คมอแนวทางการดแลร�กษา ผมภาวะปากแห�ง เพดานโห� : ผปกครอง

คมอผปกครอง:แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

ศ.นพ.บวรศลป เชาวนชน รศ.ดร.เบญจมาศ พระธาน

นางสธรา ประดบวงษบรรณาธการ

จดทำโดย : 1. ศนยวจยผปวยปากแหวง เพดานโหว และความพการแตกำเนดของ

ศรษะและใบหนา มหาวทยาลยขอนแกน ภายใตโครงการตะวนฉาย

(ศนยตะวนฉาย)

2. มลนธตะวนฉาย เพอผปวยปากแหวง เพดานโหวและพการทาง

ศรษะและใบหนา

3. สมาคมความพการปากแหวง เพดานโหว ใบหนาและศรษะ

แหงประเทศไทย

4. สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เขต 7 ขอนแกน

ISBN : 978-616-223-152-0

1. ศนยวจยผปวยปากแหวง เพดานโหว และความพการแตกำเนดของ

ศรษะ

(ศนยตะวนฉาย)

2. มลนธตะวนฉาย เพอผปวยปากแหวง เพดานโหวและพการทาง

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลร�กษา ผมภาวะปากแห�ง เพดานโห�

รายการบรรณานกรมสำเรจรป (CIP)

บวรศลป เชาวนชน

คมอผปกครองแนวทางการดแลรกษาผทมภาวะปากแหวง เพดานโหว /

บวรศลป เชาวนชน, เบญจมาศ พระธาน และ สธรา ประดบวงษ. - - พมพครงท

1. - - ขอนแกน :ศนยวจยผปวยปากแหวง เพดานโหวและความพการแตกำเนดของ

ศรษะและใบหนาคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 2554.

149 หนา : ภาพประกอบ

ISBN 978-616-223-152-0

1. ปากแหวง - - ผปวย - - การดแล - - คมอ. 2. เพดานโหว- - ผปวย - -

การดแล - - คมอ. (1) เบญจมาศ พระธาน. (2) สธรา ประดบวงษ. (3) ศนยวจยผปวย

ปากแหวง เพดานโหวและความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา. (4) ชอเรอง.

[WV440 บ241 2554]

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

คำนำ

ภาวะปากแหวงเพดานโหว เปนความผดปกตทางโครงสราง ซงอาจ จะพบความผดปกตไดตงแตจมก รมฝปาก สนเหงอก เพดานปาก และ ระบบการไดยน รวมถงสวนอนๆ ของรางกาย ความผดปกตตางๆ เหลาน สามารถแกไขใหกลบคนสภาวะปกตได แตมกจะมผลกระทบตอระบบการ ทำงานสวนอนๆ ของรางกาย เชน การพด การไดยน การเคยวอาหาร การใหอาหาร ความสวยงามของใบหนา การทำงานของฟน รวมถงสภาวะทางจตวทยาสงคม ซงการจดการและใหการรกษาทดทสดของปญหาตางๆ เหลาน คอ การ รวบรวมเอาผเชยวชาญสาขาตางๆ มารวมกนใหการรกษาโดยการมงเนนท บดามารดาและครอบครวของผปวยเปนศนยกลางการดแลรกษาเดกมภาวะ ปากแหวง เพดานโหว และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนาควรได รบการรกษาโดยทมสหวทยาการและเมอมเดกทคลอดออกมามภาวะปากแหวง เพดานโหว ควรจะไดรบการประเมน และรวมวางแผนการรกษาจากทมสหสาขา วชาตงแตระยะแรกหลงการคลอด

การใหกำเนดทารกเปนชวงทมความสำคญอยางทสดของบดามารดา ซงจะเปนชวงของความตนเตน การคาดหวง และการมสวนรวมแสดงความยนด แตขณะเดยวกนกเปนชวงทเปนความกงวล และมความหวงใยวาเดกทคลอด ออกมาจะเปนปกตหรอไม การคลอดบตรทมความผดปกตจะเปนประสบการณ ทยากลำบากของบดามารดา โดยเฉพาะทมองเหนไดชด เชน ภาวะปากแหวง เพดานโหว บอยครงทคำแนะนำตางๆ มกจะไดรบมาจากเพอนๆ หรอบคลากร ทางการแพทยของโรงพยาบาล ซงอาจจะเปนคำแนะนำทไมถกตองและทำให เพมความกงวล บดามารดาบางคสามารถแกไขสภาวะการณนไดในเวลารวดเรว แตบางคอาจตองใชเวลานานมากกวา คำแนะนำหรอคำตอบทถกตองสำหรบ คำถามตางๆ ทเกดขนเหลานจงเปนสงทจำเปนอยางยง

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

คมอเลมน ไดจดทำขนเพอเปนแนวทางการดแลเดกทมภาวะปากแหวง เพดานโหว สำหรบบดามารดา ผปกครองทดแลเดกทมภาวะนและผสนใจ โดยการนพนธของบคลากรทเปนทมสหวทยาการของศนยการดแลผปวย ซงจะมการวางแนวทางการรกษา วธการรกษาและการผาตดตางๆ ทเหมาะสม โดยมเปาประสงคเพอเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวสามารถเจรญเตบโต เปนเดกทปกต เปนผใหญทสมบรณ และสามารถทจะอยในสงคมรวมกบผอน ไดปกต การทจะบรรลเปาประสงคดงกลาวขางตนเหลาน คงไมใชสงททำไดงาย และจำเปนตองใชความรวมมอกนของทงบดามารดา ครอบครว และการประสาน งานกนเปนอยางดของทมสหสาขาวชา และการรกษาทตองใชระยะเวลาหลายป การสรางแนวทางการรกษาทมรายละเอยดของขนตอนการดแลของแตละชวง อาย โดยทมสหวทยาการจะชวยในการตดตามและประเมนผลการดแลรกษาของ เดกเหลาน โดยเรมตงแตแรกเกดจนถงวยการเปนผใหญ ซงจะเปนชวงระยะ เวลาทการรกษาไดเสรจสนโดยสมบรณ นอกจากนน เดกแตละคนจะมปญหา ความตองการและความคาดหวงทแตกตางกน ดงนนการรกษาจะตองมการ ปรบใหเหมาะสมตามความตองการของเดกและครอบครวดวย

คมอเลมนไดจดทำขน เพอเปนเอกสารทสามารถใชเปนแนวทาง เปน พนฐานในการอางองเพอการดแลรกษาผปวยทมภาวะปากแหวง เพดานโหว อกทงยงจะสามารถชวยตอบปญหาตางๆ ทเกยวของในการดแลผปวยเหลาน แตอยางไรกตาม ยงมปญหาตางๆ อกมากมาย ซงยงไมสามารถตอบไดทงหมด ในคมอเลมน บรรณาธการและผรวมนพนธทกทานมความตองการทจะสนบสนน และสงเสรมใหบดามารดา ผปกครอง และผทสนใจในการดแลเดกทมปญหา เหลาน ไดมสวนรวม สรางความรวมมอ และใหการสนบสนนการดำเนนการ เพอการดแลปญหาของเดกทมภาวะน เพอใหพวกเขาสามารถกลบเขาสสงคม ในภาวะปกตทสมบรณทสด หรออาจจะชวยปองกนและทำใหอบตการณการเกด ภาวะนนอยลงไดในอนาคต

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บรรณาธการขอขอบคณมลนธตะวนฉาย เพอผปวยปากแหวง เพดาน โหวและความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา สำนกงานหลกประกน สขภาพแหงชาต ศนยวจยผปวยปากแหวง เพดานโหวและความพการ แตกำเนดของศรษะและใบหนา มหาวทยาลยขอนแกน และสมาคม ความพการปากแหวง เพดานโหว ใบหนา และศรษะแหงประเทศไทย ท ใหการสนบสนนการจดพมพคมอเลมน ขอขอบคณผนพนธทกทาน ทมสหวทยาการ ผป วยปากแหวง เพดานโหวและครอบครวรวมถง ผ เกยวของทกทานท ใหการสนบสนนและมสวนรวมในการจดทำคมอ เลมน

ศาสตราจารยนายแพทยบวรศลป เชาวนชนประธานมลนธตะวนฉาย เพอผปวยปากแหวงเพดานโหว

และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนาผอำนวยการศนยวจย/ศนยการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว

และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนามหาวทยาลยขอนแกน ภายใตโครงการตะวนฉาย

ธนวาคม 2554

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

สารบญ

บทท 1 ความสำคญในการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวและความ

พการแตกำเนดของศรษะและใบหนา แบบสหวทยาการและระบบ

การดแลแบบรวมศนยและการใชชมชนเปนฐาน

บทท 2 การดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวแบบสหวทยาการ :

ชวงระยะอาย 4 ปแรก

บทท 3 การใหอาหารในทารกปากแหวงเพดานโหว

บทท 4 การรกษาดวยเครองมอจดสนเหงอกทารกกอนการผาตด

ปากแหวงเพดานโหว

บทท 5 คำแนะนำในการเตรยมตวเขารบการผาตดในโรงพยาบาลสำหรบ

ผปกครองเดกปากแหวงเพดานโหว

บทท 6 การผาตดรกษาเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว

บทท 7 ปญหาทางการไดยนในเดกปากแหวงเพดานโหว

บทท 8 การพดและภาษาในเดกปากแหวงเพดานโหว

บทท 9 การดแลปญหาหในผปวยเดกทมเพดานโหว

บทท 10 การดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว: ชวงระยะวยนกเรยน

บทท 11 การดแลสขภาพชองปากเดกปากแหวงเพดานโหว

บทท 12 การผาตดปลกกระดกบรเวณสนเหงอก

บทท 13 การดแลภาวะปากแหวง เพดานโหว: ชวงระยะวยผใหญ

บทท 14 การจดฟนรวมกบการผาตดกระดกขากรรไกรในผปวย

ปากแหวงเพดานโหว

บทท 15 การดแลดานจตสงคมในผปวยปากแหวงเพดานโหว

บทท 16 บทบาทพยาบาลประสานงานในการดแลผปวยปากแหวง

เพดานโหวและความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา

หนา

1

13

33

51

63

71

79

83

89

93

103

109

113

121

123

131

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 1ความสำคญในการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว

และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนาแบบสหวทยาการ และระบบการดแลแบบรวมศนยและการใชชมชนเปนฐาน

บวรศลป เชาวนชนเบญจมาศ พระธานไชยวทย ธนไพศาล

จากการศกษาทผานมา พบวา อตราการเกดอบตการณในผปวยปากแหวง เพดานโหวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มประมาณ 2.5 รายตอเดกแรกเกด 1,000 ราย ซงเปนอตราทอยในกลมอบตการณทสงทสดในโลก และทำให สามารถประมาณการณไดวาจะมเดกแรกเกดใหมทมภาวะปากแหวง เพดานโหวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมอตราสงถงประมาณ 800 รายตอป หรอทวประเทศประมาณปละกวา 2,000 ราย ภาวะปากแหวงเพดานโหวและความพการแตกำเนดของศรษะและ ใบหนาเปนความพการแตกำเนดทเกยวของกบปญหาหลายดานและม ความซบซอนซงมผลกระทบตอรางกายและจตใจของผปวย บดามารดา และผปกครอง รวมถงการสญเสยทางเศรษฐกจของชาต โดยความพการ ทางรางกายทเหนเดนชดคอ รปรางและเคาโครงของใบหนา การพดไมชด ภาวะแทรกซอนหชนกลางอกเสบ การไดยน ระบบการกลน ปญหาเกยวกบฟน การสบฟน รวมถงพฒนาการและการเจรญเตบโตชา ซงสงตางๆ ทกลาวขางตน ทำใหผปวยเกดปมดอยในการเขาสงคม มผลตอภาวะดานจตใจทงผปวยและครอบครว การจดการและวธใหการรกษาทดทสดตอปญหาตางๆ เหลาน คอ การ จดระบบใหมการประสานงานกนทดแบบทมสหวทยาการ โดยการรวบรวมเอา ผเชยวชาญสาขาตางๆ เพอมารวมกนใหการวนจฉย การวางแผน การรกษา และ การประเมนการรกษาโดยการมงเนนทผปวย บดามารดาและครอบครวของ ผปวยเปนศนยกลาง

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

2

เปาหมายของการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวและความพการแต กำเนดของศรษะและใบหนา คอ การฟนฟสภาพทงทางดานรางกายและจตใจ ของผปวยใหกลบมาสสภาพปกตใหมากทสด ทงนเพอใหสามารถกลบมาใชชวต ในสงคมและมบทบาทในการรวมกนสรางสรรคสงคมรวมกนดงเชนคนทวไป ซงการฟนฟสภาพตางๆ เหลาน ไดแก การมรปรางความสวยงาม รวมถงการ มการเจรญเตบโตของใบหนาทเปนปกต การปองกนและแกไขปญหาความ ผดปกตทางการพดและภาษา การปองกนและแกไขปญหาความผดปกตทาง การไดยน การไดรบนมและอาหาร การเคยวอาหารทเปนปกต รวมถงการพฒนา บคลกภาพและภาวะทางดานจตใจทเปนปกต ในการสงเสรมสขภาพ การดแล รกษาและฟนฟสภาพผปวยปากแหวงเพดานโหวจำเปนตองอาศยการรกษาและ ตดตามผลเปนระยะยาวและตอเนองตงแตการใหคำปรกษากอนการตงครรภ การปฏบตตนระหวางการตงครรภ การดแลตงแตแรกเกดจนเปนผใหญโดย สมบรณ การทจะบรรลวตถประสงคดงกลาวขางตนเหลานจะตองใชความ รวมมอกนของทงผปวยบดามารดา/ครอบครวและบคลากรของทมสหวทยาการ ทรวมกนดแลผปวย นอกจากนนผปวยแตละคนจะมปญหาทแตกตางกน ดงนนการรกษาจะตองมการประยกตใหเหมาะสมตามความตองการของ ผปวยและครอบครวดวย

รปท 1 แนวคดของการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวแบบองครวม

จากการรายงานในป พ.ศ. 2530 สมาคมศลยแพทยแหงประเทศ สหรฐอเมรกา ไดใหความสำคญวา การดแลผปวยทมภาวะปากแหวงเพดาน

3

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

โหวและความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนาเหลาน ควรจะมการดแล แบบทมการวางแผนทมรายละเอยดของการดแลรกษาทด การประสานงาน กนทด มการประยกตใชใหเหมาะสมกบวฒนธรรมของทองท ความตองการ ของแตละบคคลและความสามรถในการเขาถงการบรการได องคกร Maternal and Child Health Bureu ไดเหนความสำคญดงกลาวน และในป พ.ศ. 2534 ไดให ทนสนบสนนตอ สมาคมการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวและความพการ แตกำเนดของศรษะและใบหนาแหงประเทศสหรฐอเมรกา เพอการสราง มาตรฐานการดแลผปวย และไดจดทำเปนคณสมบตของระบบทสามารถวดได ของการดแลผปวยทงเดกและผใหญทมภาวะปากแหวงเพดานโหว และ ความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนาเหลาน

สวนหนงทสำคญของคณสมบตของการดแลผปวยเหลาน คอ การดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวและความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา แบบเปนทม ในป พ.ศ. 2539 สมาคมการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว แหงประเทศสหรฐอเมรกา ไดกำหนดมาตรฐานพนฐานของการสรางทมการ ดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวและความพการแตกำเนดของศรษะและ ใบหนา โดยไดกำหนดใหมการแบงชนดของทมเปน 2 ประเภท คอ ทมการดแล ผปวยทมภาวะปากแหวง เพดานโหว และทมการดแลผปวยทมภาวะความพการ แตกำเนดของศรษะและใบหนา ซงการแบงชนดของทม เปน 2 ประเภทนเพอ แสดงใหเหนถงความแตกตางกนของทมในดานของความตองการทางคลนก สภาวะแวดลอมของการรกษา ระดบของประสบการณทตองการและวธการท จะทำการประเมนและใหการดแลรกษาผปวยทมภาวะดงกลาวเหลาน

มาตรฐานของทมการดแลผปวยทมภาวะปากแหวง เพดานโหว ทมการดแลผปวยทมภาวะปากแหวง เพดานโหว - ทมหลก ทมหลกตองประกอบดวย 3 วชาชพเปนอยางนอย คอ ศลยแพทย ทนตแพทยจดฟน นกประเมนและแกไขการพดและภาษา และมผ ทเชยวชาญเฉพาะในทมอก 1 ทาน ซงอาจเปน แพทยโสต ศอ นาสก กมารแพทย นกพนธศาสตร นกสงคมสงเคราะห จตแพทย และทนตกรรมเดกหรอ ทนตกรรมประดษฐ ซงควรมการประชมปรกษาหารอกนแบบตอหนาซงกน และกนอยางนอย 6 ครงตอป เพอการประเมนและวางแผนการดแลรกษา

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

4

ผปวยรวมกน - ตองมการประเมนผปวยอยางนอย 50 คน ตอป - ศลยแพทยในทมตองทำการผาตดผปวยทมภาวะปากแหวงเพดานโหว อยางนอยไมตำกวาปละ 10 คน ตอป - มการประสานงานการรกษาและสามารถใหความมนใจไดวา ผปวย แตละคนไดรบการประเมนและการดแลโดยแพทยระดบปฐมภม - สมาชกของทมการดแลผปวย ควรไดรบการเขารวมในการประชม สมมนาทางวชาการทเกยวของกบการดแลผปวยปากแหวง เพดานโหวอยาง สมำเสมอและตอเนอง

มาตรฐานของทมการดแลผปวยทมภาวะความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา - ทมหลก ทมหลกตองประกอบดวย 4 วชาชพเปนอยางนอย คอ ศลยแพทย ทนตแพทยจดฟน ผเชยวชาญเฉพาะดานการดแลสขภาพทาง ดานจตวทยา และนกประเมนและแกไขการพดและภาษา ซงจะตองมการ ประชมปรกษาหารอกนแบบตอหนาซงกนและกน อยางนอย 6 ครงตอป เพอการประเมนและวางแผนการดแลรกษาผปวยรวมกน - ตองมการประเมนผปวยอยางนอย 20 ราย ตอป ทมภาวะกลมโรค ของความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา ซงรวมถง ความพการแตกำเนด หรอกลมโรคอยางอนทไมใชภาวะปากแหวงเพดานโหวแตเพยงอยางเดยว หรอ ความพการแตกำเนด หรอกลมอาการอยางอนๆ ทเกดรวมกบภาวะปากแหวง เพดานโหว - ศลยแพทย 1 ทานในทมการดแลผปวยจะตองทำการผาตดภาวะ ความพการของศรษะและใบหนามากกวา 10 ครงตอปโดยใชวธการผาตด เขาทางศรษะ เพอการผาตดบรเวณของใบหนาสวนกลางและขอบบนของ กระบอกตา - ตองมความมนใจไดวาผปวยแตละรายไดรบการประเมนดานสขภาพ โดยแพทยผดแลระดบปฐมภมกอนการทำการผาตดเพอแกไขภาวะความ พการของศรษะและใบหนา - ในการผาตดแกไขภาวะความพการของศรษะและใบหนา ควรมการ บรการพนฐาน ซงประกอบดวย หอผปวยเฉพาะสำหรบการดแลเดกในภาวะ

5

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

วกฤต การตรวจวนจฉยทางรงสวทยาโดยการใชภาพถายรงสวทยาทางเอกซเรย คอมพวเตอร และเครองตรวจทางรงสวทยาโดยการใชสนามแมเหลกคลนถ รงสสง เปนตน - สมาชกของทมการดแลผปวย ควรไดมสวนรวมในการดำเนนการ ของทมการดแลผปวยอยางสมำเสมอ โดยการเขารวมการประชมคลนกพเศษ เพอการดผปวยรวมกน และไดเขารวมในการโครงการประชมสมมนาทางวชา การทเกยวของกบการประเมนและการดแลผปวยทมภาวะความพการแตกำเนด ของศรษะและใบหนาอยางสมำเสมอและตอเนอง

รปท 2 ทมสหวทยาการถายภาพรวมกบผปวยปากแหวงเพดานโหว และครอบครว

คณสมบตทางสายอาชพของทมการดแลผปวย เนองจากสงทสำคญทสดของทมการดแลผปวย คอ คณภาพของการดแล ดงนนจงมความจำเปนเปนอยางยงทบคลากรทกคนในทมการดแลผปวย ควรจะไดผานการฝกอบรมและมประสบการณในการดแลผปวยทมภาวะ ปากแหวงเพดานโหว และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา อยางไรกตามไมควรจะเปนการกำหนดขอบเขตของการดแลและใหการ รกษาของบคลากรทางการแพทยเฉพาะทางของแตละทาน ความตองการ ทางดานการศกษา/การฝกอบรมของผเชยวชาญแตละดานทเปนตวแทน ของทมการดแลผปวยจะมความแตกตางกน ซงจะขนอยกบวฒบตรหรอสาขา

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

6

ของความเชยวชาญแพทยสภา สมาคม หรอองคกรวชาชพทเกยวของดวย เปนตน ซงอาจจะมการปรบเปลยนได ดงนนทมการดแลผปวยแตละทม จะ ตองมความรบผดชอบในการทำใหเกดความมนใจไดวา บคลากรของทมการดแล ผปวยนนไมเพยงแตจะไดรบการยอมรบและความเชอถอไววางใจอยางเหมาะสม และทนสมยเทานน แตยงตองมประสบการณทเหมาะสมสำหรบการประเมน และการดแลรกษาผปวยทมภาวะเหลาน ทมการดแลผปวยควรจะสามาถให ความชวยเหลอสมาชกของทม เพอใหสามารถตดตามวชาการความรททนสมย และมความเปนปจจบนรวมกบกลมของสาขาวชาชพนนๆ ของสมาชกของทม โดยการใหการสนบสนนชวยเหลอ และสงเสรมการมสวนรวมในกจกรรมของ การศกษาและการอบรมตอเนอง รวมถงการเขารวมในการประชมทางวชาชพ ของสมาชกนนๆ

ทมการดแลผปวยแบบสหวทยาการทมการดแลผปวยแบบสหวทยาการ คอ กลมของผเชยวชาญทม

ประสบการณ และไดรบการรบรองทางวชาชพทมาจาก แพทย ศลยแพทย ทนตแพทย และบคลากรทางการแพทยดานอนๆ ททำงานในลกษณะของ ทมสหวทยาการ และระบบของการประสานงานเปนอยางด ซงประกอบ ดวยตวแทนจากสาขาวชาชพตางๆ ดงตอไปน เชน วสญญแพทย นกประเมน และแกไขการไดยน รงสแพทยดานการวนจฉย ผใหคำปรกษาดานพนธศาสตร นกพนธศาสตร นกประสาทวทยา ประสาทศลยแพทย พยาบาล จกษแพทย ศลยแพทยชองปากและขากรรไกร ทนตแพทยจดฟน แพทยโสต ศอ นาสก และลารงซวทยา ทนตแพทยสำหรบเดก กมารแพทยทวไป กมารแพทยผเชยวชาญ การดแลผปวยเดกในภาวะวกฤต ผทเชยวชาญการวดและประเมนโครงสราง ของใบหนา ศลยแพทยตกแตง ทนตกรรมประดษฐ จตแพทย นกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห และนกประเมนและแกไขการพดและภาษา

ถงแมวาผทเชยวชาญตางๆ เหลานมความจำเปนสำหรบทมการดแล ผปวยทมภาวะความพการแตกำเนดหรอภาวะปากแหวงเพดานโหว การพจารณา ถงความตองการของผทเชยวชาญเฉพาะดานอนๆ ทอาจมความจำเปนตอการ ทำงานของทม ขนอยกบชนดของผปวยทตองไดรบการประเมนและใหการดแล รกษา โดยการคำนงถงวา ทมการดแลผปวยสามารถใหการตรวจวนจฉยหรอ

7

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

การดแลรกษาอยางอนๆ ทเปนความตองการของผปวยไดครบถวนหรอไมนอกจากทมสหวทยาการทรวมในการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว

และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา ประกอบดวยผทเชยวชาญ สาขาตางๆ ดงกลาวขางตนแลว ควรมความรวมมอขององคกรในชมชนและ สถาบนทเกยวของกบผปวย ซงการดแลดวยองคกรระดบประเทศ ไดแก สมาคมผดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวและความพการแตกำเนดของศรษะ และใบหนาแหงประเทศไทย ศนยการดแลเฉพาะทางเพอการดแลผปวยทมภาวะ น การดแลดานสาธารณสขทงการบรการระดบตตยภม ทตยภมและปฐมภม องคกรสขภาพใกลบาน ครอบครว โรงเรยน ซงจะเหนไดวาหากไดรบการรกษา และฟนฟดวยวทยาการทถกตองแบบสหสาขาวชาชพอยางครบวงจร ผปวยจะ สามารถไดรบการแกไขใหหายหรอใกลเคยงความปกตได และสามารถดำรง ชวตอยในสงคมไดอยางปกตสขทงทางรางกายและจตใจ

เปาหมายของทมการดแลผปวยแบบสหวทยาการ เปาหมายของทมการดแลผปวยทมภาวะปากแหวง เพดานโหว และ

ความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา คอ การสรางระบบการดแลผปวย ในลกษณะของการประสานงานกนเปนอยางด มความตอเนอง มการเชอมตอ ของกระบวนการประเมนและการดแลรกษาผปวยทเหมาะสมภายใตการ คำนงถงความตองการและความคาดหวงของผปวยและครอบครว ทครอบ คลมถงทงดานการพฒนาการโดยรวม ดานการดแลรกษาทางการแพทย และดานจตวทยาสงคม เปนตน

ระยะเวลาของการเรมตนการดแลจากทมสหวทยาการการดแลแบบทมสหวทยาการควรจะเรมตนตงแตในระยะแรกหลง

การคลอดของของทารกและมการดแลทตอเนองไปจนถงเมอการมการเจรญ เตบโตทางกายภาพของผปวยเกดขนโดยสมบรณแลว ทอายประมาณ 19 ป เนองจากการเปลยนแปลงเชงโครงสรางของกระดกจะเกดขนดวยความ ตอเนองไปตลอดชวงอายของวยเดก และการเจรญเตบโตของเนอเยอออนจะ ถกรบกวนจากการเปลยนแปลงเหลาน จงแนะนำวา ผปวยทมภาวะเหลาน ควรจะไดรบการประเมนอยางตอเนองไปตลอดระยะของการเจรญเตบโตเปน ผใหญโดยสมบรณ

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

8

สถานทในการประเมนและใหการดแลรกษาผปวย การประเมนและการดแลรกษาผปวยทดทสด คอ สถานบรการทางการ แพทยทเออตอการทผปวย ครอบครว และสมาชกของทมการดแลผปวย สามารถทจะพดคยปรกษาหารอไดแบบหนาตอหนาซงกนและกน และสามารถ อภปรายทางเลอกของการดแลรกษารวมกน โดยการใชประโยชนจากการ บนทกทางการวนจฉยและการรกษามความละเอยดการดแลรกษาทงดาน เทคนค วธการ และประสบการณของทมสหวทยาการ ควรมความเหมาะสม ตอการนำมาใชกบผปวยทมภาวะปากแหวง เพดานโหว หรอ ความพการแต กำเนดของศรษะและใบหนา

เหตผลของการดแลแบบทมสหวทยาการ ทมการดแลผปวยเกดขนจากการทตองทำการดแลรกษาผปวยทม ปญหาซบซอนและมความเกยวเนองกนหลายดาน เชน การแพทย จตวทยาสงคม และดานการประกอบอาชพ เปนตน จงจำเปนตองใชทกษะความชำนาญและ ความรความสามารถของบคลากรทเกยวของในหลายฝายหรอหลายสาขาวชา เพอใหเกดผลการรกษาทดทสดแกผปวย ประกอบกบปจจบนอตราการรอด ชวตของทารกทพการเหลาน มอตราทสงขน จงเกดความตองการทจะตอง รกษาผปวยในลกษณะทเปนองครวมทมลกษณะเฉพาะทางมากขน จากการสมมนาและประชมเชงปฏบตการ เรอง “การสรางระบบและ เครอขายการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวในสหสวรรษใหมของประเทศไทย” ท โรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ระหวาง วนท 6-7 กมภาพนธ 2544 ไดมขอสรปจากการประชมเชงปฏบตการจากตวแทน ของบคลากรในสถานบรการสาธาณสขระดบตางๆ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และจงหวดอนๆ ทกภาคของประเทศไทย รวมถงกรงเทพมหานคร ซงตอมาได นำเสนอในการประชม “The International Congress of Cleft Palate and Craniofacial Anomalies” ครงท 9 ทเมอง Gothenburg ประเทศสวเดน ระหวางวนท 25-29 มถนายน 2544 และการประชมประจำปของสมาคม American Cleft Palate and Craniofacial Association ครงท 60 ทเมอง Asheville รฐ North Carolina ประเทศสหรฐอเมรกา ระหวางวนท 8-13 เมษายน 2546 โดยไดพบวา ปจจยทสำคญของการพฒนาระบบการดแลผปวย

9

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ปากแหวงเพดานโหว ในประเทศไทย คอ การสรางและพฒนาศนยเฉพาะทาง เพอการดแลผปวยและพฒนาการทำงานแบบทมสหวทยาการ การสรางระบบ ฐานขอมลผปวยการเกบบนทกวเคราะหและประเมนผลการรกษา การสราง แนวทางการดแลผปวยระยะยาวแบบสหวทยาการทเหมาะสมกบทองถนใน ปจจบน การใหการศกษา/ฝกอบรมอยางตอเนองแกบคลากรทางการแพทย ทเกยวของทกระดบรวมถงผปวย บดามาดาและครอบครว การสนบสนนและ การเกอหนนระบบการดแลของบดามารดา/ครอบครว การสรางความรวมมอ ระหวางองคกรภาครฐและเอกชนเพอใหการสนบสนนกจกรรมและการหา แหลงทนสนบสนนการดำเนนการทเพยงพอ

แนวทางการรกษาตามชวงอาย ในดานคณภาพของการรกษา ไดมการจดทำแนวทางการรกษา ใน รปแบบของแนวทางการรกษา และบทบาทหนาทของผทเกยวของในแตละ ขนตอนของการดแลรกษาผปวย เพอใชในการอางองและเปนแนวทางในการ ตดตามประเมนผลการดแลรกษาผปวยของทมสหวทยาการ โดยการใชผปวย และครอบครวเปนศนยกลาง โดยการประยกตมาตรฐานของการดแลผปวยท มภาวะนของประเทศทพฒนาแลว โดยเฉพาะของสมาคมการดแลผปวยปาก แหวงเพดานโหว และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนาแหงประเทศ สหรฐอเมรกา ทไดจดทำเปนคณสมบตของระบบของการดแลผปวยปากแหวง เพดานโหว และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา เพอใหเหมาะสม กบการนำมาใชกบผปวยของประเทศไทย รวมถงการประยกตกบวฒนธรรม ทองถน ความตองการสวนบคคล เศรษฐานะและสงคม และระบบการบรการ สขภาพของประเทศ

หลกการพนฐานของการดแลผปวยปากแหวง เพดานโหว และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนาประกอบดวยหลกการ ดงตอไปน

การดแลผปวยทมภาวะปากแหวง เพดานโหว และความพการแต 1. กำเนดของศรษะและใบหนาทดทสด คอการดแลโดยทมสหวทยา การของทมบคลากรทางการแพทยทมความเชยวชาญเฉพาะดาน

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

10

การดแลทเหมาะสมสำหรบผปวยทมภาวะปากแหวงเพดานโหว 2. และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา คอ การดแลโดย ทมการดแลผปวยทมจำนวนผปวยทไดรบการดแลตอป ทพอเพยง สำหรบการคงไวซงประสบการณทางคลนก ในการวนจฉย และการ ดแลรกษาระยะเวลาทเหมาะสม สำหรบการประเมนผปวยครงแรก คอ ภายใน 3. 2-3 สปดาห ของชวงชวตของผปวย และถาสามารถเปนไปได คอ ภายใน ระยะเวลา 2-3 วน หลงการกำเนด อยางไรกดการ สงตวผปวยไปยงทมการดแลเพอการประเมน และใหการดแล รกษาสามารถทำไดในทกชวงอายของผปวยตงแตครงแรกททมการดแลผปวยไดรบการปรกษาเพอดแลผปวย 4. และครอบครว ควรจะมความพยายามเพอใหความชวยเหลอ ครอบครวในการปรบตวใหเขากบการกำเนดของบตรทมภาวะ ปากแหวงเพดานโหว และความพการแตกำเนดของศรษะและ ใบหนา และรวมถงการคำนงถงความตองการและความเครยด ของครอบครวทจะเกดขนในระยะตอมาดวยบดามารดาและครอบครว ตองไดรบขอมลเกยวกบคำแนะนำดาน 5. การรกษาและการผาตดทเหมาะสมรวมถงทางเลอกของการ รกษา ปจจยเสยง ผลประโยชนทจะไดรบ และคาใชจายทจะเกดขน ทงนเพอทจะใหบดามารดาและครอบครว ไดมสวนรวมในการตด สนใจในการรกษาและเปนการเตรยมตวสำหรบผปวย บดามารดา และครอบครวสำหรบการไดรกษาตามคำแนะนำ ทมการดแล ผปวยควรจะทำใหเกดการมสวนรวมของครอบครวและการ ประสานงานทดในการวางแผนการรกษาและเมอเดกหรอผปวย ทมภาวะนไดเตบโตถงวยอนสมควรแลว เขาควรจะไดมสวนรวม ในการตดสนใจในการรกษาดวยควรจะมการจดทำแผนการรกษาและการดแลรกษาโดยการใช 6. หลกการพนฐานทเปนขอเสนอแนะจากทมสหวทยาการควรจะมการประสานงานกนเปนอยางดในการใหการดแลรกษา 7. ผปวย และควรจะดำเนนการตามความเหมาะสมในระดบของ

11

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

การบรการ โดยเฉพาะทสำคญ คอ การใหบรการระดบพนฐาน ระดบปฐมภม ทใหการดแลผปวย อยางไรกตาม การวนจฉย และการรกษาทางการผาตดทซบซอน ควรจะดำเนนการเฉพาะ ในศนยการดแลเฉพาะทางขนาดใหญทมเครองมอ อปกรณ รวมถงประสบการณความสามารถของบคลากรทางการแพทย ในการดแลผปวยทมความเหมาะสมทมสหวทยาการควรคำนงและมการประยกตการจดการท 8. เหมาะสม กบปจจยทางดานภาษา วฒนธรรม เชอชาต สภาวะ ทางจตวทยาและสงคม สภาวะทางเศรษฐกจ และปจจยทาง กายภาพ อนๆ ซงจะมผลตอ ความสมพนธทตอเนองระหวาง ทมการดแลผปวยกบผปวยและครอบครวทมสหวทยาการของศนยการดแลผปวยแตละแหง ควรมการ 9. ตดตามและประเมนผลลพธของการดแลผปวยทงในระยะสน และระยะยาว รวมถงการบนทกทางการแพทยและมวธการจดเกบ ทเหมาะสม ในการประเมนผลลพธของการรกษา ควรครอบคลมถงความพง 10. พอใจของผปวยและครอบครว ความเปนอยทดทงทางดานจตใจ และสงคมของผปวย รวมถงผลกระทบทจะเกดขนจากกระบวน การรกษาทจะมตอดานการเจรญเตบโต ดานภาวะการทำงาน และดานรปรางหนาตาของผปวย

รปแบบการดแลผปวยปากแหวง เพดานโหว โดยระบบการดแลแบบการใชชมชนเปนฐาน

ศนยการดแลผปวยปากแหวง เพดานโหว และความพการแตกำเนด ของศรษะและใบหนาของมหาวทยาลยขอนแกน (ศนยตะวนฉาย) ไดมการจดตงในป ค.ศ. 1998 ไดรวมเปนทมเครอขายกบ Smile Train ในป ค.ศ. 2000 และเปนศนยวจยของมหาวทยาลยขอนแกน ในป ค.ศ. 2006 ไดสรางหลกเกณฑในการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว ในบรบท ของพนทขน แลวดำเนนการสรางระบบเครอขายการดแลผปวยปากแหวง เพดานโหว โดยการประสมประสานการดแลดานสาธารณสขมลฐาน

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

12

การฟนฟสขภาพในชมชนและการบรการระดบวชาชพ (ศนยตะวนฉาย) เขาดวยกน ไดจดการประชมเชงปฏบตการหลายครง เชน การพฒนาระบบและ เครอขายในการดแลปากแหวงเพดานโหวในภาวะการณปจจปน การศกษา อบตการณและสาเหตของการเกดการแหวงของปาก เพดานและความผดปกต รวมกนแบบสหสถาบนในภมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ระบบเครอขายสำหรบการ ดแลเดกปากแหวงเพดานโหวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เครอขายของ การ พฒนาทกษะในการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวสำหรบพอแมและ ครอบครว การพฒนารปแบบในการใหบรการดานความผดปกตของการพดในเดก ปากแหวงเพดานโหวในประเทศทกำลงพฒนา และการพยาบาลแบบองครวม สำหรบเดกปากแหวงเพดานโหวในประเทศทกำลงพฒนา และการพฒนาระบบ การดแลเปนทมของสหสาขาวชาชพและเครอขายการดแลแบบองครวมเพอสง เสรมคณภาพชวต การฝกพดและภาษาสำหรบภาวะปากแหวงเพดานโหวตาม ”รปแบบการฝกพดแบบชมชนของขอนแกน” (Khon Kaen Community-Based Speech Model) ทำใหมรปแบบชมชนของระบบเครอขายและการดแลรกษา เดกปากแหวงเพดานโหวแบบสหสาขาวชาชพใชในประเทศไทยและอาจประยกต ใชในประเทศทกำลงพฒนาซงขาดการบรการแบบสหสาขาวชาชพได ทงนมแผน ในการนำใชในพนทจรงในอนาคตอนใกลน

สรปการดแลแบบรวมศนยโดยศนยการดแลทประกอบดวยการดแลแบบ

สหวทยาการมความจำเปนในการดแลผปวยปากแหวง เพดานโหวและความ พการแตกำเนดของศรษะและใบหนาทงในระยะแรกและระยะตอเนอง และ ตอการไดรบผลการรกษาทเหมาะสม ผลลพธของการรกษาขนกบความรนแรง และชนดของความพการ ความตองการและความคาดหวงของผปวยและ ครอบครว และควรมการประเมนเมอการเจรญเตบโตของกระดกใบหนาเกดขน โดยสมบรณแลว การมสวนรวมของเครอขายเพอสรางการดแลผปวยแบบชมชน เปนฐานจะชวยทำใหการดแลผปวยเหลานมประสทธภาพยงขน กองทนจากการ จดตงมลนธจะมสวนชวยในการเพมขนทงปรมาณของการเขาถงการรกษาและ คณภาพของการบรการ รวมทงการสนบสนนการจดการของศนยการดแลผปวย และคณภาพของการรกษาใหดยงขน

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 2การดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวแบบสหวทยาการ:

ชวงระยะอาย 4 ปแรก

บวรศลป เชาวนชน

ขอมลพนฐานของภาวะปากแหวง เพดานโหวถาบดามารดาของผปวยเปนผหนงทเหมอนบดามารดาสวนใหญ อาจจะ

เพงไดยนบางสงบางอยางเกยวกบภาวะปากแหวงเพดานโหวในครงแรก ดงนน คำอธบายจงเปนสงทมประโยชน และดวยภาษางายๆ เพอเปนความหมายของการ เกดภาวะปากแหวงเพดานโหว คอ การแยกตวกนของสวนอวยวะทประกอบเปน รมฝปาก หรอสวนของเพดานปาก ซงโดยปกตจะมการมาเชอมกนเปนสวน เดยวกนในสปดาหแรกๆ ของการตงครรภ ภาวะปากแหวงเปนการแยกตวกน ของ 2 ขางของรมฝปาก และมกจะรวมถงสวนของจมกกระดกสวนกลางของ ใบหนา (กระดกขากรรไกรบน) และสนเหงอกสวนบน ซงทำใหเหมอนกบ มการแยกกนของรมฝปากและรองเหงอกเกดขน

รปท 1 แสดงถงภาพของรมฝปากและสวนฐานของจมกในเดกปกต ภาวะปากแหวงอาจจะพบไดตงแตการมรองบมเพยงเลกนอยทขอบเยอบ รมฝปาก จนมขอบเขตไปถงการแยกกนทงหมดของสวนของรมฝปากตอเนอง ไปยงสวนปลายและดานขางของจมก เมอมภาวะปากแหวงเกดขน สวนของ สนเหงอกมกจะเกดการแหวงรวมดวย ดงแสดงไวในรปท 2 ภาวะปากแหวง

รปท 1 ลกษณะกายวภาคของรมฝปากและจมกในเดกปกต

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

14

อาจเกดขนไดทงชนดทเปนขางเดยวหรอ 2 ขาง โดยมความรนแรงทตางๆ กน ถาการแหวงเกดขนขางเดยวจะถกเรยกวา ภาวะปากแหวงขางเดยว (รปท 2 ดานซาย) ถาการแหวงเกดขนทง 2 ขาง จะถกเรยกวา ภาวะปากแหวง 2 ขาง (รปท 2 ดานขวา)

เพดานปากเปนสวนหลงคาของชองปาก สวนทางดานหนาจะประกอบ ดวยกระดกและมความแขง เรยกวา เพดานปากแขง สวนทางดานหลงไมม กระดกและมความออน เรยกวา เพดานปากออน รปท 3 ดานซาย แสดง ถงแสดงถงเพดานปากปกต รปท 3 ดานขวา แสดงถงชองเปดทสวนหลงคา ของชองปาก ภาวะเพดานโหว ไมไดหมายความวา สวนของเพดานปากหายไป แตหมายถงการททง 2 ขางของเพดานปากไมมาเชอมกนในระยะการพฒนา การของการเจรญเตบโตของการตงครรภ ภาวะเพดานโหว อาจเกดขนไดโดย ความรนแรงทตางๆ กน เชน เพดานโหวแบบไมสมบรณ จะเกยวของกบดาน หลงของเพดานปากออน ขณะทเพดานโหวแบบสมบรณ จะมขอบเขตไปถง ความยาวของเพดานปากไปจนถงเพดานปากแขงทอยดานหลงของสนเหงอก

รปท 3 ภาพเพดานปากในเดกปกตและเพดานโหวแบบสมบรณ

รปท 2 การแหวงของรมฝปากและจมก

ภาวะปากแหวงขางเดยว ภาวะปากแหวงสองขาง

สวนปกจมกสวนยนของ

รมปาก

สวนยนของสนเหงอก

รมฝปาก

สนเหงอกสวนหนา

ขอบของสนเหงอก

เพดานปากแขงสวนหนา

เพดานปากปกต ภาวะเพดานโหวแบบสมบรณ

เพดานปากออนสวนหนา

ลนไก

15

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

เนองจากการเกดของรมฝปากและเพดานปากเกดขนโดยกระบวนการ ทแยกกน จงเปนไปไดทเดกคนหนงจะมภาวะปากแหวงอยางเดยว เพดานโหว อยางเดยว หรอมทงภาวะปากแหวงและเพดานโหวรวมกน (รปท 4)

สาเหตและอบตการณของการเกดภาวะปากแหวงเพดานโหวภาวะปากแหวง เพดานโหวเกดขนไดอยางไร การแหวงของใบหนาและเพดานปากเปนสวนทยงคงเหลออยของรอง ทเกดขนตามปกตทเกดจากการแหวงทเกดขนในตำแหนงของใบหนาของทารก ในครรภ ซงการพฒนาการเจรญเตบโตของใบหนาและเพดานปากจะเกดขน โดยทเกดการเชอมตอของสวนประกอบซงเดมอยแยกกน การแหวงของรมฝปาก จะเกดจากความลมเหลวของสวนประกอบดานขางของใบหนาทจะเชอมตอกบ สวนประกอบดานกลางของใบหนา ซงทำใหเกดการแยกของทงรปรางจมก รมฝปาก สนเหงอก และเพดานปากแขงดานหนา ซงชวงระยะเวลาทสำคญทม ผลตอการเกดของภาวะน คอ ประมาณ 6 สปดาหของการตงครรภ สวนการเชอมตอกนของเพดานปากจะเกดขนในชวงระยะเวลาทใกล เคยงกน โดยกอนเวลา 6 สปดาห ทารกในครรภจะไมมเพดานปากซงจะ สรางขนจากการเชอมตอกนของเนอเยอดานขางของเพดานปากทยกสงขน และเลอนเขามาเชอมกนในแนวกลางของเพดานปาก การเชอมตอกนน จะเกดขนในระยะเวลาประมาณ 7 สปดาหของการตงครรภ ทำใหเกดเปน รปรางของเพดานปากออนทางดานหลง และเพดานปากแขงทางดานหนา กระบวนการนจะสนสดโดยสมบรณ ทระยะเวลาประมาณ 12 สปดาห หรอ 3 เดอนของการตงครรภ

รปท 4 ภาวะปากแหวงและเพดานโหวขางเดยว และสองขาง

รมฝปาก

รมฝปากสวนหนา

สนเหงอกสวนหนาขอบของสนเหงอก

เพดานปากแขงสวนหนา

เพดานปากออนสวนหนา

ลนไก

สนกลางจมก

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

16

หมายความวา เดกทารกจะเกดภาวะการแหวงของรมฝปากและ เพดานโหวตงแตชวงการเจรญเตบโตในระยะแรกของการตงครรภ การเกด ภาวะปากแหวงเพดานโหว เกดจากความลมเหลวของการเชอมตอกนของอวยวะ สวนทจะประกอบเปนรปรางของใบหนาและเพดานปาก ซงถาเมอใดทารก ไดเกดมการเจรญเตบโตและมการสรางรปรางของใบหนาและเพดานปากได ตามปกตแลว ทารกนนจะไมเกดภาวะปากแหวงเพดานโหวอกตอไป เปนธรรมชาตของบดามารดาทจะมความสงสยวา ทำไมเกดการแหวงขน และอะไรทเปนสาเหต ขณะทอาจจะมหลายสาเหตททำใหเกดและกำลงอยใน การศกษาวจย ไมพบวามสาเหตเพยงประการเดยวททำใหเกดภาวะปากแหวง เพดานโหว หรอทง 2 อยาง ทางการแพทยไดทราบวา สาเหตของการเกด ปากแหวงเพดานโหวเกดขนจากหลายปจจยดวยกน โดยจะเปนผลลพธของ ปฏสมพนธกนของปจจยทางพนธกรรมและสภาวะแวดลอมตางๆ ทเกยวของ และจะตองเกดขนในระยะกอนการตงครรภตงแตประมาณ 6 สปดาหกอนการ ตงครรภไปถงระยะ 3 เดอนแรกของการตงครรภ ซงถาบดามาดา ไดรบการ ปรกษากอนการตงครรภและการดแลปฏบตตนทดในระยะแรกของการ ตงครรภแลวจะชวยใหโอกาสการเกดอบตการณของภาวะนลดลง หรออาจ ปองกนการเกดภาวะนไดในอนาคต นอกจากนนครอบครวสวนใหญ ยงตอง ทราบถงโอกาสของการเกดซำทจะคลอดทารกอกคนทมปากแหวงเพดานโหว ซงอาจจะหาขอมลไดจากแพทยหรอทมสหวทยาการทดแลผปวยเองหรอแพทย เฉพาะทางทสามารถใหคำปรกษาทางพนธกรรมได ภาวะปากแหวงเพดานโหว เปนความพการอนหนงทพบไดบอยทสด ของความพการแตกำเนด ขณะทภาวะเพดานโหวอยางเดยวดเหมอนวา จะเกดขนกบทกเชอชาตทเทาเทยมกน ภาวะปากแหวงอยางเดยวหรอรวม กบภาวะเพดานโหว จะพบไดบอยในประเทศแถบเอเชยและพบไดนอยกวา ในคนผวขาว และนอยทสดในคนผวดำ ในประเทศสหรฐอเมรกา พบวา มอบตการณการเกดภาวะปากแหวงอยางเดยว หรอ ปากแหวงรวมกบ เพดานโหวประมาณ 1:700 ถง 1:750 เดกเกดใหม สวนในประเทศไทยไดม การศกษาในจงหวดขอนแกน พบอบตการณประมาณ 2.5:1,000 รายของ เดกเกดใหม ซงคาดวาจะมเดกเกดใหมทมภาวะปากแหวงเพดานโหว ใน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอปละประมาณ 800 ราย และทวประเทศปละกวา 2,000 ราย

17

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

การดแลทารกแรกเกดหรอเดกเลกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว ขอคำนงอนดบแรก คอ การทำใหทารกมชวตรอดและมสขภาพทสมบรณ ทมสหวทยาการทประกอบดวย กมารแพทย ศลยแพทยและบคลากรทางการ แพทยทเชยวชาญสาขาตางๆ จะทำงานรวมกบบดามารดาของผปวยเพอใหเกด ความมนใจวาเดกจะมสขภาพและการพฒนาการทด เดกทมภาวะปากแหวง เพดานโหวตองการความรกและการดแลเอาใจใสเชนเดยวกบเดกปกตโดย ทวไป แตอยางไรกตาม ผปวยทมภาวะปากแหวงเพดานโหวตองการการดแล เฉพาะบางอยางกมความแตกตางจากเดกปกตโดยทวไป

การใหนมและใหอาหารในทารกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว เดกทมภาวะปากแหวงอยางเดยวหรอมเพดานโหวแตเพยงเลกนอยมก จะไมมปญหาทางดานการใหอาหาร และสามารถใหอาหารไดเสมอนเดกปกต โดยทวไป อยางไรกตาม เดกทมภาวะการแหวงทมขอบเขตครอบคลมสวนใหญ ของเพดานปากแขงและเพดานปากออนอาจจะมปญหาทางดานการใหนมและ อาหารโดยจะมความยากลำบากในการสรางแรงดดทเพยงพอจากหวนมของ มารดาจากการทมชองเปดของเพดานปาก เดกดงกลาวนตองการไดรบสาร อาหารทเพยงพอและประสบการณการใหนมทด ทางเลอก 2 อนดบแรก ของทารกทมการแหวงชนดใดกตามจะเปนเชนเดยวกบเดกปกต ไดแก การใหนมและอาหาร โดยนมมารดา หรอโดยการใชขวดนม ในขณะทมความแตกตางของความเหนเกยวกบการใหนมมารดาในเดก ทมภาวะปากแหวงเพดานโหว แพทยมกจะใหขอแนะนำวาการใหนมแมเปนสง ทดทสดสำหรบทารก ซงการใหนมแมในทารกทมภาวะเพดานโหวตองการ การประยกตในดานเทคนคและความอดทนพอสมควร และอาจจะมความเหมาะสม ในเดกทมภาวะปากแหวง แตอาจจะลำบากกวาในเดกทมภาวะเพดานโหว การดแลทางการพยาบาลอาจจะมความจำเปนในการชวยกระตนการดดนม โดยการใชการอปกรณเพอดดนมจากหวนมมารดากอน แลวจงใชขวดนมใน การใหนมทดดออกมา ถามารดาเลอกวธการใหนมมารดา กมารแพทยสามารถ ใหการชวยเหลอเพอใหเกดประสทธภาพของการดแลทางพยาบาลทดยงขน ถาความพยายามนไมประสบความสำเรจมารดาควรพจารณาการใหนมโดยวธ การอนๆ การทเกดความยากลำบากและใชเวลามากในความพยายามเพอการ

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

18

ใหนมตอทารกจะไมเปนการดสำหรบภาวะความสมบรณทางโภชนาการหรอ การสรางความสมพนธทดระหวางทารกกบมารดา ทางเลอกหนงของการใหนม คอ การใชขวดนม ซงถามารดาไมไดเลยง ลกดวยนมแม กมารแพทยกสามารถใหคำแนะนำถงสตรของนมซงมสวนผสม ของสารอาหารทเหมาะสม ปจจบนมลกษณะของจกนมและขวดนมชนดตางๆ ซงไดรบการประยกตใหเหมาะกบผปวยเดกปากแหวงเพดานโหวซงสามารถนำ มาเลอกใชได การใชขวดนมแบบทสามารถบบได และการใชจกนมแบบนมและ มการตดตรงรเปดใหกวางขน จะชวยใหประสบความสำเรจไดดยงขนโดยทำ ใหการไหลของนำนมเปนไปไดดขน นอกจากนนมมของจกนมควรจะมการวาง ในแนวททำมมออกจากตำแหนงของการแหวง ขณะทใหนมทารกควรอยในทา กงนง และควรใหมการเรอบอยๆ เนองจากเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวจะ มการกลนลมไดบอยกวาเดกทไมมภาวะปากแหวงเพดานโหว ถงแมวาการใหนมเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวตองใชเวลามากใน ระยะเรมแรก แตตอมาการใชเวลานนมกจะลดลง ถาทารกตองการใชเวลาใน การใหนมแตละครงมากกวา 45 นาท หรอยาวกวาตอครงจะทำใหเดกตองทำงาน หนก หรอมการเผาผลาญแคลอรทจำเปนตอการเพมนำหนกตว ซงควรไดรบ การใหคำปรกษาจากแพทยหรอทมทปรกษาในการใหนมตอทารก ขอแนะนำสดทายในการใหนมทารก คอ ควรมการยดหยน มการใช เทคนคตางๆ หลายวธกอนทจะตดสนใจวาวธการไหนทดทสด แตไมวา จะใชวธการใดกตาม วธการนนจะประสบความสำเรจถาทารกไดรบนมและสาร อาหารทเพยงพอ และมการเพมขนของนำหนกตวอยางตอเนอง และมารดารสก สะดวกสบายในขณะทใหนมเดก

การบอกเลาตอครอบครวและเพอนฝงเกยวกบเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว ในชวงระยะเวลาของการคลอดทารกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว บางครงมกจะเปนการยากทจะหาคำพดทถกตองและเหมาะสมเพอทจะอธบาย เกยวกบภาวะปากแหวงเพดานโหว แตถาบดามารดาไดมโอกาสทจะเรยนรถง ภาวะนมากขนจะทำใหมองเหนวาเปนการงายขน ซงจะทำใหเหนวา จรงแลวเดก ทมภาวะน คอ เดกปกตทมความลกษณะทางกายภาพทแตกตางออกไปซง

19

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ตองการการผาตด การดแลทางทนตกรรม และการดแลดานการพดและภาษา เทาทเปนไปได คำตอบทอธบายใหเขาใจไดอยางงายตอเดกเหลานและครอบครวจะเปน การสรางทศนคตทดเพอการนำเขาสความเปนเดกทปกต เชน อาจจะอธบาย ใหเหนวา พวกเขาเหลานเกดมาพรอมกบการมภาวะรโหวทเพดานปาก โดยทชวง ของการเจรญเตบโตยงไมสามารถเขามาเชอมกนได และศลยแพทยจะสามารถ ทำใหเชอมกนไดภายในระยะเวลาทไมชา หรอ พวกเขาเหลานเกดมาโดยทม การแยกกนของรมฝปาก และศลยแพทยจะสามารถซอมแซมไดภายในระยะ เวลาไมกสปดาห เปนตน เดกเหลานรวมถงผปกครองทมหนาทในการดแลเดก ตองการใหเกดความเชอมนวา การเกดรอยแหวงนจะไมทำรายเดก การใหคำ อธบายอยางจรงใจและเปดเผยตอหนาเดก ขณะทเดกเหลานนเรมมความ เขาใจของภาษาจะทำใหเกดความเชอมนในตนเองไดเปนอยางด การถายภาพจะเปนเหตการณทสำคญหลงการคลอดของบตร บดา มารดาตองทำความเขาใจวา ขณะนภาวะการแหวงเปนสวนหนงของทารกท คลอดใหม และไมควรจะปฏเสธความเปนจรง ซงนอกจากภาพถายจะเปน ประวตดานการรกษาแลว ยงพบวา เดกสวนใหญเมอโตขนแลวตองการดภาพ ถายของตนเองตงแตเดก รวมถงระยะเวลาของตงแตชวงขวบปแรกเปนตนไป ตลอดระยะของการเจรญเตบโต จากการสรางทศนคตทดนจะทำใหเดกทราบ ความเปนจรงวา พวกเขาเหลานนคลอดออกมามภาวะการแหวงซงนนเปนเพยง แคสวนหนงทประกอบเปนของรางกายทงหมด ซงทำใหเดกเกด การรบรสภาพ ตนเองและเกดความเชอมนในตนเองทด

ทมการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวและความพการแตกำเนดของ ศรษะและใบหนา แบบสหวทยาการ การตดสนใจทสำคญของบดามารดาทเกยวของกบการดแลรกษา คอ การ เลอกศลยแพทยททำการผาตดในครงแรก ดงนนทานจงควรมความเขาใจและ รบรเรองราวเกยวกบทมสหวทยาการของการดแลผปวยทมภาวะปากแหวง เพดานโหวและความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา ซงทมเหลาน ประกอบดวย บคลากรทางการแพทยเฉพาะทางทสนใจในการดแลเดกทม ภาวะปากแหวงเพดานโหวและความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

20

ซงสวนใหญแลว จะประกอบไปดวยผเชยวชาญจากสาขาตางๆ เชน แพทย และพยาบาล (กมารแพทย นกพนธศาสตร พยาบาล และศลยแพทยตกแตง) การพด ภาษาและการไดยน (นกแกไขการพดและภาษา และโสต ศอ นาสกแพทย) ทนตแพทย (ศลยศาสตรชองปากและกระดกขากรรไกร ทนตแพทยจดฟน ทนตแพทยเดก และทนตกรรมประดษฐ) และนกสงคมสงเคราะหและจตบำบด (นกสงคมสงเคราะห นกจตบำบด และจตแพทย) ซงบดามารดาควรเลอก ทมการดแลผปวยโดยการพจารณาจากประสบการณของทมงานทงดานการ ทำงานเปนทมสหวทยาการและประสบการณของบคลากรผเชยวชาญใน สาขาตางๆ ทประกอบในทมสหวทยาการนน ขอดของการทำงานเปนทม สหวทยาการ คอ การดแลรกษาเดกจะเปนระบบและมการวางแผนอยางละเอยด เปนขนตอน โดยหลงจากการตรวจเดกแลว บคลากรของทมสหวทยาการน จะมการประชมปรกษาหารอรวมกน และใหคำแนะนำสำหรบแผนการรกษา ผปวยและจะมผประสานงานของทมทจะสงตอ แผนการรกษาทแนะนำให กบครอบครว และตอแพทยผดแลในพนท รวมถงผเชยวชาญอนๆ ทอาจ มสวนรวมในการดแลเดก บดามารดา อาจจะสามารถสอบถามถงขอมลของ สถานบรการทมการใหบรการแบบทมสหวทยาการได แนวทางการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว ของทมสหวทยาการ ของศนย การดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวและความพการแตกำเนดของศรษะและ ใบหนา มหาวทยาลยขอนแกน (ศนยตะวนฉาย) ไดแสดงไวในตารางท 1

รปท 5 ทมสหวทยาการกำลงใหคำแนะนำและดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว

21

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

รปท 6 ผปวย บดามารดา ครอบครวและครมสวนรวมในการจดทำแนวทาง การดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว และรวบรวมกนจดตงกลม

ผชวยเหลอผปวย (family support group)

การผาตดซอมแซมภาวะปากแหวงเพดานโหว วตถประสงคของการผาตดเพอซอมแซมภาวะปากแหวง คอ การปด รอยแหวง ของจมก รมฝปาก สนเหงอกและเพดานปากสวนหนา โดยททำใหเกด แผลเปนทนอยทสด ไดรปรางทสวยงามและเปนธรรมชาตมากทสด และมการ เจรญเตบโตในระยะตอมาทเปนปกต สวนเปาหมายของการผาตดเพอซอมแซม ภาวะเพดานโหว คอ การปดรอยแหวงทเพดานปากเพอใหเพดานปากสามารถ ทำงานไดตามปกต ในระหวางการรบประทานอาหาร การดม และการพด มความ แตกตางของวธการผาตดทงในดานของระยะเวลาทเหมาะสมในการผาตด และ เทคนคของการผาตดระหวางศลยแพทยแตละทาน และระหวางการดแลของทม สหวทยาการแตละทม แตสงทสำคญ คอ ผปวยและบดามารดาควรไดรบความ สะดวกสบายตอการรกษาโดยศลยแพทยของทาน และมความเชอมนในทกษะ ประสบการณ และความเชอถอไววางใจ ของศลยแพทยทานนนดวย การซอมแซมภาวะการแหวงของรมฝปาก การปดรมฝปาก มกจะทำเมอ เดกไดแสดงใหเหนถงภาวะการเพมขนของนำหนกตวอยางตอเนองไดรบ การดแลรกษาภาวะและปญหาทางสขภาพดานอนๆ แลวและมความพรอมใน การดมยาผาตด ซงจะเปนชวงระยะเวลาประมาณ 3 เดอน กอนหนานในกรณท เดกมภาวะปากแหวง เพดานโหวทมความรนแรงและมความกวางมาก อาจจะ ไดรบการแนะนำการรกษาจากทนตแพทยจดฟน เพอการจดสนเหงอก และการ ทำเพดานเทยมกอนการผาตดซอมแซมรมฝปาก ซงจะทำตงแต ชวง 1-2 สปดาหแรกหลงคลอด โดยทวไปแลว การผาตดรมฝปากมกจะตองนอน

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

22

โรงพยาบาลประมาณ 2 วน เพอใหเวลาสำหรบเดกในการเรมตนดมนมไดอยาง เพยงพอ โดยทไมตองการการใหนำเกลอหรอสารนำอยางอนรวมดวยแลว ซง การดแลหลงผาตดจะไดรบการใหคำปรกษาจากศลยแพทยและพยาบาลทอย หอผปวยศลยกรรม แผลเปนทเกดจากการผาตดจะดดขนในระยะเวลาหลาย เดอนทผานไป แมวาบางรายอาจจะมองเหนไดบาง ในบางรายเดกอาจตองการ การผาตดครงท 2 เพอการแกไขความพการทตยภมของรมฝปาก และจมก รวมถงการตรวจประเมนดานการพดและภาษาและการผาตดแกไขความผด ปกตดานการพดและภาษา ในชวงระยะเวลาประมาณ 4-6 ป และการปลกกระดก ทสนเหงอกในระยะของการขนของฟนแบบผสมในชวงระยะเวลาประมาณอาย 7-11 ป ซงทานจะไดรบการวางแผนรวมกบศลยแพทยตอไป

การดแลภาวะของห เดกทมภาวะการแหวงของเพดานปาก มกจะมความเสยงทเพมขนตอ การเกดการตดเชอของห ปญหาเหลาน เกดจากมการทำงานทไมเพยงพอ ของกลามเนอบางมดของเพดานปาก ซงทำหนาทในการเปดของชองเปดทตอ กบสวนของหสวนกลาง ซงเมอชองเปดนไมสามารถทำงานอยางมประสทธภาพ ได จะทำใหอากาศไมสามารถเขาไปยงหชนกลางได ซงทำใหเกดภาวะหนำ หนวกอยางเฉยบพลน

รปท 7 ภาพผปวยปากแหวงเพดานโหวและครอบครวหลงการผาตดขณะอยในโรงพยาบาล

23

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

รปท 9 ภาพผปวยปากแหวงเพดานโหวกอนและหลงการผาตด

รปท 8 ทมแพทยและพยาบาลใหการดแลแผลผาตดและใหคำแนะนำกอนและหลงการผาตด

เนองจากปญหานพบไดบอย เดกทมภาวะเพดานโหวจงควรไดรบการ ตรวจหโดยแพทยทวไปหรอโสต ศอ นาสกแพทย ตงแตระยะเวลา 2-3 สปดาหแรกหลงคลอด ซงถาพบวามนำอย ในชองหสวนกลาง เดกควร จะไดรบการใหยารกษา เพราะถาทงนำไวในชองหสวนกลาง และโดยเฉพาะ ถาเดกมการสญเสยการไดยนรวมดวย หรอเกดการตดเชอมากขน อาจจะตอง การการรกษาโดยการผาตดดวยการเจาะชองเลกๆ เพอเปดเยอแกวหการ ระบายนำออกจากหชนกลาง และการใสทอระบายเลกๆ ทงไว เพอใหอากาศ สามารถถายเทเขาไปในหชนกลาง และเปนการปองกนไมใหเกดการคงของ นำในหชนกลางอก ซงตอมาเมอทอเลกๆ นถกนำออกชองเปดทเยอแกวหนจะ สามารถปดไดเอง และไมทำใหเกดความพการทหลงเหลอ การผาตดนมกจะ ทำโดยการดมยาสลบรวมกนกบการผาตดซอมแซมการแหวงของรมฝปากและ หรอการการผาตดซอมแซมการแหวงของเพดานปาก บดามารดา ตองทำความเขาใจวา เดกทมปญหาการอกเสบของห ชนกลางเรอรงจะมโอกาสสงทจะเกดภาวะการสญเสยการไดยน ซงเกดผลกระทบ ตอการพฒนาการดานการพดดวย มคำแนะนำวาผปวยทมภาวะเพดานโหว

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

24

ควรไดรบการตรวจทางหในเวลาไมเกน 1 เดอนหลงการคลอด และไดรบการ ตรวจอยางตอเนองตามคำแนะนำของแพทย

การตรวจทางการไดยน เนองจากมปญหาทเกยวกบการตดเชอของห เดกทมภาวะการแหวงของ เพดานปากอาจจะ ปรากฏอาการการสญเสยการไดยน และควรไดรบการตรวจ การไดยนอยางสมำเสมอในชวงขวบปแรก ซงควรไดรบการตรวจโดยนกตรวจ การไดยน ซงมความเชยวชาญและมเครองมอเฉพาะสำหรบการดแลเดกเลกๆ เหลาน เดกทมภาวะการสญเสยการไดยน มกจะมความเสยงดานอนๆ ดวย การ สญเสยการไดยนจะเกดปญหาตอการพฒนาการดานการพดและภาษา นอกจาก นนการสญเสยการไดยนยงทำใหเกดนสยของการสญเสยความสนใจ ทำใหเกด ปญหาการพฒนาการดานภาษาและปญหาของการเรยนร การตรวจการไดยน อยางสมำเสมอจงมความจำเปนในเดกเลกๆ เหลานทมภาวะของเพดานโหว

การพฒนาการดานการพด บดามารดาของเดกทารกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว มกจะมคำถาม วาเดกจะสามารถพดไดดเพยงใด ซงจากการทนกแกไขการพดและภาษา ไดทำการศกษาและพบวา เดกทมการแหวงของรมฝปากอยางเดยว โดยไมม ปญหาอนๆ ควรจะมการพดทปกตหรอใกลเคยงปกต ประมาณ 80% สำหรบเดก ทมภาวะเพดานโหวจะมการพดทปกตเมอไดรบการผาตดซอมแซมเพดานโหว แตสวนใหญของเดกเหลานมกจะตองการรกษาทางการพดรวมดวยเพอทำ ใหไดการพดทดทสด ในขณะทเดกบางคนอาจตองการการผาตดแกไข เพมเตม หรอการใชอปกรณเพอชวยเหลอการพดเพมเตมจากการรกษาดาน การพดเพอทำใหการพดดขน เปาหมายของการผาตดซอมแซมเพดานโหว คอ การทำใหมนใจวาไดคณภาพของการพดทด ตงแตในระยะแรกและใหม การรบกวนตอการเจรญเตบโตตามปกตของกระดกใบหนานอยทสด โดยทนก แกไขการพดจะทำการปรกษากบศลยแพทยและผเชยวชาญดานอนๆ เพอการ วางแผนชนดของการผาตด และชวงอายทเหมาะสมของการผาตด ซงในปจจบน ไดมหลกฐานอางองวา การผาตดในชวงอายประมาณกอน 1 ป จะทำใหไดผล ในการพฒนาการของการพดทดทสด

25

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

เดกทมภาวะเพดานโหว มกจะมแนวโนมของการพฒนาการดานการพด และภาษาทชากวาเดกคนอนๆ โดยทวไป ถงแมวาเดกอาจจะไมมเสยงพดท ปกตกอนการผาตดซอมแซมเพดานโหว แตพวกเขามกจะสามารถตามทนเดก ปกตไดในเวลาตอมา ซงอาจจะใชเวลา 4-5 ป และการใหการรกษาทางการ พดจะมความจำเปนในชวงระยะเวลาน เดกทมภาวะปากแหวง เพดานโหว ยงอาจจะมความเสยงท เพมขนของความผดปกตดานภาษาบางอยาง และจากเหตผลดงกลาว การประเมนอยางสมำเสมอโดยนกแกไขการพดจงม ความสำคญและจำเปน ซงการประเมนครงแรกควรจะเรมตงแตอายประมาณ 3-6 เดอน และตดตามอยางตอเนองทกๆ 6-12 เดอนในชวงอาย 3-4 ป บดามารดา มบทบาททสำคญตอการพฒนาการดานการพด เราไดทราบ วาความสมพนธระหวางบดามารดาและเดกเลกๆ จะมความพงพาซงกนและกน วธการทงายตอการพฒนาการพดของเดก คอ การทบดามารดาพดตามการนำ ของเดก และพดตาม แลวจงเปลยนเสยงพดเพอใหเดกพดตาม บดามารดาท สามารถพดกบเดกถงเหตการณทเกดขน การอานหนงสอใหฟง จะเปนการ กระตนการพดและภาษาทด คำถามสดทายสำหรบบดามารดา คอ การรกษาทางดานการพดมความ จำเปนเสมอไปหรอไม เดกบางคนอาจมความจำเปนทจะตองเกยวของกบ บดามารดาในโปรแกรมของการกระตนการพดและภาษา หรอการดแลในชวง การเตบโตทแตกตางออกไป ขณะทเดกบางคนอาจจะไมตองการรกษาเลยใน ชวงกอนวยเรยน อยางไรกตามเดกทกรายควรไดรบการประเมนอยางสมำเสมอ เพอการบงชถงการความตองการของแตละบคคล

การดแลสภาพฟน เดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว ตองการการดแลเกยวกบสภาพฟน บางอยาง เชนเดยวกบเดกทไมมภาวะปากแหวงเพดานโหว การดแลสภาพฟน ตามปกตกบทนตแพทยเดกมกจะเรมทอายประมาณ 3 ป นอกจากนน เดกท มภาวะปากแหวงเพดานโหวอาจจะมปญหาเฉพาะทเกยวกบฟน โดยทการ แหวงอาจจะมผลกระทบตอสนเหงอกดานบน และผลทตามมา คอ ฟนบางซ อาจจะมรปรางทผดปกต ไมอยในตำแนงทปกต หรอขาดหายไป หรออาจจะม ฟนซทเกนรวมดวย ซงฟนทมกจะถกเกยวของดวย คอ ฟนตดหนาดานขางบน และฟนเขยวขางบน ทอยดานขางการแหวง

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

26

รปท 10 ฟนปฐมภมหรอฟนนำนม

การรกษาทเกยวกบฟนในเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวทดทสด คอ การประสานงานทดอยางเปนระบบระหวางทนตแพทยผเชยวชาญแตละ สาขาแบบทมสหวทยาการซงเรมตนตงแตแรกเกด ซงทนตแพทยเฉพาะ ทางนไดแก ทนตแพทยเดก ทนตแพทยจดฟน ทนตแพทยศลยศาสตรชองปาก และกระดกขากรรไกร และทนตกรรมประดษฐ ซงทนตแพทยผเชยวชาญเหลาน จะคำนงถงขนาดและรปรางของขากรรไกร ตำแหนงของฟนทสมพนธกบขากรรไกร และการปองกนสภาพทไมดอนๆ ในการชวยเหลอการวางแผนการรกษาผปวย ทมภาวะปากแหวงเพดานโหว มความจำเปนตองสรางการบนทกทางทนตกรรม อยางละเอยดและเปนระบบ ซงการบนทกนรวมถง การทำแบบบนทกการพมพ ปากของฟนบนและฟนลาง การตรวจทางรงสวนจฉย และภาพถาย ทนตแพทยเดก จะใหการดแลดานการอดฟน การทำความสะอาด การคงสภาพของชองระหวางฟน รวมถงการดแลสภาพฟนโดยทวไป อปกรณเฉพาะเกยวกบฟนอาจจะถกประดษฐขนเพอใหเหมาะกบ ชองปากของผปวยเพดานโหว เพอชวยในการใหอาหาร และควบคมจดรปราง ของสนเหงอกของกระดกขากรรไกรบน นอกจากนน ในชวงอายตอมาอาจจะ มการทำแผนเพดานเทยม เพอการปดชองเปดของเพดานปากและชวยเหลอ ใหมการพดทดยงขนการดแลทางดานภาวะจตวทยาสงคม จตแพทยและนกจตวทยาเปนสวนทสำคญในทมสหวทยาการของการ ดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา

ฟนตดหนาอนกลาง

ฟนตดหนาอนขาง

ฟนเขยว

ฟนกรามซทหนง

ฟนกรามซทสอง

27

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ซงบางครงบดามารดาบางทานอาจจะคดวาการเขาพบจตแพทย หรอนก จตวทยาจะหมายถงการเกดความผดปกตบางอยางในตวของพวกเขาเองหรอ ตวเดกซงสงนไมเปนความจรงเสมอไป บคคลโดยทวไปตองการความชวยเหลอเพอ การปรบสภาพตอการมเดกหรอการเกดมามภาวะความพการแตกำเนด ซงเปน บทบาทของผเชยวชาญเฉพาะของทมสหวทยาการในการดแลสภาวะทางจตใจ โดยการดแลนรวมถงการสมภาษณเพอการชวยเหลอในการบงชถงความกงวล และปญหาทเกดขน บดามารดา และ/หรอ เดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวอาจจะ ตองการความชวยเหลอจากผเชยวชาญการดแลภาวะจตใจ เชน บดามารดา อาจจะเกดภาวะชอค การโกรธ ความรสกผด ความเศราเสยใจ และความสบสน เมอคลอดทารกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว และยงอาจตองเผชญกบ ความเครยดจากการตองใหเดกเขารบการรกษาในโรงพยาบาลเพอการผาตด ปญหาทางดานเศรษฐานะและการเงน ปญหาดานการดแลเดกและการทตอง ลาจากการทำงานปกต พและนองของเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว อาจจะ มความรสกทผสมผสานของการมนองคนใหม บดามารดาอาจเผชญกบปญหา ใหมของการดแลเดกและขนตอนของการนดหมาย ซงตองการความชวยเหลอ จากผเชยวชาญการดแลภาวะจตใจจากทมสหวทยาการ เดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว อาจจะมปญหาทางดานการปรบตว ทางดานสภาวะจตใจ ซงอาจจะเรมตนตงแตอาย 2 ขวบปแรก โดยอาจ มความกงวลในดานทบคคลอนจะมปฏกรยาตอตนเองทงในดานของเสยงพด และรปรางหนาตา โดยจตแพทยจะชวยใหแนวทางเพอชวยใหเดกเหลานพฒนา ความเชอมนของตนเอง และสามารถจดการกบสภาวะทถกลอเลยนได เมอเดก อายไดประมาณ 3 ป พวกเขาจะสามารถเรยนรถงการตอบตอคำถามถงรปราง และลกษณะการพดของตนเองได เชน พวกเขาอาจพดวา ฉนเกดมาโดยการ ทมรอยแหวงทน และแพทยไดทำการซอมแซมให หรอพดวา คณแมบอกวา ฉนจะพดไดดขนในไมชา เดกในชวงอาย 2-4 ป อาจจะมประสบการณการ กลวการนอนโรงพยาบาลเพอการผาตด หรออาจจะอายและหลบเลยงผคน หรอ อาจจะพงบดามารดาอยเสมอ โดยไมมการพฒนาตนเอง จตแพทยสามารถมสวนรวมในการดแลรวมกบบคลากรอนๆ ในทม สหวทยาการในการประเมนระดบการพฒนาการโดยภาพรวมของเดก ขอมลเหลาน

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

28

จะมความจำเปนเปนอยางยงตอบดามารดาในการวางแผนตอไปในอนาคต เขาโรงเรยนซงการทเดกสามารถปรบตวในโรงเรยนไดอยางทนทจะชวย ใหเกดความเชอมนในตนเองมากขน ภาวะปากแหวงเพดานโหว จะทำใหเกดปญหาของการปรบตวทงตอตว เดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวและครอบครว บทบาทของจตแพทยจงมความ จำเปนในการชวยเหลอเดก และครอบครว ในการเผชญกบปญหาตางๆ เหลาน

สรปขอควรจำสำหรบบดามารดาทมบตรทมภาวะปากแหวงเพดานโหวบตรของทานควรไดรบคำแนะนำการดแลโดยเรวทสดหลง 1. การคลอดมการใหบรการเฉพาะทางโดยทมสหวทยาการททานสามารถ 2. ไดรบการสงตวเพอการเขารกษาไดเมอเดกไดรบการผาตดเพอซอมแซมภาวะปากแหวงและ 3. เพดานโหวแลว เดกควรไดรบการดแลตอเนองจากนกแกไข การพดและภาษา ทนตแพทยจดฟน โสต ศอ นาสกแพทย และบคลากรอนๆ ของทมสหวทยาการทเกยวของเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวควรไดรบการดแลเชนเดยว 4. กบเดกอนๆทวไป ซงรวมถงการใหความรก การดแลเอาใจ ใสทสำคญเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวควรไดรบการดแลพเศษ ในดาน 5. การใหนมและสารอาหาร สขภาพของชองปากและฟน เพอใหไดการสรางเสรมสขภาพทดควรมการตรวจประเมนในดานห จมก และลำคออยางสมำเสมอ6. สาเหตของการเกดภาวะปากแหวงเพดานโหว และโอกาสของการ 7. เกดซำในบตรคนถดไปควรไดรบการอภปรายรวมกบแพทยท ดแลหรอนกพนธศาสตรทอยในทมสหวทยาการ

29

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

จากผปกครองสผปกครอง ไดมคำพดของบดามารดาของเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวทานหนง และเคยเปนนายกของชมรมผปกครองเดกปากแหวงเพดานโหวในประเทศ สหรฐอเมรกา ไดพดวา เขาไดเรยนรมากมายเกยวกบภาวะปากแหวงเพดานโหว ซงจากเบองลกของจตใจเขาสามารถแลกเปลยนประสบการณและแนวความคด ของการดแลเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว จงขอแนะนำใหบดามารดาทม บตรทมภาวะปากแหวง เพดานโหว วาทานตองมความเขมแขง เนองจากความ เขมแขงนนตองออกจากตวทานเอง จงจะทำใหเดกสามารถเตบโตและเขมแขง ได ทานตองมความรความเขาใจเกยวกบวธการรกษาผปวยปากแหวงเพดานโหว และววฒนาการความกาวหนาของการรกษาเพอใหทานและแพทยไดตดสนใจ รวมกนและออกแบบโปรแกรมการรกษาสำหรบเดกในลกษณะของความ สมพนธทดของการเคารพ และความเชอถอไววางใจแลกเปลยนประสบการณ กบผอน ทานจะพบวาทานไมไดอยโดยโดดเดยวแตเพยงลำพง และทำการ วจารณเพอหาวธการแกไขของปญหาตางๆ ทพวกเราไดพบรวมกน สงสำคญทสด คอ ทานจะตองเปนผนำและกำหนดอนาคตของเดก ตอง มนใจวาเดกของทานไดรบแผนการดแลรกษาทเปนไปไดทงหมดของการพฒนา การซงเรมตงแตแรกเกดเพอทวาเมอถงชวงของวยเขาโรงเรยนพวกเขาจะ สามารถเจรญเตบโตอยางเปนธรรมชาตเชนเดยวกบเดกอนๆ ตามระบบการ ศกษา ซงทานตองทำใหเกดความเชอมนในตนเอง และแสดงภาพอนาคตท สดใสแกเดกของทาน การเรยนรจากสงผดพลาดและการอยรอดเพอการดแล ทางการแพทยและการศกษาทดทสดสำหรบบตรของทาน นอกเหนอทกลาวมาทงหมด ควรมความเมตตาปราณและอดทนตอตว ทานเอง ขณะทการกำเนดทารกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว ดเหมอนวาจะ ไดรบการดแลแกไขแลวตงแตแรกๆ ประสบการณของบดามารดาจำนวนนบไม ถวนไดพสจนแลววา ความเปนจรงนจะไมเกดความตอเนองเพอชนำชวตของ ทานได ทานจะมองเหนไปไกลกวาการมภาวะปากแหวงเพดานโหวไปสความรก ความรสกสนกสนานและไมใชสงทเลวรายเลยทเดยว และสภาวะทงหมดจะ บงชถงลกษณะเฉพาะทเปนหนงเดยวของบตรของทาน ทานจะเรมมความยนด ทไดรบทราบวาทานสามารถมความหวงและความฝนสำหรบลกของทานทม ภาวะปากแหวงเพดานโหวไดเชนเดยวกบเดกอนๆ โดยทวไป

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

30

20

20

0 –

3

Aud

iom

etry

,

3 –

4

1

4 –

9

6

9 –

12

2

1 –

4

6-1

2

4 –

5

()

Nas

oend

osco

py

3

5 –

9

()

5

1

/

9 –

11

()

1

/

ตารางท 1.1 แนวทางการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวแบบสหวทยาการของศนยตะวนฉาย

31

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

19

19

0

– 3

/

,

– 4

4 –

9

9 –

12

1 –

4

4 –

5

5 –

9

9 –

11

11 –

12

12 –

18

,

> 19

,

,

,

19

19

0

– 3

/

,

– 4

4 –

9

9 –

12

1 –

4

4 –

5

5 –

9

9 –

11

11 –

12

12 –

18

,

> 19

,

,

,

19

19

0

– 3

/

,

– 4

4 –

9

9 –

12

1 –

4

4 –

5

5 –

9

9 –

11

11 –

12

12 –

18

,

> 19

,

,

,

21

21

10

11 –

12

,

()

1

/

12 –

18

()

1

/

> 19

,

()

19

20

20

0 –

3

Aud

iom

etry

,

3 –

4

1

4 –

9

6

9 –

12

2

1 –

4

6-1

2

4 –

5

()

Nas

oend

osco

py

3

5 –

9

()

5

1

/

9 –

11

()

1

/

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 3การใหอาหารในทารกปากแหวงเพดานโหว

พรเพญ ปทมววฒนา ทารกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวมกจะประสบกบปญหาในการ ใหนม จงสงผลกระทบตอภาวะโภชนาการตงแตแรกคลอด ปญหาการดด การกลนเปนปญหาแรกทตองไดรบการแกไข ปญหาตางๆ ทงหมดน สามารถ ปองกนและแกไขได ถาหากมารดาเรยนรวธการใหนมถกวธ การใหนม จากเตานมแมโดยตรงแกทารกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว เปนทางเลอก ทดทสดทจะชวยปองกนปญหาตางๆ ไดเพราะเนอของเตานมแมยดหยน งายสามารถปรบรปรางไปปดชองรอยแหวงและรอยโหวไดมากกวาหวนมยาง ทำ ใหทารกสามารถอมหวนมแมไดแนบสนทกวาและเปนไปไดมากกวาหวนม ชนดอนๆ จงทำใหลมมโอกาสเขาไปในชองทองไดนอยกวาวธอน ในการดด นมแม ทารกสามารถควบคมการไหลของนำนมแมไดเอง ทำใหทารกไมม ปญหาเรองการสำลกนมแมและไมมปญหาเรองการกลนหายใจขณะดดนม จงไมเกดภาวะเขยวขณะใหนมแม ถาหากมความจำเปนทมารดาไมสามารถ เลยงดวยนมแมจากเตาได มารดาควรบบนำนมแมและเลอกชนดของขวดนม ทเหมาะสำหรบทารกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวซงจะไดกลาวถงตอไป 1. ปญหาในการใหนมทารกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว ทารกทมเพดานโหวอยางเดยว หรอมทงปากแหวงและเพดานโหวมกม ปญหาในการใหนมดงน 1.1 ใชเวลาในการใหนมนานกวาเดกปกต เนองจากปญหาไมสามารถ ทำใหเปนความดนลบในชองปากได ทำใหทารกเหนอยสญเสยพลงงานมาก สงผลใหนำหนกขนชากวาทารกปกต 1.2 กลนลมเขาไปมากขณะดดและกลน เนองจากรมฝปากปดไมสนท โดยเฉพาะถาดดจากจกนมยางทำใหมลมผานชองวางระหวางรมฝปากและ หวนมลงสกระเพาะมาก เปนสาเหตใหทารกแนนอดอดไมสบายทอง อมนมเรว สำรอกและอาเจยนนมบอยจากลมในชองทองทดนขนมา

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

34

1.3 การไหลยอนของนมขนไปในจมก เกดจากจกนมรใหญ การไหล ของนำนมทเรวและมปรมาณมาก ทำใหนำนมไหลยอนผานชองเพดานโหว ขนไปในชองจมกทำใหทารกมอาการระคายเคอง โดยเฉพาะถาเปนนม ผสมจะเพมการระคายเคองมากขน ทำใหทารกกระสบกระสาย รองกวน บอยและไมอยากดดนม เปนสาเหตใหไดรบนำนมนอย 1.4 สำลกนำนมบอย การใชจกนมทรใหญทำใหนำนมไหลเรว และ การดดนมจากจกนมทารกไมสามารถควบคมการไหลได การกลนตดกนถๆ ทำใหทารกหายใจไมทน จงเกดภาวะเขยว ถาทารกมการไอขณะดดนมแสดง วาทารกสำลกนม แตสวนใหญการสำลกนมในทารกปากแหวงเพดานโหว มก จะเกดขนจากการขยอนนำนมกะทนหนทำใหทารกสำลก 1.5 ภาวะนำหนกตวเพมขนชา เกดจากดดไมมประสทธภาพทำใหไดรบ นำนมปรมาณนอย การสญเสยพลงในการดดมาก การตดเชอบอย การอมนม เรวจากลมในกระเพาะทมมาก 1.6 ภาวะหชนกลางอกเสบ ทารกมกมความผดปกตของทอเชอมระหวาง คอหอยและหชนกลางโดยเฉพาะถาทารกไดรบนมผสม โอกาสการเกดการ อกเสบยงเพมสงมากกวาทารกทไดรบนำนมแม เพราะนมนำนมผสมดดซมยาก และไมมสารฆาเชอเหมอนนมแม 1.7 พฒนาการดานการพดลาชา ความผดปกตของเพดานปากทำให ลมเขาไปในชองห ทำใหทารกมปญหาการไดยน และทารกทใชจกนมยางท เจาะรใหญทารกไมคอยมโอกาสไดดดไมไดฝกกลามเนอปาก การใชจกนมยาง ทารกไมไดใชลนเหมอนทารกดดนมแม ทำใหลนไมคอยขยบและความผดปกตของ ฟนทำใหทารกพดชากวาทารกปกต 2. ประโยชนของนมแมตอทารกทมปญหาปากแหวงเพดานโหว 2.1 ปองกนไมใหทารกตดเชอททำใหเกดโรคมากมาย นมแมมวธ การปองกนมความซบซอนหลายชนและยาวนานเทากบระยะเวลาททารก ยงไดกนนมแมอยและนำนมแมมสารทปองกนการเกดการอกเสบจำนวนมาก การเลยงทารกดวยนมแมจะชวยลดปญหาการตดเชอในหชนกลาง ลดปญหา การอกเสบในโพรงจมก และทางเดนหายใจ เพราะทารกทมปญหาชองปากท เปดถงโพรงจมก มโอกาสเกดการอกเสบในโพรงจมกสงอยแลวเนองจากการ

35

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

การระคายเคองจากอาหารทไหลยอนขนไปขณะกลนอาหาร 2.2 ลดโอกาสการเกดการสำรอกและไมเสยงตอการสำลก เนองจาก นมแมยอยงาย จงผานกระเพาะเรวและถาใชจกนมยางใหทารกดดจะกลนลม เขาไปมากขณะดดนม จงเปนปญหาททำใหทารกเหลานมปญหาการสำรอกบอย แตการดดนมแมจากเตา หวนมแมและลานนมจะสามารถปรบรปไปอดรอยโหว ไดมากกวาจกหวนมยางทปรบสภาพไดยาก ทำใหการดดนมแมจะมลมเขาไป ในชองทองนอยกวาการดดนมจากขวด 2.3 สงเสรมการเจรญเตบโตและพฒนาการของสมอง นำนมแมม ฮอรโมนหลายชนด และมสารกระตนการเจรญเตบโต ซงมผลตอการเจรญ เตบโตของระบบภมคมกนในทารก ระบบประสาทและระบบตอมไรทอ ฮอรโมนบางตวทำหนาทกระตนการเจรญเตบโตคลายฮอรโมนกระตนการ เจรญเตบโต และมโครงสรางของไซโตคนซงมอยในสมองของคนจำนวนมาก และกระตนการทำงานของระบบประสาท ทำใหทารกทกนนมแมมพฒนาการ ทางดานความจำดกวาทารกทกนนมผสม นำนมแมมไขมนดเฮชเอและเอเอ ( DHA และAA) ทจำเปนและสำคญตอการเจรญเตบโตของสมองทารก 2.4 สงเสรมพฒนาการเจรญเตบโตของขากรรไกรและการพด การดด นมแมจะมการเคลอนของลนและขากรรไกรซงสงเสรมพฒนาการพด ทำให ขากรรไกรเจรญเตบโตไดสดสวนสมดลกบใบหนา การเลยงลกดวยนมแมเปน ประโยชนตอการพฒนาขากรรไกรของทารกทกำลงเจรญเตบโตอยางรวดเรว การสนบสนนทารกดดนมแม จะสงเสรมการเจรญเตบโตของขากรรไกร ซง ตรงขามกบการดดจกนมทำใหขากรรไกรไมพฒนา 2.5 สงเสรมพฒนาดานอารมณ การดดนมแมจะชวยสงเสรมพฒนาทาง ดานอารมณของทารกใหเปนเดกทอารมณด อารมณมนคงและปรบตวไดงาย 2.6 สงเสรมสมพนธภาพระหวางมารดาและทารก ทำใหมารดาปรบตว ยอมรบทารกไดงายขน การใหนมแมทำใหมารดาไดโอบกอดทารก การสมผส และการจองมอง ไดมองเหนทารกทำใหลดความวตกกงวลของมารดา

3. เทคนคการชวยเหลอใหทารกปากแหวงเพดานโหวดดนมแมจากเตา ทารกมขอจำกดของรมฝปากทแหวงและเพดานทมชองโหวทำใหทารก ไมสามารถปดปากไดสนทและไมสามารถปดชองโหวของเพดานปาก การม

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

36

ชองจมกกบชองปากทะลถงกน ทารกตองหายใจชองเดยวกบชองดดนม การ ทำใหเปนความดนลบในชองปากทำไดยาก มารดาจงตองชวยปรบทาอมทารก เพอชวยใหเตานมแมทออนนม สามารถยดขยายปดตามสภาพรอยแหวงและ รอยโหวของรมฝปากและเพดานไดสนท จงทำใหเกดความดนลบในชองปาก และทำใหลมผานเขาปากขณะดดนมไดนอยทสด แตการกระทำดงกลาวทารก จะไมมชองจมกสำหรบการหายใจ ดงนนมารดาจะตองมการผอนคลายมอท กระชบรมฝปากทารกใหตดเตานมแมออก เพอใหมชองวางใหทารกไดหายใจ ทกๆ สองหรอสามครงของการดด การดดลกษณะนทารกตองใชแรงดดมาก กวาปกต ดงนนเพอไมใหทารกสญเสยพลงงานจากการใชแรงดดมาก มารดา จงตองชวยบบนมแมออกจากเตาเขาสปากทารกทกๆ ครงททารกดดนม จะชวย ใหทารกไดรบปรมาณนำนมมากขน 3.1 เทคนคการอมทารกเพอชวยใหรมฝปากกระชบกบเตานมแม ทาการอมทารกใหนมแมในทารกปกตทวไปมหลายทา ซงทาทมารดา ถนดและชอบใชคอทาอมปกต โดยอมทารกใหอยในวงแขน ศรษะทารก อยบนขอพบของขอศอก ฝามอมารดาอยทกนทารก ทานไมเหมาะสมในการ อมทารกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวใหดดนมแม เนองจากขอศอกไมสามารถ ควบคมศรษะทารกเพอใหรมฝปากทารกอมลานนมแมใหลกพอ ขณะดดหวนม จะหลดจากปากทารกบอย แตมารดาจะชอบใชทานมาก ดงนนจงตองอธบาย ใหมารดาเขาใจถงผลเสยของการอมหวนมไมกระชบ ซงจะมผลกระทบตอ การดดทไมมประสทธภาพ มผลใหนำนมมานอย ทารกไดรบนำนมไมเพยงพอ ระยะเวลาการดดนาน ทารกรสกหงดหงดเมอหวนมตองหลดจากปากบอย จงไมแนะนำใหมารดาใช สำหรบทาทเหมาะสมในการอมทารกปากแหวง เพดานโหวม 3 ทาทแนะนำใหมารดาใชมดงน 3.1.1 ทาฟตบอล ทานใหมารดาอมทารกแนบดานขางของมารดา โดยใหลำตวทารกอยใตรกแรของมารดา แขนมารดาประคองลำตวทารก ใหเทาทารกอยดานหลง ใตแขนมารดาควรมหมอนหนน ฝามอมารดาประคอง ศรษะทารกจบบรเวณทายทอย ฝามออกขางประคองเตานมแมดานทอมทารก โดยใหนวหวแมมออยบนลานนม นวทเหลอทงหมดอยดานลางเตานม บรเวณ ขอบนอกของลานนมแม ลกษณะการอมทารกใหอมในลกษณะทารกนงหรอ กงนง รมฝปากทารกอยระดบเดยวกบหวนมมารดา การสงหวนมมารดาเขาปาก

37

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ทารกใหโนมศรษะทารกเขาใกลหวนมมารดา แลวประคองเตานมมารดาใหหวนม กระตนบรเวณรมฝปากลางของทารก เมอทารกอาปากกวาง ใหโนมศรษะทารก ใหรมฝปากอมหวนมมารดาลกจนถงลานนมประมาณ 2 นว นบจากหวนม และใหสงเกตเนอนมมารดาควรปดรอยโหวของรมฝปากทารก ขณะททารก ดดนมแม มารดาจะตองบบนมแมเปนจงหวะเพอใหสมพนธกบการดด การกลน และการหายใจของทารก หากทารกผงกศรษะดนออกจากเตานมแม ใหมารดา ผอนคลายมอดานทประคองศรษะทารก เพอใหรมฝปากทารกเผยอใหม ชองวางไดหายใจทางปากเมอทารกอาปากกวางเพอแสดงอาการงบหวนมแม ใหมารดาโนมศรษะทารกเขาหาเตานมแมแลวจงบบเตานมแมอกครง ทำเชนนตอเนองจนทารกอมนม แลวจงอมทารกใหเรอ ทสำคญลำตวทารกตอง ตรงไมบดงอและลำตวไดรบการประคองจนถงบรเวณศรษะ (รปท1)

รปท 1 ทาฟตบอล(ทมา:หอผปวยหลงคลอด โรงพยาบาลศรนครนทร, 2548)

3.1.2 ทาอมตรงขาม การอมทารกดวยฝามอตรงขามกบเตานม แม โดยใชลำแขนของมารดาโอบดานหลงของทารกตลอดลำตวจนถงศรษะ ฝามอประคองศรษะทารก นวมอจบบรเวณทายทอยของทารกและใตแขนมารดา ตองมหมอนหนนเพอรบนำหนกทารก สวนมอมารดาอกขางซงเปนขางเดยวกบ เตานมประคองเตานมในลกษณะนวหวแมมออยดานบนขอบลานนม นวทเหลอ อยบรเวณดานลางของขอบลานนม ประคองเตานมใหหวนมอยบรเวณรมฝปาก ทารกและโนมศรษะทารกใหอมลานนมแมจนปดรอยแหวงของรมฝปากทารก และทำเชนเดยวกบการอมทาฟตบอล (รปท 2)

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

38

รปท 2 ทาอมตรงขาม (ทมา: หอผปวยหลงคลอด โรงพยาบาลศรนครนทร, 2548)

3.1.3 ทาอมทารกนง ลกษณะการอมคลายทาฟตบอล แตกน ทารกอยบนตนขาของมารดาและนงในลกษณะลำตวคอนขางตรง ฝามอดานเตานม ประคองศรษะทารก ฝามอดานตรงขามเตานมประคองเตานมแมเหมอนทาอนๆ (รปท 3) แนะนำใหใชทานในกรณทารกปากแหวงเพดานโหวทมปญหารวมกบ ภาวะโรคปแอรโรแบง หรอในทารกทมปญหาลนตด เพราะทารกเหลานถา หงายศรษะลนจะหดไปดานหลง ทำใหหวนมแมไมสามารถวางบนลนทารกได ทาอมทารกนง ลนทารกสามารถยนออกมาเพยงพอทมารดาทมหวนมปกตจะ วางหวนมไวบนลนทารกได

รปท 3 ทาทารกนง (ทมา: หอผปวยหลงคลอด โรงพยาบาลศรนครนทร, 2550)

39

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

3.2 ลกษณะการนงของมารดา ลกษณะการนงใหนมของมารดาเปนสงทจำเปน เพราะในทารกปกต มารดาอาจจะใชไดหลายทาทางตามทมารดาถนดและชอบ แตการใหนมแมใน ทารกปากแหวงเพดานโหว มารดาตองใชระยะเวลานงนานกวาปกตสองถง สามเทา ดงนนการนงของมารดาควรนงใหสบาย หลงตองมพนกพงตลอด แนวหลง แขนทประคองทารกตองมหมอนหนนเพอไมใหมารดารบนำหนก ทารกมาก บางครงมารดาอาจจะชนเขาเพอชวยรบนำหนกทารก ชวงขาหนบใตเขา ทชนขนของมารดาจงควรมหมอนหนนใตขาหนบ (รปท 1) 3.3 วธการอมหวนมแม ลกษณะทารกปากแหวงเพดานโหวอมหวนมแม มารดาตองใสเนอเตานม เขาไปในปากทารกใหปดรอยแหวงของรมฝปาก ดนคางทารกใหชดเตานมแม เพอใหศรษะทารกแหงนเลกนอย ทารกควรอาปากใหมมปากบนและลางกวาง 160 องศา (รปท 4) ขณะดดนมแมรมฝปากทารกจะเผยอใหทารกไดหายใจ

รปท 4 ทารกอมหวนมแม (ทมา: หอผปวยหลงคลอด โรงพยาบาลศรนครนทร, 2550)

3.4 เทคนคการประคองเตานมแม ทาทางการอมทารก และการวางตำแหนงมอเพอประคองเตานมแม มผลตอมมปากของทารกในการอมหวนมแม และรปรางของเตานมอาจจะผดรป หรอคงท รวมทงลานนมดวย การประคองเตานมมผลตอประสทธภาพของการ บบนมแม ถามารดาวางตำแหนงของนวไมถกตองจะทำใหการบบนมแมไมม ประสทธภาพ ทำใหนำนมออกจากเตาไมหมด มผลใหปรมาณนำนมถกสรางลด จำนวนลง

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

40

3.4.1 ทากรรไกรหรอรปตวว เปนทาทเปนขอหามในการใชกบทารกปากแหวงเพดานโหว แตจำเปนตองนำมาใหทราบเนองจากเปนเทคนคทมารดาทวไปนยมใชและรนยา ยายมกใชทานเพราะทำไดงาย ซงถาไมบอกผลเสยใหมารดาทราบ มารดา มกจะประคองโดยวธนดวยความเคยชน โดยประคองเตานมดวยนวชและ นวกลางวางในตำแหนงขอบนอกของลานนมแม (รปท 5) ทานอาจใชไดเฉพาะ ทารกไมมปญหา สำหรบทารกทมปญหาปากแหวงและเพดานโหว ไมแนะนำ ใหใชทาน เพราะแรงกดของนวชและนวกลางไมสามารถบบนมแมใหม ประสทธภาพได แมแตในทารกปกต กอาจพบปญหาดงน 1) ทานจะทำใหนวไปกดทอนำนมทำใหทอนำนมอดตน นำนมไหล ไมสะดวก 2) ถาลานนมแมกวาง แตนวมอแมเลกอาจกดไดเฉพาะลานนมแม และ ขดขวางปากทารกทำใหการอมลานนมไดไมลกพอ 3) แรงกดทมากไปของนวใดนวหนงในจำนวนสองนวทำใหหวนมเปลยน รปรางเอยงขน หรอลง 4) แรงกดทำใหการเคลอนไหวของหวนมทารกเขาไปในปากจากแรงดน ลบไดเฉพาะปลายหวนมแตลานนมไมถกดง

รปท 5 ทากรรไกรหรอรปตวว(ทมา: หอผปวยหลงคลอด โรงพยาบาลศรนครนทร, 2552)

3.4.2 ประคองรปตวซ ประคองเตานมแม โดยนวทงสอยดานลางของเตานม นวหวแม

41

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

มออยบนขอบนอกของลานนมแม (รปท 6) ทานชวยใหขากรรไกรของทารก อยในตำแหนงทเคลอนไหวได และลานนมอยในปากของทารกจากการประคอง เตานมแม มารดาทเตานมใหญมากอาจจะตองมผาหรอเสอชนในประคองเตา ไว (รปท 7) ทานชวยใหมารดาสามารถควบคมทารกในการอมหวนมแมและ ควบคมมมของหวนมรวมทงลานนมแมไดด

รปท 6 ประคองรปตวซ (ทมา : หอผปวยหลงคลอด โรงพยาบาลศรนครนทร, 2552)

รปท 7 เสอประคองเตานมแม(ทมา: หอผปวยหลงคลอด โรงพยาบาลศรนครนทร, 2552)

3.4.3 การประคองแบบรปตวยหรอทาเตนรำ การประคองแบบน ใหหมนจากการประคองแบบรปตวซแลว หมน 90 องศา ใหนวหวแมมอและนวอนๆ ยายมาอยดานขางเตานมแม (รปท 8) ทานเหมาะสำหรบใชในทารกคลอดกอนกำหนด ทารกปากแหวงเพดานโหว ทารกทมปญหากลามเนอออนแรงทตองกระตน เชนทารกทเปนดาวนซนโดม หรอทารกทกลามเนอออนแรงไมมแรงดด การประคองแบบนชวยยดรมฝปาก

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

42

ทารก ใหแนบกระชบกบเตานมแม และยงประคองขากรรไกรทารกเพอกระตน ใหทารกดด

รปท 8 การประคองแบบทาเตนรำ

(ทมา: หอผปวยหลงคลอด โรงพยาบาลศรนครนทร, 2552) 3.5 เทคนคการบบนมแม ทารกปากแหวงเพดานโหวมความลำบากในการทำใหชองปากเปน ความดนลบ และถงแมวาในการดดนมแม เตานมทออนนมของแมจะสามารถ อดรอยแหวงของรมฝปากและรอยโหวของเพดานปากไดกตาม แตทารก ตองกลนหายใจขณะดด ทารกตองใชพลงในการออกแรงดดมาก ถาใหทารก ดดนมดวยตนเองโดยมารดาไมชวย ทารกจะไมสามารถดดนำนมออกจาก เตาไดพอ ดงนนสงทสำคญททำใหทารกดดนมแมไดพอมารดาจำเปนตองเรยน รวธการบบนมแมเพอชวยเหลอทารกขณะทารกดดนมแมเพอเสรมแรง และ ไมใหทารกออกแรงดดมากเกนไป เพราะหากทารกสญเสยพลงงานมาก นำหนกทารกจะขนชา มผลตอการเจรญเตบโตและพฒนาการ 3.5.1 จดประสงคของการบบนมแมดวยมอ 1) บบเพอใหทารกไดรบนำนมเพยงพอ ซงมความจำเปนมาก ลกษณะการบบเชนนจะทำในขณะทารกกำลงดด เพอชวยใหทารกไดรบนำนม เพมขนเนองจากแรงดดอยางเดยวทารกไมสามารถไดรบนำนมเพยงพอ 2) บบเพอการเกบ ตนนำนมแมไว เนองจากทารกปากแหวง แรงดดนอย และเหนอยงายทำใหไดรบนมไมเพยงพอ ถาปลอยใหเตานม คดหรอมนำนมคาง ปรมาณนำนมจะสรางลดลง มารดาควรบบเกบนำนมตนไว

43

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ในกรณนำหนกทารกเพมชาหรอหลงผาตดเยบรมฝปากททารกยงดดไมได จำเปนตองปอนดวยชอนหรอแกวเสรม 3) บบเพอกระตนใหเตานมแมสรางนำนม จะทำตงแตแรกคลอด โดยเรวทสดหรอตงแตแมและลกตองแยกจากกน ลกษณะการบบจะเรยนแบบ การดดของลก โดยกระตนบรเวณลานนมแม เรมบบตงแตยงไมมนำนมไหล โดยบบครงละ 100-200 ครงในแตละขาง และตองทำทก 2-3ชวโมงใน 24 ชวโมง ตองกระตนวนละไมตำกวา 8 รอบ 4) บบในกรณเตานมคดตง การบบในกรณเตานมคดตง อาจตอง มการนวดรวมดวยจงจะไดผล การประคบรอนและเยนจะทำในกรณทมความ เจบปวดมาก 3.5.2 ลกษณะขนตอนและวธการบบนมแมดวยมอ 1) ควรลางมอใหสะอาดกอนบบนำนมแม 2) เตรยมรางกายแมใหสะอาด (ไมจำเปนตองลางหวนม หรอ เตานมกอนบบนม) 3) เตรยมอปกรณการเกบนำนมแมใหพรอมถาเปนถงเกบนมแม แนะนำใหบบใสถงนมโดยตรงจะสะอาดกวาการบบใสแกว แลวนำไปเทใสถง แตถามารดาบางทานไมถนด อาจใชวธบบใสแกวกอนได 4) สถานทบบนมแมควรจะสะอาด เพอปองกนการปนเปอนเชอ โรคลงไปในนำนมแมทจะเกบหรอนำไปใหลกกน 5) วธการบบเพอเกบนำนมแม ใหวางนวหวแมมอบนขอบนอก ของลานนมแมและนวอนๆ วางไวดานลางของขอบนอกลานนมแม ลกษณะ การวางมอจะโคงเปนรปตวซ (C) โดยปลายนวหรอองนวหวแมมอและนวชอย ตรงขามกน ขณะบบใหกดนวหวมอและนวชเขาหากน ในทศทางเขาหาอกแม เพอยดกระเปาะนำนมไว ขณะบบและในจงหวะคลายนวจะไมคลายจนสด แตยงคงยดกระเปาะนำนมไวและบบคลายตอเนองจนกระทงนำนมในเตานมนม ระหวางบบนมแมอาจจะเคลอนยายนวไปในทศหรอมมอนๆ ได แตตองยดหลก การใหนวหวแมมอและนวชอยตรงขามกนเพอใหเกดแรงบบมากทสดขณะทบบ เพราะถานวทงสองอยในทศทเหลอมกน แมจะสงเกตวานำนมจะออกนอยเพราะ แรงบบไมอยบรเวณกระเปาะนำนมแม

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

44

3.5.3 การบบนมแมชวยในกรณทารกมภาวะปากแหวงและ เพดานโหว ทารกทมภาวะปากแหวงและเพดานโหวจะมลกษณะทางกาย วภาค ทเปนอปสรรคตอกลไกการดด ทารกจะไมสามารถทำใหชองปากเปน ความดนลบไดหรอทำใหไดนอย และชองโหวของเพดานปากทำใหลนไมสามารถ กดหวนมใหชนเพดานจงรดนำนมออกจากเตาไดไมด ทำใหกลไกการดงนำนม ออกจากเตาทำไดไมสมบรณ ดงนนจงจำเปนทมารดาตองชวยบบนำนมแมชวย ขณะทารกกำลงดดนมแมจากเตานม วธการบบจะแตกตางจากการบบนำนม แมเกบตามทกลาวมาแลว เพราะตำแหนงการวางนวหวแมมอและนวชจะตอง หางจากรมฝปากทารกและหางจากลานนมแม และนวทงหมดตองบบไปพรอมกน ทกนวเพอใหเกดแรงดนบวกในเตานมใหนำนมแมจากตอมนำนมไหลลงสกระเปาะ นำนม และออกสปากทารกไดงายโดยทารกไมตองออกแรงดดมาก ถามารดา วางนวในตำแหนงขอบนอกลานนมแมเหมอนการบบเกบนำนมอาจจะออกได ดกวา แตจะเปนอปสรรคตอการดดเพราะหวนมแมจะไมกระชบ ในกรณทลาน นมแมแคบจะทำใหการอมไมกระชบ เพราะขณะทบบจะทำใหมรรวของชองปาก ทำใหทารกดดไมได หรอทารกดดไดลำบาก ทำใหทารกหงดหงดและไมยอมดด หรอทำใหหวนมหลดออกจากชองรอยโหวของรมฝปาก และมารดาไมสามารถ ดนเตานมเขาไปปดรอยโหวของเพดานได 3.5.4 จงหวะการบบนมแมขณะทารกดดนมแมในทารกทมภาวะ ปากแหวงและเพดานโหว มารดาจะตองสงเกตความสมพนธกนของจงหวะการดด การกลนและ การหายใจ เนองจากกลไกการหายใจขณะดดนมแมของทารกปากแหวงเพดาน โหวจะแตกตางจากทารกปกตเพราะชองจมกและปากมรอยโหวไปถงกนเปน เหมอนชองเดยวกน ดงนนจงหวะการหายใจ ทารกจะตองอาปากเพอการหายใจ มารดาจะตองคลายมอทประคองศรษะทารกทโอบใหกระชบกบเตานมเพอให ทารกไดผงกศรษะหายใจ จงหวะนมารดาตองไมบบนม และในจงหวะทกลไกนำ นมพงเกดขนมารดาจะรสกไดวานำนมแมกำลงพงแรง ตองคลายมอทบบนมแม และสงเกตวาทารกจะมการกลนตดตอกนถๆ ตองเวนใหทารกไดหยดหายใจ กอนจงใหดดตอ ซงสวนใหญมารดาจะสงเกตไดวาทารกตองการหยดดด และ

45

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

จะหายใจโดยสญชาตญาณทารกจะผงกศรษะออกและคายหวนมเพอการ หายใจ เปนจงหวะทมารดาตองผอนมอตาม และเมอทารกอาปากกวางเพอ ตองการอมหวนม มารดาตองโอบศรษะทารกเขาหาเตานมใหทน เพอทารก จะไดไมหงดหงดและตองบบเตานมแมตอในจงหวะททารกเรมดด 3.5.5 การบบนำนมแมเพอเกบตน มารดาทมทารกปากแหวงเพดานโหว ควรเกบตนนำนมแมไวให มากทสดเทาทจะทำได เพราะการบบเกบนำนมแม ทำใหแมมนำนมสำรองไว เมอ แมจำเปนตองออกไปทำธระนอกบาน รวมทงการบบนมแมสมำเสมอหลงลกอม นมเปนการทำใหนำนมแมถกสรางอยางพอเพยง เพราะบางครงทารกอาจจะดง นำนมออกจากเตาไดไมหมด เนองจากทารกหลบอาจมสาเหตมาจากเหนอย ออนเพลย ดงนนหากพบวาทารกหลงจาก 2 สปดาหนำหนกไมขนตามเกณฑ วนละ 28-30 กรม ควรพจารณานำนำนมแมทบบตนไวมาปอนเสรมได วธการนำนำนมแมทบบไวใสในตเยน นำนมแมทบบไวควรบรรจ ไวในถงเกบนำนมแม เพราะเปนถงทผลตขนเฉพาะททนตอความเยนจดกอน นำนำนมเกบควรไลลมออกจากถงกอน เพอใหเกบไดงาย ปรมาณนำนมในแตละ ถงควรใสไวเฉพาะแตละมอททารกตองการ เพราะถาใสปรมาณมาก นำนม หลงจากละลายแลวถาทารกกนไมหมดไมควรเกบไวอก เนองจากคณภาพ ของนำนมอาจมการปนเปอนของเชอโรคไดงาย กอนเกบควรเขยนวนเวลาทเกบ เพอจะไดรวนหมดอายของนำนม วธการนำใสในตเยน การวางถงเกบนำนมควร วางถงเกบทหลงไวขางลาง เพราะเวลาใชควรนำถงทเกบกอนมาใชกอน (รปท 9) เปนวธการเรยงเกบนำนมแมในตเยนชนด 2 ประต

รปท 9 การเกบตนนำนมแมในตเยนชนดสองประต(ทมา: หอผปวยหลงคลอดโรงพยาบาลศรนครนทร,2552)

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

46

3.5.6 การเกบนำนมแมในตเยนและระยะเวลาทเกบ 1) นำนมแมสามารถอยในอณหภม หอง ไดนานถง 4 ชวโมง สำหรบ ประเทศไทยอากาศคอนขางรอน ไมแนะนำใหทงไวในอณหภมหอง เมอบบเสรจ ควรเกบใสตเยนชองธรรมดา 2) นำนมแมทบบใหมหรอนำมาจากชองนำแขง ใสไวในชอง แชเยนชนดธรรมดา ในประเทศไทยคณภาพตเยนและสภาพอากาศทรอน แนะนำใหเกบไดเพยง 48 ชวโมง 3) นำนมแมทแชแขงและละลายแลวเกบในชองธรรมดาของตเยน แนะนำใหนำมาใชใหหมดในครงเดยวไมแนะนำใหนำไปแชตเยนอก 4) การแชนมในชองแชแขงตเยนแบบประตเดยวแนะนำใหเกบ ไวไดนานเพยง 2 สปดาห 5) การเกบนมแมในชองแชแขงแบบ 2 ประต แนะนำใหเกบ ไวนาน 3 เดอน ซงขนกบคณภาพของตเยนดวย 3.5.7 การนำนำนมแมทแชแขงออกมาใช 1) ควรนำนำนมแมแชแขงทจะใชวางทอณหภมหองใหละลายจง นำมาใช หากรบควรแชในนำอนหามแชในนำเดอดเพราะจะทำใหเซลลทเปน ภมคมกนทมชวตเสยไป 2) หามใสในเตาไมโครเวฟดวยเหตผลตามขอแรก 3) นมแมทละลายแลวควรใชใหหมดหรอแบงออกกอน ทเหลอ นำไปแชในชองธรรมดาไมเกน 48 ชวโมง สวนนมทละลายแลวนำมาให ทารกดด หากดดไมหมดไมแนะนำใหนำมาใชอก 4. การปอนนมแมดวยวธอน หากมารดามความจำเปนจรงๆ และ ควรเลอกใชนำนมมารดาทบบไว ไมควรเลอกใชนมผสม การเสรมนมผสมให ทารกทกนนมแมจะมผลตอการเจรญเตบโตของเชอในลำไสและมผลตอการ เกดภมแพในทารกทมความไวตอการแพโปรตนในนำนมววและมผลตอทารก ทมประวตครอบครวเปนโรคเบาหวานและยงมผลตอการตดเชอทางเดนหายใจ ตดเชอในลำไสและตดเชอในหชนกลาง การใหนมดวยวธอน ควรเลอกวธการท ไมมผลกระทบตอการกลบมาดดนมแมตอและควรใหเทาทมารดามความจำเปน จรงๆ เมอมารดาอยกบทารกควรใหกลบมาดดจากเตานมแมตอเพราะจะเปน การกระตนใหเตานมแมยงคงสรางนำนมสมำเสมอไมลดจำนวนการสรางลง

47

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

วธทใหนมมหลายวธดงน 4.1 การปอนดวยถวย เปนเทคนคทแนะนำใหใชเปนทางเลอกอนดบแรก เพราะมผลดคอ ทารกควบคมการกนไดเอง ทำใหไมเกดการสำลกนม ไมมปญหา รบกวนระบบการหายใจเปนวธการใหนมทเรวและไมทำใหเกดปญหาสบสน หวนมเพราะทารกจะมการใชลนขยบเขาออกทำใหทารกกลบมาดดนมแมไดวธ การปอนดวยถวย ใหอมทารกในลกษณะนงหรอกงนง เลอกถวยใบเลกๆ ใสนำนม แมครงละครงถวย จบถวยใหขอบแตะรมฝปากลางของทารก กระตนเบาๆ ให ทารกแลบลนออกมาไลนำนมเขาปากโดยคอยเอยงถวยใหนำนมมาอยบรเวณ ขอบถวย ไมควรเทนมใสปากทารกควรใชวธใหทารกแลบลนออกมาไลนำนม เขาปากเอง เพราะจะทำใหทารกควบคมการดด กลนและการหายใจได ทำให ไมเกดการสำลก รปท 10

รปท 10 การปอนนมทารกปากแหวงเพดานโหวดวยถวย

4.2 การปอนดวยหลอดฉดยาหรอหลอดหยดยาปอน การปอนดวยหลอดฉดยาหรอหลอดหยดยาปอนสามารถปอนไดขณะ ทารกดดนมแมโดยหยดนำนมเสรมทบรเวณลานนมแมตดมมปากทารกเพอให ทารกไดนำนมเพม เพอกระตนใหนำนมไหลและควบคมการดดใหปกต ใชในกรณ นำนมแมยงออกมานอยสามารถเสรมใหการดดเหมาะสมและมประสทธภาพ ทำใหทารกมความพยายามในการดด ไมทำใหทารกเกดปญหาสบสนหวนม วธการ ควรอมทารกในลกษณะนงหรอกงนง การปอนนำนมเขาไปในปากทารก จะตองหยดนำนมเขาบรเวณกระพงแกมทารก เพอปองกนการสำลกนม ไมควร บบนำนมเขาคอโดยตรงจะทำใหทารกสำลกได และควรคอยๆ หยดชาๆ ให

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

48

ทารกไดหยดหายใจเปนชวงๆ 4.3 การใหนมดวยวธการใชขวดนม การเลอกใหนมโดยวธการใชขวดนม เปนทางเลอกสดทายทมารดาควรทำเนองจากจกหวนมยางมผลทำใหกลไกการ ดดทารกออนแอ ทำใหลนทารกไมสามารถหอได ทำใหการทำงานของกลาม เนอบดเคยวลดลงและไมพฒนา การใชรมฝปากไมเหมาะสมทำใหการทำงาน ของชองปากเปลยนไปและแนวของฟนเสยรป มผลกระทบตอการพด และม ผลกระทบตอการเลยงลกดวยนมแม จะทำใหการเลยงลกดวยนมแมลมเหลว เนองจากกลไกการดดนมแม ทารกตองใชลนรดหวนมแมและปรบรปรางของ หวนมแมใหเปนรปจกนมแตการดดหวนมยางการทำงานเหมอนลกสบทใช แรงดดอยางเดยว ถาทารกกลบมาดดนมแมโดยไมใชลนจะมผลตอประสทธ ภาพการดดทำใหนำนมแมลดจำนวนลงและทำใหนำนมไมพอ และการดดจก หวนมยางทารกไมสามารถควบคมการไหลของนำนมได การไหลของนำนม ตดตอกนทำใหทารกกลนหายใจเปนเวลานานทำใหเกดภาวะเขยวทำใหมโอกาส เกดการเตนของหวใจชา และขาดออกซเจนหรออาจเกดการสำลกนมบอย และเกดภาวะแทรกซอนตามมามากมาย ดงนนกอนมารดาตดสนใจเลอกการใหนมดวยวธใสขวด ตองคำนง ถงผลเสยตอทารกทตามมาภายหลงและควรเลอกขวดนมและจกนมทเหมาะ สำหรบทารกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว ( รปท 11 )

รปท 11 จกนมและขวดนมสำหรบทารกปากแหวงเพดานโหว

5. การดแลทารกหลงจากอมนมแม เปนเรองสำคญมากสำหรบทารกทมภาวะปากแหวงและเพดานโหว

49

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

มารดาจะตองทำใหลมในทองของทารกออกจากกระเพาะทารกกอนทจะอม ใหทารกนอน เพราะทารกจะกลนลมเขาไปมากจากการหายใจทางปากและ จากรอยโหวททำใหมลมเขาไปในชองทองมากขณะกลนนม ลมในชองทองจะ ทำใหทารกอดอดไมสบาย จากทองอด และลมในชองทองจะดนใหนำนมไหล ยอนกลบ ทำใหทารกอาเจยนและสำลกนม เกดภาวะแทรกซอนตามมามากมาย ดงนนจงควรปองกนดวยวธอมใหทารกเรอ อาจจะอมในลกษณะอมพาดไหล หรออมในลกษณะนงหลงตรงบนตกมารดา (รปท 12 และ รปท 13)

(ทมา: หอผปวยหลงคลอด โรงพยาบาลศรนครนทร,2553

(ทมา: หอผปวยหลงคลอด โรงพยาบาลศรนครนทร, 2553

รปท 13 อมนงบนตกใหทารกหลงตรง

รปท 12 ภาพอมพาดไหล

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 4การรกษาดวยเครองมอจดสนเหงอกทารก

กอนการเยบปดปากแหวงเพดานโหว(Presurgical orthopaedic treatment)

นตา ววฒนทปะ

เครองมอจดสนเหงอกทารกกอนการเยบปดปากแหวงเพดานโหวคออะไร หมายถง เครองมอจดเรยงสนเหงอกและเนอเยอออนรมฝปากเพอการ บำบดรกษาในผปวยทารกปากแหวงเพดานโหว เครองมอภายในและ/หรอ ภายนอกชองปาก โดยทนตแพทยผเชยวชาญ กอนการทำศลยกรรมเยบปด ปากแหวง ประเภทของเครองมอจดสนเหงอกทารกกอนการเยบปดปากแหวง เพดานโหวมหลากหลายชนดและมชอเรยกหลายแบบ อาท เพดานเทยม (obturator) เครองมอทางทนตกรรมจดฟนกอนการเยบปดชองปากแหวง เพดานโหว (PSO: presurgical orthopaedic treatment) นาโสอลวโอลาร โมลดง (NAM: naso-alveolar molding) แถบคาดรมฝปาก (lip strapping)

รปท 1 เพดานเทยม แถบคาดรมฝปาก

(Presurgical orthopaedic treatment)

/

(obturator) (PSO: presurgical orthopaedic treatment) (NAM: naso-

alveolar molding) (lip strapping)

1

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

52

รปท 2 นาโสอลวโอลาร โมลดง

รปท 3 ทมศลยแพทยและวสญญแพทยเตรยมทารกเพอการเยบปดปากแหวงเพดานโหว

ทำไมจงตองจดสนเหงอกทารก ปากแหวงเพดานโหวแบบสมบรณมกทำใหเกดปญหาตำแหนงรมฝปาก และสนเหงอก แยกหางจากกนทำใหศลยแพทยมความยากลำบากในการเยบ ปดปากแหวง การจดสนเหงอกทารกจงมวตถประสงคเพอ 1. จดเรยงสนเหงอกและเนอเยอออนรมฝปากใหมตำแหนงใกลเคยง กบตำแหนงปกต กอนการเยบปากแหวงเพดานโหว ทำใหชองรอยแยกแคบลง รวมทงลดความยนของขากรรไกรสวนหนา ปองกนไมใหลนเขาไปรบกวนชอง โหวใหกวางขน 2. เพอชวยใหการทำศลยกรรมรมฝปาก (cheiloplasty) ปฐมภมงายขน

2

3

2

3

53

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ลดการเกดการดงรงของเนอเยอขณะเกดกระบวนการหายของแผล ทำใหผล การเยบรมฝปากประสบความสำเรจและสวยงาม 3. ชวยเพมประสทธภาพการดดนม การปอนนมและอาหารงายขน 4. สรางเสรมสงแวดลอมภายในชองปากของทารกปากแหวงเพดานโหว ใหมสภาพใกลเคยงกบปกตตงแตแรกคลอด ทำใหอวยวะในชองปากทำงานได อยางมประสทธภาพ เชน การดด การกลน การหายใจ การออกเสยงและ ตำแหนงการวางตวของลนใหใกลเคยงกบทารกปกต และยงลดโอกาสการตด เชอชองหและปอด 5. ประโยชนทางดานจตใจแกผปกครอง ใหมสวนรวมในการดแลทารก ขณะทรอเวลานดของการทำศลยกรรมรมฝปาก

รปท 4 ผลการเยบรมฝปากหากเกดการดงรงของเนอเยอ

รปท 5 ผลการเยบรมฝปากประสบความสำเรจและสวยงาม ภายหลงการใชเครองมอจดสนเหงอกทารกกอนการเยบปดปากแหวงเพดานโหว

1.

2. (cheiloplasty)

3.

4.

5.

4

5

1.

2. (cheiloplasty)

3.

4.

5.

4

5

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

54

รปท 6 การจดเรยงสนเหงอกและเนอเยอออนรมฝปากใหมตำแหนงใกลเคยงกบตำแหนงปกตลดความยนของขากรรไกรสวนหนา

ควรทำเมออายเทาไร ชวงอายทเหมาะสม: การรกษาดวยเครองมอจดสนเหงอกทารก กอน การเยบปดปากแหวงเพดานโหว สามารถทำทนทตงแตแรกเกด (อาย 1-2 วน) หรอทนทททารกมสขภาพแขงแรงเพยงพอ ไมควรเกนอาย 3 เดอน เนองจาก การควบคมตำแหนงสนเหงอกขณะททารกมการเจรญเตบโตกระทำไดงายกวา ทารกสามารถปรบตวกบเครองมอไดด และเครองมอทำหนาทปดชองเพดาน โหว จงชวยในการดดนมและลดอาการสำลกนม

รปท 7 ชวงอายทเหมาะสม สามารถทำทนทตงแตแรกเกด (อาย 1-2 วน) ไมควรเกนอาย 3 เดอน

ทารกจะตองใสเครองมอนานเทาไร ทารกควรจะตองใสเครองมอตลอดเวลา จนกระทงถงเวลาศลยกรรม รมฝปากและเพดานสวนหนา (ทารกอายประมาณ 3-6 เดอน) ภายหลงการศลยกรรมรมฝปากทนตแพทยอาจพจารณาใหใสเครองมอ

6

:

( 1-2 ) 3

7 ( 1-2 ) 3

( 3-6 )

( 8-12 ) /

1-3 2-3

6

:

( 1-2 ) 3

7 ( 1-2 ) 3

( 3-6 )

( 8-12 ) /

1-3 2-3

55

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ตอจนกระทงถงเวลาศลยกรรมเพดานสวนทเหลอ (ทารกอายประมาณ 8-12 เดอน) เครองมอใชไดนานเทาไร / จะตองเปลยนครองมอหรอไม จำนวนเครองมอทใชเฉลย 1-3 ชน ขนกบความรนแรงและอตราการ เจรญเตบโตของทารก เครองมอสามารถใชไดนานถง 2-3 เดอน อยางไรก ตามความถในการเปลยนเครองมอขนอยกบวธการรกษา โดยเฉลยทนตแพทยจะนดทารกทก 2-4 อาทตย

ลกษณะบงช ลกษณะบงชในการรกษาดวยเครองมอจดสนเหงอกทารกกอนการเยบปดปากแหวงเพดานโหว กอนการทำศลยกรรมคอ 1.ปากแหวงเพดานโหวตลอดแนวสองขางมการยนของกระดก ขากรรไกรบนสวนหนา (premaxilla) และสนเหงอกดานขางบดหมนเขาทางเพดาน มชองโหวกวาง 2. ปากแหวงเพดานโหวตลอดแนวขางเดยว มการบดหมนของสนเหงอก ชนเลก (lesser segment) และสนเหงอกชนใหญ (greater segement) ทำให กระดกเบาฟนมชองโหวกวาง และไมอยในแนวปกตของสนกระดกเบาฟน 3. ปากแหวงเพดานโหวตลอดแนวแบบขางเดยว มการยบแคบของ สนเหงอกทงชนใหญและชนเลก ทำใหความกวางของสนเหงอกแคบตามแนว ขวาง สวนปลายสนเหงอกทงสองขางไมอยในแนวปกตของสนกระดกเบาฟน ดงแสดงในรปท 1

รปท 8 ลกษณะบงชทสมควรไดรบการรกษาดวยเครองมอจดสนเหงอกทารกกอนการเยบปด

2-4

1. (premaxilla)

2. (lesser segment)

(greater segement)

3.

1

8

9 ( ) ( )

1.

1 2. 3.

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

56

รปท 9 เปรยบเทยบกอน (ซาย) และหลง (ขวา) การรกษาดวยเครองมอจดสนเหงอก

ขนตอนการรกษา 1. ทนตแพทยทำการพมพปากทารกดวยวสดพมพปากแลวนำรอยพมพ ไปเทแบบดวยปนพลาสเตอร จากนนจงสงแบบจำลองสนเหงอกทไดไปยงหนวย ประดษฐเครองมอเพอนำไปทำเครองมอดวยวสดอะครลก โดยสวนใหญใชเวลา 1 วน 2. ทำการใสเครองมอจดสนเหงอกแกทารก และตรวจเชคขอบสวนเกน ของขอบเพดานเทยมใหพอด 3. ผปกครองจะไดรบการอธบายถงวธการถอด ใส การใหนม รวมทง การดแลทำความสะอาดในชองปากทถกวธ

รปท 10 การพมพปากทารก

2-4

1. (premaxilla)

2. (lesser segment)

(greater segement)

3.

1

8

9 ( ) ( )

1.

1 2. 3.

10

11

12

57

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

รปท 11 รอยพมพปากทารก

รปท 12 แบบพมพปากทารก

ตวอยางเครองมอจดสนเหงอกทารกกอนการเยบปดปากแหวงเพดานโหว เพดานเทยม เพดานเทยม เปนแผนพลาสตกทคลมบนสนเหงอกและเพดานปาก ทำ หนาทปดชองโหว การใสเพดานเทยมจะทำใหทารกสามารถดดนมไดอยางม ประสทธภาพและชวยปองกนไมใหทารกสำลกนมเขาทางเดนหายใจในระหวาง ดดนม นอกจากนเพดานเทยมจะควบคมการเจรญเตบโตของสนเหงอกทบรเวณ ชองโหว ทำใหสนเหงอกทแยกเขามาใกลกนมากขนและปองกนการรบกวนของ ลนตอทศทางการเจรญเตบโตของสนเหงอก วธการใสเพดานเทยม 1. จบเพดานเทยมในทศทางและดานทถกตองเขาไปในปาก โดยใสท มมปากขางใดขางหนงกอนแลวหมนพรอมทงดนเพดานเทยมเขาในปากใชนวช ดนทกงกลางเพดานยกขนใหกระชบสนเหงอก 2.ยดไหมขดฟนทผกกบเพดานเทยมบนหนาผากหลวมๆ ดวยเทป

10

11

12

10

11

12

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

58

ไมโครพอร 3. ตดเทปทรานสพอร หรอไมโครพอร ขนาดกวาง 1 x ยาว 1 x 1.5 นว ทกระพงแกมในระดบรมฝปากบน ระวงอยาใหผวกระพงแกมเปยกชนเพราะ จะทำใหเทปตดไมอย บางครงอาจใชนำยาทงเจอรเบนซอยไอโอดน 0.1% (สนำตาล) ชบสำลหมาดๆ ทาแลวปลอยใหแหงกอนตดเทปจะชวยใหเทปตด แนนยงขน 4.กรณ เพดานเทยมมสวนของลวดยดนอกชองปาก หลงจากใส เพดานเทยมแลว ปดทบลวดดวยแถบอลาสโตพลาส โดยขณะตดแถบอลาส โตพลาสใหรงแกมสองขางในทศทางลงลางและไปขางหนาเลกนอย เพอให แถบอลาสโตพลาสและเพดานเทยมมแรงยดอยในปากและควบคมสนเหงอก สวนหนาไดด

รปท 13 เพดานเทยมมสวนของลวดยดนอกชองปาก

รปท 14 เทปทรานสพอร

1.

2. 3. 1 x 1 x 1.5

0.1% ( )

4.

13

14

15 0.1% ( )

1.

2. 3. 1 x 1 x 1.5

0.1% ( )

4.

13

14

15 0.1% ( )

59

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

รปท 15 ใชนำยาทงเจอรเบนซอยไอโอดน 0.1% (สนำตาล) ชบสำลหมาดๆ ทาแลวปลอยใหแหง

แถบคาดรมฝปากบนนอกชองปาก แถบคาดรมฝปากบน เปนแถบผาทมความยดหยนได คลายพลาสเตอร เรยกวา อลาสโตพลาส (elastoplast) หรออาจใชเทปปดแผลแบบแถบผายด หยน ใชคาดทบบนรมฝปากบน เพอปรบตำแหนงของสนเหงอกและเพดานสวน หนาใหเขาสตำแหนงทถกตอง มกจะใชควบคกบการใสเพดานเทยม วธการใสแถบคาดรมฝปาก เตรยมแถบอลาสโตพลาสยาวนอยกวาความยาวระหวางกลางกระพง แกมทงสองเลกนอย ตดแถบอลาสโตพลาสทขอบหางปลายแถบเขามา 1 นว ตดตามขวางลกประมาณ 1 ใน 3 ของความกวางทง 2 ดาน ทำเชนเดยวกบอก ขางหนงแลวพบแนวขอบทตดเขาตรงหนงในสามของสวนกลาง (ดงภาพ) นำแถบอลาสโตพลาสไปตดบนเทปไมโครพอรทตดอยบนแกม โดยคาดทบ รมฝปากบนและใหมแรงตงของแถบอลาสโตพลาสเลกนอย

รปท 16 แถบอลาสโตพลาส

1.

2. 3. 1 x 1 x 1.5

0.1% ( )

4.

13

14

15 0.1% ( )

(elastoplast)

1 1 3 2 ( )

5.

16

17

1. 1-2 2.

3. 4. 5.

6. 7. 2-4

8. 9. 8-12

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

60

รปท 17 แสดงวธการทำแถบคาดรมฝปากดวยแถบอลาสโตพลาส

ขอควรปฏบตสำหรบผปกครองเกยวกบการใชเครองมอจดสนเหงอก ทารกกอนการเยบปดปากแหวงเพดานโหว 1. ควรเรมใสเครองมอเมอทารกอายได 1-2 วน หรอเรวทสดเทาทจะ เปนไดเมอทารกมสขภาพแขงแรง 2. ผปกครองจะตองอดทนและมความสมำเสมอในการใชเครองมอ ทารก บางคนอาจใชเวลามากในการยอมรบเครองมอ 3. ผปกครองจะตองรจกวธถอดใสเครองมอเปนอยางด กอนออกจาก โรงพยาบาล 4. ทารกควรใสเพดานเทยมรวมกบแถบคาดรมฝปากตลอดเวลา 5. นำเพดานเทยมออกมาทำความสะอาดหลงปอนนมดวยนำสะอาด และแปรงสฟน พรอมทงใชผาชบนำหมาดๆ กวาดเชดลนและกระพงแกม ทารกดวย 6. เปลยนแถบคาดรมฝปากเมอเปยกหรอสกปรก 7. ผปกครองจะตองนำทารกกลบมาตดตามผลการรกษาทก 2 - 4 สปดาห เนองจากอาจตองแกไขเครองมอทำเครองมออนใหม เมอทารก เจรญเตบโต 8. ผปกครองควรตดตามการนดหมายเพอการเยบปดชองปากแหวงกบ ศลยแพทย 9. การเยบปดชองเพดานโหวจะทำในชวงทารกอาย 8-12 เดอน

(elastoplast)

1 1 3 2 ( )

5.

16

17

1. 1-2 2.

3. 4. 5.

6. 7. 2-4

8. 9. 8-12

61

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

รปท 18 ทารกปากแหวงเพดานโหว

ผเขยนขอขอบคณ Professor Barry Grayson, Professor Keith Godfrey และ ศ. คลนกเกยรตคณ กตต สพนธวณชย ผใหคำแนะนำและความร

18

Professor Barry Grayson, Professor Keith Godfrey .

-

2548: 53-62

, Godfrey K. . 2544; 16: 42-50.

Keith Godfrey. - ( ) (

) 2547: 161-172 .

, Godfrey K. . .

2545 : 5 2:2 – 14

. 2550

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 5คำแนะนำในการเตรยมตวเขารบการผาตดในโรงพยาบาล

สำหรบผปกครองเดกปากแหวงเพดานโหว

ดาราวรรณ อกษรวรรณ ศรพร มงคลถาวรชย

สธรา ประดบวงษ การเขารบการรกษาดวยการผาตดในโรงพยาบาล เปนสถานการณททำ ใหผปกครองและเดกปากแหวงเพดานโหวเกดความวตกกงวล โดยเดกอาจรสก ไมมนใจตอสงทเกดขน กลวคนแปลกหนา เนองจากความไมคนเคยกบสถานท และบคคล ในขณะทผปกครองเกดความกลววาจะสญเสยบตรหรอกลวบตร พการ นอกจากนนบางคนอาจวตกกงวลเกยวกบเรองเศรษฐกจ คาใชจายตาง ๆ ซงสงผลตอการรกษาพยาบาล การหายของแผลและพฒนาการภายหลงได หากผปกครองและเดกมการเตรยมตวสำหรบการเขาอยโรงพยาบาล และปฏบต ตามคำแนะนำเปนอยางดแลว จะทำใหเดกไดรบความปลอดภย มพฒนาการ ทเหมาะสมและกลบคนสสภาพปกตไดอยางรวดเรว การเตรยมตวของผปกครอง แบงออกเปน 3 ระยะ คอ - การเตรยมตวกอนเขานอนรกษาตวในโรงพยาบาล - การปฏบตขณะนอนรกษาตวในโรงพยาบาล - การดแลกอนกลบบาน

การเตรยมตวกอนเขานอนรกษาตวในโรงพยาบาลผปกครองควรดแลเดกใหพรอมกอนเขานอนรกษาตวโรงพยาบาลในเรองตอไปน อาหาร ดแลใหเดกไดรบสารอาหารตามชนดและจำนวนทเหมาะสมกบ วย โดยปฏบตดงทไดรบคำแนะนำจากเจาหนาททมสขภาพ การทเดกจะได รบสารอาหารอยางครบถวนตองอาศยความอดทน ใจเยนในการปอนอาหาร ฝกใหเดกรบประทานโดยใชชอน หรออปกรณอนๆ เชน กระบอกฉดยา หลอดหยอดยาฯ ใหเคยชนสำหรบเตรยมตวปฏบตหลงการผาตดและเพมความ

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

64

ระมดระวงเพอปองกนอาการแทรกซอนทจะทำใหเดกสำลกขณะรบประทาน อาหาร โดยฝกใหเดกรบประทานอาหารดวยวธการดงกลาว 2 สปดาห กอนผาตด

รปท 1 รปแบบการใหอาหาร

ความสะอาดในชองปาก หลงจากการรบประทานอาหาร ควรดแลรกษา ความสะอาดในชองปากทกครง ในเดกเลกควรใหดมนำโดยใชชอนปอน เพอใหนำลางคราบอาหารและใชผาสะอาดเชดในชองปาก สวนเดกโตใชวธบวน ปากหรอแปรงฟน กรณทมเพดานเทยมใหดแลรกษาความสะอาดตามทไดรบ คำแนะนำและหมนตรวจสอบวากระชบพอดกบปากหรอไม การรกษาสขภาพ โดยนำเดกเขารบการตรวจสขภาพและดแลความ สะอาดทวๆ ไปตามปกต ดแลไมใหผปวยเปนหวด การรบภมคมกนโรค ควรตดตามรบภมคมกนและพฒนาการเดกตาม การนดหมาย ดแลใหนอนหลบพกผอนอยางเพยงพอ เพอความแขงแรงของ รางกายใหมความพรอมสำหรบการผาตด อารมณและจตใจ ผปกครองควรประคบประคองดแลเดกอยางใกลชด โดยการเอาใจใส การสมผสโอบกอด มเวลาอมและเลนกบเดก เตรยมของ เลนทเหมาะกบวย หาโอกาสพาเดกใหไดพบกบญาตพนอง เพอนฝง เพอให คนเคยกบคนแปลกหนาเปนการสรางความมนใจ ทำใหเดกรสกอบอน ปลอดภย เบกบานแจมใส สงผลตอการพฒนาการดานอารมณและจตใจ การเตรยมผดแล ผปกครองควรดแลตนเองใหรางกายแขงแรง รบประทานอาหารใหเพยงพอ มอารมณแจมใส และควรเตรยมการเรองคา ใชจายในการรกษาตามสมควร

65

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

การปฏบตขณะนอนรกษาตวในโรงพยาบาล เมอแพทยนดใหเขารบการผาตดในโรงพยาบาล ควรปฏบตดงน การเตรยมสงของเครองใช ผปกครองควรเตรยมของใชสวนตวของ ตนเองและเดกทจำเปน ไดแก ผาเชดตว ผาเชดหนา สบ ยาสฟน แปง หว ชอนปอนอาหาร อปกรณของเลนทเดกชอบ และเสอผาสำหรบเดกตาม ความเหมาะสม การเซนใบยนยอม ผปกครองตองเซนชออนญาตในใบแสดงความยนยอม กอนทจะเขารบการรกษาและผาตดในเอกสารทโรงพยาบาลเตรยมไว การตรวจทางหองปฏบตการ โดยสวนใหญเดกจะไดรบการเจาะเลอด ตรวจปสสาวะและจำเปนตองฉายเอกซเรยกอนเขาอยรกษาเพอประกอบการ ประเมนความพรอมทางรางกายสำหรบการผาตด ผปกครองควรชวยใหเดกม ความรวมมอดงกลาว การใหขอมล เมอผปกครองนำเดกเขานอนพกรกษาในหอผปวย เจาหนาทประจำหอผปวยจะซกถามประวตความเจบปวย ชงนำหนก วดสวนสง ตรวจวดสญญาณชพ ไดแก อณหภม ชพจร การหายใจ เพอตรวจสอบความ สมบรณของเดกกอนการผาตดพรอมกบใหคำแนะนำสถานท บรเวณหอผปวย กจวตรประจำวนของหอผปวยและวธการกดปมเมอตองการเรยกเจาหนาท และจะมการตดปายชอบรเวณขอมอเดก ผปกครองจะไดรบขอมลเกยวกบ การผาตด วนเวลา คำแนะนำตางๆ จากเจาหนาท และซกถามเพอใหเกด ความเขาใจ การเฝาและเยยมผปวย ผปกครองสามารถอยกบเดกได 1 คนตลอดเวลา และญาตสามารถเยยมผปวยไดตามเวลาดงน วนราชการ ชวงเชาสามารถเยยมไดตงแตเวลา12.00-13.30น. ชวงบาย เวลา 16.00-20.00น. วนหยด เสารอาทตย หรอวนหยดราชการอนๆ สามารถเยยมไดตงแต เวลา 10.00-20.00น.

การเตรยมตวกอนการผาตด ผปกครองจะไดรบคำแนะนำในเรองตางๆ ดงน การดแลความสะอาดรางกาย ควรสระผมเดกกอนการผาตด 1 วน

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

66

ในชวงเชาของวนทผาตดควรอาบนำ ทำความสะอาดรางกาย และโดยเฉพาะ อยางยงในชองปาก

รปท 2 การทำความสะอาดจมกและปาก

การงดนำและอาหารทกชนด ใหเดกงดนำและอาหารทกชนดทาง ปากอยางนอย 4–6 ชวโมง เพอปองกนการสำลก อาเจยนขณะผาตด โดยแพทย จะใหนำเกลอทางหลอดเลอดดำ เพอปองกนการขาดสารอาหารและนำ

รปท 3 การใหนำเกลอทางหลอดเลอดดำ

การใหยากอนการผาตด แพทยมกจะใหยาทางปาก เพอชวยใหรางกาย ผอนคลายกอนผาตด และอาจมการฉดยาปฏชวนะเขาทางหลอดเลอดดำ เพอปองกนการตดเชอ การตรวจสงของทตดไปกบเดก ใหเกบสงของตางๆ ทอาจทำใหทาง เดนหายใจอดตน เชน เพดานเทยม การอยกบเดก ผปกครองสามารถไปรอทหองผาตดพรอมกบเดกไดเพอ ปลอบโยนใหกำลงใจจนกวาเดกจะหลบ การอยกบเดกจะชวยใหเดกรสกสงบ

67

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

การดแลหลงผาตด ในการผาตดแพทยจะใสทอชวยหายใจ และใหเดกดมยาสลบ ดงนนเดก จะไมรสกเจบปวดขณะผาตด หลงผาตดเสรจผปวยรสกตวด แพทยจะถอดทอ ชวยหายใจออกและสงผปวยกลบมาดแลตอในหอผปวย เมอเดกกลบจาก หองผาตด ผปกครองควรมสวนรวมในการดแล ดงน

รปท 4 เดกถกใสทอชวยหายใจ รปท 5 เดกหลงถอดทอชวยหายใจ

การจดทา ใหเดกนอนหงายและศรษะตะแคง เพอใหเสมหะ เลอดไหล ออกไดสะดวก ปองกนการสำลกและไมดดเสมหะใกลบรเวณผาตดเพอปองกน การกระทบกระเทอนแผล หลกเลยงการนอนควำเพราะจะทำใหแผลถกกดทบ นอกจากนนควรกระตนใหมการเคลอนไหวตามปกต การตรวจวดสญญาณชพ เจาหนาทจะตดตามอาการและปองกนภาวะ แทรกซอน โดยการวดสญญาณชพ หากเดกมอาการกระสบกระสายหรอพก ไมได แจงใหเจาหนาททราบ การดแลความปวด เจาหนาทจะประเมนความปวดของเดกทก 4 ชวโมง และพจารณาใหยาลดปวดตามแนวการรกษา หากผปกครองสงเกตเหน อาการปวดของเดก เชน หงดหงด รองไห กระสบกระสายหรอพกไมได แจงใหเจาหนาททราบ การรบประทานอาหาร ในเดกปากแหวงเพดานโหวทผาตดตอง งดนำและอาหารทางปากจนกวาเดกจะฟนด ไมมอาการคลนไส อาเจยน จงใหเรมรบประทานอาหารเหลว โดยไมใหเดกดด แตใหใชชอนกระบอก ฉดยาหรอ แกวนำทเปนพลาสตกปอน และตองทำความสะอาดชองปากทกครง หลงการรบประทานอาหาร

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

68

การดแลแผล บรเวณแผลจะปดดวยเทปกาวชนดปราศจากเชอ หาก แผลซมเปอนมากเจาหนาทจะลางแผลใหม ควรระวงไมใหเดกเอามอ สมผสถกบรเวณแผลซงบางรายอาจจำเปนตองผกยดแขนไว กรณเพดานโหว ถามเลอด เสมหะหรอนำลายเปอนบรเวณปาก แกม ใหบวนปาก เชดออกได และเมอพบอาการผดปกตใดๆ ควรแจงใหเจาหนาททราบ

รปท 6 อปกรณทำแผล การดแลอารมณและจตใจ ประคบประคองเอาใจใสพาเดกเดนเลน รอบบรเวณหอผปวย ผปกครองทมอารมณแจมใสจะสงเสรมใหเดกมจตใจ เบกบาน ขอควรระวง ระมดระวงไมใหเดกเอาของแขงเขาปากหรออมของแขง ลกกวาด เพราะจะทำใหแผลแยกและมโอกาสตดเชอไดงาย

การดแลกอนกลบบานเมอแพทยใหกลบบานได ผปกครองเตรยมการดแลในเรองตอไปน การดแลแผล ลางแผลวนละ 1 ครง หรอเมอแผลซมเปอน โดยใชไมพน สำลชบนำตมสกทเยนแลวเชดทำความสะอาดแผลจนสะอาด แลวปาย ดวยยาขผงปฏชวนะ ในรายทมทอยางใสไวในจมก ถอดออกมาลางทำความ สะอาดและใสกลบคน แลวใชพลาสเตอรปดบรเวณปกของทอทใสไวขาง แกม ระวงไมใหแผลถกนำและปองกนการกระทบกระเทอน หมนคอยสงเกต ลกษณะเสมหะหรอนำลาย ปกตนำลายเดกในวนทกลบบานจะใสหรออาจ มสชมพจางๆ หากนำลายมกลน สผดปกต ตองรบนำเดกมารบการตรวจ จากแพทย

69

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

รปท 7 การทำแผล

การรบประทานยา ดแลใหไดรบยาปฏชวนะหรอยาลดปวดตามแนว การรกษาของแพทย การรบประทานอาหาร เมอแพทยใหกลบบาน เดกสามารถรบประทาน อาหารออนได และหลงการรบประทานอาหารใหดแลทำความสะอาดชองปากโดยใหดมนำตาม หรอบวนปากทกครง การตดตามการรกษา ควรพาเดกมาพบแพทยตามนด ซงสวนใหญจะ นดใหมาหลงการจำหนายประมาณ 2 อาทตย เพอตดตามการดแลแผล หากมอาการผดปกตใหมากอนวนนดได

ดงไดกลาวแลววาทงเดกทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลและผปกครอง อาจเกดความวตกกงวล กลวการผาตดได แตเมอมการเตรยมตววางแผน กอนการเขาอยรกษาและปฏบตตามคำแนะนำขณะอยโรงพยาบาลและเตรยม การดแลกอนกลบบานจะชวยใหเดกมความพรอมสำหรบการผาตด ตลอดจน พฒนาความสามารถในการดำรงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 6การผาตดรกษาเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว

บวรศลป เชาวนชนพลากร สรกลประภา

การผาตดรกษาเดกทมภาวะปากแหวงภาวะปากแหวงเปนสวนหนงของเพดานปฐมภม ซงประกอบดวยจมก

สนกลางจมกดานหนา ปรแมกซลลา เนอเยอออนและกลามเนอของรมฝปาก และขอบเยอบรมฝปาก ฐานจมก สนเหงอก และเพดานปากสวนแขงดานหนา ความพการเหลานอาจแบงออกเปน การแหวงแบบสมบรณ ซงจะมขอบเขต ตงแตขอบเยอบขอบรมฝปากไปถงจมก และการแหวงแบบไมสมบรณซงจะคง สภาพเหลอเนอเยอรอบฝปากสวนของฐานจมก การตรวจรางกายเปนสงทจำเปน ในการประเมนความพการรวมแตกำเนด ใชในการจำแนกชนดของการแหวง และการจำแนกระหวางภาวะปากแหวงแบบเปนกลมอาการกบแบบไมเปนกลม อาการ เนองจากผปวยทเปนกลมอาการจะมภาวะความพการรวมทตองได รบการดแลทสำคญกวาทพบในกรณของการแหวงแบบไมเปนกลมอาการ

รปท 1 ความพการของภาวะปากแหวงขางเดยวแบบสมบรณ (a complete unilateral cleft lip)

(ทมา: J Med Assoc Thai 2010; 93 (Suppl. 4): S34-S45)

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

72

รปท 2 ความพการของภาวะปากแหวงสองขางแบบสมบรณ (a complete bilateral cleft lip)

(ทมา: J Med Assoc Thai 2010; 93 (Suppl. 4): S46-S57)

ศลยแพทยไดใชความพยายามในการคนหาวธการทดทสดในการ ฟนฟสภาพของผปวยทมภาวะปากแหวงเพดานโหว แมวาจะมความแตกตาง กนเปนอยางมากของแนวทางการรกษาของชวงอายขวบปแรกในแตละ ศนยการดแลผปวย การผาตดซอมแซมปากแหวงและการแหวงของจมก แบบปฐมภมมความจำเปนเพอการคงสภาพของทงรปรางความสวยงาม และหนาทการทำงานของรมฝปาก นอกจากนน ยงอาจมการใชวธการจดสน เหงอกกอนการผาตด ไดมการดำเนนการในบางศนยการดแลผปวยรวมถงศนย การดแลผปวยปากแหวง เพดานโหว และความพการแตกำเนดของศรษะและ ใบหนา มหาวทยาลยขอนแกน (ศนยตะวนฉาย) ทงนเพอชวยในการจดตำแหนง ของเพดานปากปฐมภม หรอ สวนของสนเหงอก กอนการผาตด

ตารางท 1 แนวทางการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวแบบสหวทยาการของศนยตะวนฉาย

1 (a complete unilateral cleft lip) ( : J Med Assoc Thai 2010; 93 (Suppl. 4): S34-S45)

2 (a complete bilateral cleft lip)

( : J Med Assoc Thai 2010; 93 (Suppl. 4): S46-S57)

( )

1

73

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

วตถประสงคหลกของการผาตดรกษาเดกทมภาวะปากแหวง คอ ความสวยงามและหนาทการทำงาน ทำใหรมฝปากและจมกมลกษณะใกลเคยง กบคนปกตมากทสด การซอมแซมปากแหวงและการแหวงของจมก มกจะทำเมอเดกอายประมาณ 3 เดอน โดยใชกฎของสบ ไดแก อาย 10 สปดาห นำหนก 10 ปอนด หรอ 4.5 กโลกรม และฮโมโกลบน (hemoglobin) 10 กรม/เดซลตร ขนไป เหตผล คอ โอกาสเสยงทสงขนตอการใหยาระงบความรสก และการเสรมสรางกลามเนอรมฝปากจะทำไดยากกวาในเดกทมอายตำกวา 3 เดอน สำหรบเดกทไดรบการรกษาโดยการจดสนเหงอกกอนการผาตด การ ซอมแซมปฐมภมจะทำทอายประมาณ 4-6 เดอน การเตรยมตวกอนการผาตด สงทสำคญทสด คอ คณพอคณแมของเดก ทมความผดปกตนควรจะรกคอ เดกสามารถทจะเจรญเตบโต มสตปญญา ฉลาดเฉลยวเหมอนเดกทวไป ถาพบวาเดกตวเลก นำหนกไมขน ทานนมไมได ซม ตองปรกษาแพทยทนท กอนเดนทางมาผาตดตามนดควรรกษาสขภาพ

0-3 (

)

3-4

12

4-6 ()

5

9-11 ( ) 10

18-21 (

)

3

10 10 4.5 (hemoglobin) 10 /

3 4-6

2

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

74

ของเดกอยาใหเปนหวดหรอถาเปนควรจะรกษาและเลอนการผาตดไปกอน ประมาณ 2 สปดาห

รปท 3 เดกทมภาวะปากแหวงขางเดยวแบบไมสมบรณกอนและหลงการผาตด

รปท 4 เดกทมภาวะปากแหวงขางเดยวแบบสมบรณกอนและหลงการผาตด

3

3

4

5

6

75

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

รปท 5 เดกทมภาวะปากแหวงสองขางแบบสมบรณกอนและหลงการผาตด

การดแลหลงการผาตด การยบยงเสนประสาทใตกระบอกตาระหวางการผาตดจะทำใหเดก

สบายและลดความเจบปวดไดประมาณ 6 ชวโมงหลงการผาตด หลงการผาตด สามารถใหอาหารไดโดยเรวทสดเทาทเปนไปได ถาเปนไปไดควรใชวธการ ใหอาหารแบบเดยวกบกอนผาตดไมวาจะเปนโดยการใชชอนปอนหรอโดยนม มารดา บดามารดาจะไดรบคำแนะนำในการทำความสะอาดรมฝปากโดยใช นำเกลอและขผงยาปฏชวนะบนแนวเยบแผลผาตดวนละ 2 ครง วสดการเยบ แผลอาจเปนแบบชนดละลายไดเพอหลกเลยงการตดไหมหลงการผาตด การ ใหขอมลทพอเพยง เชน คมอ สอวดโอ การสงเสรมการดแลดวยตนเอง และการฝกอบรม สำหรบการดแลบาดแผล และการดแลดานอนๆ หลงแผล ผาตดหายดแลวบดามารดาจะไดรบการแนะนำใหทำการนวดเบาๆ ทแผลเปน ตอเนองไปอกเปนระยะเวลาประมาณ 4-6 สปดาหหลงการผาตดเพอทำให แผลเปนนมและมความยดหยนทด

การผาตดรกษาเดกทมภาวะเพดานโหว เพดานโหว หมายถง การแหวงของเพดานปากทตยภม ซงประกอบดวย เพดานปากสวนแขงดานหลง เพดานออน และลนไก

4

5

6

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

76

ความสำเรจของการรกษาภาวะเพดานโหว ไมไดขนกบวธการผาตด หรอแนวทางการดแลผปวยวธใดวธหนงแตเพยงอยางเดยว แตจะเปนผลจาก การทศลยแพทยทมประสบการณทำงานรวมกบทมสหวทยาการ ตามหลกการ ของการดแลผปวยอยางเครงครด การกำหนดชวงอายทเหมาะสมของการผาตด เสรมสรางเพดานโหว จะทำใหไดรบผลลพธซงมการทำงานดานการพดทเปน ปกต โดยทไมเกดผลกระทบทางดานลบตอการเจรญเตบโตตามปกตของกระดก ขากรรไกรและใบหนา เปาหมายและวตถประสงคดานการทำงานของการ ผาตดเสรมสรางเพดานโหว สามารถแบงออกได เปน 3 ดาน คอ ดานการพด ดานการทำงานของหและการไดยน และดานการเจรญเตบโตของกระดก ขากรรไกรและใบหนาทใกลเคยงปกต ภาวะเพดานโหว ในเดกตองการการดแลทมการวางแผนระยะยาว ซง เรมตนทนทหลงคลอด จนกระทงมการเจรญเตบโตของใบหนาโดยสมบรณ ปญหาทอาจจะเกดขนในผปวยเพดานโหว คอ ปญหาการใหนมและดาน โภชนาการ การตดเชอของชองหชนกลาง การสญเสยการไดยน การพดท ผดปกต และการเจรญเตบโตทไมเปนไปตามปกตของใบหนา ความบกพรอง ทสำคญทสด คอ การทำงานทผดปกตทางการพด ไดแก การพดเสยงขนจมก หรอลมรวทางจมก การผาตดสวนใหญจะผาตดกอนเดกจะหดพด กคอ ประมาณ 1 ขวบถง 1 ½ ขวบ เพอลดโอกาสผลกระทบตอการเจรญเตบโตของ กระดกขากรรไกรบน และโอกาสพดชดเหมอนเดกปกตมากทสด สำหรบการเตรยมตวกอนผาตด กจะเหมอนกบการมาผาตดรกษา ความผดปกตปากแหวง สวนวธการผาตดจะมวธการดงรปท 6

รปท 6 ภาพวาดภาวะเพดานโหวกอนและหลงการผาตด

6

1 – 2

3

4-6

77

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

การดแลหลงการผาตด เนองจากการผาตดเยบปดเพดานอาจจะม เลอดออกได สวนใหญจะเปนเลอดจางๆ ปนกบนำลาย มกจะหายไปภายใน 1 - 2 วนหลงผาตด บดามารดาควรจะดแลเอาใจใสเดกชวงแรกหลงผาตดให เปนกรณพเศษ หามใหเดกเอาของเลน ชอนหรอมอเขาปาก อยางนอย 3 สปดาห มฉะนนแผลอาจจะแยกและมเลอดออกได อาหารทใหทานควรเปนอาหารออนๆ เชน ขาวตม ไขตม เนอปลานง หลงทานอาหารหรอนม ควรบวนปาก ทำความสะอาดทกครง หลงจากแผลหายแพทยทใหการรกษาจะนดเดกมาตรวจและฝกพด เพอ ทจะตดตามวาเดกสามารถพดไดชดเจนหรอไม มนอยรายทจะตองทำการผาตด เพมเตม เชน เกดรรวทเพดานปาก หรอเกดภาวะความบกพรองของการทำงาน ของเพดานออนกบผนงคอ ซงมกจะทำตอนอายประมาณ 4-6 ขวบ

สรป เดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวจะมความพการทเหนมองเหนได

ชดเจน และควรไดรบการดแลรกษาโดยวธการทมการประสานงานกนเปน อยางดโดยทมสหวทยาการ วธการผาตดควรเปนการเสรมสรางแบบ บรณาการและเสรมหนาทการทำงานของภาวะปากแหวงและการแหวงของ จมก การปรบปรงคณภาพของการดแลและการจดการแบบสหวทยาการ การตดตามและประเมนผลผปวยในระยะยาว และการเทยบเคยงเพอ ยกระดบคณภาพของวธการรกษาและผลลพธของการรกษาตามชวงอาย ทสำคญของผปวย

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 7ปญหาทางการไดยนในเดกปากแหวงเพดานโหว

พนดา ธนาวรตนานจกฤษณา เลศสขประเสรฐ

ปญหาทางการไดยน นบเปนปญหาทสำคญและพบไดบอยมากใน เดกปากแหวงเพดานโหวเกอบทกราย สาเหตเนองจากมโครงสรางของ เพดานทผดไปจากปกต โดยเฉพาะกลามเนอบรเวณเพดานทขาดหายไป หรอทำหนาทไดไมสมบรณ ทำใหมผลกระทบตอการระบายอากาศในหชน กลางผานทางทอปรบความดนของหชนกลาง (ทอยสะเตเชยน) กอใหเกด ภาวะนำขงในหชนกลาง ซงจะสงผลกระทบตอการรบฟงเสยง รวมไปถงพฒนา การทางภาษาและการพดดวย ในเดกบางรายอาจมพยาธสภาพของหชน ในรวมดวย ทำใหเดกมปญหาทางการไดยนรนแรงมากยงขน ดงนนเดก ปากแหวงเพดานโหวทกรายควรไดรบการตรวจการไดยน เพอใหแนใจวา เดกมการไดยนปกต เพราะหากตรวจพบการไดยนผดปกต หรอมภาวะ ความผดปกตของหชนกลาง แพทยจะไดทำการรกษาอยางถกตองเหมาะสม เพอปองกนภาวะแทรกซอนทอาจทำใหเดกสญเสยการไดยนอยางถาวร

การตรวจการไดยนในเดก การตรวจการไดยนในเดกเลกจะทำไดยาก เนองจากโครงสรางของ หเดกมขนาดเลกประกอบกบภาวะทเดกยงไมรความ มกจะมความกงวล และกลวการตรวจ จงไมคอยใหความรวมมอในการตรวจ อยางไรกตาม นกแกไข การไดยนผทำการตรวจจะพจารณาเลอกวธการตรวจทเหมาะสมกบเดกแต ละวย รวมทงการใชของเลนและจตวทยาในการทำใหเดกคลายความวงกลและ รวมมอในการตรวจได

อายแรกเกด – 6 เดอน ใชวธการตรวจแบบคดกรองเพอดวาเดกมการตอบสนองตอเสยง หรอไม โดยการปลอยเสยงความถ 3000 เฮรทซ ความดง 85 เดซเบล

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

80

แลวสงเกตปฏกรยาของเดก เชน ไดยนเสยงแลวหยดดดนม กลอกตา กระพรบตา ขยบแขนขา เปนตน หากไมมปฏกรยาตอบสนอง ตองทำการตรวจพเศษ เพมเตม

อาย 6 เดอน – 3 ป เดกวยนจะเรมหนหาทศทางของเสยงในแนวราบ (ซาย – ขวา) ผตรวจ จะใหเดกนงตกผปกครอง ใหเลนของเลนท ไมมเสยง ผตรวจแนะนำให ผปกครองนงนงๆ และไมตองสะกดเดกเวลาทไดยนเสยงเรยกเดกหรอเสยงอนๆ ผตรวจจะปลอยเสยงเรยกชอเดกทางลำโพงซงอยหางจากตวเดกประมาณ 90 ซม. ทางซายและทางขวา โดยเรมจากเสยงเบาแลวคอยๆ เพมขนทละ 5 เดซเบล โดยวธการสงเกตพฤตกรรมการตอบสนองตอเสยงของเดก กจะทราบ ไดคราวๆ วาเดกไดยนหรอไม และสญเสยการไดยนมากนอยเพยงใด

รปท1 การตรวจการไดยนในเดก รปท 2 เดกหนไปมองลำโพงเมอไดยนเสยง(ทมา : โรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน)

อาย 3 ป ขนไป เดกวยนเรมทำตามเงอนไขไดแลวหากเดกอารมณดและไมกลว ผตรวจจะใหใสหฟงใหเดกแลวตงเงอนไขใหเดกฟงเสยงสญญาณปดๆ ทกครงท ไดยนเสยงปดๆ ใหหยอดบลอก เมอเดกเขาใจแลว ผตรวจ กจะใสสญญาณ ตงแตความถ 250 – 8000 เฮรทซ แลวหาจดทเรมไดยน บนทกผลตรวจในตารางทเรยกวา ออดโมแกรม

81

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

รปท 3 เดกรอฟงเสยงหากได รปท 4 ตวอยางออดโอแกรม ยนจะหยอดบลอก ในคนทมการไดยนปกต(ทมา : โรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน)

การตรวจสมรรถภาพหชนกลาง เนองจากเดกปากแหวงเพดานโหว มกจะมปญหาสำคญทพบบอยคอ ภาวะ นำขงในหชนกลาง ซงจะสงผลใหเดกมการสญเสยการไดยน และถาหาก ปลอยทงไว จะทำใหเปนโรคหชนกลางอกเสบเรอรง ยากแกการรกษา อาจทำให เดกมการสญเสยการไดยนถาวรได ดงนน เดกปากแหวง เพดานโหวทกราย จะตองไดรบการตรวจสมรรถภาพหชนกลาง การตรวจไมยงยากซบซอน เพยง แตใหเดกนงนงๆ ผตรวจอาจนำของเลนใหเดกเลนเพลนๆ หรอหากเดกกลวมาก กรอใหเดกหลบ ผตรวจจะใสทอ (probe) ทมจกยางนมๆเขาไปในชองหชน นอก เดกจะไมเจบเพยงแตจะรสกแนนๆในชองหเลกนอย หลงจากนนจะ ปลอยเสยงและดนลมเขาในห แลวดผลจากกราฟทางหนาจอของเครองตรวจ (ดงภาพ) หากเดกอยนงๆ จะใชเวลาตรวจเพยง 3 – 5 นาท เทานน จากผล ของการตรวจจะทำใหทราบไดทนทวา หชนกลางปกตหรอผดปกตอยางไร แพทยจะไดทำการรกษาไดถกตอง

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

82

รปท 5 การตรวจสมรรถภาพหชนกลาง(ทมา : โรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน)

สำหรบเดกปากแหวง เพดานโหว ทมพยาธสภาพของหชนใน จะทำให เกดปญหาทางการไดยนแบบประสาทหเสอม ซงจะมปญหาพดไมไดรวมดวย กรณนเดกจะตองไดรบการตรวจพเศษเพมเตมเชน การตรวจระดบการไดยน ทกานสมอง เพอใหรระดบการไดยนทแนนอน หากยงมการไดยนทหลง เหลออยกอาจไดรบประโยชนจากการใสเครองชวยฟง และรบคำแนะนำจากนก แกไขการไดยนเพอเลอกเครองชวยฟงทเหมาะสม และฟนฟสมรรถภาพทาง การไดยนและการพดตอไป

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 8การพดและภาษาในเดกปากแหวงเพดานโหว

เบญจมาศ พระธาน

ทกษะดานภาษาและการพดของเดกจะพฒนาไปไดอยางปกตไดจะตอง ประกอบไปดวยปจจยหลายอยาง เชน การมโครงสรางของอวยวะทใชในการพด การไดยน สมอง จตใจ รางกาย และสงแวดลอมทปกต ขนตอนการพฒนาทกษะ ดานภาษาและการพดของเดกม 2 คอ ดานการพดและดานความเขาใจ ดานการพดเรมจากการแสดงออกดวยการรองไหและตอบสนองตอ เสยงในสงแวดลอมตแตแรกเกด แลวจงพฒนาการเลนเสยงคนเดยว การ สงเสยงทไมมความหมายเพอสอสารกบผอน และพดเปนคำทมความหมาย คำแรกเมออายประมาณ 1 ป หลงจากนนการพฒนาภาษาและการพดจะ เพมขนอยางรวดเรวจนสามารถพดเปนคำคำ หรอพดเปนประโยคยาว 2 คำ, 3 คำ และ 4 คำ เมอมอาย 2 ป, 3 ป และ 4 ป ตามลำดบ เชน เดกอาย 1 ป พด “นม” อาจจะหมายถง “ขอนม” “นมหมด” หรอ “นมหก” โดยผฟงตองดสถานการณประกอบ เดกอาย 2 ป พด “หวนม” “ขอนม” เมอตองการดมนม เดกอาย 3 ป พด “แมขอนม” “แมนมหมด” เพอบอก ความตองการดมนมอกหรอขอนมเพม สวนเดกอาย 4 ป พด “แมขอดมนม” “นมหมดขวดแลว” เมอตองการจะขอดมนมอกหรอขอนมเพม เปนตน ความซบซอนทางไวยกรณ คำศพท และภาษาจะพฒนาเพมขนจนเกอบ สมบรณอายประมาณ 4 ป และจะพฒนาตอจนสมบรณเมออายประมาณ 7 ป (รปท 1) สำหรบดานความเขาใจ เดกเรมพฒนาจากการทมการตอบสนอง ตอเสยงตงแตอาย 1 เดอน โดยเดกจะแสดงทาทางตกใจเมอไดยนเสยง การสนใจตอเสยงพด การหนหาทศทางของเสยง การตอบสนองตอคนท คนเคยและการรจกชอตวเอง และพฒนาตอจนกระทงเขาใจคำพด คำกรยา คำคณศพท คำวเศษณ ประโยคตางๆ และเรองเลางายๆ ในชวตประจำวนได (รปท 1)

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

84

สวนในเรองของการพฒนาการแปรเสยงหรอการออกเสยงไดอยาง ชดเจนนน โดยทวไปจะเรมออกเสยงไดชดในแตละกลมเสยงตามอาย และความ พรอมของทกษะการเคลอนไหวของอวยวะทเกยวของกบ การพด เดกไทยจะ เรมพฒนาการแปรเสยงตางๆ ดงตารางท 1

2 + ป 5-7 5-7 ป

1-2 ป 1-2 ป

9 เดอน 1 ป

8 เดอน 9-10 เดอน

4 เดอน 3-6 เดอน

2 เดอน 2 เดอน 2½ ป

1 เดอน 0-2 เดอน

ก. ดานความเขาใจ ข. ดานการพด

รปท 1 ขนตอนการพฒนาภาษาและการพด

การเขาใจประโยค ปฏบตตามคำสง 2 ขนตอน รจกหนาทของสงของ เขาใจคำกรยา

คำคณศพทและเรองเลางาย ๆ

การรจกอวยวะรางกาย ขาวของ เครองใชในชวตประจำวน

สตวเลยงและบคคลทคนเคย

ทำตามคำสงงาย ๆ

การตอบสนองตอคนทคนเคยและรจกชอตวเอง

การหนหาทศทางของเสยง

การสนใจตอเสยงพด

การตอบสนองตอเสยง

การพฒนาภาษา การแปรเสยง นำเสยงและจงหวะของการพด

การพดเปนวล / ประโยค / ภาษาเดก

การพดคำแรกทมความหมาย

การพดตามแบบไมรความหมาย

การสงเสยงเพอสอความหมายกบคนอน

การสงเสยงออแอคนเดยว

การสงเสยงแบบปฏกรยาสะทอน

85

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ตารางท 1 การพฒนาการแปรเสยงของเดกไทย

ก. ทศทางลมขณะพดของคนปกต ข.ทศทางลมขณะพดของบคคลปากแหวงเพดานโหวรปท 2 ทศทางลมขณะพดของคนปกตและบคคลปากแหวงเพดานโหว

อาย/ป เสยงทพดไดชด

2 1/12 – 2 6/12 ม น ค อ ห ย วรรณยกตและเสยงสระสวนใหญ2 6/12 – 3 ก บ ป ว วรณยกตและเสยงสระทงหมด3 1/12 – 3 6/12 พ จ ท ต ล แมสะกดทกแม3 7/12 – 4 ง ด4 1/12 – 4 6/12 ฟ 4 7/12 – 5 ช 5 1/12 – 5 6/12 ส*

7+ ร

*การศกษาอนพบวาเดกไทยปกตสามารถออกเสยง ส ไดชดเจนในชวง อายทแตกตางกน - ลนดา (2538) พบวาเดกไทยปกตสามารถออกเสยง ส ไดชดเจน ในชวงอาย 3 ½ - 4 ป - ดารณ (2541) พบวาเดกไทยปกตสามารถออกเสยง ส ไดชดเจน ในชวงอาย 7-7 ป5 เดอน การทำงานของเพดานออนและผนงคอประสานงาน กนเปนกลไกทสำคญอกอนหนงสำหรบการพด ในขณะพดเพดานออนหรอลน ไกจะถกยกขนไปทางดานหลง เพอไปสมผสกบผนงคอซงจะหดรดตวเขาหา เพดานออน (รปท 2)เพอปดกนชองระหวางปากและจมก ในเดกปากแหวง เพดานโหวหรอเพดานโหวอยางเดยวแมวาจะไดรบการผาตดซอมแซมเพดานแลว ผปวยสวนหนงยงคงมความบกพรองของกลไกการทำงานของเพดานออนและ ผนงคอ และมชองเปดระหวางปากและจมก (ชองเพดานออนและผนงคอหอย) กวางกวาคนปกตขณะพดอากาศและเสยงพดจงออกมาทางจมกมากผดปกต เสยงพดจงขนจมกมากเกนไป เชน พด “หมาไม” แทน “ปาไม” “หมามา” แทน “ปาปา” เปนตน

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

86

ปญหาทางภาษาและการพดของเดกปากแหวงเพดานโหว เดกปากแหวงอยางเดยวถาไดรบการผาตดซอมรมฝปากตงแตเลกๆ มก จะไมมปญหาดานภาษาและการพด สำหรบเดกปากแหวงเพดานโหวหรอ เพดานโหวอยางเดยวสวนหนงทมพฒนาภาษาและการพดอยในเกณฑปกต หรอชากวาปกตเลกนอยถาไดรบการผาตดเยบซอมเสรมรมฝปากและเพดาน รวมทงการสงเสรมการพฒนาภาษาและการพดแตเนนๆ แตในรายทไดรบการ ผาตดซอมเสรมรมฝปากและเพดานชา หรอไดรบการผาตดซอมเสรมแลวแต ยงคงมความบกพรองของการทำงานของเพดานและผนงคออย จะทำใหเดกม ปญหาทางภาษาและการพดหลายอยางรวมกน ไดแก 1. การพฒนาภาษาชากวาวย เนองจากเดกเพดานโหวจะพดเสยงขนจมก และพดไมชดทำใหคนอน ฟงไมคอยรเรอง ตองถามซำบอยๆ หรออาจมปฏกรยาไมดจากผอน เชน แสดงสหนาไมเขาใจ การพดแทนในเดกกรณทเดกพดแลวคนฟงไมเขาใจ เดกจงขาดโอกาสทจะพฒนาภาษาและการพดตามเกณฑปกต เปนตน เดกเหลานจงไมอยากพด หรอไมตงใจพดเทาทควร จากการศกษาพบวาเดก เพดานโหวจะพดคำแรกชากวาปกต มคำศพทจำกด ความยาวและความ ซบซอนของประโยคนอยกวาคนปกต นอกจากนเดกอาจมปญหาเรองการ ไดยน หรอหนำหนวก ทำใหเดกไดยนไมชด ทำใหเดกไมไดยนหรอไดยน ไมชด และ/หรอเดกปากแหวงเพดานโหวบางรายอาจมปญหาเรองความ พการซำซอน หรอเชาวนปญญาตำกวาเกณฑปกต สงผลใหเดกมการพฒนา ภาษาและการพดลาชาได 2. ปญหาดานการพด การพดไมชด เดกเพดานโหวจะมความบกพรองของโครงสรางของ การทำงานของอวยวะทเกยวของกบการพดหรอฐานกรณของเสยงพด ท ใชเพดานและเพดานออน ทำใหเสยงพดท ใชฐานกรณ หรออวยวะท ใช ในการออกเสยงพดดงกลาวไมชด เชน พดเสยง “อ” แทน “ก, ข, จ” เปนตน หรอจากการทเดกมความบกพรองของโครงสรางและการทำงาน ของเพดานออนและผนงคอหอยทำใหเสยงขนจมกมากเดกจงพยายาม ลดเสยงขนจมกโดยการชดเชยดวยการใชเสยงทมฐานกรณ หรออวยวะท ใชในการออกเสยงพด อยตำกวาเพดานออนและผนงคอ หรอเสยงทออกจมก

87

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

แทนเสยงท ใชฐานกรณ หรออวยวะท ใชในการออกเสยงพด ในปากเชน พดเสยง “อ,ห” แทนเสยง “บ,ป,ซ,ฟ” เปนตน - การพดเสยงขนจมก ดงไดกลาวแลววาความบกพรองเพดานออนและ ผนงคอจะทำใหลมและเสยงพดออกทางจมกมากกวาปกต เดกจงพดเสยง ขนจมกตลอดเวลา - การพดมลมรวออกทางจมก ในรายทมความบกพรองของเพดานออน ของผนงคอมากๆ เวลาพดจะมเสยงลมรวออกทางจมกและเสยงออตลอดเวลา - การพดเสยงผดปกต การทเดกพดเสยงขนจมกมากๆ ความดงใน การพดจะลดลงประมาณ 5-10 เดซเบล เดกจงพยายามชดเชยดวยการพด ตะเบงเสยงใหดงกวาปกตเพอชดเชยความดงทขาดหายไปทางจมก ทำให สายเสยงทำงานหนก มการบดเกรง แลวเกดการฉกขาดของเสนเลอด ทมาเลยงเสนเสยง และเกดอาการบวมแดง อกเสบตามมาได ในบางราย อาจกลายเปนปมเนอทสายเสยง เสยงพดจงแหบ เบา มลมแทรก และ พดเสยงระดบเดยวตลอด

การปองกนและการแกไขปญหาทางการพดและภาษา สำหรบโปรแกรมการปองกน และรกษาปญหาทางการพดและภาษาใน เดกปากแหวงเพดานโหว ใชหลกเชนเดยวกบเดกปกต โดยแบงเปน 3 ระยะ คอ - ระยะทเดกมอาย 3-12 เดอนแรก พอแมของเดกปากแหวงเพดานโหว ควรจะไดพบกบนกแกไขการพด เพอรบทราบขอมลเกยวกบการพฒนาภาษา และการพดปกต และปจจยทเกยวของรวมทงปญหาทางภาษาและการพดใน เดกปากแหวงเพดานโหว ตลอดจนวธการปองกนและการแกปญหาทอาจ เกดขน โดยการสอนแสดงการกระตนใหเดกออกเสยงอออา การสงเสยงโตตอบ กบคนอน การพดตามและการพดคำแรกทมความหมาย - ระยะทเดกมอาย 1-3 ป เปนระยะทพอแมควรจะไดรบโปรแกรมการ กระตนการพฒนาภาษาและการพด ตลอดจนการสอนแสดงเพอนำเอาโปรแกรมในคลนกไปสอนตอทบาน ทงในดานการขยายจำนวนคำศพท ความยาวของประโยคทพด และการออกเสยงพดใหชดเจนมากขนตามลำดบ - ระยะ 3 ปขนไป เปนระยะททำการแกปญหาดานพฒนาภาษาและ การพดอยางจรงจง โดยจะเนนใหเดกมพฒนาภาษาและการพด การแปรเสยง

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

88

และความกองของเสยงอยในเกณฑปกตหรอใกลเคยงใหมากทสดเทาทจะ ทำได นกแกไขการพดจะทำการทดสอบความสามารถในการใชภาษาและการพด การแปรเสยง และการทำงานของเพดานออนและผนงคอโดยละเอยด และ วางแผนการแกไขปญหาอยางเปนทางการ ในระยะนพอแมจะตองนำเดกมารบ การรกษาบำบดเปนประจำทกสปดาห ทกสปดาหเวนสปดาห หรอทกเดอน ตามความรนแรงของปญหาและความจำเปน ในรายทเพดานออนทสนเกนไป หรอมเพดานออนทยาวแตไมสามารถ เคลอนไหวใหเกดกลไกการปดชองคอระหวางเพดานออนและผนงคอหอยไดด ขณะพดนน อากาศและเสยงพดคงไหลออกทางจมกมากเกนไป ทำใหเสยงขน จมกหรอมเสยงลมรวออกจมกเวลาพดตลอดเวลา กรณเชนนอาจจะตองทำการ ตรวจพเศษ เพอประเมนการทำงานของกลไกการปดชองคอระหวางเพดาน ออนและผนงคอโดยละเอยด ดวยการสองกลองทางจมก หรอการถายเอกซเรย ภาพเคลอนไหวการทำงานของกลไกดงกลาวขณะพด ขอมลทไดจากการตรวจ เหลานจะชวยในการตดสนใจวามความจำเปนตองทำการผาตดซอมเสรม เพดานออนและผนงคอหอยเพมเตมหรอไม จากแผนการรกษาจะเหนไดวาเดกปากแหวงเพดานโหว จำเปนตองพบ นกแกไขการพดตงแตระยะขวบปแรกและตดตามจนกระทงมความสามารถ ดานภาษา การแปรเสยง เสยงพดและการสนพองของเสยงอยในเกณฑ ปกตหรอใกลเคยงกบปกตมากทสด ซงบางรายตองตดตามผลการรกษา ระยะยาวจนกระทงวยรน ดงนนพอแมของเดกจงควรเปนแบบอยางการพดทด และสรางเสรมประสบการณการพดทถกตองใหกบเดกตงแตเยาววย ภายใต คำแนะนำของนกแกไขการพด ซงถาเดกไดรบการดแลและปองกนปญหาดาน ภาษาและการพดเปนอยางดแลว เดกเหลานจะสามารถพฒนาภาษาและการ พดตามเกณฑปกตได

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 9การดแลปญหาหในผปวยเดกทมเพดานโหว

สงวนศกด ธนาวรตนานจ

ปญหาทางหคอจมกเปนปญหาทพบบอยในผปวยเพดานโหวทสำคญคอ ปญหาของการมนำคงในหชนกลางหชนกลางอกเสบ ไซนสอกเสบ และการพด ในทนจะกลาวถงเฉพาะปญหาทางห

กลไกของการไดยน การทคนเรายนเสยงปกตไดตองอาศยอวยวะทสำคญคอ ห และ สมอง หแบงออกเปน 3 สวน (ดรปท 1) คอ 1. หชนนอก ประกอบดวยใบห รห และแกวห 2. หชนกลาง เปนโพรงอากาศขนาดเลกทอยถดจากแกวหเขาไป ภายใน มกระดกเลกๆ 3 ชนคอ กระดกคอน กระดกทง และกระดกโกลน โดยมแกว หแยกหชนกลางออกจากหชนนอกหชนกลางตดตอกบชองหลงโพรงจมกโดย อาศยทอยสเทเชยน (ดรปท 1) ทอนมความสำคญมากในการทำงานของหชน กลาง ทอยสเทเชยนมหนาททสำคญคอปรบความดนของหชนกลางใหเทากบ ความดนของบรรยากาศขางนอก นอกจากนยงมหนาทในการปองกนไมใหเชอ โรคหรอสงแปลกปลอมจากชองหลงโพรงจมกหลดเขาไปในหชนกลาง และยง เปนทางระบายของสงคดหลงจากหชนกลางออกสชองหลงโพรงจมก 3. หชนใน มอวยวะทสำคญ 2 อยางคอ อวยวะทมเซลลประสาทสำหรบ รบพลงงานเสยง และอวยวะททำหนาทในการควบคมการทรงตวของรางกาย ในกลไกของการไดยนหชนนอกจะรบพลงงานเสยงแกวหและหชนกลางจะทำ หนาทขยายพลงานเสยงทเขามาทางหชนนอกแลวสงตอเขาไปยงเซลลประสาท รบเสยงในหชนในเพอสงไปยงสมองซงทำหนาทในการแปลสญญานใหคนเรา เขาใจความหมาย

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

90

ความผดปกตของการไดยนแบงออกเปน 3 ชนดคอ 1. ความผดปกตในการนำเสยงเกดจากความผดปกตทเกดขนในหชน นอกและ/หรอหชนกลาง เชน มขหอดตน หชนกลางอกเสบ 2. ความผดปกตของประสาทรบฟง เกดจากการทำงานทผดปกตของหชนในและ/หรอสมอง

รปท 1 สวนประกอบห

3. ความผดปกตในการนำเสยงรวมกบความผดปกตของประสาทรบฟง เดกทมเพดานโหวมกมปญหาของหชนกลางอกเสบบอยกวาเดกทวไป ซงความผดปกตดงกลาวเปนความผดปกตในการนำเสยง ซงสามารถรกษา ใหหายงายกวารายทมประสาทหเสย ความผดปกตของการไดยนในเดกเพดานโหว โดยทวไปเดกทวไปมโอกาสเกดหชนกลางอกเสบบอยกวาผใหญสาเหต ทสำคญนอกจากเดก จะมปญหาของการเกดหวดบอยกวาผใหญแลวยงพบวา ทอยสเทเชยนเปนปจจยทมความสำคญมาก ตอการอกเสบของหชนกลาง ในเดก ทอนสนและวางตวในแนวคอนขางราบมากกวาผใหญ (รปท 2) ทำใหเชอโรคท อยในชองหลงโพรงจมกมโอกาสหลดเขาไปในหชนกลางไดงายกวาในผใหญ ในภาวะปกตทอยสเทเชยนจะปดแตเมอกลนทอนกจะเปดซงเมอมการ เปดจะทำใหอากาศผานเขาไปในหชนกลางไดทอยสเทเชยนจะเปดไดตอง อาศยกลามเนอมดหนงทเกาะยดระหวางเพดานปากกบทอยสเทเชยนในผปวย

3

( 1) 1. 2. 3

( 1)

3. 2

3

1. /

2. /

3.

1

91

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ทมเพดานโหวกลามเนอมดนจะเกาะยดบรเวณเพดานปากไดไมแนนทำใหเปด ทอยสเทเชยนไดยากกวาคนปกตเมอทอนเปดไดยากจะทำใหความดนในหชน กลางตำกวาความดนในบรรยากาศขางนอกซงจะมผลทำใหแกวหถกดดเขาไปใน หชนกลางและอาจมการหลงนำจากเสนเลอดเขามาในหชนกลางอกดวยเมอทง ไวนานๆ จะทำใหเกดหชนกลาง อกเสบเรอรงผปวยจะไดยนเสยงลดลงหรอถา เปนมากๆ แกวหอาจจะทะลได การทเดกเพดานโหวมปญหาของการทำงาน ของทอยสเทเชยนยงสงผลทำใหเกดการอกเสบตดเชอแบคทเรยขนในหชน กลางแบบเฉยบพลนไดบอย

รปท 2 เปรยบเทยบทอยสเทเชยนระหวางเดกกบผใหญ

อาการของเดกเพดานโหวทมปญหาหชนกลางผดปกต ผปกครองเปนบคคลทสำคญมากในการทจะบอกวาเดกมความผดปกต ของการไดยนหรอไม โดยสงเกตจากสงตอไปน เมอเรยกเดกแลวเดกไมคอย มการตอบสนอง เชน ไมหนไปตามเสยงทเรยก เดกเปดเสยงโทรทศน หรอ เสยงวทยดงกกวาปกต เดกมการพฒนาการเรยนชา เดกมการพฒนาทางดาน การพดและการใชภาษาชากวาเดกในวยเดยวกน บางครงเดกอาจจะมความรสกรำคาญในหและใชมอขยใบหบอยๆ ในเดก ทมการอกเสบตดเชอในหชนกลาง เดกอาจจะรสกปวดห ซงผปกครองอาจจะ สงเกตไดจากการทเดกจะกวนกวาปกต หรอขณะหลบแลวเดกจะตนขน มาแลวรองไห หรอไมยอมนอนเลย หากอกเสบมากๆ อาจพบมหนองไหล ออกมาจากรห

( 2)

1. 2. 3. 4.

2

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

92

ผลเสยของความผดปกตของการไดยนในเดก วยเดกเปนวยทกำลงมการพฒนาการเรยนรในหลายๆ ดานการทเดกม ปญหาของการไดยนนานๆ จะทำใหเดกไดยนเสยงทประกอบขนเปนคำพด ไดไมครบถวนทกคำซงจะสงผลเสยอยางมากตอการพดของเดกทำใหเดก เปลงเสยงไมถกตองและมปญหาของการใชภาษานอกจากนยงมผลตอการ พฒนาทางดานสตปญญาอกดวย

วธรกษาความผดปกตของการไดยนในเดกเพดานโหว เดกทมเพดานโหวจะตองไดรบการดแลจากแพทยห คอ จมกอยางใกลชด และจะตองไดรบการตรวจการไดยนทกรายเพอประเมนระดบของการไดยน วามความผดปกตมาก นอยเพยงใด ในรายทมความผดปกตของการไดยนมาก และพบมนำเกดขนในหชนกลาง แพทยจะพจารณาทำการเจาะแกวหและใส ทอเลกๆไวทแกวห (รปท3) เพอเปนทางระบายนำ และเปนทางปรบความดน ในหชนกลางใหเทากบหชนนอก โดยทวไปถาผปวยเปนเดกเลก แพทยจะทำ การเจาะแกวหโดยการวางยาสลบ และนยมทำในครงเดยวกบการผาตดซอมแซม เพดาน เดกทมความผดปกตของการไดยนนอย ถงแมวาจะมนำคงอยใน หชนกลาง แพทยกอาจจะพจารณาเฝาตดตามดการเปลยนแปลงไปเรอยๆ เพราะเมอเดกโตขน ปญหาทางหอาจจะหายไปเองได การดแลผปวยหลงผาตดเปนสงสำคญทผปกครองเดกพงทราบทสำคญ จะตองระวงไมใหนำจากภายนอกเขาไปในหชนนอกโดยอาจจะใชสำลอดรห หรอใสหมวกอาบนำคลมใบหในขณะอาบนำ ทอทใสไวตอมามกจะหลดออกจาก แกวหเองภายใน 3-6 เดอนและรแกวหทเจาะไวมกจะหายสนทไดเอง

รปท 3 การใสทอระบายทแกวห ก. การเจาะแกวห ข. สะภาพของทอระบายเมอใสลงไปในแกวห

( 3)

3-6

3 A. B.

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 10การดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว ชวงระยะวยนกเรยน

บวรศลป เชาวนชนนรมล พจนสนทร

การดแลเรองภาพลกษณของใบหนาและการพจารณาดานการผาตด การเขาสวยนกเรยน เปนเสนทางทสำคญของบตรหลาน การทเดกไดเขา สโลกทกวางและขยายมากขนดวยความมนใจเปนสงทสำคญ ซงจะไดมาจากการ ใหความชวยเหลอ ใหกำลงใจจากบดามารดา นอกจากนน บดามารดายงตองการ ใหเดกมรปรางหนาตาและมเสยงพดทดทสดเทาทเปนไปได การประเมนโดย ทมสหวทยาการกอนเขาสวยนกเรยนมความจำเปนในการประเมนปญหาท สำคญเหลาน การผาตดแกไขจะขนกบความจำเปน สขภาวะและพฒนาการ ของเดกดวย ความจำเปนของการประเมนโดยทมสหวทยาการ คอ ทกๆ มตของการ ดแลเอาใจใสจะไดรบการประสานงานกนเปนอยางด โดยทวไปแลวการผาตด ยงมจำนวนนอยครงจะไดผลลพธทดกวาและรปรางใบหนาสามารถเปลยนแปลง ไปไดจนถงอาย 16-18 ป อยางไรกตามตองมการประเมนผลกระทบดานจตวทยา ในแตละชวงอายดวย การปรกษากบศลยแพทยและทมสหวทยาการ จะชวยใน การตดสนใจผาตดในชวงอายทเหมาะสมสำหรบผปวยดวย การประเมนภาวะปากแหวง ควรครอบคลมถงรปรางและการทำงานของ รมฝปาก รปรางและการทำงานของจมก รปรางและการทำงานของฟนและ สนเหงอก การพดและภาษา และจตวทยาสงคมดวย

การดแลดานการพดและภาษา ปญหาทตองตอบ คอ เสยงพดจะถกกระทบจากภาวะเพดานโหวหรอไม โดยทวไปเราคาดหวงวาเดกทมอาย 4 ป โดยไมมเพดานโหว จะสามารถสอสาร อยางมความหมายไดตลอดเวลา แตบางเสยงตองการพฒนาการตออก 4-5 ป ดงนนเสยงพดของเดกชวงเรมวยปฐมภมอาจจะยงไมสมบรณไดทกเสยง ในอดต ทผานมา เราอาจจะพบวามเดกเพดานโหวทไดรบการผาตดแลวจำนวนหนงยง

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

94

มปญหาดานการพดทยงไมไดรบการแกไข และตองถกทำใหแยกตวกบเพอน ในชนเรยน การผาตดทดขน การประเมนและแกไขการพดตงแตในระยะแรก ทำใหการพด การเปลงเสยงเปนไปไดดขน เมอเดกเขาโรงเรยน และมความ ใกลเคยงเดกปกตทไมมเพดานโหวมากขน อยางไรกตามยงมผปวยปากแหวง เพดานโหว จำนวนหนงทยงมปญหา ดานการพดและภาษา ซงอาจจะเปนปญหาจากการไมสามารถอดกนชองจมก ปญหาดานทนตกรรม หชนกลาง และการไดยน ดงนนเมอเดกมอาย 5 ป ควร ไดรบการประเมนอยางสมำเสมอ เพอบงชถงปญหาดานการพดและภาษา ปญหาหชนกลาง และปญหาการไดยน การดแลปญหาดานการพดในเดกเพดานโหวชวงวยเขาโรงเรยน ขนกบความสามารถในการปดชองเพดานออนกบคอหอย ในกรณทเดก ไมสามารถปดชองเพดานออนกบคอหอยได อาจตองการการผาตด เชน การซอมแซมกลามเนอเพดานออน หรอการเพมความยาวของเพดานออน การใชแผนเนอคอหอย เปนตน ในชวงทเดกอาย 5-12 ป แตการวนจฉย ความเพยงพอของการปดชองเพดานออนกบคอหอยนควรทำเรวทสดเทาท เปนไปได ซงอาจจะตองมการตรวจดานการพดหลายอยาง เชน การประเมน การออกเสยงโดยนกแกไขการพดและภาษา การสองกลองตรวจผานชองจมก การถายภาพรงสเคลอนไหวขณะพด ซงจะชวยในการพจารณาวาเดกจะได ประโยชนจากการแกไขการพดอยางเดยว หรอการผาตดรวมดวย ซงการรกษา จะตองเขาใจถงประโยชน ความเสยง และทางเลอกของการรกษาดวย หลงการ ผาตดเดกควรไดรบการตดตามและประเมนผลอยางสมำเสมอโดย ทมสหวทยาการ ควรมการสอสารอยางสมำเสมอ ระหวางทมสหวทยาการ ครประจำโรงเรยน และบดามารดา ปญหาเสยงพดขนจมกทเกดขนในเดกอาย 10-14 ป อาจจะเกด จากการยบตวของตอมอะดรนอยดทดานหลงของคอหอยเหนอตอเพดาน ออน นอกจากนน ปญหาการปดเพดานออนกบผนงคออาจจะเปนผลจากการ เจรญเตบโตของกระดกใบหนารวมดวยกได แมวาจะพบไดไมบอยกตามซง เปนเหตผลททำใหตองมการตดตามเดกปากแหวงเพดานโหวไปจนถงวยท เจรญเตบโตเปนผใหญสมบรณแลว นอกจากนนปญหาดานการพดอาจจะ เกดจาก ฟนทหายไป ฟนเกน ตำแหนงฟน หรอลกษณะการสบฟนทผดปกต

95

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ปญหาดานการไดยนและการพด ถาเดกไดรบการดแลดานหเปนอยางด จะทำใหการไดยนใกลเคยงกบเดกปกต การประเมนและตดตามอยาง สมำเสมอของการทำงานดานการไดยนและหมความสำคญ และควร ดำเนนการภายในโรงเรยน และถามปญหาควรไดรบการสงปรกษากบ แพทยโสตศอนาสก นกแกไขการไดยน และนกแกไขการพด มขอแนะนำ ในกรณทเดกปากแหวง เพดานโหวถกลอเลยนเกยวกบปญหาดานการพด คอ ใหคำตอบวาแพทยยงใหการรกษายงไมเสรจสมบรณ ซงครทโรงเรยนควรจะ เขาในสถานะของการรกษา และสงทคาดวาจะเกดขนกบเดกในชนปการศกษา นนๆ ดวย

รปท 1 ภาพเดกนกเรยนเพดานโหวกบเพอนๆ และครทโรงเรยน สงทเดก บอกวาตองการมากทสด คอ การพดชดและโอกาสทางการศกษา

การดแลดานทนตกรรม สวนใหญแลวเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวมกจะไมมฟนทสมบรณ การยมทสวยงามอาจจะเปนผลจากการรกษาทางทนตกกรมจดฟนทด รวมกบ การดแลฟนและสขภาพชองปากทด การรกษาผปวยปากแหวงเพดานโหวทม ประสทธภาพและประสทธผลควรเปนการดแลโดยทมสหวทยาการ ซงประกอบ ดวยบคลากรทางการแพทยและทนตแพทยในสาขาทเกยวของทจะมการวาง แนวทางและแผนการรกษารวมกน ทนตแพทยเฉพาะทางทเกยวของอาจ ประกอบดวย ทนตแพทยทวไปสำหรบเดก ทนตกรรมจดฟน ทนตกรรมประดษฐ และศลยศาสตรชองปากและขากรรไกร

1

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

96

ทนตแพทยทวไปสำหรบเดก สงทสำคญปฐมภม คอการปองกนฟนผ เดกทกคนควรไดรบการตรวจอยางสมำเสมอถงอาการแสดงถง ฟนผ และการ ตดเชอในวยเดกระยะเรมตน การแปรงฟนทถกวธ มความสำคญเปนอยางยง การเคลอบฟลออไรดชวยทำใหฟนแขงแรงขนและปองกนฟนผ ฟนนำนมม ความสำคญเนองจากจะเปนตวทคงสภาพชองวางสำหรบการขนทดแทน ของฟนแท ถาฟนนำนมถกถอนจะทำใหฟนซอนเลอนตวเขามาแทนและทำให ขาดชองวางทจะทำใหฟนแทงอกขนได เดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว อาจมปญหาฟนผไดหลายสาเหต ไดแก ฟนซทอยดานขางของการแหวง ขาดอนาเมลปกคลม ทำใหเกดฟนผไดงาย ฟนดานขางการแหวงมกจะเกดขน ซอนกนหรออยในตำแหนงทผดปกต ทำใหทำความสะอาดไดยาก นอกจากนน เดกบางคนมกจะรบประทานแตอาหารออน เนองจากไมมฟน หรอฟนอยผด ตำแหนงทำใหเพมโอกาสเกดฟนผจากการทำความสะอาดฟนไดยาก และตอง ไมรบประทานนำตาลมากเกนไป และตดตามการรกษากบทนตแพทยทวไป สำหรบเดกอยางสมำเสมอ บทบาทของทนตกรรมจดฟน มเปาหมายของการรกษาทางทนตกรรม จดฟนทสำคญ 3 ประการ คอ หนาทการทำงาน (การสบฟนทสมบรณ) ความสวยงาม (การสบฟนทดสวยงาม) และความคงทน จงตองมทง 3 สงน ในการวางแผนการรกษาเสมอ การรกษาทางทนตกรรมจดฟนไมไดเรมตนกอน การขนของฟนแทเสมอไป แตการรกษาบางอยาง เชน การขยายเพดานปาก หรอกระดกขากรรไกรบนอาจจะทำไดตงแตอายนอย การขยายเพดานปาก อาจทำรวมกบการปลกกระดกทสนเหงอกบรเวณรอยแหวง ทนตกรรมจดฟน จะชวยการเคลอนตำแหนงของฟนโดยการใชลวด แผนทองแดง และยาง ยดตดกบฟน เพอจดตำแหนงของฟนเขาสตำแหนงใหม การดแลสขภาพ ชองปากมความสำคญไปดวยกน ปญหาทเกดขนในเดกปากแหวงเพดานโหวอาจจะมปญหาเฉพาะ เชน ฟนซอนกน ฟนครอบกน หรอฟนไขวกน นอกจากนน การไมมกระดกบรเวณ การแหวงทสนเหงอกจะทำใหเกดการหายไปของฟนซใดซหนงหรอหลายซ ฟนอาจมความบกพรองของรปราง การคลมดวยอนาเมล หรอขนผดตำแหนง นอกจากนน อาจมปญหาขอการเจรญเตบโตของกระดกขากรรไกรบนดวย ซง ตองการการรกษารวมกนของศลยแพทยรวมกบทนตแพทยจดฟน

97

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ปญหาดานการเรยนร การอาน การออกเสยง และการเขยน เดกสวนใหญทมภาวะปากแหวง เพดานโหว สามารถทำไดดในชนเรยน เมอเทยบกบเดกอนๆ ทอยวยเดยวกน อยางไรกตามเดกปากแหวง เพดานโหวมก จะมประสบการณดานความยากในการเรยนเปนการเฉพาะ แมวาจะมความ สามารถดานสตปญญาทเปนปกตกตาม มปจจยจำนวนหนงทเกยวของกบภาวะ ปากแหวงเพดานโหวททำใหเพมปญหาดานการเรยนร เชน ปญหาดานการไดยน และโอกาสของการเกดปญหาในการเรยนรในดานการอาน การพด และการเขยน ซงทงบดา มารดา และครตองรบรปจจยเหลานดวย โดยทวไปแลวจะสามารถประมาณไดวา 10-20% ของเดกนกเรยนม ความบกพรองดานการเรยนร ความบกพรองดานการเรยนรมกจะเกยวของกบ ความออนแอในกระบวนการดานจตวทยาซงมผลตอการเรยนร ซงประกอบดวย ดานภาษา (เชน การพด การฟง การเปนเหตเปนผล) ดานความจำ (เชน การมองเหน และ/หรอ การไดยน ความจำทงระยะสนและระยะยาว) ดานทกษะการรบรเกยว กบการมองเหน (การลอกเลยนแบบ และการวางตวในสถานการณ) และดานการประสานงานของกลามเนอ เปนตน ไดมการศกษาหลายแหลงท แสดงวามปญหาดานการเรยนรท เปนปญหาเฉพาะและพบบอยในเดก ปากแหวง เพดานโหว

ปญหาดานจตสงคม ในการศกษาทางดานจตสงคมจำนวนมากเกยวกบผปวยทมปากแหวง เพดานโหว มกพบวาผลของความผดรปจะมผลตอผปวยนนโดยเฉพาะตอ ทศนคตตอตนเอง ดงนน การดแลผปวยเหลานจงตองอาศยทฤษฎทางจตวทยา เพออธบายใหเขาใจการพฒนาการของเดก ปฏกรยาของผปกครองทมบตร เปนปากแหวงเพดานโหว ความสมพนธของมารดาและบตร และผลตอทศนคต ตอตนเอง ซงการพฒนาการนยมอธบาย โดยการแบงผปวยออกเปน 5 กลมอาย ตามการพฒนาการของเดกจะมหลกการ ดงตอไปนคอ โดย เนอหาสาระของ 1. วยทารก (0-1ป) การพฒนาการเรมตนทความผกพนธระหวางมารดา- บตร พฒนาการดานความผกพน ชวงอายแรกเกด การสรางความไววางใจ ความปลอดภย และการปรบสมดลของรางกายและอารมณ อาย 1 ปแรก

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

98

2. วยหดเดน (1-2½ป) เปนวยทตองมการพฒนาการตวตนและแนวความ คดทมตอตนเอง การสรางขอบเขตตวตน 3. ปฐมวยหรอวยกอนเขาโรงเรยน (3-5 ป) เปนวยทมการพฒนาการ สมพนธภาพกบเพอน การสรางภาพลกษณ 4. วยประถมศกษา (6-12ป) เปนวยทมการพฒนาการสมพนธภาพและ ความเขาใจตอสงคม 5. วยมธยมศกษา (13-19 ป) การพฒนาการดานการครองตนและการม เอกลกษณของตน ปจจยทมผลตอการพฒนาการ ทเชอวามผลตอกระบวนการพฒนาการ ของผปวยทเปนปากแหวงเพดานโหว มหลายปจจยดงน 1. ปจจยจากกระบวนการรกษา ไดแก การรกษาทางยาและการผาตด 2. ปจจยทเกดจากปฏกรยาของบดามารดาตอความผดปกตของบตร เชน ความเศราของบดามารดา การไมยอมรบบตรและการโทษกนของบดา มารดา เปนตน 3. ปจจยจากพนฐานทางอารมณของเดก เชน เดกบางคนเปนคนเลยงงาย บางคนจะเปนคนยากไวตอเสยง และบางคนยากในการเปลยนแปลง เปนตน 4. ปจจยทเปนแรงสงเสรมใหมความเขมแขงอดทน เชน สงคมทให การชวยเหลอ เศรษฐานะ และการปรบตวของครอบครว ในการทำงานแบบพหภาคของผดแลผปวยทมความพการจากปากแหวง เพดานโหว จงควรใหการดแลบคคลแบบองครวม โดยการมงเนนการแกไขความ ผดปกตทางกาย การชวยเหลอทางดานจตใจ และการวางแผนอนาคตเพอให ผปวยทมภาวะเหลานไดมการเตบโตอยางมศกดศรเชนเดยวกบบคคลอน การพฒนาของเดกเมอเขาสวยประถมศกษา (6-12 ป) เปนวยทจะม พฒนาการทางดานสมพนธภาพกบเพอนและทกษะทางสงคมนอกบาน เดกทม การพฒนาการของตวตนด และสามารถควบคมอารมณเพอตอบสนองตอความ เครยดทเกดจากสงคมภายนอกทแตกตางไปจากบานอยางเหมาะสมกจะไดรบ ปฏกรยาตอบโตจากบคคลอนอยางเหมาะสม มผกลาววา ขนกบ 3 ปจจยทม ปฏกรยาตอกน คอ ปจจยทางตวบคคล ปจจยพฤตกรรมทแสดงออกและ เหตการณทเกดขน โดยการพฒนาการของเชาวนปญญาทางสงคมมวธการ

99

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

คอ การดแบบอยางของบคคลรอบขาง การรจกควบคมตนเอง และการม ประสทธภาพในตนเอง ตวอยาง เชน เดกคนหนงเหนพชายเรยนเกงเปน ทชนชมของพอแม เขาจงพยายามเอาพเปนแบบอยาง พยายามควบคม ตนเองใหขยนอดทน เกบความรสกทจะเอาชนะพ จนเขาสามารถเรยน ไดคะแนนด พอแมแสดงความชนชม เขารสกวาตนเปนคนเกงและเขมแขง มความสามารถ เปนตน ในวยนกเรยนสงคม คอ โรงเรยนและบาน ความสมพนธ กบเพอนโดยการเรยนดวยกน เลนดวยกน แลกเปลยนความคดกนจงมความ สำคญอยางยง การยอมรบของเพอนจงมผลตอของเดก การถกเพอนประณาม หรอตงชอสมญานามกจะมผลตอความรสกของเดกอยางมาก ในเดก ปากแหวงเพดานโหวทไมไดรบการแกไขจงประสบปญหาตอคณคาของตน เนองจากความบกพรองของรางกายตน นอกจากนน เดกปากแหวงเพดานโหว ยงมความบกพรองทางการเรยน ทำใหการเรยนไมด เกดความลมเหลวในการ ควบคมตนและในความรสกวาตนมความสามารถ นอกจากนความผดปกตทำให ตองขาดเรยนไปฝกฝนการพดบาง รบการผาตดบาง ทำใหเขาขาดโอกาสทจะ เจรญเตบโตไดเทาเทยมกบเดกๆ ทวไป เพราะใชเวลาสวนใหญไปอยในสถาน พยาบาล ดงนนเดกกจะมโอกาสพฒนาทางดานสงคมชากวาเดกทวไป การพฒนาการของเดกในเรองความเขาใจตอสงคม จะขนกบสงคม และ การรบรตนเองทสงคมสะทอนตอเดกโดยเกดจากความชนชอบของตวเขา ในหมเพอนจากหนาตาทสวยงาม ซงในเดกปากแหวงเพดานโหว นอกจากจะม ปญหาเรองหนาตาและการพดจาทฟงเขาใจยากแลว ยงอาจมปญหาอยางอนท ซอนอย เชน หตง ความผดปกตของการเรยนร ทำใหผลการเรยนไมดเทาเพอน และยงถกเพอนลอการพดหรอใบหนาของเขา ซงปญหาเหลานอาจจะทำให เดกไมอยากไปโรงเรยนและแยกตนออกจากเพอน ผดแลรกษาจงตองแนะนำ บดามารดา และคร เพอหาทางใหคำแนะนำชวยเหลอเดกใหรจกวธแกไขเมอ ถกลอ หาจดเดนของตน ผาตดแกไขสวนทแกใหดขนได ปลกคานยมใหมแกเดก ทกคนใหเคารพความเปนมนษยแกทกคนไมแยกแยะวาเปนคนพการ เปนตน โดยหลกของการพฒนาการ เดกในวยนกเรยนจะมปญหาทางพฤตกรรม เชน ซน กาวราว โตเถยง เพมขนอยแลว มการศกษาถงปญหาพฤตกรรมในนกเรยน ทเปนปากแหวงเพดานโหวเมอเทยบกบเดกทไมเปน พบวา เดกทเปนปากแหวง เพดานโหวจะมปญหาทางดานทางพฤตกรรมทสงผลภายใน ไดแก ความกงวล

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

100

ซมเศรา แยกตวจากสงคม มากกวาเดกทไมเปน การศกษาการพฒนาการเพอปรบตวในสงคม ของเดกและวยรนทม ปากแหวงเพดานโหว เมอถงวยเรยนและเขาสวยรน ปญหาการปรบตวใน สงคมจงเปนเรองททมผรกษาตองใหความสนใจเพมขน ถาปญหาไมไดแกไข มาแตละขนตอนของพฒนาการกจะยงสงผลใหเกดปญหาซบซอนยงขนเมอ ถงวยรน พยาบาลมสวนสำคญมากในการสรางสมพนธภาพกบผปวยและให คำแนะนำ สอนการปรบตวและวางแผนอนาคต ทมผรกษาตองดแลผปวยใหครบ องครวมและดแลความเปนมนษยของผปวยดวย มการศกษาเพอวดการปรบตว ของเดกปากแหวงเพดานโหว โดยใชแบบสอบถามดานพฤตกรรมเดก ซงมการวด 4 กลมปญหา คอ ปญหาความวตกภายในบคคลนน ปญหาพฤตกรรมตอสงคม สมรรถนะทางสงคม และกลมทมความปนกนทง 3 ชนดพบวา เดกทเปน ปากแหวงเพดานโหวจะมปญหาชดเจนในดานสมรรถนะทางสงคม โดยมคะแนนยอย คอ สมพนธภาพดานสงคม ความสำเรจในโรงเรยน และกจกรรมความสนใจ โดยเฉพาะในคะแนนยอย ของเรอง สมพนธภาพดานสงคม ไดมการศกษาพบวา กลมผปวยทเปนปากแหวงเพดานโหวทมารกษาโดยการผาตดโดยสมบรณแลว เมอเขาสวยผใหญกพบวาการเรยน การงาน สามารถทำไดเหมอนกบบคคลท ไมเปน แตสงทพบแตกตางกน คอ ผทเปนปากแหวงเพดานโหวจะไมคอย แตงงานหรอแตงงานชากวาบคคลทวไป เนองจากวาเมอเปนผใหญแลวแมจะไดรบ การผาตดรกษาโดยสมบรณแลว จะมอกประมาณรอยละ 47 ทยงมความ ตองการจะใหผาตดเพอแกไขเพมเตมอก เนองจากยงไมพอใจในรปหนาของตนเอง เชน การแกไขบรเวณจมก และปาก ซงเปนสาเหตทำใหเกดความไมมนใจใน การมชวตคของตนเอง

สรป เดกปากแหวงเพดานโหวในวยเรยนจะใหความสำคญไมเพยงแต ครอบครวเทานน แตจะเปนการเขาสสงคมในวงกวางมากขนและโรงเรยนดวย สงทสำคญ คอ ภาพลกษณความสวยงามของใบหนาและการพดทด เดกอาจ จะมความกงวลกบการเขาหาเพอน การถกลอเลยน การเรยนหนงสอและ กจกรรมตางๆ ใหไดด บดามารดาและผปกครองอาจใหความชวยเหลอใหเดก เหลานประสบความสำเรจและมแนวความคดตอตนเองทด แตอยางไรกตาม

101

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

เดกบางคนกตองการการดแลและรกษา แมแตการผาตดโดยบคลากรทางการแพทยของทมสหวทยาการดวย

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 11การดแลสขภาพชองปากเดกปากแหวงเพดานโหว

ปฏมาพร พงชาญชยกล พรรณรตน มณรตนรงษ

เดกทมภาวะปากแหวง เพดานโหว มกจะมความพการตงแตกำเนดใน หลายสวนของใบหนาและขากรรไกร จงไดรบการดแลอยางใกลชดจากทม บคลากรทางแพทยหลายสาขาวชาชพ โดยการรกษาเหลาน แบงเปนหลายระยะ ตามการเจรญเตบโตและพฒนาการของเดก ตงแตแรกเกดจนถงวยรนตอน ปลาย เชนเดยวกบการดแลทางทนตสขภาพในเดกปากแหวงเพดานโหว ทควร ไดรบการดแลสขภาพชองปากเปนประจำอยางตอเนอง ตงแตชวงกอน ฟนนำนมขน โดยทนตแพทยสำหรบเดกและทนตแพทยทวไป มบทบาทสำคญ ในการสงเสรมสขภาพชองปากทด ทำไมสขภาพชองปากทดจงมความสำคญตอเดกปากแหวง เพดานโหว สขภาพชองปากทดเรมตนจากครอบครว ฟนนำนมและฟนแททแขงแรง เปนสงจำเปนอยางยงตอการรกษาในดานอนๆ สำหรบเดกปากแหวงเพดานโหว การทสญเสยฟนนำนมไปกอนกำหนดหรอการทสญเสยฟนถาวรอนเนองจาก โรคฟนผสงผลกระทบทรนแรงตอการเจรญของกระดกขากรรไกรและบรเวณ ใบหนา ทำใหความผดปกตนนมความรนแรงและความซบซอนมากขน การมฟน และเนอเยอออนในชองปากทสมบรณยงทำหนาทเปนหลกยดทสำหรบการ ใสเครองมอจดฟนและเครองมอกระตนการเจรญของกระดก นอกจากนน อนามยชองปากทดจะชวยลดการตดเชอในการทำศลยกรรมในชองปาก และสงเสรมการหายใจทด ทนตแพทยสำหรบเดกและทนตแพทยทวไป สามารถใหการดแลและ สงเสรมสขภาพชองปากและฟนของผปวยไดตงแตวยทารก การใหความรและ คำแนะนำแกผปกครองในการดแลทบาน ตลอดจนการใหการรกษาทนตกรรม ปองกนมความสำคญอยางยง

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

104

จรงหรอไม ทเดกปากแหวงเพดานโหวจะมฟนผมากกวาเดกทวไป การศกษาสภาวะฟนผและเหงอกอกเสบ ในผปวยปากแหวงเพดานโหว รายงานความชกของโรคฟนผและโรคเหงอก ในผปวยปากแหวงเพดานโหว สงกวาในเดกทวไป โดยมความชกสงขนตามความรนแรงของความพการ แตทงน ความชกดงกลาวทไมแตกตางจากผปวยทมโรคทางระบบอนๆ เชน เดกโรคหวใจ อาจกลาวไดวา ปจจยเสยงตอโรคในชองปากทสงขน นาจะมา จากรอยโรคของขากรรไกรและเพดาน รวมทงการซอนเกของฟนและโครงสราง ฟนทผดปกต ทเปนตงแตกำเนด หรอรอยแผลเปนทมการตงของกลามเนอท เกดจากการทำศลยกรรม ทำใหผปวยและผปกครองไมสามารถทำความสะอาด ชองปากไดทวถง อกปจจยทสำคญตอสภาวะโรคชองปากทสงในผปวยกลมน ไดแก อาหารและเครองดมทผปวยไดรบเพอกระตนการเจรญเตบโต และการ ทผปกครองไมจำกดการใหขนมหวานเพอเปนเอาใจผปวย ซงไมแตกตางจาก ปจจยเสยงการเกดฟนผทพบในผปวยทเปนโรคตงแตกำเนดอนๆ อยางไรตาม เดกปากแหวง เพดานโหว อาจมความชกของโรคฟนผ และโรคเหงอกทนอยกวาหรอไมแตกตางจากเดกปกต ซงเปนการรายงานจาก ศนยการแพทยทมการตดตามผปวยอยางใกลชด โดยมการดแลสขภาพชองปาก ตงแตวยทารกเปนสวนหนงของการรกษาองครวม ดงนน การตรวจตดตาม สขภาพชองปากเปนประจำตงแตวยทารก จะทำใหเดกปากแหวง เพดานโหว มสขภาพชองปากทด เหมอนเดกปกตทวไป

ควรเรมตนดแลสขภาพชองปากเมอใด ฟนผเปนโรคทสามารถปองกนไดอยางมประสทธภาพ การดแลสขภาพ ชองปากควรเรมทนททฟนนำนมขนในชองปาก กอนการมโรคฟนผ งานทนตกรรมปองกนจงเปนสงสำคญสำหรบเดกปากแหวงเพดานโหว เพอให ปราศจากโรคฟนผ และโรคเหงอกอกเสบ งานทนตกรรมปองกน ตองอาศยความรวมมอของผปวยและผปกครอง เปนหลกใหญ โดยทนตแพทยมบทบาทเสรมในการใหความร ฝกทกษะ เนนยำ กระตนเตอนและใหกำลงใจแกผปวยและผปกครองอยางสมำเสมอ การใหความรทางทนตกรรมปองกนทบาน เรมไดตงแตหลงมารดาคลอดบตร โดยประกอบดวย

105

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

1. ผปกครองควรทราบสาเหตการเกดฟนผ วาเกดจากการทำความ สะอาดชองปากไมทวถงและการรบประทานอาหารททำใหเกดฟนผ 2. ทำความสะอาดชองปากควรเรมตงแตเดกแรกคลอด โดยใช ผาสะอาดชบนำหมาดๆ เชดบรเวณสนเหงอก ลน รอยโหว และกระพงแกม หลงรบประทานนมหรออาหารทกมอ เมอเดกใสเครองมอปดชองเพดานโหว จะตองหมนทำความสะอาดเครองมอ หลงรบประทานนมและอาหารทกมอ เชนกน 3. ใหความรเรองการใหนมทถกตอง โดยหลกเลยงพฤตกรรมในการ ดดนมหรอเครองดมทมรสหวานทไมเหมาะสม การใหนมเดกควรปฏบต ดงน 3.1 ไมควรใหนมรสหวานหรอดมเครองดมทมรสหวานอนๆ นอกจาก นมจดจากขวดนม 3.2 ควรใหนำตาม 1-2 ชอนชา หลงดดนมทกครง 3.3 ไมควรใหนมเดกเวลานอนเมอฟนนำนมซแรกเรมขนหรออาย ประมาณ 6 เดอน 3.4 อธบายใหผปกครองเขาใจวา เมอเดกผปวยปากแหวงเพดานโหว อาย 1 ขวบขนไป นมจะเปนเพยงอาหารเสรมเทานน ซงการปฏบตนเหมอน กบเดกปกตทวไป การดดนมในปรมาณทมากเกนไปจะทำใหเดกรบประทาน ขาวซงเปนอาหารหลกไดนอยลง 4. เดกควรไดรบการตรวจชองปากเมอฟนนำนมซแรกขนหรออยางชา อายไมเกน 1 ขวบ การตรวจพบรอยฟนผตงแตเรมแรก ทำใหการรกษา ไมยงยาก ซบซอน และเปนการเตรยมความพรอมของเดก สรางความ คนเคยกบทนตแพทย เพอสงเสรมทศนะคตทดตอการดแลสขภาพชองปาก และเปนการตดตามพฒนาการของฟน การเจรญเตบโตของใบหนาและ ขากรรไกรของเดกเปนระยะ การมาพบทนตแพทยอยางสมำเสมอยงเปนสอกลางทใกลชดสำหรบ ผปวยในพนท ในการใหคำปรกษาแนะนำ และสงตอผปวยเขาสศนยรกษา ผปวยปากแหวงเพดานโหวเพอรบการรกษาดานอนๆ ทถกตองและเหมาะสม อนจะเปนประโยชนสงสดตอการสงเสรม ปองกน รกษาและฟนฟสภาพผปวย

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

106

การดแลสขภาพชองปากโดยผเลยงดเดก ทำอยางไร การใหคำแนะนำทางทนตกรรมปองกนแกผปกครอง เมอพาเดกมา ตรวจฟนครงแรกเปนการตรวจสภาวะชองปากและใหคำแนะนำเพมเตมใน ดานตางๆ ดงน 1. อาหาร คราบนมทคางอยในชองปากเปนสาเหตสำคญของการเกด ฟนผในเดกเลก อาหารททำใหเกดฟนผไดมากนอกจากนมคอ อาหารวาง ดงนน ควรเลอกขนมและเครองดมทรบประทานระหวางมออาหารทไมทำให เกดฟนผ โดยหลกเลยงอาหารวางทมรสหวานจดและเหนยวตดฟนและรอย โหว ไมควรรบประทานอาหารคางอยในปากนาน ๆ เชน หลบคาขวดนม การอมขาว อมลกอม กนขนมจบจบตลอดเวลา 2. อาหารวางทแนะนำ เชน ผลไมสด ขาวโพดตม ลกชนปง ขนมปง โยเกรต นมจดและควรดมนำหรอบวนปากดวยนำสะอาดหลงอาหารวธการแปรงฟน ผปกครองควรแปรงฟนใหเดกทมอายตำกวา 6 ขวบ ดงน 2.1 ควรแปรงฟนดวยยาสฟนผสมฟลออไรดปองกนฟนผไดอยางม ประสทธภาพ จงควรใชยาสฟนผสมฟลออไรดสำหรบเดก (ผสมฟลออไรด 500 ppm) โดยแตะยาสฟนทปลายขนแปรงพอใหชน แปรงฟนอยางนอยวนละ 2 ครง โดยใชแปรงทมขนแปรงออนนม ขนาดพอเหมาะกบอายและชองปาก ของเดก 2.2 ผปกครอง ควรใหเดกอยในทากงนงกงนอนหรออาจใหเดก นอนบนตก โดยทสามารถแปรงฟนไดอยางรอบดาน โดยแปรงถไปมาใน แนวหนาหลงเบาๆ ใหสะอาดครบทกดาน โดนเฉพาะฟนทขนในบรเวณ รอยโหว ใชผาสะอาดเชดฟองทเกดขน และเชดเหงอก ลน และรอยโหว ในบรเวณทแปรงไมได ทงนควรใชมออกขางทไมไดจบแปรงสฟน ชวยประคอง คางเดก อาจใชนวชวยดนแกมและรมฝปากทยดแนนเนองจากแผลเปน เพอใหเหนบรเวณทจะแปรง วธนยงชวยปองกนไมใหแปรงสฟน กระแทก ถกรมฝปาก หรอกระพงแกมของเดก 2.3 ผปกครองควรสอนใหเดกแปรงฟน เพอเดกจะไดเรยนรวธการทำ ความสะอาด แตผปกครองควรชวยแปรงซำใหอกครงจนกวาเดกมอาย 7-8 ป เนองจากเดกยงคงทำความสะอาดฟนไดไมดพอ 2.4 ควรเรมใชไหมขดฟนใหกบเดกเพอทำความสะอาดบรเวณซอก

107

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ฟนทชดกน ซงเปนบรเวณทแปรงสฟนเขาไปไมถง เพอปองกนฟนผบรเวณ ซอกฟนหนาหนหลง 3. ฟลออไรดเสรม ใหคำแนะนำรวมทงจายฟลออไรดเสรม ตามความ เหมาะสมโดยพจารณาจากอายของเดก ปรมาณฟลออไรดในนำดม ความ เสยงตอการเกดโรคฟนผรวมไปถงความรวมมอของผปกครอง 4. การดแลชองปากหลงการทำศลยกรรม ในขณะทแผลกำลงหาย การแปรงฟนใหสะอาดอาจทำไดยาก อยางไรกตาม อนามยชองปากทด สงเสรมใหแผลหายด การทำความสะอาดชองปากหลงการทำศลยกรรม อาจใชนำยาบวนปากทผสมสารตานจลนทรย ชบผาสะอาดพอหมาด เชดฟน และเหงอกใหทวชองปาก วนละ 2 ครงจนกวาจะสามารถแปรงฟนไดตามปกต 5. พบทนตแพทยสำหรบเดกทก 6 เดอน ผปกครองควรพาเดกผปวย ปากแหวงเพดานโหวกลบมาตรวจเปนระยะ โดยแนะนำใหกลบมาตรวจอยาง นอยทก 3-6 เดอน ตามความเสยงในการเกดโรคฟนผ เพอตดตามผลการทำ ความสะอาดชองปาก ปรบปรงเปลยนแปลงวธการทำความสะอาดใหเหมาะสม กบวยและสภาวะชองปาก ตรวจสขภาพฟน เคลอบหลมรองฟนกรามเพอปองกน ฟนผ และบรณะฟนทผเพอปองกนการสญเสยฟนไปกอนเวลาอนควร 6. การดแลสขภาพชองปากสำหรบเดกปากแหวงเพดานโหว เปนความ รวมมอของผปกครองและทมรกษา โดยจะตองเนนยำและกระตนเตอนอยาง สมำเสมอ การดแลทสำคญเรมตนทครอบครวและเรมทนททฟนนำนมซแรกขน ในชองปาก โดยเนนทการเลอกรบประทานอาหาร การทำความสะอาดชองปาก และควรตรวจตดตามเปนระยะกบทนตแพทยสำหรบเดกและทนตแพทยทวไป เพอใหมสขภาพชองปากทดตงแตเดกจนเปนผใหญ และเปนการสงเสรมการ รกษาดานอนๆ ใหไดผลการรกษาทดทสด

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 12การผาตดปลกกระดกบรเวณสนเหงอก

เอกสทธ อตรวเชยรเทพฤทธ วตรภเดช

ภายหลงจากการผาตดเพอเยบปดรมฝปากทแหวงและเพดานโหว ซงมกจะ ทำในขณะทเดกยงเลกและจะทำกอนเดกเรมพดแลว เดกจะไดรบการดแลตอโดย ทนตแพทยเนองจากเดกจะเรมมฟนนำนม และฟนแทงอกออกมาตามลำดบ ขณะ เดยวกนเดกจะไดรบการดแลโดยผชำนาญเกยวกบการฝกพดดวย ปกตแลวชองวางบรเวณสนเหงอก ซงจะอยตรงกนกบบรเวณทเปนปากแหวง และเพดานโหว มกจะไมไดรบการแกไขไปพรอมกบการผาตดเพอเยบปากแหวง และเพดานโหวในครงแรก ผลทตามมากคอ ผปวยจะมชองตดตอระหวางจมกและ ชองปาก (รปท 1) ขณะเดยวกนจะเกดความไมตอเนองของกระดกบรเวณ สนเหงอก ทำใหฟนตดหนาดานขาง และฟนเขยว ไมสามารถงอกออกมาในตำแหนง ทเปนปกตได ปญหาทมกจะเกดกบผปวยซงมชองวางบรเวณสนเหงอก 1. มการรวไหลของอาหารหรอของเหลวเขาไปในโพรงจมก 2. มการรวไหลของนำคดหลงจากจมกเขาไปในชองปาก 3. ฟนมการงอกในตำแหนงทผดปกตในบรเวณชองวางนนๆ 4. การดแลทำความสะอาดฟนซทผดปกตเปนไปไดยาก สงผลทำใหฟนผและ ตดเชอตามมา 5. มการยบตวของสนเหงอกทงสองขาง 6. ถาชองวางมขนาดใหญ อาจมผลตอการออกเสยงพดดวย 7. ถาจะจดฟนภายหลงการเรยงฟนตงตรงจะทำใหรากฟนหลดเขาในรอง หรอชองดงกลาวน ในการแกไขความผดปกตดงกลาว จะใชการผาตดโดยการนำกระดกจาก อวยวะอนๆ ของผปวยมาปลกลงไปในชองวางดงกลาว กระดกทนำมาปลกทนยม ใชมากทสดกคอ กระดกจากบรเวณสะโพกของผปวย รองลงมาคอกระดกจาก บรเวณขากรรไกรและจากกระโหลกศรษะของผปวยเอง

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

110

ประโยชนทจะไดรบจากการผาตดปลกระดกบรเวณสนเหงอกกคอ 1. ชวยเชอมตอชองวางบรเวณสนเหงอก เปนการปองกนการยบตวของ สนเหงอก โดยเฉพาะอยางยงในผปวยทไดรบการขยายขากรรไกรบน 2. ชวยใหฟนทจะงอกอยในบรเวณชองวางดงกลาว มโอกาสงอกออกมาใน ตำแหนงทถกตอง ในขณะเดยวกนจะชวยเสรมความแขงแรงกบกระดกซงรองรบ ฟนและงอกอยใกลกบชองวางซงมกจะมกระดกรองรบนอยทำใหเกดฟนโยก การเสรมกระดกเขาไปจะชวยใหฟนแนนขน 3. ชวยปดชองทางตดตอระหวางจมกและชองปาก 4. ชวยเสรมกระดกบรเวณดงกลาว ทำใหมความนนทเหมาะสมในการใส ฟนปลอมในอนาคต ในขณะเดยวกนจะชวยเสรมฐานบรเวณปกจมกและรมฝปาก บนใหมความโคงนนใกลเคยงกบปกต 5. จากการเชอมตอกระดกในบรเวณดงกลาว จะชวยใหการรกษาทาง ทนตกรรมจดฟน สามารถเคลอนฟนเขามาในบรเวณทเคยเปนชองวาง ทำใหสามารถ เรยงฟนใหอยในตำแหนงทปกตและสวยงามได

อายทเหมาะสมในการผาตดปลกกระดกบรเวณสนเหงอก ปกตแลวการผาตดปลกระดกบรเวณสนเหงอกจะไดผลด จะอยในชวงทฟน เขยวบนยงไมงอกออกมาในชองปาก โดยมการพฒนาการของรากฟนเขยวประมาณ 1/3 ของความยาวรากฟนปกต ซงจะตรงกบชวงอายประมาณ 8 – 11 ป การผาตด ในชวงอายดงกลาวจะทำใหฟนเขยวสามารถงอกออกมาไดในตำแหนงปกต และการ รกษาทางทนตกรรมจดฟนในลำดบตอมาเปนไปไดดวยความไมยงยากมาก

การเตรยมผปวยกอนการผาตด การเตรยมผปวยกอนการผาตดปลกกระดกบรเวณสนเหงอกกเชนเดยว กบการเตรยมผปวยกอนการผาตด โดยการดมยาสลบทวๆ ไป คอ ผปวย จะไดรบการตรวจเลอด ปสสาวะ และถายภาพรงสทรวงอก โดยอาจตองถายภาพ รงสบรเวณสะโพกดวย ในกรณทตองใชกระดกจากบรเวณสะโพกของผปวย ทสำคญคอผปวยควรจะไดรบการตดเครองมอบรเวณขากรรไกรบน เพอชวย ขยายขากรรไกร โดยทนตแพทยทางทนตกรรมจดฟนเปนระยะเวลาหนง (รปท 2)

111

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

กอนการผาตดประมาณ 6 – 8 ชวโมง ผปวยจะไดรบการแนะนำใหงดอาหาร และนำทางปาก เพอเปนการเตรยมตวสำหรบการดมยาสลบ

การผาตด การผาตดจะกระทำภายใตการดมยาสลบ ผปวยจะไดรบการผาตด สองแหงไปพรอมๆ กน คอ บรเวณสนเหงอกภายในชองปากและทบรเวณสะโพก กระดกจากสะโพกจะถกนำมาปลกตรงชองวางบรเวณสนเหงอกและเยบปดสนท การผาตดจะใชเวลาประมาณ 2 – 3 ชวโมง ขนอยกบขนาดของชองวางและความ ยากงายของการเยบปดเนอเยอออนในชองปาก

การดแลผปวยหลงผาตด ภายหลงการผาตด ผปวยจะไดรบการพกฟนอยในโรงพยาบาลตออก ประมาณ 2 – 4 วน ขนอยกบอาการของผปวยแตละคน ผปวยอาจมอาการปวด หรอชาบรเวณสะโพกทไดรบการผาตดในชวง 1 – 2 วนแรก ทำใหเดนไมสะดวก แตอาการจะคอยๆ ดขนจนเปนปกต โดยผปวยควรจะตองมการเคลอนไหวโดย การนงแกวงขาขางทไดรบการผาตดเปนระยะๆ และพยายามเดนไปมารอบๆ เตยง ซงจะทำใหมการฟนตวรวดเรวยงขน สำหรบแผลผาตดในชองปากนน ควรไดรบ การดแลโดยการแปรงฟนและบวนปากดวยนำเกลออนๆ บอยๆ ในขณะเดยวกน ผปวยจะไดรบยาปฏชวนะและยาแกปวดโดยการรบประทานประมาณ 5 – 7 วนดวย ใหหลกเลยงการโดนนำประมาณ 3-5 วน แลวจงเปดแผลทำความสะอาดวนละ 1-2 ครง ผปวยจะไดรบการนดมาดอาการและตดไหมในชองปากและบรเวณสะโพก ภายหลงการผาตด 7 – 10 วนขอควรระวง ควรหลกเลยงอาหารกรอบ อาหารแขงอยางนอยประมาณ 2 สปดาห ถาพบแผลแยกหรอเศษกระดกในชองปาก มไขสงปวดมากกวาเดมทงบรเวณ กระดกสะโพกและในชองปากใหรบมาพบหมอผาตด ผปวยจะถกนดใหมาดแผลเปนระยะๆ จนกระทงกระดกทปลกเรมตดกน กบกระดกขางเคยง ซงจะใชเวลาประมาณ 3 เดอน ภายหลงการผาตด หลงจาก นนผปวยกจะไดรบการดแลตอโดยทางทนตกรรมจดฟน

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

112

รปภาพประกอบ

รปท 1 ภาพขากรรไกรบนแสดง Fistula บรเวณ Cleft ดาน Palatal

รปท 2 ภาพขากรรไกรบนแสดงเครองมอขยาย arch กอนการทำ bone graft

หมายเหต ขนตอนการปฏบตดงกลาวอาจเปลยนแปลงไปตามความเหมาะสมของ ศนยดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวในแตละศนย และผปวยตองไมมอาการผด ปกตหรอความพการรวมอนๆ

1 Fistula Cleft Palatal

2 arch bone graft

1. Boyne PJ, Sands NR. Secondary bone grafting of residual alveolar and palatal clefts J Oral Surg 1972; 30 : 87

2. Brouds DJ, Waite DE. Secondary closure of alveolar defects. Oral Surg 1974; 37(6): 829-840

3. Epker BN, Stella JP, Fish LC. Dentofacial deformities: Integrated Orthodontic Surgical correction V. 32nd ed. St Louis Mosby; 1998: 1487

4. Helfrick JF. Reconstruction of the alveolar cleft. In Peterson LJ (eds). Principles of Oral and Maxillofacial surgery V.3 Philadelphia J.B. Lippincott; 1992:1575-1591

1 Fistula Cleft Palatal

2 arch bone graft

1. Boyne PJ, Sands NR. Secondary bone grafting of residual alveolar and palatal clefts J Oral Surg 1972; 30 : 87

2. Brouds DJ, Waite DE. Secondary closure of alveolar defects. Oral Surg 1974; 37(6): 829-840

3. Epker BN, Stella JP, Fish LC. Dentofacial deformities: Integrated Orthodontic Surgical correction V. 32nd ed. St Louis Mosby; 1998: 1487

4. Helfrick JF. Reconstruction of the alveolar cleft. In Peterson LJ (eds). Principles of Oral and Maxillofacial surgery V.3 Philadelphia J.B. Lippincott; 1992:1575-1591

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 13การดแลภาวะปากแหวง เพดานโหว : ชวงระยะวยผใหญ

บวรศลป เชาวนชน

ภาวะปากแหวง เพดานโหว เปนความพการแตกำเนดทพบไดบอย ผปวย ทคลอดออกมาพรอมกบภาวะปากแหวงเพดานโหวอาจจะมความตองการทจะ ไดรบขอมลและการรกษา สามารถทำใหไดในชวงระยะวยผใหญ โดยเหตผล หลายประการ คอ 1. เพอการไดรบการรกษาทตอเนองจากการรกษาทไดรบตงแตชวงระยะ เรมแรก 2. เพอการเรมตนของการรกษาทอยในระยะวยผใหญ 3. เพอการพจารณาการรกษาแบบใหมซงไมสามารถจดหาใหไดตงแตชวง วยเดกของผปวย 4. เพอการเขารวมกบชมรมผปกครอง หรอ กลมผชวยเหลอผปวยทม ภาวะปากแหวงเพดานโหว 5. เพอการไดรบขอมลขาวสารเพมเตมเกยวกบดานพนธศาสตรททนสมย และการปรกษาทางพนธกรรม 6. เพอการสำรวจถงทางเลอกดานการเงนและระบบการประกนสขภาพ ทสามารถจดหาไดในการใหบรการและการดแลรกษา การรกษาและดแลปญหาตางๆ ทเกยวกบภาวะปากแหวง เพดานโหวไดม การเปลยนแปลงและพฒนาอยตลอดเวลา เมอเวลาผานไปหลายปถาหากผปวย ตองการพจารณาถงพฒนาการดานตางๆ สามารถเสาะแสวงหาทางเลอกการรกษา ได หรอยงมความสนใจกบการทไดพบปะกบบคคลอนทอาจจะมคำถามหรอขอคำนง ทคลายกน ผปวยสามารถทจะเขาพบและรบการปรกษาหารอกบทมสหวทยาการ ทเชยวชาญดานการดแลผปวยปากแหวง เพดานโหว และความพการแตกำเนดของ ศรษะและใบหนาทอยในเขตพนทของทานได

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

114

ทศนคตตอผปวยวยผใหญทมลกษณะจากการมองเหนทางกายภาพทแตกตางกน เมอเตบโตเปนผใหญทมภาวะปากแหวง เพดานโหว ผปวยจะตองอยตลอด ชวตกบการมรองรอยทเหลอของแผลเปน ทเกดจากการผาตดภาวะปากแหวง เพดานโหว ซงขนาดของแผลเปนทเกดขนและผลกระทบตอรองรอยของแผลเปน ทยงคงเหลออยจะขนอยกบแตละบคคล บางครงผปวยอาจจะสามารถยอมรบรองรอยทยงคงหลงเหลอนได โดยแผล เปนทใบหนาจะไมเปนผลตอการเขาสงคม แตอาจจะไดรบการรบกวนจตใจในบาง ครง เชน การทกทายจากบคคลรอบขางบางคน ผปวยอาจจะเคยไดเรยนรถง วธการทจะทำใหผอนไดเกดความสะดวกสบายกบรปรางความแตกตางของใบหนา และสามารถสนทนาดานอนๆ ไดตอไป ในการทจะเขาสงคมไดด ผปวยตองมความรสกทดเกยวกบตวของ ผปวยเอง ในตางประเทศ เชน ประเทศประเทศสหรฐอเมรกา หรอในประเทศไทย เชน ศนยตะวนฉายฯ จะมกลมชวยเหลอผปวย เพอใหการปรกษาหารอถงปญหา ทอาจ จะเกดขนกบการเขาสงคมของผปวยเหลาน รวมกบการเขารบการปรกษากบทม แพทยทดแล รวมถงการเขารบการรกษาปญหาทยงหลงเหลอทงทางดานโครงสราง ทางกายภาพและความสวยงามดวย

การพจารณาการผาตดรปรางของใบหนาในวยผใหญ ความสำคญ คอ การพจารณาความตองการและความคาดหวงของผปวยกบ ทางเลอกของการผาตด สงทแตกตางในผปวยวยผใหญทตองการศลยกรรม เสรมสรางเพอการแกไขภาวะปากแหวง เพดานโหว คอ วยผใหญสามารถระบ เปาประสงคการรกษาได สวนใหญผปวยวยผใหญสามารถแสดงออกอยางชดเจนถง ความตองการและความคาดหวงได ซงศลยแพทยจำเปนตองใหความสำคญตอขอ คำนงเหลานกอนการผาตด ผปวยตองใชเวลาทเพยงพอและอยางสขสบายในการพจารณาความตองการ และความคาดหวงกบศลยแพทยกอนการผาตด ความสำเรจของการผาตดขนกบ ขอตกลงรวมกนของผปวยกบศลยแพทย สงทตองใหความสำคญเปนอยางยง คอ สงทผปวยถอวามความสำคญ ซงผปวยควรเลอกศลยแพทยทมความเขาใจถงความ ตองการและความคาดหวงเหลานของผปวยดวย มหลายประการของการรกษา ภาวะปากแหวง เพดานโหวทมพนฐานกบประสบการณสวนตวของศลยแพทย

115

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ดงนน ผปวยจงอาจตองมการหาขอมล ความเหน และขอเสนอแนะดานการรกษา จากศลยแพทยหลายๆ ทานดวย หนาทการทำงานกบความสวยงาม เปนสงทพบไดบอยทจะยงพบปญหาดาน หนาทการทำงานทเกยวของกบภาวะปากแหวง เพดานโหว ทยงคงเหลออยจนถงวย ผใหญ ซงอาจรวมถง ปญหาดานการพด การไดยน รรวทเพดานปาก ฟน หรอการ หายใจจากการอดกนของชองจมก ผปวยและศลยแพทยตองตกลงรวมกนวาจะให ความสำคญตอปญหาอะไรเปนอนดบแรก เพอใหผลลพธดานสขภาพดทสดเทาท เปนไปได ซงการตดสนใจอาจมความแตกตางในผปวยแตละรายจากความตองการ สวนบคคล และหนาทการงานและลกษณะของงานททำของผปวยดวย ในกรณทยงคงเหลอปญหาหลายดาน การดแลทดทสดคอการดแลแบบ ประสานงานกนเปนอยางด (coordinated care) โดยทมสหวทยาการทประกอบดวย ศลยแพทย ทนตแพทย หรอผเชยวชาญดานอนๆ ซงสามารถดแลปญหาดานตางๆ รวมกนได

รปท 1 ทมสหวทยาการกำลงประเมนผปวยเพอวางแผนการรกษารวมกน

ปญหาดานความสวยงามของใบหนาทยงคงหลงเหลออย อาจเรยกวา เปนความพการทตยภม (secondary deformities) ซงสงทพบไดบอย คอ รอยแผลเปน ความไมสมำเสมอกนของรมฝปาก และความพการของจมก เนองจากวาในบางกรณ ระบบการประกนสขภาพอาจไมสามารถครอบคลมคา รกษาของศลยกรรมเสรมสวย (aesthetic surgery) ผปวยจงควรเขาใจถงสทธและ การเขาถงการเบกจายคารกษาพยาบาลใหชดเจนกอนการผาตด สวนใหญแลว ศลยแพทยททำการผาตดเสรมสรางมกจะถอวาการผาตดในผปวยปากแหวง เพดานโหวเปนศลยกรรมเสรมสราง (reconstructive surgery) เนองจากม วตถประสงค เพอเสรมสรางอวยวะทมผลกระทบจากภาวะปากแหวง เพดานโหว

(coordinated care)

1

(secondary deformities)

(aesthetic surgery)

(reconstructive surgery)

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

116

โดยสรปแลว ความตองการและความคาดหวงในผปวยทมภาวะปากแหวง เพดานโหว ในการไดรบการผาตดเพมเตมในวยผใหญมความแตกตางในผปวย แตละราย กอนทำการผาตดผปวยควรไดรบอสระในการถามคำถามและอธบายถง ความตองการและความคาดหวงตอศลยแพทย รวมถงในบางครงตอทมสหวทยาการ เพอใหไดเปาประสงคและขอจำกดของการผาตด และสดทาย คอ ผปวยควร ไดรบทราบสทธการเบกจายการผาตดจากระบบการประกนสขภาพดวย

เปาประสงคและการผาตด เพอสรางรอยยมทดงดดใจ เปาประสงคของการรกษาผปวยปากแหวง เพดานโหว คอการไดรบผล การรกษาทดทสดทเปนไปไดในดานรปรางความสวยงามและการทำงานของ ใบหนา ซงอาจประกอบดวย ตำแหนงของกระดกขากรรไกรทด สามารถเคยว อาหารและสบฟนไดด มฟนทแขงแรงและสวยงาม รวมถง การมรปรางทสวยงาม ของรมฝปากและจมกดวย การผาตดใบหนา มหลายสงทตองนำมาพจารณา เชน การแหวงจะเกยวของ กบทงเนอเยอออน และกระดก ไมใชแคผวหนงเทานน เชน รปรางของรมปากและ จมกจะขนกบกระดกใบหนาดานลาง การแหวงทกระดกสนเหงอกจะมผลตอรปราง ตำแหนงและการงอกขนของฟน เปนตน ปญหาตางๆ ของผปวยปากแหวง เพดานโหว สามารถแกไขเพอใหเกดรอยยม ทสวยงามและทำหนาท ไดดซงอาจตองทำเปนขนตอน และใชเวลาเปนป จนกวาจะสมบรณ ซงการรกษาทดทสด คอ จาก ทมสหวทยาการทประกอบดวย ผเชยวชาญและมการประสานงานกนเปนอยางด การใสอปกรณการจดฟน จะชวยในการเคลอนฟนเขาสตำแหนงทเหมาะสม ทสด บางครงการถอนฟนอาจมความจำเปน ศลยกรรมกระดกใบหนา มความจำเปนเพอการจดตำแหนงกระดกขากรรไกร ใหเหมาะสม การผาตดตองมการวางแผนรวมกนระหวางศลยแพทยกบทนตแพทย จดฟน เพอใหไดการสบฟนทเหมาะสมและรปรางใบหนาทสวยงาม การปลกถายกระดกทสนเหงอก เปนการผาตดเพอยดตรงสวนของกระดก ขากรรไกรบนเพอรองรบการขนของฟนแท จะทำในชวงการขนของฟนผสม แตอาจมความจำเปนในวยผใหญเพอใหผลลพธทดทสดดวย

117

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

การรกษาทางทนตกรรม อาจประกอบดวย การรกษาฟนทหายไปและผด รปราง ซงอาจจะเปนการเคลอนตำแหนงฟน หรอ การใสฟนปลอม โดยทนตแพทย จดฟน หรอทนตกรรมประดษฐ การแกไขแผลเปนทรมปากและรปรางรมฝปากเปนขนตอนสดทาย สงท สำคญทตองทราบ คอ รปรางรมฝปากจะไมสวยงามทสดถาไมไดรบการรองรบโดย กระดกใบหนาและฟนทด ดงนน การแกไขรปรางรมฝปากควรทำหลงจากการ คงสภาพและการเสรมสรางของฟนและกระดกขากรรไกรแลว ในบางครงการพดจะมการเปลยนแปลงหลงการผาตดกระดกขากรรไกร ซงผปวยอาจตองไดรบการประเมนและการรกษาจากนกแกไขการพดและภาษา ดวย กอนการผาตดกระดกขากรรไกร

รปท 2 ภาพผปวยปากแหวง เพดานโหวในวยผใหญ กอนและหลงการผาตด กระดกขากรรไกรและตกแตงรปรางของจมก

รปท 3 ภาพผปวยปากแหวงเพดานโหวขางเดยวแบบสมบรณทไดรบการรกษาโดย การผาตดซอมแซมรมฝปากและเพดานปากแบบปฐมภมปลกถายกระดกทสนเหงอก และหลงไดรบการแกไขความพการทตยภมทรมฝปากและจมกในชวงวยผใหญท สมบรณแลว โดยไดรบการรกษาดานการพดและภาษาและทนตกรรมจดฟนรวมดวย

2

2

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

118

โดยสรป การรกษาผปวยปากแหวงเพดานโหวในวยผใหญโดยการผาตด แกไข ประกอบดวยหลายขนตอน รวมถง การผาตด การจดฟน และทนตกรรม ประดษฐ หวใจทสำคญ คอ การวางแผนทมการประสานงานกนเปนอยางด ผลลพธ ทดจะไดจากการวางแผนทดกอนการเรมตนของการรกษา

การปองกนการเกดซำของภาวะปากแหวงเพดานโหวในครอบครว สาเหตของการเกดภาวะปากแหวง เพดานโหวยงไมเปนททราบแนชด เกดจาก หลายปจจย มความจำเปนทตองจำแนกระหวางปากแหวง เพดานโหวแบบ ไมเปนกลมอาการ และแบบเปนกลมอาการ (กลมอาการ หมายถง ภาวะความผด ปกตทางกายภาพทพบหลายอยางและมแนวโนมทจะเกดขนรวมกน) สาเหตของ การเกดปากแหวง เพดานโหว เชอวาเกดจากปฏสมพนธระหวางยนสกบ สภาพแวดลอมของการตงครรภ สาเหตของการเกดภาวะปากแหวงเพดานโหว ดานพนธกรรมอาจเกดจากการท เดกไดรบยนสทผดปกตจากบดามารดา หรอมการเปลยนแปลงของยนสเกดขนระหวางชวงระยะการปฏสนธ สาเหตดานสงแวดลอมทเกยวของกบการเกดปากแหวงเพดานโหว มกจะ เกดขนในชวงระยะแรกของการตงครรภ ซงอาจเปนตงแตกอนทมารดาทราบ วามการตงครรภ การสรางเนอเยอของรมฝปากจะสรางตงแตประมาณ 5-6 สปดาหหลงการปฏสนธ และการสรางเนอเยอของเพดานปากจะสรางตงแต 7-9 สปดาห หลงการปฏสนธ ปากแหวงเพดานโหวไมสามารถเกดขนกบเหตการณท เกดขนในระยะหลง 3 เดอนแรกของการปฏสนธไปแลว การเกดซำของภาวะปากแหวงเพดานโหว ในครอบครวขนกบผปวย แตละรายและปจจยอนๆ รวมถงจำนวนผปวยปากแหวงเพดานโหวในครอบครว การเปนญาตทใกลชด เชอชาต เพศ และความรนแรงของภาวะปากแหวงเพดานโหว หลงจากการทกลมโรคทางพนธกรรมและสาเหตทางดานสภาวะแวดลอมไดถกแยก ออกไปแลว ไดมการวเคราะหถงความเสยงของการเกดซำของภาวะปากแหวง เพดานโหวทอาจจะเกดขนในครอบครว ซงจากการศกษา พบวา เมอมบดามารดา คหนงคลอดบตรทมภาวะปากแหวงเพดานโหวคนหนง โอกาสทจะเกดภาวะปากแหวง เพดานโหวในบตรคนท 2 จะมอตราประมาณ 2-5% ถามบคคลในครอบครวมากกวา 1 คน เกดภาวะปากแหวงเพดานโหวรวมดวย โอกาสจะเพมขนเปนอตรา 10-12% เดกทเกดมามภาวะปากแหวงเพดานโหวจะมโอกาสประมาณ 2-5% ทจะมบตรทม

119

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ภาวะปากแหวงเพดานโหว ซงถาเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหวนน มญาตทใกลชด ทมภาวะปากแหวงเพดานโหวรวมดวยจะทำใหโอกาสเสยงของการมบตรทมภาวะ ปากแหวงเพดานโหวมอตราทสงขนไปถง 1-12% และทายทสด คอ บตรหลานทเปน ปกตของผปวยทมภาวะปากแหวงเพดานโหวจะมโอกาสประมาณ 1% ทจะคลอดบตร ทมภาวะปากแหวงเพดานโหว และจะมอบตการณเพมขนเปนถงประมาณ 5-6% ถามบคคลในครอบครวคนใดคนหนงมภาวะปากแหวงเพดานโหวดวย

ตารางท 1 แสดงโอกาสเสยงทจะเกดซำในกรณปากแหวงอยางเดยว และปากแหวงรวมกบเพดานโหวและไมไดเกดจากกลมอาการ

ขอมลในเรองโอกาสเสยงทจะเกดปากแหวงเพดานโหวซำนจะชวยในการประเมน ปจจยทางพนธกรรมและใหคำปรกษาแกครอบครว

การเกดภาวะปากแหวงเพดานโหว สามารถใหการวนจฉยกอนคลอดไดหรอไม การตรวจทางอลตราซาวด สามารถทำใหเกดการวนจฉยภาวะปากแหวง เพดานโหวได ซงการวนจฉยกอนการคลอดจะทำใหบดามารดาไดประโยชนของ การมเวลาทมากขนในการเตรยมตวทางดานจตใจกอนการคลอดบตรทมลกษณะ พเศษ และสามารถหาความรเกยวกบลกษณะของความพการแตกำเนดโดยการ ปรกษากบแพทย และครอบครวอนๆ ทมประสบการณในการดแลบตรทมภาวะ ปากแหวงเพดานโหวนดวย

2 2-

5% 1 10-12% 2-5%

1-12%

1% 5-6%

1

( )

2.33 1.35 4.91 2.27

4.17 4.41 4.55 3.03

3.26 3.13 11.54 4.88 15.78 7.14 17.24 7.69

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 14การจดฟนรวมกบการผาตดกระดกขากรรไกร

ในผปวยปากแหวง เพดานโหว

พนศกด ภเศกภทรมน รตนาพนธ

วรญญ คงกนกง ในผปวยปากแหวงเพดานโหวมกพบวามการสบฟนผดปกตไดหลากหลาย ทงจากปญหาของฟนทซอนเก ฟนหาย ฟนทมขนาดและรปรางของฟนทผดปกต ฟนทขนผดทศทางและขนผดตำแหนง นอกจากนแลวในผปวยปากแหวงเพดานโหว มกจะมการสบฟนผดปกตรวมกบการมโครงสรางของกระดกขากรรไกรทผดปกต ซงมกเกดจากการทผปวยมกระดกขากรรไกรบนทเลกกวาปกต และจะมผลทำให ปญหาการสบฟนผดปกตในผปวยปากแหวงเพดานโหวจะมความรนแรงและมความ ซบซอนยงขน แนวทางในการรกษาการสบฟนผดปกตในกรณทผปวยมปญหาโครงสราง ของกระดกขากรรไกรผดปกตเลกนอย ทนตแพทยจดฟนจะพจารณาใหการรกษา ทางดานทนตกรรมจดฟนเพยงอยางเดยวได แตในกรณทผปวยมปญหาการสบฟน ผดปกตรวมกบมปญหาโครงสรางของกระดกขากรรไกรชนดรนแรงนน ทนตแพทย จดฟนและศลยแพทยจะพจารณาวางแผนใหการรกษาทางดานทนตกรรมจดฟน รวมกบการรกษาผาตดกระดกขากรรไกร และรวมถงการวางแผนการรกษาเพอ บรณะฟนฟสภาพการสบฟนภายหลงการรกษา โดยมวตถประสงคเพอใหผปวยม การสบฟนทดและมประสทธภาพ มความสมพนธของกระดกขากรรไกรทดและม ลกษณะรปรางใบหนาทดขน การรกษาทนตกรรมจดฟนรวมกบการผาตดกระดก ขากรรไกรนน สวนใหญจะเรมใหการรกษาเมอผปวยหยดการเจรญเตบโตของ กระดกขากรรไกรแลว ซงอายเฉลยในผหญงจะอยในชวงอายประมาณ 16-18 ป สวนในผชายจะอยในชวงอายประมาณ 18-20 ป โดยขนตอนในการรกษาจะ ประกอบดวยขนตอนหลกอย 4 ขนตอนดงน 1. การจดฟนกอนการผาตดกระดกขากรรไกร : ใชเวลาในการรกษาประมาณ 6-18 เดอน

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

122

2. การผาตดกระดกขากรรไกร 3. การจดฟนหลงการผาตดกระดกขากรรไกร : ใชเวลาในการรกษาประมาณ 6-12 เดอน 4. การคงสภาพภายหลงการรกษา หลงจากผปวยถอดเครองมอจดฟนแลว ทนตแพทยจดฟนจะพจารณาใส เครองมอคงสภาพภายหลงการรกษา พจารณาถงความจำเปนในการใหการรกษา บรณะฟนฟสภาพการสบฟนเพมเตมตามแผนการรกษาท ไดวางแผนไวกอน การรกษาตามความเหมาะสมในผปวยแตละราย

รปท 1 การจดฟนกอนการผาตดกระดกขากรรไกร การจดฟนหลงการผาตดกระดกขากรรไกร

รปท 2 กอนการผาตดเลอนขากรรไกร หลงการผาตดเลอนขากรรไกร

รปท 3 การสบฟนภายหลงการรกษา การใสเครองมอคงสภาพภายหลงการรกษา

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 15การดแลดานจตสงคมในผปวยปากแหวงเพดานโหว

สธรา ประดบวงษ ดวงใจ สคนธมาน

การใหบรการชวยเหลอผปวยเดกทมภาวะปากแหวงเพดานโหว และ ความพการแตกำเนดของใบหนาและกะโหลกศรษะนน นอกจากจะใหบรการ รกษาทางการแพทยแลว การดแลดานจตสงคม อารมณ เศรษฐกจ ตลอดจนสทธ สวสดการตางๆ ในการรกษาพยาบาล ยงเปนสวนสำคญทจะชวยใหบดา มารดา ผปกครองเดกปากแหวงเพดานโหวฯ ลดภาวะความวตกกงวล ความตงเครยดกบ สภาวะความเจบปวยภายในครอบครว โดยสนบสนน สงเสรมใหบดา มารดา ผปกครองเดก ไดมสวนรวมในการชวยเหลอตนเอง ตลอดจนชวยเหลอดแลจตใจ อกครอบครวอนๆ ตอไป

1. การใหคำปรกษาแบบรายบคคล การใหคำปรกษาแบบรายบคคลเปนการชวยใหเดก บดา มารดาและ บคคลในครอบครว มความเขาใจและยอมรบสถานการณทเปนจรง ปรบปรงทกษะ และวางแนวทางการแกไขปญหารวมกน

ภาพท 1 การใหคำปรกษาแบบรายบคคล

1.

1

2.

- - - -

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

124

2. การใหคำปรกษาแบบครอบครว การใหคำปรกษาแบบครอบครว เปนการชวยลดความขดแยงในครอบครว ชวยใหสมาชกในครอบครว มความเขาใจความรสกของอกฝายมากขน มความ รสกทดตอกน โดยมการสอความรสก ความตองการของตนเอง สรางความ เขาใจและฟนฟสภาพจตใจของเดก บดามารดาและบคคลในครอบครว ดงนนการ ใหคำปรกษาครอบครวจะประกอบดวย - ใหทกคนมสวนรวม - ใหทกคนสะทอนความรสกของตนเองในเชงบวกมากกวาเชงลบ - ใหทกคนมสทธพดเทาเทยมกนโดยพดทละคน - ไมใหมการตำหนกน ถาหากครอบครวไดมสวนรวมในการใหคำปรกษา จะทำใหมความเขาใจ ในความรสกของแตละคนในครอบครวเดยวกน หรอครอบครวทมประสบการณ ในการดแลเดกปากแหวงเพดานโหวเชนเดยวกน จะเกดสมพนธภาพทดและชวย เหลอกนตอไป

ภาพท 2 การใหคำปรกษาแบบครอบครว

3. กลมฟนฟครอบครว กลมฟนฟครอบครว เปนการชวยแกไขปญหาทางสงคม อารมณ จตใจ ตลอดจนความตงเครยด ความวตกกงวล โดยมการแลกเปลยนประสบการณและ ฟนฟสภาพจตใจซงกนและกน อกทงเสรมสรางความมคณคาในตนเอง ดงนนกลม ฟนฟครอบครวจะดำเนนการกลมโดย - ทกคนในกลมมสวนรวม - สรางบรรยากาศอยาใหเครยดหรอเงยบเกนไป

2

3.

- - - -

3

4.

5 5

125

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

- มการรกษาเวลา กฎเกณฑในกลม - ไดเนอหาสาระทเปนประโยชน ในการดแลบตรและบคคลในครอบครว

ภาพท 3 กลมฟนฟครอบครว

4. กลมสนบสนนชวยเหลอผปวย นอกจากการชวยเหลอดแลจากเจาหนาทแลว ยงมกลมจตอาสาจากกลม บคคลทวไป และกลมจตอาสาซงเปนครอบครวผปวยเองไดมสวนรวมในการเขา มาชวยดแล ในชวงการจดกจกรรมเพอเสรมสรางทกษะการเขาสงคม ฝกทกษะ การอยรวมกน การสรางสมพนธภาพ เสรมสรางแนวคดและพฒนาการอยางสราง สรรค ใหกบเดกๆ ไดกลาแสดงออก กลาแสดงความคดเหน เพอเปนแรงเสรมใน การสรางสมพนธภาพทดกบกลมเพอนและชมชนไดตอไป เชนการจดโครงการ 5 ปศนยตะวนฉาย โดยไดเชญเดกในชวงอาย 5 ปและครอบครวเขารวมกจกรรม ซงมกลมจตอาสามาชวยสรางสรรคกจกรรมในดานตางๆ ดงน ดานสนทนาการ การเลนดนตรรองเพลงรวมกบเดกๆ ดานกจกรรมภาพวาดระบายส การละเลน ตามวย และการจดอาหารเพอดแลพรอมของเลนจากผมจตศรทธาใหกบเดกๆ ดวย

ภาพท 4 กลมจตอาสาชวยเหลอครอบครว

2

3.

- - - -

3

4.

5 5

4

5.

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

126

กจกรรมเยยมบาน การเยยมบานโดยทมสหสาขาวชาชพ ถอเปนอกกจกรรมทจะชวยดแล สรางเสรม และเขาถงปญหาของผปวยและครอบครวในชมชนไดอยางแทจรง โดย การเยยมบานไดมการเลอกครอบครวทมความตองการในการดแลและชวยเหลอ อยางเรงดวน เชน ครอบครวเดกทจะตองไดรบการผาตด โดยตองดแลนำหนก ใหไดตามเกณฑจงจะสามารถเขารบการผาตดได ซงตองมการตดตามเยยม บานในเรองการใหนมและสารอาหาร เปนตน การเยยมครอบครวเดกหลง ผาตดซอมแซมรมฝปากเพอตดตามในการดแลบาดแผล ดแลการนวดรมฝปาก เพอลดการเกดแผลเปนทเดนชด การเยยมครอบครวหลงผาตดเพดานโหว เพอตดตามเรองการดแลบาดแผล การตดเชอ การใหนมและสารอาหาร เพอ ใหครอบครวเกดความมนใจในการดแลทบาน พรอมทงการเยยมครอบครว หลงผาตดปลกถายกระดกสนเหงอกทมแผลทงในชองปากและบรเวณสะโพก เพอตดตามในเรองการบวมของแผลบรเวณใบหนา การประคบเยนเพอลดบวม การดแลเรองความปวด เปนตน และยงไดตดตามเยยมครอบครวเพอประเมน ผลลพธการรกษา โดยการตดตามเยยมถงชมชน และโรงเรยน เพอประเมนผลใน การดำเนนชวตของเดกหลงการรกษาจากชมชนอยางแทจรง พรอมทงหาทาง ชวยเหลออยางบรณาการโดยประสานความรวมมอจากทกภาคสวนทเกยวของ เพอเปนการสรางเสรมกำลงใจใหกบผปวยและครอบครว และเพอสงเสรม คณภาพชวตใหสามารถดำรงอยในสงคมไดอยางมความสขตอไป

ภาพท 5 การเยยมบาน

ดงนน การรกษาพยาบาลทางการแพทย เพอชวยเหลอเดกปากแหวงเพดาน โหวฯ จะควบคไป กบการดแลชวยเหลอทางดานจตใจ และดานสงคม โดยสงเสรม

5

18-20

1. o

3

. . 2549-2553

( ) ( )

. . 2554

2.

(1)1,000 / ( .2) (2)

500 / ( .5) (3) 500 /

127

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

สนบสนนใหบคคลในครอบครว และชมชนไดมสวนรวมในการชวยเหลอตนเอง เพอใหเดกปากแหวงเพดานโหว และครอบครว ไดมสภาพจตใจทเตรยมพรอมใน การเขาสสงคม ชมชน และสามารถดำรงชวตอยในสงคมไดตามศกยภาพของ ตนเองมากทสด

การไดรบความชวยเหลอจากสงคม จากการใชระยะเวลารกษาทยาวนานตงแตแรกคลอดจนกระทงอายประมาณ 18-20 ป สงคมจงไดมสวนรวมในการใหความชวยเหลอกลมผปวยปากแหวง เพดานโหวฯ ดงน 1. โครงการยมสวยเสยงใส เทดพระเกยรต ๕o พรรษา สมเดจ พระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร โดยความรวมมอของ 3 หนวยงานหลก คอ กระทรวงสาธารณสข สภากาชาดไทย และสำนกงานหลกประกนสขภาพ แหงชาต ทใหความมนใจตอผปกครองวาผปวยปากแหวง เพดานโหวทกราย จะไดรบการผาตดรกษา และดแลอยางตอเนองภายในเวลาทเหมาะสมซง ทำใหผปวยไดเขาถงการบรการของภาครฐทมคณภาพไดอยางทวถง สามารถ เขารวมโครงการยมสวย เสยงใส ไดโดยไมตองใชหนงสอสงตอการรกษาในป พ.ศ. 2549-2553 ทผานมา นบวาเปนผลดตอผปวยกลมนเปนอยางมาก ทไดรบ การดแลรกษาอยางตอเนองตงแตระยะแรกคลอด ไดรบการดแลเรองการใหนม การใสเพดานเทยม หรอจดสนเหงอกกอนผาตด (ตามความจำเปน) การผาตด การฝกพด การตรวจห ตรวจการไดยน และการจดฟน (ขนกบภาวะความผดปกต ของแตละคน) จนกระทงการรกษาเสรจสนอยางสมบรณ สำหรบในป พ.ศ. 2554 เปนตนไป การเขารบการผาตดรกษากบโรงพยาบาล ตางๆ เชน โรงพยาบาลศรนครนทร จำเปนทผปกครองจะตองมหนงสอสงตอ การรกษาจากโรงพยาบาลตนสงกดทไดรบการขนสทธหลกประกนสขภาพถวนหนา เพอยนยนสทธในการเขารบการผาตดรกษาทกครง เชนเดยวกบผใชสทธประกน สงคม ยกเวนผใชสทธขาราชการ หรอองคการบรหารสวนทองถนทสามารถเขารบ การรกษากบทกโรงพยาบาลไดโดยไมจำเปนตองใชหนงสอสงตอการรกษา 2. สภากาชาดไทย โดยการดำเนนงานของกาชาดจงหวดตนสงกดทมกลม ผปวยปากแหวงเพดานโหวในความรบผดชอบ ซงจะไดรบความชวยเหลอในเรอง (1)คาเดนทางหลงเขารบการผาตด1,000 บาท/ครง โดยมเอกสารยนยน (ยสส.2)

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

128

วาไดรบการผาตดจรงไปแสดงตอเจาหนาท (2) คาเดนทางในการเขารบการฝกพด ตรวจห ตรวจการไดยน 500 บาท/ครงโดยมเอกสารยนยน (ยสส.5) (3) คาเดนทางในการเขารบการจดฟน การใสหรอเปลยนเพดานเทยม 500 บาท/ครง โดยมเอกสารยนยน (ยสส.4) จากสถานบรการไปยนยนกบเจาหนาท ซงจะไดรบ ความชวยเหลอตามจรงโดยภายใน 1 เดอนสามารถรบไดไมเกน 2 ครง

ภาพท 6 การชวยเหลอจากกาชาดจงหวด

3. มลนธตะวนฉาย เพอผปวยปากแหวง เพดานโหวและพการแตกำเนดของ ศรษะและใบหนา โรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน โดยมลนธจะใหความชวยเหลอตามความเดอดรอนและจำเปนในเรองคารกษา พยาบาลทเกนสทธหลกประกนสขภาพถวนหนา คาเดนทาง หรอคาอปกรณทาง การแพทยทครอบครวไมสามารถจายได โดยครอบครวทจะไดรบความชวยเหลอ จะตองรกษากบโรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตรและคณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ภาพท 7 การชวยเหลอจากมลนธตะวนฉายฯ

.4 1 2

6

2.

7

The Smile Train

.4 1 2

6

2.

7

The Smile Train

129

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

นอกจากน มลนธตะวนฉายฯ ยงไดประสานงานความรวมมอกบองคกร ภาครฐ และองคกรภาคเอกชนตางๆ ทมความประสงคเขามาชวยเหลอกลมผปวย ปากแหวงเพดานโหวในดานการผาตดรกษา ดานการฝกพดหรอดานอนๆ ทเกยวของ เชน องคกร The Smile Train จากประเทศสหรฐอเมรกามลนธสรางรอยยม ประเทศไทย บรษทคอมเซเวนอนเตอรเนชนแนล จำกด สำนกงานหลกประกน สขภาพแหงชาต ฯลฯ และผมจตศรทธาทงรายบคคลและรายกลม ไดเขามาให ความชวยเหลอโดยมอบกระเปาพรอมอปกรณของใชทจำเปน อปกรณการกฬา คาเดนทางในการเขารบการผาตดและตดตามการรกษา ซงทงนทางมลนธตะวนฉายฯ ไดจดสรรความชวยเหลอเหลานใหกบครอบครวทมความจำเปนในลำดบแรกกอน เพอใหครอบครวเหลานนไดรบความชวยเหลออยางครบถวนตามเจตนารมณของผบรจาคตอไป

ภาพท 8 การชวยเหลอจากองคกรอนๆ

4. องคการบรหารสวนตำบล ซงโดยสวนใหญจะมกองทนชวยเหลอผพการ ของแตละองคกรอยแลว โดยมเงอนไขวาผทจะไดรบความชวยเหลอจะตองเปนผม ความพการทมการจดทะเบยนคนพการเทานน เชนผปวยปากแหวงเพดานโหวท มภาวะเชาวนปญญาตำ หรอประสาทหพการชนดทรกษาไมไดเปนตน 5. การชวยเหลอจากหนวยงานอนๆ ซงทงนผปกครองหรอครอบครวจะ ตองตดตาม แสวงหาแหลงชวยเหลอทางสงคมทเกยวของอนๆ เพอเขาหาแหลง ชวยเหลอไดทนกบความตองการได ดงตวอยางหนวยงานทใหความชวยเหลอ เชน มลนธสรางรอยยมประเทศไทย มลนธพฒนาสตรภาคเหนอจ.เชยงราย โรงพยาบาลยนฮ กรงเทพฯ หนวยแพทยเคลอนทสภากาชาดไทย เปนตน

8

3.

4.

.

/

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

130

จากทกลาวมาจะเหนไดวาเจาหนาททางดานสขภาพ องคกร ชมชน และ ผมจตศรทธาจากทกภาคสวน ไดมสวนรวมในการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว และครอบครวอยางตอเนอง เพอสรางเสรมศกยภาพ และเปนกำลงใจใหกบผดแล ใหสามารถเลยงดบตร/หลาน นำพาเขารบการรกษาอยางตอเนอง จนเตบโตเปน ผใหญสามารถดำรงชวตอยในสงคมไดอยางมความสขตอไป

ขอบคณทกหนวยงานทรวมกนดแลพวกเราคะ

8

3.

4.

.

/

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บทท 16บทบาทพยาบาลประสานงานในการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว

และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา

สธรา ประดบวงษรตนา ดวงฤดสวสด

ภาวะปากแหวง เพดานโหว เปนความผดปกตตงแตกำเนดทางโครงสราง ของใบหนา ซงสงผลกระทบตอการทำหนาทตางๆ ของอวยวะ เชน การดดกลน การบดเคยว การพด การไดยนเปนตน ซงสารถทำการรกษา บรณะ ฟนฟใหกลบ มามลกษณะทใกลเคยงปกตได ถาไดรบการดแลรกษาอยางถกตองจากบคลากร หลายสาขาวชาชพทเกยวของทมาทำงานรวมกนเปนทมสหวทยาการ ตามขนตอน ทตอเนองตงแตแรกเกดจนกระทงเจรญเตบโตเปนผใหญโดยสมบรณ

ภาพท 1 ภาวะปากแหวงเพดานโหวกอนไดรบผาตด

การดแลทางดานสขภาพทเปนทมจะเกดขนเมอมบคลากรทางสาธารณสข หลายๆ สาขาทเกยวของกบการดแลรกษาในปญหาทซบซอนของผปวยทจำเปนตอง ไดรบการรกษาจากบคลากรเฉพาะทางสาขาตางๆ ซงในปจจบนเปนทยอมรบแลว วาปญหาของมนษยจำเปนตองไดรบการดแลรวมกนอยางองครวมทงทางดานการ แพทยและทางสงคม ดงนนผปวยปากแหวง เพดานโหวซงมภาวะซบซอนและเรอรง ตองการการดแลรกษาเปนระยะเวลายาวนาน ตงแตแรกเกด จนกระทงอายประมาณ

1

20

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

132

20 ป ซงขนกบภาวะความรนแรงของแตละคน โดยในขบวนการบรณะฟนฟสภาพ นนตองการการดแลทงทางดานการแพทย ทางดานสงคม ทางดานจตวทยา และทางดานปจจยตางๆ ทเกยวของกบอาชพในการดำรงชวตอยางเปนองครวม

ภาพท 2 ภาวะปากแหวงเพดานโหวหลงไดรบผาตด ทมทรวมใหการดแลผปวยปากแหวง เพดานโหวฯ ควรเปนทมแบบ สหวทยาการ โดยจะตองประกอบดวยบคลากรเฉพาะทางททำหนาท ใหการ รกษาผปวยปากแหวง เพดานโหวฯ โดยมารวมกนประเมน และวางแผนการรกษา โดยบคลากรในทมจะตองประกอบดวย ศลยแพทยตกแตง กมารแพทย ทนตแพทยเฉพาะทางสำหรบเดก ทนตแพทยจดฟน นกแกไขการพด นกแกไข การไดยน ห คอ จมกแพทย พยาบาล นกสงคมสงเคราะห และจตแพทย เปนตน โดยม หนาทหลกในการดแลและประเมนทมทใหการดแลรกษาผปวย เพอเปนการประกน คณภาพการทำงานของทม โดยทมควรมการประเมนถงการจดเกบขอมลตางๆ ของผปวยอยางเปนระบบทดหรอไม และผลลพธของการรกษาทผานมาเปน อยางไร และหลงจากทบคลากรทมสหวทยาการไดประเมนผปวยและครอบครว แลวควรเปดโอกาสใหผปวยและครอบครวไดซกถามขอสงสย พรอมทงอธบายถง แผนการรกษาใหทราบ รวมถงการรายงานหรอสรปถงแผนการรกษาเปนจดหมาย แจงใหกบครอบครวผปวย และทมจะตองทำหนาทตดตามผปวย สงตอผปวยไปทำ การรกษาทเหมาะสม โดยประสานงานกบบคลากรในทม ซงบคลากรทจะทำหนาท ดงกลาวนในทม คอ ผประสานงานการดแล หรอเลขานการของทมนนเอง

1

20

133

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ภาพท 3 ทมสหวทยาการทรวมดแล

บทบาทของผประสานงานทมสหวทยาการ ผประสานงานทมสหวทยาการในการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว สามารถ ทำหนาทไดทงในการดแลผปวยในสถานพยาบาลของเอกชน หนวยงาน/องคกร อสระ ชมชน โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนย หรอโรงพยาบาลระดบตตยภม ของมหาวทยาลยทมศนยการดแลผปวยเฉพาะทาง โดยการทำงานอยางเปนระบบ เพอใหเกดความมนใจวาระบบการประสานงานของการดแลผปวยไดรบการจดการ เปนอยางด ทงโดยระดบทมสหวทยาการ รวมถงการดแลระดบชมชน สถานพยาบาล หรอหนวยงานการดแลใกลบาน ทงทอยในบรเวณทใกลเคยงกบทมสหวทยาการ หรออยไกลทตองมระบบการตดตอสอสารหรอการสงตอผปวย ผประสานงานทมสหวทยาการ จะมหนาทในการสงเสรมสนบสนนใหผปวย ไดรบการดแลแบบประสานงานทดจากทมผเชยวชาญเฉพาะดาน รวมกบครอบครว โดยทมสหวทยาการ รวมทงบคลากรทางดานสาธารณสข บคลากรทดแลในชมชน และบคลากรอนๆ ตองทำระบบสำหรบการดแลรกษาผปวยเปนรายบคคล และการ จดการคลนกการทบทวนของทมสหวทยาการ รวมถงการประสานงานกบผประสาน งานทอยในสถานบรการอนๆ เพอใหเกดการประสานงานการดแลผปวยตามคำ แนะนำของผเชยวชาญของทมสหวทยาการ โดยมการใชทรพยากรทมอยใหเปนไป อยางมประสทธภาพและมความเหมาะสมทสด

2

3

/

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

134

ภาพท 4 การประสานงานกจกรรมตางๆ ใหกบกลมผปวยและครอบครว

ระบบการจดการดานผปวยในการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว ระบบ การดแลสขภาพทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว โดยมการนำเอาระบบการ คาดคะเนคาใชจายมาใชในโรงพยาบาล คอระบบการจดการดานผปวย ซงมง เนนการดแลทมคณภาพสงสด และคาใชจายทประหยดคมคามความเหมาะสม โดยมลกษณะดงตอไปน 1. เปนระบบการดแลทมผปวยเปนศนยกลาง โดยจะตองตงผลลพธของ การดแลโดยทมสหวทยาการตามทผปวยตองการไวลวงหนา เพอเปนสงควบคมการ ทำงานใหเกดประสทธภาพและประหยด ซงการตงผลลพธการดแลรกษาและการ ประเมนผลนนควรใหผปวยและครอบครวมสวนรวมในการแสดงความตองการดวย 2. ผรบผดชอบในการบรหารจดการเกยวกบผปวยและครอบครว และ ผลลพธของผปวย คอผประสานงาน 3. แผนการปฏบตงานรวม แนวทางการดแลผปวยแบบสหวทยาการ ทระบแนว ทางการรกษาทควรไดรบในแตละชวงอาย ตงแตแรกเกดจนกระทงถงอาย 20 ป ซงเปนการกำหนดการดแลทตงเปาหมายไวสำเรจไดในกำหนดเวลา โดยทม สหวทยาการรวมรบผดชอบในการกำหนดแนวทางการดแลทมประสทธภาพสงสด ซงเดมเรยกวา ขอตกลงทางคลนก และแผนการพยาบาล ทผประสานงานใชเปน แนวทางในการดำเนนการดแลผปวยใหบรรลผลสำเรจตามททมสหวทยาการ ตองการ

4

1.

2.

3.

20

1

135

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ขอดของระบบการจดการดานผปวย คอ ผปวยไดรบการบรการทดขน รวดเรวขน ไดรบการดแลอยางตวอยางตอเนอง สามารถลดคาใชจายขององคกร ประเทศชาต และผปวยไดมาก เนองจากมการปรกษาหารอ ในบางครงสามารถ นดผปวยมารบการรกษาไดหลายอยางในครงเดยวกน และผปวย/ครอบครวยง สามารถโทรศพทตดตอสอบถามขอสงสยในการดแลตางๆ กบผประสานงานการ ดแลผปวยไดโดยตรง ระบบการจดการดานผปวยจะสงเสรมใหผปวยและครอบครว ดแลตนเองและรวมตดสนใจไดมากขน โดยทราบวธการจดการกบสขภาพตาม แนวทางการรกษาของตนเองมากขนและมสวนรวมในการตดสนใจ ผปฏบตงาน มความพงพอใจในตนเองและในการทำงานมากขน รวมทงเปนโอกาสในการแสดง บทบาทหนาทของแตละสาขาวชาชพไดกวางขวางขน ซงสงผลทดตอการพฒนา คณภาพการดแลรกษาผปวยปากแหวงเพดานโหวตอไป ตามทกลาวมาจะเหนวาผประสานงานตองทำหนาทเชอมประสานการดแล ทงกบผปวยและครอบครว องคกรภายในและภายนอก เพอความชดเจนในการนำ ไปปฏบตจงแบงบทบาทผประสานงานออกเปนดงน 1. การดแลจดการเกยวกบผปวยและครอบครว เมอมผปวยและครอบครวเดกปากแหวงเพดานโหว

รปท 1 แผนภมของระบบการจดการดานการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว

ผปวยและครอบครว บคลากรทมสหวทยาการบคลากรทเกยวของทงภายใน

และภายนอกองคกร

ระบบการจดการดานผปวย

องคประกอบ 3 ประการ

แผนการปฏบตการรวมแนวทางการดแลแบบ

สหวทยาการ

การดำเนนการดแลผปวยโดยบคลากรทมสหวทยาการ

ตามแผนปฏบตการรวมทกำหนด

ผประสานงานรบผปวยไวในการดแลระยะยาวตาม

แผนการรกษาของทมสหวทยาการ

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

136

เขารบการรกษากบทมสหวทยาการ ผประสานงานจะเขาพบเดกและครอบครว ทนท รวมทงการเขาเยยมผปวยและครอบครวทคลอดทารกมภาวะปากแหวง เพดานโหว ณ หอผปวยหลงคลอด เพราะเปนโอกาสในการสรางสมพนธภาพกบ ครอบครวตงแตระยะแรก โดยการใหคำแนะนำ การดแลดานจตใจเพอลดความ วตกกงวลใหกบผปวยและครอบครว ซงเปนรากฐานสำคญในการสงเสรมใหทม พฒนาสมพนธภาพกบครอบครวและเกดความไววางใจ พรอมทจะใหความรวมมอ ในการรกษาพยาบาลอยางตอเนอง โดยใชแนวคดการจดการดานผปวยโดยยดผปวย และครอบครวเปนศนยกลาง โดยทำหนาทดงน คอ 1.1 อธบายใหผปวยและครอบครวทราบแนวทางการรกษาและรวมวางแผน ในการดแลรกษาแบบสหวทยาการ เพอใหไดรบการแกไขชวยเหลอทเหมาะสมกบ เวลา ซงประกอบดวย 1.1.1 เอกสารคมอผปกครองในการดแลผปวย ซงครอบคลมตงแต ตงครรภจนกระทงคลอด และรกษาอยางตอเนองจนอาย 20 ป ทงนขนกบภาวะความ รนแรงของโรคในแตละคน คอโปรแกรมการดแลรกษาพยาบาลแบบสหวทยาการ 1.1.2 ระบบการนดหมายผปวยมาตรวจตามโปรแกรม จดทำตารางการ นดหมายใหผปวยไดพบกบทมสหวทยาการอยางเหมาะสม เมอตรวจเสรจจะตอง ตรวจสอบความเรยบรอยกอนใหผปวยกลบ พรอมตารางการนดหมายครงตอไป รวมทงแจงใหทราบถงผลสรปและแนวทางการรกษาของทมสหวทยาการ พรอม ตรวจสอบวาผปวยสามารถมาตามนด หรอจำเปนตองเลอนการนดหมายหรอไม หรอใหโทรศพทแจงและนดหมายใหมหากจำเปนตองเลอนนด 1.1.3 หาแหลงขอมลสถานบรการ หากจำเปนตองเปลยนแปลงสถานท รกษา เพอลดภาระคาใชจาย โดยจดเตรยมการสงตอขอมลไปยงสถานบรการตาม ความเหมาะสมพรอมทงประสานงานไปยงหนวยงานนนๆ ดวย 1.2 เปดโอกาสใหผปวยและครอบครวซกถามขอสงสย แลวนำมา ประเมนปญหาอยางเรงดวน ใหคำปรกษารวมถงการสงตอใหผเชยวชาญแตละ สาขาทเกยวของกบการดแลตงแตแรกคลอด เชน การใหนมอยางถกตองใน ทารกปากแหวงเพดานโหว การตรวจประเมนภาวะโรครวม การใสเพดานเทยม หรอการจดสนเหงอกกอนผาตดในรายทจำเปน การผาตด การฝกพด การตรวจห ตรวจการไดยน การจดฟน เปนตน 1.3 สามารถจำแนกทารกทมปญหาเรงดวนใหพบแพทยหรอทมผเชยวชาญ

137

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

เฉพาะดานไดอยางเหมาะสม 1.4 จดใหมเครอขายเชอมโยงประสานงานกบนกสงคมสงเคราะห จตแพทย พยาบาลทรวมดแลในแตละหนวยงาน โดยจดใหผปวยและครอบครวทมปญหา คลายคลงกนไดชวยเหลอแลกเปลยนขอมล และประคบประคองดานจตใจซงกน และกน ซงเรยกวา กลมผชวยเหลอครอบครว (family support group) 1.5 การจดประชมเชงปฏบตการใหกบผปวยและครอบครว และทม สหวทยาการเพอใหครอบครวทไดรบการอบรมสามารถเปนพเลยงใหกบครอบครว ใหมได 1.6 การจดประชมเชงปฏบตการใหกบทมสหวทยาการทรวมดแล เพอใหม ความรความเขาใจ และทราบถงขอบเขตการดแลของแตละสหสาขาวชาชพ สามารถ ใหการดแลผปวยไดอยางเหมาะสมตามการเปลยนแปลงในดานความรของการดแล อยางทนตอเหตการณ 1.7 ใหขอมลกบผปวยและครอบครวไดรแหลงทจะคนหาขอมลในเรอง ปากแหวงเพดานโหว เชน หนงสอคมอตางๆ ในหองสมด การคนควาความรผานทาง เวปไซดในระบบอนเตอรเนต การโทรศพทสอบถามตามเบอรโทรศพทในคมอท ไดรบ เปนตน 1.8 เปนผอธบายเอกสารการขออนญาตการบนทกขอมลเกยวกบผปวย เชน ภาพถายทางคลนก วดโอ เทปบนทกเสยงจากการฝกพด แบบพมพฟน ภาพเอกซเรย รวมทงเอกสารอนญาตใหทำการรกษาใหผปกครองทราบทกครง

2. การบรหารจดการรวมกบทมสหวทยาการ 2.1 จดทำประวตผปวยลงในระบบฐานขอมล เพอเปนขอมลพนฐานในการ ประเมนการรกษารวมกนของทมสหวทยาการ 2.2 รวมเสนอปญหาของผปวยในการประชมกบทมสหวทยาการ และ รวบรวมความคดเปน การวางแผนการรกษาผปวยแตละผเชยวชาญสงใหทกคน ในทม และสรปสงใหกบผปวยและครอบครว 2.3 เปนผประสานงานในการนดประชมปรกษาตางๆ 2.4 ประสานงานกบบคลากรวชาชพทใหบรการทางสงคม เชน นกสงคม สงเคราะห แหลงทนชวยเหลออนๆ เชน อบต. หรอผมจตศรทธา เพอชวยเหลอ ผปวยทมปญหา รวมทงประสานงานกบหนวยงานปฐมภม และทตยภมในกรณท

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

138

ตองสงตอผปวยใหดแลตอเนองใกลบาน 2.5 รวมกบทมในการจดทำมาตรฐานการดแล รกษา พยาบาลผปวย เพอพฒนาระบบประกนสขภาพการดแลรกษาผปวยแบบสหวทยาการ 2.6 สงเสรมชวยเหลอดานการวจยของทม และรวมพฒนาความรแกบคลากร ในแผนกตางๆ ทเกยวของในการดแลรกษาผปวยแบบสหวทยาการ

ภาพท 5 การใหคำปรกษาแกครอบครวของทมสหวทยาการ

การเยยมผปกครองของผประสานงาน ทนทททราบวามทารกคลอดใหมปากแหวงเพดานโหวในโรงพยาบาล ผประสานงานตองไปเยยมทารกและครอบครวทนท เพราะเปนโอกาสทเหมาะสม ในการสรางสมพนธภาพกบครอบครว การดแลดานจตใจ การใหความร ซงจะได ชวยเหลอบรรเทาความวตกกงวลเกยวกบคาใชจายในการรกษาระยะยาว และความ กลวทไมทราบสาเหตของผปกครอง พรอมทงแนะนำแผนการรกษาอยางคราวๆ ใหขอมลทสำคญในการพบครงแรกของผประสานงาน/หรอทมศลยแพทยตกแตง ซงประกอบไปดวย คมอผปกครอง ซงครอบคลมการดแลของทมสหวทยาการ กระเปาบรรจของใชของทารกทจำเปนจากมลนธตะวนฉายเพอผปวยปากแหวง เพดานโหว และพการทางศรษะและใบหนา เพอเปนขวญและกำลงใจใหกบ ครอบครว สงททมตองปฏบตและยดเปนขอกำหนดคอ ระหวางทใหขอมลกบครอบครว ทมจะทำโดยยดครอบครวเปนศนยกลาง คำนงถงความรสกของครอบครวอยเหนอ สงใด แงคดทไดรบจากครอบครวสำคญทสด คำนงถงภาวะอารมณ ภาวะรางกาย

2.1

2.2

2.3 2.4

. 2.5

2.6

5

/

139

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

รวมทงแยกแยะความตองการของครอบครวเปนหลก สงททมไดจากการประเมนเมอพบกบครอบครวคอ ปญหาทางเศรษฐกจ การดแลตอทบาน ความเปนสวนตว สงคม ทงหมดนมผลกระทบตอความตองการ ของครอบครว และความเขมแขงดวย สงททมควรถามผปกครองคอ บดา มารดา ตองการรอะไรเกยวกบเดก อะไรท บดามารดารเกยวกบเดก และบดามารดาตองการใหชวยอะไร จากการประเมนครอบครวทผานมา สงทเขาตองการคอ ครอบครวท จะเปนตวอยาง แหลงชวยเหลอขนตน สถานเลยงเดก สถานสงเคราะห แหลงให ความชวยเหลอ แหลงประโยชนจากชมชน กำลงใจจากทกท และครอบครว ทเขมแขง เมอทมทำการรกษาเดกปากแหวงเพดานโหวครบตามแผนการรกษาแลว ทม จะนำกรณตวอยางมาศกษาถงปญหาและอปสรรคตางๆ การทำงาน พรอมทงพฒนา แผนในการทำงานใหมคณภาพยงๆ ขนตอไป โดยความสำเรจของทมนนจะขนอย กบความพงพอใจของผปวยและครอบครว และการยอมรบในสงคมเปนหลกเสมอ

บทสรป การสรางแนวทางการรกษาทเนนครอบครวเปนศนยกลาง เปนหวใจท สำคญและสงเสรมใหการสรางความสมพนธและการมสวนรวมทดกบครอบครว รวมถงการรวมพจารณาทางเลอกแนวทางการรกษาและการตดสนใจการรกษา โดยการเขาหาแบบเปนธรรมชาต และใหความเปนสวนตวมากทสด คำนง ถงปจจยดานครอบครว สงแวดลอม เศรษฐานะ ความรวมมอของบคลากรของ ทมสหวทยา ทดและอยางเทาเทยมกนในการรวมดแลผปวย โดยผลลพธของการ รกษาทดจะเปนประโยชนตอผปวยปากแหวงเพดานโหวและครอบครวตอไป

ภาพท 6 การเยยมผปวย/ครอบครวหลงผาตด

6 /

1.

043-363123 081-2638951

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

140

เบอรโทรศพทของทมสหวทยาการทครอบครวสามารถใชตดตอสอบถาม มดงน

1. พยาบาลผประสานงานการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว คณสธรา ประดบวงษ โทร 043-363123 มอถอ 081-2638951 2. ศนยการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวฯ(ศนยตะวนฉาย) โทร 043-363123 แฟกซ 043-202558 3. เจาหนาทผชวยประสานงาน คณสลตา ประวตรกาญจน (คณป) 043-633123 มอถอ 087-5422019 4. หอผปวยหลงคลอด คลนกนมแม โทร 043-363512, 043-363513 5. หอผปวยศลยกรรม 3ค (กอน-หลงผาตด) โทร 043-363302, 043-363303 6. หองตรวจศลยกรรมเบอร 4 (ตดตามการรกษา) โทร 043-363487, 043-363470 7. หองตรวจห คอ จมก โทร 043-366746-7 8. คลนกฝกพด โทร 043-366741 9. หองตรวจการไดยน โทร 043-366752 10. คลนกทนตกรรมจดฟน โทร 043-203255 ผประสานงานคณสรวลย เรองฤทธ โทร 081-6617941

******************************************************

141

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

เอกสารอางอง (บทท 1)

American Cleft Palate-Craniofacial Association. Parameters 1. for Evaluation and Treatment of Patients with Cleft Lip/Palate or Other Craniofacial Anomalies. Chapel Hill, North Carolina 2000. Pp 1-30.

Prathanee B, Chowchuen B. Community-based network system 2. and interdisciplinary management for children with cleft-lip/ palate. J Med Assoc Thai 2010, 93 (Suppl. 4): S63-70.

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

142

เอกสารอางอง (บทท 2)

Publication Committee. Cleft lip and palate: the first four 1. years. Chapel Hill: Cleft Palate Foundation; 1999.Parameters for the evaluation and treatment of patients 2. with cleft lip/palate or other craniofacial anomalies. Amercican Cleft Palate-Craniofacial Associatiob. Cleft Palate-Craniofacial Journal 1993; 30 (Suppl 1).

143

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

เอกสารอางอง (บทท 4)

1. จารณ รตนยาตกล การบำบดทางทนตกรรมจดฟนกอนการศลยกรรม สำหรบทารกปากแหวง-เพดานโหว ในการรกษาทางทนตกรรม สำหรบผปวยปากแหวง เพดานโหว คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 2548 : 53-62 2. จารณ รตนยาตกล, Godfrey K. การบำบดทางทนตกรรมจดฟนกอน การศลยกรรมสำหรบทารกปากแหวงเพดานโหว. ศรนครนทรเวชสาร 2544; 16: 42-50. 3. จารณ รตนยาตกล Keith Godfrey. การบำบดทางทนตกรรม จดฟนกอนการศลยกรรมสำหรบทารกปากแหวง-เพดานโหว ใน บวรศลป เชาวนชน (บรรณาธการ) เบญจมาศ พระธาน จารณ รตนยาตกล (บรรณาธการรวม) การดแลแบบสหวทยาการ ของผปวยปากแหวง เพดานโหว และความพการแตกำเนดของ ใบหนา และกะโหลกศรษะโรงพมพศรภณฑ ออฟเซท ขอนแกน 2547: หนา 161-172 . 4. จารณ รตนยาตกล, Godfrey K. การรกษาทนตกรรมจดฟนสำหรบ ผปวยปากแหวง เพดานโหว ว.ทนต.ขอนแกน 2545 : ปท 5 ฉบบท 2:2 - 14 5. นตา ววฒนทปะ การบำบดรกษาทางทนตกรรมจดฟนกอนการทำ ศลยกรรมรมฝปาก. เอกสารประกอบการประชม เรอง การดแล ทารกผปวยปากแหวงเพดานโหว สถาบนเดกแหงชาตมหาราชน 2550 6. ทศนย วงศรมงคล การใชเพดานเทยมในทารกทมภาวะปากแหวง เพดานโหว ใน: การรกษาทางทนตกรรมสำหรบผปวยปากแหวง เพดานโหว คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. 2550 7. สมรตร วถพร การสบฟนผดปกตในผปวยปากแหวง เพดานโหว. ใน ทนตกรรมจดฟนในผปวยปากแหวงเพดานโหว. กรงเทพมหานคร: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2537: 37-47. 8. Godfrey, K. Orthodontic treatment for cleft palate patient. in Dental care and treatment for cleft lip and palate. 1992. Faculty of Dentistry, Khon Kaen University.

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

144

เอกสารอางอง (บทท 6)

1. Millard DR Jr. A primary camouflage of the unilateral harelip. Transactions of the first International Congress of Plastic Surgery. Stockholm, Sweden. Baltimore: Williams & Wilkins; 1957: 160-6. 2. McComb H. Primary correction of unilateral cleft lip nasal deformity: a 10-year review. Plast Reconstr Surg 1985; 75: 791-9. 3. Noordhoff MS, Chen YR, Chen KT, Hong KF, Lo LJ. The surgical technique for complete unilateral cleft-nasal deformity. Op Tech in Plast Reconstr Surg 1995; 2: 167-74. 4. Noordhoff MS. Bilateral cleft lip reconstruction. Plast Reconstr Surg 1986; 78: 45-54. 5. Chowchuen B, Keinprasit C, Pradubwong S. Primary Unilateral Cleft Lip-Nose Repair: the Tawanchai Cleft Center’s Integrated and Functional Reconstruction. J Med Assoc Thai 2010; 93 (Suppl.4): S34-45. 6. Chowchuen B. Viwattanatipa N, Wangsrimongkol T, Pradub wong S. Primary Bilateral Cleft Lip-Nose Repair: the Tawan chai Cleft Center’s Integrated and Functional Reconstruction. J Med Assoc Thai 2010; 93 (Suppl.4): S46-57. 7. Furlow LT. Cleft palate repair by double opposing Z-plasty. Plast Reconstr Surg 1986; 78: 724. 8. Kreins OB. Fundamental anatomic findings for an intravelar veloplasty. Cleft Palate J 1970; 7: 27. 9. Sommerlad BC. A technique for cleft palate repair. Plast Reconstr Surg 2003; 112(6): 1542-8.

145

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

เอกสารอางอง (บทท 10)

1. ontributors. Cleft lip and palate: the school age child. Chapel Hill: The Cleft Palate Foundation; 2001. 2. Parameters for the evaluation and treatment of patients with cleft lip/palate or other craniofacial anomalies. Amercican Cleft Palate-Craniofacial Associatiob. Cleft Palate-Craniofacial Journal 1993; 30 (Suppl 1).

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

146

บรรณานกรม (บทท 11)

1. ชมรมทนตกรรมสำหรบเดกแหงประเทศไทย. : Early Childhood Caries. December, 1998. 2. First Love, First Tooth : แผนงานโรงเรยนทนตแพทยสรางสข และ เครอขาย “ลกรกฟนด เรมทซแรก”, 2011 3. Cleft Palate Clinic. : Cleft Lip and Palate. A Parent’s Guide. The Children’s Hospital Camperdown N.S.W. 1988. Vintage Graphics, Sydney. 4. Wilkins EM. : Clinical Practice of the Dental Hygienist. Seventh edition, 1994. Lea & Febiger Book, Philadelphia. pp. 621-622. 5. McDonald RE. : Multidisciplinary team approach to cleft lip and palate management. Dentistry for the Child and Ado lescent. Sixth edition, 1994. The C.V. Mosby Comp, St. Louis. pp.790-821. 6. Rivkin CJ, Keith O, Crawford PJ and Hathorn IS : Dental care for the patient with a cleft lip and palate. Part 1: From birth to the mixed dentition stage. 2000 Br Dent J; 188, 78-83 7. Rivkin CJ, Keith O, Crawford PJ and Hathorn IS : Dental care for the patient with a cleft lip and palate. Part 2: The mixed dentition stage through to adolescence and young adult hood. 2000 Br Dent J; 188, 131-134 8. Hasslof P and Twetman S : Caries prevalence in children with cleft lip and palat a systematic review of case–control studies. 2007 Int J Paediatric Dent; 17, 313-319 9. Mutarai T, Ritthagol W, Hunsrisakhun J. : Factors influencing early childhood caries of cleft lip and/or palate children aged 18 to 36 months in southern Thailand. 2008 Cleft Palate Craniofac J.; 45, 468-72.

147

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

เอกสารอางอง (บทท 12)

1. Boyne PJ, Sands NR. Secondary bone grafting of residual alveolar and palatal clefts J Oral Surg 1972; 30 : 87 2. Brouds DJ, Waite DE. Secondary closure of alveolar defects. Oral Surg 1974; 37(6): 829-840 3. Epker BN, Stella JP, Fish LC. Dentofacial deformities: Integrated Orthodontic Surgical correction V. 32nd ed. St Louis Mosby; 1998: 1487 4. Helfrick JF. Reconstruction of the alveolar cleft. In Peterson LJ (eds). Principles of Oral and Maxillofacial surgery V.3 Philadel phia J.B. Lippincott; 1992:1575-1591 5. Pruzansky S. Presurgical orthopedics and bone grafting for infants with cleft lip and palate: a dissent. Cleft Palate J 1965; 2:7 6. Sindet-Pedersen S, Enemark H. Reconstruction of alveolar clefts with mandibular or iliac crest bone grafts: A comparative study. J Oral Maxillofac Surg 1990; 48: 554-558 7. Turvey AT, Vig K, Moriarty J, et al. Delayed bone grafting in the cleft maxilla and palate: A retrospective multidisciplinary analysis. Am J Orthod 1984; 86:244

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

148

เอกสารอางอง (บทท 13)

1. Publication Committee. Cleft lip and palate: the adult patient. Chapel Hill: Cleft Palate Foundation; 1999. 2. Parameters for the evaluation and treatment of patients with cleft lip/palate or other craniofacial anomalies. Amercican Cleft Palate-Craniofacial Associatiob. Cleft Palate-Craniofacial Journal 1993; 30 (Suppl 1).

149

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

บรรณานกรม (บทท 14)

1. Bardach J, Morris HL. Multidisciplinary Management of Cleft Lip and Cleft Palate. Philadelphia: W.B. Saunders, 1990: p. 626-31. 2. Turvey TA, Vig KWL, Fonsea RJ. Facial Clefts and Craniosynos- tosis Priciples and Management. Philadelphia: W.B. Saunders, 1996: p. 315-6. 3. Pisek P, Manosudprasit M. Comparison of dento-skeletal condition of orthodontic patients with and without unilateral complete clefts of primary and secondary palates. Thai J. Oral Maxillofac. Surg. 2008;22(1):36-44 4. Graber LW, Vanarsdall R, Vig KWL. Orthodontics Current Principles and Techniques. Elsevier Mosby, 2012

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

ผนพนธ

กฤษณา เลศสขประเสรฐ รองศาสตราจารย อาจารยประจำภาควชาโสต ศอ นาสกวทยา คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดลไชยวทย ธนไพศาล ผชวยศาสตราจารย อาจารยประจำสาขาประสาทศลยศาสตร ภาควชาศลยศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนดวงใจ สคนธมาน อดตนกสงคมสงเคราะห โรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนดาราวรรณ อกษรวรรณ แผนกการพยาบาลศลยกรรมและออรโธปดกส งานบรการพยาบาล โรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนเทพฤทธ วตรภเดช รองศาสตราจารย อดตอาจารยประจำภาควชาศลยศาสตรชองปาก และกระดกขากรรไกร คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนนตา ววฒนทปะ รองศาสตราจารย อาจารยประจำภาควชาทนตกรรมจดฟน คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดลนรมล พจนสนทร รองศาสตราจารย อาจารยประจำภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนบวรศลป เชาวนชน ศาสตราจารย อาจารยประจำสาขาศลยศาสตรตกแตง ภาควชาศลยศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน เบญจมาศ พระธาน รองศาสตราจารย อาจารยประจำภาควชาโสต ศอ นาสกวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

ปฏมาพร พงชาญชยกล อาจารยประจำภาควชาทนตกรรมสำหรบเดก คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนพนดา ธนาวรตนานจ อาจารยประจำภาควชาโสต ศอ นาสกวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนพรเพญ ปทมววฒนา พยาบาลชำนาญการพเศษ แผนกการพยาบาลสต-นรเวชกรรม งานบรการพยาบาลโรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน พรรณรตน มณรตนรงษ ทนตแพทยหญง แผนกทนตกรรม กองแพทยหลวงสวนจตรลดา เขตพระราชวงดสตพลากร สรกลประภา ผชวยศาสตราจารย อาจารยประจำสาขาศลยศาสตรตกแตง ภาควชาศลยศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนพนศกด ภเศก อาจารยประจำภาควชาทนตกรรมจดฟน คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ภทรมน รตนาพนธ ผชวยศาสตราจารย อาจารยประจำภาควชาศลยศาสตรชองปากและ กระดกขากรรไกร คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน รตนา ดวงฤดสวสด อดตพยาบาลประสานงานการดแลผปวยปากแหวงเพดานโหว ศนย การดแลผปวยปากแหวงเพดานโหวและความพการแตกำเนดของ ศรษะและใบหนา มหาวทยาลยขอนแกน

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

วรญญ คงกนกง ผชวยศาสตราจารย อาจารยประจำภาควชาศลยศาสตรชองปากและ กระดกขากรรไกร คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนศรพร มงคลถาวรชย รองหวหนางานบรการพยาบาลฝายคลนกบรการงานบรการพยาบาล โรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนสงวนศกด ธนาวรตนานจ รองศาสตราจารย อาจารยประจำภาควชาโสต ศอ นาสกวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนสธรา ประดบวงษ พยาบาลชำนาญการ พยาบาลประสานงานการดแลผปวยปากแหวง เพดานโหวแบบสหวทยาการ แผนกการพยาบาลศลยกรรมและ ออรโธปดกส งานบรการพยาบาล โรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนเอกสทธ อตรวเชยร ผชวยศาสตราจารย อาจารยประจำภาควชาศลยศาสตรชองปากและ กระดกขากรรไกร คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง

สนบสนนโดย ศนยวจยผปวยปากแหวง เพดานโหว และความพการแตกำเนดของ ศรษะและใบหนา มหาวทยาลยขอนแกน ภายใตโครงการตะวนฉาย มลนธตะวนฉาย เพอผปวยปากแหวง เพดานโหวและพการทางศรษะและใบหนา สมาคมความพการ ปากแหวง เพดานโหวใบหนาและศรษะแหงประเทศไทย (พ.ศ. 2551-2554) สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เขต 7 ขอนแกน

ออกแบบปก ขวญใจ ธรรมโรเวศน

ประสานงาน กฤษฎา สมมะล ขวญใจ ธรรมโรเวศน พนตนาฏ อาสนสวรรณ ภาวณ รปพรม ศภชย วงศชน สลตา ประวตรกาญจน สพชฌาย อดมธนะทรพย

ภาพประกอบ/พมพท หจก. โรงพมพคลงนานาวทยา โทร.043 – 328589-91

คมอผปกครอง : แนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว

ตดตอสอบถามขอมล

ศนยวจยผปวยปากแหวง เพดานโหว และความพการแตกำเนดของศรษะและใบหนา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ภายใตโครงการตะวนฉายทอย : คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 123 ถ.มตรภาพ ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40002 โทรศพท : 043-363123 โทรสาร : 043-202558 Website : http://kkucleft.kku.ac.th E-mail :cleft@kku.ac.th

มลนธตะวนฉายเพอผปวยปากแหวง เพดานโหว และพการทางศรษะและใบหนาทอย : คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 123 ถ.มตรภาพ ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40002 โทรศพท : 043-363123 โทรสาร : 043-202558 มอถอ : 081- 1851151 Website : www.tawanchai-foundation.org E-mail : cleft@kku.ac.th

สมาคมความพการ ปากแหวง เพดานโหว ใบหนาและศรษะแหงประเทศไทย ทอย : สำนกงานสมาคมศลยแพทยตกแตงแหงประเทศไทย อาคารเฉลมพระเกยรต ๕0 ป ( ชน ๙ ) เลขท 2 ซอยศนยวจย ถนนเพชรบรตดใหม แขวงบางกะป เขตหวยขวาง กรงเทพมหานคร 10310 โทรศพท : 02-716 6214 โทรสาร : 02-716 6966 E-mail : info@plasticsurgery.or.th

คมอแนวทางการดแลรกษา ผมภาวะปากแหวง เพดานโหว : ผปกครอง