของการก ากบดแลการลงทน จะมกเพยงแตการจดท าแผนปฏบตการระดบชาตวาดวยธรกจ

และสทธมนษยชน (NAP) โดยกรมคมครองสทธเสรภาพ กระทรวงยตธรรม ซงอาจเปนวธการหนงในการน าหลกการ

UNGP มาใช เพอก ากบดแลการลงทนใหเคารพสทธมนษยชน อยางไรกตาม โครงการถนนเชอมตอยงคงด าเนนตอไป

เนองจากในเวลาตอมาในป 2561 ทางรฐบาลพมาไดอนมตรบเงนกยม 4,500 ลานบาท ในการพฒนาโครงการถนนเชอมตอ

ของโครงการทวาย

กลมเสรภาพแมน าโขง ในฐานะสมาชกของคณะท างานตดตามความรบผดชอบการลงทนขามพรมแดน (ETO

Watch Coalition) ไดท าการศกษาวจย เรอง “ถนนเชอมตอโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย: การ

ตรวจสอบธรรมาภบาลการลงทนของภาครฐและเอกชนในการด าเนนโครงการ” ผลของการศกษาวจยพบวาการใหเงนกยม

4,500 ลานบาทของรฐบาลไทยผานส านกงานความรวมมอพฒนาเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (องคการมหาชน) หรอ

สพพ. (NEDA) นน ไมไดมการปฏบตตามหรอสอดคลองตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 16 พฤษภาคม 2559 ทก าหนดใหม

การจดตงกลไกทเขามาก ากบดแลการลงทนของบรษทเอกชนในตางประเทศไมใหมการละเมดสทธมนษยชนและตองเคารพ

ตอสทธมนษยชนของประชาชนทไดรบผลกระทบโดยน าหลกการ UNGP มาปรบใชในการท างานของภาครฐและเอกชน

ชใหเหนวาการด าเนนการใหความชวยเหลอดานเงนกผอนปรนเพอสนบสนนโครงการถนนสองชองทางนไมไดปฏบต

สอดคลองกบหลกการ UNGP ทงยงซ าเตมปญหาทเกดขนแลวใหแยลงไปอก เพราะปญหาเกาทเกดขนนนยงไมไดรบการ

แกไขแตอยางใด

อยางไรกตาม จากการจดท ารายงานการศกษาดงกลาวของกลมเสรภาพแมน าโขงทพบวาในสวนการน าเสนอ

เนอหาของผลกระทบทเกดขนนนยงมจดออนในเรองของมลคาความสญเสยทางเศรษฐกจฐานรากจากโครงการในเชงตวเลข

และสดสวนเชงปรมาณ รวมถงตนทนทถกซกซอน (Hidden cost) ตาง ๆ ทสมพนธกบทรพยากรธรรมชาตและจากการ

ประชม “การพฒนาธรรมาภบาลขามพรมแดนสอาเซยน: เสยงสะทอนจากชมชน ” ในเดอนสงหาคม ป 2561 ซงเปนสวน

หนงใน “โครงการรณรงคเพอพฒนาขอเสนอแนะสาธารณะไปสความรบผดชอบขามพรมแดนในประเทศเพอนบานและ

อาเซยนในการลงทนโดยตรงของไทย” ซงมการตดตามการด าเนนการในโครงการถนนสองชองทางททางรฐบาลไทยมมตให

เงนกยม 4,500 ลานบาท เพอสรางและปรบปรงถนนสองชองทางในโครงการทวาย โดยการประชมดงกลาวนนผไดรบ

10

ผลกระทบ วทยากรทไดรบเชญ รวมถงผเขารวมการประชม ไดสะทอนบทเรยนและมขอเสนอทนาสนใจหลายประการ หนง

ในภาพสะทอนและขอเสนอทส าคญทดจะเปนขอสรปในการด าเนนงานตอไป คอ การผลกดนใหเกดกลไกความรบผดชอบ

และการชดเชยเยยวยาผลกระทบทเปนจรงและเปนรปธรรมมากยงขน

และนอกจากนเมอเขาสป 2562 สพพ. หรอ NEDA ยงคงมการด าเนนการขบเคลอนโครงการถนนเชอมตอสอง

ชองทางอยางตอเนองและเปนรปธรรมมากขน กลาวคอ ทาง สพพ. ไดมการวาจางบรษททปรกษาเพอส ารวจและออกแบบ

รายละเอยดของโครงการแลว และมการคาดการณวาโครงการจะกลบมาด าเนนการอกคร งในป 2563 โดยทปญหาทเกดขน

กอนหนานในพนทโครงการยงไมไดรบการแกไขอยางถงทสด

ดงนน กลมเสรภาพแมน าโขง จงมความจ าเปนทจะตองมการส ารวจและเกบขอมลมลคาทางเศรษฐกจของชมชน

และตนทนและผลกระทบแฝงตาง ๆ ทไมไดถกพดถงจากการด าเนนโครงการถนนเชอมตอโดยนกลงทนไทย โดยเฉพาะใน

รายงานการศกษา/ประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคมทผานมา รวมไปถงความกงวลของชมชนทจะเกดขนใน

อนาคต หากยงมการด าเนนการถนนเชอมตอโดยการผลกดนโครงการผานการใหเงนกยมของรฐบาลไทยในจ านวนเงน

4,500 ลานบาทผานหนวยงานอยาง สพพ. หรอ NEDA และยงไปกวานนจ าเปนทจะตองทราบความตองการ/ขอเสนอของ

ชมชนทจะผลกดนใหเกดกลไกหรอกระบวนการเยยวยาหรอฟนฟผลกระทบทเกดขนจากโครงการไปยงหนวยงานท

เกยวของ โดยเฉพาะในฝายของรฐบาลและนกธรกจไทย ซงเปนผลงทนหลกในโครงการน โดยหวงเปนอยางยงวาความ

กงวล ขอเรยกรอง/ขอเสนอ และกลไก/มาตรการดงกลาวทมาจากชมชนจะถกน าไปปฏบตไดจรงในอนาคต และหวงเปน

อยางยงวากรณนจะเปนกรณตวอยางทจะน าไปสการสรางกลไกลกษณะนและอาจไปไกลกวานไดในอนาคต

ค าถามของการศกษา

โครงการถนนเชอมตอในโครงการทวายไดสรางความเสยหายหรอสงผลกระทบทางเศรษฐกจฐานรากของชมชน

เปาหมายหรอไม อยางไร นอกจากนนแลวโครงการดงกลาวยงสงผลกระทบสบเนองใหกบชมชนอยางไรบาง

โดยผลกระทบสบเนองในสวนนจะเรยกวา “ตนทนทถกซกซอน” (Hidden Cost) ซงเปนตนทนทไมไดถกคด

ค านวณในรายงานการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมทผาน ๆ มา ซงเกยวกบการด าเนนชวตประจ าวนเมอ

ถนนเขามาเปลยนแปลงชมชนแลว

ชมชนเปาหมายทไดรบผลกระทบนนมความกงวลตอโครงการถนนเชอมตอทจะเกดขนในแงของผลลพธอนาคต

ในมตตาง ๆ อยางไรบาง เชน ดานความเสยหายของทรพยากรธรรมชาตในพนท และธรรมาภบาลในการ

ด าเนนโครงการทก าลงเกดขนในขณะนและในอนาคต

ชมชนเปาหมายทท าการส ารวจและเกบขอมลมขอเรยกรอง/ขอเสนอในการสรางกลไกความรบผดชอบและธรร

มาภบาลในเรองของการแกไขปญหาหรอฟนฟและเยยวยาผลกระทบทเกดขนแลวทจะถกเสนอตอผกระท าการ

ส าคญอยางภาครฐของทงเมยนมาและโดยเฉพาะในสวนของประเทศไทยอยางไรบาง

11

เปาหมายของการศกษา

เปาหมายของการศกษาในครงน คอ เพอใหความกงวลตอผลกระทบ ขอรองเรยน/ขอเสนอ และกลไก/มาตรการ

แกไขปญหาและฟนฟ ชดเชยเยยวยาผลกระทบจากโครงการทเสนอโดยชมชนผไดรบผลกระทบไดเปนทรบรและชวยสราง

ความเขาใจในทางสาธารณะเกยวกบธรรมาภบาลการลงทนขามพรมแดนของภาครฐและภาคธรกจไทย และคาดหวงเปน

อยางยงวาปญหาและผลกระทบของชมชน โดยเฉพาะความเสยหายทางเศรษฐกจอนเปนผลสบเนองจากผลกระทบของ

โครงการทในรายงานการศกษานเรยกวา “ตนทนทถกซกซอน” จะชวยสรางความเขาใจถงผลกระทบทมกไมถกพดถงโดย

ผพฒนาโครงการหรอบรษททปรกษา ตลอดจนภาครฐเองดวย อกทงหวงเปนอยางยงวาทางผพฒนาโครงการและภาครฐ

หรอหนวยงานทมสวนเกยวของกบโครงการถนนเชอมตอสองชองทางจะทบทวนการด าเนนโครงการและหนมาให

ความส าคญและจรงจงกบการปรบเปลยนธรรมาภบาลการลงทนในโครงการดงกลาว โดยเฉพาะในเรองของการเยยวยา

ผลกระทบ อนเปนหนงในสามเสาหลกของหลกการชแนะแหงสหประชาชาตวาดวยธรกจและสทธมนษยชน ดวยพจารณา

จากความกงวล ขอเรยกรอง/ขอเสนอ และกลไก/มาตรการแกไขปญหาหรอฟนฟเยยวยาผลกระทบทเสนอโดยชมชนทไดรบ

ผลกระทบจากโครงการมากทสด

จดประสงคของการวจย

เพอศกษาและท าความเขาใจถงความเสยหายทางเศรษฐกจฐานรากของชมชนกลมเปาหมายในมตตาง ๆ ท

สญเสยหรอไดรบผลกระทบจากการกอสรางโครงการถนนสองชองทางเชอมตอโครงการทวายไปยงชายแดนบาน

พน ารอน จ. กาญจนบร โดยเฉพาะในสวนทเรยกวาตนทนทถกซกซอน เชน รายจายทเพมขนและคาเสยโอกาส

ทางเศรษฐกจของชมชนหลงจากทผลกระทบทางตรงไดเกดขนแลว

เพอศกษาและท าความเขาใจถงความกงวลของชมชนทไดรบผลกระทบตามแนวโครงการถนนเชอมตอสอง

ชองทางโดยเฉพาะในทางเศรษฐกจฐานรากและทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หากโครงการกอสรางถนน

สองชองทางยงคงด าเนนตอไป

เพอพฒนากระบวนการและขอเสนอกลไกเชงนโยบายทเปนรปธรรมในการแกไขปญหาหรอฟนฟและเยยวยา

ผลกระทบทางลบซงมพนฐานขอมลจากการศกษามลคาทางเศรษฐกจ ความกงวล และขอเรยกรอง/ขอเสนอของ

ชมชนในกรณการสรางถนนเชอมตอสองชองทางตอตวกระท าการทส าคญอยางหนวยงานในฝายของรฐบาลไทยท

มสวนเกยวของ เชน ส านกงานความรวมมอเพอพฒนาเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน หรอ NEDA

เพอสรางความตระหนกรและสรางการแลกเปลยนเรยนรในระดบสาธารณะเกยวกบกลไกความรบผดชอบและธรร

มาภบาลเพอฟนฟเยยวยาผลกระทบทเกดขนจากการลงทนขามพรมแดนใหเปนทรบรในเมยนมา ไทย และเวท

ระดบอาเซยน และทฤษฎทเกยวของในการศกษา

ขอบเขตการวจย

ขอบเขตของการวจยออกเปน 3 สวน ดวยกน โดยมรายละเอยดดงน

12

1) ขอบเขตเชงเนอหา : สามารถแบงยอย ๆ ออกเปน 3 สวนส าคญ

1.1) ขอบเขตเนอหาวาดวยความส าคญของเศรษฐกจระดบฐานรากของชมชนทเกดจากความอดมสมบรณ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมภายในชมชนหรอภายในพนททไดรบผลกระทบจากโครงการถนนเชอมตอสองชองทาง

ซงสญเสยหรอถกลดรอนไปจากการกอสรางถนนสองชองทาง โดยเนอหาในสวนนจะเนนการน าเสนอ ผลกระทบทเกดขน

แลวทงในสวนของแหลงน า ทดน ปาไม และอน ๆ และผลกระทบสบเนองหรอ“ตนทนทถกซกซอนหรอไมไดถกพดถง” อน

เปนมลคาความเสยหายทางเศรษฐกจหลงจากสภาพแวดลอมชมชนถกท าลายไปแลว นบตงแตการเขามาของโครงการ

ดงกลาว โดยจะอธบายความเสยหายในสวนน ในมตตาง ๆ อนเปนคาใชจายครวเรอนทเพมสงขน เชน คาใชจายน า

คาอาหารและปลา คายานพาหนะเพอเขาถงแหลงทรพยากรทหางไกล และคาเสยโอกาสทางเศรษฐกจจากทดนท ากนทถก

ท าลาย เปนตน ซงจะอธบายทงในระดบครวเรอนและระดบหมบาน ทเปนพนทเปาหมายทสญเสยไปจากการเขามาของ

ถนนเชอมตอกอนหนานและแนวโนมหลงจากนหากการสรางโครงการยงคงด าเนนตอไปในมตตาง ๆ

1.2) ขอบเขตเนอหาวาดวยความกงวลของชมชนในอนาคตตอโครงการถนนเชอมตอสองชองทาง โดยเนอหาใน

สวนนจะชใหเหนถงความกงวลในมตหรอแงมมตาง ๆ ทจะเกดขน เชน มตทางเศรษฐกจ ในประเดนของรายได มตของวถ

ชวตความเปนอยทอาจเปลยนไป มตของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมไปถงความยงยน มตทางสงคม ตลอดจน

มตในเชงองคความรของทองถนทมอยและอาจเปลยนไปหากโครงการเสรจสน

1.3) ขอบเขตเนอหาวาดวยขอเรยกรอง/ขอเสนอหรอทางออกทจะน าไปสการสรางกลไกหรอกระบวนการเชง

รปธรรมเกยวกบความรบผดชอบและธรรมาภบาลเพอแกไขปญหา ตลอดจนฟนฟและเยยวยาผลกระทบจากโครงการถนน

เชอมตอ โดยในสวนขอเรยกรองและขอเสนอ รวมถงกลไกหรอกระบวนการเชงรปธรรมดงกลาวนจะเปนเนอหาทน าเสนอ

ตอหนวยงานทเกยวของ โดยเนนไปทในสวนรฐบาลไทยเปนส าคญ เชน NEDA กระทรวงการตางประเทศ และกรมคมครอง

สทธเสรภาพ กระทรวงยตธรรม เปนตน

2) ขอบเขตระยะเวลา: กลมเสรภาพแมน าโขงใชเวลาในการด าเนนการทงในสวนของการศกษาวจยเชงเอกสาร

การเกบขอมลเพอศกษาวจยในพนทเปาหมาย การจดท ารายงานผลการศกษา และน าเสนอขอเสนอเชงรปธรรมเกยวกบ

การจดตงกลไกความรบผดชอบและธรรมาภบาลวาดวยการฟนฟและเยยวยาผลกระทบจากโครงการถนนเชอมตอไปยง

หนวยงานทเกยวของ รวมทงสน 3 เดอนนบตงแตเดอนเมษายน – ปลายเดอนมถนายน รวมระยะเวลา 3 เดอน โดย

แบงเปน 3 สวน 1) การเกบขอมลเพอศกษาวจยทงในรปแบบเอกสารและในระดบการศกษาพนทชมชนเปาหมาย (จ านวน

1 ครง) ชวงปลายเดอนเมษายนจนถงปลายเดอนพฤษภาคม ระยะเวลาประมาณ 1 เดอน 2) การด าเนนการจดท ารายงาน

การศกษาในฉบบภาษาไทย ชวงเดอนปลายเดอนพฤษภาคม – สนเดอนมถนายน ระยะเวลาประมาณ 1 เดอน 3) การ

น าเสนอผลการศกษาวจยและขอเสนอหรอแผนกลไกเชงรปธรรมเกยวกบความรบผดชอบและธรรมาภบาลจากชมชนเพอ

การฟนฟและเยยวยาผลกระทบจากโครงการถนนเชอมตอใหกบภาคประชาสงคมทงในไทยและทวาย และประชาชนผไดรบ

ผลกระทบรบทราบ ซงจะจดขนในชวงตนเดอนกรกฎาคม 2562

13

3) ขอบเขตพนท – การด าเนนการศกษานจะเนนไปทการลงพนทภาคสนามในสวนทมการกอสรางและปรบปรง

ถนนสองชองทางทเชอมระหวางโครงการทวายและชายแดนไทยทดานพน ารอน จ . กาญจนบร จากการศกษาวจยของกลม

เสรภาพแมน าโขงกอนหนาน ชอวา รายงานศกษาวจย “ถนนเชอมตอโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย:

การตรวจสอบธรรมาภบาลการลงทนของภาครฐและเอกชนในการด าเนนโครงการ” ไดท าการศกษาใน 6 หมบาน ไดแก 1)

หมบานโตะ ตง ลง (Taung Thone Lone) 2) หมบานกาตอรน (Ka Htaung Ni) 3) หมบานกาเลจ (Ka Lit Gyi) 4) หม

บานปนธาดอว (Pyin Thar Taw) 5) หมบานตะบวชอง (Thabyu Chaung) และ 6) หมบานกาโลนทา (Ka Lone Thar)

อยางไรกตาม จากการปรกษาหารอในเบองตนกบองคกรชมชนในพนทอยาง Community Sustainable Livelihood

Development Organization : CSLD พบวาหมบานทอยภายในเขตพนทกามองโตย ซงเปนพนททอยภายใตอทธพลดาน

การปกครองของสหภาพแหงชาตกะเหรยงนนเปนหมบานซงเปนสมาชกในองคกรชมชน CSLD นนมหมบานจ านวนหนงท

มความพรอมในการใหขอมลและรวมสนบสนนการท าการศกษาในครงน ซงในขณะนม 4 หมบาน ไดแก 1) หมบานการ

ตอน 2) หมบานกาเลจ 3) หมบานปนธาดอว และ 4) หมบานตะบวชอง ดงนน กลมเสรภาพแมน าโขงจงตดสนใจเลอก 4

หมบานดงกลาวเปนพนทเปาหมายในการศกษาในครงน

วธการศกษาและการเกบขอมล

เราสามารถแบงการอธบายออกเปน 3 สวน ดวยกน

1. การจดตงคณะด าเนนการศกษาหรอทมศกษา

คณะด าเนนการศกษา ประกอบดวย 2 สวน ไดแก

1.1) สวนด าเนนการวจยหลก: โดยมสมาชกกลมเสรภาพแมน าโขงมหนาทจดเตรยมเครองมอการวจย เชน แผนท

หรอชค าถามหรอแบบสอบถามส าหรบสมภาษณส าหรบบคคล/ครวเรอนและการสนทนากลม และยงมหนาทใน

การจดบนทกขอมลและบนทกภาพทรวบรวมไดระหวางการด าเนนการศกษา ตลอดจนสงเคราะหขอมลทไดและ

จดท ารายงานการศกษาเพอน าเสนอและขบเคลอนเชงนโยบายตอไป

1.2) สวนด าเนนการประสานงานและสนบสนน : สมาชกจากองคกรภาคประชาสงคม คอ เสมสกขาลย จ านวน 3

คน และตวแทนเยาวชนกะเหรยงในพนทเปาหมายการศกษา จ านวน 1 คน ท าหนาทประสานงานกบองคกร

ชมชนและชาวบานในพนทเปาหมายการศกษา น าพากลมเสรภาพแมน าโขงซงเปนผด าเนนการศกษาหลกไปยง

พนทเปาหมายการศกษา อกทง 1 ในสมาชก ยงท าหนาทเปนลามแปลจากภาษาพมาและภาษากะเหรยงเปน

ภาษาองกฤษเพอใหงายตอการท าความเขาใจภาษาวฒนธรรมทแตกตางและเพอใหไดขอมลทถกตอง ทงยงชวย

บนทกภาพและวดโอบางสวนระหวางการด าเนนการศกษาดวย

2. การเลอกพนทเปาหมายและบคคลทท าการศกษา

แบงการอธบายออกเปน 2 สวน

2.1) พนทเปาหมาย: การด าเนนการศกษาในครงนคณะด าเนนการศกษาไดก าหนดพนทเปาหมายการศกษาตาม

ค าแนะน าขององคกรชมชนกะเหรยงในพนทเปาหมายอยาง CSLD คอ หมบานในพนทกามองโตย โดยพนทกา

มองโตยเปนพนทกลมหมบานชาวกะเหรยงทไดรบผลกระทบโดยตรงและมประวตการตอตานคดคานการด าเนน

14

โครงการมาโดยตลอด อกทงยงมประสบการณในการด าเนนงานวจยในระดบชมชน มความคนเคยกบผคนตางถน

ตลอดจนมความพรอมทจะใหความรวมมออยางเตมทตอคณะด าเนนการศกษา โดยคณะด าเนนการศกษาไดเลอก

หมบานเปาหมายการศกษาในครงนจ านวน 4 หมบาน ไดแก 1) หมบานการตอน 2) หมบานกาเลจ 3) หม

บานปนธาดอว และ 4) หมบานตะบวชอง ซงเปนหมบานทมความคนเคยกบคณะด าเนนการศกษาอยแลว

นบตงแตคณะผด าเนนการศกษาไดเขามาด าเนนการศกษาเมอป 2561 ในรายงานการศกษาทชอ “ถนนเชอมตอ

โครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย: การตรวจสอบธรรมาภบาลการลงทนของภาครฐและเอกชนใน

การด าเนนโครงการ”

2.2) ระดบบคคล/ครวเรอน : การด าเนนการศกษาในสวนของการเกบขอมลระดบบคคล/ครวเรอน คณะด าเนน

การศกษาไดเลอกสรรทงหมด 16 บคคล/ครวเรอน เฉลยหมบานละ 4 ครวเรอน โดยเลอกสรรจากผทไดรบ

ผลกระทบจรงทงในดานทดนท ากนและพชผลทถกยดหรอถกท าลายจากการสรางถนนและในดานของการด าเนน

ชวตและวถชวตความเปนอยทเปลยนไป โดยมทงกลมคนททางองคกรชมชนอยาง CSLD เปนผตดตอใหและกลม

คนททางคณะด าเนนการศกษาเลอกสรรเองจากการสมถามระหวางส ารวจพนทและเกบขอมลทางกายภาพในชม

ขน

3. วธการศกษา

3.1)การรวบรวมขอมลจากเอกสาร (Documentary Research) เปนการรวบรวมขอมลทเกยวของกบโครงการ

ทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวายทงในรปแบบหนงสอ งานวจย บทความวชาการ ทงในไทยและใน

ตางประเทศ รายงานการศกษาผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคม หรอ EIA ทเกยวของกบโครงการการสราง

ถนนสองชองทาง ทงนเพอท าความเขาใจในรายละเอยดและขอมลโครงการในเชงลก เอกสารอกประเภทหนงท

ควรท าความเขาใจและท าการศกษา คอ เอกสารประเภทงานวจยทเกยวของกบเศรษฐศาสตรสงแวดลอม

เศรษฐกจชมชนทสมพนธกบทร พยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทงน เพอทจะชวยใหเขาใจมมมองทาง

เศรษฐศาสตรทสมพนธกบทรพยากรสวนรวมในชมชนทงทประเมนคาไดและประเมนคาไมได เอกสารในสวนนจะ

ยงชวยทบทวนการเกบขอมลทางเศรษฐกจฐานรากหรอเศรษฐกจชมชนทสมพนธกบสงแวดลอม ไมเพยงแคนน

เอกสารหรองานวจยอกประเภทหนง คอ งานศกษาในประเดนมานษยวทยาและชาตพนธ โดยเฉพาะชาตพนธ

กะเหรยง เพอทจะท าความเขาใจวถชวตและรปแบบทางเศรษฐกจชมชนของพวกเขาทอาจแตกตางออกไปจาก

กลมชาตพนธอน ๆ ไดมากขนในภาพรวม

3.2) การสมภาษณเชงลกเปนรายครวเรอน /รายบคคล (in – depth interview) พรอมกบการใชเครองมอ

แบบสอบถามในระดบครวเรอน ในสวนนจะแบงออกเปน 2 สวน คอ

3.2.1) การเกบรวบรวมขอมล ในสวนของมลคาความเสยหายทางเศรษฐกจชมชนและ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตนทนทเพมขนในการด าเนนชวตของผคนในชมชนน ทมศกษา

ใชวธการเกบขอมลสมภาษณพรอมแบบสอบถามทเตรยมไวเกยวกบการบนทกขอมลเชงตวเลขหรอ

ทสามารถประเมนคาไดจากการสญเสยทดน พนทเพาะปลก คาใชจายในครวเรอน ตงแตเรมด าเนน

15

โครงกา เชน คาน า คาปลา คาเดนทางเพอเขาถงแหลงทรพยากร คาเสยโอกาสทางเศรษฐกจตาง ๆ

โดยจะเกบขอมลในสวนนเฉลยหมบานละ 4 - 5 ครวเรอน โดยประมาณ

3.2.2) การเกบรวบรวมขอมลความกงวลประชาชนในพนทเปาหมาย: จะใชเครอขายความเชอมโยง

จากองคกรชมชนอยาง CSLD ในการเขาไปพบปะพดคยและสมภาษณเชงลกตอผไดรบผลกระทบ

จากการโครงการถนนเชอมตอเปนรายครวเรอนหรอรายบคคล ในทง 4 หมบานเปาหมายในพนท

กามองโตย อาจก าหนดใหมการสมภาษณหมบานละ 4- 5 ครวเรอน เพอรวบรวมขอกงวลของพวก

เขาในอนาคตโครงการถนนเชอมตอสองชองทาง รวมถงขอกงวลและขอเรยกรองของชมชนตอ

หนวยงานรฐไทยและบรษทไทยทด าเนนโครงการ

3.3) การสนทนาแบบกลม (Focus Group) เปนการรวบรวมขอมลทเนนไปทการพดคยแลกเปลยน

ถกเถยงกนระหวางผท าการศกษาและกลมเปาหมายซงเปนตวแทนผไดรบผลกระทบจากโครงการ

กอสรางถนนสองชองทางจากทง 4 หมบาน หมบานละ 10 - 15 คน รวมทงตวแทนองคกรภาค

ประชาสงคมในพนทและทมสวนเกยวของอยาง CSLD ซงเปนองคกรชมชนชาวกะเหรยงผไดรบ

ผลกระทบจากโครงการ โดยการพดคยถกเถยงนจะเนนหวขอสนทนาเกยวกบภาพรวม และความ

คบหนาโครงการ รวมถงการประมวลมลคาความเสยหายทางเศรษฐกจทสมพนธกบความเสยหาย

ของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของพนททไดรบผลกระทบ โดยเฉพาะในพนทกามองโตย

ตลอดจนหวขอเรองความกงวลตออนาคต ไปจนถงการใหความส าคญเปนอยางยงเกยวกบการ

พฒนาขอเรยกรอง/ขอเสนอเชงรปธรรมรวมกนเกยวกบกลไกหรอกระบวนการการฟนฟและเยยวยา

ผลกระทบทเกดขนจากโครงการ ซงเปนขอเสนอทจะถกน าไปเสนอไปยงรฐบาลและหนวยงานท

เกยวของ

แผนทระบพนทเปาหมายการศกษา 4 หมบาน

16

ภาพบรรยากาศการเกบขอมลและการประชมพดคยแลกเปลยน ณ หมบานการตอน

ภาพบรรยากาศการประชมสรปผลการศกษา ณ หมบานปนธาดอว

ขอทาทายและเงอนไขในการศกษา

การด าเนนการศกษาในครงนมขอทาทายหรอเงอนไขหลายประการทอาจสงผลใหขอคนพบหรอผลการศกษาม

น าหนกนอยในการใหเหตผลและค าอธบาย โดยเฉพาะในเรองของการคดค านวณตนทนทถกซกซอนอนเปนผลกระทบ

17

สบเนองทเกดขนจากการด าเนนโครงการซงเปนขอมลเชงตวเลขทอาจไมครอบคลม ถกตองเตมท เพราะตวเลขตาง ๆ ท

ปรากฏในขอคนพบนนเปนตวเลขประมาณการและคาเฉลยจากการเกบรวบรวมขอมลหรอการด าเนนการศกษาทมขอตาง

ๆ ดงน

1) ขอทาทายเชงเวลา: คณะผด าเนนการศกษามเวลาในการด าเนนการศกษาทงสน 13 วน ตงแตวนท 3 – 15

พฤษภาคม 2562 ท าใหมเวลาคอนขางนอยในการเกบรวบรวมขอมลอยางรอบดานในมตตาง ๆ หรอครบทก

ครวเรอนหรอทกหมบานในพนทกามองโตยซงเปนพนทเปาหมาย

2) ขอจ ากดเชงระยะทางและพนท: เนองจากพนทเปาหมายการศกษาอยในพนทการควบคมของสหภาพ

แหงชาตกะเหรยงท าใหคณะผด าเนนการไมสามารถคางแรมในพนทดงกลาวได เนองจากกฎหมายในประเทศ

พมาและกฎหมายของสหภาพแหงชาตกะเหรยงทไมอนญาตใหบคคลภายนอกหรอนกทองเทยวเขาไปคาง

แรมในชมชนได อกทงพนทเปาหมายอยหางจากทพกของคณะผด าเนนการศกษาในเมองทวายไปทาง

ตะวนออกนอกตวเมองคอนขางมากโดยใชเวลาเดนทางประมาณ 1 ชวโมง 30 นาท ซงคอนขางหางไกล

ออกไปจากทพกของคณะผด าเนนการศกษาสงผลใหคณะผด าเนนการศกษาตองใชเวลาเดนทางและเสยเวลา

ในการด าเนนการศกษาไปคอนขางมากเชนกน ปจจยเหลานสงผลใหการเกบขอมลมขอจ ากดในเชงเวลาตาม

ไปดวย

3) ขอจ ากดของจ านวนบคคล/ครวเรอนและหมบานทท าการศกษา: ขอจ ากดในสวนนเกยวของกบวถชวตและ

วฒนธรรม และความพรอมและความสมครใจทจะใหขอมลของกลมเปาหมายแตละคน แตละหมบาน ในชวงท

ด าเนนการศกษานนหลายครวเรอนในพนทกามองโตยก าลงท าไรหมนเวยนและเตรยมแปลงเกษตรในสวน

ของตนเอง เนองจากเขาสชวงฤดฝนแลว อนเปนฤดกาลทเหมาะสมตอการเพาะปลกพชหลายชนด ท าให

พวกเขาไมมเวลามากนกในการใหขอมลหรอใหสมภาษณทจะตองใชเวลานาน อกทงมเปนบางครอบครว

เทานน

4) ขอจ ากดอน ๆ: ขอจ ากดในสวนนมอยหลายประการดวยกน โดยเฉพาะอยางยงขอจ ากดทางภาษา ปฏเสธ

ไมไดวาภาษาถอเปนก าแพงทส าคญในการด าเนนการศกษา เนองจากกลมเปาหมายไมสามารถสอสารเปน

ภาษากลางทใชในการด าเนนการศกษาในครงน คอ ภาษาองกฤษ เนองจากพวกเขาสอสารดวยภาษาทองถน

คอ ภาษาพมาและภาษากะเหรยงเปนหลก ดวยเหตนจงตองมกระบวนการลาม ท าใหการสอสารตองผาน

ตวกลางอยางนอยหนงข นตอน ซงตองใชระยะเวลาการแปลงสารมากกวาการสอสารดวยการใชภาษาทองถน

หรอภาษาองกฤษโดยตรง นอกจากนในเรองของการคดค านวณตนทนทถกซกซอนตาง ๆ ไมวาจะเปนคา

ครองชพทเพมสงขนหรอคาเสยโอกาสทางเศรษฐกจในระดบครวเรอนและระดบหมบานนน สวนใหญเปน

ขอมลตวเลขทเกบรวบรวมไดจากกลมเปาหมายรายครวเรอนจ านวน 16 ครวเรอน เฉลยหมบานละ 4

ครวเรอน และรายหมบาน ซงเปนขอมลทมาจากการสนทนากลมหรอการประชมในระดบหมบาน โดยม

ผเขารวมแตละหมบานราว 15 – 20 คน ซงไมครอบคลมทกครวเรอนหรอทกหมบานทไดรบผลกระทบจาก

โครงการถนนเชอมตอในพนทกามองโตย โดยตวเลขเหลานเปนตวเลขคาเฉลยและตวเลขประมาณการ

18

เทานน ท าใหไมสามารถไดมลคาหรอตวเลขจรงในทกมตขอทกครวเรอน อยางไรกตามตวเลขเหลานก

สามารถชใหเหนถงผลกระทบสบเนองทเกดขนจากการด าเนนโครงการถนนเชอมตอได

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

ผลการศกษานจะท าใหทราบถงผลกระทบสบเนองซงเปนผลกระทบทอยนอกเหนอจากการคดค านวณความ

เสยหายของผพ ฒนาโครงการ เชน ตนทนคาเสยโอกาสจากการทผลผลตทางการเกษตรเสยหาย ตนทนการ

ด าเนนชวตทเพมสงขน หลงจากทแหลงทรพยากรของชมชนไดรบผลกระทบอยางหนกจากโครงการ

ผลการศกษานจะท าใหทราบถงความกงวลตอความเปลยนแปลงของชมชนทไดรบผลกระทบภายใตโครงการ

พฒนาขนาดใหญอยางโครงการถนนเชอมตอในโครงการทวาย ซงอาจสะทอนใหเหนมมมองตอการพฒนาของ

ชมชนในอนาคต

ผลการศกษาในครงนจะท าใหเกดความตระหนกรในระดบสาธารณะและกลายเปนประเดนหรอกรณศกษาตวอยาง

ในการสรางขอเสนอกลไกเชงรปธรรมจากชมชนในการสรางความรบผดชอบและธรรมาภบาลเพอน าไปสการฟนฟ

และชดเชยเยยวยาจากการลงทนในโครงการลงทนขามพรมแดนในระดบประเทศหรอระดบภมภาคได

ผลการศกษาในครงน (อาจ) จะท าใหทงในสวนของการศกษามลคาทางเศรษฐกจทสญเสยไปและขอเสนอกลไก

เชงรปธรรมจากชมชนในการสรางความรบผดชอบและธรรมาภบาลทน าไปสการฟนฟและชดเชยเยยวยาไดรบการ

ตอบสนองและแกไขปญหาจากหนวยงานทเกยวของตอไปอยางเปนจรงรปธรรม และน าไปสการแกไขธรรมาภ

บาลการลงทนของภาครฐและภาคธรกจไทยได

19

บทท 1 มหากาพยโครงการถนนเชอมตอในโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย: พฒนาการ

โครงการจากอดตถงปจจบน

โครงการถนนเชอมตอในโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย มจดเรมตนและพฒนาการควบคมา

กบโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย (โครงการทวาย) อยางหลกเหลยงไมได เพราะโครงการนเปนหนงใน

ชดโครงการทเปนองคประกอบส าคญของโครงการทงหมดในภาพรวม และนบเปนโครงสรางพนฐานทขาดไมไดหากจะตอง

มโครงการพฒนาขนาดใหญใด ๆ โดยเฉพาะกบโครงการขนาดใหญทถกมองจากสายตาของนกลงทนวาจะสามารถเปลยน

โฉมหนาของพมาไปสประเทศทตอบรบการพฒนาอตสาหกรรม การสรางขอตอความเชอมโยงอยางถนนทจะเชอมแนว

ระเบยงเศรษฐกจทางตอนใตจากชายฝงอนดามนทางตะวนตกสดไปยงตะวนออกสดทเวยดนาม จงเปนสงส าคญตอการ

ขนสงสนคาและบรการทสะดวก รวดเรว และปลอดภย ซงแนนอนวาถนนเสนนจะชวยรนระยะเวลาการเดนทางไดหลาย

ชวโมงซงจะสงผลใหหวงโซอปทานของทนลนไหลอยางมากในภมภาคแมน าโขง และเปนประโยชนอยางยงตอการขยาย

ฐานของธรกจอตสาหกรรมของไทยโดยเฉพาะในสวนของทาเรอแหลมฉบงและนคมอตสาหกรรมมาบตาพด หรอทเรยกกน

วา อสเทรน ซบอรด ซงในขณะนก าลงถกผลกดนจากทางรฐบาลใหเปนระเบยงเศรษฐกจภาคตะวนออกในไทย (Eastern

Economic Corridor: EEC)

เนอหาในสวนนจะเนนไปทการกลาวถงประวตศาสตรและพฒนาการของโครงการถนนเชอมตอในโครงการทวาย

นบตงแตอดตกอนการเขามาด าเนนโครงการของบรษท อตาเลยนไทยฯ จนถงปจจบนอยทหนวยงานภาครฐโดยส านกงาน

ความรวมมอพฒนาเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน หรอ สพพ . ไดเขามาด าเนนโครงการในสวนของการส ารวจและ

ออกแบบโครงการถนนเชอมตอ

โครงการถนนเชอมตอนไมไดเพงถกกลาวถงหลงจากทมการรเรมโครงการทวายในป 2551 อยางเปนทางการ

ภายใตความรวมมอระหวางรฐบาลไทยและพมาทไดมการลงนามรวมกนในบนทกความเขาใจ (MOU) หลงจากเกด

เหตการณพายไซโคลนนารกสถลมพมาในครงนนเทานน หากจะยอนประวตศาสตรกลบไปถนนเสนนเคยถกใชงานมานาน

กอนทจะมโครงการพฒนาดงกลาวเขามา

ในชวงสงครามโลกครงท 2 โดยกองทพญป นซงในขณะนนไดเขาครอบครองพมาแทนทองกฤษซงปกครองพมามา

อยางยาวนาน พวกเขาไดใชไดสรางเสนทางขนเพอใชในการขนสงล าเลยงเสบยงและยทโธปกรณทางการทหาร และเพอ

ขนสงแรดบกผานไปยงจงหวดกาญจนบรในประเทศไทย และขนกลบไปยงญป น โดยในขณะนนถนนเสนนถกบกเบกและ

กรยทางโดยแรงงานชาวพมาและแรงงานตางชาตอน ๆ ซงเรมบกเบกเสนทางจากเมองมยตตาไปยงหมบานซนปวตาย ซง

เปนพนททอยในพนทของกลมชาตพนธกะเหรยง

หลงจากทญป นพายแกสงครามโลกครงท 2 และประเทศพมาไดรบเอกราชจากองกฤษ ในป 2491 การใชถนนเสน

นในสวนของเสนทางระหวางเมองมยตตาและหมบานซนปวตายยงคงมการใชงานโดยผคนในพนทบรเวณนนอย แตไมไดม

การพฒนาไปสการเปนโครงสรางพนฐานเพอรองรบโครงการขนาดใหญ อยางไรกตามความมงม นในการพฒนาถนนเสนนก

20

ปรากฏเคาลางอกคร งพรอมกบการเสนอการพฒนาโครงการทวายในป 2538 เมอรฐมนตรวาการกระทรวงตางประเทศของ

ไทยในขณะนน คอ ทกษณ ชนวตร ไดเสนอตอทางรฐบาลพมาในการพฒนาโครงการทวายและองคประกอบส าคญอยาง

โครงการถนนเชอมตอดวย

โครงการถนนเชอมตอสองชองทางนเปนชอเรยกพฒนาการลาสดของโครงการถนนเชอมตอทในคร งแรกทปรากฏ

ชอภายในโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวายนนถกเรยกวา “โครงการถนนเชอมตอเขตเศรษฐกจพเศษ

ทวาย – กาญจนบร” โครงการนถกหมายมนปนมอใหมขนาดใหญถง 8 ชองทาง ซงมขนาดความกวาง 200 เมตร ซงจะมา

พรอมกบสายสงไฟฟาแรงสง ทอสงกาซและน ามน ตลอดจนทางรถไฟ ในภายหลงถนนเสนนกไดลดความกวางลงเหลอ 4

ชองทาง และเหลอ 2 ชองทางในปจจบน มระยะทาง 138 กโลเมตร จากดานพน ารอน จ. กาญจนบร ตดผานบรเวณพนท

ชมชนทองถนโดยเฉพาะกลมชาตพนธกะเหรยง ตามแนวเทอกเขาตะนาวศรไปยงพนทโครงการทวาย โดยจดเรมตนของ

ถนนนนถกนบรวมกบโครงการถนนภายในพนทเขตเศรษฐกจพเศษทวายดวย จดเรมตนโครงการ คอ กโลเมตรท 18+500

นนจะอยในชวงบรเวณทางเขาพนทเขตเศรษฐกจพเศษไปสนสดยงกโลเมตรท 156+500 ณ จดบรเวณชายแดนดานพน า

รอน อ าเภอบานเกา จงหวดกาญจนบร

ภาพจ าลองโครงการถนนเชอมตอ 8 ชองทางในโครงการทวาย (ทมา: Dawei Development Company Limited)

21

ภาพจ าลองโครงการถนนเชอมตอสองชองทางทก าลงไดรบการสนบสนนโดย สพพ. (ทมา: เวบไซตโครงการถนนเชอมตอสองชองทางทถก

จดท าขนโดย สพพ. http://www.neda-daweiroad.com/index-th.html#home )

โครงการถนนเชอมตอในโครงการทวายนในเรมแรกถกพฒนาขนโดยผพฒนาโครงการหนงเดยวซงเปนบรษท

กอสรางรายใหญของไทย คอ บรษท อตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต จ ากด (มหาชน) โดยพฒนาโครงการในนามบรษท

Dawei Development Company Limited (DDC) ในปจจบนทางบรษทฯ ไดมการด าเนนการกอสรางในสวนของถนนสอง

ชองทางไปแลว นบตงแตเรมเขามาในขณะทยงมสถานะเปนผพฒนาโครงการตลอดโครงการในชวงป 2553 – 2556 โดย

ในขณะทด าเนนการโครงการนนเปนโครงการถนนเชอมตอ 4 ชองทางจราจร ซงทางบรษท อตาเลยนไทยฯ เรมมการ

เตรยมพนทบางสวนเพอสรางถนนเขา – ออกชวคราว (access road) เพอใหสะดวกในการกอสรางถนนตงแตป 2553

โดยในระหวางด าเนนโครงการถนนเชอมตอน ทางบรษท อตาเลยนไทยฯ ไดเขาด าเนนโครงการอยางผดข นตอน

กลาวคอ ทางบรษทฯ เรมด าเนนโครงการในพนทโดยทไมไดมการจดท าการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอม (EIA) กอน

แตอยางใด อกทงการด าเนนการของบรษทนนมลกษณะของการบกรกพนทสวนหรอพนทท ากนของชมชน นอกจากนยงไม

มการแจงเตอนหรอแจงขอมลลวงหนาใหกบประชาชนพนทหรอแมกระทงสหภาพแหงชาตกะเหรยงซงมอทธพลทาง

การเมองและการปกครองในพนทดงกลาวแตอยางใด สงผลใหประชาชนในพนทแสดงออกถงความไมพอใจในหลายระลอก

จากทงสหภาพแหงชาตกะเหรยงและชาวบานในพนท โดยเฉพาะในพนททยงไมเคยมการบกเบกการท าถนนมากอนใน

22

ประวตศาสตรทผานมา เชน หมบานทอยในพนทกามองโตย แมในภายหลงทางบรษท อตาเลยนไทยฯ จะไดท าการวาจาง

สถาบนวจยสงแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย เปนผท าการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมในโครงการถนนดงกลาว

แตการเขาไปท าการศกษาผลกระทบทางสงแวดลอมนนกไมไดรบความยนยอมจากชมชน และผลของการศกษาดงกลาวเอง

กใหขอมลวาโครงการไดสงผลกระทบในหลายดานตอชมชนและสงแวดลอมไปแลวกอนทจะมการจดท ารายงานการศกษา

ผลกระทบทางสงแวดลอม เชน การชะลางพงทลายของหนาดน พนทปาถกบกรกโดยผอพยพเขามาใหม เสนทางสญจรเดม

ของชาวบานเพอการขนสงสนคาเกษตรถกตดขาด ดนจากถนนปดกนทางน าและทบตนกลาทชาวบานเตรยมไวเพาะปลก

และตนไมเลก ๆ ดวยเหตนการด าเนนการถนนเสนนจงขดกบหลกการศกษาละการประเมนวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

ตามมาตรฐานของธนาคารโลก2

แมวาบรษท อตาเลยนไทยฯ จะถกถอนการลงทนออกจากโครงการทวายในป 2556 เนองดวยผรวมลงทนใน

บรษท Dawei Development Company Limited (DDC) คอ บรษท Max Myanmar ถอนตวออกจากการเปนหนสวน

รวมถงความลาชาในการด าเนนโครงการและการประสบปญหาสภาวะทางการเงนในการพฒนาโครงการ และเผชญกบการ

ตอตานจากผทไดรบผลกระทบในพนท แตโครงการทวายกไดถกยกระดบใหเปนโครงการทเปนความรวมมอระดบทวภาค

ระหวางรฐบาลไทยและพมา ซงไดมการรวมกนจดตงบรษทนตบคคลเฉพาะกจ (Special Purpose Vehicle: SPV) ขนมา

โดยแบงสดสวนการลงทนครงตอครง โดยในภายหลงทางญป นกไดเขารวมบรษทดงกลาวนดวยในป 2558 แตบรษท อตา

เลยนไทยฯ กมไดหายไปจากโครงการทวาย หากแตถกแปรสภาพจากการเปนผพฒนาโครงการเตมตวเปนผไดรบสมปทาน

โครงการทวายระยะแรก (initial phase) ในเดอนธนวาคม 2558 ซงโครงการทวายระยะแรกนมพนท 27 ตารางกโลเมตร

รวมกบพนทสวนนคมอตสาหกรรมอก 8 ตารางกโลเมตร ซงในสวนนทางบรษท อตาเลยนไทยฯ ในนามบรษท เมยนทวาย

อนดสเทรยล เอสเตท ซงถอหนรวมกบบรษท สวนอตสาหกรรมโรจนะ และ LNG Terminal กยงไดรบสมปทานในการเขา

ไปด าเนนโครงการถนนเชอมตอเชนเดม3 ซงแททจรงแลวการเขาไปด าเนนโครงการถนนดงกลาวไมเคยวางเวนผด าเนน

โครงการแตอยางใด หากแตในชวง “สญญากาศ” ระหวางป 2556 – 2558 กอนทบรษท อตาเลยนไทยฯ จะเขามาพฒนา

โครงการทวายระยะแรกนน บรษท อตาเลยนไทยฯ ยงคงไดมสทธในการพฒนา ซอมแซม และบ ารงรกษาโครงสรางพนฐาน

(Maintenance work) ถนนดงกลาวอย

หลงจากทบรษท อตาเลยนไทยฯ กลบเขามาด าเนนโครงการอกคร งนนทางบรษทไดท าการจดท าการประเมนผล

กระทบทางสงแวดลอมและสงคม (ESIA) ตามกฎหมายสงแวดลอม ป 2557 ของพมา โดยวาจางบรษท ทม คอนซลตง เอน

จเนยรง จ ากด เขามาด าเนนการศกษา แตยงคงไมไดรบความยนยอมและความเหนชอบจากผไดรบผลกระทบในพนท แม

จะมการจดการใหมการแสดงความคดเหนละมสวนรวมในทางสาธารณะ แตยงมการแสดงออกถงความไมพอใจอยาง

ตอเนอง เพราะทางผพฒนาโครงการยงไมไดมการแกไขปญหาทเกดขนกอนหนาน ทงปญหาทางสงแวดลอม และปญหา

2 คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต, รายงานผลการตรวจสอบท 1220/2558 เรอง สทธชมชน กรณโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจทวาย ในสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาทประเทศไทยรวมลงนามในบนทกขอตกลงในการพฒนา ละเมดสทธมนษยชนตอชาวทวาย, 23 พฤศจกายน 2558. 3 http://www.daweiindustrialestate.com/

23

ของความไมเปนธรรมในเรองของการจายคาชดเชย อกทงผไดรบผลกระทบสวนใหญยงคงไมไววางใจในการกลบเขามา

ด าเนนโครงการของบรษท อตาเลยนไทยฯ ดวยเหตผลดงทกลาวมา

การด าเนนโครงการถนนเชอมตอในโครงการทวายน ไมไดถกผลกดนแตในฟากฝงของบรษทอตาเลยนไทยฯ

เทานน แตทางภาครฐบาลไทยเองกมความมงม นในการผลกดนโครงการนอยางมากเชนกน ซงจะเหนไดจากการทรฐบาล

ไทยไดมมตคณะรฐมนตรเมอวนท 7 พฤษภาคม 2558 เรอง การด าเนนงานตามมตคณะรฐมนตรในการสนบสนนการ

พฒนาเขตเศรษฐกจพเศษทวายและพนทโครงการทเกยวของ โดยเหนชอบให สพพ. เปนผรบผดชอบในการใหเงนกผอน

ปรนจ านวน 4,500 ลานบาท4 ซงเปนการใหความชวยเหลอทางการเงนแกพมาส าหรบโครงการถนนเชอมตอสองชองทางใน

โครงการทวาย อยางไรกตามการด าเนนการเหลานกตองหยดชะงกไป เนองจากทางพมาไดมการจดการ เลอกตงทวไป

ในชวงเดอนพฤศจกายน 2558 และตลอดป 2559 เองกไมไดมความคบหนามากนก และดเหมอนวาจะเปนการตงตนกน

ใหมโดยเฉพาะในการสรางความเขาใจใหกบรฐบาลใหมเกยวกบโครงการทวาย อกทงยงตองรอใหทางรฐบาลใหมของพมา

น าขอเสนอเงนกผอนปรนของรฐบาลไทยเขาสรฐสภาพมาเพอใหทางรฐสภาอนมตเหนชอบ

ความคบหนาของโครงการถนนเชอมตอสองชองทางเรมปรากฏอกคร งในป 2560 โดยในเดอนกมภาพนธ คณะ

ผน าไทยและพมาไดมการประชมหารอเกยวกบโครงการทวาย โดยทงสองรฐบาลเหนพองทจะขบเคลอนโครงการ โดยเรว

ทสด และไดมการจดประชมคณะกรรมการประสานงานรวมในโอกาสแรก ซงทงสองรฐบาลใหความส าคญกบความเชอมโยง

ทางถนนในโครงการทวายซงจะอ านวยความสะดวกใหนกธรกจ และนกทองเทยวเดนทางระหวางจงหวดกาญจนบร-ภาค

ตะนาวศร อกทงในปนเอง ทาง สพพ. มบทบาทมากขนในโครงการถนนเชอมตอสองชองทาง ทงนเนองจากวาไดมการจด

ประชมคณะกรรมการประสานงานรวมระหวางไทย – เมยนมา เพอการพฒนาโครงการทวาย คร งท 8 โดยทประชม

เหนชอบใหมการจดตงคณะท างานรวมเฉพาะกจระหวางไทย – พมา ส าหรบโครงการถนนสองชองทาง5 ซงในสวนนทาง

รฐบาลไทยประกอบดวย สพพ. และกระทรวงคมนาคม โดยกรมทางหลวง และในสวนของรฐบาลพมา ประกอบดวย กรม

ทางหลวง และกระทรวงการวางแผนและการเงน มหนาทรวมกนในการจดท าแผนงาน กรอบเวลา และแนวทางการ

ด าเนนงานใหมการพฒนาโครงการตอไปในอนาคต โดยคณะกรรมการประสานงานรวมระหวางไทย – เมยนมา เหนชอบเรง

พฒนาโครงการถนนเชอมตอสองชองทาง โดยมระยะเวลาการกอสราง 3 ป และเดอนตลาคมปเดยวกนน ไดมการประชม

คณะท างานเฉพาะกจระหวางไทย – พมา ส าหรบโครงการทวายระยะแรก และคณะท างานเฉพาะกจระหวางไทย – เมยน

มา โครงการถนนสองชองทาง โดยในการประชมคร งนทางบรษท อตาเลยนไทยฯ ในฐานะผรบสมปทานไดเขารบทราบการ

ส ารวจเสนทางและประมาณการคากอสรางถนนสองชองทางเชอมตอดวย เนองจากโครงการดงกลาวมการเสนอใหเปน

รปแบบของการลงทนของภาครฐ เพอเปนการสรางความมนใจใหแกภาคเอกชน และการสนบสนนเงนทนสาธารณะจาก

4 ส านกเลขาธการคณะรฐมนตร, การด าเนนงานตามมตคณะรฐมนตรในการสนบสนนการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษทวายและพนทโครงการทเกยวของ, เขาถงไดจาก http://www.cabinet.soc.go.th/soc/Program2-3.jsp?top_serl=99313538&key_word=%B7%C7%D2%C2&owner_dep=&meet_date_dd=&meet_date_mm=&meet_date_yyyy=&doc_id1=&doc_id2=&meet_date_dd2=&meet_date_mm2=&meet_date_yyyy2= 5 คมชดลก, เจซซ ตงทมท างาน 2 ชด เดนหนาถนนเชอมทวาย – กาญจนบร, http://www.komchadluek.net/news/economic/285486 และ ไทยรฐ, เหกลอมเมยนมาลยทวาย, https://www.thairath.co.th/content/1149635

24

รฐบาลไทยเพอพฒนาถนนดงกลาว นอกจากนในสวนของโครงการถนนเชอมตอจะมการแยกออกจากสญญาสมปทานของ

บรษท อตาเลยนไทยฯ ทงนเพอใหโครงการถนนเปนรปธรรมโดยเรว6

ดวยเหตนจงสงผลใหโครงการถนนเชอมตอสองชองทางไมไดอยภายใตการด าเนนการของบรษท อตาเลยนไทยฯ

แลว แมวากอนหนานทางบรษทฯ ไดมการด าเนนการจดท ารายงานการประเมนผลกระทบทางสงคมและสงแวดลอมในสวน

ของถนนสองชองทางไปแลวกตาม ท าใหรฐบาลของทงสองประเทศเขามาเปนผด าเนนการกอสรางถนนอยางเตมตวแยก

ตางหากออกจากโครงการทวายระยะแรกทบรษท อตาเลยนไทยฯ เปนผด าเนนการพฒนา การแยกโครงการถนนออกมาอย

ภายใตการด าเนนการของภาครฐชใหเหนวาการพฒนาโครงการถนนเปนเรองเรงดวนทจะปลอยใหเอกชนด าเนนการอยาง

เตมทและรฐเปนผสนบสนนทางการเงนแตเพยงอยางเดยวไมไดอกตอไป อยางไรกตาม บรษท อตาเลยนไทยฯ ยงคงม

หนาทในการบ ารงรกษาโครงการอยในขณะน

ในชวงป 2561 ทผานมาความคบหนาของโครงการถนนเชอมตอสองชองทางไมไดมความชดเจนเฉพาะในฝงของ

รฐบาลไทยเพยงอยางเดยว แตในฟากฝงของรฐบาลพมาเองกมความชดเจนในการยนยนเดนหนาโครงการถนนเชอมตอ

สองชองทางอยางเปนรปธรรมยงขน โดยในเดอนมนาคม ทางรฐสภาพมาไดอนมตรบเงนกผอนปรนจ านวน 4,500 ลานบาท

ทเสนอโดยรฐบาลไทย7 โดยภายใตเงอนไขของเงนกนทาง สพพ. ไดมการก าหนดรายละเอยดคอ อตราดอกเบย 0.1

เปอรเซนต มก าหนดช าระเงนคนภายในระยะเวลา 20 ป โดยมก าหนดระยะปลอดดอกเบย 0% 10 ป (รวมเปนระยะเวลา

30 ป) โดยบรษทใหมทจะเขามาเปนผด าเนนโครงการถนนเชอมตอสองชองทางนนจะตองเปนบรษทผรบเหมาและบรษทท

ปรกษาจากประเทศไทย อกทงทางรฐบาลพมาตองใชสนคาและบรการจากประเทศไทยในการด าเนนโครงการไมนอยกวา

50% นอกจากนโครงการถนนดงกลาวนตองมการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมและผานการพจารณาของทางพมาแลว8

โดยหลงจากททางรฐสภาพมาไดมการอนมตรบความชวยเหลอทางการเงนดงกลาว เมอวนท 5 เมษายน ทางรฐบาลพมาได

ยนขอรบความชวยเหลอทางการเงนจากรฐบาลไทยผาน สพพ . โดยใชชองทางทางการทต โดยภายในหนงสอดงกลาว

ประกอบดวยเนอหาสองสวน คอ การจดท าแบบรายละเอยดโครงการ และการปรบปรงถนนเชอมตอสองชองทาง9

สพพ. เรมเขามามบทบาทชดเจนในการด าเนนโครงการถนนเชอมตอสองชองทางแทนบรษท อตาเลยนไทยฯ ใน

ระดบสถาบนนบตงแตชวงกลางป 2561 โดยทางคณะท างานเฉพาะกจรวมระหวางไทย–พมา ส าหรบโครงการถนนเชอมตอ

สองชองทางไดมความตกลงกนทจะด าเนนการส ารวจและออกแบบรายละเอยดของโครงการ โดยศกษาและปรบปรงรปแบบ

การกอสรางจากทมอยเดมทงทางดานความปลอดภย ดานเสถยรภาพของโครงสรางถนน การระบายน า ตลอดจนการ

6 กลมเสรภาพแมน าโขง, รายงานการศกษาวจย เรอง “ถนนเชอมตอโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย:การตรวจสอบธรรมาภบาลการลงทนของภาครฐและเอกชนในการด าเนนโครงการ”, https://1th.me/Mhby 7 https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/798824 8 ส านกงานความรวมมอเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (องคการมหาชน), (หนงสอตอบกลบ) สพพ 660/2561 เรอง ชแจงขอมลเกยวกบโครงการปรบปรงถนนสองชองทางเชอมพนทเขตเศรษฐกจพเศษทวายสชายแดนไทย – เมยนมา สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมา, 6 กนยายน 2561. 9 เรองเดยวกน

25

ปรบปรงแนวเสนทางใหดข นทงในทางราบและทางดง ทงนเพอใหเกดความปลอดภยตอการใชงานตามจดประสงคของ

โครงการ โดยยดการส ารวจและออกแบบจากโครงสรางทมอยในปจจบน ซงเปนโครงสรางททางบรษท อตาเลยนไทยฯ ได

ด าเนนการไว ซงรายละเอยดการออกแบบทางวศวกรรมของถนนจะทราบผลเมอการด าเนนการของบรษททปรกษาททาง

สพพ. วาจางแลวเสรจ โดยในเบองตนนนถนนเสนนจะใชมาตรฐาน ASEAN Highway และตองมมาตรฐานไมต ากวาถนน

มาตรฐานชน 4 ของกรมทางหลวงของประเทศไทย10

อยางไรกตาม แมทาง สพพ. ซงเปนหนวยงานภาครฐจะเขามามบทบาทในการด าเนนโครงการถนนเชอมตอสอง

ชองทางแลวกตาม แตในแงของการฟนฟหรอแกไขปญหาผลกระทบทเกดขนแลวตอชมชนทไดรบผลกระทบทงในดาน

สงแวดลอม การแยงยดทดน และการจายคาชดเชยทชาวบานกลาววาไมเปนธรรมทเกดจากการด าเนนโครงการของบรษท

อตาเลยนไทย นนไมไดถกระบภายในความรบผดชอบของหนวยงานแตอยางใด รวมถงภายในรายละเอยดเงอนไขเงนก

4,5000 ลานบาท กไมไดก าหนดใหมการน าเงนกสวนนเปนเงนคาชดเชยใหกบชาวบานผไดรบผลกระทบ ในชวงระหวางน

จงเกดชองวางของความรบผดชอบจากผมสวนไดเสยในโครงการในเชงนโยบาย

ตอมาเมอวนท 2 พฤศจกายน 2561 ตวแทนหนวยงาน สพพ.และกระทรวงการกอสราง ของเมยนมาไดลงนาม

รวมกนในขอตกลงเพอยกระดบและพฒนาถนนเชอมตอสองชองทางในโครงการทวาย ภายใตขอตกลงน สพพ . จะมหนาท

ในการด าเนนการส ารวจและออกแบบเพอเตรยมพรอมส าหรบการยกระดบถนนเชอมตอดงกลาว โดยจะใชระยะเวลาในการ

ด าเนนการจ านวน 8 เดอน โดยบรษททปรกษาทไดรบการวาจางนนจะเรมด าเนนการส ารวจและออกแบบโครงการถนน ซง

นบเปนการใหความชวยเหลอทางวชาการของ สพพ. โดยเรมตงแตเดอนกมภาพนธ 2562 – กนยายน 2562 รวมระยะเวลา

240 วน โดยในปจจบนปรากฏรายนามของบรษททปรกษาแลว รวมทงสน 3 บรษทดวยกนดงน คอ 1) บรษท อนเดกซ

อนเตอรเนชนแนล กรป จ ากด โดยเขาท าการศกษาทเนนในดานสงแวดลอมและการมสวนรวมของประชาชน 2) บรษท ด

เคด คอนซลแตนท จ ากด เขาท าการศกษาในสวนของงานดานวศวกรรม และ3) พเอสเค คอนซลแตนท จ ากด เนน

ท าการศกษาในดานเศรษฐกจ สงคม และการจราจร11

ในสวนรายละเอยดของโครงการส ารวจและออกแบบโครงการถนนเชอมตอสองชองทางน ภายในเวบไซตทถก

จดท าขนใหมของ สพพ. ไดระบวา12 โครงการถนนเชอมตอสองชองทางมระยะทาง 138 กโลเมตร โดยจะเรมด าเนนการ

กอสรางและท าการศกษาส ารวจและออกแบบถนนดงกลาวโดยมจดเรมตนตงแต กโลเมตรท 18+500 ตอจากถนนภายใน

โครงการเขตเศรษฐกจพเศษ ไปจนถง 156+500 ณ ชายแดนไทยทดานพน ารอน จงหวดกาญจนบร โดยภายในการส ารวจ

และออกแบบถนนครงนทาง สพพ. ไดระบวาจะเปนการพฒนาถนนโดยยดแนวเสนทางเดมทมการด าเนนการไปแลว โดย

ระหวางจดท าการส ารวจและออกแบบถนนโดยบรษททปรกษานจะมการด าเนนการทบทวนและปรบปรงการประเมนผล

กระทบทางสงแวดลอม (EIA) ทไดมการจดท าไปกอนหนาน หรออยางนอยทสดจะตองมการจดท าการศกษาและประเมนผล

10 เรองเดยวกน 11 http://www.neda-daweiroad.com/index-th.html 12 http://www.neda-daweiroad.com/projectarea-th.html

26

กระทบสงแวดลอมซงจะอยในลกษณะของ Initial Environmental Examination (IEE) ควบคไปกบการศกษาและออกแบบ

ดานวศวกรรมดวยซงจะด าเนนการตามกฎหมายสงแวดลอมของพมา ครอบคลมทรพยากรสงแวดลอม 4 ประเภทหลก

ไดแก ทรพยากรสงแวดลอมทางกายภาพ ทรพยากรสงแวดลอมทางชวภาพ คณคาการใชประโยชนของมนษย และคณคา

ตอคณภาพชวต เพอประเมนผลกระทบสงแวดลอมเบองตนทอาจเกดขนจากการพฒนาโครงการในชวงการกอสรางและ

ด าเนนการ พรอมทงก าหนดมาตรการปองกน แกไข และลดผลกระทบสงแวดลอมและสงคมจากโครงการ เพอบรรเทา

ผลกระทบทคาดวาจะเกดขนใหเหลอนอยทสดทาง สพพ. ไดใหขอมลเพมเตมวา13 อาจมแนวโนมทจะตองมการศกษาและ

ประเมนผลกระทบใหมในบางพนท เนองจากจะมเสนทางบางสวนทจะตองถกตดหรอขยายเพม แนวถนนบางสวนอาจตอง

ออกนอกเสนทาง ทางราบ ทางโคง ทางชนบางสวนอาจตองปรบเปลยน และอาจไปรบกวนพนทปาหรอพนทของผคนใน

พนท แนนอนวาตองมการปรบความโคงและความชนใหสอดรบกบความเรวของรถ เพอปองกนการเกดอบตเหตใหมากทสด

ในสวนของความชนหรอทางดงนนมการก าหนดใหปรบใหไมเกน 10 – 12% หรอไมใหสงเกน 100 เมตร เพราะหากสงเกน

กวาทก าหนดไวจะเปนยากตอการขนสง โดยเฉพาะกบรถบรรทก พรอมทงตองปองกนอาการเบรคแตกของรถดวย

นอกจากนภายในกรอบขอบเขตงานจางทปรกษา (TOR) นนกไดมการก าหนดใหมการสรางทางลอดและทางขาม

ส าหรบสตวปา ทงนเพอเปนการหลกเลยงไมใหการกอสรางพฒนาถนนไปสงผลกระทบกบสตวปาในพนทแถบเทอกเขา

ตะนาวศร ซงมสตวปาหายากอยเปนจ านวนมาก โดยการสรางทางลอดทางขามนจะถกสรางในชวงแนวถนนระหวางเมอ

งมยตตาไปยงหมบานซนปวตาย โดยการก าหนดใหมการสรางทางลอกทางขามสตวปานมาจากการเขาใหขอมลจาก

รายงานการศกษาขององคการกองทนสตวปาโลก หรอ World Wildlife Fund: WWF โดยทาง สพพ. กลาววากอนหนาน

ภายใน TOR ยงไมไดมการก าหนดใหมทางลอดทางขามดงกลาวแตอยางใด

ภายใตแผนการศกษาดงกลาวของบรษททปรกษาทง 3 บรษทน มกรอบระยะเวลารายงานความคบหนาและ

ก าหนดสงรายงานการศกษาแบงเปน 4 ชวงดวยกน คอ 1) ในชวงของการสงรายงานการส ารวจเบองตน (Inception

Report) ในเดอนเมษายน 2) การสงรายงานความกาวหนา (Progress Report) ในเดอนพฤษภาคม 3) การสงรายงาน

เบองตนกอนรายงานสดทาย ( Interim Report) และการสงรายงานครงสดทาย (Final Report) ในวนท 28 กนยายน

นอกจากนทาง สพพ. ยงระบอกวาในชวงระหวางการจดท ารายงานเบองตนกอนรายงานสดทายจนถงก าหนดสงรายงานครง

สดทายนนจะมการจดการประชมชแจงโครงการและรบฟงความคดเหนของประชาชนในพนททไดรบผลกระทบ จ านวน 2

ครงดวยกน14

ในเชงความคบหนาการจดท ารายงานการศกษาส ารวจและออกแบบถนนนน ในปจจบนทางบรษททปรกษาไดท า

การสงรายงานการส ารวจเบองตนและรายงานความกาวหนาใหกบทาง สพพ . แลว โดยทาง สพพ. ไดมการจดประชม

น าเสนอรายงานดงกลาวทกรงเนปดอว เมอวนท 4 เมษายน 2562 ทผานมา โดยมผแทนหนวยงานฝายพมา คอกระทรวง

13 สมภาษณพนเอกศรณย วรยเวชกล รองผอ านวยการ สพพ. เมอวนท 19 เมษายน 2562 ณ ส านกงานความรวมมอเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน. 14 เรองเดยวกน

27

การกอสราง เปนผตรวจรบงานจาก สพพ.15 และในวนท 26 กรกฎาคม 2562 ทผานมา ทาง สพพ. เองกไดเขายนเสนอ

รายงานระหวางการศกษาหรอรายงานกอนรายงานสดทาย (Interim Report) ใหกบทางหนวยงานทเกยวของอยางกระทรวง

การกอสรางของพมาไดรบทราบและตรวจรบรายงานแลว ณ กรงเนปดอว16 โดยขนตอนน เปนข นตอนท 3 ของการ

ด าเนนการศกส ารวจและออกแบบรายละเอยดโครงการ ซงเปนข นตอนลาสดกอนทสงรายงานฉบบสดทายหรอ Final

Report ในปลายเดอนกนยายน อยางไรกตาม รายงานเบองตนและรายงานระหวางการศกษาดงกลาวยงไมไดมการเปดเผย

ขอมลตอสาธารณะและชาวบานผไดรบผลกระทบในทกพนททไดรบผลกระทบและบนเวบไซตของ สพพ. แตอยางใด แมวา

เดอนพฤษภาคม ทาง สพพ. เรมใหความส าคญกบการเขามามสวนรวมของประชาชนในภาคสวนตาง ๆ ทเกยวของมากขน

โดยในวนท 17 พฤษภาคม 2562 ทาง สพพ. ไดจดการประชมการปรกษาหารอสาธารณะครงท 1 ณ หองประชมของ

โครงการเขตเศรษฐกจพเศษทวาย17 ในพนทนาบเล การจดประชมคร งนเปนการใหขอมลการปรบปรงโครงการถนน

เชอมตอ ความคบหนาในการท าการศกษาและออกแบบรายละเอยดโครงการ และรบฟงความคดเหนจากผท เขารวม

อยางไรกตาม จากการประชมดงกลาวพบวามชาวบานทไดรบผลกระทบหลายพนทเชนกนทไมไดเขารวม และไมไดมสวน

รวมกบกระบวนการดงกลาว กลาวคอ การจดประชมนยงไมสามารถใหขอมลและเปดรบฟงความคดเหนไดกวางขวางมาก

พอในทกพนทหรอในทกหมบานทไดรบผลกระทบโครงการ โดยหากพจารณาจากกรอบระยะเวลาของการด าเนนการศกษา

ส ารวจและออกแบบรายละเอยดโครงการถนนแลว ทางกลมบรษททปรกษาและสพพ . จะเหลอการประชมปรกษาหารออก

หนงคร ง ซงไมทราบแนชดวาการประชมดงกลาวจะเกดขนทใด ชาวบานผไดรบผลกระทบจะมสวนรวมไดมากนอยเพยงใด

ในกระบวนการดงกลาว

นอกเหนอจากกรอบระยะเวลาของการส ารวจและออกแบบโครงการถนนททางบรษททปรกษาตาง ๆ จดท าแลว

หลงจากเสรจสนกระบวนการดงกลาวน ทาง สพพ. จะยนผลส ารวจและออกแบบถนนนใหทางรฐบาลไทยและรฐบาลพมา

รบทราบ แลวหากทางรฐบาลพมาเหนชอบตอผลการศกษาดงกลาวกจะมการลงนามด าเนนโครงการในทนท โดยคาดการณ

วาชวงป 2563 จะไดเรมด าเนนโครงการ โดยในสวนของบรษททจะเขาเปนผด าเนนโครงการถนนตอจากนนน แนนนอนวา

ทาง สพพ. จะเปนผยนเสนอรายนามบรษทกอสรางทมมาตรฐานสงทงหมดในไทยใหกบทางรฐบาลพมาเปนผคดเลอกถง

ความเหมาะสมในการเขามาด าเนนโครงการ ทงนข นอยกบการพจารณาของรฐบาลพมาถงความเปนไปไดและศกยภาพใน

การด าเนนโครงการ ซงมแนวโนมวาทางบรษท อตาเลยนไทยฯ อาจจะไดกลบเขามาเปนผด าเนนโครงการอกคร ง เนองจาก

มศกยภาพอยแลวในงานรบเหมากอสราง อกทงมเครองมอและวสดอปกรณในพนทพรอม และด าเนนงานในพนทโครงการ

มาเปนเวลายาวนาน18

15 http://www.neda-daweiroad.com/index-th.html 16 https://www.neda.or.th/2018/th/news/detail?d=qQucAKtm 17 https://www.neda.or.th/2018/th/news/detail?d=qQEcZKtm และ https://www.facebook.com/dawei.sez 18 สมภาษณพนเอกศรณย วรยเวชกล รองผอ านวยการ สพพ. เมอวนท 19 เมษายน 2562 ณ ส านกงานความรวมมอเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน.

28

อยางไรกตาม ในปจจบน โครงการถนนเชอมตอสองชองทางในโครงการทวายนนนในแงของการพฒนาเชง

กายภาพของพนทถนนสายนยงคงไดรบการบ ารงรกษาและดแลถนนโดยบรษท อตาเลยนไทยฯ ซงแมในปจจบนจะไมไดม

สถานะเปนผด าเนนโครงการถนนแบบเตมตว จากการลงพนทถนนของกลมเสรภาพแมน าโขงทผานมานยงพบเหนการ

ด าเนนการปรบทางและดแลบ ารงรกษาถนนของบรษท อตาเลยนไทยฯ อย เครองจกรและอปกรณตาง ๆ ยงคงท างาน

กอปรกบบานพกแรงงานและทต งบรษทยอยของบรษท อตาเลยนไทยฯ กยงคงอยในพนทแมถนนจะยงไมไดรบการพฒนา

ไปมากนก แตในแงของการสญจรไปมาระหวางผคนและการขนสงและการคาขายในพนทยงคงด าเนนไปกวาเกอบสบป

นบตงแตบรษทเขามาด าเนนโครงการเปนผพฒนาโครงการเตมตว แตทดเหมอนจะยงไมไดร บการแกไขปรบปรง

เชนเดยวกบถนนกคอปญหาและผลกระทบทเกดขนในพนทโครงการทง ในแงของปญหาดานธรรมาภบาลในการด าเนน

โครงการ การจดการดานสงแวดลอม การจายคาชดเชยทไมเปนธรรมและลาชา กระบวนการด าเนนโครงการทขาดการม

สวนรวมอยางรอบดานของชาวบานตงแตเรมตนจนถงตลอดโครงการยงคงไมไดรบการแกไขและถกเพกเฉย

ในแงของการพฒนาเชงระบบ โครงสราง และสถาบนนน โครงการถนนเชอมตอสองชองทางไดรบการผลกดน

อยางหนกจากภาครฐไทยผานการด าเนนการของ สพพ.โดยวธการสนบสนนทางการเงนและการสนบสนนทางวชาการตอ

โครงการ นบตงแตคณะรฐมนตรไทยออกมตคณะรฐมนตรเมอวนท 7 พฤษภาคม 2558

ในสวนของการสนบสนนการปรบปรงและพฒนาโครงการดวยเงนกผอนปรนดอกเบยต า จ านวน 4,500 ลานบาท

ซงในประวตศาสตรการใหความชวยเหลอของ สพพ. นนถอวาเงนจ านวนนเปนจ านวนเงนทมากทสดเทาทเคยปรากฏใน

การท างานของ สพพ. ทมหนาทสนบสนนการกอสรางพนฐานเพอสรางความเชอมโยงทางการคาและการพฒนาในภมภาค

ทงนเนองจากเงนจ านวนดงกลาวนนเกนขอก าหนดการใหความชวยเหลอทางการเงนของ สพพ . ทมขอก าหนดใหไมเกน

2,000 ลานบาท19 ในทกประเภทโครงการ โดยภายในรายละเอยดและเงอนไขของการกยมเงนก 4,500 ลานบาท นกไมไดม

การระบถงงบประมาณในสวนของการแกไขปญหาทเกดขนกอนหนาน เชน การจายคาชดเชยทตกคางและการจดการ

ปญหาดานสงแวดลอมอยางเปนรปธรรมทเกดขนไปแลว

โครงการถนนเชอมตอสองชองทางยงไดรบความชวยเหลอทางวชาการดงทปรากฏในสวนของการจางกลมบรษท

ทปรกษาโดย สพพ . เพอส ารวจและออกแบบรายละเอยดโครงการดงกลาว ซงแมจะเหนไดวาในขณะนการส ารวจและ

ออกแบบโครงการจะยงคงด าเนนตอไปตามกรอบระยะเวลาการด าเนนงานทจะสนสดในปลายเดอนกนยายน 2562 แตด

เหมอนวาภายใตการด าเนนการในขณะนยงไมมข นตอนในการชแจงใหประชาชนในพนทรบทราบและรวมถงการเปดเผย

ขอมลในสวนทมการด าเนนการศกษาไปแลวของรายงานการส ารวจเบองตน ( Inception Report) และรายงานระหวาง

การศกษา (Interim Report) อยางทวถงอยางแทจรง แมวาจะมการจดการประชมปรกษาหารอสาธารณะครงท 1 ไปแลว

19 กลมเสรภาพแมน าโขง, รายงานศกษาวจย “ถนนเชอมตอโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย: การตรวจสอบธรรมาภบาลการลงทนของภาครฐและเอกชนในการด าเนนโครงการ”, หนา 27. https://themekongbutterfly.files.wordpress.com/2018/11/e0b8a3e0b8b2e0b8a2e0b881e0b8b2e0b8a3e0b982e0b884e0b8a3e0b887e0b881e0b8b2e0b8a3e0b896e0b899e0b899e0b8aae0b8ade0b887e0b88ae0b988e0b8ade0b887e0b897e0b8b2e0b887_2.pdf

29

แตสถานทจดการประชมนนอยหางไกลจากพนททไดรบผลกระทบโดยตรงจากโครงการ กลาวคอ การประชมในครงนไมได

สามารถสรางการมสวนรวมอยางทวถงไดจรงตอผทไดรบผลกระทบโดยตรง

ในสวนของความคบหนาของการศกษานน กลมบรษททปรกษาไดสงมอบรายงานทงสองฉบบไปยง สพพ. และ

ทาง สพพ. ไดมการจดประชมน าเสนอรายงานตอตวแทนรฐบาลพมาทเกยวของกบโครงการแลว ซงในสวนนจากการลง

พนทศกษาของกลมเสรภาพแมน าโขงพบวาทางประชาชนผไดรบผลกระทบในพนท โดยเฉพาะในพนทกามองโตย ซงเปน

พนทเปาหมายของการศกษายงไมทราบความคบหนาเชงกระบวนการของโครงการแตอยางใดวาไปถงข นตอนใด

นอกจากนนพวกเขายงไมไดเขารวมการประชมปรกหารอสาธารณะทจดขนไปแลวแตอยางใด

ในสวนของความคบหนาทางฝายร ฐบาลพมานน เมอวนท 4 พฤษภาคม ทผานมา ทางรฐบาลพมา โดย

ประธานาธบดวน มน ไดลงพนทเยอนเมองทวายและตรวจสอบความเรยบรอยและความคบหนาของโครงการถนนเชอมตอ

สองชองทางโดยเขาตรวจเยยมพนทโครงการในสวนของเมองมยตตาซงเปนจดแยกของโครงการถนนเชอมตอสองชอง

ทางเขาไปยงพนททยงไมเคยมการบกเบกมากอนหนาทจะมโครงการ เขาสพนทกามองโตย มงหนาสเขตเศรษฐกจพเศษ

นอกจากนทางประธานาธบดวน มน ไดแสดงออกถงจดยนและความตงใจของรฐบาลในการทจะผลกดนโครงการใหแลว

เสรจ20 ซงนถอเปนสญญาณส าคญทแสดงใหเหนวารฐบาลพมาทไมไดแสดงบทบาทตอโครงการมาอยางยาวนานนนก าลง

มงม นทจะเปลยนโฉมหนาของทวายไปสแนวทางของการพฒนาในอนาคตรวมกนกบรฐบาลไทย ยงไปกวานนการกอสราง

ถนนสายนก าลงจะเกดขนทามกลางปญหาทางการเมองระหวางรฐบาลพมาหรอกองทพพมาและสหภาพแหงชาตกะเหรยงท

มปญหาความขดแยงมาอยางยาวนาน ซงในขณะนอยในระหวางการเจรจากระบวนการสนตภาพ โดยกอนหนานในป 2555

และอกคร งในป 2558 ทางสหภาพกะเหรยงมการลงนามในขอตกลงหยดยงแหงชาต (Nationwide Ceasefire Agreement:

NCA) พรอมกบกลมชาตพนธอน ๆ อาจเปนไปไดวาการเรงพฒนาโครงการถนนเชอมตอสองชองทางนจะสงผลให

กระบวนการสนตภาพในพมาทก าลงด าเนนอยในขณะนกลบถอยหลงไปมากกวาเดม อกทงประชาชนในพนททไดรบ

ผลกระทบกดเหมอนวาพวกเขาจะยงตดหลมของการพฒนาโครงการทปญหาทเกดขนไปแลวยงไมถกพดถงมากนก และ

ไมไดรบการแกไขอยางทควรจะเปน ซงนเปนสงททางสหภาพแหงชาตกะเหรยงเปนกงวลมากทสด เพราะเกรงวาโครงการ

ถนนเชอมตอนอาจไมสงผลดตอกระบวนการสนตภาพทเกดขนอยในขณะน21

แมวาการด าเนนการผลกดนโครงการถนนเชอมตอสองชองทางของ สพพ . จะเปนไปตามมตคณะรฐมนตร เมอ

วนท 7 พฤษภาคม 2558 ทเกยวของกบโครงการดงกลาวโดยตรง แตกอาจเปนการกระท าทขดกบมตคณะรฐมนตรเมอวนท

16 พฤษภาคม 2559 เรอง สรปผลการพจารณาด าเนนการตามรายงานผลการพจารณาค ารองทมขอเสนอแนะนโยบาย

เรอง สทธชมชน กรณการด าเนนโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย ในสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาของ

บรษท อตาเลยนไทย ฯ ซงประเทศไทยไดรวมลงนามในบนทกขอตกลงในการพฒนา โครงการดงกลาว ทมการละเมดสทธ

20 http://www.globalnewlightofmyanmar.com/president-meets-taninthayi-region-administrative-legislative-judiciary-officials/?fbclid=IwAR3HeRD0l4UW3wmwH-xkS_vItkmFWcP5HqaHxk5KRJ66aZrqz9Su6nVlG1g 21 สมภาษณพะโดะ เอ หนา เลขาธการสหภาพแหงชาตกะเหรยง ภมภาคตะนาวศร เมอวนท 26 เมษายน 2562)

30

มนษยชนตอชาวทวาย ทมสาระส าคญในการมงปรบเปลยนธรรมาภบาลการลงทนของภาครฐและภาคธรกจเอกชนไทยทไป

ลงทนในตางประเทศ ใหมความสอดคลองกบหลกการชแนะแหงสหประชาชาตวาดวยธรกจกบสทธมนษยชน (UN Guiding

Principle on Business and Human Rights: UNGP) ซงใหความส าคญไปท 3 เสาหลก ไดแก “คมครอง เคารพ และ

เยยวยา” รวมถงการแกไขปญหาทเกดขนกบโครงการทวายดวย ซงกรณนจะเปนกรณเรมแรกของมตคณะรฐมนตรน เนอง

ดวยการด าเนนการของ สพพ. ในกรณนอาจเปนการซ าเตมปญหาผลกระทบทยงไมไดถกสะสางและแกไขอยางถกตอง

จนถงทสด ชาวบานในพนทโครงการยงคงถกละเลยจากทงภาครฐและภาคเอกชนภายใตการพฒนาน

31

บทท 2 ประวตศาสตร นเวศวทยา เศรษฐกจ และทรพยากรและสงแวดลอมของพนทกามองโตย และการเขามา

ของถนนเชอมตอ

ในบทท 1 ของรายงานฉบบนไดอธบายไปแลวถงพฒนาการของโครงการถนนเชอมตอสองชองทางทถกพฒนา

อยางเปนจรงเปนจงในชวงทมความรวมมอในการพฒนาโครงการทวายในชวงตนทศวรรษ 2550 โดยโครงการไดรบการ

พฒนาโดยบรษท อตาเลยนไทยฯ เรอยมาจนถงการเขามามบทบาทโดยตรงของภาครฐไทยและพมาในการพฒนาโครงการ

โดยเฉพาะในสวนหนวยงานทเกยวของในไทยอยาง สพพ. ซงโครงการถนนเชอมตอสองชองทางไดถกรบชวงการขบเคลอน

โครงการและพฒนาตอหลงจากทบรษท อตาเลยนไทยฯ ไมไดเปนผพฒนาโครงการถนนนแลว (แมจะยงมสถานะเปนผ

บ ารงรกษาโครงสรางถนนอยในปจจบน) โดยในสวนนจะกลาวถงพนทกามองโตยซงเปนพนทสวนหนงทไดรบผลกระทบ

จากโครงการถนนเชอมตอสองชองทางอยางไมอาจหลกเลย งได และแนนอนวาพนทดงกลาวจะไดรบผลกระทบจาก

โครงการถนนเชอมตอสองชองทางในระยะใหมทก าลงถกขบเคลอนโดยภาครฐทงสองประเทศ และการเขามาของบรษท

ผพฒนาโครงการทจะเขามาใหมในอนาคต

เนอหาในบทนจะกลาวถงขอมลพนฐานของพนทกามองโตยโดยภาพรวมทงในแงของประวตศาสตร นเวศวทยา

และทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยเฉพาะในแงมมทางเศรษฐกจชมชน และจะมงเนนใหความส าคญไปทขอมล

พนฐานทมรวมกน และขอมลรายหมบานของชมชนทเปนพนทเปาหมายการศกษาในครงนทง 4 หมบาน นอกจากนนแลว

จะอธบายถงความสมพนธของถนนเชอมตอสองชองทางและชมชนในพนทเปาหมายดวย ทงนเพอใหเกดความเขาใจและ

ความสมพนธระหวางสภาพพนทและสภาพปญหาทเกดขนจากโครงการถนนเชอมตอสองชองทางในบทถดไป

2.1 ภมศาสตรและลกษณะทางกายภาพของกามองโตย

กามองโตย (Kamoethway) เปนชอเรยกในภาษากะเหรยงของไมยนตนชนดหนงทช อในภาษาไทยเรยกวา

“ตะแบก” (Lagerstroemia floribunda Jack ex Blume)22 โดยตนตะแบก หรอ กามองโตย นสามารถพบทวไปในพนทกา

มองโตยหรอหบเขากามองโตย การทตนไมชนดนสามารถถกพบไดมากในบรเวณหบเขาแหงนจงอาจเปนสาเหตหนงท

บรรพบรษทอาศยอยทนมากวารอยปของชาวบานทนเปนผต งชอให ชาวบานทอาศยอยในบรเวณนสามารถใชประโยชนได

หลายรปแบบจากตนตะแบก เชน การน าไปล าตนและกงของมนไปท าฟนทงบรโภคใชเองในครวเรอนและน าไปขายในเมอง

น าสวนตาง ๆ ทงตนและดอกสามารถไปใชในทางการแพทยพนถนได และทส าคญล าตนสามารถน าไปเปนสวนประกอบ

ของบานได เชน เสา กระดาน คาน ได

พนทกามองโตย เปนชอเรยกรวม ๆ ของกลมหมบานชาวกะเหรยงซงตงอยในพนทหบเขาทบรเวณพนทสงในเขต

เทอกเขาตะนาวศร มแมน าสายส าคญไหลผาน นนคอแมน ากามองโตย อนเปนเสนเลอดส าคญของชาวบานในบรเวณน

22 http://bot.swu.ac.th/upload/meattree_document/1228993670.pdf

32

พนทกามองโตยตงอยในเขตเมองมยตตา ซงอยภายในภมภาคตะนาวศร ภาคใตของประเทศพมา โดยจดหมายปลายทาง

ของแมน าน าสายนนนคอแมน าตะนาวศร ซงมจดบรรจบอยนอกเมองมยตตาออกไปทางตะวนออก (กลาวไดวาแมน ากามอง

โตยเปนตนน าของแมน าตะนาวศรกวาได) จากนนจงไหลลงใตไปยงเมองตะนาวศร

แผนทแสดงพนทกามองโตยและพนททโครงการถนนเชอมตอตดผาน (ทมา: Growing Up Together with the Forest: the unique relationship

between the forest and indigenous Karen people of Kamoethway, พฒนาโดย: กลมเสรภาพแมน าโขง)

2.1.1 ลกษณะทางกายภาพและประชากร

พนทกามองโตยอยหางจากเมองทวายมาทางตะวนออกประมาณ 30 กโลเมตร โดยสามารถใชเวลาเดนทางโดย

รถยนตราวหนงช วโมง 45 นาท ทงยงอยหางจากชายแดนพมาทหมบานทคซงตดกบชายแดนไทยทดานพน ารอน ราว 85

กโลเมตร

33

พนทกามองโตยประกอบไปดวย 12 หมบาน23 ซงมพนททงหมด 264,151.75 เอเคอร24 ประชาชนสวนใหญเปน

กลมชาตพนธกะเหรยง และมกลมชาตพนธอน เชน พมาหรอมอญปะปนอยดวย หมบานทงหมดดงกลาวลวนอยภายใต

พนทการปกครองและอทธพลทางการทหารของสหภาพแหงชาตกะเหรยงมาเปนเวลายาวนาน หมบานทงหมดตงอยตาม

แมน ากามองโตย ซงเปนแมน าสายส าคญทเปนแหลงรวมสายน าหรอล าธารสายเลก ๆ ซงมตนน าอยบนภเขาสงทยงคงม

ลกษณะทางธรรมชาตทอดมสมบรณอยางมาก และมความหลากหลายทางชวภาพทงในแงของพนธพชและสตวปาหายาก

โดยความหลากหลายทางชวภาพและความอดมสมบรณมความสมพนธอยางแยกขาดจากกนไมไดระหวางประชาชนชาว

กะเหรยงในพนทกามองโตยแหงน เนองจากตวตน วถชวต ความเปนอย ความเชอ และวถการผลตชมชนของพวกเขานน

ผกโยงกบธรรมชาตและสภาพแวดลอมเหลาน ดงนน ความอยรอดและพนฐานทางเศรษฐกจชมชนจงตงอยบนความอดม

สมบรณของทรพยากรธรรมชาตและสภาพแวดลอมของพนทอยางมอาจหลกเลยง

2.1.2 ทรพยากรธรรมชาต

ทรพยากรธรรมชาตในพนทกามองโตยนนมความหลากหลายเปนอยางมาก ทงในสวนของแหลงน า ปาไม สตวปา

และผนดน สงเหลานเปนตนทางของวถชวตของผคนในบรเวณนอยางทไดกลาวไปแลว ในสวนนจะอธบายทรพยากรตาง ๆ

ดงกลาวออกเปนหวขอยอยเพอใหงายตอการท าความเขาใจ ดงน 1) แหลงน า 2) ปาไม 3) สตวปา และ 4) ทดน

แหลงน า

แหลงน าถอเปนสงส าคญอยางมากของการด ารงชวตและการก าหนดวถชวตวฒนธรรม แมน าทมความส าคญอยาง

มากตอประชาชนในพนทกามองโตย คอ แมน ากามองโตย อนเปนแมน าสายส าคญทหลอเลยงชวตของสงทชวตตาง ๆ ใน

บรเวณนมาอยางชานาน แมน ากามองโตยมตนก าเนดจาก แมน าพอโคละ ซงอยบนเทอกเขาสง อกทงแมน ากามองโตยยงม

ล าธารและล าหวยขนาดเลกหลายสบสายทลดเลาะผานหมบานอน ๆ ทอยไกลออกไปจากแมน ากามองโตยซงเปนล าน าสาย

หลกของทน ซงมความส าคญอยางมากตอผคนไมแพกน เพราะเปรยบเสมอนเสนเลอดฝอยทเชอมโยงกบเสนเลอดใหญ

อยางแมน ากามองโตย ชาวบานใชประโยชนจากแมน าอยางมากทงในการอปโภคและบรโภค ไมวาจะเปนการอาบน า การ

น าน ามาใชดมทงส าหรบคนและสตวเลยง และประกอบอาหาร การน าน ามาใชรดน าตนไมจ าพวกไมดอกไมประดบตาง ๆ

โดยวธการน าน ามาใชนนมหลายรปแบบดวยกน ไมวาจะเปนการใชปมน าเพอน าน าใตดนมาใช การเดนทางไปยงแหลงน า

โดยตรง และหากตองการกกตนน าไวใชในครวเรอนซงอยหางออกไปจากหมบาน ชาวบานจะน าภาชนะใสน าไปดวย

นอกจากนภายในแหลงน าตางๆ ยงมสตวน าหลากหลายชนด ซงเปนแหลงอาหารและแหลงโปรตนชนดของผคนทน เชน

ปลา ป กง หอย และอน ๆ จากการลงพนทศกษาในครงนพบวาชาวบานทนบรโภคปลาเปนอาหารหลก ซงโดยสวนมาก

23 หมบานกาเลจ, หมบานกามค, หมบานการตอนกองเซชอง, หมบานกยนตาเอ, หมบานเมกนบอ, หมบานนนปาโย, หมบานนองโดน, หมบานปนธาดอว, หมบานซกโพยน, หมบานตะบวชอง และหมบานมยตตา (ตามการแบงพนทการปกครองของสหภาพแหงชาตกะเหรยง) 24 Zaw Aung and Khin New Cho (the lead researchers), Growing up together with the forest: the unique relationship between the forest and indigenous Karen people of Kamoethway, January, 2018, page 13.

34

แลวมกบรโภคในครวเรอน ในปจจบนการจบปลาเพอจ าหนายแทบไมพบแลว เนองจากจ านวนและชนดพนธปลาลดลงไป

มาก ไมพอทจะน าไปขายตอในระดบทเรยกวาเปนเศรษฐกจทสรางรายได แตแนนอนวาปลาและสตวน าตาง ๆ เปนแหลง

อาหารและเปนเครองยนยนความมนคงทางอาหารของพวกเขาได หากแมน าล าธารในแถบนไมไดรบผลกระทบจาก

โครงการพฒนาตาง ๆ

แมน ากามองโตย

ปาไม

ปาไมเปนทรพยากรทส าคญอยางมากตอวถชวตและความเปนอยของชาวบานในพนทน ปาไมแถบนมลกษณะ

เปนปาดบแลง มพนธไมเนอแขงและไมผลดใบขนหนาแนนเปนจ านวนมากและเตบโตไดดในสภาพอากาศเชนนตาม

ธรรมชาต เชน ไผ ตะแบก ยาง ปาลม เปนตน พชเหลานและอกหลายชนดถกใชเปนแหลงวตถดบและวสดของการสราง

บานเรอนและสวนประกอบตาง ๆ ของบานทงหลง ไมวาจะเปนตงแตเสาบาน โครงบาน จว ประต หนาตาง ฝาผนง บนได

อกทงยงสามารถใชเปนเครองมอในการลาสตวปาและจบสตวน าในแมน า นอกจากนนแลว ชาวบานยงสามารถหาสมนไพร

จากปาเพอมาปรงยารกษาโรคได มค ากลาววา “ปา” คอบานของพวกเขา ปาไมเปนทพกพงแหงชวต แหลงอาหาร ถนทอย

โรงพยาบาล และเปนสถานทททกคนสามารถเขาถงไดโดยไมจ าเปนตองใชเงนแมแตบาทเดยว ดวยเหตนชาวบานทนจงให

ความเคารพนบถอปาอยางมาก

สตวปา

35

หากทรพยากรปาไมและแหลงน าอดมสมบรณแลว แนนอนวาสตวปายงตองชกชม พนทปาไมในบรเวณแนว

ระเบยงสตวปาเทอกเขาตะนาวศรทงในพมาและขามไปยงพนทในไทย (Dawna Tenasserim Landscape) ซงรวมถงพนท

กามองโตยนนนบเปนแหลงตนน าทมความส าคญอยางมากตอสตวหลายชนด เปนทงทอยอาศยและแหลงอาหารของสตว

ชนดตาง ๆ อกทงยงมรายงานป 2562 ของกองทนสตวปาโลกสากล(World Wild Fund for Nature: WWF) ไดรายงานการ

พบสตวปาหายากและเสยงตอการถกคกคามอยางหนก และบางชนดใกลสญพนธซงมความจ าเปนทตองไดรบการคมครอง

และอนรกษอยางจรงจงในบรเวณน โดยมทงหมด 9 ชนด25 ไดแก เสอโครง (tiger) เสอดาวลายเมฆ (cloud leopard)

กระทง (gaur) สมเสรจ (Asian tapir) กวางปา (sambar deer) หมควาย (Asia black bear) หมหมาหรอหมคน (sun bear)

ชะนมอขาว (white – handed gibbon) และชางเอเชย (Asian )

ทดน

ทดนนบเปนปจจยส าคญอยางมากในการเปนจดตงตนของครอบครวและแหลงท ามาหากนของชาวกะเหรยงทน

พวกเขาใชทดนไปกบการท าพชสวนเกษตรและการท าไรหมนเวยน ในแงของการถอครองทดนนน ในรายงานวจยของ

สมาคมพฒนาทวาย (Dawei Development Association: DDA) ระบวาชาวบานกะเหรยงทนสวนใหญกวา 94% เปน

เจาของทดนมทท ากนเปนของตนเอง โดยทดนเหลานไดรบสบทอดกนภายในตระกลผานมาหลายชวอายคนหลายรอยป

การครอบครองทดนในทนไมมการปกเขตแดนหรอลอมร วทชดเจนของแตละครอบครว แตหากเปนคนทอยในชมชนดวยกน

พวกเขาจะทราบเองวาใครเปนเจาของทดนนน ๆ แตอยางไรกตาม การใชสอยประโยชนในทดนคอนขางลนไหล ชาวบาน

บางรายอาจอนญาตใหคนในชมชนเขามาท าประโยชนในพนทของตนได หรอ ในยามทตองมการลงแรงท าสวนหรอไร เชน

ไรหมนเวยน กอาจมพนทสวนรวมทชาวบานสามารถมาชวยกนท าไรหมนเวยนได

ประเดนเรองทดนนเปนปญหาอยางมากในประเทศพมาในขณะน เนองจากรฐธรรมนญของพมา ฉบบป 255126

นนก าหนดใหทดนและทรพยากรทงหมดเปนสมบตของรฐ ไมมใครเปนเจาของทดน ดงนน ประชาชนทอยในอาณาเขตของ

พมาไมอาจครอบครองทดนไดโดยเบดเสรจ อกทงไมสามารถซอขายทดนกนเองได สงผลใหพนทของชาวกะเหรยงซง

เอกสารสทธและเอกสารยนยนการครอบครอง พนทไรหมนเวยนทมการพกฟนหรอถกทงรางจากสงคราม (แตมเจาของและ

บางพนทเปนพนทสวนรวมของชมชน) มกจะถกมองจากรฐบาลกลางวาเปนพนทรกรางวางเปลาไมมเจาของ ดงทปรากฏใน

กฎหมายการบรหารจดการทดนรกรางวางเปลา (Vacant, Fallow, and Virgin Land Management Law 2012) อาจจะถก

รฐเวนคนหรอยดพนทไดตลอดเวลาเพอน าไปท าประโยชนตาง ๆ หรอน าไปเปนพนทสมปทานใหกบกลมทนหรอโครงการ

พฒนาตาง ๆ หากพนทนน ๆ ไมมการขอใบอนญาตใชทดนตามกฎหมาย หรอทเรยกวา Land Use Certificates จากทาง

รฐบาล ซงกฎหมายฉบบนมการบงคบใชเมอป 2555 เปนชวงเดยวกบทมการออกกฎหมายการลงทนตางประเทศ (Foreign

25 WWF, Nature in peril: The risk to forests and wildlife from the Dawei – Htee Khee Road, January 2019, page 23. 26 Ministry of Information, Constitution of the Republic of the Union of Myanmar (2008), http://asean-law.senate.go.th/constitution/full-const/Myanmar2008.pdf

36

Investment Law 2012) ซงกอนหนาน ในป 2554 ทางรฐบาลกไดออกกฎหมายเขตเศรษฐกจพเศษทวาย (Dawei

Economic Zone Law 2011) มาแลว

สภาพการใชพนทเพอท าการเกษตรบนทดนของชาวบาน

2.2 วถชวต วฒนธรรม และความเปนอยของชมชน

เนอหาในสวนนมความส าคญอยางยงในการท าความเขาใจภาพรวมของวถชวต ความเปนอยและวฒนธรรมของ

ชาวกะเหรยงซงมลกษณะเฉพาะและผกโยงอยกบธรรมชาตและทรพยากร รวมถงการด ารงอยและเศรษฐกจของชมชนใน

พนทกามองโตย ซงจะสมพนธกบผลกระทบและความสญเสยทมาจากการกอสรางถนน ซงจะกลาวตอไปในบทถดไป โดย

ในสวนนจะแบงการอธบายออกเปน 3 สวน

การปลกพชสวน

การเพาะปลกพชสวนทนถอเปนกจกรรมทางเศรษฐกจทส าคญอยางมาก เพราะเปนทมาของรายไดหลกใน

ครวเรอนในแตละป จากการสมภาษณและเกบขอมลภาคสนามพบวาพชเศรษฐกจทนยมเพาะปลกเปนอยางมาก คอ หมาก

มะมวงหมพานต ยางพารา และลกเนยง ในบางพนทอาจเพาะปลกกลวยเพมเตม ตามล าดบ

หมากถอเปนพชทมการปลกมากทสดในพนทกามองโตย หมากหนงตนสามารถสรางผลผลตสงสดไดราว 250 ลก

ตอป แตโดยเฉลยแลวจะอยทราว 200 ลก หมากหนงลกมราคาประมาณ 20 จต และหมากหนงตนมอายกวา 50 – 70 ป

37

โดยอายของตนหมากสามารถสงเกตไดจากความสงของล าตน ตนหมากทมอายมากจะมล าตนสง ชาวบานทนจะไมตด

หมากทแกเตมทแลว แตจะปลอยใหตายลงตามธรรมชาต จากนนพวกเขาจะน าตนกลาทเพาะเลยงและดแลไวมาปลกเพอ

ทดแทนตนหมากเกา ดงนนจงมการคดเลอกเมลดพนธทดเกบไวใชหรออาจจ าหนายตอได ชาวบานทนนยมปลกหมากทง

ในพนทรอบบานหรอในหมบานทมการรวมกลมของชมชนชดเจนและไมไดอยในพนทสงนก และยงปลกในพนทสงดวย สวน

หมากทอยในพนทหมบานนนจะมความหลากหลายทางชวภาพคอนขางสง ไมไดปลกพชชนดเดยว โดยมากแลวมกเปนไร

หมากแบบผสมผสาน ในสวนของชวงเวลาของการปลกหมากนนจะเรมตนตงแตชวงฤดฝนในกลางเดอนพฤษภาคมไป

จนถงเดอนตลาคม และจะเกบเกยวในชวงเดอนมนาคม – ตนเดอนพฤษภาคม โดยจะมการตากหมากในชวงเดยวกน

ชาวบานในแถบกามองโตยกลาววาเรมแรกในชวงตงชมชนใหม ๆ ราว 80 – 100 กวาปกอน พวกเขาไมไดปลก

หมากในฐานะทเปนพชเศรษฐกจเชนในปจจบน แตปลกในปรมาณทพอเหมาะไมไดมสดสวนทแตกตางกนมากจากพชอน ๆ

เหมอนเชนทกวนน และยงมการบรโภคในระดบครวเรอน แตเรมปลกหมากอยางจรงจงเพอสรางรายไดและผลประโยชน

ทางเศรษฐกจในชวง 60 – 70 ทผานมานเอง ซงในทางเศรษฐกจนนหมากถอวาเปนพชทปลกกนมากเปนอนดบตน ๆ ของ

ประเทศ เนองจากภายในประเทศพมาเองมการบรโภคหมากเปนอยางมาก วฒนธรรมการทานหมากของทนยงฝงแนนอย

อยางไมเสอมคลาย หมากจงถกแพรกระจายสนคาออกไปในทวประเทศ นอกจากนหมากยงเปนพชสงออกทส าคญของพมา

โดยมากมกถกสงออกไปยงประเทศในแถบเอเชยใต โดยเฉพาะอนเดยและในจน เพราะไมไดมแตการบรโภคหมากดวยการ

ทานเทานน แตหมากยงถกน าไปใชเปนวตถดบส าคญในระดบอตสาหกรรมแปรรป เชน หมากแหงใชในอตสาหกรรมฟอก

หนง ฟอกเสนใย และท ายารกษาโรค และการใชบรโภคในลกษณะของสมนไพร สวนผลหมากสามารถใชเปนยาสมนไพรใน

การปฐมพยาบาลเบองตน เชน ใชสมานแผล แกทองเสย รกษาโรคเหงอกและฟน

นอกจากหมากแลว ยงมพชสวนชนดอน ๆ ทมความส าคญทางเศรษฐกจและไดรบความนยมปลกในแถบนดวย

เชนกน เชน มะมวงหมพานต ยางพารา กลวย ปาลม เปนตน ซงจะมสดสวนการเพาะปลกทใกลเคยงกน จากการส ารวจ

พบวามะมวงหมพานตจะนยมปลกมากเปนอนดบทสองรองจากหมาก

38

การปลกพชสวนของชมชน โดยสวนใหญปลกหมากเปนหลก

การท าไรหมนเวยน

ส าหรบกลมชาตพนธกะเหรยง ซงอาศยอยบนเขตพนทสงในหบเขา การท าไรหมนเวยน ถอเปนกจกรรมทาง

การเกษตรทมล กษณะเฉพาะอยางมาก และถอเปนวถวฒนธรรมทเปนเอกลกษณ การท าไรหมนเวยน เปนระบบการ

เพาะปลกในพนทหนง ในชวงเวลาหนง จากนนชาวบานจะยายพนทเพาะปลกไปยงพนทใหม โดยมจดประสงคเพอใหพนท

เดมไดสะสมแรธาตสารอาหารและเรมฟนความอดมสมบรณ จากนนจะหมนเวยนกลบมาใชประโยชนในพนทเดมอกคร ง

หนง ในทก ๆ 5-7 ป โดยการท าไรหมนเวยนนจะเรมขนในชวงฤดฝนราวเดอนกลางเดอนพฤษภาคม – ปลายเดอนตลาคม

โดยชาวบานจะเรมปลกขาวไรตงแตชวงปลายเดอนพฤษภาคม และจะเกบเกยวเกบเกยวในชวงเดอนพฤศจกายนจนถง

เดอนกมภาพนธ

พชทปลกสวนใหญเปนพชไรแบบผสมผสาน สวนใหญไมนยมปลกพชเชงเดยว เชน ขาวไร ขาวโพด มนส าปะหลง

เผอก มะเขอ พรก ปอ และพชผกสวนครวตาง ๆ ซงขาวเปนพชหลกทปลกในไร โดยผลผลตขาวนนขนอยกบขนาดของ

พนททใชเพาะปลก แตโดยเฉลยแลวหนงครอบครวสามารถผลตขาวได 60 – 80 ตะกราตอป กลาวไดวาการท าไร

หมนเวยนเปนกระดกสนหลงของชมชนและเปนเครองยนยนถงตวตนของพวกเขา แล ะเปนเครองพยงใหเศรษฐกจใน

ครวเรอนยงคงอยตอไปได ปจจบน การท าไรหมนเวยนยงคงมอยโดยทวไป แตในหลายครอบครวเรมลดจ านวนพนทของ

การปลกพชหมนเวยนดงกลาวลง และหนไปใชพนทสวนนในการปลกพชสวนหรอพชเศรษฐกจมากขน แนนอนวาพช

เศรษฐกจทไดรบความนยมมากทสดในขณะน คอ หมาก รองลงมาคอมะมวงหมพานต แตสวนใหญยงคงพนทท าไร

หมนเวยนไว

39

ชาวบานเตรยมท าไรหมนเวยนและก าลงเผาถานไปขายในตลาด

การปศสตว

ชาวบานกะเหรยงทนท าการปศสตวขนาดยอมเปนหลก โดยสวนใหญแลวพวกเขาเลยงไวส าหรบบรโภคใน

ครวเรอน เชน หม ไก เปด หาน แพะ และวว ไมไดมไวจ าหนาย โดยจะเลยงปลอยไวตามธรรมชาตในพนทตาง ๆ เชน สวน

ภายในบรเวณบานหรอพนทไรเหลาของไรหมนเวยนทรอการพกฟน จะมการควบคมเพยงเลกนอย สตวเหลานเปนเครอง

ยนยนความมนคงทางอาหารของครอบครว สตวบางชนดเลยงไวเปนเครองชวยทนแรงในการท ากจกรรมตาง ๆ ทงในแง

ของการขนสงและการเดนทาง เชน ชาง เอาไวลากซงหรอไมขนาดใหญทมการตดเพอน ามาสรางบานเรอน โดยชางจะม

ประโยชนอยางมากในการขนยายสงของทมขนาดใหญและหนกผานพนทปาและภเขาทมความสลบซบซอน เดนเทาล าบาก

สวนวว ชาวบานจะใชววเทยมเกวยนเพอการขนสงสงของหลายชนดทมจ านวนมาก แตไมไดมขนาดใหญหรอน าหนกมา

จนเกนไป เชน แผนไมทไมหนกมาก กระสอบใสของ หรออน ๆ แตการใชววเทยมเกวยนนสามารถเดนทางไดเฉพาะใน

พนทราบและเนนดนทไมสงมาก และคอนขางเปนทางเรยบ ไมสลบซบซอน

40

การเลยงปศสตวของชมชนในพนทกามองโตย

ศาสนาและความเชอ

ชาวบานซงเปนกลมชาตพนธกะเหรยงในพนทกามองโตยอาศยอย ในพนทนมานานหลายรอยป ซงเรมแรกของ

การตงถนฐานในบรเวณนนน ชาวบานยงสรางบานเรอนกระจดกระจาย ยงไมมการรวมกนเปนหมบานในปจจบนน พวกเขา

มลทธความเชอเกยวกบสงทเหนอธรรมชาตอยางการนบถอผและการใหความเคารพตอธรรมชาตและดวงวญญาณทสงสถต

อยในสปา โดยมการบชาสงศกดสทธในธรรมชาตเหลานดวยเครองเซนไหวทเปนสตวเลยงขนาดเลกในครวเรอน เชน หม

ไก เปด แตในปจจบนชาวบานกะเหรยงทนไดหนมานบถอศาสนาครสตแลว เนองจากการเขามาของศาสนาครสตทมา

พรอมกบคณะมชชนนารและบาทหลวงแบบตสทตาง ๆ ในชวงสมยทพมายงถกปกครองโดยเจาอาณานคมองกฤษ ชาวบาน

ทนจงนบถอศาสนาครสต และดวยเหตนเราจงสามารถพบเหนสถานทประกอบพธกรรมอยางโบสถในทกหมบานในบรเวณ

พนทกามองโตย ทกวนอาทตยชวงเชาถงชวงสายชาวบานจะใชโบสถเปนสถานทประกอบพธกรรมทางศาสนาและพบปะ

พดคยถามไถสารทกขสกดบ อกทงในบางครงหากมเรองส าคญทจะตองชแจงใหชาวบานทราบและขอมตจากชมชน โบสถก

จะถกแปรสภาพเปนทประชมของชมชนอกดวย นอกจากโบสถแลว สถานทส าคญอกแหงคอพนทฝงศพหรอสสานซงอย

ภายในหมบานแตละหมบานซงจะถกจดสรรไวอยางเหมาะสมในอาณาเขตเฉพาะ

41

2.3 ประวตศาสตรและความขดแยง

พนทกามองโตยและพนททถกโครงการถนนเชอมตอสองชองทางในโครงการทวายนน เปนพนททอยภายใตการ

ควบคมของสหภาพแหงชาตกะเหรยง ซงประชาชนสวนใหญในบรเวณนเปนกลมชาตพนธกะเหรยงและเปนผทไดรบ

ผลกระทบจากโครงการดงกลาว ชาวบานทนไมไดผานการบกรกและคกคามของการลงทนขนาดใหญอยางโครงการถนน

ภายใตการพฒนาเทานน กอนหนานพวกเขาตองประสบกบความขดแยงและความรนแรงทางการทหารทมอยางยาวนาน

มากกวา 60 ป ระหวางกองทพชาตพนธกะเหรยงและกองทพพมา ดวยผลจากการแบงแยกและปกครอง (Divide and Rule)

ของเจาอาณานคมองกฤษ และความพยายามของกองทพพมาในการกดปราบและผนวกรวมกลมชาตพนธอน ไมยอมให

กลมชาตพนธตาง ๆ มอสระในการปกครองตนเองหลงการประกาศอสรภาพจากองกฤษ ในป 2491 ซงความตงเครยด

ระหวางกลมชาตพนธเหลานมมานานแลว แตเรมปะทหลงจากทกองก าลงชาตพนธตาง ๆ เรมจดตงกลมเคลอนไหวทาง

การเมองและองคกรทางการเมองและกองก าลงทชดเจนในชวง 2431 – 2490 โดยสหภาพแหงชาตกะเหรยงกอตงขนในป

2490

การปะทะกนของกองก าลงทหารทงฝายพมาและกะเหรยงเกดขนในหลายช วงเวลานบตงแตมการประกาศ

อสรภาพจากองกฤษ เหตการณไมมททาวาจะมความรนแรงลดลง ชวงป 2540 – 2541 พนทกามองโตย กลายเปนพนท

ส าคญสวนหนงทอยในเขตของการสรบดงกลาว ชาวบานในพนทนตองหลบหนภยสงครามไปตามทตาง ๆ ในหลายรปแบบ

ดวยกน ไมวาจะเปนการหลบหนเขาไปในพนทปาลก การหลบเขาไปในคายอพยพทถกจดตงขนบรเวณชายแดนไทย –

พมาทจงหวดกาญจนบร ซงบางสวนสามารถยายไปอยทประเทศทสามได เชน สหรฐอเมรกา แคนาดา ประเทศในแถบ

ยโรป ออสเตรเลย เปนตน บางหลบหนเขาไปเปนใชชวตและเปนแรงงานในประเทศไทย บางรายตองยายไปอยกบญาต

หรอคนรจกทบานอยในเขตพนทหางไกลและปลอดภยจากการสรบมากกวา บางรายอพยพไปอยในเมองทวาย บางหมบาน

ทไมไดรบผลกระทบมากนกจะเขาไปอยในพนทหลมหลบภยในหมบาน บางกลมกยายไปตงถนฐานใหมในอกฟากหนงของ

ถนนสายหลกมยตตา – ทวาย ใกลกบเหมองเฮงดา บางหมบานจงไมมประวตการยายถนฐานของผคนกลบเขามาหรอ

ออกไปมากนกดวยเหตผลจากสงคราม

เหตการณเรมเขาสสภาวะทสงบลงมากขนหลงจากชวงป 2543 เปนตนมา ชาวบานบางสวนทไมไดอพยพไปไกล

จากทอยอาศยเดมหรอหลบซอนอยในหลมหลบภยกเรมกลบมาตงถนฐานและบกเบกพนทใหมอกคร ง (ซงเปนทดนของ

ตนเอง) และใชชวตไดตามปกต อยางไรกตามสถานการณความไมสงบขนาดยอม ๆ กเกดขนอยเปนระยะ และเมอพมาเรม

เปดประเทศ การปกครองเปนประชาธปไตยมากยงขน และเปดรบการลงทนมากยงขน กอปรกบกระบวนการเจรจา

สนตภาพภายในประเทศมทศทางทดข น โดยมการลงนามในสญญาหยดยงระหวางรฐบาลและสหภาพแหงชาตกะเหรยงใน

ป 2012 กสงผลใหชาวบานทกระจดกระจายออกไปตามทตาง ๆ กลบมาสรางบานเรอนและตงถนฐานใหมในทดนเดมของ

ตน เนองจากเรมมความสงบมากยงขน อยางไรกตาม ชาวบานบางหมบานกไมอาจกลบไปตงถนฐานเดมได เนองจากไดรบ

ความเสยหายอยางหนกจากสงคราม จนทางรฐบาลตองมการจดสรรพนทอยอาศยใหใหม อยางไรกตาม ทดนและพนท

ทางการเกษตรของพวกเขากยงคงอยในพนทเดม ยงสามารถกลบไปใชประโยชนจากพนทนนไดในทางปฏบต แมภาวะ

42

สงครามจะสงบลงและมการลงนามในสญญาหยดยงอกคร งเมอป 2015 ทผานมา แตดเหมอนวาภยคกคามส าคญในระลอก

ใหมหลงจากพมาเปดประเทศและรบการลงทนจากตางประเทศ รวมถงมโครงการพฒนาตาง ๆ เขามาภายในประเทศมาก

ขนนนไมใชภยคกคามทางการทหารแบบแขงกราว แตเปนภยคกคามจากโครงการพฒนา ซงในกรณนคอ โครงการทวาย

และโครงการถนนเชอมตอสองชองทางซงเปนความทาทายส าหรบชาวบานในพนททจะตองตงรบปรบตวและตอรองอ านาจ

กบสงเหลานทเขามาในบานของพวกเขาซงไมใชอาวธอกตอไป แตเปนเครองจกรหรอเครองยนตอยางรถแทรกเตอร

2.4 การคมนาคมและการเขามาของถนนเชอมตอในโครงการทวาย

กอนการเขามาของโครงการถนนเชอมตอสองชองทาง ชาวบานในแถบพนทกามองโตย ใชถนนสายเลก ๆ ใน

ชมชนเปนส าหรบการคมนาคมทงขนสงและเพอเขาไปยงพนทเรอกสวนและไรของตวเองทอยหางออกไปจากหมบาน อน

เปนถนนสายเลก ๆ ทไมไดเบยดเบยนธรรมชาต แตเมอมการพฒนามากขนโครงการตาง ๆ จากรฐเรมเขามาในพนท

ภายในหมบานเราพบถนนลกรงทเชอมจากถนนสายหลก คอ ถนนทางหลวงหมายเลข 8 ทมงหนาจากเมองทวายไปยงเมอ

งมยตตา

โครงการถนนเชอมตอเรมมการกอสราง ตงแตป 2554 หลงจากทมบรษท อตาเลยนไทย ไดสทธจากรฐบาลพมา

เปนผพฒนาโครงการทงโครงการ โดยถนนเสนนมความยาว 138 กโลเมตร โดยมจดเรมตนทกโลเมตรท 18+500 ณ จด

เชอมตอจากพนทโครงการเขตเศรษฐกจพเศษนอกตวโครงการไปสนสดยงกโลเมตรท 156+500 ณ ชายแดนไทย – พมา ท

ดานพน ารอน จงหวดกาญจนบร โดยพนทกามองโตยนนถกถนนเสนนตดผานนบตงแตประมาณกโลเมตรท 42+500 –

67+000 บรเวณจดแยกระหวางถนนทางหลวงมยตตา – ทวาย หมายเลข 8 ของรฐบาลพมากบถนนเชอมตอ หากไมนบ

เสนทางทชาวบานใชในการเดนทางเขาไปในสวนของตนแลวนน การเขามาของถนนเชอมตอคอการเปดพนทหรอเสนทาง

สญจรใหม ซงสถานทบรเวณนสวนใหญเปนทสวนของชาวบานทนและมพนทท าไรหมนเวยน แนนอนวาการตดถนน

เชอมตอนยอมท าใหทดนและพชผลทางการเกษตรและปาไมของชาวบานถกท าลายและถกยดไปเปนพนทถนนและพนท

ไหลทาง รวมถงพนททใหรถแทรกเตอรสามารถเขาไปท ากจกรรมไดดวย นอกจากนถนนยงตดผานล าหวย ล าธาร สายตาง

ๆ รวมถงแมน าส าคญอยางแมน ากามองโตยดวย โดยหมบานแถบกามองโตยทไดรบผลกระทบจากถนนมทงหมด 6

หมบานดวยกน ไดแก หมบานการตอน หมบานกาเลจ หมบานตะบวชอง หมบานมยตตา หมบานทาน ตะ ลง

ถนนเชอมตอในบรเวณพนทกามองโตย ถกสรางขนนบตงแตปทสองของการกอสรางคอราวป 2554 เรอยมาจน

บรษท อตาเลยนไทยฯ สนสถานะผพฒนาโครงการตลอดโครงการ ในป 2556 ตลอดจนกลบเขามาด าเนนโครงการใหมในป

2558 จนถงในปจจบนทหนวยงานรฐของทงพมาและไทยเขามาดแล การกอสรางถนนเชอมตอสายนสรางความไมพอใจและ

สรางผลกระทบใหกบชาวบานในบรเวณนอยางมาก มการออกมาแสดงความไมพอใจในหลายรปแบบ เชน การประทวงปด

ถนน การออกแถลงการณ การแสดงออกซงการไมยอมรบในกระบวนการ EIA และอน ๆ ในหลายครงนบตงแตมการ

กอสรางทงจากชาวบานในพนท องคกรชมชน องคกรภาคประชาสงคมทงในและตางประเทศ ตลอดจนสหภาพแหงชาต

43

กะเหรยง ตวอยางเชน การเดนออกจากทประชมของชาวบานซงจดโดยสถาบนวจ ยสภาวะแวดลอม จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ซงเปนหนวยงานจดท า EIA ในชวงป 2555 หลงจากทบรษท อตาเลยนไทยฯ เรมกอสรางโครงการไปกอน

หนานแลวหนงป โดยชาวบานตงขอสงสยในความเปนกลางของสถาบนดงกลาว เนองจากรวมเดนทางมากบบรษท อตา

เลยนไทยฯ และไมสามารถตอบค าถามเกยวกบคาชดเชยและการแกไขปญหาทจะเกดขนได อกทงในภายหลงชาวบานไดม

การรวมตวปดถนนหามไมใหบรษทเขาไปในพนทโครงการ นอกจากนชาวบานยงไดขนปาย “อยามาท าใหทวายตอง

กลายเปนมาบตาพดแหงทสอง” รวมทงการออกมาเรยกรองของสหภาพแหงชาตกะเหรยงดวย

กองหนและปายสญลกษณ แสดงออกถงความไมเหนดวยของชมชนตอโครงการถนนเชอมตอและโครงการเขตเศรษฐกจพเศษ

2.5 ขอมลพนฐานรายหมบาน

ขอมลพนฐานในสวนนจะใหความส าคญไปทหมบานทในพนทกามองโตยซงเปนพนทเปาหมายของการศกษาใน

ครงน มทงหมด 4 หมบาน โดยจะชใหเหนถงขอมลภาพรวมของประวตศาสตร เศรษฐกจชมชน และขอมลเฉพาะบางอยาง

ของแตละหมบาน

2.5.1 หมบานกาตอรน

หมบานการตอน มพนทหมบานสองสวน โดยแบงเปนหมบานการตอนเกาและหมบานการตอนใหม โดยหมบาน

เกาจะอยในพนทสงใกลกบแมน ากามองโตย สวนหมบานการตอนใหมจะอยบรเวณใกลกบถนนทางหลวงหมายเลข 8 ตด

กบหมบานตะ ตง ลง และหมบานกาเลจใหม หมบานการตอน มประวตการตงถนฐานมากกวารอยป ชาวบานกลาววาบรรพ

บรษของพวกเขามาตงถนฐานทนกอนทประเทศพมาจะกลายเปนอาณานคมขององกฤษ

44

หมบานการตอนไดรบความเสยหายอยางหนกจากสงครามความขดแยงระหวางกองทพพมาและกองทพกะเหรยง

ในชวงทเกดการสรบระหวางป 2540 – 2541 บานเรอนในพนทของพวกเขาถกท าลายอยางหนก บานหลายหลงถกทงราง

หลายบานกยงคงเหลออย บางบานถกบงคบใหอพยพโยกยาย เนองจากชาวบานทนหลายรายตองหนไปหลบอยในปา หลบ

อยในคายอพยพในฝงประเทศไทยโดยเฉพาะทคายผลภยทงในจงหวดกาญจนบรและจงหวดราชบร บางกยายไปอยกบ

ญาตในพนทอนทไมไดรบผลกระทบหรอหลบเขาไปในตวเมอง แตสวนใหญจะยายไปอยทหมบานบรเวณใกลกบเหมองเฮง

ดา แตหลงจากเหตการณการสรบเรมสงบ ชาวบานกลบมาทอยเดม เนองจากพนทสวนของพวกเขาอยทน ดวยความ

เสยหายทเกดขนตอบานเรอนอยางหนกในชวงสงคราม ในชวงป 2004 ทางรฐบาลจงไดจดสรรพนทจ านวนหนงและไดม

หารจดตงหมบานใหม บรเวณใกลกบถนนสายหลกและตดกบหมบานตะ ตง ลง จนกลายเปน หมบานกาตอรนใหม

ชาวบานทอพยพกลบเขามาจากการหลบหนสงครามจงไดมาอาศยทอย ณ ปจจบน โดยพนทหมบานใหมมขนาดราว ๆ 30

เอเคอร บานแตละหลงจะอยในตดกนเปนแถวเปนกลมชดเจน

หมบานการตอน ม 70 หลงคาเรอน และมประชากรราว 600 คน ชาวบานทนประกอบอาชพท าสวนเปนหลก โดย

สวนใหญปลกหมากเปนหลก พชล าดบรองลงมา คอ บ สวนพชอนดบสาม คอ มะมวงหมพานต และอน ๆ เชน ลกเนยง

กลวย ชาวบานกลาววาปลกยางพาราดวยแตใหไดรายไดนอยและไมคมคาเหนอยนก นอกจากนนชาวบานยงคงท าไร

หมนเวยนอยเพอน าผลผลตทไดไปบรโภคในครวเรอน พนทสวนและพนทไรหมนเวยนจะอยในพนทหมบานกาเลจเกา

นอกจากนชาวบานยงท าถานขาย โดยน าไมทอยในพนทของตนมาท า สามารถสรางรายไดเสรมใหกบครอบครวไดอกดวย

จากการลงพนทศกษาของกลมเสรภาพแมน าโขงในครงนพบวา ถนนเชอมตอไดตดผานล าธารและล าหวยของ

หมบาน ทงหมด 8 แหง โดยตดผานล าธาร 3 แหงทเชอมโยงกบพนทอนรกษพนธปลาของชมชน และตดผานถนนเขา –

ออก พนทสวนของชมชนจ านวน 1 แหง

2.5.2 หมบานกาเลจ

หมบานกาเลจ เชนเดยวกบหมบานการตอน พนทของหมบานนนสามารถแบงไดเปนสองสวนคอ หมบานกาเลจ

เกา และหมบานกาเลจใหม โดยหมบานกาเลจเกานนอยบรเวณพนทกามองโตยใกลแมน ากามองโตย และอยในพนทสง

สวนหมบานกาเลจใหมเปนหมบานทอยใกลกบถนนทางหลวงหมายเลข 8 ตดกบหมบานตะ ตง ลง ซงอยตดถนนดงกลาว

สาเหตส าคญจากการมสองพนทกเชนเดยวกบหมบานการตอน เปนอกหนงหมบานทไดรบความเสยหายอยาง

หนกจากสงครามความขดแยงระหวางกองทพพมาและกองทพกะเหรยง ในชวงทเกดการสรบระหวางป 2540 – 2541

บานเรอนถกท าลายอยางหนก บางถกทงราง บางกยงคงปลอดภย บางบานถกบงคบใหอพยพโยกยาย ชาวบานตอง

หลบหนเขาปา หลบอยในคายอพยพในฝงประเทศไทยโดยเฉพาะทคายผลภยทงในจงหวดกาญจนบรและจงหวดราชบร

บางกยายไปอยกบญาตในพนทอนทไมไดรบผลกระทบหรอหลบเขาไปในตวเมอง แตหลงจากเหตการณการสรบเรมสงบ

ในชวงป 2000 ชาวบานเรมทยอยกลบมาทอยเดม และในชวงป 2004 ทางรฐบาลไดจดสรรพนทจ านวนหนงและไดมหาร

จดตงหมบานใหม บรเวณใกลกบถนนสายหลกและตดกบหมบานตะ ตง ลง ซงปจจบน คอ หมบานกาเลจใหม ชาวบานท

45

อพยพกลบเขามาจากการหลบหนสงครามจงไดมาอาศยอยทนจนถงปจจบน ฉะนนจะเหนไดวาทงหมบานกาเลจและ

หมบานการตอนจงมประวตศาสตรบาดแผลรวมกน

หมบานกาเลจ ประกอบดวยบานเรอน 70 หลงคาเรอน และมประชากรราว 400 คน มพนทหมบานราว 30

เอเคอร ชาวบานทนยงคงประกอบอาชพเพาะปลกท าสวนหมากและท าไรหมนเวยนเปนหลก โดยพนทสวนใหญอยใน

หมบานกาเลจเกา

จากการลงพนทศกษาของกลมเสรภาพแมน าโขงในครงนพบวา ถนนเชอมตอไดตดผานล าธารและล าหวยของ

หมบาน ทงหมด 6 แหง

2.5.3 หมบานปนธาดอว

หมบานปนธาดอว มจดทต งอยใกลกบถนนเชอมตอไปทางดานใต โดยมระยะหางประมาณ 2 กโลเมตร และเปน

พนททอยหางไกลจากแมน าสายหลก แตมแมน าสายรองหรอล าธารสายเลก ๆ ใกลกบหมบาน ชาวบานทนใชน าจากบอน า

เพอการอปโภคเปนหลก หมบานแหงนถกกอตงขนเกอบรอยปทแลว ชาวบานเลาวาบรรพบรษของพวกเขาอาศยอยทมา

นานราว 600 ป กอนทจะมการจดตงหมบาน แตอยกนอยางกระจดกระจาย หมบานนมโรงเรยนประถมเปนของตนเองและม

โบสถเพอประกอบพธกรรมาทางศาสนาอยในพนทตดกน ชาวบานทนสวนใหญยงคงตงอยในถนฐานเดมไมไดมการอพยพ

ออกไปจากพนทมากนก เนองจากในชวงการสรบระหวางกองทพพมาและกองทพกะเหรยงในชวง 2540 – 2541 นน

หมบานไดรบผลกระทบจากการสรบไมมากนก ชาวบานสวนใหญใชหลมหลบภยในหมบานเปนทหลบซอน ดงนนหมบาน

จงคอนขางมความตอเนองในการตงถนฐาน

หมบานปนธาดอว มประชากรกวา 600 ครวเรอน มบานทงหมด 84 ครวเรอน ชาวบานทนประกอบอาชพท าสวน

หมากเปนหลกเชนเดยวกบหมบานอน ๆ และยงคงท าไรหมนเวยนเชนเดม แตมสดสวนการท าไรหมนเวยนทนอยลงมาก

ปจจบนเหลอชาวบานเพยง 30% ทยงท าไรหมนเวยนอย จากรายงานของกลมเสรภาพแมน าโขงพบวา27สดสวนการถอ

ครองทดนนน ประชากรราว 50% ทมทดน 3 – 5 เอเคอร, 30% มทดน 5 – 10 เอเคอร, 10% มทดน 10 – 30 เอเคอร,

10% มทดน 30 – 50 เอเคอร, และมประชากรเพยงนอยนดหรอนอยกวา 1% ทมทดนมากกวา 50 เอเคอร ชาวบานทนสวน

ใหญด าเนนการจดทะเบยนขอใบอนญาตใชทดนแลวทงในสวนของรฐบาลพมาและสหภาพแหงชาตกะเหรยง

จากการลงพนทศกษาของกลมเสรภาพแมน าโขงในครงนพบวา ถนนเชอมตอไดตดผานล าธารและล าหวยของ

หมบาน ทงหมด 5 แหง และตดผานถนนเขา – ออก พนทสวนของชมชนจ านวน 3 แหงดวยกน

2.5.4 หมบานตะบวชอง

27 กลมเสรภาพแมน าโขง, รายงานการศกษาวจย เรอง “ถนนเชอมตอโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย: การตรวจสอบธรรมาภบาลการลงทนของภาครฐและเอกชนในการด าเนนโครงการ”, หนา 40. https://1th.me/Mhby

46

หมบานตะบวชอง นบเปนหมบานทมประวตการกอตงมานานกวา 150 ป นบวามประวตการกอตงยาวนานทสดใน

หมบานททมวจยท าการศกษา หมบานแหงนต งอยในพนทใกลกบถนนเชอมตอสองชองทาง อยหางออกไปทางตอนเหนอ

ของตวถนนดงกลาวประมาณ 2 กโลเมตร หมบานแหงนมแมน าและล าธารสายรองทแยกยอยออกมาจากแมน ากามองโตย

ดวยซงไหลผานอาณาเขตหมบาน กอนการเขามาของถนนเชอมตอ ชาวบานทนใชน าจากล าหวยและล าธารโดยตรงทงใน

แงของการบรโภคและอปโภค อกทงยงสามารถจบปลาและสตวน าอน ๆ ในล าธารเหลานในตลอด โดยเฉพาะในชวงฤดฝน

แตเมอถนนเชอมตอถกกอสรางขน และบกเบกพนทโครงการเขามาในพนทกามองโตย ท าใหแหลงน าไดรบผลกระทบ

สงผลใหปลาและสตวน ามปรมาณลดและหาไดยากขน อกทงล าธารในชมชนแหงขอด จนในปจจบนชาวบานในหมบานน

ตองใชน าจากทอประปาซงดงน าจากตนน าซงอยบนภเขามาใชในชมชน

เชนเดยวกบหมบานอน ๆ ในพนทกามองโตย หมบานแหงนมประวตศาสตรรวมกนกบหมบานอน ๆ ชาวบานทน

ตองผานประสบการณความขดแยงทางการทหาร และอยในพนทสรบระหวางกองทพพมาและกองทพกะเหรยง ชาวบาน

กลาววาปลายป 1993 ของทงสองฝายแลว หลงจากนนในชวงป 2540-2541 สงครามระหวางสองฝายปะทหนกยงขน สงผล

ใหชาวบานทนตองอพยพไปตามทตาง ๆ บางรายอพยพไปอยในคายอพยพในฝงประเทศไทย บางรายเขาไปหลบในปาลก

เพอหนการถกตามลา บางรายตองไปอาศยอยในบานของญาตหรอคนรจกในหมบานอน ๆ ทอยไกลออกไปหรอไปอยใน

เมองทวาย ดวยเหตนจงท าใหหมบานและพนทสวนเกาถกทงรางไปเปนเวลานาน ในชวงทเกดสงครามและสถานการณใน

พนทยงไมสงบนก โดยเฉพาะในชวง 2540 – 2543 บางรายกลาววาตงแตป 2534 – 2543

หมบานตะบวชอง ม 80 ครวเรอน มประชากรราว 450 คน โดยมประชากรทเปนเดกมากกวาผใหญ ประมาณบาน

ละ 2 – 3 คน หมบานแหงนมโรงเรยนประถมซงกอตงขนเมอป 2514 โดยทางการอนมตจดตงอยางเปนทางการในป 2536

ชาวบานสวนใหญทนยงคงท าสวนหมากเปนหลก และเปนรายไดหลกของผคนทน อกทงประชากรสวนใหญยงคงท าไร

หมนเวยนอย จากรายงานของกลมเสรภาพแมน าโขงพบวา28 ประชากรราว 50% มทดนประมาณ 3-5 เอเคอร, 25% ม

ทดนราว 5 – 10เอเคอร, 20% มทดน 10 – 30 เอเคอร, และ 5% มทดนราว 30 – 50 เอเคอร มประชากรราว 1 – 2%

เทานนทมทดนมากถง 50 เอเคอรขนไป การถอครองทดนของชาวบานทนเรมมการจดทะเบยนเพอขอใบอนญาตใชทดน

หลงจากทรฐบาลมกฎหมายออกมาในป 2555 ซงเปนชวงหลงจากทมการด าเนนโครงการถนนไปแลว ไมมตวเลขการจด

ทะเบยนดงกลาวทแนชด แตสวนใหญแลวจะมใบอนญาตทงจากรฐบาลพมาและสหภาพแหงชาตกะเหรยง

จากการลงพนทศกษาของกลมเสรภาพแมน าโขงในครงนพบวา ถนนเชอมตอไดตดผานล าธารและล าหวยของ

หมบาน ทงหมด 8 แหง ซงมแมน าส าคญของชมชน คอ แมน าตะบวชองทไดรบผลกระทบไปดวย

2.6 องคกรชมชนและการจดการในพนท

28 เรองเดยวกน, หนาเดยวกน.

47

2.6.1 องคกรชมชน

หลงจากทมขาวคราวเกยวกบโครงการทวายและการเขามาของถนนเชอมตอชาวบาน ในป 2550 ชาวบานในพนท

กามองโตย ไดรวมกลมกนจดตงองคกรชมชนของตวเองขน ชอวา “องคกรเพอความเปนอยและการพฒนาทย งยนของ

ชมชน” หรอในชอภาษาองกฤษวา Community Sustainable Livelihoods and Development Organization (CSLD) โดยม

จดประสงคเพอเปนองคกรตวแทนในการแกไขปญหา และเปนกระบอกเสยงของชาวบานในพนทตอความตองการในการ

พฒนาในพนทของตนเอง และรกษาผลประโยชนของชมชนตอการเปลยนแปลงทจะเกดขน

ภายในองคกรนมผแทนชาวบานจาก 12 หมบาน หมบานละ 3 คน ท าหนาทรบฟงเสยงของชาวบานและมการ

ประชมปรกษาหารอรวมกนเดอนละครง โดยจะใชระบบหมนเวยนสถานทจดประชมไปตามหมบานตางๆ ทเปนสมาชก โดย

ในแตละเดอนผแทนจะน าขอมลทตวเองไดรบจากทงภาคสวนตาง ๆ โดยเฉพาะมาแลกเปลยนเกยวกบประเดนการพฒนา

ในพนทของตนเอง รวมถงปญหาทเกดขนจากการพฒนาตาง ๆ ทเขามาพดคยและปรกษาหารอ รวมถงหามตรวมกนใน

การแกไขปญหาตาง ๆ โดย CSLD ถอเปนองคกรชาวบานทจดตงขนโดยไดรบความสนบสนนและอนญาตจากสหภาพ

แหงชาตกะเหรยง และยงท าหนาทเปนตวประสานระหวางชาวบานกบสหภาพแหงชาตกะเหรยงเพอใหมการพดคยและม

การสอสารทตรงกนระหวางความตองการของชาวบานกบองคกรทางการปกครอง ซงองคกรนคอนขางเปนอสร ะจาก

สหภาพแหงชาตกะเหรยง

ในสวนทเกยวของกบโครงการทวายนน ตลอดระยะเวลา 12 ปทผานมา CSLD ถอเปนสวนส าคญในการรอยเรยง

เสยงและปญหาของแตละหมบานในพนทกามองโตยใหไดปรากกฎแกสายตาของผมอ านาจและผพฒนาโครงการใหไดรบร

รบทราบและกดดนดวยวธการตาง ๆ ใหมการแกไขปญหาทเกดขนจากโครงการถนน พรอมทงเปนสวนส าคญในการ

รวบรวมขอมลความตองการของชาวบานในเรองโครงการถนน โดยเฉพาะความเสยหายในพนทและคาชดเชยทชาวบาน

ตองการ ซงในปจจบนทาง CSLD ก าลงท าการเกบรวบรวมขอมลเกยวกบคาชดเชยทชาวบานตองการมากยงขนใน

รายละเอยดตาง ๆ อกคร ง ทงนเนองจากโครงการถนนจะกลบมาเดนหนาอกคร งหลงจากหยดชะงกไป และยงคงตดตาม

สถานการณเกยวกบโครงการถนน รวมทงประสานความรวมมอระหวางหมบานและองคกรภาคประชาสงคมอยางตอเนอง

เพอเตรยมการรบมอกบการพฒนาทก าลงจะเขามาอกคร ง

2.6.2 การจดการตนเองของชมชน

ชาวบานกะเหรยงในพนทกามองโตยนน นบวาเปนชมชนทมความเขมแขงอยางมาก และมการจดการตนเองใน

หลายประเดนหลายรปแบบ โดยเฉพาะในเรองของการจดการพนทของสาธารณะ ซงในบางครงมองคกรภาคประชาสงคม

และองคกรระดบสากลเปนผสนบสนนแตการรเรมในกจกรรมตาง ๆ มกเกดจากชมชนเอง ตวอยางเชน ชมชนในพนทกา

มองโตยมการก าหนด “พนทคมครองผนดนของชมชน (Community Land Protected Area)” โดยแบงออกเปน 9 สวน

48

ดวยกน ไดแก29 1) เขตรกษาพนธสตวปา 2) ปาตนน า 3) ปาสมนไพร 4) ปาศกดสทธ หรอ ปาวฒนธรรม 5) ปาสายสะดอ

6) ปาไมเพอการใชประโยชนของชมชน 7) ปาเพอการเกษตร 8) แหลงอนรกษพนธปลา และ 9) สสาน โดยทง 9 พนทนซง

มการแยกประเภทการใชสอยของพนทตาง ๆ อยางชดเจน อกทงมกฎระเบยบและขอตกลงในการใชประโยชนและรวมกน

ดแลรกษาอยางชดเจน โดยชชนในพนทมสวนรวมในการออกกฎระเบยบและขอตกลงตาง ๆ สะทอนถงความเขมแขงในการ

มสวนรวมในพนทสาธารณะ

29 Zaw Aung and Khin New Cho (the lead researchers), Growing up together with the forest: the unique relationship between the forest and indigenous Karen people of Kamoethway, January, 2018, page 35 - 36.

49

บทท 3 ตนทนทถกซอน: ผลกระทบ ความสญเสยทางเศรษฐกจ และความ (ไม) มนคงทางอาหารและวถชวต

หลงจากทในบททแลว รายงานฉบบนไดชใหเหนถงประวตศาสตร นเวศวทยา ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ของพนท ความสมพนธของผคนกบสภาพแวดลอมทบงบอกถงเศรษฐกจชมชนในพนทกามองโตย ขอมลรายหมบาน

รวมถงองคกรชมชน ตลอดจนการจดการตนเองของชมชนไปแลว ในบทนจะชใหเหนถงผลกระทบในดานตาง ๆ และท

ส าคญอยางยงคอผลกระทบพวงหรอผลกระทบสบเนอง หรอทจะถกเรยกในทนวา “ตนทนทถกซกซอนหรอไมไดถกพดถง”

ในมตตาง ๆ ซงสงเหลานไมไดถกพดถง EIA ทบรษทจดท าซงเกดขนจากโครงการถนนเชอมตอสองชองทางในโครงการ

ทวาย นบตงแตมการกอสรางโดยบรษท อตาเลยนไทยในป 2553 – 2556 และเขาไปยงพนทกามองโตยในป 2554 ในขณะ

ทเปนผพฒนาโครงการตลอดโครงการ ชวงการเขามาเปนผพฒนาโครงการระยะแรกจนถงปจจบนทบรษทฯ ไมไดเปน

ผพฒนาในสวนของถนนแลว แมจะยงเปนผบ ารงรกษาและปรบโครงสรางถนนอย โดยมหนวยงานภาครฐของไทยอยาง

สพพ. เขามาด าเนนการส ารวจและออกแบบโครงสรางถนน

3.1 ผลกระทบในดานตาง ๆ

3.1.1 แหลงน า

ทรพยากรน าถอเปนปจจยส าคญอยางยงตอการด าเนนชวตของผคนในพนทกามองโตย จากการศกษาพบวา

ชาวบานใชน าจากแหลงน าตามธรรมชาต เชน ล าธาร ล าหวย และแมน า อยางเขมขน โดยเฉพาะหมบานทอยเขตตนน า

อยางหมบานตะบวชองและหมบานปนธาดอว ซงปจจบนยงอย ณ ทต งถนฐานเดม แมจะถกโจมตจากการสรบ พวกเขาใช

น าจากล าธารและล าหวยซงเปนสาขาแยกยอยของแมน ากามองโตย ทงในแงของการอปโภคและบรโภค ใชดม ใชอาบ และ

ใชในการเพาะปลก มาเนนนาน โดยไมตองไปเดนทางไปถงแมน าสายหลก สวนหมบานอน ๆ อยางหมบานการตอน และ

หมบานกาเลจ โดยปจจบนชาวบานสวนใหญยายไปตงถนฐานในหมบานใหม มการใชน าทหลากหลาย เชน ใชจากแมน า

โดยตรง ใชน าจากล าหวย ล าธารซงสายน าสาขาของแมน า และใชน าจากบอน าทดงน าจากใตดนขนมาใชในชมชนและใน

ครวเรอน นอกจากแหลงน าใชบรโภคและอปโภคแลว แหลงน าเหลานเปนแหลงทอยอาศยและวางไขของสตวน านานาชนด

โดยเฉพาะปลา ซงเปนแหลงอาหารส าคญทสดของผคนทน ชาวบานหาประโยชนจากสตวน าเหลานในแงของการบรโภคใน

ครวเรอนเปนหลก นบเปนแหลงทรพยากรและแหลงอาหารทส าคญของชมชนเชนกน

การเขามาด าเนนโครงการถนนของบรษท สงผลกระทบอยางมากตอการใชน าและความมนคงทางอาหารทเกด

จากสตวน าซงตองพงพงแหลงน าสะอาดเปนปจจยในการด ารงชวตและขยายพนธ โดยการสรางถนนสงผลใหเกดการ

พงทลายของดน ดนจากการสรางถนนและฝ นละอองจากการขนสงและการสญจรของยานยนตไหลลงสแหลงน าทงแมน า

สายหลก แมน าสายรอง ล าธาร และล าหวยตาง ๆ ทชาวบานใชประโยชน ดวยเหตนจงสงผลใหแหลงน าใชการไมไดดงท

เคยเปนมา น าเปลยนเปนสขน ขาดความสะอาดบรโภคไมได ทงยงขวางกนเสนทางการไหลน าท าใหทางน าเปลยน แมน า

บางสายเหอดแหง ตนไมทไดประโยชนจากการไหลของน ากไมอาจเตบโตได ทส าคญอยางยงคอดนยงไปปดทางน าสงผล

50

ใหการเคลอนทและการอพยพของปลาเปลยนแปลงไปดวย แหลงน าขนาดเลกอยางแองน าใกลชายฝง และล าธารซงเปน

แหลงผสมพนธและวางไขของปลากถกดนจากการกอสรางถนนทบถมจนสญหายไปหมด สงใหจ านวนประชากรปลาลดลง

อยางมาก ชาวบานแทบทกหมบานทท าการศกษากลาววาพนธปลาหลายชนดหายไปหรอพบนอยลงมาก บางชนดสญพนธ

ไปแลว

สภาพของล าหวยสายหนงทไดรบผลกระทบจากการกอสรางถนน

ชาวบานการตอนรายหนงกลาวถงสภาพปญหาของแมน าและการหายไปของปลาใหทางคณะผด าเนนการศกษา

ฟงขณะท าการสมภาษณวา30

30 สมภาษณซอ หนาย ชาวบานหมบานการตอน เมอวนท 6 พฤษภาคม 2562

51

"กอนหนาทจะมการสรางถนน แมน าสะอาดมาก แตหลงจากทมการสรางถนนแลวหาแหลงน าสะอาดไดยากขน

โดยเฉพาะอยางยงชาวบานทอยในบรเวณทายน า หรอ บรเวณล าน าสายเลก ๆ เพราะแหลงน าบรเวณนนถกท าลาย โดย

สวนใหญนนแมน าคอนขางสะอาด ในชวงหนารอนยงดสะอาดอย แตเมอฝนตกหรอเขาสชวงหนาฝนจะสงผลใหดนหรอฝ น

จากถนนไหลลงสแมน า ท าใหแหลงน าสกปรกยงขน ตองแกปญหาโดยการกกตนน าจากแหลงน าหรอแมน าไวใช หรอไมก

ตองหาอปกรณรองน าฝนไว"

โดยสรปแลว โครงการสรางถนนเชอมตอสงผลใหแหลงน าหลายแหงเกดการปนเปอน ขนคลก และเกดการ

เปลยนแปลงทางน าจนไมสามารถใชประโยชนไดอกตอไป ท าใหชาวบานในหลายหมบานตองปรบตวโดยการใชน าจากทอ

ประปาทตอน าลงมาจากภเขาเขาไปยงหมบาน เชน หมบานตะบวชองซงอยในพนทตนน า ซงทางกลมเครอขายพฒนา

กะเหรยงและกลมตะกะปอรเปนผด าเนนการในการจดท าประปาภเขาดงกลาว ปจจบนชาวบานยงคงใชน าจากทอประปา

เปนหลก ไมไดใชน าจากแหลงน าโดยตรงในการบรโภคแลว แตถงกระนนกยงมปญหาดานตนทนตามมา ชาวบานทอยไกล

จากแนวทอประปากตองเสยเวลาและทนทรพยในการเดนทางมาใชน ามากขน

3.1.2 ทดนและพชผลทางการเกษตร

โครงการถนนเชอมตอสองชองทางซงมการตดถนนผานพนทของชาวบานนนสงผลใหชาวบานในแถบนตอง

สญเสยทดนเปนจ านวนมาก ชาวบานหลายหลงคาเรอนตองสญเสยพนทเพาะปลกของตนเองและสงผลใหสญเสยรายได

ทางเศรษฐกจจากการทสวนหมาก สวนมะมวงหมพานต สวนยางพารา และพชสวนอน ๆ ถกท าลาย โดยชาวบานกลาววา

พวกเขาไมไดรบการแจงเตอนหรอชแจงขอมลใหทราบลวงหนาวาจะมถนนตดผานเขามาในทดนของพวกเขา บรษทเขามา

ในหมบานและเขามาตดถนน ท าใหพวกเขาไมทนตงตว ชาวบานหลายรายยงกลาวอกวาทดนของพวกเขาทมพชปลกอย

ตองถกโคนและตดทงอยางไมใยด ทดนทชาวบานสญเสยนนคอททมถนนพาดผานและบรเวณทเรยกวาเขตทางเพ อวาง

แนวเสาไฟฟาและวางทอและทพกระหวางซงกนพนทคอนขางกวา พนทตรงนเปนผลมาจากทกอนหนานนนกอนทจะเปน

ถนนเชอมตอสองชองทางเชนในปจจบนนนเคยอยภายใตโครงการถนน 4 ชองทางมากอน ฉะนนถนนเสนนจงไมไดสงผล

กระทบในพนทเสนกลาง (Center line) ของถนนดวย แตหมายรวมถงพนทเขตทางรอบขางในระยะส าหรบถนน 4 ชองทาง

การสญเสยทดนนกอใหเกดปญหาทซบซอนตามมาหลายประการ ประการแรก ชาวบานไมสามารถเขาไปใช

ประโยชนในพนททสญเสย และไมไดรบอนญาตใหเขาไปใชพนทดงกลาวอกตอไป แมวาหลงจากททางผพฒนาโครงการจะ

หยดการด าเนนโครงการไปในชวงป 2556 – 2558 และในปจจบนทโครงการยงไมไดรบการด าเนนการตอ ชาวบานผ

สญเสยทดนกไมไดรบอนญาตใหใชพนทของตวเองทรบสบทอดกนมาอยางยาวนานหลายสบหลายรอยป ทงนทางภาครฐ

และบรษทมองวาทดนนนไดตกเปนกรรมสทธของโครงการแลว ประการทสอง ภายใตกฎหมาย โดยเฉพาะในรฐธรรมนญ

ฉบบป 2551 ของพมานน ก าหนดใหทดนและทรพยากรทงหมดเปนทรพยสนของรฐ ประชาชนเปนเพยงผทไดรบอนญาต

จากรฐในการใชทดนเทานน รฐจงมความชอบธรรมในการเวนคนทดนตามกฎหมายเวนคนทดน เพอน าไปใชประโยชนตาง

52

ๆ ซงในโครงการถนนน ทางภาครฐไดมการใหสมปทานทดนในพนทโครงการถนนเพอใหบรษทไดเขามาด าเนนโครงการได

สะดวก แตอยางไรกตาม กฎหมายดงกลาวนนถอวาไมสอดคลองและขดกบประเพณ วฒนธรรม และวถชวตดงเดมของชาว

กะเหรยงทมการสบทอดทดนภายในตระกลเพอท าการเกษตรและใชหาเลยงชพ ทดนเหลานไมมเอกสารสทธซงเปน

หลกฐานการถอครองทดนมากอน ท าใหเกดปญหากรรมสทธในทดนตามมา อกทงยงสะทอนใหเหนถงความขดกนของชด

ความคดระหวางการขยายอ านาจของรฐสวนกลางในการครองครองและปดลอมทรพยากรเชงกลไกเขาไปยงพนทและ

ปรมณฑลในทองถนของกลมชาตพนธกะเหรยง นอกจากกฎหมายรฐธรรมนญและกฎหมายการเวนคนทดนแลว กฎหมายท

สรางผลกระทบตอวฒนธรรมการถอครองทดนในกลมชาตพนธกะเหรยงอกฉบบหนงคอ กฎหมายทดนรกรางวางเปลา ซง

กฎหมายฉบบนมองวาทดนทไมมการใชประโยชน ถกทงราง ไมมการเพาะปลกใด ๆ จะถกท าใหเปนทดนทรฐสามารถเอา

ไปใชประโยชนไดโดยทไมตองมการจายคาชดเชยใด ๆ มมมองในลกษณะนของกฎหมายดงกลาวสงผลใหทดนทถกใชใน

การท าไรหมนเวยนหรอไรเหลาทก าลงรอเวลาพกฟนเพอใหดนมแรธาตทอดมสมบรณและปลอยใหเปนพนทในการท าปศ

สตวครวเรอนของชาวกะเหรยงนนจงถกมองวาเปนทดนรกรางวางเปลา ไมมเจาของ ทงทในความเปนจรงทดนเหลานลวนม

เจาของและทดนบางผนอาจเปนพนททใชประโยชนรวมกนของชมชน กฎหมายตาง ๆ และการเขามาของโครงการถนนจง

น ามาซงการสญเสยทดนอนเปนทมาของความมนคงทางอาหารของทงผคนและสตว รวมถงแหลงรายไดไดส าคญอยางพนท

ท าสวนกสญเสยไปดวย

แนวโครงการถนนทตดผานทดนท ากนของชาวบานในพนทกามองโตย

จากการลงพนทศกษาของกลมเสรภาพแมน าโขงพบวาชาวบานจาก 16 ครวเรอน จาก 4 หมบาน ซงเปน

กลมเปาหมายในการศกษาในครงน มอตราการสญเสยพนทเฉลยครวเรอนละ 3.28 เอเคอร และมอตราเฉลยรวม 52.4

53

เอเคอร แตหากน าทกครวเรอนมาคดค านวณคอ 304 ครวเรอน จาก 4 หมบาน จะเสยพนททางการเกษตรรวม 927 เอเคอร

โดยมอตราการสญเสยเฉลยหมบานละ 232 เอเคอร

หากพนทท าการเกษตรทสญเสยไปเปนพนทสวนหมากทงหมด (ซงแนนอนวาโดยสวนมากมกมพชหรอผลไมชนด

อน ๆ ขนแซมอยดวย) ซงโดยปกตแลวในสวนหมาก 1 เอเคอร จะมหมากทงหมด 400 ตน ดงนน ภายในพนทเฉลยจาก 16

ครวเรอนของทง 4 หมบาน จ านวน 52.4 เอเคอร ชาวบานจะสญเสยตนหมากราว 20,960 ตน นอกจากนนโดยเฉลยหมาก

หนงตนจะสามารถสรางรายไดประมาณ 50,000 จตตอป เมอรวมมลคาทางเศรษฐกจดานรายไดจากหมาก 20,960 ตน จะม

มลคาราว 1,048,000,000 จต หรอราว 10,480 laks

และหากน าพนท 927 เอเคอร ซงเปนจ านวนพนทสญเสยเฉลยรวมของทกครวเรอนจากทง 4 หมบาน มาคด

ค านวณ ชาวบานจะสญเสยตนหมากประมาณ 370,800 ตน นอกจากโดยเฉลยแลวหมากหนงตนจะสามารถสรางรายไดได

ประมาณ 50,000 จตตอป เมอรวมมลคาทางเศรษฐกจดานรายไดจากตนหมากทง 370,800 ตน มมลคากวา

18,540,000,000 จต หรอราว 185,400 laks ซงตวเลขนคอมลคาความเสยหายทางเศรษฐกจทชาวบานกวา 304 ครวเรอน

สญเสยไป

3.1.3 คาชดเชย

ส าหรบการด าเนนโครงการถนนเชอมตอนน จากการศกษาพบวาประเดนคาชดเชยเปนประเดนปญหาทส าคญ

อยางมาก ชาวบานทไดรบผลกระทบจากการสรางถนนตองสญเสยทดนทงพนททใชอยอาศยและพนทเพาะปลกของตวเอง

ซงหลายรายไมทนตงตว และไมไดรบการแจงเตอนลวงหนา ชาวบานหลายรายยงไมไดรบคาชดเชย บางรายไดรบ

คาชดเชยบางสวน บางรายรบคาชดเชยไปแลวแตคาชดเชยไมเปนธรรมตามความเหมาะสมหรอตามทไดเรยกรองตอบรษท

มเพยงไมกรายจากผไดรบผลกระทบทงหมดทไดรบคาชดเชยตามทเรยกรอง อยางไรกตามกระบวนการจายคาชดเชยของ

แตละพนท แตละหมบาน หรอแมกระทงบางรายกไมไดมความเทาเทยมกน เนองจากการก าหนดคาชดเชยนนขนอยกบ

พนท จ านวนพนธพช ชนดพนธพช ผลผลตทแตละพนทสญเสยไป รวมถงความเขมแขงของชมชนหรอของแตละบคคลใน

การตอรอง แตสวนมากแลวชาวบานกลาววาการตอรองตาง ๆ ทเกดขนนนเปนการตอรองระหวางรฐบาลพมาหรอทาง

สหภาพแหงชาตกะเหรยงกบทางบรษท โดยจากการลงพนทศกษาครงน ชาวบานกลาววามการก าหนดใหจายคาชดเชย

โดยเฉพาะในสวนของหมาก ดงน31

1) หมากตนใหญ (สง) ทมอายกวา 30 – 50 ป มอตราราคาอยทตนละ 120,000 จต หรอ 1.2 laks

2) หมากทมอายนอยกวา 30 ป แตสามารถสรางผลผลตไดแลว อตราราคาตนละ 60,000 จต

3) หมากตนเลก ซงเปนหมากอายนอยและยงไมใหผลผลต อตราราคาตนละ 30,000 จต

31 การสนทนาแลกเปลยนถกเถยงในระดบหมบาน ณ หมบานตะบวชอง, 10 พฤษภาคม 2562.

54

อยางไรกตาม แมจะมการก าหนดอตราราคาดงกลาว แตกไมไดมการจายคาชดเชยตามอตราดงกลาวเชนเดยวกน

ครบทกครวเรอน

เอกสารระบรายละเอยดคาชดเชยทชาวบานผไดรบผลกระทบไดรบ

นอกจากนนแลว การมเอกสารในการถอครองทดน (ใบอนญาตใชทดน) กเปนองคประกอบส าคญของการไดมาซง

คาชดเชยของแตละครวเรอนทหากมใบอนญาตใชทดนของทางการ (รฐบาลพมา) หรอสหภาพแหงชาตกะเหรยง กอาจชวย

ยนยนสทธใหสามารถไดรบคาชดเชยได แตในหลายหลงคาเรอนทกอนหนานไมมใบอนญาตใชทดนกอาจไมไดรบคาชดเชย

หรอไดรบคาชดเชยลาชาจนกวาจะมการด าเนนการจดทะเบยนใบอนญาตใชทดน ซงในปจจบนชาวบานสวนใหญใน 4

หมบานทท าการศกษานนมการลงทะเบยนใบอนญาตดงกลาวแลว กลาวโดยสรป การจะไดรบคาชดเชยนนตองใช

กระบวนการการสรางอ านาจการตอรองจากบรษทเปนหลก นอกจากนในแงของอตราคาชดเชยนน ชาวบานกลาววาบรษท

ใหอตราตามทรฐบาลระบนนคอใหตามกลไกราคาตลาด ซงมความผนผวนหรอในบางทใชอตราสากล (international rate)

ซงท าใหแตละพนทมความผนผวนของอตราคาชดเชยทแตกตางกน โดยในพนททมองวามประโยชนทางเศรษฐกจอาจไดรบ

คาชดเชยมากกวาทอน แตในพนทการสรางถนนจะถกประเมนอตราคาชดเชยนอยกวาทอน ๆ ในพมาทมการเจรญเตบโต

ทางเศรษฐกจมากกวา

อยางไรกตาม คาชดเชยในสวนนไมมการคดค านวณในสวนของความสามารถทตนไมหรอพชหนงตนหรอหนง

ชนดจะสามารถสรางผลผลตซงหมายถงรายไดและอาหารทจะไดในอนาคตไวในทน ซงนนหมายถงเปนการไมค านงถงคา

เสยโอกาสในอนาคตทจะเกดขน และจากการสมภาษณพบวาอตราคาชดเชยในทดนทชาวบานเรยกรองจากทางบรษทและ

รฐบาลนนอยท 500,000 จตตอเอเคอร

55

ในชวงระหวางททางบรษท อตาเลยนไทยฯ หยดการด าเนนการไปชวคราว นบตงแตป 2556 – ปจจบนนน

ชาวบานกลาววาทางบรษทเองกไมไดด าเนนการจายคาชดเชยใหแลวเสรจ แมชาวบานเหลานนจะไดรบใบอนญาตใชทดน

หลงจากการเวนคนทดนแลวกตาม

ชาวบานรายหนงจากหมบานกาเลจกลาวกบเราถงความเสยหายตอพชผลทางการเกษตรทถกท าลายจากการ

สรางถนนและการจายคาชดเชยทไมทวถงของทางบรษทวา “เมอถนนเรมกอสรางในป 2011 เสยตนมะมวงหมพานตตน

ใหญและอายมากแลวไปประมาณ 30 ตน สงผลใหตองสญเสยรายไดไปประมาณ 3 – 4 laks ตอป เพราะฉะนน ตลอด 8 ปท

ผานมา ตองสญเสยรายไดไปประมาณ 32 laks จนถงตอนนยงไมไดคาชดเชยเลย”

นอกจากนน การจายคาชดเชยในสวนนมเพยงการจายคาชดเชยในสวนของผลผลตทางการเกษตรหรอพชพนธท

ถกตดหรอรอถอนไปจากการสรางถนนเทานน ไมมการจายคาชดเชยในสวนของการสญเสยทดนแตอยางใด เพราะรฐมอง

วาทดนทงหมดเปนของรฐ ดงนนทางผพฒนาโครงการซงเปนผไดรบสมปทานจงไมมการจายคาชดเชยทดนใหแกผไดรบ

ผลกระทบ ดงนน การไมไดรบคาชดเชยในทดนนจงสงผลทงใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจในฉบพลนและความสญเสย

ทางเศรษฐกจในอนาคต

แมวาในชวงแรกชาวบานในหมบานละแวกใกลเคยงกบในเขตกะเหรยงทงหมด 12 หมบาน ในพนทกามองโตยได

มการรวมตวกนเพอเรยกรองตอบรษทในการขอรบคาชดเชย ซงบรษทกไดมการตอบรบบางสวนและจายคาชดเชยให

บางสวนเทานน แตกยงไมเปนไปตามอตราคาชดเชยทชาวบานเรยกรองรวมกน อยางไรกตามชาวบานหลายรายกตอง

ยอมรบคาชดเชยทไมเปนธรรมนน เนองจากทรพยสนของพวกเขาไดสญเสยไปแลว และเกรงวาอาจจะไมไดคาชดเชย

ตามทเรยกรองจงจ าเปนทจะตองรบไวเพอเอามาใชจายในครอบครวและเปนการทดแทนสงทเสยไป แมวาจะทดแทนกน

ไมไดกตาม

3.1.4 สตวปาและปาไม

จากการด าเนนการศกษาในครงนพบวาชาวบานหลายรายกลาววาหลงจากทโครงการถนนเรมกอสรางเขามาใน

พนทมจ านวนลดลงและหายไดยากขน ทงนเพราะอาจเปนเพราะถนนไปรบกวนพนทการเดนทางและทอยอาศยของพวก

มน นอกจากนแลวตามรายงานฉบบลาสดของ WWF ยงไดระบยนยนวาโครงการถนนเชอมตอนสงผลกระทบตอการท าลาย

พนทปาไมมากขน นบตงแตมการเรมการกอสรางในป 2552 จนถงปจจบน ปาไมถกท าลายจากการสรางถนนไปกวารอยละ

2 ตอป ในพนทระยะ 200 เมตรของตวถนน และลดลงรอยละ 5 ในพนททหางจากตวถนนราว 2 กโลเมตร32 พรอมทง

คาดการณวาหากโครงการถนนเชอมตอด าเนนการตอจะสงผลกระทบใหเกดการท าลายพนทปาเพมขน และเปดทางใหม

32 WWF, Nature in peril: The risk to forests and wildlife from the Dawei – Htee Khee Road, January 2019, page 17.

56

การลาและลกลอบคาสตวปาอยางผดกฎหมาย33 เพราะเมอปาไมถกท าลายและถนนบกเบกพนทไดมากขนกจะสงผลใหเกด

การท าลายถนทอยและแหลงอาหารเพมเตมมากขนตามไปดวย

3.2 ตนทนทถกซกซอน: ผลพวงจากผลกระทบ

เนอหาในสวนของตนทนทถกซกซอนน จะน าเสนอใหเหนถงผลกระทบสบเนองหรออาจเปนผลกระทบทางออม

หลงจากทเกดผลกระทบทางตรงไปแลว รวมถงจะชแจงใหเหนถงตนทนหรอมลคาทางเศรษฐกจทสญเสยไปหลงจากเกด

ผลกระทบทางตรงดงกลาวแลว โดยสวนใหญจะมเนอหาเกยวกบรายจายครวเรอนทเพมขนในดานตาง ๆ เชน คาอาหาร คา

น า คายานพานะในการเขาถงทรพยากรธรรมชาต รวมถงคาเสยโอกาสทางเศรษฐกจชมชนและรายไดทจะเกดขนในอนาคต

หากทดน แมน า หรอผลผลตทางการเกษตรของชาวบานไมถกท าลาย

3.2.1 คาใชจายทเพมขน

แบงการอธบายออกเปน 3 สวน ดงน

การใชน าจากทอประปา/การปมน า/การซอน าดม

หลงจากทโครงการถนนเชอมตอไดท าลายแหลงน าตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงแมน า ล าธาร และล าหวยเลก ๆ ของ

ชมชนตาง ๆ ซงเปนล าน าสาขาจากการตดถนนพาดผานและการทดน ฝ น และโคลนจากถนนถกพดหรอไหลลงในแหลงน า

โดยเฉพาะในชวงฤดฝนทชาวบานกลาววาเปนชวงทน าไดรบผลกระทบมากทสดจากความสกปรกของโคลนทไหลลงสแมน า

นน สงผลใหชาวบานตองหนไปหาแหลงน าเพอบรโภคจากทอน ดวยวธการตาง ๆ เชน การซอน าดมบรรจขวดจากในเมอง

หรอในหมบานทอยตดถนนสายหลกเขามากกตนไวใชในครวเรอน ชาวบานรายหนงกลาวกบผด าเนนการศกษาวาพวกเขา

มรายจายคาน าเพมขนหลงจากทถนนไดท าลายแหลงน าใกลบาน “โดยปกตแลว กอนมถนน เราไมตองจายคาน าดมบรรจ

ขวดมากนก แตทกวนนเราตองจายคาน าดมอยางนอย 15,000 จตตอเดอน ดงนนในหนงป ตองเสยคาน าดมอยางนอย

180,000 จต นบตงแตป 2011 รวมเปนเวลา 8 ป เพราะฉะนน ในเวลา 8 ปทผานมา ตองจายคาน าดมไปประมาณ

1,440,000 จต หรอประมาณ 14 laks”34

ในบางหมบานตองใชปมน าในการดงน าจากใตดนทอยลกลงไปขนมาใชแตนนกมคาใชจายทเพมขนมาหรอ

คาบรการและคาปมน าขนมา บางหมบาน แมจะมล าธารหรอแมน าสายเลก ๆ หลายสายในหมบานของตวเอง แตเมอเกด

ปญหาดงกลาวขน กจ าเปนตองดงน าจากตนน าหรอภเขาทอยหางออกไปมาใชทงหมบานผานการท าทอประปาขนมาใหม

33 เรองเดยวกน, หนา 22. 34 สมภาษณซอ เต เต ชาวบานหมบานกาเลจ เมอวนท 4 พฤษภาคม 2562

57

ซงแนนอนวาในสวนนคอรายจายครวเรอนทเพมขน สงเหลานไมเคยมการพดถงและถกคดค านวณอยางเปนกจจะลกษณะ

จากปกตทสามารถใชน าจากล าธาร ล าหวย ใกลทอยอาศยของตนไดโดยตรง

ในทประชมหมบานตะบวชอง ขณะท าการสนทนาแบบกลม ชาวบานทมารวมประชมกลาวกบผด าเนนการศกษา

วา “หมบานน (ตะบวชอง) ใชน าจากทอประปาททางกลมภาคประชาสงคมเปนผด าเนนการจดสรางให ชาวบานรวมกนลง

ขนกนจายคาท าทอประปาไป 100 laks (10,000,000 จต) ตองเสยคาน าประมาณ 4,000 จตตอเดอนตอครวเรอน ปกตไม

ตองเสย ใชน าจากแมน าไดเลย ทอนสรางขนหลงจากทมการท าถนน เพราะน าเนาเสยอยางมาก โดยเฉพาะในชวงฝนตก

หนกเพราะโคลนจากถนนไหลลงน า”

จากการลงพนทท าการศกษาในครงนพบวา คาใชจายในการบรโภคน าในรปแบบตาง ๆ หลงจากทมการกอสราง

ถนนไปแลวในป 2554 รวมระยะเวลา 8 ปนน ในระดบครวเรอน ชาวบานจากทง 4 หมบาน ซงเปนพนทเปาหมายของ

การศกษานนมคาใชจายคาน าโดยเฉลยอยท 15,500 จตตอเดอน 186,000 จตตอป และ 1,488,000 ในระยะเวลา 8 ป โดย

มผลรวมทงสน 5,952,000 จต

ในสวนของการค านวณในระดบหมบานนนจากการส ารวจทง 16 ครวเรอน (เฉลยหมบานละ 4 หลงคาเรอน) และ

การประชม 4 หมบานพบวา แตละหมบานมรายจายคาน าโดยเฉลยอยทหมบานละ 58,500 จตตอเดอน 702,000 จตตอป

และ 5,616,000 จตในรอบป 8 ป หากรวมทงสน 4 หมบานในรอบ 8 ป จะมผลรวมเฉลยเทากบ 22,464,000 จต35

คาอาหารและปลา

หลงจากทโครงการถนนเชอมตอไดเรมกอสรางจนถงปจจบนเปนเวลากวา 8 ป นนไดสงผลตอแหลงน าอยางมาก

ดงทไดกลาวไปแลว ผลกระทบตอแหลงน านนไมไดมผลตอผวน าหรอคณภาพน าเทานน แตยงสงผลตอสงมชวตทอาศยอย

ในแหลงน าอยางมากเชนกน โคลนและดนจากการสรางถนนไดไหลทบถมพนทแมน าสายยอย ล าธาร และล าหวยในชมชน

อนเปนแหลงทอยอาศยและเสนทางสญจรของปลาเพอขนไปผสมพนธและวางไขในพนทตนน า ระบบนเวศของน าถกตด

ขาดออกจากกน น าในแหลงน าเปนสขน สงผลใหสตวน า โดยเฉพาะอยางยงปลาซงเปนอาหารหลกและแหลงโปรตนของ

ชาวบานในพนทกามองโตยไดรบผลกระทบในหลายประการ จ านวนปลาและชนดพนธปลาลดลงอยางเหนไดช ด

นอกจากนนแลวการสรางถนนยงสงผลใหพชทข นตามแหลงน าหรอรอบแหลงน าเหลานมจ านวนลดลงตามไปดวย เปนผล

สบเนองท าใหชาวบานหาอาหารตามธรรมชาตจากแหลงน าไดยากขน การประมงเพอยงชพและการหาของปาหรอพชพนธ

ตามแหลงน าจงลดนอยถอยลงไป ชาวบานจงมคาใชจายในการซออาหารเพอบรโภคในครวเรอนมากขน

35 หากค านวณจากทกครวเรอนของทง 4 หมบานนน ในสวนของการค านวณในระดบหมบานนนพบวา แตละหมบานมรายจายคาน าโดยเฉลยอยท 1,211,000 จตตอเดอน 14,532,000 จตตอป และ 116,256,000 จต ในระยะเวลา 8 ป โดยมผลรวมรายจายคาน าจากทง 4 หมบานทงสน 465,024,000 จต

58

ในทหมบานตะบวชองไดสะทอนความยากล าบากในการหาปลาและรายจายคาปลาจากการสญเสยแหลงน าส าคญ

ของหมบานจากการสรางถนนไววา

“กอนทจะมการท าถนน ชาวบานสามารถหาปลาไดตามล าธารสายเลก ๆ และแมน าตาง ๆ โดยเฉพาะในแมน าตะ

บวชอง ซงเปนแมน าสายรองของแมน ากามองโตย แตเปนแมน าส าคญของหมบานน แตพอมการสรางถนน ชาวบานหาปลา

ไดยากขนและตองซอปลามาบรโภค แตละครอบครวมรายจายมากขน ตองจายเงนซอปลาเฉลย 36 ,000 จตตอเดอน หรอ

ราว ๆ 432,000 ตอป”

จากการลงพนทศกษาในครงนพบวา ชาวบานใน 4 หมบาน มรายจายคาอาหารโดยเฉลยประมาณครวเรอนละ

224,417 จตตอเดอน 2,693,001 ตอป และหากนบระยะเวลา 8 ป ตงแตมการเรมด าเนนการกอสรางถนนในป 2554

คาอาหารทถกใชจายในแตละครวเรอนจะตกอยราว 21,544,008 จต รวมทงสนเปนเงน 86,176,032 จต ในรอบ 8 ปทผาน

มา

หากค านวณในระดบหมบาน คาใชจายในสวนของคาอาหารมอตราเฉลยอยทหมบานละ 16,931,007 จตตอเดอน

203,172,084 จตตอป และ 874,648,056 จตในรอบป 8 ป ของทง 4 หมบาน ดงนนจงไดผลรวมทงสน 3,498,592,224 จต

อยางไรกตาม ตวเลขทอธบายไปดานบนนนเปนตวเลขคาอาหารทงหมด ซงรวมคาปลาดวย แตหากแยกคา

บรโภคปลาออกอยางเปนเอกเทศแลว คณะผด าเนนการศกษาพบวาในระดบครวเรอนนน ชาวบานมรายจายคาปลาโดย

เฉลย 64,896 จตตอเดอน 778,749 จตตอป และ 6,229,992 จต ในระยะ 8 ป

หากค านวณในระดบหมบาน คาใชจายในสวนของคาปลามอตราเฉลยอยทหมบานละ 256,250 จตตอเดอน

2,325,000 จตตอป และ 24,600,000 จตในรอบป 8 ป หากรวมทงสน 4 หมบานในรอบ 8 ป จะมผลรวมเฉลยเทากบ

98,400,000 จต36

คาเดนทางเพอเขาถงแหลงทรพยากรธรรมชาต

หลงจากคณภาพของน าเรมเนาเสยไมสามารถดมและใชโดยตรง สตวน าและปลาเรมหาไดยาก ระบบนเวศของน า

และเสนทางอพยพของปลาถกตดขาด แหลงทอยอาศย พนทวางไขและขยายพนธรวมถงแหลงอนบาลลกปลาถกท าลาย

สงผลใหจ านวนปลาและชนดพนธปลาลดนอยลง ชาวบานปลาบางชนดหายสาบสญและไมสามารถพบไดอกแลวในล าธาร

หรอล าหวย หรอแมกระทงแมน าสายหลกอยางแมน ากามองโตย นบแตมการสรางถนนเชอมตอ ดวยเหตนจงสงผลให

ชาวบานหลายรายตองเดนทางไปหาแหลงน าทสะอาดและแหลงอาหารทอดมสมบรณมากกวาในล าธารหรอล าหวยมากขน

เชน การเดนไปยงแมน ากามองโตย แมน าบานชอง หรอแมน าตะนาวศรทอยไกลออกไป ซงในการเดนทางแตละคร งนน 36 หากค านวณในระดบหมบาน คาใชจายในสวนของคาปลามอตราเฉลยอยทหมบานละ 4,989,368 จตตอเดอน 59,872,416 จตตอป และ 478,979,328 จตในรอบป 8 ป ของทง 4 หมบาน ดงนนจงไดผลรวมทงสน 1,915,917,312 จ ต

59

ชาวบานตองเสยคาใชจายในการเดนทางเพอเขาถงทรพยากรในการด ารงชวตมากขน นอกจากนนยงรวมถงคาเดนทางทใช

เพอตองไปซออาหารในหมบานอนหรอในตวเมองดวย ซงในสวนนเปนตนทนทถกเพมขนซ าซอนนอกจากคาอาหารหรอ

คาใชจายในครวเรอน โดยชาวบานรายหนงกลาวกบคณะผด าเนนการศกษาวา37

“หลงจากทแหลงน าในหมบานใชไมได ตองออกไปจบปลายงหมบานอนประมาณ 3 คร งตอเดอน โดยการออกไป

นอกหมบานแตละครง ตองจายคาน ามนไปยงหมบานมยตตา ประมาณ 2,000 จต และจายคาเรอ 3,000 จต เพอเดนทางไป

ยงแมน าบานชอง รวมแลวก 5,000 จตตอคร ง”

จากการลงพนทศกษาในครงนพบวา ชาวบานจาก 4 หมบานมคาใชจายในการเดนทางเพอเขาถงแหลง

ทรพยากรธรรมชาต เชน แหลงน าและแหลงอาหาร โดยเฉลย 15,000 จต ตอครวเรอนตอเดอน 180,000 จตตอป และ

1,440,000 จต ในระยะเวลา 8 ป นบแตมการกอสรางถนน โดยมผลรวมทงสน 5,760,000 จต

ในระดบหมบานนนคาใชจายยานพาหนะในสวนนจะอยทราวประมาณ 60 ,000 จตตอเดอน 720,000 ตอป หาก

นบรวม 8 ป ซงเปนระยะเวลาในการเขามาด าเนนโครงการถนนในพนทน แตละหมบานจะมรายจายคายานพาหนะในการ

เขาถงทรพยากรทงหมด 5,760,000 จต และจะมผลรวมเฉลยในระยะเวลา 8 ปอยท 23,040,000 จต38

3.2.2 คาเสยโอกาสทางเศรษฐกจ

เมอถนนเชอมตอถกกอสรางไดท าลายทรพยากรของชาวบานไปเปนจ านวนมาก พชสวนตาง ๆ ทปลกเพอสราง

รายได ซงเปนพชเศรษฐกจ เชน หมาก มะมวงหมพานต ยางพารา และผกผลไมตาง ๆ ทปลกขนแซมในสวนผสมถก

ท าลายจากการสรางถนนทงในสวนทถนนเขา – ออกชวคราว เพอน ารถเครนหรอรถไถเขาไปในพนทเพออ านวยความ

สะดวกตอการสรางถนนและเขตทางโดยรอบของตวถนน รวมถงตวถนนเองดวย ทดนทเปนพนทส าหรบการสรางประโยชน

และท ากจกรรมตาง ๆ ของชาวบานกถกยดไปจากการสรางถนนเชนกน การทพชสวนและทดนถกยดและถกท าลายไปนน

สงผลใหชาวบานเสยโอกาสทางเศรษฐกจและการสรางรายไดทจะเกดขนในอนาคตจากการสรางผลผลตของพชพนธตาง ๆ

ซงมความส าคญตอการสรางความมนคงในชวตใหกบลกหลานของพวกเขา ชาวบานการตอนรายหนงกลาววา39

“ป 2012 ถนนเชอมตอตดผานสวนไป 1 เอเคอร โดยบรษทไมไดแจงเตอนลวงหนา ตอมาไปเจรจากบทางบรษท

เพอตอรองเรองคาชดเชย บรษทจงมาตรวจสอบผลผลตและตนไมทถกท าลาย ท าใหไดรบคาชดเชยมาประมาณ 90 laks ซง

ไมยตธรรม เนองจากวามนเปนแคเงน ไดมากหมดไป ไมยงยน เมอเทยบกบทตองสญเสยตนหมากไปกวา 200 ตน…ถอวา 37 สมภาษณนอ เอ ชาวบานหมบานตะบวชอง เมอวนท 10 พฤษภาคม 2562 38 หากค านวณจากทกครวเรอนของทง 4 หมบานในเชงประมาณการนนคาใชจายยานพาหนะในสวนนจะอยทราวประมาณ 1,140,000 จตตอเดอน 13,680,000 ตอป หากนบรวม 8 ป ซงเปนระยะเวลาในการเขามาด าเนนโครงการถนนในพนทน แตละหมบานจะมรายจายคายานพาหนะในการเขาถงทรพยากรทงหมด 109,440,000 จต ซงมผลรวมทงสน 437,760,000 จต 39 สมภาษณซอ หนาย ชาวบานหมบานการตอน เมอวนท 6 พฤษภาคม 2562

60

ไมคม ความสญเสยทเกดขนไปแลวยากทจะค านวณได เพราะตนหมาก 200 ตนนน ยงสามารถสรางรายไดไดในระยะยาว

ซงแนนอนวายอมมความส าคญตอลกๆ ในอนาคตดวย”

ในสวนของการสญเสยผลผลตทางการเกษตรและทดน ซงสอดคลองกบการเสยโอกาสทางเศรษฐกจอยางมาก

จากการลงพนทศกษาในครงนพบวา โดยเฉลยแลวชาวบานจากทง 4 หมบานซงเปนพนทเปาหมายในการศกษาครงน จะ

สญเสยรายไดจากการขายหมากในอนาคตจากทงหมากตนสง อายราว 30 – 50 ป ขนไป ตนขนาดกลาง 15 – 20 และตน

หมากขนาดเลก ตลอดจนตนกลา รวมกนราว 25,000,000 จตตอปตอหนงครวเรอน นอกจากนหากนบชวงเวลากวา 8 ป

ตงแตเรมการกอสรางถนนเขามาในพนทของชมชนในป 2554 ชาวบานสญเสยโอกาสและรายไดทางเศรษฐกจไปแลวกวา

200,000,000 จตตอครวเรอน ซงเปนมลคาทางเศรษฐกจทคอนขางสง ทงนยงไมนบรวมพชพนธอน ๆ ทถกท าลายไปดวย

จากทง 4 หมบาน (16 ครวเรอน) ในหนงป หมากทถกท าลายไปแลวจะสามารถสรางรายไดรวม 400 ,000,000 จต

โดยอตราเฉลยหมบานละ 100,000,000 จต และหากคดในรอบ 8 ปทถกท าลาย หมากเหลานจะสามารถสรางรายไดรวม

3,200,000,000 จต ซงมอตราเฉลยหมบานละ 800,000,000 จต อยางไรกตาม นเปนเพยงการค านวณเชงประมาณการใน

รอบ 8 ป เทานน ยงไมนบรวมโอกาสทางเศรษฐกจทหมากจะสามารถใหไดในตลอดชวงชวตทเหลอของมน40

3.2.3 ความมนคงทางอาหารของชมชน

การกอสรางถนนเชอมตอในโครงการทวายนไดสรางผลกระทบมหาศาลทงในดานสงแวดลอมโดยรวมของชมชน

อยางแหลงน าและทดนท ากนอนเปนแหลงรายไดของชาวบานโดยตรงนบตงแตเรมกอสรางจนถงปจจบนทปญหายงคงอย

โดยเฉพาะในสวนของแหลงน านนปญหาจากถนน ทงดนโคลนและฝ น รวมถงการพาดผานของถนนไปบนล าน าตาง ๆ ของ

ชมชนยงคงสงผลใหแมน าสกปรก ปดกนการไหลของน า และท าลายทอยอาศยของปลา ระบบนเวศถกตดขาด ดวยเหตนจง

สงผลใหปลาซงเปนแหลงอาหารส าคญของชมชนหาไดยากยงขน ซงแนนอนวาสงผลกระทบตออาหารการกนของชมชนท

หลากหลายดวยอกทงทางเลอกในการบรโภคอาหารและแหลงโปรตนส าคญยอมตองลดนอยลงตามไปดวย ชาวบานตองหน

ไปบรโภคสตวทเลยงไวมากขน และมตนทนในการด ารงชพเพมขน กลาวคอ ชาวบานมรายจายในครวเรอน โดยเฉพาะคา

ปลา คาน าดมสะอาด มากขนกวาทเคยเปนมา ชาวบานเรมหนไปซออาหารโดยเฉพาะปลาจากภายนอกชมชนมากขน

เศรษฐกจชมชนทเกดจากความหลากหลายทางชวภาพของธรรมชาตอนอดมสมบรณในพนทของพวกเขา ทธรรมชาตมอบ

ใหแบบไมตองเสยคาใชจายหรอใชเงนซอนนก าลงถกเปลยนแปลงไปเปนเศรษฐกจทตองพงเงนตรามากยงขน ความมนคง

ทางอาหารทมอยเดมจงรอยหรอลงไปอยางหลกเลยงไมได และเมอมความเปลยนแปลงในรปแบบทางเศรษฐกจจาก

เศรษฐกจทมความสมดลระหวางเศรษฐกจแบบพงเงนตรา (รายได) จากพชสวน และเศรษฐกจชมชนทผกโยงกบธรรมชาต

40 หากคดค านวณจากทกครวเรอนของทง 4 หมบาน ในหนงป หมากทถกท าลายไปแลวจะสามารถสรางรายไดรวม 7,600,000,000 จต โดยอตราเฉลยหมบานละ 1,900,000,000 จต และหากคดในรอบ 8 ปทถกท าลาย หมากเหลานจะสามารถสรางรายไดรวม 60,800,000,000 จต ซงมอตราเฉลยหมบานละ 15,200,000,000 จต

61

โดยเฉพาะแหลงน าและปาไมไปเปนเศรษฐกจแบบพงเงนตราทมสดสวนมากขนเรอย ๆ กยงท าใหเหนถงความเปลยนแปลง

ในระหวางการใชพนทท าการเกษตรและการท าไรหมนเวยนของผคนในชมชนทมสดสวนทแตกตางกนอยางชดเจนยงขน

จากการลงพนทศกษาในครงนพบวา ในชวงหลงการเขามาของโครงการงถนนเชอมตอ โดยเฉพาะ 6 – 7 ปทผาน

มาน ชาวบานไดลดขนาดพนทของการท าไรหมนเวยนลง และเรมเปลยนแปลงพนทท าไร หมนเวยนไปเปนพนทท า

การเกษตรแบบไรถาวรมากขนเรอย ๆ ซงสวนใหญจะน าพนทในสวนนนไปปลกหมากเปนหลก เนองจากหมากเปนพชทม

ราคาผลผลตไมผนผวนนก และยงมตลาดรองรบอยอยางตอเนองในขณะนทงภายในและนอกประเทศ หมากจงเปนทนยม

ในการเพาะปลกเพอสรางรายไดใหแตละครอบครวในชมชน โดยรายไดทไดรบจากหมากนกจะมสวนทชาวบานหรอชมชน

จะตองน าไปซออาหารโดยเฉพาะปลาจากภายนอกชมชนหรอรถพมพวงทขนอาหารเขามาขายในชมชนดวย กลาวคอ ปลา

ทชาวบานไดมาจากความอดมสมบรณของแมน าโดยไมตองเสยคาใชจายนน ทกวนนพวกเขาตองจายเงนซอสงทพวกเขา

เคยมอยเดมอยางหลกเลยงไมได อกทงตองแลกมาดวยการสละพนทการท าไรหมนเวยนซงเปนวถทางเศรษฐกจวฒนธรรม

ของชมชนมาชานาน และเปนแหลงด ารงความหลากหลายทางชวภาพของพนธพชส าหรบบรโภคของชมชนและครอบครว

ของพวกเขา รวมถงสตวเลยงและสตวปาไปพรอมกนทละเลกทละนอย ซงแนนอนวายอมสงผลกระทบตอความมนคงทาง

อาหารของชมชนในระยะยาวดวย

นอกจากนการใชจายทเพมขนทเกดจากการสญเสยความอดมสมบรณของแหลงทรพยากรธรรมชาตและความ

มนคงทางอาหารทลดลงนน กยงสงผลใหชาวบานทมรายไดหรอมรายจายไมพอตองหนไปกหนยมสนจากคนในชมชนหรอ

นายทนตาง ๆ มากขน ชาวบานบางคนตองกเงนมาลงทนในสวนหมากมากขน หลงจากทพชสวนของพวกเขาถกรอถอน

ออกไป

62

บทท 4 กลไกการแกไขปญหา: การตงรบปรบตวและการสรางอ านาจตอรองเชงกลไกและมาตรการตอการเขามา

ของโครงการถนนเชอมตอสองชองทางของชมชน

เนอหาในสวนนจะแบงการอธบายออกเปนสามสวนหลก คอ 1) ความกงวลหรอขอเสนอและขอเรยกรองของชมชน

ตอปญหาทเกดขน นบตงแตอดตจนถงปจจบน 2) จดยนและมมมองของผไดรบผลกระทบตอโครงการ และ 3) กลไกการ

แกไขและรบมอปญหาทเกดขนแลวและอาจเกดขนจากโครงการทเสนอโดยชมชนผไดรบผลกระทบ

4.1 ความกงวลตอผลกระทบ

จากการลงพนทเพอด าเนนการศกษาของกลมเสรภาพแมน าโขงทงจากการเกบขอมลในลกษณะสมภาษณเชงลก

รายครวเรอน/บคคล และการจดประชมในระดบหมบาน รวมทงสน 4 หมบาน ตลอดระยะเวลากวา 14 วน ทางกลมเสรภาพ

แมน าโขงพบวา ชาวบานผไดรบผลกระทบมความกงวลเกยวกบผลกระทบทจะเกดขนในอนาคต โดยแบงเปนสองสวน

ดวยกน สวนท 1 คอ ความกงวลเกยวกบผลกระทบในเชงรปธรรม และ สวนท 2 คอ ความกงวลเกยวกบผลกระทบในเชง

นามธรรมและธรรมาภบาลของการพฒนาโครงการในอนาคต มรายละเอยดดงตอไปน

4.1.1 ความกงวลผลกระทบเชงรปธรรม

1) ทรพยากรธรรมชาตของชมชน โดยเฉพาะอยางยงแหลงน า

2) คาชดเชย

3) การใชถนนและการเขาถงแหลงทรพยากร โดยเฉพาะอยางยงทดนของพวกเขาแหลงทรพยากรธรรมชาตของ

ชมชนสวนรวม อยางแหลงน าและพนทปาไม

จากการส ารวจพบวาส ดสวนของความกง วล ในทง สามประเดนดงกล าวขางตนน น ประเดน เรอ ง

ทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะแหลงน าเปนปญหาทมความกงวลและถกกลาวถงสงทสด เพราะแหลงน าหลายสายทงแมน า

สายหลกอยางแมน ากามองโตย แมน าสายรองอน ๆ เชน แมน าตะบวชอง แมน าสายส าคญของหมบานตะบวชอง รวมถงล า

ธารและล าหวยสายตาง ๆ ไดรบผลกระทบอยางหนกไปแลวจากการสรางถนนกอนหนาน แมน าหลายสายเสยหาย ตนเขน

สกปรก และไมสามารถไหลไดอยางอสระ โดยเฉพาะอยางยงในชวงฤดฝน อนเปนชวงทแมน าจะมปรมาณน าสง ซงโดย

ปกตแลว ชาวบานจะสามารถใชน าไดในปรมาณมากในชวงน แตกลบไมเปนเชนนน เนองจากโคลนและดนจากการสราง

ถนนไดไหลลงสแหลงน า สงผลใหน าเนาเสย ปดกนการไหลของล าน าหลายสาย ปรมาณน าขาดแคลน ปลาและสตวน าจงไม

อาจอยอาศยและขยายพนธได โดยเฉพาะในล าน าสายเลก ๆ ดงทกลาวไป ปญหาเหลานยงไมไดรบการแกไขในขณะน อก

ทงยงไมทราบรายละเอยดของการออกแบบและการกอสรางทจะเกดขนในอนาคต ฉะนนชาวบานจงไมสามารถใหความ

ไววางใจและยงคงมความกงวลเกยวกบเรองนอยางมาก จงมความจ าเปนอยางยงทจะตองแกไขปญหาทยงไมอยในขณะน

63

อนดบทสองคอ ประเดนคาชดเชย ประเดนนเปนอกประเดนส าคญทมการถกพดถงและถกเถยงกนมากถงปญหา

การจายคาชดเชยของทางผพฒนาโครงการ ซงมปญหามาตรฐานการจายคาชดเชยทไมชดเจน ชาวบานในแตละหลงคา

เรอนไดรบคาชดเชยตอตน ตอพนท ตอผลผลต ไมเทาเทยมกน แมจะมการก าหนดอตราคาชดเชยคงทแตการก าหนดอตรา

คาชดเชยดงกลาวกไมไดมาจากความตองการอยางแทจรงของชาวบานทงในระดบครวเรอนและระดบหมบาน เพราะอตรา

คาชดเชยตาง ๆ มาจากการก าหนดระหวางสหภาพแหงชาตกะเหรยง รฐบาลพมา และบรษทผพ ฒนาโครงการ อกทง

คาชดเชยทถกก าหนดขนนนไมไดมการค านวณและค านงคาเสยโอกาสหรอปรมาณการผลตหรอประสทธภาพและ

ประสทธผลในการผลตของพชพนธตาง ๆ และระยะเวลาทสามารถสรางผลผลตไดของแตละตน แตละชนดทจะเกดขนใน

อนาคต หากพวกมนไมถกท าลายจากการสรางถนน อกทงไมมเกณฑหรอมาตรฐานชวดและค าอธบายทชดเจนวาเหตใดจง

มการคดค านวณอตราคาชดเชยเชนนน นอกจากนชาวบานหลายครวเรอนกยงไมไดรบคาชดเชยจนถงปจจบน จากการ

ส ารวจของกลมเสรภาพแมน าโขงในครงนปรากฏพบวามชาวบานหลายราย หลายครวเรอน มากกวา 50% ยงไมไดรบ

คาชดเชยแตอยางใด อกทงในการด าเนนโครงการทจะเกดขนภายใตการสนบสนนเงนก 4,500 ลานบาท ของรฐบาลไทย

ผาน สพพ. นน กไมไดมการก าหนดและค านงในการน าเงนสนบสนนในสวนนมาใชเพอเปนคาชดเชยใหกบผไดรบ

ผลกระทบ ทงผลกระทบทเกดขนแลว ยงคงด ารงอย และจะเกดขนในอนาคต แตอยางใด ดงนนชาวบานจงไมอาจมนใจและ

ใหความไววางใจได และมความจ าเปนอยางยงทจะตองมการแกไขปญหานในอนาคตเปนล าดบตน ๆ หากตองมการด าเนน

โครงการ

อนดบทสามคอ การใชถนนและการเขาถงแหลงทรพยากรโดยเฉพาะทดนของชาวบานทสวนใหญถกถนนตดผาน

ผากลาง แยกเปนสองสวนหรอมากกวานน สงผลใหพชผลทางการเกษตรและทดนของชาวบานถกท าลายและถกยดไปจาก

การสรางถนน สงผลใหพนททมการรงวดและประเมนคาชดเชยและจายคาชดเชยแลวหรอมการตดผานของถนนแลวแมวา

จะยงไมมการประเมนหรอจายคาชดเชยกไมสามารถใชประโยชนไดอกตอไป นอกจากการสญจรเทานน กลาวคอ ชาวบาน

ไมสามารถเขาไปใชประโยชนในทดนของตนเองทถกท าลายไปแลวได เนองจากพนทนน ๆ ไดกลายเปนสวนหนงของพนท

โครงการททางบรษทผด าเนนโครงการเปนเจาของ ดวยเหตนชาวบานจงไมไดรบอนญาตใหเขาไปใชพนทของตนเอง สงผล

ใหชาวบานสญเสยประโยชนในการสรางผลผลตในพนทของตน ทง ๆ ทในชวงหลงจากป 2556 โครงการจะหยดชะงกไป

และยงไมไดมการด าเนนการกอสรางถนนตอจากนน แตพวกเขากไมไดรบอนญาตใหใชพนทของตน พนทเหลานน

โดยเฉพาะพนททยงไมมถนนตดผานจงกลายเปนพนททไมไดสรางประโยชนและรกรางวางเปลา นอกจากนความกงวลอก

ประการหนงเปนความกงวลเกยวกบการใชถนนและการเขาถงพนทของชาวบานและแหลงทรพยากรของพวกเขา จรงอย

ทวาในขณะนชาวบานสามารถใชถนนเสนนได แตหากโครงการไดเดนหนาตอและถนนมการพฒนาเตมรปแบบ ถนนม

ขนาดใหญและกวางขน มการจดตงดานตรวจและดานเกบคาผานทางชาวบานจะสามารถใชถนนเสนนไดหรอไม เพราะ

ภายใตวถวฒนธรรมของชาวบานในเรองของการสญจรและการขนสงนน แมวาในปจจบนจะมการใชรถจกรยานยนตมากขน

แตกย งคงมการใชชางลากของ ลากซง และใชววเทยมเกวยนเพอขนสงสงของและสนคาตาง ๆ รวมถงผคนในชมชน

ชาวบานและสตวเลยงเหลานจะไดรบความปลอดภยจากการสญจรทมากขนของรถยนตหรอรถบรรทกหรอไม อยางไร และ

ยงมความกงวลอกวาชาวบานจะสามารถใชถนนเพอตดขามหรอผานไปยงทดนของตนเองไดหรอไม อยางไร อกทงดงทได

64

กลาวไป และภายใตรปแบบของการสรางถนนในระยะสมบรณนน มการน าเสนอจากผพฒนาโครงการและรายงาน

ผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคมวาจะมการจดตงดานเกบคาผานทางหลายจดดวยกน ชาวบานจงมความกงวลวาหาก

เปนเชนนน ชาวบานจะตองจายคาผานทางดวยหรอไม ทงทชาวบานเปนผรบผลกระทบจากโครงการและใชถนนอยกอน

แลว หากตองจายคาผานทางดวยในอนาคต กถอวาเปนสงทไมยตธรรมอยางยงตอชาวบานทเจาของพนทอยกอน ชาวบาน

จงมความกงวลอยางมากตอการเขาของถนนและการใชถนนในอนาคต เพราะนเปนสงทชาวบานยงไมไดรบค าตอบและไม

ทราบในรายละเอยดวาจะมการจดการกบปญหาเหลานในอนาคตอยางไร (หากถนนถกกอสราง)

อยางไรกตาม ความกงวลตาง ๆ ทชาวบานผไดรบผลกระทบสะทอนออกมาจากการสมภาษณรายครวเรอน/

บคคล และการประชมระดบหมบาน รวมถงการประชมหารอรวมกบองคกรชมชนทองถนนน ไมไดมเพยงแคความกงวล 3

ประการส าคญดงกลาวเทานน แตยงรวมไปถงความกงวลตอผลกระทบในเรองของความมนคงและปญหาทางการเมองทจะ

ตามมาดวย ชาวบานกลาววาการดงดนหรอผลกดนใหเกดการสรางถนนโดยเรวในขณะนนนอาจท าใหบรรยากาศทางการ

เมองของพมาทในขณะนอยในระหวางกระบวนการสนตภาพ เพอสรางความเขาใจและลดความบาดหมางระหวางกองทพ

พมาและกองทพของกลมชาตพนธทเปนปญหาเรอรงมาอยางยาวนานนนแยลง ซงหากเหตการณความไมสงบกลบมาปะท

อกคร งกจะท าใหชาวบานไดรบผลกระทบจากความรนแรงของการสรบโดยตรง ซงในรายงานผลกระทบทางสงแวดลอมและ

สงคมทไดจดท าขนนน ไมไดระบถงความขดแยงทเกดขนในพนทกามองโตยหลงจากป 2540 และยงกลาวอกวาพนท

หมบานมยตตา (ซงเปนหมบานในพนทกามองโตย) กลบมาสงบสขอกคร ง41 แตแทจรงแลวความขดแยงในพนทยงคงมอย

หลงจากนน แลวยงมการปะทะกนอกหลายครงในระดบทเลกลงมา และในปจจบนความตงเครยดในพนทกยงมอย และอย

ในระหวางกระบวนการสนตภาพดงทกลาวไป และดเหมอนวาจะไมมการคดค านวณหรอค านงถงความเสยหายในทาง

การเมองหากโครงการเดนหนา

อกทงถนนเสนนอาจสงผลกระทบตอพนทปาไมและพนทอนรกษสตวปาของพนทกามองโตยดวย ซงทผานมาทม

การกอสรางถนนเชอมตอเสนนนนไดมการท าลายพนทปาไมซงสงผลตอแหลงอาหารและแหลงทอยของสตวปา การเขามา

ของถนนเปดโอกาสใหมการลาสตวปา โดยเฉพาะจากบคคลภายนอกไดงายขนและเปนอนตรายตอสตวปาหายาก อกทงยง

ท าใหสตวปาเสยงอนตรายตอการอพยพเคลอนยายไปยงทตาง ๆ จากการเขามาของรถยนตและรถบรรทก ซงปจจบนยงไม

มการแกไขปญหาในเรองน จงมความจ าเปนทในอนาคตหากมการสรางถนนจ าเปนตองมการแกไขปญหาน

นอกจากนแลว ชาวบานไมไดมความกงวลเพยงแคผลกระทบทเกดขนจากโครงการถนนเชอมตอ แตยงมองการณไกล

ไปถงผลกระทบทจะเกดขนกบโครงการทวายโดยภาพรวมสวนอน ๆ ดวย ซอ ช ล กลาววา42

“ไมไดกงวลเพยงแคผลกระทบจากถนนเทานน เพราะผลกระทบกเหนกนอยแลวในขณะน แตทกงวลมากกวากคอการ

พฒนาในระยะยาวของโครงการเขตเศรษฐกจพเศษทวายทงหมดทจะเกดขนดวย เพราะถาเกดถนนเสนนสรางเสรจ ถง

41 TEAM Consulting Engineering and Management Co., Ltd. Revised Draft Final Report for Environmental and Social Impact Assessment (ESIA) on Two lane Road Project Linking the Dawei SEZ with Thai Border, May 2017, page 5 – 93. 42 สมภาษณซอ ช ล ชาวบานหมบานตะบวชอง เมอวนท 10 กรกฎาคม 2562

65

อยางไรโครงการดงกลาวกตองตามมาแนนอน เพราะถนนเปนจดเรมตนของทกอยาง ถาถนนเกดอยางอนกจะตามมาเอง

เพราะฉะนนจงไมไดกงวลเพยงแคเรองถนน แตเปนหวงพนท ทจะไดรบผลกระทบอน ๆ ดวยทงหมด เพราะโครงการ

อตสาหกรรมทใหญมากขนาดน ถงอยางไรกตองสงผลกระทบในบรเวณกวางทงปญหาสงแวดลอม สขภาพ และสงคม และ

มองไมออกวาโครงการนจะสรางประโยชนใหกบชาวบานทนอยางไร”

4.1.2 ความกงวลตอธรรมาภบาลของผพฒนาโครงการในการด าเนนโครงการ

1) กระบวนการสรางความยนยอมอยางสมครใจ ลวงหนา และไดรบขอมลพอเพยง ( free, prior and informed

consent – FPIC) และกระบวนการตดสนใจเกยวกบโครงการของชมชน (decision making process): ตลอดการ

ด าเนนโครงการถนนทผานมารวมทศวรรษ การด าเนนโครงการของผพฒนาโครงการมปญหาตงแตเรมตน

โครงการ กลาวคอ ชาวบานไมไดรบรรบทราบวาจะมการเขามาด าเนนโครงการถนนเชอมตอแตอยางใดตงแตข น

เรมแรก ไมมการแจงใหทราบหรอใหขอมลลวงหนาเกยวกบรายละเอยดของโครงการวาเปนอยางไร หรอแจงให

ทราบวาจะมการเขามาด าเนนโครงการเมอใด การกระท าทรายแรงของผพฒนาโครงการทเคยเกดขน คอ การน า

รถไถหรอรถเครนเขามาในพนทสวนของชาวบานโดยทไมมการบอกกลาว ท าใหพชพนธตาง ๆ ทปลกอยในสวน

เสยหายไปจนหมด ซงเหตการณนเกดขนกอนการจดท ารายงานผลกระทบทางสงแวดลอม ซงเปนกระบวนการท

ไมถกตอง สงทเกดขนนนบเปนการกระท าทบรษทหรอผพฒนาโครงการไมใหความสนใจหรอใหความส าคญตอ

การมสวนรวมและการแสดงความคดเหนอยางอสระตอโครงการ ละเลยการปฏบตตามหลกการความยนยอมอยาง

สมครใจ ลวงหนา และไดรบขอมลพอเพยง หรอ FPIC ซงเปนหลกการพนฐานทชมชนทองถนหรอชนเผาพนเมอง

มสทธทจะไดรบรขอมลลวงหนาและไดรบความยนยอมอยางสมครใจกอนทจะมการด าเนนการโครงการใด ๆ ซง

ในสวนของรฐพมาและรฐบาลไทยเองนนกไดมการใหสตยาบนในการรบรองสทธของชนเผาพนเมองดวย แนนอน

วาตามหลกการ FPIC นชมชนทองถนหรอชนเผาพนเมองจะตองมสวนในการตดสนใจในโครงการในทกข นตอน

ดวย เพราะถอเปนผมสวนไดสวนเสยในโครงการเชนเดยวกน

อยางไรกตาม ในขณะนชาวบานยงคงไมอาจไววางใจการด าเนนการโครงการถนนของ สพพ . เนองจากในขณะน

ไดมการด าเนนการวาจางบรษททปรกษาเพอส ารวจและออกแบบรายละเอยดโครงการ โดยในปจจบนทาง สพพ .

ไดสงและน าเสนอรายงานการส ารวจเบองตน ( inception report) ในเดอนเมษายนทผานมาแลว โดยในการ

ด าเนนการดงกลาวนชาวบานผไดรบผลกระทบไมไดรบการแจงใหทราบแตอยางใด ทงในเรองของความคบหนา

รายละเอยดของโครงการ และการด าเนนการโครงการตอจากน การกระท าดงกลาวนอาจเปนการตอกย าการ

ละเลยขนตอนในสวนของ FPIC และการตดสนใจในโครงการของชมชนอยางทเคยเปนมากอนหนาน

66

2) กระบวนการจดท ารายงานผลกระทบทางสงแวดลอม : ในการด าเนนโครงการทผานมาชาวบานในพนททไดรบ

ผลกระทบไมอาจยอมรบกระบวนการจดท ารายงานผลกระทบทางสงแวดลอมททางบรษททปรกษาซงถกจางโดย

ผพฒนาโครงการเปนผด าเนนการศกษา เนองจากชาวบานเหนวาอาจเปนผลประโยชนทบซอนหรอการขดกนทาง

ผลประโยชนและความโปรงใส รวมถงอสระในการใหความเหนของบรษททถกวาจางใหเปนผด าเนนการศกษา

นอกจากนในการจดท าการศกษารายงานผลกระทบทางสงแวดลอมทผานมานน ชาวบานกลาววาการด าเนนการ

ดงกลาวมความบกพรองและขดตอหลกธรรมาภบาล และด าเนนการผดข นตอน ทงน เนองจากวาการด าเนน

โครงการถนนเชอมตอนน ไดเกดขนกอนทจะมการจดท าการศกษาและรายงานผลกระทบทางสงแวดลอม ซงการ

กระท านเปนการกระท าตอหลกการธรรมาภบาลในการด าเนนโครงการ ชาวบานจงไมอาจใหการยอมรบใน

กระบวนการนได แมในภายหลงทางผพฒนาโครงการจะมการจดท ารายงานผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคม

อกคร งหลงจากทไดรบสมปทานใหมในโครงการ ซงมการจดเวทรบฟงความคดเหน แตชาวบานกลาววา

กระบวนการดงกลาวไมครอบคลมและไมเจาะจงในสวนของชมชนผไดรบผลกระทบโดยตรงอยางชาวบานทอยใน

พนทกามองโตยแตอยางใด อกทงการจดท าเวทแสดงความคดเหนนนกไมไดจดในพนททชาวบานสวนใหญไดรบ

ผลกระทบจากโครงการ การจดเวทชแจงขอมลและรบฟงความคดเหนนน มกจดขนในพนททชาวบานไดรบ

ประโยชนจากถนนสายหลกทมอยเดมและไดรบประโยชนจากถนนเชอมตอในแงของการขนสงสนคามากกวาทจะ

ไปจดเวทดงกลาวในพนททชาวบานสวนใหญตองใชทรพยากรธรรมชาตและทดนในพนท ซงไดรบผลกระทบ

โดยตรงและหนกหนวงจากการสรางถนน อกทงในการจดท ารายงานผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคมทผานมา

นน แมจะมการจดท ารายงานผลกระทบทงในสวนของโครงการถนนและโครงการอน ๆ ในโครงการทวาย แตกลบ

ไมมการจดท ารายงานผลกระทบในภาพรวมหรอภาพกวาง (side - wide EIA) ตลอดทงโครงการแตอยางใด ซง

การจดท ารายงานดงกลาวมความส าคญมากส าหรบผทจะไดรบผลกระทบโดยตรงจากโครงการทวายในทกภาค

สวน เพราะจะท าใหพวกเขาไดรบรถงผลกระทบในภาพรวมหากโครงการทงหมดเสรจสน การไม มการจดท า

รายงานผลกระทบในภาพกวางจงเปนการปดบงขอเทจจรงและขาดความโปรงใสในการด าเนนโครงการ

ดวยเหตน ชาวบานในพนทเปาหมายการศกษาในครงนและชาวบานในพนทกามองโตยจง ไมอาจไววางใจ

กระบวนการรายงานผลกระทบทางสงแวดลอมทจะเกดขนได อกทงยงไมทราบแนชดวาจะมการจดท ารายงาน

ผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคมใหมอกคร งหรอไม และจะมลกษณะเชนใด เนองจากทาง สพพ . ซงเปน

ผสนบสนนทางการเงนในโครงการและเปนผจดจางบรษททปรกษาเพอส ารวจและออกแบบรายละเอยดโครงการ

นนไมไดใหความชดเจนวาจะมการด าเนนการศกษาและจดท ารายงานผลกระทบทางสงแวดลอมใหมทงหมด

แมวาจะมการยนยนวาจะมการทบทวนรายงานผลกระทบทางสงแวดลอมกอนหนาน

4.2 ขอเรยกรอง/ขอเสนอของชมชน

67

จากการลงพนทศกษาและส ารวจของกลมเสรภาพแมน าโขงในครงน ทงจากการสมภาษณรายบคคล/ครวเรอน การ

สมภาษณและถกเถยงกลมในระดบหมบาน และระดบองคกรชมชนในพนท พบวา ชาวบานผไดรบผลกระทบมขอเรยกรอง

ทพฒนาจากความกงวลในมตตาง ๆ ดงทไดกลาวไปแลว ซงมขอเรยกรอง/ขอเสนอ ดงตอไปน

1) ตองการใหมการแกไขผลกระทบทเกดขนแลวกอนหนาน รวมถงฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

โดยเฉพาะแหลงน าใหกลบมาใชไดดงเดม

2) ตองมการด าเนนการเรองคาชดเชยอยางเปนธรรมและครอบคลม ทงในสวนของระยะเวลาและพนท ในสวนความ

เสยหายในเชงพนทนนตองมการชดเชยความเสยหายทงในสวนของพชผลทางการเกษตรและทดน รวมถงคาเสย

โอกาสจากการสญเสยพชผลทางการเกษตรทสามารถสรางรายไดไดในอนาคตดวย นอกจากนนตองมการค านวณ

ความเสยหายทางเศรษฐกจอนเปนผลกระทบสบเนองจากโครงการดวย เชน คาครองชพและคาใชจายครวเรอนท

สงขนหลงจากโครงการเรมด าเนนการกอสรางจนถงปจจบน ไดแก คาน า คาอาหารหรอคาปลา คาเดนทางเพอ

เขาถงแหลงทรพยากร

3) ชาวบานตองการทจะกลบไปใชทดนของตวเองทถกยดไปหรอสญเสยไปจากการท าถนน หากยงไมมการ

ด าเนนการกอสรางหลงจากน

4) ตองมการจดท ารายงานผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคมขนมาใหม ทงในสวนของเฉพาะโครงการ และตองม

การจดท าการศกษาผลกระทบทางสงแวดลอมโดยภาพกวางหรอเชงยทธศาสตร (side – wide EIA or strategic

environmental assessment: SEA) นอกจากนนแลว ชาวบานตองการใหผพฒนาโครงการจดเตรยมแผนฟนฟ

เยยวยา ผลกระทบทชดเจนและเปนรปธรรม และมข นตอนการตดตามตรวจสอบการจดการดานสงแวดลอม

ตลอดเวลาและตอเนอง

5) หากถนนถกสราง การด าเนนการตองเปนการด าเนนการทมการจดการทด และตองมการปรกษาหารอกบชาวบาน

ผไดรบผลกระทบกอนทจะมการด าเนนการใด ๆ ทงนเพอรวมกนออกแบบ/พฒนากลไกตาง ๆ ในการแกปญหา

และการจดการในอนาคต

6) ผพฒนาโครงการตองใหความเคารพตอความคดเหนและการตดสนใจของชมชน รวมทงตองใหคณคาตอประเพณ

วฒนธรรม และวถชวต รวมถงทรพยากรธรรมชาตของชมชน และใหความส าคญกบพนทคมครองของชมชนใน

เขตกามองโตย ทประกอบไปดวย แหลงน า ปาไม และพนทศกดสทธ/คมครอง (protected area) ไมวาโครงการจะ

ถกด าเนนการหรอไมตอจากนวถชวตและวฒนธรรมทเปนเอกลกษณของชมชนจะตองด ารงอยตอไป

7) ตองมการด าเนนการกระบวนการความยนยอมอยางสมครใจ ลวงหนา และไดรบขอมลพอเพยง หรอ FPIC ในทาง

ปฏบต โดยเฉพาะในพนทของชมชนทองถนทไดรบผลกระทบจากโครงการโดยตรง โดยตองเคารพศกดศรและวถ

ของผคนในพนทซงเปนชนเผาพนเมอง

8) หากจะมการด าเนนโครงการใด ๆ จะตองมการแกไขปญหาความขดแยงในพนทกอน เนองจากการด าเนน

โครงการอาจสงผลใหความขดแยงปะทมากยงขน ฉะนน การด าเนนโครงการควรเลอนออกไปจนกวากระบวนการ

สนตภาพจะแลวเสรจ

68

9) ตองมการรวมกนออกแบบกลไกและกระบวนการตดสนใจเกยวกบโครงการถนนทก าลงจะเกดขนในกลมผมสวนได

สวนเสยและชมชนทองถนเพอแกไขปญหาทมอยและปญหาทจะเกดขนในอนาคต

4.3 จดยนตอโครงการถนนเชอมตอของชมชน

จากการลงพนทศกษาและส ารวจของกลมเสรภาพแมน าโขง ดวยวธการสมภาษณรายบคคลและรายครวเรอน และการ

ประชมในระดบหมบาน และองคกรชมชนในพนท พบวา ชาวบานผไดรบผลกระทบมจดยนทแตกตางกน ซงสามารถแบง

ออกไดเปน 4 กลม ดงน

1) กลมทชดเจนวาไมตองการถนน โดยกลมนใหเหตผลวาถนนไมไดสรางผลประโยชนในพนทใหกบพวกเขา หากจะ

มถนนกตองเปนถนนทเชอมไปยงหมบานมยตตาไปยง เมองทวายโดยตรง ซงนาจะสรางประโยชนใหกบการ

คมนาคมขนสงมากกวา กลาวคอ พวกเขาไมตองการถนนเชอมตอทตดเขาพนทของพวกเขา ไมวาภาครฐจะตอง

การใหมการสรางถนนหรอไมกตาม หากจะกลาวอางวาถนนจะน ามาซงการพฒนาในพนท นน เชน การม

โรงพยาบาล น า ไฟฟา รานคา อาจไมใชค ากลาวทถกตองนก ทงนเนองจากวาการพฒนาเหลานเปนสงทรฐหรอ

หนวยงานทเกยวของจะตองด าเนนการใหอยแลวโดยทชาวบานไมจ าเปนตองรองขอ

2) กลมทมความชดเจนวาไมตองการถนน กลมนมจดยนทคลายคลงกบกลมท 1 แตเนองจากพวกเขาเหนวาถนน

เปนโครงการของรฐบาลจงอาจหลกเลยงไดยาก พวกเขากลาววาหากมโอกาสและสทธเสรภาพเตมท และไมม

สภาพบรรยากาศทกดดนจากทางฝงผมอ านาจหรอรฐบาลในการแสดงออกถงจดยนของตนเอง พวกเขากจะกลาว

กบรฐบาลวาพวกเขาไมตองการถนน

3) กลมทตองการถนน เพราะมองวาถนนจะน ามาซงการพฒนาประเทศในภาพรวม ทงนเพอเปนประโยชนในการ

พฒนาประเทศในอนาคต แตแนนอนวาชาวบานในทกพนทตองไดรบประโยชนและการพฒนาจากการสรางถนน

ดวย แตอยางไรกตาม การพฒนาทจะเกดขนนตองมธรรมาภบาลและเปนธรรมตอผมสวนไดเสย โดยเฉพาะชมชน

ทไดรบผลกระทบ

4) กลมทไมชดเจนวาพวกเขาตองการถนนหรอไม ทงนข นอยกบการตดสนใจของรฐบาล หากรฐบาลตองการสราง

ถนน ทางชาวบานกตองการใหมการจายคาชดเชยทเปนธรรม และการลงทนของผพฒนาตองเปนไปอยางมความ

รบผดชอบ

จากการลงพนทส ารวจของกลมเสรภาพแมน าโขงในครงนพบวา กลมจดยนตาง ๆ ดงกลาวนนมสดสวนทนาสนใจและ

แตกตางกน โดยแบงสดสวนเปนรอยละไดดงน กลมท 1) รอยละ 50 กลมท 2) รอยละ 25 กลมท 3) รอยละ 5 และกลมท 4)

รอยละ 20% ซงหมายความวามกลมทไมเหนดวยอยางชดเจนถงรอยละ 75

69

อยางไรกตาม แมวาจะมกลมทมจดยนตอโครงการถนนเชอมตอทหลากหลาย แตทกกลมจดยนทกลาวมาขางตนนน

ยนยนตรงกนวาพวกเขามความตองการใหมการแกไขปญหาทางสงแวดลอมทเกดขนและอาจจะเกดขนอยางเปนรปธรรม

กอนทจะมการด าเนนการใด ๆ นบจากน ซงสงนเปนขอเรยกรองข นต าสดทพวกเขาเหนตรงกน และน าไปสการพฒนา

กลไก/มาตรการทเปนรปธรรมโดยชมชนเพอหาทางออกของจดยนทหลากหลายรวมกน

4.4 กลไก/มาตรการในการรบมอ แกไขปญหา และฟนฟผลกระทบจากโครงการ

กลไกหรอมาตรการในสวนนถกพฒนาขนโดยชมชนผไดรบผลกระทบโดยตรงจากโครงการและองคกรชมชนในพนท

ซงถกออกแบบและพฒนาขนเมอวนท 13 พฤษภาคม 2562 โดยกลไก/มาตรการทจะอธบายตอไปนถกพฒนาขนมาเพอ

แกไขปญหาทเกดขนแลวและอาจเกดขนในอนาคตจากการด าเนนโครงการถนนเชอมตอในมตตาง ๆ ตามทชาวบานได

สะทอนออกมาในรปแบบของความกงวลเชงรปธรรมทเกยวของกบเรองทรพยากร คาชดเชย และการใชถนน ตลอดจนการ

เขาถงทรพยากรในพนทของตนเอง ความกงวลเชงนามธรรมหรอความกงวลเกยวกบธรรมาภบาลในการด าเนนโครงการ

ของผพ ฒนาโครงการและหนวยงานทมสวนเกยวของ รวมถงขอเรยกรอง/ขอเสนอ หรออกนยหนงคอความตองการท

ชาวบานประสงคทจะไดเหนในอนาคตกอนทจะมการด าเนนการตอไป โดยกลไก/มาตรการนถกเรยกวา “คณะกรรมการ

สามฝายเพอการแกไขฟนฟ เยยวยา และรบมอปญหาผลกระทบจากโครงการถนนเชอมตอ”

4.41 องคประกอบของกลไก/มาตรการ

ในสวนขององคประกอบของคณะกรรมการสามฝายฯ นนนจะประกอบไปดวย 3 สวนดวยกน ไดแก

1) คณะกรรมการฝายประชาชนและประชาสงคม : คณะกรรมการในสวนนจะประกอบไปดวยผแทนของชาวบานใน

แตละหมบาน องคกรชมชนในพนท (Community Based Organization) เชน CSLD ผแทนของกลมผมองค

ความรและภมปญญาทองถน ผแทนกลมผหญง ตวแทนกลมเยาวชน ผแทนดานศาสนาและความเชอในทองถน

รวมไปถงองคกรทองถน องคกรภาคประชาสงคมและองคกรพฒนาเอกชนจากทงในพมา ไทย และญป น ทมการ

ตดตามประเดนโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวายอยางใกลชด และการพฒนาในพนทกะเหรยง

อยางใกลชด เชน สมาคมพฒนาทวาย (DDA) กลมตะกะปอร (Takapaw) TRIP – Net มลนธจบตาทวาย (Dawei

Watch Foundation) เครอขายนกกฎหมายทวาย (DPLN) เสมสกขาลย (SEM) กลมเสรภาพแมน าโขง (The

Mekong Butterfly) แมโขงวอชท (Mekong Watch) และอน ๆ

2) คณะกรรมการฝายรฐบาลและหนวยงานทเกยวของ : คณะกรรมการในสวนนจะประกอบไปดวยหนวยงาน

ฝายรฐบาลและองคกรทมสวนเกยวของทางราชการของทงฝายไทยและพมาทมความเกยวของกบโครงการถนน

เชอมตอและโครงการทวายโดยรวม ตลอดจนรฐบาลของกลมชาตพนธกะเหรยงดวย โดยหนวยงานหรอองคกรท

เกยวของดงกลาว ไดแก หนวยงานจากรฐบาลกลางของพมา เชน กระทรวงการกอสราง กระทรวงแผนงานและ

การเงน กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและการอนรกษสงแวดลอม คณะกรรมการเขตเศรษฐกจพเศษทวาย

70

สถาบนสทธมนษยชนแหงชาตของพมา และหนวยงานจากสวนภมภาค เชน รฐบาลภมภาคตะนาวศร และกรม

ตาง ๆ ทเกยวของ หนวยงานในสวนของประเทศไทย เชน สพพ . กระทรวงคมนาคม กระทรวงการตางประเทศ

กระทรวงยตธรรม คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตไทย และหนวยงานดานการปกครองของกลมชาตพนธ

กะเหรยงอยางสหภาพแหงชาตกะเหรยง

3) คณะกรรมการฝายผพฒนาโครงการ : คณะกรรมการในสวนนประกอบไปดวยบรษทผด าเนนโครงการและบรษทท

จะท าการศกษา ส ารวจและออกแบบรายละเอยดโครงการ ทงในอดตและปจจบน และอาจรวมถงบรษททจะเขามา

รบชวงด าเนนโครงการในอนาคตดวย ไดแก บรษท อตาเลยนไทยฯ บรษท เมยนทวาย อนดสเทรยล เอสเตท

จ ากด รวมไปถงบรษททไดรบการวาจางใหจดท ารายงานการศกษาผลกระทบทางสงแวดลอมทงทเคยเปนผจดท า

และเปนผจดท าคร งหลงสด เชน สถาบนวจยสภาวะแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย บรษท ทม คอนซลตง เอน

จเนยรง จ ากด และบรษททก าลงด าเนนการจดท าการส ารวจและออกแบบรายละเอยดโครงการอยในขณะน

มใชเพยงแคคณะกรรมการสามฝายฯ เทานน ชาวบานกลาววาในการประชมและการด าเนนการแกไขปญหานตอง

มผสงเกตการณและไมสงกดฝายใดอยางสอมวลชนแขนงตาง ๆ ทสนใจตดตามประเดนปญหาในโครงการทวายดวย ทงน

เพอใหการด าเนนการแกไขปญหานไดรบการเผยแพรและเพอแสดงออกถงความโปรงใสของกระบวนการดงกลาว

4.4.2 หนาทและความรบผดชอบของคณะกรรมการสามฝาย

หนาทและความรบผดชอบของคณะกรรมการสามฝายฯ น คอ การแกไขปญหาและผลกระทบทเกดขนแลวและ

อาจจะเกดขนในอนาคตจากการด าเนนโครงการ โดยเปนการประชมปรกษาหารอและรวมกนออกแบบทศทางการแกปญหา

จากความกงวลและขอเรยกรอง/ขอเสนอตาง ๆ ดงทกลาวไปแลว และตองมการตดสนใจรวมกน (ดในสวนความกงวลและ

ขอเรยกรอง/ขอเสนอ) มมตทเปนเอกฉนทในการด าเนนการตาง ๆ รวมทงมการตดตามตรวจสอบการด าเนนงานของ

คณะกรรมการสามฝายฯ อยางตอเนอง กลาวคอ คณะกรรมการตองมความเหนตรงกนและขอตกลงรวมกนทงสามฝาย และ

มอ านาจทเทาเทยมกนในแนวระนาบ และหากมมตรวมกนแลว คณะกรรมการสามฝายนจะตองมการลงนามในสญญาหรอ

ขอตกลงทเปนลายลกษณอกษร (contract or agreement) รวมกนเพอเปนขอยนยนทเปนรปธรรม โดยทงสามฝายตอง

ปฏบตตามสญญาหรอขอตกลงนน ซงสญญาหรอขอตกลงนน ๆ จะตองมการเผยแพรออกสสาธารณะและมเอกสารทมท ง

ฉบบภาษาพมา ภาษาทองถนอยางภาษากะเหรยง ภาษาองกฤษ และภาษาไทย อยางไรกตาม คณะกรรมการสามฝายนใน

ข นตนจะตองมการจดตงขนเพอแกไขปญหาเกาทเกดขนแลว กอนทจะมการด าเนนการใด ๆ ตอจากน ซงมปญหาทงหมด 3

ประการ ทจะตองมการแกไขเรงดวน ดงตอไปน

1) การแกไขปญหามลภาวะทางทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะแหลงน า : ชาวบานตองการใหคณะกรรมการสาม

ฝายฯ แกไขปญหานอยางเรงดวน เนองจากการด าเนนการกอสรางทผานมาไดสรางผลกระทบและมลพษตอแหลง

น าอยางมาก โดยเฉพาะอยางยงล าน า ล าธาร หรอล าหวย ตามหมบานตาง ๆ ทเชอมโยงกบแมน าสายหลก

71

คณะกรรมการแกไขปญหาจะตองมมาตรการในการฟนฟคณภาพสงแวดลอมของแหลงน าและพนทโดยรอบใหกบ

มาดดงเดม ชาวบานสามารถใชประโยชนจากแหลงน าไดโดยตรงอยางทเคยเปนกอนทจะมการด าเนนโครงการ

และอาจสงผลใหแหลงอาหารอยางสตวน าและปลากลบมามจ านวนทมากขนและสามารถขยายสายพนธได ซงใน

สวนนกเปนเครองรบประกนความมนคงทางอาหารของชมชนได หากสายน ากลบมามชวตและไดไหลอยางอสระ

อกคร ง นอกจากนนแลวหากจะมการกอสรางตองมมาตรการการจดการดานสงแวดลอมทจะปองกนไมใหแหลงน า

ไดรบผลกระทบจากการสรางถนนอยางทเปนกอนหนาน ฉะนนจงจ าเปนอยางยงทจะตองมการมาตรการดาน

สงแวดลอมทชดเจนแกไขปญหาน

2) การแกไขปญหาคาชดเชย : ในเรองของคาชดเชยนน คณะกรรมการสามฝายฯ ควรมการค านวณคาชดเชยอยาง

ครอบคลมทงในมตของเวลา พนท และประเภทของคาชดเชย ในแงมตของเวลานนการค านวณคาชดเชยตอง

ครอบคลมชวงเวลา 8 ปทผานมานบตงแตเรมมการด าเนนโครงการ จนถงปจจบน และตองคดค านวณถงความ

เสยหายทเพมขนในอนาคตหากมการด าเนนโครงการใหม อกทงตองมการค านวณคาเสยโอกาสหรอปรมาณการ

ผลตหรอประสทธภาพและประสทธผลในการผลตของพชพนธตาง ๆ และระยะเวลาทสามารถสรางผลผลตไดของ

แตละตน แตละชนดทจะเกดขนในอนาคต หากพวกมนไมถกท าลายจากการด าเนนโครงการ หรออาจครอบคลม

มากกวานน หากรปแบบถนนทก าลงจะมาในอนาคตนนสงผลกระทบเพมเตมกวาทเปนอย ในสวนของมตของ

พนทนน การค านวณคาชดเชยจะตองครอบคลมพนททไดรบผลกระทบจากโครงการทงโดยตรงและโดยออม

กลาวคอ พนททถกถนนตดผานและมการโคนลมตนไมหรอพชทชาวบานปลก และพนทขางเคยงทไดรบ

ผลกระทบ เชน พชเหลานนไดรบฝ น หรอ โคลนถลมจากการท าถนน ในสวนของมตเชงประเดน แนนอนวา

นอกจากเรองสวนหมากและพชทอยในสวนแลว นอกจากนคาชดเชยทส าคญอกประการหนงทชาวบานไมเคย

ไดรบคอ คาชดเชยจากการสญเสยทดน ทางผพฒนาจะตองมการค านวณคาเสยโอกาสทางเศรษฐกจจากการ

สญเสยทดนของชาวบานดวย อกทงในแงของคายงชพในการหาอยหากนหรอด ารงชพในแตละวนกตองมการ

ค านวณเขาไปดวย ทงในเรองของคาปลา คาน า และคายานพาหนะเพอเขาถงทรพยากร ซงเปนรายจายทเพม

ขนมาและเพมขนอยางมากหลงจากถนนทแมน าสญเสยไปแลวกอนหนาน

3) การแกไขปญหาการใชถนนและการเขาถงทรพยากรธรรมชาตและทดน : การแกไขปญหาในสวนนเปนการรบมอ

กบถนนทอาจจะเกดขนในอนาคตโดยเปนการสรางมาตรการรองรบไวกอน คณะกรรมการสามฝายฯ ตองม

มาตรการทจะสามารถยนยนไดวาชาวบานจะสามารถเขาไปใชทดนของตนเองได ซงถกยดไปจากการด าเนน

โครงการ โดยในขณะทย งมความไมแนนอนของโครงการและยงไมมการด าเนนโครงการอยางเปนรปธรรม

ชาวบานควรไดกลบไปใชประโยชนในทดนของตน นอกจากนปญหาทชาวบานกงวลมากทสด คอ การใชถนนเพอ

เขาถงทดนของพวกเขา ชาวบานกลาววา หากในอนาคตมการสรางถนน ทางคณะกรรมการสามฝายฯ ตองม

มาตรการยนยนไดวาชาวบานจะสามารถใชถนนเสนนไดทงในชวงการกอสรางและเมอการกอสรางเสรจสน เพอให

พวกเขาสามารถใชยานพานะประเภทตาง ๆ ทงชาง วว รถจกรยานยนต ในการเขาถงทดนของพวกเขา และตอง

มการละเวนในการเกบคาผานทางหรอผานดานแกชาวบานผไดรบผลกระทบในพนทโครงการดวยรวมถงตองม

72

การรบประกนซงมมาตรการความปลอดภยทเปนรปธรรมใหกบชาวบานในการใชถนนเสนนดวย อกทงตอง

ค านงถงการใชประโยชนในพนทของชาวบานกลมชาตพนธกะเหรยงซงเปนชนพนเมองในททไดรบผลกระทบ

สรปขอคนพบ

1. นบตงแตเรมการด าเนนโครงการถนนเชอมตอ ในป 2554 จนถงปจจบน เปนเวลากวา 8 ป ทผพฒนาโครงการยง

ไมมการแกไขปญหาเดมทเกดขนไปแลว ทงเรองผลกระทบทางสงแวดลอม เชน แหลงน า ปาไม ทดน และ

ประเดนคาชดเชยทไมเปนธรรม แมวาในปจจบนจะเปลยนผรบผดชอบโครงการจากบรษท อตาเลยนไทยฯ เปน

หนวยงานภาครฐของไทยอยางส านกงานความสมพนธเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (สพพ .) ซงทางรฐบาลไทย

ไดสนบสนนโครงการดวยการใหเงนกยม 4,500 ลานบาท ผานองคกรดงกลาว ภายใตเงอนไขเงนกและการ

ด าเนนงานในขณะนนนไมมการกลาวถงการแกไขปญหาทเกดขนแลวแตอยางใดกอนทจะด าเนนโครงการตอจากน

ซงสะทอนใหเหนความละเลยของผพฒนาโครงการและหนวยงานทเกยวของตอการแกไขปญหาซงขดตอมต

คณะรฐมนตรเมอวนท 16 พฤษภาคม 2559 ทก าหนดใหมการแกไขปญหาโครงการลงทนขามพรมแดนของทง

หนวยงานและภาคธรกจไทย โดยยดหลกการชแนะแหงสหประชาชาตวาดวยธรกจกบสทธมนษยชน (UNGP on

Business and Human Rights) ซงประกอบไปดวย 3 เสาหลก ไดแก เคารพ คมครอง และเยยวยา ซงกรณนยง

ไมปรากฏการเยยวยาปญหาทเกดขนแตอยางใดในขณะน แมวาทาง สพพ. จะอางวาการด าเนนโครงการถนนทจะ

เกดขนหลงจากการด าเนนการศกษา ส ารวจ และออกแบบรายละเอยดโครงการเสรจสน ซงจะเกดขนในป 2563

จะมมาตรการทางสงแวดลอมกตาม การเรงด าเนนการโครงการในขณะนนบเปนการซ าเตมปญหาทเกดขนมากไป

กวาเดม

2. นอกจากผลกระทบทางตรงทเกดขนจากโครงการตอชมชนในพนทเปาหมายของการศกษา เชน ผลกระทบตอ

แหลงน า ปาไม และทดน แลว กยงมผลกระทบทตามมาหรอผลกระทบสบเนองหรอทในงานศกษาน เรยกวา

“ตนทนทถกซกซอน/ไมไดถกพดถง (Hidden/Untold Cost)” ปรากฏขนดวย โดยผลกระทบลกษณะนภายใน

รายงาน ESIA ไมไดใหความส าคญหรอไมถกกลาวถง ซงเปนผลกระทบเกยวกบการด าเนนชวตประจ าวนของ

ผคนชมชนทไดรบผลกระทบนบตงแตมการกอสรางจนถงปจจบนในระยะเวลา 8 ป นบแตมการกอสรางโครงการ

ซงตนทนทถกซกซอนดงกลาว คอ คาใชจายในครวเรอน ไดแก คาใชจายดานการใชน า คาใชจายดานอาหารการ

กนและคาปลา คาเดนทางหรอคายานพาหนะส าหรบเขาถงแหลงทรพยากร รวมไปถงคาเสยโอกาสทางเศรษฐกจ

จากการสญเสยพชผลทางการเกษตร โดยเฉพาะหมาก โดยคาใชจายเหลานเพมสงขนอยางมนยส าคญหลงจากท

ทรพยากรธรรมชาต ระบบนเวศ แหลงน าและแหลงอาหารทเคยมในพนทถกท าลาย การเขาถงทรพยากรโดยตรง

เปนไปไดยาก รวมถงพชผลทางการเกษตรทชาวบานหวงสรางรายไดใหครอบครวและสงตอไปยงลกหลานกถกรอ

ถอนอยางหนก พวกเขาจงตองใชเงนเพอจบจายใชสอยสงทมอยเดมในชมชนมากขน ซงเรยกไดวาเศรษฐกจ

ชมชนถกเปลยนแปลงจากการมาของการพฒนา โดยเปลยนจากเศรษฐกจทมความสมดลระหวางเศรษฐกจยงชพ

และเงนตราไปเปนเศรษฐกจแบบเงนตรามากขน และหวงพงทรพยากรในการด าเนนชวตจากพนทอนทอยหาง

ออกไป อกทงความมนคงทางอาหารในพนทเองกลดนอยถอยตามไปดวย ซงหมายความถงความมนคงในชวต

73

หลงจากน นอกจากนนแลวการเปลยนเปนเศรษฐกจเงนตรามากขน รวมถงการสญเสยพชผลทางการเกษตรจาก

การถกรอถอนกสงผลตอการเปลยนแปลงวถทางการเกษตรในพนทชมชนอยางมนยส าคญ ชาวบานหนมาปลก

หมากมากขนและลดพนทการท าไรหมนเวยนซงเปนวถวฒนธรรมทางการเกษตรทมลกษณะเฉพาะของกลมชาต

พนธบนพนทสงลง ทงนสวนหนงเพอหวงประโยชนจากการสรางรายไดในอนาคตทมากขน แตอยางไรกตาม การ

สรางรายไดจากการเพาะปลกตองใชเวลาเกอบสบป (6 ปเปนอยางนอย) ถงจะเรมเกบเกยวและขายออกสตลาดได

การเพาะปลกหมากทเพมมากขนเพอหวงสรางรายไดและทดแทนของเกาทถกรอถอนนนกตองใชเงนลงทนในการ

เพาะปลกมากขน ท าใหเกดปญหาการกหนยมสนในชมชนตามมา ชาวบานหลายรายตกอยในวงจรหน ซงหลาย

รายกลาววาพวกเขาเรมเปนหนหลงจากทถนนเขามาในพนท การผลกดนโครงการถนนทยงไมมการแกไขปญหาท

เกดขนแลว จงเปนการซ าเตมปญหาตาง ๆ เหลาน

3. ตอโครงการถนนเชอมตอทก าลงถกผลกดนและกลบมาเดนหนาโครงการในขณะนโดย สพพ. นน ชาวบานในพนท

ชมชนเปาหมายการศกษาในครงนมความกงวลตอผลกระทบทจะเกดขนอนาคตหลายประการ เชน ผลกระทบดาน

ทรพยากรธรรมชาตและแหลงน า คาชดเชยทไมเปนธรรม ซงทผานมาไมไดรวมคาชดเชยในเรองของทดน ซง

อาจจะไมถกแกไข และการเขาถงแหลงทรพยากรโดยการใชถนน และการแกไขปญหาทดนทเกยวกบสทธของชน

เผาพนเมองหรอกลมชาตพนธดวย ชาวบานกงวลวาในอนาคตหากโครงการเดนหนา พวกเขาจะไมสามารถใช

ถนนในการเขาถงทดนหรอพนทการเกษตรของพวกเขาไดอกตอไป นอกจากนนแลวชาวบานยงมความกงวลวา

โครงการถนนเสนนอาจสงผลกระทบตอปญหาทางการเมอง และจะยงสรางความขดแยงตอกระบวนการสนตภาพ

มากขน ยงไปกวานนกยงคงมความกงวลตอธรรมาภบาลของการด าเนนโครงการของผสนบสนนหรอผพฒนา

โครงการดวย โดยเฉพาะกระบวนการจดท าการศกษา ส ารวจ และออกแบบรายละเอยดโครงการทก าลงด าเนนอย

ในขณะน เนองจากจนถงปจจบน ชาวบานยงไมไดรบแจงรายละเอยดโครงการแตอยางใด พวกเขายงคงไมมสวน

รวมเตมทและเปนผรบผลจากโครงการโดยไมไดเอยเสยงความกงวลกอนทโครงการจะเดนหนา ในสวนจดยนของ

ชาวบานในพนทเปาหมายของการศกษานนสามารถแบงไดเปน 4 กลม ไดแก 1) กลมทไมเหนดวยและคดคานตอ

โครงการอยางชดเจน 2) กลมทไมเหนดวยกบโครงการเชนกน แตเนองจากเปนโครงการทรฐบาลสนบสนนและ

ผลกดน พวกเขาจงไมแนใจวาจะสามารถคดคานหรอไม แตหากมโอกาสพวกเขาและมเสรภาพเตมทพวกเขาจะ

บอกวา “ไมตองการ” 3) กลมทเหนดวยวาตองมการสรางถนน เพราะจะน ามาซงความเจรญและการเตบโตทาง

เศรษฐกจในภาพรวมของประเทศ แตการพฒนาทจะเกดขนตองเปนการลงทนทมความรบผดชอบและมธรรมาภ

บาล 4) กลมทไมมความชดเจนวาเหนดวยกบโครงการหรอไม เพราะเปนการตดสนใจของรฐบาล แตหากม

โครงการถนนดงกลาวเกดขน กตองการใหมการจายคาชดเชยทเปนธรรม มมาตรการรองรบผไดรบผลกระทบท

ชดเจน และตองมธรรมาภบาลและความรบผดชอบในการลงทน อยางไรกตามแมวาพวกเขาจะมจดยนท

หลากหลาย แตกมจดรวมทเหนตรงกนอยางชดเจนและหนกแนน นนคอ พวกเขามความกงวลตอผลกระทบตาง ๆ

ทจะเกดขนเหมอนกนทงในเรองของผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คาชดเชย และการใชถนน

และการเขาถงแหลงทรพยากร ดงนนจงน ามาสขอเรยกรอง/ขอเสนอหลายประการตอผมสวนเกยวของทงในสวน

ภาครฐและผพฒนาโครงการ แตหนงในขอเรยกรองทส าคญ คอ การแกไขปญหาทเกดขนแลวใหแลวเสรจกอนทจะ

74

มการด าเนนโครงการใด ๆ เมอแกไขปญหาแลวจงจะน าไปสการพดคยกนใหม โดยผานกลไก/มาตรการทชาวบาน

เสนอเรยกวา “คณะกรรมการสามฝายเพอการแกไขฟนฟ เยยวยา และรบมอปญหาผลกระทบจากโครงการถนน

เชอมตอ” โดยคณะกรรมการนจะมตวแทนจากทงทาง 1) ชาวบานและภาคประชาสงคมทเกยวของ 2) ภาครฐและ

หนวยงานทเกยวของทงไทยและพมา และ 3) ผพฒนาโครงการและบรษททปรกษาตาง ๆ โดยมสอมวลชนเปนผ

สงเกตการณในการจดการประชมหรอการด าเนนงานของคณะกรรมการฯ น โดยคณะกรรมการทงสามฝายม

อ านาจเทากนในแนวระนาบ ซงหนาทและความรบผดชอบของคณะกรรมการนคอ การแกไขปญหาทเกดขนแลว

กอนเปนอนดบแรกในทกมต โดยเฉพาะความกงวลในเรองของผลกระทบทางทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

คาชดเชย การใชถนนและการเขาถงทรพยากร โดยเฉพาะทเชอมโยงตอการใชทดนของวฒนธรรมของชาตพนธ

กะเหรยงในพนท ตลอดจนการแกไขธรรมาภบาลในการลงทนผานกลไก/มาตรการน ชาวบานกลาวอยางชดเจนวา

คณะกรรมการชดนจะถกจดตงขนเพอแกไขปญหาเดมกอนเทานน หากจะด าเนนโครงการตอไปจะตองมการ

พดคยกนอกคร ง อยางไรกตาม การจดตงคณะกรรมการนจะตองมการลงนามในสญญาหรอขอตกลงใหเปนลาย

ลกษณอกษรทชดเจน อกทงในการด าเนนงานหรอมการประชมจะตองมเอกสารและการลงนามของทงสามใย

ก ากบดวย โดยตองมการเผยแพรทงในรปแบบภาษาทองถน คอ ภาษากะเหรยง ภาษาพมา ภาษาไทย และ

ภาษาองกฤษ

75

บรรณานกรม

Dawei SEZ https://www.facebook.com/dawei.sez

Ministry of Information, Constitution of the Republic of the Union of Myanmar (2008), http://asean-

law.senate.go.th/constitution/full-const/Myanmar2008.pdf

Myandawei Industrial Estate http://www.daweiindustrialestate.com/

TEAM Consulting Engineering and Management Co., Ltd. Revised Draft Final Report for Environmental and

Social Impact Assessment (ESIA) on Two lane Road Project Linking the Dawei SEZ with Thai Border, May 2017.

The Global New Light of Myanmar http://www.globalnewlightofmyanmar.com/president-meets-taninthayi-region-

administrative-legislative-judiciary-officials/?fbclid=IwAR3HeRD0l4UW3wmwH-

xkS_vItkmFWcP5HqaHxk5KRJ66aZrqz9Su6nVlG1g

WWF, Nature in peril: The risk to forests and wildlife from the Dawei – Htee Khee Road, January 2019.

Zaw Aung and Khin New Cho (the lead researchers), Growing up together with the forest: the unique relationship

between the forest and indigenous Karen people of Kamoethway, January, 2018.

กรงเทพธรกจ https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/798824

กลมเสรภาพแมน าโขง, รายงานการศกษาวจย เรอง “ถนนเชอมตอโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวาย:การ

ตรวจสอบธรรมาภบาลการลงทนของภาครฐและเอกชนในการด าเนนโครงการ”, https://1th.me/Mhby

การสนทนาแลกเปลยนถกเถยงในระดบหมบาน ณ หมบานตะบวชอง, 10 พฤษภาคม 2562.

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต, รายงานผลการตรวจสอบท 1220/2558 เรอง สทธชมชน กรณโครงการทาเรอน าลก

และเขตเศรษฐกจทวาย ในสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาทประเทศไทยรวมลงนามในบนทกขอตกลงในการพฒนา ละเมด

สทธมนษยชนตอชาวทวาย, 23 พฤศจกายน 2558.

คมชดลก, เจซซ ตงทมท างาน 2 ชด เดนหนาถนนเชอมทวาย – กาญจนบร,

http://www.komchadluek.net/news/economic/285486

โครงการจดตงศนยวจยและการจดการความรทางพฤษศาสตร

http://bot.swu.ac.th/upload/meattree_document/1228993670.pdf

ไทยรฐ, เหกลอมเมยนมาลยทวาย, https://www.thairath.co.th/content/1149635

76

สมาคมพฒนาทวาย. เสยงจากชมชน: ขอกงวลเกยวกบเขตเศรษฐกจพเศษทวายและโครงการทเกยวของ , ม.ป.พ., สมาคม

พฒนาทวาย, 2557.

สมภาษณซอ ช ล ชาวบานหมบานตะบวชอง เมอวนท 10 กรกฎาคม 2562

สมภาษณซอ เต เต ชาวบานหมบานกาเลจ เมอวนท 4 พฤษภาคม 2562

สมภาษณซอ หนาย ชาวบานหมบานการตอน เมอวนท 6 พฤษภาคม 2562

สมภาษณซอ หนาย ชาวบานหมบานการตอน เมอวนท 6 พฤษภาคม 2562

สมภาษณนอ เอ ชาวบานหมบานตะบวชอง เมอวนท 10 พฤษภาคม 2562

สมภาษณพะโดะ เอ หนา เลขาธการสหภาพแหงชาตกะเหรยง ภมภาคตะนาวศร เมอวนท 26 เมษายน 2562)

สมภาษณพนเอกศรณย วรยเวชกล รองผอ านวยการ สพพ. เมอวนท 19 เมษายน 2562 ณ ส านกงานความรวมมอ

เศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน.

ส านกงานความรวมมอเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (องคการมหาชน) http://www.neda-daweiroad.com/index-th.html

ส านกงานความรวมมอเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (องคการมหาชน) http://www.neda-daweiroad.com/projectarea-

th.html

ส านกงานความรวมมอเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (องคการมหาชน), (หนงสอตอบกลบ) สพพ 660/2561 เรอง ชแจง

ขอมลเกยวกบโครงการปรบปรงถนนสองชองทางเชอมพนทเขตเศรษฐกจพเศษทวายสชายแดนไทย – เมยนมา สาธารณรฐ

แหงสหภาพเมยนมา, 6 กนยายน 2561.

ส านกงานความรวมมอเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (องคการมหาชน)

https://www.neda.or.th/2018/th/news/detail?d=qQucAKtm

ส านกงานความรวมมอเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (องคการมหาชน)

https://www.neda.or.th/2018/th/news/detail?d=qQEcZKtm

ส านกเลขาธการคณะรฐมนตร, การด าเนนงานตามมตคณะรฐมนตรในการสนบสนนการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษทวาย

และพนทโครงการทเกยวของ, เขาถงไดจาก http://www.cabinet.soc.go.th/soc/Program2-

3.jsp?top_serl=99313538&key_word=%B7%C7%D2%C2&owner_dep=&meet_date_dd=&meet_date_mm=&meet_

date_yyyy=&doc_id1=&doc_id2=&meet_date_dd2=&meet_date_mm2=&meet_date_yyyy2=

77

ส านกเลขาธการคณะรฐมนตร , สรปผลการพจารณาด าเนนการตามรายงานผลการพจารณาค ารองทมขอเสนอแนะนโยบาย

เรอง สทธชมชน กรณการด าเนนโครงการทาเรอน าลกและเขตเศรษฐกจทวาย ในสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาของ

บรษท อตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต จ ากด (มหาชน) ซงประเทศไทยไดรวมลงนามในบนทกขอตกลงในการพฒนา

โครงการดงกลาว ทมการกระท าทละเมดสทธมนษยชนตอชาวทวาย, 17 พฤษภาคม 2559, เขาถงไดจาก

http://www.cabinet.soc.go.th/soc/Program2-

3.jsp?top_serl=99319369&key_word=%B7%C7%D2%C2&owner_dep=&meet_date_dd=&meet_date_mm=&meet_

date_yyyy=&doc_id1=&doc_id2=&meet_date_dd2=&meet_date_mm2=&meet_date_yyyy2=