ทศพิธราชธรรม -...

ทศพธราชธรรม ๑๐ ตวชวดสำาหรบผนำาองคกร

พระมหาหรรษา ธมมหาโส, รศ.ดร.

ทศพธราชธรรม : ๑๐ ตวชวดสำาหรบผนำาองคกร

พระมหาหรรษา ธมมหาโส(นธบณยากร), รศ.ดร.

เลขมาตรฐานสากลประจำาหนงสอ : ๙๗๘-๖๑๖-๓๐๐-๐๕๒-๑

พมพครงแรก : พฤษภาคม ๒๕๕๖

จำานวน ๒,๐๐๐ เลม

พสจนอกษร

พระมหาราชน จตตปาโล

ดร.บรรพต แคไธสง

สายฝน พานชยเวช

ออกแบบปก/รปเลม

สำานกหนงสอโรงนาบานไร พทธศกราช ๒๕๕๕

นกกว-สญญา พานชยเวช

บรรจง บรนประโคน

พระมหาหรรษา ธมมหาโส (นธบณยากร)

ทศพธราชธรรม: ๑๐ ตวชวดสำาหรบผนำาองคกร.— กรงเทพฯ : ๑๐๒หนา

๑. ธรรมะสำาหรบชวตประจำาวน. I. ชอเรอง

ISBN : 978-616-300-052-1

พมพท : ศรเสนห การพมพ ๖๐/๒๕๔ ม.๖ ซ.เอกชย ๘๙/๑ แขวงบางบอน

เขตบางบอน กรงเทพฯ ๑๐๑๕๐ โทร ๐-๒๘๙๔-๓๔๕๓ แฟกซ ๐-๒๔๑๖-๔๘๓๑

ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาต

คำานำา

หนงสอ เรอง “ทศพธราชธรรม : ๑๐ ตวชวด

สำาหรบผนำาองคกร” เลมน เกดขนจากการทสำานกงาน

เลขาธการศาลรฐธรรมนญไดนมนตใหไปปาฐกถาพเศษ เรอง

“ทศพธราชธรรม : ธรรมะสำาหรบผนำาองคกร” ในโอกาสท

สำานกงานศาลรฐธรรมนญไดจดโครงการปาฐกถาพเศษ

เนองในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๕ รอบ

๒๘ กรกฎาคม ๒๕๕๕ ของสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ

สยามมกฎราชกมาร และไดอาศยโอกาสจากการปาฐกถา

พเศษปรบปรงเนอหาใหมความสมบรณมากยงขนจนเปน

ทมาของหนงสอเลมน

เปนทประจกษวา ผนำาในศตวรรษท ๒๑ กำาลงเผชญ

หนากบความทาทายในมตตางๆ ซงการปรบตวใหสอดรบ

กบวกฤตการณทเกดขนของผนำายอมสงผลโดยตรงตอความ

อยรอดขององคกร จากตวแปรดงกลาว จงทำาใหนกคด และ

นกปฏบตการพยายามทจะออกแบบหลกการและเครองมอ

เพอนำาไปประยกตใชในการบรหารจดการองคกรใหประสบ

ความสำาเรจ โดยการสรางความพงพอใจแกผถอหน ผมสวน

ไดสวนเสย และผรบบรการทวไป อกทงกอใหเกดความสข

สวสดแกผบรหารองคกรในระดบตางๆ อกดวย

“ทศพธราชธรรม” เปนหลกการททรงคณคาและม

ความหมายตอผนำาในฐานะเปนหลกปฏบต ทพระพทธเจา

ไดทรงออกแบบขนมาเพอเปนตวชวดสำาหรบผนำาองคกร

ในการกำากบและควบคมอารมณ (Emotion) เพอปองกน

มใหผนำาประพฤตตนผดพลาดและบกพรอง ซงจะกอใหเกด

ผลเชงลบตามมา เชน การบดเบอนและใชอำานาจหนาทเกน

กวาระเบยบ ขอบงคบ กฎเกณฑ กตกา และกฎหมาย ทได

กำาหนดเอาไว เพอแสวงหาผลประโยชนทมควรมควรไดจาก

หนวยงานหรอองคกร ซงจะสงผลตอความอยรอดขององคกร

ทงในระยะสนและระยะยาว

ขออนโมทนาสำานกงานเลขาธการศาลรฐธรรมนญ

ทเปดพนทใหไปปาฐกถาพเศษจนเปนทมาของหนงสอเลมน

รวมทงคณะทำางานกองบรรณาธการของการจดงานวสาขบชา

โลกครงท ๑๐ ทเปนสวนหนงในการพสจนอกษร และ

อาจารยสญญา พานชยเวช ทรวมออกแบบปกและจดรปเลม

ใหหนงสอเลมนมความสมบรณมากยงขน

ดวยสาราณยธรรม

พระมหาหรรษา ธมมหาโส, รศ.ดร.

ผนำากบราชา : คณคาอยทใด? ๑๐

พฒนาการของ “ราชา” ในคมภรอคคญญสตร ๑๒

มายาคตเกยวกบทศพธราชธรรม ๑๖

ทศพธราชธรรม : ธรรมะสำาหรบราชา? ๑๘

โจรเปนราชาไดหรอไม? ๒๐

ทศพธราชธรรม : หลกการสำาหรบพฒนาอารมณของผนำา ๒๓

จากอารมณสอาจม อาวธ และอามส ๒๖

ทศพธราชธรรม : วคซนปองกนโรคบดเบอน ๒๗

ทศพธราชธรรม : ๑๐ ตวชวดความเปนผนำา ๓๐

ทศพธราชธรรม : จากลดสเพมเตมเตมผนำาและองคกร ๘๔

สงทาย ๙๖

สารบาญ

“ผใหยอมเปนทรกของบคคลอน”

ปาฐกถาพเศษ เรอง “ทศพธราชธรรม : ธรรมะสำาหรบผนำาองคกร” ในโอกาส

พระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๕ รอบ ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๕๕

ของสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร จดโดย สำานกงานศาล

รฐธรรมนญ เมอวนท ๘ พฤศจกายน ๒๕๕๕ ณ โรงแรมเซนทราศนยราชการฯ

พระมหาหรรษา ธมมหาโส, รศ.ดร. II 9

เจรญพร ทานองคมนตร นายอรรถนต ดษฐอำานาจ

ทานประธานศาลรฐธรรมนญ นายวสนต สรอยพสทธ ตลาการ

ศาลรฐธรรมนญ และผมเกยรตทกทาน

ขออนโมทนาขอบคณสำานกงานศาลรฐธรรมนญทไดอาราธนาใหมาแลกเปลยนองคความรและมมมองเกยวกบ “ทศพธราชธรรม” ในฐานะทเปนธรรมสำาหรบผนำาองคกร กบทานทงหลายทเปนผหลกผใหญในบานเมอง และเปนกำาลงหลกสำาคญในการพฒนาชาตบานเมองใหเจรญรงเรอง และสงบ รมเยน เปนสนตสข โดยเฉพาะอยางยงเปน ผทมบทบาทสำาคญในการเชอมประสานกลมคนตางๆ ในสงคมใหสามารถอยรวมกนอยางมความสข เคารพ และใหเกยรตบนฐานของหลกธรรมอยางทศพธราชธรรม ซงเปนธรรมะสำาหรบผนำาองคกรทตองรบผดชอบตอ ชะตากรรมของประเทศชาต และสงคมไทย

๑๐ II ทศพธราชธรรม ๑๐ ตวชวดสำาหรบผนำาองคกร

ผนำากบราชา : คณคาอยทใด?

เมอวเคราะหแงมมทสมพนธกบบรบทของการ

นำาเสนอหลกการ “ทศพธราชธรรม” เพอประยกต และตความ

ใหหลกการดงกลาวเปน “ธรรมะสำาหรบผนำาองคกร”

ตามความมงหมายของการนำาเสนอในงานน คำาวา “ผนำา”

ทสามารถเทยบเคยงใหเขากบบรบทของการนำาเสนอมนย

ทสอดรบกบคำาวา “ราชา” ในพระพทธศาสนา คำาถามม

วา คนทไมไดเปนราชาจะสามารถเรยกขานวา “เปนผนำา”

ในพระพทธศาสนาไดหรอไม? คำาตอบคอ “ได” และพระ

เถระผทสามารถยนยนในประเดนนคอ “พทธทาสภกข”

ทานชวา “ราชาไมไดแปลวา King แตราชา แปลวา พอใจ

กลาวคอ ผใดกตามทคด พด หรอกระทำาการสงใดแลว

มหาชนพากนแซซองสรรเสรญวา พอใจ ผนนควรเรยก

วา ราชา” หากถอเอาตามคตของหลวงพอพทธทาสภกข

จะมคำาถามตอไปวา “ผนำาคนใด คด พด หรอกระทำาการ

พระมหาหรรษา ธมมหาโส, รศ.ดร. II ๑๑

ไปแลว เหลาโจรพากนสรรเสรญวา พอใจ เราควรเรยก

ผนนวาเปนราชาดวยใชหรอไม? คำาตอบคอ อาจจะเรยก

ผนนไดวา “ราชาในหมโจร” แตหากถอตามมตของพระพทธ

ศาสนาแลว ราชาทยงใหญในพระพทธศาสนานน “จะตอง

เปนคนหรอกลมคนททำาใหผอนพงพอใจโดยธรรม” หาก

เปนเชนน จำาเปนจะตองตงคำาถามตอไปเชนกน คำาวา

“โดยธรรม” หรอ “โดยชอบธรรม” นน มแงมมทสมพนธ

และเกยวของในประเดนใดบาง การนำาเสนอครงน จะหา

คำาตอบโดยการอธบายถงพฒนาการ และทมาของคำาวา

“ผนำา” ในความหมายของคำาวา “ราชา” และตอบประเดน

คำาวา “โดยธรรม” นน ครอบคลมในประเดนใดบาง อนจะ

นำาไปสการใชหลกการดงกลาวพฒนาผนำา หรอผปกครอง

ใหสามารถนำากลมคนตางๆ ทอาศยอยรวมกนในองคกร

ชมชน และสงคมไดอยางมความสข เคารพ และใหเกยรต

ในศกดศรของกนและกนตอไป

๑2 II ทศพธราชธรรม ๑๐ ตวชวดสำาหรบผนำาองคกร

พฒนาการของ “ราชา” ในคมภรอคคญญสตร

สงคมตามทปรากฏในอคคญญสตรนนเกดภาวะวกฤต

เพราะกลมคนตางๆ ทอาศยอยรวมกนเกด “ความโลภ”

จงแยงชงทรพยสมบตของคนอนๆ รวมไปถงสมบต

กลางของสงคมไปใชสอยเพอประโยชนสวนตน จงเกด

การตำาหนตเตยนตอพฤตกรรมในลกษณะดงกลาว

ในบางครง สามารถจบผกระทำาผดได แตบางคนไมยอมรบ

ความเปนจรงวาไดกระทำาการดงกลาว จงทำาใหผสญเสย

ทำารายรางกายกลมคนทแยงชงทรพยากรของตวเองไป

ในทสดแลว จงนำาไปสการปรกษาหารอรวมกนวา “จำาเปน

อยางยงทพวกเราจะตองแตงตงโดยการสมมตบคคลใด

บคคลหนง (มหาชนสมมต) เพอทำาหนาทในการ “วากลาว

ผทควรวากลาว ตเตยนผทควรตเตยน ขบไลผทควรขบไล

โดยชอบ” โดยทกลมคนตางๆ จะตอบแทนผททำาหนาทน

ดวยการแบงปนทรพย (ภาษ) สวนตวเปนการตอบแทน

พระมหาหรรษา ธมมหาโส, รศ.ดร. II ๑3

การทำาหนาทดงกลาว

หลงจากนน จงนำาไปสการกำาหนดคณสมบตของ

บคคลทจะมาเปนผนำา ทงบคลกภายนอก และคณสมบต

ภายใน และเชอเชญวา “มาเถด ทานผเจรญ ขอทานจงวา

กลาวผทควรวากลาว จงตเตยน ผทควรตเตยน จงขบไล

ผทควรขบไลโดยชอบเถด และพวกเราจะแบงปนขาวสาล

ใหแกทาน” ผนำาขนปกครองโดยมอบอำานาจใหบรหาร

จดการบานเมองตามทมหาชนพากนสมมต (มหาชนสมมต)

แลว โดยมอบอำานาจใหผนำาเปนใหญในหนาท เพอใหม

หนาทในการแบงพชผลทางการเกษตร ผนำาคนนน

จงไดรบการเรยกขานวา “กษตรย” และเมอกษตรยไดตงใจ

ทำาหนาทแบงพชผลทางการเกษตรอยางมประสทธภาพ

และประสทธผล จนมหาชนเกดความพงพอใจ มหาชนจงได

พากนขนานนามกษตรยอกชอหนงวา “ราชา” ซงหมายถง

“บคคลผททำาหนาทสรางความพอใจใหแกประชาชน

โดยธรรม”


ฉะนน ผนำาทมหาชนพากนสมมต (มหาชน

สมมต) ใหมอำานาจในการแบงพชผลทางการเกษตร

(กษตรย) จำาเปนอยางยงทจะตองตระหนกอยเสมอวา

“ทำาอยางไรจงจะทำาใหมหาชนเกดความยนด และพง

พอใจในการทำาหนาท” (ราชา) ตวแปรสำาคญทจะเปน

กรอบในการทำาใหมหาชนพากนเรยกขานผนำาวา “ราชา”

นนคอ “โดยชอบธรรม” หรอ “โดยธรรม” ตามนยน

จงมความจำาเปนทจะตองกำาหนดตวชวดใหม “ธรรม

สำาหรบราชา” ซงธรรมสำาหรบราชานนแบงออกเปน ๒ ชด

คอ (๑) ชดสำาหรบการพฒนาอารมณของราชา ไดแก

“ทศพธราชธรรม” และ (๒) ชดสำาหรบพฒนาศกยภาพ

ความสามารถของราชา ไดแก “ราชสงคหวตถธรรม”

กลาวโดยสรปเกยวกบประเดนพฒนาการของผนำา

ทไดรบการเรยกขานวา “ราชา” ในพระพทธศาสนาตาม

ทปรากฏในอคคญญสตร ราชา จงแปลวา “ผทยงบคคล


เหลาอนใหยนดโดยชอบธรรม” (ธมเมน ปเร รญเชต)

หมายถง “ผททำาหนาทในการสรางความพอใจใหแกประชาชน

โดยธรรม” ตวชวด (Key Performance Indicator: KPI)

คอ “ผนำาทไดรบการสมมตจากมหาชนสามารถแบงปนพช

ผลทางการเกษตร จนทำาใหประชาชน หรอผตามเกดความ

ยนดหรอพงพอใจโดยธรรม” คำาวา “โดยธรรม” ในทนมนย

ทสะทอนวา ผนำาจะตองมหลกการในการบรหารจดการ

ทง ๒ มต คอ (๑) มตดานอารมณ (Emotion) ในบรบท

น หมายถง “ทศพธราชธรรม” และมตดานความรความ

สามารถ (Wisdom) ในบรบทน หมายถง “ราชสงคหวตถ

ธรรม” แตในการนำาเสนอครงน จะเนนประเดนทเกยวของ

กบการใชทศพธราชธรรมเปนเครองมอพฒนาอารมณ

ของผนำา หรอผปกครองในมมมองของพระพทธศาสนา


มายาคตเกยวกบทศพธราชธรรม

เมอกลาวถง “ทศพธราชธรรม” กลมคนจำานวนมาก

มกจะเขาใจกนวา “เปนธรรมของพระราชา” หรอ “เปน

หลกปฏบตสำาหรบพระราชา” เทานน แตเมอวเคราะหตาม

เจตนารมณของหลกการชดนตามทปรากฏในอคคญสตร

ซงเปนคมภรหลกทกลาวถงทมาของคำาวา “ราชา” แลว

พบวา พระพทธเจาไมไดออกแบบหลกการนขนมาเพอ

เปนหลกปฏบตสำาหรบกลมคนทไดรบการเรยกขานโดย

ชอวา “ราชา” เทานน หากทรงมงเนนใหเปนหลกปฏบต

สำาหรบ “กลมคนชนชนปกครองหรอผนำา” โดยทวไป ไมวา

จะเปนผนำาในระดบใดกตาม ในขณะเดยวกน คำาวา “ราชา”

ในพระพทธศาสนาจงไมไดหมายถง “King” ตามศพท

บญญตทปรากฏในสงคมตะวนตก

ในความเปนจรงแลว เราสามารถจำาแนกคำาวา “ราชา”

ตามแนวพระพทธศาสนาดงทไดนำาเสนอในเบองตนออก


เปน ๒ ความหมายใหญดวยกน คอ

(๑) ความหมายทสมพนธกบคน หมายถง บคคล

หรอกลมบคคลทไดรบการสมมตจากมหาชนใหขนมา

ทำาหนาทตามบทบาททมหาชนไดวางกรอบและมอบหมาย

ใหกระทำาการอยางใดอยางหนงเพอสรางความพงใจใหแก

มหาชน และผลจากการทำาหนาทดงกลาว จงไดรบการ

เรยกขานวา “ราชา” ซงราชาจงไดใชอำานาจดงกลาวเขา

มาทำาหนาทในการบรหารจดการรฐ เพอใหประชาชนท

อาศยอยในรฐเกดความรมเยนเปนสข และอยรวมกนอยาง

สนตสขภายใตการแบงปนผลประโยชนและทรพยากรอยาง

เทาเทยม ทวถง และเทยงธรรม โดยการสรางระเบยบ

และกฎเกณฑตางๆ เพอใหประชาชนสามารถใชเปนหลก

ในการประพฤตและปฏบตรวมกนอยางยตธรรม และ

ทกฝายยอมรบได


(๒) ความหมายทสมพนธกบธรรม หมายถง

บคคลหรอกลมคนททำาใหผอนมความยนดปรดาจาก

การทำาหนาทของผนำา ประเดนน สอดรบกบหลกการ

ในพระพทธศาสนาทวา “บคคลททำาใหผอนยนดปรดา

หรอพงพอใจโดยธรรม” จงสามารถไดรบการเรยกขาน

วา “ราชา” ฉะนน ราชาซงทำาหนาทในการนำาตามความ

หมายน จงหมายถงผนำาทคด พด หรอกระทำาสงใดแลว

ประชาชนเกดความยนดปรดา หรอประชาชนเกดความ

พงพอใจตอการปฏบตหนาทของผนำาเอง

ทศพธราชธรรม : ธรรมะสำาหรบราชา?

มกจะมคำากลาว “ทศพธราชธรรม” เปนธรรมสำาหรบ

ราชาเทานน หากเปนไปในลกษณะนกจะเกดคำาถาม

ตามมาวา “คนหรอกลมคนทไมไดเปนผนำา หรอผปกครอง


ยอมไมมโอกาสทจะเปนราชาไดใชหรอไม?” เนองจากวา

ราชาสามารถทจะเปนผนำา หรอผปกครองไดอยางเตม

ภาคภม แตผนำาหรอผปกครองไมสามารถเปนราชาได ดวยเหต

ทตวเองไมไดมสถานะเปนราชา ในความเปนจรงแลว

พระพทธศาสนาไดชชดวา “ผนำา หรอผปกครองทกคน

สามารถเปนราชาได” เพราะคำาวา “ราชา” ในพระพทธศาสนา

นน หมายถง “คนหรอกลมคนททำาใหคน หรอกลมคนอนๆ

พอใจโดยธรรม” ตามศพทบาลทวา “ธมเมน ปเร รญเชต”

ฉะนน ถาอธบาย และใหคำาจำากดความตามความหมายท

ปรากฏในพระพทธศาสนา คนทเปนผนำา หรอผปกครอง

ทกคน ซงคด พด หรอกระทำาการสงใดสงหนงใหคน หรอ

บคคลอนๆ พงพอใจโดยธรรม เราสามารถเรยกคนเหลา

นนวา “ราชา”

2๐ II ทศพธราชธรรม ๑๐ ตวชวดสำาหรบผนำาองคกร

โจรเปนราชาไดหรอไม?

แตหากถอเอาตามนยน ยอมทำาใหเกดคำาถามวา

หากผนำา หรอผปกครองคนใด หรอกลมใดทำาใหบคคล

อนพงพอใจ ยอมเหมารวมเรยกวา “ผนำา หรอผปกครอง

กลมนน ยอมไดรบการเรยกขานวาราชาทงสนใชหรอไม?

ตวอยางทนาสนใจประการหนงในคมภรพระพทธศาสนา

คอ “ราชโจร” หรอ “ราชาในกลมโจร” เพราะเมอโจรซง

เปนผนำาไดทำาหนาทแบงสนปนสวนทรพยสมบตทแยงชง

จากบคคลอนมาแบงใหลกนองจนทกคนเกดความพงพอใจ

เราจะสามารถเรยกหวหนาโจรวาเปน “ราชา” ไดหรอไม?

คำาตอบคอ เราสามารถเรยกหวหนาโจรวาเปน “ราชาใน

หมโจร ราชาของชาวโจร ราชาของสมาคมโจร” ไดเชน

กน ในกรณทสามารถทำาใหลกนองโจร หรอทำาใหคนอน

พอใจจากการแบงปนสมบตทเกดจากการแยงชง แตตาม

นยยะของพทธศาสนา เราไมสามารถเรยกขาน “ราชาใน

พระมหาหรรษา ธมมหาโส, รศ.ดร. II 2๑

หมโจร” วาเปน “ราชาแท” ถงแมวาจะทำาใหคนอนพอใจ

เหตผลสำาคญเพราะในพระพทธศาสนาถอวา การทจะ

ทำาใหคนอนพอใจนนจะตองใชธรรมเปนตวแปรสำาคญ

ถามวา “โจรใชธรรมหรอไม?” อาจจะใชธรรมสำาหรบหม

โจร แตธรรมของหมโจรทแยงชงทรพยสมบตแลวแบงปน

ดวยความโลภนนนบเปนอกศลธรรม ในขณะทธรรมของ

คนทเปนผนำาในฐานะเปนราชานนดำาเนนอยบนพนฐาน

ของกศลธรรม ฉะนน คำาวา “ราชา” ในบรบทน จงหมายถง

การททำาใหคนอนพอใจโดยธรรม ภาษาบาลจงใชคำาวา

“ธมเมน ปเร รญเชต” หมายถง ผททำาใหคนอนพงพอใจ

โดยธรรม เราจงเรยกวา “ราชา” ผนำา หรอผปกครอง

คนใดกตามททำาใหคนอนพงพอใจโดยธรรม เราจงเรยก

คนนนวาเปนราชา แตถาทำาใหคนอนพงพอใจโดยอธรรม

เราเรยกคนนนวาราชาในหมของโจร

คำาถามมวา “โดยธรรม” มนยทครอบคลมในประเดน

ใดบาง จงจะสามารถสะทอนนยของคำาวา “โดยธรรม

22 II ทศพธราชธรรม ๑๐ ตวชวดสำาหรบผนำาองคกร

อยางสมบรณ” และสอดคลองกบหลกการทางพระพทธ

ศาสนา บคคลทไดรบการเรยกขานวาเปนผนำาโดยธรรม

นน จำาเปนจะตองมธรรมเปนใหญ มธรรมเปนทพง

มธรรมกำากบ มธรรมหลอเลยง คำาวาโดยธรรมคำาน

จงหมายถงมธรรมเปนใหญ มธรรมเปนทพง มธรรมกำากบ

มธรรมเปนเครองหลอเลยงใจ ซงมแงมมทแตกตางจาก

การใชอธรรมเปนเครองมอกำากบ เราตองแยกออกจากกน

ถาเปนโจรจะตองมอธรรมเปนเครองมอหลอเลยงใจ

แตถาเปนราชาจะตองมธรรมเปนเครองหลอเลยงใจ

ฉะนน คำาวา “โดยธรรม” ในบรบทน จงหมายถง

“ทศพธราชธรรม” ซงจะเปนตวชวดการปฏบตหนาทของ

ผนำา หรอผปกครองใหไดชอวาเปน “ราชา”


ทศพธราชธรรม : หลกการสำาหรบพฒนาอารมณของผนำา

ทศพธราชธรรมเปนหลกการสำาคญในการกลอม

เกลาอารมณ หรอเปนธรรมทหลอเลยงอารมณของคน

ทเปนผนำาเพอใหผนำาสามารถกำากบ และควบคมอารมณ

ของผนำาใหสามารถบรหารจดการอารมณ และความรสก

ของตวเองใหมสขภาพจตด คณภาพจตด และสมรรถภาพ

จตด จะเหนวา ทศพธราชธรรม เปนหลกปฏบตสำาหรบ

กลอมเกลาจตใจเพอใหสามารถปรบใจใหสอดรบกบ

วกฤตการณตางๆ ทเขามากระทบ และทดสอบจตใจ

และสามารถตดสนใจไดอยางถกตอง ไมมอคต และ

มงประโยชนสวนรวมทจะเกดขนแกสงคมเปนสำาคญ


คำาถามมวา เพราะเหตใดทศพธราชธรรมจงตองเนน

ไปทการพฒนาใหผนำา หรอผปกครองมความฉลาดทาง

อารมณ ? (Emotional Quotient) เหตผลสำาคญคอ (๑)

ผนำาจะตองเขาไปสมพนธกบคนหมมาก อกทงสามารถให

คณและโทษแกคนจำานวนมาก และ (๒) ดวยเหตดงกลาว

ผนำาจะตองมความฉลาดทางอารมณ เพราะวาคน หรอ

กลมคนทจะเปนผนำา หรอผปกครองไดนนจำาเปนจะตอง

มอารมณทสงบนง ไมเปนทาสของกเลสทเขามาทาทาย

การตดสนใจของผนำา และหากผนำา หรอผปกครองม

สภาพทางอารมณทไมนงเพยงพอ การปฏบตหนาทของ

ผนำา หรอผปกครองจะนำาไปสผลเสย หรอหายนะทจะเกด

ขนตามมาแกชมชน หรอสงคมจนยากตอการคาดเดาได

ดวยเหตผลดงกลาวนน ผนำาหรอผปกครองจงจำาเปนตองม

“หลกทศพธราชธรรม” เอาไวเปนเครองมอดำารงตน หรอ

ครองตนใหสอดรบการปฏบตหนาทตอไป

ตามหลกทางสรรวทยาแลว มนษยประกอบดวย


สมองสองซกคอ ซกดานซาย กบซกดานขวา สมองซก

ดานซายนน จะเนนเรองการใชเหตผลตอการตดสนใจ

เลอกทจะกระทำาสงใดสงหนง ในขณะทสมองซกขวานน

จะเนนเรองอารมณ และความรสก สมองดานนจงมความ

ออนไหว และเอนเอยงไปตามตวแปร หรอเงอนไขตางๆ

ทเขามากระทบใจของตวเอง เหตผลทพระพทธศาสนา

นำาเสนอหลกการทศพธราชธรรมขนมาเปนตวชวด (Indicator)

นนกเพอใหผนำาไดใชหลกการนเปนเครองมอในการ

กลอมเกลาอารมณและความรสกทสมพนธกบสมองซก

ดานขวา เพราะเมอผนำาหรอผปกครองไดใชหลกการน

พฒนาอารมณ (Emotion) ของตวเอง จะสงผลตอการ

ใชปญญา (Wisdom) ในการตดสนใจ หรอเลอกกระทำา

สงใดสงหนงใหเปนไปในเชงบวกมากยงขน


จากอารมณสอาจม อาวธ และอามส

จากตวอยางของวกฤตผนำา หรอผปกครองตงแต

อดตจนถงปจจบนนน พบวา หากผนำา หรอผปกครอง

ทานใดไมสามารถกำากบ หรอควบคมอารมณของตวเอง

แลว ผนำาจะพฒนา “อารมณ” ไปส “อาจม” ซงจะทำาให

ผนำามอารมณทเนาเหมนอยตลอดเวลา และจะทำาให

การคด การพด และการกระทำาของตวผนำาอยในสภาวะ

เนาเหมนเชนเดยวกน ยงไปกวานน การทผนำาไมสามารถ

ควบคมตวเองได โดยปลอยใหอารมณเปนใหญครอบงำา

จตใจของตวเอง อาจจะเปนผลใหผนำาพฒนาอารมณ

ไปส “อาวธ” โดยการแปรอารมณของตวเองเปนอาวธ

อนแหลมคมและมพลานภาพรนแรงเขาไปทมแทงกลมคน

ตางๆ ทอยรอบตว ไมวาจะเปนหวหนา เพอน ครอบครว

ลกนอง จนขยายวงไปสองคกร ชมชน และสงคม ผลเสย

ทจะตามมานอกจากนน การทผนำาไมสามารถควบคม


อารมณตอการอยากไดผลประโยชนมากจนเกนไป ทงๆ

ทตนเองไมมศกยภาพเพยงพอทจะไดมาตามทำานอง

ครองธรรม อาจจะทำาใหผนำาเหนแก “อามสสนจาง” ทบคคล

หรอกลมบคคลนำามาเสนอเพอลอตาลอใจ (Temptation)

ใหหลงใหลเคลบเคลมจนขาดความยงคด ดวยเหตน

หลกการทศพธราชธรรมจงเปนหลกปฏบตเพอพฒนาอารมณ

ของผนำาไมใหแปลงอารมณไปสอาจมผสมตวเปนอาวธ

จนไมสามารถหยดยงใจใหเหนแกอามสสนจางได

ทศพธราชธรรม : วคซนปองกนโรคบดเบอน

การปฏบตหนาทของผนำา หรอผปกครองในองคกร

ภาครฐในยคปจจบน มกจะกอใหเกดการตงคำาถามตอ

การทำาหนาท และการใชอำานาจอยตลอดเวลา จนเปน

ทมาของการฟองรองตามกฎหมายอาญามาตรา ๑๕๗


ซงระบวา “ผใดเปนเจาพนกงานปฏบตหรอละเวน

การปฏบตหนาทโดยมชอบ เพอใหเกดความเสยหายแก

ผหนงผใด หรอปฏบต หรอละเวนการปฏบตหนาทโดยทจรต”

และในขณะเดยวกน คณะกรรมการปองกนและปราบปราม

การทจรตแหงชาตไดออกประกาศกำาหนดตำาแหนงเจาหนาท

ของรฐทตองหามมใหดำาเนนการตามความในมาตรา ๑๐๐

แหงกฎหมายประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกน และ

ปราบปรามทจรต ซงเปนบทบญญตทอยในหมวด ๙ วา

ดวยการขดกนระหวางประโยชนสวนบคคลและสวนรวม

โดยหลกทวไปแลว ผนำาในองคกรของรฐมกจะใช

อำานาจ ๒ อยางเขาไปสมพนธกบการใชอำานาจหนาท

ในการปฏบตงานของตวเอง คอ อำานาจทมาพรอมกบ

ตำาแหนง (Position Power) และอำานาจทเกดจากการ

สงสมบารมดวยตวเอง (Personal Power) แตปญหา

ทนำาไปสการฟองรองกนในยคปจจบนเกดจากการทผนำา


หรอผปกครองพยายามทจะเบอน หรอหาแนวทางทจะ

ทำาใหตวเองมอำานาจดำาเนนการใหได แมวาหนาททมอย

ตามทกฎหมายกำาหนด หรอตามภาระงานทสำานกงาน

คณะกรรมการพฒนาระบบขาราชการ (ก.พ.ร.) ไดออกแบบ

เอาไววามขอบเขตกวาง และแคบมากนอยเพยงใดกตาม

ประเดนสำาคญกคอ ผนำาไมพยายามทจะใชอำานาจตาม

ทกฎหมายกำาหนด (Authority) แตพยายามทจะหา

ชองทางใชอำานาจการตดสนใจสวนตวเขาไปดำาเนนการ ซง

จากกรณศกษาของผนำาจำานวนมากมกจะพบกบวกฤตการณ

จนนำาไปสการไลออก หรอศาลไดพพากษาสงลงโทษ

จากการใชอำานาจในทางมชอบ

ดวยเหตน ตวแปรสำาคญททำาใหผนำาพยายามจะ

บดเบอน หรอตความขอกฎหมายหรออำานาจหนาท

ในทางมชอบ (Abuse of Function & Power) เกดจากการ

ทผนำาหรอผปกครองเหลานนขาดทศพธราชธรรม หรอ


จะกลาวอกนยหนงคอ การทผนำาไมยดมน และดำารงตน

อยในทศพธราชธรรม จงทำาใหผนำาและผปกครองจำานวน

มากประสบกบวกฤตการณในการตดสนใจสงการ หรอ

ดำาเนนการอยางใดอยางหนงเกนขอบเขต และหนาท

ทกฎหมายกำาหนด การออกแบบหลกการทศพธราชธรรม

จงมจดเนนเพอพฒนาจตใจของผนำาใหมอารมณทมนคง

และเขมแขง ซงจะสงผลโดยภาพรวมตอการเลอก หรอ

ตดสนใจดำาเนนการสงใดสงหนงอยางรอบคอบสอดรบกบ

อำานาจ และหนาทตามทกฎหมายกำาหนดใหดำาเนนการ


ทศพธราชธรรม

๑๐ ตวชวดความเปนผนำา

ดงทไดนำาเสนอในชวงแรกแลววา “ผนำา หรอ

ผปกครอง คอ คนหรอกลมคนทมบทบาทสำาคญในการนำา

คนหรอกลมคนใหบงเกดความพอใจโดยธรรม” คำาวา

“โดยธรรม” จงมนยทสะทอน “หลกการทศพธราชธรรม”

ทเปนตวแปรชวดคณคาของการเปนผนำา หรอจะกลาว

อกนยหนงคอ “เปนดชนชวดลกษณะทางอารมณ” ซงจะ

สงผลตอการแสดงออกของผนำาตอปรากฏการณตางๆ

ทเกดขนในองคกร ชมชน หรอสงคมทผนำาเขาไปเกยวของ

และสมพนธ

ทศพธราชธรรมนน แมโดยทวไปจะแปลวา “ธรรมะ

สำาหรบพระราชา ๑๐ ประการ” แตหากจะถอเอาการแปล


โดยมงเนนไปทเจตนารมณทแทจรงแลว ทศพธราชธรรม

หมายถง “หลกการ หรอหลกปฏบตทผนำา/บคคลทจะ

ทำาใหมหาชน/คนอน/ผตามเกดความยนดโดยชอบธรรม

ซงม ๑๐ ประการ” กลาวตามนยน ผนำา หรอบคคลทจะ

ทำาใหผอนเกดความพงพอใจนน จะตองมตวชวด ๑๐

ประการ แตหากวเคราะหใหละเอยดมากยงขน จะพบ

วา เราสามารถแยกตวชวด ๑๐ ประการออกเปน ๓ กลม

ใหญ กลาวคอ (๑) รจกให (ทาน) รจกควบคมพฤตกรรม

ของตนเอง (ศล) รจกเสยสละ (ปรจาคะ) (๒) รจกซอตรง

(อาชชวะ) รจกออนโยน (มททวะ) รจกยบยงชงใจ (ตปะ)

และ (๓) รจกระงบความโกรธ (อกโกธะ) รจกการ

ไมเบยดเบยน (อวหงสา) รจกอดทน (ขนต) รจกหนกแนน

(อวโรธนะ)

เหตผลสำาคญทนำาไปสการแบงทศพธราชธรรมออก

เปน ๓ กลมใหญนน เพราะมองวาเปนการจดกลมตาม

คณภาพของกลมธรรมทปรากฏเปนหลกปฏบต เนองจาก


วากลมแรกเนนไปทหลกปฏบตเบองตนซงงายตอการดำารง

ตวดำารงตนของผนำาอนจะสงผลตอการยอมรบของผตาม

ในขณะทกลมสองจะเนนไปทคณสมบตภายในมากยงขน

ซงมความละเอยดออนและทาทายตอจตวญญาณของ

บคคลทไดชอวาเปนผนำาหรอผปกครอง ถงกระนน กลม

ทสองจะเปนการแสดงออกในเชงรบมากกวา สวนกลม

ทสามนนมนยทแสดงออกถงแงมมในเชงรกตอบคคล

อนๆ ทผนำาจะตองเขาไปเกยวของและปฏบต และการ

สมพนธดงกลาวจะสงผลกระทบโดยตรงตอบคคลอน

หรอคกรณ หรอผตาม สรปแลว ชดทหนงจะเกยวของกบ

พฤตกรรมเบองตนของผนำา ชดทสองเกยวของกบสภาพ

จตใจของผนำา และชดทสามแมจะสมพนธกบจตใจของผนำา

แตหลกการทงหมดในชดทสามจะเขาไปเกยวของกบ

บคคลอนๆ มากยงขน โดยมรายละเอยดในการปฏบต

พรอมทงตวอยางของผนำาในยคปจจบนประกอบการ

อธบาย ดงตอไปน


๑

รจกให (ทาน)

รจกให (ทาน) หมายถง สละทรพยสงของบำารง

เลยงด ชวยเหลอเกอกล และบำาเพญสาธารณประโยชน

แกบคคลอนๆ การทผนำา หรอผปกครองจะสราง

การยอมรบนบถอแกบคคลอนๆ เพอใหการบรหาร

เปนไปไดอยางมประสทธภาพ และประสทธผลนน สงแรก

ทผนำาจะตองกระทำา คอ “การสรางความเชอมน” (Trust)

ซงความเชอมนจะนำาไปสความสมพนธทด (Relationship)


ระหวางผนำาและผตาม จนทำาใหผตามเกดความกลา

ในการทจะแสดงศกยภาพของตวเองออกมาโดยไมหวน

เกรงอำานาจของผนำา คำาถามคอ “อะไรคอตวแปรเบองตน

ของการสรางความเชอมน” คำาตอบคอ “การให” ดวยเหต

น กฎขอแรกของการเปนผนำาคอ “ผนำาทดจะตองรจกการ

ให” เพราะการใหจะเปนใบเบกทางใหผตามหรอคนอนๆ

เกดความเชอมนมากยงขนวา การมาของผนำานนไมไดมา

เพอทจะเอา (Take) แตมาเพอทจะให (Give) การใหใน

บรบทนจงเปนการใหโดยธรรม ซงหมายถงอยบนทำานอง

คลองธรรม ตวอยางทเหนไดชดในพระพทธศาสนา คอ

พระเจามหาวชตราช ซงมงเนนการแบงปนและจนเจอ

บคคลทมความตองการปจจยภายนอก พระองคคนพบ

ความจรงประการหนงวา สงทเปนศตร และทาทายตอ

ความเปนผนำาของพระองคคอ “ความยากจน” ของมวล

อาณาประชาราษฎร ไมใชหมโจร หรอกองทพของรฐ

อนๆ อาศยเหตผลดงกลาว พระองคจงขอความรวมมอ


มหาเศรษฐ และคฤหบดทมโอกาส และกำาลงทางการเงน

มากกวาเขาไปชวยสนบสนน และชวยพฒนาความเปน

อยของประชาชนใหดขน เมอประชาชนอยดกนด ยอมสง

ผลตอความสงบเรยบรอยของบานเมองของพระองคเอง

การใหจงเปน “ประตบานแรก” ทจะเปดพนทให

กลมคนตางๆ ไดเหนพฤตกรรมของผนำา หรอผปกครอง

ทแสดงออกตอคนอนๆ ดงทพระพทธศาสนาไดเนนวา

“ผใหยอมเปนทรกของบคคลอน” สงทสามารถชชดใน

สถานการณปจจบน เชน นายโอเซ มฮกา ประธานาธบด

ประเทศอรกวย ซงสถานโทรทศนบบซไดเรยกขานวาเปน

ประธานาธบดทยากจนทสดในโลก เพราะมเงนฝากใน

ธนาคารไมถง ๑๐ ลานบาท อกทงไดมอบเงนเดอนประจำา

ตำาแหนงสวนใหญใหแกมลนธเพอนำาไปชวยเหลอประชาชน

ทยากไร และขาดโอกาสในการเขาถงแหลงทน การอย

ในบานหลงเลกๆ ทเรยบงาย มสวนปลกพชผกเอาไว


รบประทาน และมพาหนะประจำาตวเพยงคนเดยวเทานน

อกทงมรถตำารวจนำาขบวนเพยงคนเดยว และมตำารวจตดตาม

เพยงสองคน คำาถามคอ “เพราะเหตใด? ประชาชนชาว

อรกวยจงไมละอายใจตอชนชาตอนๆ ทมประธานาธบด

ทยากจนทสดในโลก” แตคำาตอบทประธานาธบดทาน

น ตอบผสอขาวคอ ทานไมไดยากจนตามทหลายคน

ตงคำาถาม แตทานมความรสกรำารวยดวยคณคาความเปน

ผนำาทไดรจกทจะใหคนอนๆ ซงการใหดงกลาวเปนทมา

ของความสมพนธระหวางทานกบประชาชนชาวอรกวย

ซงเปนผเลอกทานขนมาเปนประธานาธบด

การใหประการทสองนน คอ การใหความร หรอ

ธรรมทาน การเปนผนำานน จำาเปนจะตองพฒนา หรอ

ยกระดบการใหวตถมาสองคความรแกกลมคนททำางาน

รวมกน โดยการอธบายสงทยงยาก ลกซง และสบสน

ใหแกบคคลอนไดเขาใจ และปฏบตตาม ผนำาทดจงตอง

สามารถทจะโนมนาวใจผอนใหเขาใจดวยคำาพดทงาย


และนำาเสนอขอมลทชดเจน ครอบคลม และรอบดานแก

คนอนๆ มฉะนน จะนำาไปสความหวาดระแวงสงสยตอ

ขอมลทไดรบการนำาเสนอจากตวผนำาตามมา จะเหนได

วา ผนำาในโลกน ไมวาจะเปนผนำาของประเทศองกฤษ

เยอรมน หรออเมรกา มกจะมความโดดเดนตอการนำาเสนอ

ขอมลทนำาไปสการสรางความร ความเขาใจรวมกนของ

ประชาชน ดงนน ขอมลทไดรบการนำาเสนอจงไมไดมนย

ประดจสารทสงผานสอตางๆ หากแตกอใหเกดการเรยนร

เขาใจ และอยรวมกนอยางมความสขดวย

สวนการใหประการทสามนนเปนการใหทสำาคญและ

สงสดในบรรดาการใหทงหมด คอ “การใหอภย” การให

อภยมความหมายทงในเชงรก และเชงรบ การใหอภย ใน

เชงรบหมายถงการใหความไมกลว การใหเชนนจะทำาให

การอยรวมกนนน ไมกอใหเกดความหวาดระแวง และ

สงสยซงกนและกน การใหในเชงรกหมายถง การยกโทษ

ใหแกคนอนๆ ทกระทำาผดพลาดบกพรอง เพอจะไดเปด


พนทความสมพนธใหสามารถเดนทางตอไปได และสราง

สงใหมๆ รวมกน การใหอภยนนเปนการใหทสำาคญตอ

ภาวะการนำาของตวผนำาเอง เพราะจะทำาใหผตามกลาทจะ

ทำา และตดสนใจ อนเปนการสรางความมนใจตอการดำาเนน

การอยางใดอยางหนง และหากเกดความผดพลาดอนเนอง

มาจากการขาดความเขาใจ และขาดทกษะ ยอมจะนำาไปส

การเรยนร และพฒนาตนเองใหสมบรณมากยงขน ดงนน

การใหอภยจงเปนคณลกษณะสำาคญของผนำาในขนทสาม


2

รจกควบคมพฤตกรรม (ศล)

รจกควบคมพฤตกรรม (ศล)หมายถง การสำารวม

พฤตกรรมทางกาย และการระมดระวงในการใชคำาพด

ตอสาธารณะ เพราะพฤตกรรมทงทางกายและวาจานน

จะมผลตอการเปนแบบอยาง (Role Model) ในการนำา

ตอกลมคนตางๆ ในชมชน และสงคม อกทงจะนำามา

ซงการเคารพนบถอ และเชอมนจากผอนเพมมากยงขน

คำาวา “ศล” ของผนำานน เปนการสะทอนแงมมสวนตวของ

ผนำาเอง (Personality) และสะทอนแงมมของผนำาทจะ


ตองฉายภาพความเปนตวตนตอทงการควบคมพฤตกรรม

ทงการแสดงออก และการพดตอสาธารณะ ในขณะเดยวกน

หากมองในอกมมหนง ศลเปนหลกปฏบตทสามารถยนยน

คณคาของตวผนำาเองวา มคณลกษณะททำาใหสงคมเกด

ความไววางใจได

ดวยเหตน ศล ๕ จงเปนเครองหมายเบองตน

ในการยนยนคณสมบตของการเปนผนำา ทงในแงของ

การเคารพ และใหเกยรตในศกดศรความเปนมนษย

การไมทจรตคอรปชน การไมเหนแกประโยชนสวนตน

จนเปนทมาของการทำาลายทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม

การยดมนในคณคาครอบครวในฐานะเปนรากฐานของ

การพฒนาชมชนและสงคม การสอสารระหวางกนและ

กนบนฐานของความจรง และการไมเขาไปเกยวของกบ

อบายมข

ตวอยางทวไปในยคปจจบนจะพบวา ผนำา หรอ

ผปกครองจำานวนมากมกจะดำารงตวดำารงตนบนฐานของ


ศลธรรมอนดงาม แตการละเลยประเดนน มกจะนำามา

ซงวกฤตการณททำาใหผนำาไมสามารถแสดงภาวะการนำา

ไดอยางเตมภาคภม เชน การแสดงออกในทางเพศทไม

เหมาะสมในทำาเนยบขาวของอดตประธานาธบด

ประเทศมหาอำานาจแหงหนงตอเจาหนาทฝกงานใน

ทำาเนยบขาว หรอแมกระทงการทอดตสมาชกสภาผแทน

ราษฎรของประเทศมหาอำานาจแหงหนงไดใชสอออนไลน

เปนเครองมอสงภาพทไมเหมาะสมใหแกสตรจำานวนมาก

และเมอความจรงปรากฏจงสงผลในเชงลบและนำาไปส

การลาออกจากสภาผแทนราษฎรในทสด แมวาจะมความ

สามารถ และไดรบการพยากรณจากสอทวไปวา อาจจะ

กลายเปนคชงตำาแหนงประธานาธบดในอนาคตกตาม

ในอกกรณหนงทนาสนใจและเปนขาวไปทวโลก

คอ ในขณะทกำาลงเขาสพธของการแถลงขาวรวมกน

ระหวางประธานาธบดในแถบทวปเมรกาใตสองทาน

แตมประธานาธบดทานหนงสนใจอยากไดปากกา


ดามหนง จงไดหยบปากกาทวางอยบนโตะ และสอดลง

ไปใตโตะ แลวสอดเขาไปในกระเปาเสอของตวเอง ภาพ

ดงกลาวไดรบการถายทอดออกไปสสาธารณชนจำานวนมาก

จงทำาใหกลมคนตางๆ พากนวพากษวจารณพฤตกรรม

ดงกลาววาเปนการขโมยปากกา ถงแมวาจะมการพยายาม

อธบายวา ผนำาทานดงกลาวมสทธทจะไดรบมอบปากกาเปน

ของทระลกกตาม จะเหนวา ไมวาจะมการอธบายเหตผล

เพอใหเกดความชอบธรรมอยางไรกตาม แตสดทายแลว

ประธานาธบดทานดงกลาวไดรบผลกระทบจากปากกา

ดามเดยวททานชนชอบ แมจะมราคาคางวดเพยงนอยนด

กตาม ประเดนนทำาใหเราเหนวา ผนำาจำานวนไมนอยท

อาจจะสญเสยภาพลกษณ และภาวะในการนำาอนเนอง

มาจากพฤตกรรมของตนเองดวยเขาใจวา “สงนนเปนสง

เลกนอย” เทานน แตจากตวอยางทเกดขนในโลกน สงเลก

นอยไดทำาลายภาพลกษณทยงใหญของผนำา


3

รจกเสยสละ (ปรจาคะ)

รจกเสยสละ (ปรจาคะ) หมายถง การทจะเปน

ผนำา หรอผปกครองทสมบรณนน ผนำาจำาเปนตองเสยสละ

ความสขสำาราญ หรอผลประโยชน และความตองการสวน

ตน หรอกลมของตน โดยผนำาทแทจรงนนสามารถเสย

สละไดแมกระทงชวตตามหลกของพระพทธศาสนาทวา


“จงสละทรพยเพอรกษาอวยวะ จงสละอวยวะเพอรกษา

ชวต และจงสละชวตเพอรกษาธรรม” ซงการดำารงตนให

เหมาะแกความเปน “ธรรมราชา” นน จำาเปนอยางยงทจะ

ตองเสยสละความสข และผลประโยชนสวนตน เพออทศตว

อทศตนเพอประโยชนของมหาชน ดงปฐมบรมราชโองการ

ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงตรสวา “เราจะครอง

แผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม”

ถงกระนน ผนำาจำานวนหนงไดละเลยแนวทางดงกลาว

ดงจะเหนไดจากตวอยางพฤตกรรมของประธานาธบด

ทานหนงในประเทศแถบอาเซยนทมความชนชอบรถปอรเช

และในขณะเดยวกน แมทานจะครองตนเปนโสด แตทาน

ชอบสะสมรถปอรเชจำานวนมาก และวนหนง เมอทานเดน

ทางไปเปดงานและเยยมชมงานมอรเตอรโชว จงเกดความ

ประทบใจรถปอรเชคนใหม จงตดสนซอรถอกคนดวยเงน

สวนตวของทานเอง แตปรากฏวา ภายหลงททานขบรถ


คนดงกลาวไปทำาภารกจตางๆ จงทำาใหประชาชนจำานวน

มากออกมาประทวงตามทองถนนตอพฤตกรรมดงกลาว

และเผาหนรถปอรเชททานซอมาดวยเงนสวนตว โดยให

เหตผลวา ในแตละปนน ประชาชนจำานวนมากประสบ

กบปญหาอทกภย และไรทอยอาศย แตในทางกลบกน

ประธานาธบดไดใชเงนสวนตวไปซอรถปอรเชคนละหลาย

ลานบาท พฤตกรรมดงกลาวจงไมนาจะเหมาะสมตอการ

ดำารงในตำาแหนงประธานาธบดทไมสนใจความทกขยากของ

ประชาชน ในทสดแลว ประธานาธบดจงตดสนใจขายรถ

ปอรเช และนำาเงนทไดไปสรางบานใหแกประชาชนไดอย

อาศย เพอรกษาความเชอมนทประชาชนมตอการดำารงตน

ในตำาแหนงประธานาธบดของตวเอง ปรากฏการณเชนน

ไดกลายเปนขอเตอนใจแกผนำาและปกครองวา ในบางครง

ผนำาอาจจะมความสนใจ และตองการสวนตน อกทงผนำา

บางทานอาจจะมศกยภาพในการทจะซอหาสงตางๆ มา

ตอบสนองความตองการตนได แตถงกระนน หากการ


ดำาเนนการดงกลาวไมสอดรบความเปนไปในชมชนหรอ

สงคมทกำาลงทกขยากลำาบากในดานความจำาเปนขนพนฐาน

กอาจจะทำาใหผนำาไมไดรบการยอมรบในการดำารงตนใน

ฐานะเปนบคคลทจะตองเสยสละประโยชนสขเพอกลมคน

อนๆ ในชมชนและสงคมได

สรปแลว การเปนผนำา หรอผปกครองทดนน จำาเปน

อยางยงทจะตองเรมตนดวยการเตอนตวใหพรอมทจะเปน

ทง “ผเสย” และ “ผสละ” ความสขสวนตน และยนยอม

พรอมใจทจะอทศตนเพอจะทำาหนาทอนจะกอใหเกด

ประโยชนเกอกล และความสขแกมหาชนทวไป


4

รจกซอตรง (อาชชวะ)

รจกซอตรง (อาชชวะ) หมายถง ซอตรงทรงสตย

ไรมารยา ปฏบตภารกจโดยสจรต มความจรงใจ ไม

หลอกลวงประชาชน คำาวา “ซอตรง” ในบรบทนหมาย

ถง “ความซอตรงตอธรรม” ไมไดหมายถงการซอตรงตอ

คน ซงลกษณะการซอตรงนนเหมอนกบกระสวยของการ

ทอผาดวยหก เมอใดกตามทคนทอผาดนกระสวยเขาไป

ในหกแลว ตวกระสวยวงตรงออกไปอกดานของหกโดย


ไมตดขดกบดานใดดานหนงของตวผา ลกษณะเชนน

เราเรยกวา “ซอตรง”

ในสถานการณปจจบนกลมคนจำานวนมากจะมทศนคต

ทไมดตอความซอตรงวา “ขาดความยดหยน หวโบราณ

ทำาใหไมมเพอนพอง และผลของความซอตรงอาจจะทำาให

ไมมความเจรญกาวหนาในการทำางาน และวชาชพ” ซง

ความซอตรงในลกษณะดงกลาวมกจะสะทอนความซอตรง

เทยม เพราะความซอตรงเทยมมกจะขนตรงกบเงอนไขและ

ปจจยตางๆ ทเขามาสมพนธ แตความซอตรงแทนน จะไม

ขนกบตวแปรหรอเงอนไขตางๆ ทเขามาเกยวของ เพราะ

ในความเปนจรงแลว ความซอตรงแทจะขนอยกบธรรม

ซงเปนคณธรรมทบคคลใดบคคลหนงไดประพฤตปฏบต

ตวอยางทอาจจะเทยบเคยงในประเดนน คอกรณ

เรองเลาเกยวกบความซอตรงระหวางจอมพล สฤษด ธนะรชต

กบจอมพล ป. พบลสงคราม ซงวนหนงเปนวนเกดของ

จอมพล ป. พบลสงคราม จอมพล สฤษด ธนะรชต ได


เขาไปหา ทานจอมพล ป. ฯ พรอมกบจงสนข ๑ ตว เพอ

มอบเปนของขวญใหแกทานจอมพล ป.ฯ เนองในวนเกด

และจอมพล สฤษด ธนะรชต ไดนำาเรยนจอมพล ป.ฯ วา

จะจงรกภกด และซอตรงประดจสนขตวทจงมามอบให

ในวนน แตเมอกาลเวลาผานไป จอมพล สฤษด ธนะรชต

ไดดำาเนนการยดอำานาจจากจอมพล ป.ฯ ซงขออางใน

การยดอำานาจโดยภาพรวมอาจจะตความไดวา ทานให

คาความซอตรงยดโยงกบผลประโยชนของชาตเปนทตง

อนหมายถง ทานตองการจะยำาเตอนใหคนทวไปไดเขาใจ

วา ทานซอตรงตอธรรม จงตองดำาเนนการในลกษณะนน

ในประเดนเดยวกนน อดตประธานาธบดทานหนง

ของประเทศในแถบเอเซย ไดตดสนใจกระโดดหนาผา

ฆาตวตายอนเนองมาจากการทภรรยาของทานและคน

ใกลชดไปรบเงนสนบนของนกธรกจ และผลการสบสวนได

ชชดวาบคคลใกลชดของทานไดเขาไปเกยวของกบการ

กระทำาผดในลกษณะดงกลาวจรง จงทำาใหทานตดสนใจ


กระโดดหนาผาฆาตวตาย และไดเขยนจดหมายเพอบอกเลา

ความอบอายทเกดขนแกตวทานทเกดขนตลอดระยะเวลา

ในการทำางานในขณะทดำารงตำาแหนงเปนประธานาธบด

จะเหนวา ความซอตรงตอธรรมนนจะดำารงอยบนฐาน

ของความละอายชวกลวบาปตามหลกของหรโอตตปปะ จง

ทำาใหผนำารสกทนตอสภาพความอบอายทเกดขนแกตวเอง

และครอบครวไมได นอกจากน ความซอตรง (Honesty) จะ

เปนฐานสำาคญทจะนำาไปสการสรางความไววางใจ (Trust)

แกบคคลทวไปทเขามาเกยวของและสมพนธกบผนำา หรอ

ผปกครอง และเมอเกดความไววางใจมากยงขนจะสงผล

ตอความสมพนธ (Relationship) ทแนนแฟนมากยงขน

ระหวางผนำากบกลมคนตางๆ ในสงคม จากเหตผลเชนน

ผนำาจงจำาเปนจะตองซอตรงตอผใตปกครองทกคน โดย

มอาจแบงแยก หรอเลอกปฏบตทจะซอตรงกบบางคน และ

ไมซอตรงกบบางคน มฉะนนแลว ผนำายอมไมสามารถทจะ

ทำาใหผใตปกครองซอตรงตอตวผนำาไดทกคนเชนเดยวกน


5

รจกออนโยน (มททวะ)

รจกออนโยน (มททวะ) หมายถง การทผนำาจะตอง

มอธยาศย ไมตรทไมเยอหยง หยาบคาย กระดาง ถอตว

ถอตน มความงามสงาในทวงทกรยาสภาพ นมนวล ละมน

ละไม ในการดำารงตวดำารงตนเปนผนำานน คณลกษณะของ

ความออนโยนเปนประเดนทมความสำาคญอยางยงตอ

การปรบทาทของผนำา โดยเฉพาะอยางยง ทาทดงกลาว

เรมตนจากใจของบคคลทเปนผนำาทพรอมจะออนนอม

ถอมตน และเรมตนทจะออนโยนเขาไปหากลมคนตางๆ


เพอสรางการยอมรบ และชกจงกลมคนตางๆ ไปสเปาหมาย

รวมกน เพราะการจะนำาคนไปสเปาหมายเดยวกนนน

ยอมเปนไปไมไดเลยทจะใชความแขงกระดางเปนเครองมอ

ในการเชอมสมาน

นกคดและนกปฏบตการดานการเมองคนสำาคญทาน

หนงในประเทศไทย คอ “ศ.ดร.วษณ เครองาม” ไดกลาวถง

คณลกษณะของผนำาทสมบรณวาจะตองประกอบไปดวย

“จงหวะ เวลา เสนา จกขมา และธรรมะ” การออนโยนจะ

ทำาใหผนำาได “เสนา” เขามาชวยกจการตางๆ ของผนำาท

มงมนจะสรางคณประโยชนใหแกองคกรและสงคม ดงนน

การจะ “โยน” สงดและมคณคาแกคนอนๆ นน จำาเปนท

จะตอง “ออน” ในเบองตน เพราะหากผนำาไมสามารถ

ทจะปรบตวปรบใจใหออนแลว ยอมเปนการยากท

จะโยนสงตางๆ ไปสเปาหมายทเราตองการและประสงค

จะใหเปนไปได

แนวทางทเสนอโดย ดร.วษณ เครองาม ไดนำาเสนอ


นน สอดรบกบหลกการของพระพทธศาสนาทเนนใหผนำา

จำาเปนตองสรางความสมพนธทดแกคนอนๆ (นสสยสม

ปนโน) ดวยเหตน ผนำาจงจำาเปนตองใชความออนโยน

เขาไปเปนเครองมอในการสรางความสมพนธกบคนอนๆ

ทเกยวของกบการทำางาน ดงนน ผนำาทดจำาเปนตองแสวงหา

มตรมากกวาการสรางศตร เพราะศตรมคนเดยวกนบวา

มากเพยงพอทจะขดขวางและทำาลายอดมการณและความ

ตองการของผนำาได ดงจะเหนไดจากมหาตมะ คานธ

อบราฮม ลนคอลน จอหน เอฟ เคนเนด และมารตน

ลเธอร คง จเนยร มหาบรษเหลานน แมจะสรางคณปการ

ดานสนตภาพแกโลกใบน แตตองสญเสยชวตอยางนาเศรา

สลดเพราะมศตรอยางนอยเพยงคนเดยวททำาหนาทใน

การใชปนสงหารดวยความเกลยดชงอนเกดจากอคตสวนตว

ถงกระนน ผนำาจำานวนไมนอยทหนมาแปรศตร

ใหกลายเปนมตร ดงจะเหนไดจากนายบารค โอบามา

ประธานาธบดสหรฐอเมรกาทานปจจบน ทครงหนง


แมจะตอสกบนางฮลลาล คลนตน เพอแยงชงการเปน

ผแทนพรรคเดโมแครต แตเมอนายบารค โอบามาชนะ

นางฮลลาล และลงแขงขนกบนายจอหน แมคเคน ผแทน

พรรคลพบบรกน จนไดรบการเลอกตงเปนประธานาธบด

นายบารค โอมาบาไดเชญนางฮลลาลใหดำารงตำาแหนง

เปนรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศดวยวล

การเชญทไพเราะวา “ประเทศสหรฐอเมรกาจะโชคดมาก

หากนางฮลลาลมารบตำาแหนงรฐมนตรวาการกระทรวง

การตางประเทศ” จะเหนวา คนโชคดไมใชนายบารค

โอบามา หากแตเปนชาวอเมรกาทงประเทศ และเมอ

เกดการเจรจาเพอขอเชลยศกจากเกาหลเหนอกด หรอ

กรณการระดมเงนเพอสนบสนน และฟนฟประเทศเฮต

ตอเหตการณแผนดนไหว นายบารค โอบามาไดเชญให

นายบล คลนตนในฐานะสามของนางฮลลาลเขามาชวย

ดำาเนนการโดยตลอด

ในกรณของนายเนลสน เมนเดลา อดตประธานาธบด


แอฟรกาใตกเชนเดยวกน ภายหลงทตดคกมาถง ๒๗ ป

และเมอลงชงตำาแหนงประธานาธบดกบนายเคลก ชนชาต

ผวขาว ในฐานะทเปนประธานาธบดรกษาการทไดรบการ

สนบสนนจากอเมรกา และองกฤษ เมอเนลสนชนะการ

เลอกตง ทานไดแตงตงใหเคลกในฐานะเปนคปรบดำารง

ตำาแหนงเปนรองประธานาธบดคนท ๑ ซงหากวเคราะห

โดยทวไปแลวถอวาเสยงอยางยงตอการแยงชงตำาแหนง

กลบคน แตถงกระนน เนลสนเองไดแสดงออกถงความ

เปนมตรทดตอกน โดยการสนบสนนชาวผวขาวซงเลน

กฬารกบ และเชญคนแอฟรกาใตมารวมกนเชยร จนใน

ทสด ทมรกบแอฟรกาใต สามารถเอาชนะคแขงทแสน

แขงแกรงอยางนวซแลนด กาวเปนแชมปโลกรกบในบาน

ตวเอง ยามทตองการชยชนะอยางยงยวดไดสำาเรจ จน

เปนทมาของการเรยกการแขงขนนดชงชนะเลศนวาเปน

“การแขงขนทเปลยนแปลงอนาคตของชาต” (Game That

Changed a Nation)


นอกจากนแลว ตวอยางทนาสนใจอกกรณคอ

ประโยคทวา “วธการทำาลายศตรทดทสด คอ จงนำาศตร

มาเปนมตร” ซงอบราฮม ลนคอลนในฐานะประธานาธบด

คนท ๑๖ ของอเมรกาไดแสดงใหทกคนไดประจกษ โดย

การเชอมไมตรกบทหารหนมทมชอวาเอดวน แสตนตน

แมวาเอดวนจะดราย และแสดงออกถงความไมเคารพ

อบราฮมมากเพยงใดกตาม แตเนองจากทหารหนม

ทานนเปนผทเกง และมความสามารถ เมอเกดสงคราม

ระหวางชาวเหนอกบชาวใตในประเทศสหรฐอเมรกา

อบราฮมมงเนนเพอใหเกดความเปนหนงเดยวของชน

ในชาต จงพยายามทจะเขาไปพดคยดวยความสขม

เยอกเยน เคารพ และใหเกยรตอยตลอดเวลา สดทายแลว

อบราฮมจงไดทหารหนมคนนมาเปนหวหนาในการสราง

ไมตรกบกลมคนตางๆ ในอเมรกา และเอดวนไดกลายเปน

กำาลงสำาคญในการพฒนาอเมรกาภายหลงทอบราฮม

เสยชวตจากการลอบทำารายของกลมคนทเกลยดชง


การทผนำา หรอผปกครองทานใดกตามนอมตว

นอมตนเขาไปหากลมบคคลทพยายามจะเรยกขานวา

ตวเองเปนศตร โดยการมองอยางใหความใสใจวา กลม

คนทปรากฏกายอยรอบขางนนเปนมตรไมใชศตร ยอม

จะทำาใหเกดพนทในการสรางความสมพนธในเชงบวกได

และทสำาคญกคอ คนกลมแรกทจะพอใจจากทาทออนโยน

ของผนำาคอ ศตรนนเอง และเมอถงจดหนง คนหรอกลม

คนทไดรบการเรยกขานวาเปนศตรจะกลายเปนคนทกลบ

มาสนบสนนผนำา หรอผปกครองวา “ราชา” ไดอยางสนท

ใจ และพรอมทจะอทศตวอทศตนกระทำาสงตางๆ เพอ

ตอบแทนคณคาความด และความไวเนอเชอใจทผนำามให

กลาวโดยสรป กลมคนทวไปอาจจะคดเกลยดชง

ผนำา หรอมองวา “ผนำา” เปนศตรของเขาได แตผนำา หรอ

บคคลทจะกาวขนไปสการเปนผนำา หรอผปกครองนน

ไมมสทธแมกระทงคด หรอแสดงออกวา กลมคนทวไป

นนเปนศตรของเขา หรอแสดงออกซงความโกรธ เกลยด


เคยดแคนชงชงกลมคนอนๆ เพราะมฉะนน ภาพลกษณ

ดงกลาว จะมผลตอความชอบธรรมในการนำาของตวผนำา

ทงในปจจบนและอนาคต ฉะนน หนาทหลกของผนำาคอ

การนอมกายและนอมใจเขาไปเชอมสมพนธไมตรตอคน

กลมตางๆ เพอใหเกดความไวเนอเชอใจซงกนและกน และ

อยรวมกนอยางมความสขในชมชนและสงคม ไมวากลม

คนตางๆ จะมฐานะยากดมจนมากนอยเพยงใด หรอม

ยศถาบรรดาศกดสงตำามากนอยกวากน


6

รจกยบยงชงใจ (ตปะ)

รจกยบยงชงใจ (ตปะ) หมายถง ผนำาจำาเปนตอง

ฝกฝนพฒนาจตใจใหสามารถทนตอกเลส หรอสงยวยทเขา

มากระทบจตใจ ขมใจมใหความอยากได (ตณหา) อยาก

ใหญ (มานะ) และจตใจทคบแคบ (ทฐ) เขามาครอบครอง

และยำายจตใจ อกทงมจตใจทมนคงสามารถระงบยบยง

ขมใจได ไมยอมใหหลงใหลหมกมนในความสขสำาราญ

และความปรนเปรอ มความเปนวถชวตทเสมอตนเสมอ

ปลาย และมงมนตงใจในการดำาเนนกจกรรมททรงคณคา


แกบคคลอนๆ ในชมชนและสงคม

ขอสงเกตประการหนงตอการดำารงตนของการเปนผนำา

ในสถานการณปจจบน และผนำามกจะตกอยภายในอทธพล

และกอใหเกดความหายนะทงในชวตและการทำางาน คอ

“อำานาจ” ซงพระพทธเจาเคยยำาเตอนผนำามาโดยตลอดวา

“ผนำาไดยศแลวไมควรเมา” ถงกระนน ผนำาจำานวนมาก

มกจะตดหลมของอำานาจในดานใดดานหนง ไมวาอำานาจ

ทเกดจากหนาทการงาน และการเงน ตวอยางสำาคญท

ชชดในประเดนนคอ “อคารส” หนมคนนตดเกาะกบ

คณพอตงแตเยาววย และมงหวงทจะออกจากเกาะ จง

พยายามปรารภเรองนกบคณพออยางตอเนอง ถงกระนน

คณพอไดยำาเตอนใหอคารส (Icarus) อดทน เพอรอ

ใหรางกายลกชายเขมแขงมากกวาน เมอกาลเวลาผานไป

อคารสเตบใหญและมรางกายเขมแขงเพยงพอ พอจงเรมนำา

ขนนกทตวเองไดสะสมตงแตอคารสยงเยาววยออกมา

ถกทอเปนปกนก และวนหนงเมออากาศแจมใส พอจง


ชวนอคารสขนไปบนเขา และนำาปกนกทตวเองถกไวมา

รดเอาไวทแขนทงสองขาง ในขณะเดยวกน คณพอได

เตอนอคารสวา เมอใชปกทะยานออกจากเกาะไปแลว

ใหรบประคองปกรอนลงโดยเรว อยาทะยานบนขนไปจน

เหนอขอบเมฆ หลงจากนน ทงคจงทะยานบนออกจาก

เกาะ ในขณะทพอรอนลงในพนทของทะเลแลว แตอคารส

กลบเพลดเพลนกบการบน และไดกระพอปกใหลอยขน

ไปเหนอเมฆขนไปเรอยๆ ในขณะนน แสงอาทตยไดสาด

สองไปทปกทงสองขาง และขนนกบางสวนเรมหลดออก

จากปกนก เพราะพอไมไดบอกความจรงทงหมดดวยเกรง

ลกชายจะหวาดกลววา พอไมสามารถใชเชอกรดปกนก

ทงหมดเขาหากนได เพราะเชอกทใชรดนนมจำานวนไม

เพยงพอ จงตองใชขผงยาเอาไว ในทสด อคารสจงตกลง

ไปตายในทะเลลกอยางนาสยดสยอง

จากแงมมของอคารสทำาใหเราไดเหนแงมมบางประเดน

เกยวกบคนทเปนผนำาวา ผนำาสวนใหญมกจะประสบความ


หายนะ เพราะความหลงใหลและเพลดเพลนกบอำานาจท

ตวเองไดรบมา จนนำาไปสการใชอำานาจโดยขาดความยง

คดวาสอดรบกบกฎหมาย จรยธรรม และกตกาของสงคม

หรอไม และหลายสถานการณทผนำาพยายามจะบดพลวให

ตวเองมอำานาจ และหนาท ทงทในความเปนจรงแลว อำานาจ

และหนาททผนำาพยายามจะบดพลวนน อาจจะไมสอดรบ

กบความเปนจรงตามทกฎหมายกำาหนด ดงนน หากผนำา

ไมระมดระวงการใชอำานาจ หรอใชอำานาจหนาทเกนกวา

ทกฎหมายกำาหนดแลว ยอมกอใหเกดความเสยงทจะ

พลดหลงเขาไปสวงวนของความขดแยงและความรนแรง

ดวยเหตน หากผนำาไมพยายามทจะยบยงชงใจ เตอนใจ

และระมดระวงใจของตวเองแลว ยอมเปนเรองยากทผนำา

จะพาตวเองออกไปจากหบเหวของความทกขในบนปลาย

ดงจะเหนไดจากการทผนำาจำานวนมากประสบชะตากรรม

หลงจากทตวเองหมดอำานาจทจะใหคณหรอโทษแกบคคลอน


กลาวโดยสรปแลว ผนำา หรอผปกครองจงตองม

ความยบยงชงใจในขณะทอารมณของความอยากไดเขา

มากระทบใจของตวเอง มฉะนนแลว ผนำาเองจะไมตาง

จากนกมวยทซอมมาไมด หรอขาดเทคนคในการเอา

ตวรอดจากสถานการณคบขน จงทำาใหคชกสามารถ

เลอกชก และนอคคปรบไดอยางงายดาย เชนเดยวกน

ผนำาทไดรบแรงยวยจากพลงของอามสสนจางหรอลาภ

และสกการะ หากจตขาดภมคมกน หรอขาดการยบยง

ชงใจแลว ยอมเปนการงายทจะคลอยตามแรงผลกของ

สงยวย (Temptation) ดวยเหตน ผนำาจงตองมจตใจ

ทแขงกลา มฤทธเดชในการเผากเลส คอความอยาก

ไดโดยไรขดจำากด โดยไมสอดรบกบกฎหมายของบาน

เมอง ผนำาจงจำาเปนตองใชตบะ คอเผากเลสไมใหเขามา

ครอบครองและกนพนทของคณธรรมความดทสะสมมา

อยางตอเนองและยาวนาน


7

รจกระงบความโกรธ (อกโกธะ)

รจกระงบความโกรธ (อกโกธะ) หมายถง ผนำา

หรอผปกครองไมควรแสดงอาการเกรยวกราด และตกอย

ภายใตอทธพลของความโกรธ เพราะผลเสยทตามมาจะ

กอใหเกดการวนจฉยความ หรอตดสนใจดำาเนนการสงใด

สงหนงจนเกดความผดพลาดจนสญเสยความเปนธรรม

ดวยเหตน พระพทธเจาจงตรสเตอนวา “ฆาความโกรธ

เสยได ยอมอยเปนสข” (โกธำ ฆตวา สขำ เสต) เหตผล


สำาคญทพระองคตองตรสเชนนกดวยเหตทวา เมอใดกตาม

ทผนำาไมสามารถฆาความโกรธเกลยดได ความโกรธจะ

กลายเปนอาวธสำาคญทจะเขามาทมแทงผนำา เพราะเมอ

ใดกตามทผนำาเกดความโกรธ เกลยด หรอชงชง จะทำาให

“ความรก” ไมสามารถทำางานไดอยางเตมกำาลง เพอทจะ

เปดพนทของหวใจใหผนำามอง หรอประเมนคากลมคน

อนๆ ในฐานะเปนเพอนรวมโลกทตองเกด แก เจบ และ

ตายเฉกเชนเดยวกน

การยำาเตอนใหผนำาระงบความโกรธยอมหมายถง

การเปดโอกาสใหผนำาเรมตนทจะรกคนอนมากยง

ขน เพราะในความเปนจรงแลว การรกคนอนมคาทง

ไปทงกลบ เมอใดกตามทผนำารกคนอน หวงใยและ

ใสใจผอน ผอนจะหนกลบมาใสใจ และรกผนำาหรอ

ผปกครองเหลานนเชนเดยวกน ดวยเหตน ธรรมชาต

จงยำาสอนใหผนำาจำาเปนตองระงบความโกรธ และเปด

โอกาสใหหวใจตวเองไดเรยนรทจะรกคนอนมากยงขน


วรรณคดเรอง “สามกก” ในตอนทวาดวย “การยด

เมองของเตยวหย” นน ไดสะทอนแงมมบางประเดนท

เกยวกบเรองนไดเปนอยางด ขงเบงไดวางแผนใหเตยวหยไป

ยดเมองชายแดนทตดกบโจโฉเพอทำาเปนเขตกนชน และ

ไดสงเตยวหยไปยดเมองพรอมกบสงการวา “การยดเมอง

นนไมไดหมายถงยดพนทของเมอง แตหมายถงการยดใจ

พลเมอง” เมอเตยวหยยดเมองไดสำาเรจ แทนทจะจดจำา

คำายำาเตอนของขงเบง แตไดใชเวลาสวนใหญเสพสราเมรย

แสดงอาการโกรธเกรยว เฆยนตพลทหาร จงทำาใหทหาร

กลมหนงอดทนตอพฤตกรรมดงกลาวไมไหว จงมอมเห

ลาเตยวหยจนหลบไหลไมไดสต และดำาเนนการตดคอ

เตยวหยไปสงใหโจโฉเพอสรางความดความชอบ

จะเหนวา การยด หรอครอบครองทแทจรง ไมได

มนยทหมายถงการยดแตเพยงสญลกษณเชงกายภาพ

ภายนอก เชน การยดสถานททำางาน หรอยดองคกร

หากแตเปนการยดในเชงคณภาพซงหมายถงจตใจของ


คนกลมคนททำางานในองคกรหรอประเทศชาตบานเมอง

ฉะนน การแสดงอาการโกรธ เกลยด เคยดแคน ชงชง

และดาทอกนและกนดวยความโกรธ ยอมไมสามารถ

ทจะทำาใหผนำาไดแนวรวมในการสรางคณประโยชนแก

ชมชน หรอองคกรได เพราะเมอใดกตามทผนำาโกรธเคอง

จะเปดโอกาสใหสมองซกขวาทำางานหนกมากขน จนเปน

เหตใหสมองซกซายไมไดมโอกาสไดใชปญญาในการคด

นก ตรกตรองขอด และขอเสย เมอสมองซกขวาทำาหนาท

ในการโกรธเกลยด ยอมทำาใหความโกรธเกลยดกนพนท

สมองซกซายมาจนทำาใหความโกรธเกลยดบดบงพลงของ

ปญญา (Wisdom) ของสมองซกซายเสยสนจนทำาใหผนำา

ไมสามารถทจะใชปญญาในการคดวเคราะหเหต ผล ตน

ประมาณ กาล ชมชน และบคคลตางๆ ไดอยางชดเจน

จนนำาไปสการคด การพด และการแสดงออกในเชงลบ

ซงจะกอใหเกดผลเสยตอภาพลกษณโดยรวมของตวผนำา

แงมมของความโกรธเกลยดนน อปมาเชนเดยวกบการท


เราตลกบอลเขาฝาผนง หากเราตดวยความรนแรง ลกบอล

อาจจะกระดอนกลบมากระแทกใบหนาของเรา ฉนใด

การทผนำาแสดงอาการโกรธ เกลยด เคยดแคน ชงชงผอน

อยางรนแรง ยอมทำาใหอานภาพของความโกรธ เกลยด และ

ชงชงของบคคลอนๆ ยอนกลบมาหาผนำา หรอผปกครอง

ไดเชนเดยวกน และบางครง ผนำาอาจจะตองสงเวยชวต

ตอความโกรธเกลยดเชนเดยวกบเตยวหยไดประสบมาแลว


8

รจกไมเบยดเบยน (อวหงสา)

รจกไมเบยดเบยน (อวหงสา) หมายถง การไม

บบคนกดข เชน เกบภาษขดรด หรอเกณฑแรงงานเกนขนาด

ไมหลงระเรงอำานาจขาดความกรณา หาเหตเบยดเบยน

ลงโทษอาชญาแกประชาราษฎรผใดผหนง เพราะอาศย

ความอาฆาตเกลยดชง คำาวา “การเบยดเบยน” ในบรบทน

อาจจะมนยทเกดขนจากตวผนำาเขาไปเบยดเบยนโดยตรง


และเปดโอกาสใหกลมคนทใกลชดผนำาไดใชอำานาจ

หนาทเขาไปเบยดเบยนกลมคนอนโดยมชอบ โดยเฉพาะ

อยางยง “การดำาเนนนโยบายสาธารณะ” ของผนำา หรอ

ผปกครองทขาดความรอบคอบ และขาดการปองกนไมใหเกด

การทจรตอยางครบวงจร จงเปดโอกาสใหเกดการเบยดเบยน

และเอารดเอาเปรยบซงกนและกนตามมา

ตวอยางทเหนไดชดเจนในประเดนน คอ “กรณ

การปฏวตดอกมะล” (Jasmine Revolution) จดเรมตน

ทสำาคญประการหนงของการลมสลายของผนำาทงใน

ประเทศตนเซย (Tunisia) และตะวนออกกลางนน

จดเรมแรกมตนเคามาจากการใชอำานาจทไมชอบธรรม

ของตำารวจเทศกจหญงคนหนงในประเทศตนเซย จนนำา

ไปสการเบยดเบยนบคคลอนโดยการใชอำานาจทไมชอบ

ธรรมเขาไปบบบงคบเรยกรบผลประโยชนจากหนมขาย

ผลไมทชอ “เบาอะซซ” (Bouazizi) เมอเขาไมสามารถ


ทจะสนองตอบตอความตองการของตำารวจเทศกจหญง

ตอการเรยกรบสนบนได จงทำาใหเธอตดสนใจจบ และ

ยดของกลางทเปนรถขายผลไม ตาชง และผลไมทงหมด

ผลจากการไดรบการปฏบตดงกลาว จงทำาใหเขาตดสนใจไป

เรยกรองความเปนธรรมจากผวาฯ แมวาเขาจะเรยกรองขอ

เขาพบผวาฯ แตกไมมโอกาสไดพบทำาใหเขายนคำาขาดวา

“หากผวาไมออกมารบเรองรองเรยนภายในบายสามโมง

เขาจะตดสนใจฆาตวตาย” เมอเวลาเดนทางมาถงตามท

เขากำาหนดไว แตผวาฯ ไมออกมาพบจงทำาใหเขาใชนำามน

ทเตรยมตวมาราดรางกาย และจดไฟเผาตวตาย ผลจาก

การเผาตวเอง ทำาใหไฟไหมรางกายไปเกอบ ๙๐% และ

แมจะพยายามรกษาเพยงใด สดทายแลวเขากสนใจตาย

อนเกดจากบาดแผลทเกดจากไฟไหม ประเดนทตำารวจ

เทศกจหญงปฏบตหนาทโดยมชอบจนนำาไปสการเบยดเบยน

เบาอะซซ และเปนทมาของการเผาตวเองจนเสยชวตนน

ไดกอใหเกดสถานการณทเรยกวา “ฤดใบไมผลแหงชาต


อาหรบ” (Arab Spring) เพราะประชาชนจำานวนมากได

ลกขนเดนขบวนเพอโคนลมอำานาจของผปกครองในกลม

ประเทศอาหรบโดยเรมจากประเทศตนเซยไปถงประเทศ

ตางๆ เชน อยปต ลเบย เยเมน บาหเรน ซเรย อลจเรย

จอรแดน และเลบานอน เหตผลในการเดนขบวนเพอโคนลม

อำานาจนน มสาเหตมาจากการทประชาชนจำานวนมาก

รบรไดวา ผนำาประเทศเหลานนใชอำานาจทไมชอบธรรม

ในการบรหาร อกทงปลอยปละละเลยใหเจาหนาทของ

รฐปฏบตราชการโดยใชอำานาจเบยดเบยนผอนเพอใหได

มาซงผลประโยชนดวยการทจรตตอหนาท จนนำาไปสการ

ลวงละเมดสทธ และเสรภาพของประชาชน

จะเหนไดวา “การใชอำานาจทปราศจากการชอบธรรม

เขาไปเบยดเบยนคนอน” นน แมจะเรมตนจากตำารวจเทศกจ

หญงคนหนง แตกทำาใหเราไดเหนถงอานภาพการทำาลายแบบ

สะทอนกลบไดอยางนาสะพรงกลว ฉะนน การทผนำา หรอ

ผปกครองไดใชอำานาจ หรอหนาททกฎหมายไมไดกำาหนดเขาไป


กระทำาการเบยดเบยนกลมคนทมอำานาจนอยกวาทงทางดาน

เศรษฐกจ การเมอง และสงคมนน ยอมจะเกดผลเสยตามมา

ดวยเหตน พระพทธเจาจงยำาเตอนวา “บคคลทได

ชอวาเปนอรยะ จงไมควรเบยดเบยนคนอน หรอสตวอน”

เพราะการเบยดเบยนจะเปนการเปดโอกาสใหเกดการเอา

รดเอาเปรยบ รงแกขมเหงซงกนและกนอยางไรขดจำากด

ดวยเหตน การเปนผนำาจงตองหยดยงการเบยดเบยน

เพอนรวมโลก และทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม และ

เปดพนทใหกลมคนตางๆ ไดชวยเหลอเกอกลซงกนและ

กนมากยงขน อนจะสงผลใหชมชน และสงคมอยรวมกน

อยางสนตสข


9

รจกอดทน (ขนต)

รจกอดทน (ขนต) หมายถง การอดทนตองานท

ตรากตรำา ถงจะลำาบากกายนาเหนอยหนายเพยงไรกไม

ทอถอย ถงจะไดรบการยวยและเยยหยนดวยคำาเสยดส

ถากถางอยางใด กไมหมดกำาลงใจ ไมยอมทงกรณยกจ

ทบำาเพญโดยชอบธรรม การอดทนเปนคณสมบตอนลำาคาอก

ประการหนงของผนำา ในพระพทธศาสนาถอวา “ความอดทน

เปนธรรมททำาใหผนำาเกดความงาม” สงสำาคญของผนำา หรอ


ผปกครองคอ “ความนง” เราจะหาความนงไดจากทแหงใด

หากเราไมสามารถหาไดจากความอดทน โดยเฉพาะ

อยางยง การอดทนเพอทจะรอจงหวะเพอวเคราะหเหต

ผล ตน ประมาณ กาล ชมชน และบคคลตางๆ ทเขา

มาแวดลอม จะเหนวาในขณะทผนำากำาลงเผชญหนากบ

แรงเสยดทานอยางตอเนองและรนแรงนน คณสมบต

สำาคญทจะกอใหเกดชยชนะ หรอพายแพคอ “ความอดทน”

เนลสน เมนเดลา (Nelson Mandela) อดต

ประธานาธบดของแอฟรกาใต และเจาของรางวลโนเบล

สาขาสนตภาพ เปนตวแบบ (Role Model) ทานหนง

ทนาสนใจ และเรยนร เพราะถอวาทานเปนแบบอยาง

ของผนำาทดำาเนนชวต โดยการเผชญหนากบวกฤตการณ

ตางๆ ทเขามาทดสอบชวตดวยความอดทน ผนำาทานน

ตดคกยาวนานกวา ๒๗ ป และทนาสนใจคอ ทานเปน

ประธานาธบดเมออาย ๗๔ ป ทานกลาวอยเสมอวา “การ

ตดคกทำาใหผมเปนผใหญมากขน” ผลจากการอยในคก


๒๗ ป ทำาใหทานไดมโอกาสตรกตรองการใชชวตในชวง

ของวยหนม ทมงหวงทจะตอสกบคนผวขาวเพอทจะ

เอาชนะใหได โดยไมไดสนใจวา “วธการทจะไดมาซง

ชยชนะนนกอใหเกดความสญเสยชวต เลอดเนอ และ

ทรพยสนจำานวนมากกตาม” การอยในคกทำาใหทานคด

หาวธการทจะตอสกบคนผวขาวในรปแบบใหม

ทานเรมตนดวยการเรยนภาษาองกฤษ เพอทจะ

ไดเขาใจความคดและวฒนธรรมองกฤษ ดงวลททานยำา

เสมอวา “ถาคณพดกบผชายคนหนงดวยภาษาทเขาพอ

จะเขาใจได ภาษานนจะสมผสไดอยางมากเพยงแคหว

ของเขา แตถาคณใชภาษาของเขาพดกบเขา ภาษานน

จะสมผสไดถงใจของเขา” (If you talk to a man in a

language he understands, that goes to his head.

If you talk to him in his language, that goes to his

heart) ในขณะเดยวกน ทานอดทนทจะเรยนร และอย

รวมกบชนชาตผวขาวทเขามายดครองพนทของแอฟรกาใต


ไดอยางสนตสข จะเหนวา ผนำาจะตองดำาเนนชวตดวย

“ความอดทน” ทงในองคกร ชมชน สงคม และประเทศชาต

เนลสนไดพสจนใหผนำาทวโลกไดเหนถงคณธรรมขอนได

เปนอยางด รวมไปถงมหาตมะ คานธ (Mahatma Gandhi)

ททานไดพสจนใหชาวองกฤษและคนทวโลกไดตระหนกร

ถงความอดทนตอการเรยกรองเอกราชจากประเทศองกฤษ

โดยมไดผกใจเจบตอการกระทำาของทหารองกฤษทได

สงจำาคกผานประโยคทวา “ผออนแอไมสามารถใหอภย

ใครได เพราะวาการใหอภยเปนความเขมแขงอดทนของ

ผนำาเทานน” (The weak can never forgive. Forgiveness

is the attribute of the strong)

กลาวโดยสรปแลว จดสำาคญเกยวกบความอดทน

ของผนำานน หมายถง การอดทนตอวกฤตการณตางๆ

ทผานเขามาพสจนใจของผนำา ความอดทนทำาใหผนำา

เกดความงดงาม และนงสงบมากยงขน เพราะจตใจท

นงสงบจะเปนตวแปรสำาคญใหผนำาไดใชเวลาในการคด


นก ตรกตรองหาทางเลอกตางๆ กอนทจะตดสนใจดำาเนน

การอยางใดอยางหนง เพอทจะกาวขามปญหา อปสรรค

และนำาองคกร ชมชนและสงคมไปสเสนทางทอดมไปดวย

ความหวง และมทางออกมากยงขน


๑๐

รจกหนกแนน (อวโรธนะ)

รจกหนกแนน (อวโรธนะ) หมายถง การวางใจ

ใหหนกแนนในธรรม คงท ไมมความเอนเอยงหวนไหว

เพราะถอยคำาทดราย ลาภสกการะ หรออฏฐารมณ

อนฏฐารมณใดๆ สถตยมนในธรรม ทงสวนยตธรรมคอ

ความเทยงธรรมกด นตธรรมคอระเบยบแบบแผนหลกการ

ปกครอง ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามกด

ไมประพฤตใหเคลอนคลาดวบตไป หลกการของการเปน

ผนำาในขอนถอไดวาเปนหลกการขนสงสดสำาหรบบคคลท

จะไดรบการแตงตง หรอสมมตขนสตำาแหนงของผนำา และ

ผนำาจำาเปนจะตองยดหลกการนเอาไวใหมนคง


คำาถามมวา “เพราะเหตใด? ผนำาจะตองยดหลกการ

นใหมนคง” คำาตอบคอ กลมคนจำานวนมากทเกดความ

ขดแยง และตองการทางเลอก หรอทางออกทเหมาะสมนน

จำาเปนจะตองหากลมคนทชขาดหรอตดสนใจเลอกแนวทาง

อยางใดอยางหนง หรอแมกระทงเกดความไมเขาใจขนมา

ในองคกร กลมคนทอยภายในการบรหารงานขององคกร

จะคำานงถงผนำาในองคกรเปนกลมแรก เพอใหดำาเนนการ

ชทางออก รวมไปถงแนวปฏบตของคนในองคกร

ดวยเหตน ผนำาจงมความจำาเปนทจะตองหนกแนน

เพอดำารงตนอยในครรลองแหงความเทยงธรรม เพราะความ

เทยงธรรมของผนำานน หมายถง การไมคลาดเคลอนไป

จากธรรมดวยแรงผลกของอคต (Bias) ไมวาจะเปนการ

ลำาเอยงเพราะรก การลำาเอยงเพราะโกรธเกลยดเคยดแคน

การลำาเอยงเพราะลมหลง และการลำาเอยงเพราะความ

กลวกลมใดกลมหนง โดยเฉพาะแบบอยางประการหนง

ของการมใหผนำาตกอยภายใตอทธพลของความอคต คอ


“เลดจสตส” (Lady Justice) ซงศาลสถตยตธรรมทวโลก

มกจะนำารปปนของเธอไปตงไวหนาศาลทงในยโรป และ

อเมรกา ลกษณะสวนใหญของเลดจสตสจะใชผาปดตา

ทงสองขางซงหมายถงการปองกนมใหเกดอคตในใจใน

ขณะทกำาลงดำาเนนการชถกและผด มอหนงถอดาบซง

หมายถงการตดสนดวยความเดดขาด อกมอหนงถอตรา

ชงหมายถงการทรงความเทยงตรงทสะทอนถงการตดสน

ดวยความเทยงธรรม เพอใหผนำาสามารถขมคนทควร

ขม และยกยองบคคลทควรยกยองมากยงขน (นคคณเห

นคคณหารหำ ปคคณเห ปคคณหารหำ)

ตวชวดเกยวกบการดำารงตนของผนำา หรอผปกครอง

ในขอท ๑๐ นจงเนน และใหความสำาคญตอการปฏบต

หนาท และการใชอำานาจดวยความหนกแนนซงแฝงเอา

ไวดวยความเทยงธรรม และพรอมทจะหยบยนความ

ยตธรรมใหเกดขนแกกลมคนตางๆ ทอาศยอยรวมกน

ในองคกร ชมชน และสงคม โดยไมมการแบงแยก ใหเกด


ความแปลกแยก และแตกแยกกนในทสด ความหนกแนน

จะเปนปราการในการปองกนความไววางใจเพอมใหผคน

ในสงคมเกดความหวาดระแวงสงสยในพฤตกรรมของ

ผนำาตอการเลอกปฏบตดวยเหตผล หรอขออางอยางใด

อยางหนง และหากผนำาสามารถดำารงตนอยบนฐานของ

หลกการขอนแลว เชอมนวา จะทำาใหความสมพนธของ

สงคมทอาศยรวมกนไดรบการพฒนาใหเปนไปในเชงบวก

และทำาใหสงคมมภมคมกนมากยงขน

หลกการทง ๑๐ ขอขางตน เปนหลกปฏบตสำาหรบ

การกำากบ ควบคม และพฒนาอารมณของผนำาใหม

ความฉลาดทางอารมณมากยงขน เหตผลสำาคญเพราะ

ผนำา หรอผทจะทำาใหผอนเกดความพอใจตามทเรยกขาน

วา “ราชา” นน จำาเปนอยางยงทจะม “จตใจทสงบนง” ใน

ขณะทเผชญหนากบอารมณตางๆ ทเขามากระทบจตใจ

ของตวเอง ความนงจงมผลตอการตดสนใจอยางใดอยาง

หนงของบคคลทไดชอวาเปนราชา


ทศพธราชธรรม : จากลดสเพมเตมเตมผนำา

และองคกร

เมอวเคราะหตวอยางของหลกการและเครองมอ

ในการบรหารจดการองคกรสมยใหม กลาวคอ (๑) ๕ ส.

(๕S) ไดเนนการสะสาง สะดวก สะอาด สขลกษณะ และ

สรางนสย (๒) ไคเซน (Kaizen) เนนการลด เลก และ

เปลยน (๓) บล โอเชยน (Blue Ocean) เนนการขจด

ลด ยก และเพม และ (๔) รกษาภาวะโลกรอน (Global

Warming) เนนลดความสนเปลอง การใชซำา และการ

แปรรปนำากลบมาใชใหม จะเหนวา หลกการและแนวทาง

ในการดำาเนนการเพอพฒนาองคกร หรอการรกษาภาวะ

โลกรอนนน มบางประเดนทสอดรบกนทง ๔ แนวทาง นน

คอ “การลด” ซงการ “ลด” จะนำาไปสการ “เพม” ตามมา

ในหลายมต คอ การสะสาง หมายถง การขจดสงของท


ไมตองการออก เพราะจะทำาใหหาสงของทตองการไดงาย

การมพนทวางปฏบตงาน การประหยดคาใชจายในการดแล

รกษา การขจดความผดพลาดในการปฏบตงาน แนวทาง

การลดในไคเซน บล โอเชยน และการลดภาวะโลกรอน

จะนำาไปสการลดความซำาซอนของกระบวนการทำางาน

ลดความสนเปลองของเวลาและวสด ลดขนตอนการผลต

ลดตนทนการผลต รวมไปถงกระบวนการขนตอนสดทาย

คอ ลดราคาของสนคาและผลตภณฑโดยทคณภาพไมลด

เพอทำาใหสามารถแขงขนได

หลกการ และเครองมอในการบรหารจดการใน

โลกยคใหมทง ๔ ประการนน มจดรวมทนาสนใจ คอ

“การลด” ซงแนวทางในการลดดงกลาวเมอนำาไปเปรยบ

เทยบกบหลกการและขอปฏบตของผนำาองคกรทวาดวย

หลกการและแนวปฏบตเกยวกบ “ทศพธราชธรรม” มนย

ทสะทอนแงมมทสอดรบกบแนวทางในการบรหารจดการ

องคกรอยางมนยสำาคญ เพราะโดยสรปแลว แนวทางของ


ทศพธราชธรรมจะกอใหเกดการ “ลดความทกขในตวผนำา

และองคกร” อนจะนำาไปสการ “เพมความสข และความ

สำาเรจตอการพฒนาผนำาและองคกร” อยางนอย ๓ มต คอ

(๑) ลดการทจรตคอรปชน (ตณหา) ซงจะนำาไปส

การลดตนทนในการผลต และเพมศกยภาพในการผลต

และแขงขนกนมากยงขน โดยเฉพาะอยางยง เมอการทจรต

คอรปชนลดลง จะทำาใหคณคาของการพฒนาทงภายในใจ

ของผนำา และการพฒนาคณคาภายนอกทงงบประมาณ

และการผลตเกดประโยชนสงสดตอองคกร ชมชน สงคม

และประเทศชาตได พระพทธศาสนาไดยำาเตอนในประเดน

นวา “แมนำาไมมวนเตมฉนใด มนษยยอมมความอยาก

แบบไรขดจำากด ฉนนน” และดวยเหตน “การโลภเกนไป

จงเปนความลามกของชวต” ซงสอดรบกบมหาตมะ คานธ

ทวา “ทรพยากรมมากเพยงพอสำาหรบคนทงโลก แตไม

เพยงพอสำาหรบคนโลภเพยงคนเดยว” ทศพธราชธรรม


จงไดวางแนวทางใหผนำาองคกรลดความอยากโดยไรขด

จำากดจนนำาไปสการทจรตคอรปชนโดยใหผนำาเรมตนจาก

“การให” (ทาน) เพราะการใหจะเปนเครองมอสำาคญในการ

ยดโยงจตใจของผรบใหยดมนและศรทธาตอการบรหาร

งานของผนำา ดงทพระพทธศาสนาเนนวา “ผใหยอมเปน

ทรกของผอน” การใหจงนำาไปสความรกและศรทธา และ

กอใหเกดความสมพนธทดระหวางผนำากบผตาม

นอกจากน ทศพธราชธรรมจะนำาไปสการ “ลด

พฤตกรรมทไมถกตองและเหมาะสมของผนำา” (ศล)

โดยพฒนาจากความโหดราย หยาบคาย ไปสความรก

การใหเกยรต และการเคารพในศกดศรของเพอนรวมงาน

ในองคกรมากยงขน การพฒนาผนำาจากการเอารดเอา

เปรยบ แยงชงทรพยากรหรอการไดมาซงทรพยากรทไม

ควรมควรไดแกตวเอง ไปสการแบงปนทรพยากรสสงคม

ใหไดรบโอกาสอยางทวถง เทาเทยม และเปนธรรมมาก

ยงขน การพฒนาจากความมกมากในกามารมณ หรอใช


ประเดนเรองเพศมาเปนเครองตอรองอำานาจ และประโยชน

ไปสการสรางสรรคจรรโลงศกยภาพ และเพมคณคา

ในการพฒนาสถาบนครอบครว และประเดนเรองเพศเพอ

ไมใหมอปสรรคตอการพฒนาชวตและการทำางานในองคกร

การพฒนาจากมจฉาวาจาไปสการใชสมมาวาจาทเนนคำา

พดทเออตอการสรางความหวงตอการพฒนาองคกร แทนท

จะใชวาจาทนำาไปสการสรางความเกลยดชงระหวางเพอน

ในองคกร และการพฒนาตนเองและชมชนใหมภมคมกน

อยางยงยน รจกเสยสละประโยชนสข หรอผลประโยชน

สวนตนเพอผอนในชมชนและสงคม

(๒) ลดอำานาจบาตรใหญ (มานะ) พระพทธศาสนา

ถอวา “ความรกเสมอดวยตนยอมไมม” หมายถงวา ไมม

มนษยคนใดทจะรกคนอนมากกวาตวเอง ดวยเหตทมนษย

รกตวเองมากจงไมพยายามทจะเบยดเบยนคนอน ดวย

เกรงวาคนอนจะมาเบยดเบยนเรา การเขาใจกฎขอน


มนษยจงตอง “เอาใจเขามาใสใจเรา” (อตตานำ อปมำ กเร)

ความรกตวเองจงมใชสงผด แตสงทผดกคอ การทมนษย

อาศยเหตผลดงกลาวเขาไปแสดงตวตนถงความยงใหญ

เพอแสดงสถานะ หรอตวตนของตวเองวา เกง มชอเสยง

โดดเดน มฐานะด หรอมตระกลทสงสงในสงคม ซงการ

แสดงออกเชนนจะสงผลตอการเขาไปลดทอนอตลกษณ

ของบคคลอนในสงคม และยอมเปนไดยากเชนกนทคน

หรอกลมคนใดจะยนยอมใหบคคลอนมากนพนทความ

ยงใหญไปกวาตนเอง เพราะฉะนน ภาวะของการอยาก

ใหญสะทอนวา เราเทานน ทมศกยภาพ มความแกรงกลา

สามารถ ทศนคตดงกลาวจงเปนทมาของการเขาไปตดสน

หรอลดทอนคณคา ศกยภาพ หรอกนพนทของความเกง

ของคนอนๆ ดวย เพราะในความเปนจรงกลมอนหรอคน

อนกมศกยภาพ หรอความสามารถเชนเดยวกน จงไมยอม

ใหกลมใดกลมหนงเขามากนพนทของความมงหวงจะม

อำานาจ ทงทางดานเศรษฐกจ การเมอง และสงคม รวม


ไปถงอำานาจทางการทหาร และทรพยากรสงแวดลอม

พระพทธศาสนาจะเนนวา “อำานาจเปนใหญในโลก”

(วโส อสสรยำ โลเก) แมวาอำานาจจะเปนทมาของการเสรม

สรางบารมในเชงบวก เพราะเปดโอกาสใหบคคลใดบคคล

หนงไดใชศกยภาพในการพฒนาชมชน และสงคม แตใน

ขณะเดยวกน อำานาจเปนทมาของแสวงหาผลประโยชน

และความตองการทไมไดอยในกรอบของหนาทตามท

กฎหมายกำาหนดไดเชนเดยวกน หากผทมอำานาจไมได

ดำารงอยบนฐานของทศพธราชธรรม ดงทลอรด แอคตน

(Lord Acton) ขนนางทมชอเสยงของประเทศองกฤษได

กลาววา “อำานาจนำามาซงการคอรปชน อำานาจทเบดเสรจ

เดดขาด ยงทำาใหการคอรปชนไดอยางเบดเสรจเดดขาด

มากยงขน คนมอำานาจเกอบทงหมด มกกลายเปนคนเลว”

เพราะการทผนำาสำาคญมนหมายวามอำานาจยงใหญ มกจะ

ปดชองทางในการเปดใจรบฟงแงมมททรงคณคา

จากการเหนตางของบคคลอน และในขณะเดยวกน แมวา


การสรางเครอขายจะกอใหเกดผลในเชงบวกตอการพฒนา

จดการองคกรใหสามารถนำาศกยภาพ และปจจยเสรมเขา

มาชวยในการบรหารจดการองคกรไดอยางขยายตว และ

เปดชองทางใหมการพฒนาเชอมโยงโดยการนำาศกยภาพ

ของเครอขายอนๆ มารวมพฒนาองคกรของตวเอง แต

ถงกระนน ผนำาบางกลมมกจะใชอำานาจเปนเครองมอใน

การสรางเครอขาย หรอกลมผลประโยชน เพอแสวงหา

ผลประโยชนอนมควรมควรไดจากจากองคกร ชมชน

และสงคม จงนำาไปสการคอรปชนเปนกลมและเครอขาย

ซงทำาใหองคกร ชมชน และสงคมสญเสยงบประมาณใน

การพฒนาเปนจำานวนมาก

ทศพธราชธรรมจงเปนการลดการแสดงตวแสดงตน

ของผนำา เพอไมใหผนำาแสดงอำานาจ หรอลแกอำานาจไป

กระทำาการในสงทขดตอกฎหมาย หรอวฒนธรรมประเพณ

ดวยถอวาตวเองยงใหญกวาคนอนๆ โดยหลกการทศพธ

ราชธรรมในชดนจงประกอบดวยการมงเนนใหผนำารจก


ซอตรงตอผอนในองคกร ทงการรจกซอตรงตอทกคนใน

องคกรทอยภายใตการปกครอง และการซอตรงตอผบงคบ

บญชา การซอตรงจงเนนไปทการซอตรงตอธรรม แมจะ

ยำาใหซอตรงตอคน แตคนในบรบทนตองเปนผนำาทรจกให

มพฤตกรรมทเหมาะสม และมความเสยสละตอองคกร อก

ทงเปนผนำาทรจกออนนอมถอมตน ซงในพระพทธศาสนา

เปรยบผนำาทออนนอมถอมตนวา “เหมอนกบโคเขาขาด

เหมอนกบผาเชดเทา และเดกขอทาน” การวางตววางตน

เชนน จะทำาใหผนำาไมเยอหยงลำาพองใจ และเปดใจทพรอม

จะรบฟงแงมมทหลากหลายจากกลมคนทแตกตาง ดวย

ความรจกยบยงชงใจไมนำาตวเขาไปเกลอกกลวตอสงตางๆ

ทอาจจะผดกฎหมาย อำานาจหนาท หรอศลธรรมอนด

(๓) ลดจตใจทคบแคบ (ทฐ) กลาวคอ ลดความ

ยดมนในชดความคด ความเชอ และความเหนของตวเอง

วา ถกตอง สมบรณ หรอดทสด สวนความคดของคนอนๆ


ไมถกตอง ไมสมเหตสมผล และไมเหมาะสมเพยงพอตอ

การใชเปนทางเลอก หรอทางออกตอการพฒนาองคกร

หรอพฒนางานในลกษณะตางๆ ผบรหารผมจตใจท

คบแคบ จะไมสามารถเปดใจของตวเองเพอรบฟงมมมอง

ของคนอนๆ แมวากลมคนอนๆ จะเขาใจตรงกนวาเปน

ทางเลอกทดทสดเพยงใดกตาม นอกจากนน ทศพธราช

ธรรมจะเขาไปชวยกลอมเกลาใหผนำาลดทอนภาวะของ

ความโกรธ (โกธะ) หรอฉนเฉยว ไมกระทำาลแกอำานาจ

เขาไปสรางผลกระทบตอการทำางาน และตำาแหนงของ

บคคลใดบคคลหนงทแสดงถงความเขาใจ หรอเชยวชาญ

ในบางประเดนเกยวกบทกษะและการทำางานมากกวา

ตวเอง

นอกจากนน หลกการทศพธราชธรรมจะเขาไปชวย

กลอมเกลามใหผนำามจตใจทคบแคบ ดวยเหตทผนำามก

จะอดทนตอสงทตวเองรก และชอบใจเทานน แตมกจะ


ตอบโตในทกประเดนตอสงทผนำาไมชอบ และชงชง ใน

หลายสถานการณเราจะพบวา ผนำาจะไมสนใจวาเนอหา

ทบคคล หรอกลมบคคลไดนำาเสนอนนดและมประโยชน

มากนอยตอการพฒนางานและองคกรอยางไร แตจะสนใจ

วาผทนำาเสนอเนอหานนเปนใครมากกวา การนงฟงดวย

ความนงสงบแลวเปดใจรบฟงขอมลทแตกตางนน นอก

เหนอจากแสดงถงการเปดใจกวางเพอใหไดมาซงขอมล

ทเหมาะสมตอสถานการณแลว (ขนต) ยงแสดงใหเหนวา

ผนำามความหนกแนนเปดใจกวางรบฟง หรอตดสนใจทจะ

เลอก หรอไมเลอกดวยใจทไรอคต ไมวาจะเปนความรก

ความโกรธ ความหลง หรอความกลวตอผลกระทบตางๆ

ทเขามากระทบใจของตวเอง (อวโรธนะ)

ดงนน หลกการทศพธราชธรรมทง ๑๐ ประเดน

นน สามารถพฒนาเปนแนวทางในการ “ลดทกข” อนจะ

นำาไปสการ “เพมสข” ใหเกดขนแกตวผนำา และองคกร


ในมตตางๆ ทง ๓ ประการ คอ ลดการทจรตคอรปชน

(ตณหา) ลดอำานาจบาตรใหญ (มานะ) และลดจตใจทคบ

แคบ (ทฐ) ซงดชนตวชวดผนำาทง ๑๐ ประการนน สอด

รบกบหลกการบรหารจดการองคกรสมยใหม ทง ๕ ส.

ไคเซน บล โอเซยน และการรกษาภาวะโลกรอนทกำาลง

คกคามโลกและองคกรตางๆ ในยคปจจบน การบรหาร

จดการโดยใชหลกการลดนจงเปนการสะทอนแงมมในเชง

กายภาพ และเชงปรมาณ แตเปนสวนเสรมทสำาคญในการ

เพมพลงทางคณภาพแกสนคา การผลต การบรการ และ

โดยเฉพาะอยางยง การพฒนาคณคาภายในของความเปน

มนษย ซงถอไดวาเปนทรพยากรทสำาคญในการพฒนา

องคกร ชมชน และประเทศชาต


สงทาย

การนำาเสนอในครงนมงเนนทจะตอบคำาถามตงแต

เบองตนวา “ผนำาหรอผปกครองทกคนสามารถเปนราชา

ไดหรอไม? และผนำาควรมตวชวดในการบรหารจดการ

องคกรอยางไร จงจะทำาใหองคกรมภมคมกนในการพฒนา

อยางยงยน” ผลจากการศกษา วเคราะห และตความทำาให

พบวา ผนำา หรอผปกครองทกคนในพระพทธศาสนานน

สามารถทจะพฒนาตนเองไปสการเปนราชาไดอยางเสมอ

ภาคและเทาเทยม เพราะหลกการสำาคญ หรอตวชวดใน

การเปนผนำาของพระพทธศาสนามงเนนไปท “การทำาให

ผอนเกดความพงพอใจในการนำาของตวผนำา” ถงกระนน

การสรางความพงพอใจใหแกผอนนน จำาเปนอยางยงท

จะตองดำารงอยบนฐานของธรรม กลาวคอ อาศยธรรม


เปนเครองมอเพอเปนกรอบในการปฏบตตนของผนำา

ดวยเหตน ในพระพทธศาสนาจงไดนำาเสนอหลก “ทศพ

ธราชธรรม ๑๐ ขอ” เปนดชนชวดคณคาตอภาวะการนำา

ของผนำา โดยสามารถแยกตวชวด ๑๐ ประการออกเปน

๓ กลมใหญ กลาวคอ (๑) รจกให (ทาน) รจกควบคม

พฤตกรรมของตนเอง (ศล) (๒) รจกเสยสละ (ปรจาคะ)

รจกซอตรง (อาชชวะ) รจกออนโยน (มททวะ) รจกยบยง

ชงใจ (ตปะ) และ (๓) รจกระงบโกรธ (อกโกธะ) รจกการ

ไมเบยดเบยน (อวหงสา) รจกอดทน (ขนต) รจกหนกแนน

(อวโรธนะ)

วกฤตการณทเกดขนในสงคมยคปจจบนนถอไดวา

มความทาทายตอจตวญญาณของบคคลหรอกลมบคคลท

ไดรบการเรยกขานวาเปน “ผนำา หรอผปกครอง” บคคล

กลมนมบทบาทสำาคญตอการเสรมสรางชมชนหรอสงคม

ใหเกดสนตสข ทงในแงของการบงคบใชกฎเกณฑ และ

กตกาเพอไมใหกลมคนในองคกรเอารดเอาเปรยบ และ


ทำารายซงกนและกน รวมไปถงการใชวสยทศนเพอท

จะนำาองคกรใหกาวไปสความเจรญรงเรอง และความ

สขสวสด โดยการดงกลมคนตางๆ เขามารวมพฒนา

องคกรใหเกดความเปนเอกภาพ ดวยเหตดงกลาว ผนำา

หรอบคคลทกาวขนไปสการเปนผนำาจำาเปนทจะตอง

ทำาใหทกคน หรอคนจำานวนมากเกดความพงพอใจ แมวา

หลกการทางรฐศาสตรจะอธบายไววา “เปนไปไมไดเลย

ทผนำาจะทำาใหทกคนทอาศยอยรวมกนในองคกร ชมชน

หรอสงคม เกดความพงพอใจ แตจะบรหารจดการ

อยางไร เพอใหกลมคนไมพอใจ หรอเกลยดผนำานอยทสด”

แตหากผนำาบรหารจดการองคกรโดยธรรม คอนำาหลก

“ทศพธราชธรรม” ทง ๑๐ ดงทไดกลาวแลวมาเปนเครอง

มอในการบรหารจดการ ยอมนำาไปสการสรางความเชอ

มนไดวา “ผนำายอมสามารถทจะทำาใหคนหรอกลมคน

อนๆ ทอาศยอยรวมกนในองคกร ชมชน หรอสงคม เกด

ความพงพอใจ”


ขออนโมทนาสาธการ ทานประธานศาล รฐธรรมนญ ทานตลาการศาลรฐธรรมนญ ทานอาจารย ดร. สเมธ ตนตเวชกล ทานนกวชาการ นกปฏบตการทกทานวนน ทไดเปดโอกาสใหพระสงฆไดมาแบงปนประสบการณ และความรกบทานทงหลาย พทธานภาเวนะ ดวยอานภาพ ของพระพทธเจา ธรรมานภาเวนะ ดวยอานภาพของ พระธรรม สงฆานภาเวนะ ดวยอานภาพของพระสงฆ พรอมทงบญกศลคณงามความดบารมทงมวลทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ พรอมทงพระบรมวงศานวงศไดบำาเพญไปตงแตตนมาจนถงวนน บวกกบคณงามความดของทานทไดบำาเพญมา ขอความดเหลานนจงมารวมตวกนเปนตบะ เปนเดชะ เปนพลวะปจจย อำานวยอวยชยใหทานทงหลายมความสข ความเจรญ คดนกประสงคจำานงหมายสงหนงประการใดทเปนไปโดยชอบ และประกอบไปดวยธรรมแลวไซร ขอใหสงนนจงพลนสำาเรจแกทานทงหลายในททกสถาน และในกาลทกเมอเทอญ ขอเจรญพร •

ประวตผเขยน

พระมหาหรรษา ธมมหาโส(นธบณยากร),รศ.ดร.

พระมหาหรรษา ธมมหาโส(นธบณยากร),รศ.ดร.

ปจจบนเปนผกำากบหลกสตรปรญญาโท สาขาวชาสนตศกษา

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย มงพฒนาวศวกรสนตภาพ

เพอรวมเสรมสรางชมชนและสงคมใหเกดสนตสข เปนนกวชาการ

ทางพระพทธศาสนาทสามารถบรณาการความรทางพระพทธ

ศาสนากบวทยาการสมยใหม บรรยายในมหาวทยาลยและองคกร

ตางๆ ทงภาครฐ องคกรอสระและเอกชน เปนเจาของหนงสอ

หลายเลม เชน พทธสนตวธ : หลกการและเครองมอจดการ

ความขดแยง สมมาวาจา: พดด ดด สงคมด ความตาย : พระพทธเจา

สอนสตพ จอปส ปฏบต พทธจกรวาลวทยา พทธปญญาเพอพฒนา

ชวตและสงคม และพระพทธศาสนากบวทยาการโลกยคใหม

พรอมกนนไดทำาหนาท เปนผบรหารของมหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ซงเปนมหาวทยาลยแหงคณะสงฆไทย

ตดตามผลงานเพมเตมไดท

http://www.gotoknow.org/user/phramahahansa/profile

https://www.facebook.com/hansa.mcu

“ผใหยอมเปนทรกของบคคลอน”

ทศพิธราชธรรม -...

Documents

Transcript of ทศพิธราชธรรม -...