ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2...

56
ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจคน 비울수록 사람을 채우는 그릇 คิมยุนนา ผู้เขียน อาสยา อภิชนางกูร ผู้แปล สํานักพิมพ์อมรินทร์ฮาวทู กรุงเทพมหานคร

Transcript of ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2...

Page 1: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน

비울수록  사람을  더  채우는  말  그릇

คมยนนาผเขยน

อาสยา  อภชนางกรผแปล

ส า น ก พ ม พ อ ม ร น ท ร ฮ า ว ท ก ร ง เ ท พ ม ห า น ค ร

Page 2: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

คนฉลาดนนคดทกคำทพด แตจะไมพดทกคำทคดแนวคด “ชามคำพด” กลาวไววา เราทกคนลวนมชามคำพดเปนของ

ตวเอง ขนาดของชามแตละใบนนจะขนอยกบจตใจของผพด คนทม ชามคำพดเลก จะไมคอยอดทน ไมเปดชองวาง และไมสามารถ

ใจเยนฟงคนอนพดได พวกเขาจะพดแตสงทอยากพด และพยายามขดขวาง การพดของคนอน ใชคำพดซำ ๆ และคลมเครอ ทงยงประเมนและตำหนคนอน จนเปนนสย แตกลบไมยอมรบเมอตวเองโดนตำหนบาง

เมอคำพดของตวเองไมมพลง พวกเขากพยายามเรยกรองความสนใจ โดยการใชคำพดทรนแรงมากขนเรอย ๆ จนบางครงถงขนควบคมตวเองไมได แลวสรางบาดแผลทางใจใหคนอน

ในทางตรงกนขาม คนท ชามคำพดใหญ และลกนนมคลงศพทมาก พวกเขารวาเวลาไหนควรพด เวลาไหนควรฟง ทงยงรจกแยกคนกบคำพด ออกจากกน จงไมหวนไหวกบคำพดของคนอนงาย ๆ ตอใหถกคำพดผลก ใหลมลง พวกเขากรวธปรบอารมณโดยไมทำใหอกฝายโกรธเคอง

พวกเขาสอสารสงทตวเองตองการบอกอยางเรยบงายและแมนยำ พด ออกมาอยางเหมาะสมในเวลาทจำเปน ไมตองมเทคนคแพรวพราว แตกลบ มพลง อาจดเชยเลกนอยแตไมเหลาะแหละ อาจไมหรหราแตมนคง จนด ราวกบนงอยในใจผฟง

หนงสอเลมนเปนมากกวาวธพดใหเกงแบบทว ๆ ไป แตจะกระตนใหคด เกยวกบความหมายของชามคำพด และแนะนำวธทำใหชามคำพดมขนาดใหญ และลกขน รวมถงวธสรางพลงในการเขาใจตนเองและคนอนดวย

ตอนนชามคำพดของคณเปนอยางไร

คำนำสำนกพมพ

Page 3: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

1คมยนนา

บทนำ

บาดแผลทเกดจาก “คำพด” เจบปวดทสด

“ทำไมถงพดแบบนน”คงมบางครงท เราอยากถามหวหนาท เอาแตตำหน เพอนทพดจา

ทมแทงโดยใชความจรงใจเปนขออาง และคนในครอบครวทใชแตถอยคำ รนแรงวา “ตองพดขนาดนดวยหรอ” และแนนอนวาคณกคงเคยใชคำพด ทำรายจตใจคนทรก ผลกไสใหคนทนาหวงแหนเหลานนออกหางจากตว หรอกระทงตอนนกอาจกำลงเสยใจวา “ฉนพดแรงเกนไปหรอเปลา” กบ เรองทเผลอพดไปเมอเยนวนกอน

แมจะเตบโตเปนผใหญ เรากยงไมถนดเรอง “การพด” อยด

คำพดสรางผลกระทบตอจตใจคนอนได เหมอนเวลาเรานอนไมหลบ เพราะคำพดของหวหนาทวา “ถาจะทำแบบนกลาออกไปเถอะ” หรอเวลา ทเรามกำลงใจมากขน ตงหนาตงตาทำงานตอไปเพยงเพราะคำพดประโยค เดยววา “ฉนเชอวาเธอทำได” คำพดเหลานนมพลงมากพอจะบบหรอ คลายคนคนหนงได ยงกวานน ชวตของคนเราชางยนยาว การไดเหน คนแกทใบหนาเตมไปดวยรวรอยยงคงจดจำและนำตาไหลเมอนกถงคำพด ทใหกำลงใจตวเองตอนเปนเดก หรอหวหนาครอบครวทแมวาลกจะโตกน

Page 4: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

2 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 3คมยนนา

หมดแลวแตยงนกถงบาดแผลในอดตวา “ตอนนนทำไมเขาถงพดกบฉน แบบนนนะ” ทำใหเราสมผสถงพลงทแขงแกรงของคำพดอยเสมอ

แมจะรวาคำพดเปนสาเหตททำใหเราโทษตวเองหรอคนอน เรากยง ปลอยปละละเลย ไมแกไขนสยการพดแบบผด ๆ ของตวเอง แตพยายาม หาขออางตาง ๆ เชน “ฉนกเปนอยางนอยแลว” หรอ “วนหนงเธอจะเขาใจ ฉน” เปนตน เมอเปนเชนน การพดทผดพลาดบอย ๆ จะทำใหความ สมพนธอนมคาเกดปญหา เมอถงเวลาทเรากาวขนไปเปนหวหนาในททำงาน หรอเปนพอแมทตองเปนผนำทางใหลก ๆ แมจะพยายามพฒนาวธการพด ซงนบวาเปนการเรมตนทด ทวาเมอถงเวลาสำคญจรง ๆ ทกษะการพด ทไดมาในระยะเวลาสนนนมกไรประโยชน

แมจะรวาควรใหกำลงใจ พอเหนวารนนองทำรายงานไมนาพอใจกโมโห มากจนพลงปาก หรอแมจะเรยนรวธพดกบลกแบบนกถงจตใจของอกฝาย มาแลว ทวาเวลาลกงอแงมาก ๆ กลบเผลอใชอารมณ นนเปนเพราะคำพด นาฟงทไดเรยนรมานนไมอาจควบคมภาษาทเราใชจนเคยชนได เมอถง เวลาสำคญ คำพดเหลานนจงไมมพลง

การตงมนวา “จากนไปจะพดไมเหมอนเดม” จงสลายไปเหมอนฟอง อากาศ จากการทำกจกรรมตาง ๆ ในฐานะผเชยวชาญดานการสอสารมา ตลอดสบกวาป ทำใหฉนรวาการพดของคนเรานนเปลยนแปลงไดยากกวา ทคด เพราะ “การพด” ไมใชเทคนค แตเปนนสยทสงสมทก ๆ วน คำพด ถอเปนเอกลกษณของคนคนนนและถกใชในรปแบบซำ ๆ ภาษาทสรางขน ดวยวธการเชนนจงคลายคลงกบตวตนทอยภายในของคนพด การเรยนร แต “เทคนค” เพอใหพดเกงจงไมสามารถสรางนสยการพดแบบใหมทเปน ลกษณะเฉพาะของคนคนนนได

ถาอยากเปลยนแปลงนสยการพด คณตองกลบเขาไปดตวตนภายใน ซงเปนตนกำเนดของคำพด พยายามทำความรจกตวคณทอยในสวนลกนน เสยกอน ไมใชจดจอแคการพดหรอการพยายามจะพดใหไดอยางทตองการ

กอนหนานอาจมวธพดบางอยางทเราทนไมไดหรอคำพดบางคำทไดยน แลวเจบปวด แตหลงจากรจกโครงสรางของจตใจซงสงผลตอภาษาและ วธพดแลว เราจะรวาเหตใดตวเองจงมวธพดเชนนน เพราะอะไรเราจงรสก ไวตอคำพดบางคำเปนพเศษ และในทสดเราจะจดการคำพดของตวเอง ไดอยางเหมาะสม

ถาเรามหวหนาทตำหนลกนองจนเปนนสย การใหเขาทองจำเทคนค การชมเชยคงไมทำให “คำพด” ของอกฝายเปลยน ควรหนไปสนใจลกษณะ เฉพาะของตวตนภายในมากกวา เชน วธรบรถงอารมณ มมมอง หรอ สภาพแวดลอมทอกฝายเตบโตมา แลวจะรทมาของรปแบบการพดเชนน รวมทงวธการเปลยนแปลงดวย ฉนขอเรยกกระบวนการเปลยนแปลง สงเหลานวา “กระบวนการขยายชามคำพด”

เราตางมชามคำพดของตวเองคนละใบ โดยระดบของคำพดและความ แนนแฟนของความสมพนธจะแตกตางไปตามขนาดของชาม คนทชามคำพด ใหญจะไมใชคำพดเพอทำใหคนอนคลอยตามหรอเพอทำใหตวเองดโดดเดน กวาคนอน แตจะใชคำพดเพอการสอสาร เพอเอาชนะความขดแยง และ เพอเขาใจคนอน โดยยอมรบความแตกตางระหวางเรากบเขาอยางเปน ธรรมชาต แมในสถานการณทสอสารกนลำบาก พวกเขากหาวธทำให การสนทนาดำเนนตอไปได

ทกคนตางปรารถนาการยอมรบและความเหนใจ แมจะไลตามความ สำเรจและสงทตองการ สดทายแลวคนเราจะกลบมาคดถงสถานทพกพงใจ ยามไปไมถงเปาหมาย เรายงหวงใหคนอนรบรถงความพยายามทผานมา ไมใชตำหน หรอในยามทพลาดพลงกหวงใหคนอนรอจนถงเวลาทเราจะ กลบมากลาหาญไดอกครง ในยามทเผชญหนากบความลำบากกหวงให คนอนเชอมนวาเราทำไดและเปนกำลงใจให ไมใชเคลอบแคลงใจในความ สามารถของเรา สงเกตไดวา รอบ ๆ ตวของคนทชามคำพดใหญนนจะมแต กลมคนดงกลาว

Page 5: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

4 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน

เรองราวในหนงสอเลมนเปนมากกวาวธพดใหเกงแบบทว ๆ ไป แตจะ กระตนใหคดเกยวกบความหมายของชามคำพด และแนะนำวธทำใหชาม คำพดของเราลกและแขงแรง โดยกระบวนการเหลานนยงรวมไปถงวธสราง พลงในการเขาใจตนเองและคนอนดวย

หนงสอเลมนแบงเนอหาเปน 5 สวน สวนท 1 คอการทำความรจก เกยวกบความหมายของชามคำพด สวนท 2 คอการทำความรจกเกยวกบ อารมณความรสก ชดความคดและนสยสวนตวซงมอทธพลตอการขยาย ชามคำพด เมอเรยนรกระบวนการตาง ๆ ไปเรอย ๆ กจะคนพบปจจยทขดขวาง การเตบโตของคำพดเราเอง

สวนท 3 และ 4 จะกลาวถง “เทคนคการสนทนา” ซงเปนเทคนค ทคนทมชามคำพดใหญมกใช การพดคอวธแสดงออกทางความคดทตรงไป- ตรงมาทสด ทวาหากเทคนคการพดยงไมดพอกอาจกลายเปนตวขดขวาง การแสดงความคดเสยเอง ในสวนนจะกลาวถง “การฟง” และ “การถาม” อนเปนพนฐานทสำคญทสดของ “เทคนคการสนทนา” รวมทงจะไดฝกฝน เทคนคการชกนำอกฝายใหเขารวมการสนทนาโดยไมตองใชคำพดมากมาย สดทายสวนท 5 เราจะไดรจกการเขาใจคนมากขน ไดลองใครครวญดวา “ฉนเปนคนทรบผดชอบคำพดตวเองหรอไม” และจะไดรวาอะไรคอสงท เราตองพจารณาเพมขนเพอเอาชนะความแตกตางทซอนอยภายในความ สมพนธ

คำพดนนเปดเผยตวตนของคณ คงดไมนอยหากเราไดพดสงจำเปน ในเวลาทเหมาะสมและพดสงทจะไมทำใหตองกลบมาเสยใจภายหลง และ คงดไมนอยทเราจะไมตองสญเสยใครเพราะคำพดของตวเองหรอคำพด ของเราจะชวยชวตใครบางคนได คำพดดงกลาวจะเขาไปอยในใจของคน อกจำนวนมากแมวาเราจะไมไดอยตรงนนแลว ฉนจงหวงวาคณจะได เปนเจาของคำพดตวเองอยางแทจรง และไมตองโดดเดยวเพราะคำพด ของตวเองอกตอไป

Page 6: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

บ ท ท 1

คนทตองโดดเดยว

เพราะคำพด

Page 7: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

8 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 9คมยนนา

“คำพด” ของคณคลายตวคณ

“ขอเตอนจากใจเลยนะ แกอยาใชชวตแบบนเลย”“...ฉนกรวาฉนนแหละคอปญหา”“ตอใหลำบากแคไหน ถาตงสตใหดกชนะไดทกอยาง”“กรนะ แต...”“ไมเลย! แกยงคดไมไดเลย”“แมแตแกยงพดแบบน แลวฉนจะทำยงไงละ”“เพราะเหนแกแกนะ ฉนถงพด”

ถาเพอนอตสาหเปดใจเลาปญหาของตวเองใหฟงอยางยากลำบาก แต กลบเจอปฏกรยาตอบสนองเชนนจะเปนอยางไร คำพดเหลานฟงเฉย ๆ กเหมอนจะถกตอง แตนาแปลกทยงฟงกลบยงทำใหอกฝายอารมณเสย และคดวา “ฉนไมนาพดออกไปเลย” ซงหากรปแบบการสนทนาเชนนยงคง ดำเนนตอไป เพอนคนนกอาจไมเอยถงปญหาของตวเองอก

เพราะแมคณจะทำใหคำพดเหลานดดขนดวยการบอกวาเปน “คำพด เพอชวยเธอ” แตเนอหากลบแฝงความหมายวา “เธอคอปญหา” หรอ “เธอมนออนแอ” ยงกวานน แทนทผพดจะยอมรบฟง “ปญหาของฉน” ผฟงกลบรสกวาผพดอยากใชโอกาสน “สงสอนและตกเตอน” ตนเองเสย มากกวา

ในททำงานกเชนกน ถามหวหนาทชอบพดจาวางอำนาจหรอตำหน กมกเกดบทสนทนาลกษณะน

“ทำไดแคนเองเหรอ ตองพดอกกครงถงจะเขาใจ”“ขอโทษคะ แตฉนคดวา...”“พอ แกเคยทำหรอไง ใชวาทกอยางจะตองมเหตผลซะเมอไหร”“แตวา...”“ตอไปนแคทำตามทฉนสงกพอ”“...”

คนทชอบพดลกษณะน ยงอยในตำแหนงทสงมากกยงดอรนมาก ทงยง ไมคอยรตววานสยการพดเชนนจะทำใหตนเองคอย ๆ โดดเดยวเพราะคนอน ตางพากนถอยหน ทงน การตำหนวา “ฉนถก เธอผด” กเปนเหตการณทพบ ไดบอยในความสมพนธระหวางคนใกลชด โดยเฉพาะสามภรรยา

“ฉนมนบาเองทแตงงานกบคณ!”“ทำไมพดแบบนละ”“คณทำอะไรเพอครอบครวบางนอกจากการไปทำงาน”“ฉนหาเงนเลยงครอบครวอยนไงไมเหนเหรอ”“คณพยายามอยคนเดยวทไหน ใคร ๆ กพยายามกนทงนน!”“พอเถอะ พอ พอไดแลว!”

เวลาเกดความขดแยง คนทมกหาขอผดพลาดของอกฝายเพอระบาย อารมณของตนเอง จะสะกดจดออนและทำใหอกฝายรสกผด ดงนน ยงคยนาน สถานการณกยงแยลง และนสยการพดเชนนจะปรากฏขนอกครง ในความสมพนธระหวางคนคนนนกบลก

“ไมขยนเรยนเอาซะเลย แกนเหมอนใครนะ”“เลกพดเรองเรยนสกท!”“ฉนพดเพอตวเองหรอไง ทพดกเพอแกทงนน!”“ตองเรยนเกงเทานนเหรอ แมถงจะพอใจ แลวความรสกของผมละ!”

Page 8: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

10 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 11คมยนนา

“แกยงเดก จะไปรอะไร ไวแกโตก...”“โอย ไมร พอเถอะ คยกนไมรเรอง!”

ในความสมพนธทใกลชดและไมตองระมดระวงมาก “ขอบเขตของ คำพด” จะถกทำลายโดยงายเพราะผพดรสกวาไมจำเปนตองเสแสรงแสดง ความรสกและปนแตงคำพดใหสวยงาม จงพดโดยไมไดกลนกรองใหด เสยกอน ทวาบาดแผลจากคำพดภายใตความสมพนธเชนนจะทงรอยแผล ทลกทสดเอาไว ฝายคนพดนนเดยวกลมสงทพด แตคนฟงยงคงจำไดไมวา เวลาจะผานไปนานแคไหน คำพดคำนนไดฝงรากลกลงในใจของเขาและ ทงรองรอยไวตราบนานเทานาน คนทเคยเจบปวดเพราะคำพดรนแรงและ ไรหวใจของพอแมเมอตอนเปนเดก จงมโอกาสสงทจะปฏบตในลกษณะ เดยวกนกบลกของตวเอง

หลงจากอานบทนแลวคณนกถงใครบางไหมหรอจรง ๆ แลว คณเองกเปนหนงในคนเหลานน

หากความสมพนธกำลงมปญหาและบนทอนความภาคภมใจในตนเอง แตไมรวาจะตองเรมเปลยนแปลงจากตรงไหน คงตองเรมจากการพจารณา “คำพด” ในชวตประจำวนของเราอยางละเอยด

เหตผลทคณใช “คำนน”

“ทำไมคนเราตองพดแบบนนกนดวย!”“ฉนพดกบเขาไมรเรอง!”“บอยครงทฉนพดไปแลวคอยนกเสยใจภายหลง ควรทำยงไงด”“ทำยงไงถงจะเขากบคนอนได”“ถาไมอยากมแผลในใจตองทำยงไง”

อาชพของฉนทำใหไดพบเจอคนทลำบากเพราะคำพดอยบอย ๆ ทงคน ทโกรธคนอนอยตลอด คนทครำครวญวาเหงา คนทโทษตวเองวายำอย กบท รวมถงคนทพดอยางนาสลดใจวาอยคนเดยวสบายใจกวา นำหนก และบาดแผลของ “คำพด” ทแตละคนแบกไวแตกตางและหลากหลายมาก พอ ๆ กน

เราตองเจบปวดนบครงไมถวน ทวาเหตใดเรายงเดนเขาไปหาและ พดคยกบคนอน เหตใดเราจงไมยอมแพ นนกเพราะเราอยากมความรสก มนคง รสกวาตนเองเปนสวนหนงของความสมพนธ อยากยนยนวา ตนเองไดรบการยอมรบและความรก เพอปลอบใจและเพมความกลาหาญ ใหตนเอง สงเหลานเปนสญชาตญาณของมนษย ซงแมวาหวขอสนทนา จะตางกน ความตองการเหลานกลบเหมอนกน

อยางไรกตาม สมยนคนทคดวาการพดเปน “อำนาจในการชนำ” ม มากขน เมอมองวาคำพดเปนอำนาจ ในไมชาพวกเขาจะตกอยในวงวน

Page 9: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

12 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 13คมยนนา

แหงความหลงผดเพราะอยากใชคำพดควบคมคนอน อยากสอน อยาก เปลยน อยากปรบ อยากชนำคนอนใหไปในทศทางทตนเองตองการ คำพดของพวกเขาจงไมอาจโอบอมคนอน ๆ ได คนเหลานมกตงใจเรยก สตรนนองมากกวาจะเยยวยาความเจบปวด กลาวโทษวาเปนความผดของ เดกมากกวาจะรบฟงเรองราวของเขา สงสอนมากกวาจะโอบกอดความทกข ของเพอน สดทายคนอน ๆ กเดนจากไปและคงเหลอทงไวเพยงคำพดไรคา ของตวเอง

ความสมพนธไมอาจดำรงอยไดดวย “คำพดเพอควบคม” คนเรา ตองการแสดงลกษณะเฉพาะของตนทงนน เมอถกคนอนพยายามเปลยน- แปลงหรอบงคบจงทำใหความสมพนธจบลง เราอาจใชคำพดทดดเพอซอน ความรสกอยากควบคมอกฝายไวได แตความโลภทอยากยดอำนาจการ ชนำดวยคำพดนน ไมนานอกฝายจะรบรได

คำพดทเชอมสมพนธระหวางคนไมใช “คำพดเพอควบคม”“นนสนะ คงลำบากแย เหนอยเลย”“กเปนแบบนไดเหมอนกนเนอะ”“ฉนชวยอะไรเธอไดบาง”ความสมพนธเรมตนจากคำพดกระตนในแงบวก ไมวาจะเปนการแสดง

ความเหนอกเหนใจหรอใหเกยรต ดงเชนประโยคขางตน

ลองนกดหนอยตอนนคณใชคำพดแบบไหนอยเปนคำพดเพอควบคมหรอคำพดเพอสอสาร

หลมพรางทเรยกวาความจรงใจ

คนทตองลำบากเพราะไมเขาใจกนกบคนใกลชดมจดรวมอกหนงประการ นนคอ พวกเขาใช “ความจรงใจ” เปนขออางบอยเกนไป ประมาณวา “ฉน พดแบบนกเพราะเหนแกเธอ อยาเขาใจผด ขอใหดเจตนา” ทวานาเสยดาย ทความจรงใจนจะหายไปหากเราใชมนบอย

คนทเนนยำแตเรองความจรงใจ โดยอางวาเพราะ “เปนรนนอง” “เปน ครอบครว” “รจกกนมาหลายป” ยงเปนการรองขอใหอกฝายยนยอมและ เขาใจตน พวกเขาอำพรางความรสกของตวเองดวยการพดวา “เธอเขาใจ ฉนใชไหม” แทนการพยายามสอสารสงทอยในใจของตวเองจรง ๆ ซง ระหวางนนอกฝายตองเหนอยมากกบการแยกแยะวาเรองทพดนน “จรงหรอ เทจ” จนบางครงกเกดความเขาใจผด ความเสยดาย และความนอยใจซำ ๆ และหากเปนเชนนเรอยไป เมออกฝายทนไมไหวกจะโพลงออกมาวา “พอ เสยท!” ฉนเคยเหนสามภรรยา พอแมลก หรอเพอนสนททหางเหนกน เพราะความจรงใจทอนตรายนมานกตอนกแลว

แมจะเปนนำทผานการกรองอยางสะอาด แตถาทอนำขนสนม นำท ไหลออกจากกอกกอาจกลายเปนนำปนสนม เปรยบเหมอนการทผฟงไมร ความนยของผพด ชำใจวา “อะไรกน ทำไมทำกบฉนแบบน” สวนผพด กนอยใจวา “ฉนทำดทสดแลว ทำไมไมเขาใจกนบาง” นบเปนเรองท ไมยตธรรมเลยตอทงสองฝาย

ดวยเหตน หากการพดไมสามารถทำหนาทไดเหมาะสม กเปนเรองยาก

Page 10: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

14 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 15คมยนนา

ทผพดจะรสกพงพอใจในตนเอง ยากทจะเปนรนพ พอแม หรอเพอนทด ได และแนนอนวายากทจะมองและเขาใจโลกใบนดวยสายตาทเปดกวาง

โลกนม “การเชอมโยง” อยสามอยาง ไดแก การเชอมโยงกบตวเอง การเชอมโยงกบคนอน และการเชอมโยงกบโลก ทงสามอยางลวนเกยวเนอง และสงอทธพลตอกน โดยการพดคอเครองมอทแมนยำทสดในการแสดงให เหนวาการเชอมโยงทงสามลกษณะนนเออประโยชนตอกนอยางไร กลาวคอ การพดชวยใหคาดคะเนไดวาคนพดคดกบตวเองอยางไร ผกสมพนธกบคนอน อยางไร และมองโลกนอยางไร

นคอเหตผลทเราตองพจารณาอยางถถวน ยอนกลบมามอง และจดการ กบ “คำพดทใช” นบแตนเปนตนไป หามปลอยใหคำพดของคณตองอย อยางโดดเดยว และถาไมอยากใหความจรงใจของตวเองถกทงไวกลางทาง ตองคอยสงเกตใหดวาคำพดยงเดนตามคณอยไหม มนไปหยดชะงกหรอ หลงทางอยตรงไหนหรอเปลา

คนทมชามคำพดใหญ

“ถามเดกผหญงอายสบหาคนหนงบอกคณวาเธออยากแตงงานเดยวน คณอยากบอกอะไรกบเธอ”

คณอยากจะบอกอะไรกบเดกผหญงคนน และถาเดกผหญงคนนเปน ลกสาวหรอลกศษยของคณ คณจะบอกอะไรกบเธอ

คำถามนใชเปนครงแรกในการทดสอบทนาสนใจชอวา “Berlin Wisdom Paradigm” ในชวงตนป 1980 กลมนกวจยตองการรวา “คนฉลาด มลกษณะพเศษอยางไร” จงถามคำถามนแกผเขารวมการทดสอบ ปรากฏวา คำตอบทไดแบงเปนสองขอใหญ

“ไมได จะแตงงานตอนอายสบหาไมได บาหรอเปลา”

“เหมอนจะเปนคำถามทงาย แตจรง ๆ แลวไมใชเลยนะ จะแตงงาน ตอนอาย 15 ปเปนใครกตองคดคาน แตกมกรณพเศษเชน เดกคนนจะม ชวตอยไดอกไมนาน หรอไมมพอแมญาตพนอง เหลอตวคนเดยว หรอ อาจเปนเดกทอาศยอยในททมวฒนธรรมแตงงานเรว สงสำคญคอเราตอง ลองพดคยกบเดกคนนนกอน ตองทราบสถานการณ ความรสก และความ ตองการของเดกคนนนกอนจะสงสอนหรอตกเตอนอกฝาย”

งานวจยนบนทกไวในหนงสอชอ Wisdom : From Philosophy to

Page 11: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

16 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 17คมยนนา

Neuroscience ซงกลาวถงลกษณะพเศษของคนฉลาดวา เมอพวกเขาเผชญ สถานการณทไมอาจเขาใจไดหรอเหตการณทไมสามารถยอมรบไดดวย สามญสำนก คนเหลานจะรจกควบคมอารมณ เขาใจสถานการณ แทนทจะ ยดตดกบความคดตวเอง และรจกแสดงทศนคตทยดหยน

ทงน ฉนเรยกคนทพจารณาความหลากหลายและตอบสนองอยาง ยดหยนเชนนวา “คนทมชามคำพดใหญ” หมายถงคนทมชามคำพดขนาด ใหญไวบรรจคำพด คนทมชามคำพดขนาดเลกและตนจะพดตามใจหรอ ตามทคด แตถาเปนคนทชามคำพดใหญและลก กอนพดพวกเขาจะ พจารณาคสนทนาและสถานการณ ตลอดจนคำนงถงสถานภาพของตน ทกำลงเฝามองสถานการณและคนนน ๆ ดวย นไมใชความแตกตางในเรอง ของเทคนคการพดธรรมดา ๆ แตเปนความแตกตางของชามคำพดทผพด ปนขนจากประสบการณชวตของตน

กลาวกนวาคำพดเปนลกษณะเฉพาะและบคลกภาพของคนคนนน เมอไดยนคำพดของอกฝาย เราสามารถคาดเดาถงตนกำเนด ความเปนมา และอายของคนคนนนได เพราะคำพดจะเผยใหเหนความลกซงทเตบโต อยภายในคนคนนน ดวยเหตน กอนจะขยายชามคำพดได ตวตนภายใน ของเราตองเตบโตเสยกอน

ชามคำพดเลก vs ชามคำพดใหญ

• ไมมพนทเกบคำพดเพยงพอ

• คำพดลนออกมาไดงาย

• มคำพดทไมจำเปนอยมาก

• ใสคำพดไดจำนวนมาก

• คำพดในชามไมรวไหลออกมางาย ๆ

• เลอกใชเฉพาะคำทจำเปน

คนเรารองรบคำพดไดตามขนาดใจของตนเอง คนทชามคำพดใหญ มพนทเพยงพอทจะรบฟงคำพดของคนอนไดจนจบและยอมรบมน พวกเขา ไมรบรอนและไมไรหวใจจงไมพดขดจงหวะอกฝายวา “ไมใชอยางนน” “ไมร วาเธอคดยงไงนะ แตวา...” หรอ “ฟงฉนพดกอน” แตจะพดวา “อยางน นเอง” “พดตอไปซ” หรอ “เธอคดวายงไง” ทำใหอกฝายอยากพดตอ

ไมใชวาพวกเขาฟงอยางเดยวเพราะพดไมเกง และไมใชไมสนใจแลว พดวา “โอเค เธอพดไปเถอะ” แตเปนเพราะเขาใจ “ความแตกตาง” และ “ความพเศษ” ของแตละคนจงไมประเมนคำพดหรอตำหนทกษะการพด ของอกฝาย เวลาคนทวไปคยกบคนทมชามคำพดใหญจงผอนคลายและ ยอมเปดใจ

คนทมชามคำพดใหญจะแยกคนกบคำพดออกจากกนได จงไมหวนไหว กบคำพดของคนอนงาย ๆ แมอกฝายจะพดจาทมแทงใจแคไหนกไมทำให รสกคลางแคลงใจในตวตนอนแทจรงของตนเอง แตจะคดวา “ถงเธอจะ ตอวาหรอไมพอใจอยางไร กไมทำใหตวตนของฉนเปลยนไปไดหรอก” หรอ “คำพดของเธอสรางบาดแผลใหฉนไมได” พวกเขาจะพยายามทำให คำพดกบความคดของตนเองไปในทศทางเดยวกน แตทายทสดกรวาคำพด เปนเพยงเครองมอ ไมใชสาระสำคญ จงไมไหลไปตามความโกรธของคนอน แลวตอตานเขา ตอใหถกคำพดผลกใหลมลง พวกเขากรวธปรบอารมณ ทงยงจะไมสงสอนใครงาย ๆ แตจะพยายามคนหาความรสก ภมหลง และความนยทซอนไวในคำพดเหลานนซงถอเปนสงสำคญกวา โดยไม ปลกเราอารมณโกรธของอกฝาย และเพราะคำพดตาง ๆ ไดแบงแยกไวในใจ อยางเปนระเบยบ ไมปะทะกน อารมณโกรธจงไมปะทออกมางาย ๆ ดวย เรองเลกนอย

พวกเขาจะไมพดอะไรออกไปงาย ๆ โดยไมไตรตรองเสยกอน และ ไมตองใหใครคอยกำชบวา “นเปนความลบนะ” “หามบอกใครนะ” “เธอร คนเดยวนะ” เพราะรดวาสงไหนตองพดและสงไหนหามพด

อยางไรกตาม ในสถานการณทชดเจนวาตองพด พวกเขากไมถอยหน แตจะสอสารสงทตวเองตองการบอกอยางเรยบงายและแมนยำ พดออกมา

Page 12: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

18 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 19คมยนนา

อยางเหมาะสมในเวลาทจำเปน ซงตางจากลกษณะของคำพดทตกแตง มาอยางด คำพดของพวกเขาไมใชเทคนคแตกลบมพลง อาจดเชยเลกนอย แตไมเหลาะแหละ อาจไมหรหราแตมนคง ซงสงเหลานชวยสงเสรมใหคำพด นาฟงโดยปรยาย นแหละคอ “คำพดทดงดดใจ”

ในทางตรงกนขาม คนทมชามคำพดเลกจะไมคอยอดทน ไมเปด

ชองวาง และไมสามารถใจเยนฟงคนอนพดได ชามคำพดจงเตมไปดวย สงทตวเองอยากพด พวกเขาจะขดขวางการพดของคนอน ใชคำพดซำ ๆ และคลมเครอ ซงซอนเจตนาของตนไว ดวยเหตน กระทงคนทเคยถก ดงดดดวยคำพดสวยงาม เมอไดพดคยกนนานขนกจะรสกถงความวางเปลา และเบอนหนาหน

คนทมชามคำพดเลกยงประเมนและตำหนคนอนจนเปนนสย แสดง ความคดเหนดวยการพดวา “พดแบบไมมอคตเลยนะ” หรอ “ใคร ๆ กคด แบบน” แตความจรงแลวใชตวเองเปน “เกณฑในการแบงวาถกหรอผด” ตลอดเวลา

พวกเขายงทนฟงคนอนประเมนหรอตำหนเกยวกบตวเองไมได ฟงได ไมกคำกขดวา “พอไดแลว ฉนกเหนอยเหมอนกนนะ” หรอ “เพราะเธอ นนแหละ” แลวโทษวาเปนความผดคนอน พยายามปดความรบผดชอบ คลอยตามคำพดของคนอนงาย ๆ ซงนอกจากคำพดของเขาจะสรางความ รสกด ๆ ใหคนอนไมไดแลว บางครงอกฝายกไดรบบาดแผลจากคำพด ดงกลาวหรอกลวจนหนไปกอน คนทมชามคำพดเลกยงอธบายแตความ รสก สถานการณ สถานะของตวเอง และอยากใหคนอนเขาใจตวเองอย ฝายเดยว

พวกเขาจะไมพยายามหา “เจตนาทแทจรง” ทอยในคำพดของอกฝาย แตจะเรยกใหคนอนฟงตวเองพดมากกวาจะพดเพอคนอน

เมอคำพดของตวเองไมมพลง พวกเขากดนทรงพดจนกวาจะเกดพลง ใชคำพดทรนแรงมากขนและจดการกบความรสกตวเองไมได ดวยเหตน ไมวาจะมเจตนาดเพยงใด ทวาคำพดของพวกเขากเขาถงจตใจของอกฝาย

ไมไดถงกระนน พวกเขากยงคดวา “เปนเพราะฉนพดไมคอยเกง” หรอ

“เพราะอกฝายไมเขาใจฉน” แตไมคดวาเปนเพราะชามคำพดของตวเอง มพนทไมเพยงพอ

Page 13: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

20 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 21คมยนนา

ปลอยใหอกฝายพดสงทอยในใจ

ในชวตนเราจะไดพบคนทมขนาดชามคำพดแตกตางกน

“ทำงานบรษทกลำบาก ไมรวาตรงกบความถนดของตวเองรเปลา ชวงน ยงอยากลาออกมาก แตงานททำไดกมแคงานแบบน จะลาออกกกลว”

เมอกอนเวลาฉนเปดใจเลาปญหาแบบนใหคนอนฟง คำตอบทไดนน

มหลากหลายมากบางคนพดเหนบแนมวา “คงรวยสนะ ฉนเจอมามากกวาเธออก ความ

ถนดเหรอ ทำไปใหมเงนใชกพอ เดกสมยนรวยกนหมดแลว” บางคนพด วา “อยาพดจาไรสาระ ทนไปอกสกสามป เชอฉน จะไดไมเสยใจทหลง” คำพดพวกนทำใหฉนไมอาจพดตอไดอก แตคำพดทโดนใจคอคำพดทแสดง ความเหนอกเหนใจวา “อม งานไมตรงกบความถนดกเลยไมคอยสนกสนะ ลำบากแยเลย” เปนคำพดทไมมอคต เขาใจความรสกของฉน ทำใหฉนกลา ทจะเลาอยางละเอยดมากขน

สถานการณเชนนมกเกดขนซำ ๆ “กำลงคดวาจะมลกคนทสองดไหม พอชวนวามอกคนกนเถอะ เขา

กบอกวา ไมแนใจวาจะทำงานไปดวยเลยงลกไปดวยไหวรเปลา พอบอกวา งนมคนเดยวกพอ เขากกงวลวาคนแรกจะเหงา”

คำตอบจากแตละคนนนไมเหมอนกนเลย“มคนเดยวกพอ จะมสองคนไปทำไม แมททำงานดวย เลยงลกสองคน

ลำบากนะ อาจตายได”“เอะ ตองสองคนส คนเดยวไมดหรอก ฉนผานมากอน ฉนรด ตอนน

ลำบาก แตถามสองคนตอไปจะสบายกวา รบมกอนจะชาไปกวาน” แตบางคนกตอบแบบน“อะไรคอเหตผลทคดวาควรมคนทสองละ”

แทนทจะตอบแบบใดแบบหนง เขากลบตงคำถาม แมจะเปนเรองท ตวเองเคยผานมากอนกไมทำเปนรดแลวพยายามยดเยยด แตชวยใหฉน ไดจดระเบยบความคดตวเอง

ในขณะทบางคนแมจะมเจตนาอยากชวย แตสวนใหญกลบพดแตเรอง ตวเอง หรอสงทคดวาถกมากกวาจะหาคำตอบทซอนอยในใจผถาม

ทวาใจคนเรานนจะเปดออกเวลาเจอคนทปลอยใหตวเองไดพดสงท วนเวยนอยในใจ เราจะไดรบพลงเวลาพบคนททำใหเราตรวจสอบทางเลอก ทสำคญของชวตดวยตวเอง หรอคนทนกถงจตใจเราและใชวธอบอนและ ละเอยดออนจนกวาเราจะคดคำตอบเองได

การใสคำพดทมรสเขมขนลงในชามทไมลกเปนเรองยาก กเหมอนทเรา ไมสามารถใสซปเนอลงในจานรองแกวกาแฟได แมเราจะตองการ “วาทศลป” แตเมออายมากขนและมความสมพนธซบซอนขน สงจำเปนคอคำพดทลกซง ไมใชคำพดทอกฝายอยากไดยน เราจงตองเรยนรวธโอบอมคนดวยชามคำพด ใหไดกอนจะพยายามจงใจผอนดวยคำพด

Page 14: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

22 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 23คมยนนา

ไมมอะไรทดขนไดดวยตวมนเอง

ไมวาจะเปนคำพดทนาอาย คำพดทรนแรงเกนความจำเปน คำพด ทบอกเจตนาตรง ๆ โดยไมแครความรสกผฟง คำพดทพรงพรออกมาเพราะ อารมณชววบ และคำพดทเกนจรงและดอรน ซงหลงจากพดออกไปแลว กกลบมาโทษตวเองวนละหลายหนวา “ฉนทำไดแคนเองเหรอ” หรอ “ทำไม ฉนถงพดแบบนนออกไปนะ” ลวนมตนกำเนดมาจากจตใจของผพด การ จะมชามคำพดใหญไดนนเราจำเปนตองใชความพยายาม เพราะไมมอะไร ทดขนไดดวยตวมนเอง

ฉนกบสามเคยไปกนขาวทบานรนพคนหนง ตอนนนสงทเราสองคน ไดทำตลอดสองชวโมงกคอการพยกหนาเทานน พวกเราฟงเรองราวตาง ๆ ของรนพ ไมวาจะเปนธรกจใหมกำลงไปไดดแคไหน ลก ๆ เรยนเกงแคไหน หรออพารตเมนตทกวางขวางของตวเองอยแลวสบายแคไหน ไดแตฟงเรอง เหลานนไปเรอย ๆ แลวฉนกคอยหนไปมองนาฬกาอยบอย ๆ โดยไมรตว

ระหวางทางกลบบาน ฉนถามสามวา“ทรก รนพเขาไมสงสยอะไรเกยวกบพวกเราเลยรไงนะ”

ฉนเพงเรมเรยนทำเครองปนดนเผาไดไมนานและไดรวาการปนชาม จะตองปนดวยความคดเชนไร เดมทกคดวาเปนเรองงาย แตจรง ๆ แลว ไมเลย ถาดและปนแบบลวก ๆ ไมทนไรกจะไดชามกนตะปมตะปา รปทรง ไมสมดล ยงกวานน ขณะกำลงงก ๆ เงน ๆ ดนกแหงจนแตกออกจากกน

ครมองฉนทกำลงเหงอไหลไคลยอยแลวพดวา“เวลาปนชามไดสกพก เราจะเรมเหนวามชองหรอรเกดขน ผนงชาม

เรมแตกออกจากกน ซงเปนคณสมบตเฉพาะของดน ถาเราบนวายงยาก ไมแกไข แลวปลอยไปอยางนน รปทรงกเสย ตอนเผา ชามจะแตกแนนอน กลายเปนชามทไรประโยชน ใสอะไรไมได สงทสำคญทสดคอการทำงาน ในขนตน ถาเราเหนวาผนงชามมชองกตองรบใชมอลบปดทนท ถามรกตอง เตมดนเพมกำจดฟองอากาศใหหมด ตงใจลบและปาดดนใหด ชามของเรา จะอยทรงแขงแรง ขนตอนหลงจากนนกเหนอยนอยลง”

ชวแวบหนงฉนคดไดวาชามทกำลงปนอยกคลายกบชามคำพดของคนเรา ซงไมมอะไรสมบรณแบบตงแตแรก ไมวาใครกตองเคยพดผด ถกหลอก เพราะคำพด เจบปวดกบความสมพนธทตองแตกหกเพราะคำพด แตถา เราหนกลบมาสนใจคำพดนน ๆ ของตวเอง และลองเปลยนไปในทศทางทด ขน การพดของเรากคอย ๆ เตบโตขน

การจะแกไขชามทเรมมรอยแยก ตองเรมจากการหาวารอยแยกนน อยตรงไหนแลวลบใหหายไปทนท เชนกน หากเรามกใชคำพดรนแรงกตอง คนหาวาคำพดทรนแรงนอยตรงไหนในใจเรา ขนตอนแรกจงเปนการพจารณา ใจอนเปนตนกำเนดของคำพดแลวปดรอยแยกนนใหมดชด

Page 15: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

24 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 25คมยนนา

เดกนอยผเปราะบาง

มแนวความคดทางจตวทยาทเรยกวา “เดกนอยผเปราะบาง” (Inner Child) หมายถง หากเดกคนหนงประสบเหตการณรายแรงในวยเดก เมอ เตบโตขนเปนผใหญโดยทยงไมไดรกษาบาดแผลนน แมรางกายจะเตบโต แตจตใจจะยงคงตดอยกบชวงเวลานนในวยเดก

ภายในใจของบางคนยงมเดกอาย 10 ขวบซอนอย หรอในใจของบางคน ยงมเดกวยรนหลงทางเดนวนเวยนอย ซงหากมสถานการณทกระตนให ความทรงจำในอดตนนผดขนมา อารมณกจะระเบดออกมาโดยไมรตว ทงหมดนลวนเปนผลมาจาก “Inner Child”

สำหรบเดก ๆ อตลกษณเกยวกบตนเองยงไมถกสรางขน พวกเขายด ตวเองเปนศนยกลาง มความคดแบบ black and white thinking และ ยงคดแบบนามธรรมไมได คนทโตเปนผใหญแลวแตยงเกบเดกนอย ผเปราะบางไวภายในจงมลกษณะคลายคลงกน ทำใหแมจะอายมากขน แตกยงไมคอยเขาใจวา “ฉนเปนใคร” ไมเขาใจความแตกตางระหวาง สถานภาพและสถานการณของแตละคน และไมรวามความนยซอนไวหรอ ความจรงบางอยางทพดไมได ไมสามารถมองไปไกล ๆ ได แตจดจอเฉพาะ สงทตวเองอยากทำและอยากไดในตอนนเทานน

แนนอนวาคำพดของพวกเขากมลกษณะเชนเดยวกบเดก ๆ คำวา สมอายนนหมายถงการมคำพด การกระทำ และความคดทเหมาะสมกบ

อาย ทวาเมอลองสงเกตคนทรสกวา “อายปนนแลวทำไมยงพดแบบน” สวนใหญกเปนเพราะพวกเขายงไมสามารถขจดเดกนอยผเปราะบางภายใน ออกไปได

การจะขจดเดกนอยผเปราะบางไดนน ตองเรมจากยอนกลบไปใน ตอนทการเตบโตหยดชะงก แลวพจารณาเรองราวทฝงใจในตอนนนอยาง ละเอยด ทำความเขาใจตวเอง เราตองดงสงทเกบซอนไวภายในซงเรา ไมคดวาควรจะดงมนขนมาอกเพราะจะเจบปวดหรอไมสบายใจ หรอเพราะ คดวาอตสาหทนมาไดถงขนาดนแลว แลวระบายออกมาจนกวาจะโลงใจขน

นสยการพดกเชนกน ถาเรามวธพดแบบผด ๆ ทใชโดยไมคด กตอง พจารณาอยางคอยเปนคอยไปอกครงวา ลกษณะการพด สหนา และความ รสกของเราเวลาพดคำนน ๆ เปนอยางไร และตองกลบไปดวาเราไดนสย การพดนมาจากใครหรอเหตการณใด เพอคนหาวาการพดของตวเองหยด เตบโตตงแตเมอไร

คำพดนนปรากฏสโลกภายนอกในเวลาเพยงไมกวนาท แตคำพดแตละ คำนนไดบรรจประสบการณชวตทผานมาของคณไว การพจารณาชามคำพด ของคณเองจงเปนเหมอนกระบวนการทำความเขาใจตวตนทซอนอยภายใน หากรสกวาการพดของตวเองยงไมถกตอง สาเหตนนมาจากสงทอยภายในใจ ของคณอยางแนนอน

Page 16: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

26 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 27คมยนนา

ใจเปลยน คำพดกเปลยน

ทกครงทไดพบคนทอยากเปลยนแปลงการพดของตวเอง ฉนจะถามพวกเขากอนวา

“คณอยากเปลยนการพดของคณเปนแบบไหน เพราะอะไรจงอยากเปลยน

เปนแบบนน”

“การพดของคณคลายกบลกษณะการพดของใคร เพราะอะไรจงคดเชนนน”

“มเหตการณอะไรทสงผลตอการพดของคณบางหรอไม เหตการณนนคอ

อะไร”

“ในจำนวนคำพดทคณใชอยบอย ๆ มคำพดใดทแสดงตวตนคณไดดทสด”

“ในสถานการณใด (หรอกบใคร) ทคณใชคำพดทมกทำใหกลบมานกเสยใจ

บอยทสด”

“สงไหนเปนอปสรรคในการพดของคณ”

“(ลกษณะพเศษ) อะไรทคนอนเหนไดจากการพดของคณ”“คำพดของคณใหอะไรแกผฟง”

“อะไรทคณอยากแสดงออก (หรอซอนไว) ผานคำพดของคณ”“ทผานมาคณใชความพยายามใดบางเพอเปลยนแปลงการพด (ความ

สมพนธ)”

หลงจากไดรบคำถาม คนสวนใหญจะคอย ๆ เลาเรองราวของตวเอง แมในใจจะคดวา “ฉนตงใจมาเรยนเทคนคการพดใหเกง ทำไมมาถามเรอง พวกน” แตความจรงทนาประหลาดใจคอ เมอเรมตนสนทนาเกยวกบ “การ พด” นนปรากฏวา สถานการณตาง ๆ ททำใหเปนทกขทงในอดต ปจจบน รวมถงความคดเกยวกบอนาคตของคนคนนนกลบพรงพรออกมาโดยไมทน รตว ไมวาจะเปนเรองครอบครวทซอนไวในใจ ปญหาในททำงานทเลา ไมได ความขดแยงหรอวกฤตของความสมพนธกบเพอนหรอคนรก และ หลงจากใชเวลาถาม - ตอบกนเชนน กไดคนพบปจจยทางจตวทยาทสงผลตอ คำพดของคนคนนน

มคนหนงทมกโมโหเกนเหตกบเรองทลกนองของตนไมมความสามารถ แมจะทำผดพลาดเพยงเลกนอย เขากตำหนอกฝายอยางรนแรง ตอน พบกนครงแรก สงทเขาอยากเรยนคอ “เทคนคการอดทนฟงผอนพด” แต หลงจากพดคยกนหลายครง เราทงสองกคนพบวาเขาขาดการเปนทยอมรบ มาตงแตวยเดก เนองจากลำพงแคภาพลกษณของเขาไมอาจชวยใหไดรบ ความรกจากพอแม เขาจงพยายามตงใจเรยนอยางหนกเพอจะไดรบความรก และการยอมรบจากพอแม ตอนนนเขายงคงเปนทกขและถกรบกวนจาก บาดแผลนอย จรง ๆ แลวความมนใจในความสามารถของตนมากจนเกนไป และความรสกวาตนเองอยเหนอผอนกคออกรปแบบหนงของความรสก ดอยกวาทซอนอยภายในใจนนเอง

เราจงตกลงกนวาจะเรมตนจดการตรงจดนนกอน เราพดคยกนมาก พอสมควรเกยวกบความเชอวา “ตองแสดงใหเหนอำนาจและความสามารถ จงจะไดรบการยอมรบ” จากนนกพดคยกนวาในอดตความเชอน เปน ประโยชนตอตวเขาจรงหรอไม ในปจจบนยงมประโยชนอยหรอไม และควร เปลยนแปลงเปนอยางไร นอกจากนเรายงแลกเปลยนความคดเหนกนวา ชวงเวลาใดทรสกแยมากทสด และในชวงเวลาเชนนนมวธปลอบตวเองไหม และอยางไร

หลงจากผานกระบวนการเขาใจตวเองเหลานแลว เราจงเรมตนฝก

Page 17: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

28 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 29คมยนนา

เทคนคการสนทนาทรบฟงและเคารพความคดเหนของผอนบางคนบนกบฉนวาตวเองสนทกบคนอนยาก เพราะยดตดกบแบบแผน

มากเกนไปและมวธสนทนาโดยเวนระยะหาง ทำใหคนรอบขางรสกไมสะดวก ใจ เขาจงอยากเรยนเทคนคการสนทนาททำใหสนทกบคนอนได อยางไร กตาม ในขนตอนของการเขาไปดตวตนภายใน สงทเราคนพบคอ จรง ๆ แลว เปนเขาตางหากทไมสะดวกใจอยางมากทจะมความสมพนธใกลชดกบ คนอน โดยปจจยททำใหเปนเชนนนมทงพอแมทเขมงวดและเยนชา การ มชวงชวตวยเดกทโดดเดยว รวมถงพชายทเคยเปนเหมอนคแขง หลงจาก คลายปมเรองความสมพนธของเขากบคนเหลานกไดรวาเขากลวการถก ปฏเสธ และสาเหตทหลกเลยงการใกลชดกบคนอนโดยไมรตวและพยายาม รกษาระยะหางนนกเพราะกลวการเจบปวด เราพดคยเกยวกบเรองนมาก พอสมควร และหลงจากรกษาบาดแผลดงกลาวแลวจงเรมฝกเทคนคการ สนทนาทสรางภาพลกษณในแงด

ฉนเคยพบคนททำงานเปนผประสานงานซงกำลงเผชญกบความลำบาก ใจเพราะคำพดดวย เขาเครยดทไมสามารถสอสารคำสงของผบงคบบญชา ไปสผใตบงคบบญชาไดอยางชดเจน และในระหวางการประชมกไมสามารถ ปฏบตหนาทใหสมกบทเปนผดำเนนการประชมได เมอลองคยกน ฉนจง รวาเขาเปนคนพดมากและพดแตสงทไมคอยเกยวเนองกน โดยมกถามซำ ๆ วา “เมอกวาอะไรนะ” หรอตอบในสงทไมเกยวของกบคำถาม หรอบางท กพดผด ซงกอนจะแกไขสงทเราสรปกนวาเปน “ปญหา” น เราตกลงกนวา จะหาสาเหตททำใหเปนเชนนกอน

นอกจากนเขายงพะวงกบความคดคนอนมากเกนไป เมอเปนทกขวา “ถาฉนพดแบบนแลวเขาจะคดกบฉนยงไง” หรอ “ฉนตองทำยงไง คนอน ถงจะชอบฉน” จงรสกกงวลใจเวลาพดตดขด ซงเมอเขาพยายามจะแกไข ตรงจดนนกมกเผลอพดสงทไมใชประเดนสำคญ และเมอจดจอกบตวเอง ไมได จงเปนเรองยากทจะจดระเบยบความคดของตวเองหรอพดถงสงท เชอมน เราจงตกลงวาจะพดคยเกยวกบความคดวา “ตองเปนทชนชอบของ

คนอน” กบการเคารพตนเองเสยกอน สวนเทคนคการสอสารเพอเพม ประสทธผลในการทำงานนน คอยเรมฝกกนอยางชา ๆ หลงจากสำรวจ ตวเองแลว

หากพจารณาจดทการพดของคนสวนใหญเรมถดถอย จะพบวาคน เหลานนตางมบาดแผลทงเลกและใหญหลงเหลออยในใจ ซงเมอบาดแผล นนไมไดรบการสมานใหดกจะออนแอและรบแรงกดดนไดนอยกวาปกต หากอยในสภาพเชนนตอไปเปนเวลานาน ความเจบปวดจะรนแรงขน สดทายกแสดงออกมาดวยวธผดเพยน นนคอลกษณะการพดทไมเปน ธรรมชาตนนเอง คนเรามงแตจะเปลยนแปลงวธการพด แตสงทสำคญ กวานนคอการทำความเขาใจ “ตวเราทพดคำนน” ตางหาก หลงจากคนหา เหตผลทซอนอยในคำพดนนเจอแลว เราจงจดแจงไดวาควรเรมตนแก ตรงจดไหน

การเรยนรแคเทคนคการพดกเหมอนการทำอาหารกงสำเรจรป เทคนค ทมประสทธภาพสรางการเปลยนแปลงทรวดเรวไดในเวลาอนสน และ เนองจากเปนการทำอาหารทไดรบการพสจนมาแลว รสชาตจงถอวาใชได ในยามทมความจำเปนเรงดวน เทคนคการพดอาจชวยแกปญหาอยาง เหมาะสมไดกจรง แตกไมไดชวยสรางทกษะการทำอาหารทแทจรงใหเรา ชามคำพดทเตมไปดวยเทคนคเพยงอยางเดยว ในไมชาอาจเกดรอยแตกขน อกครง และเมอผานไปนาน ๆ กอาจเกดปญหาเรองความจรงใจ เพราะเรา ตองปรบตวใหเหมาะสมกบเทคนคการพดเชนกน และหากตองการยน ระยะเวลาใหสนลง เราตองใชเวลาทำความรจกตวเองเสยกอนจะเรมเรยน เทคนคการพด

โทน ฮมฟรยส (Tony Humphreys) นกจตวทยาใหคำปรกษาและ นกเขยน กลาวไวในหนงสอ The Mature Manager ของเขาวา หาก ตองการไดรบความเคารพจากผอน เราตองใครครวญเกยวกบตวตนภายใน ของเราและรจกบรหารจดการตวตนนนเสยกอน โดยกลาววา “เราทกคน

Page 18: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

30 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 31คมยนนา

ตางกสรางกำแพงทางจตขนมาเพอหลกหนความเจบปวด แตหากเราคนหา และพบตวตนทแทจรงของตนเอง นอกจากจะทำใหเรามสมพนธภาพทดกบ ตนเองแลว ยงชวยใหเราสรางความสมพนธทดกบผอนไดดวย”

คนทตงใจจะทำความรจกกบตวเอง ในยามทมปญหาเกดขนจะหนกลบ มามองตวตนภายใน พจารณาการกระทำของตนและพยายามเปลยนแปลง ตวเอง เชนเดยวกนน หากตองการปดรอยแตกของชามคำพดตวเอง เราตองรจกตรวจสอบและคนหาสงทอยภายในคำพดนน กอนจะสนใจท ตวคำพด ชามคำพดของเราจงจะเปลยนแปลงได

การพดใหสมกบเปนตวเอง

“คำพดเปนมากกวาภาษา สงนคอกระบวนการการเตบโตของคนคนหนง ทเชอมโยงกบชวตของคนคนนน จงอยาคดวาคำพดเปนเพยงเครองมอ แตใหถอวามนคอตวตนของคนพด การจะทำความเขาใจตวตนภายในของ ตนเองนนจำเปนตองใชเวลาพอสมควรและใชเทคนคอกเลกนอย”

เวลาพดอยางนจะมคนโตกลบมาวา

“ทำไมฉนตองเปนฝายเปลยนแปลงกอน”“เราจำเปนตองพดอยางคนมวฒภาวะดวยเหรอ”“ถาพดแบบนนแลวจะมอะไรเปลยนแปลง”ทกครงทถกทาทายแบบนฉนกกลบมาถามตวเองวาเหตผลใดกนแน

ททำใหคนเราตองปรบเปลยนการพดใหสมบรณยงขน เหตผลใดทำให คนเราตองหยดวงทง ๆ ทมเวลาไมพอดวยซำ เพอกลบมาสำรวจตนเอง และขดเกลาชามคำพดของตน

ไมนานนฉนหยบหนงสอชอ Being Mortal มาอานอกครง ผเขยนได ยมคำกลาวหนงของนกปรชญาชอโจเซยห รอยซ (Josiah Royce) มาใสไว ในหนงสอของเขาดวย

“เขาอยากรวาทำไมเราจงรสกวา การเปนเพยงตวตนทเรยบงาย กลาว คอ ไดรบเพยงอาหารและเครองนงหมธรรมดาในสภาพแวดลอมทปลอดภย

Page 19: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

32 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 33คมยนนา

นนชางวางเปลาและไรความหมาย (...) เขาเชอวานนเปนเพราะเราตาง ตามหาความหมายทยงใหญกวาตวเอง โดยมองวาสงนนเปนความตองการ ตามธรรมชาตของมนษย ซงอาจเปนสงใหญหรอเลกกได สงสำคญคอเวลา ทใหคณคากบความหมายใด ๆ และรสกวาสงนนคควรแกการทมเท นนแหละ คอเวลาทเราไดคนพบความหมายของชวต รอยซยงกลาววา การทมเทเพอ ความหมายทยงใหญกวาตวของเรานนเรยกวาความภกด (...) ความภกดน ชวยอธบายสถานการณขดแยงทคนธรรมดาเชนเรา ๆ ประสบได”

ประโยคขางตนทำใหฉนคนพบเหตผลสงสดทคนเราตองขดเกลาชาม คำพดของตวเอง เราตางมความภกดในสงทยงใหญและลกซงยงกวาอยาง แนนอน และพรอมทำงานหนกเพอชวตทมคณคาอยเสมอ ซงความคดน อยฝงตรงขามกบแนวคดปจเจกนยมทเพยงทองอมหรอหลงอนกเพยงพอ แลว มาตรฐานของคณคาแตละคนนนแตกตางกน แตสงนนยอมเปนการ กระทำทยงใหญกวาตนเอง

ทกคนตาง “อยากเปนคนทชวยใหคนอนเตบโตขนและอยากเปนคน ทเขาเหลานนตองการ อยากเปนคนทสรางประโยชนใหแกผอน อยาก ทาทายขอบเขตของตวเอง อยากไดรบคำปลอบโยนและอยากยนยนคณคา ของตนเอง”

ดงนน แมจะไมมใครพด แตเมอถงจดหนงเราจะหนกลบมามองตวเอง และอยากกาวไปขางหนาในทางทดขน

อรก อรกสน (Erik Erikson) กลาวไวคลายคลงกนวา มนษยเรา จะกาวผานระดบขนตาง ๆ เหมอนกบการเดนขนบนได ตอเนองไปตงแตเกด จนตาย โดยในทก ๆ ขนจะมบททดสอบสำคญทเราตองผานไปใหได แลว แตละขนจะมอบทกษะอยางหนงทจำเปนตอชวตของเรา

แตในชวงตงแตวยกลางคนจนถงอาย 60 ป กลาวคอ ในระหวาง ขนการเตบโตทยาวนานทสดของชวตมแนวคดสำคญอยางหนง นนคอ “คณสมบตในการสรางผลตผล” ซง ณ ทนหมายถง “การมบทบาทสำคญ

ในการทำเพอคนอนและคนรนตอไป” ไมวาจะเปนการเลยงดบตรหลานหรอ การสนบสนนรนนอง การสรางสงของหรอบรการทมประโยชนตอคนอน การสรางสงทอยเหนอความตงใจและเปนสงททำใหเกดผลลพธเชงบวกแก คนรนตอ ๆ ไป เปนตน เราจะไดสมผสประสบการณเกยวกบ “คณสมบต ในการสรางผลตผล” ผานกจกรรมตาง ๆ เหลาน ซงจะไดรบความเมตตา และภมใจวาตนเองมความสามารถพเศษ

ในชวงเวลาน คนทเคยมประสบการณเกยวกบคณสมบตในการสราง ผลตผลและอยรวมกบผอนไดดจะมเรองนาเสยดายในชวตนอยลงอยางมาก และรจกใหกำลงใจตวเองวา “แมจะเลอกผดไปบาง แตฉนกทำเตมทแลว”

ดวยเหตน หากหวงจะเตบโตเปนคนด การตอสเพอใหมชามคำพด ทลกและกวางอาจเปนพฤตกรรมทตองทำอยางหลกเลยงไมได และคง ไมนาสบายใจเลยสกนดหากจะแสรงทำไมรไมชและพดวา “กอยไปตามม ตามเกด” ซงอาจไมตางกบการใชสญชาตญาณของมนษยเลย

คำพดยงคงมชวตเหมอนการหยอนเมลดพนธลงในใจใครคนหนงท อาจทำใหไดผลตผล หรอทำใหคนคนนนวนวายใจ อาจทำใหรสกเหงา หรอปลดลอกสงทอยในใจอกฝายได การพดเตบโตไปพรอม ๆ กบคณและ ถกสงตอไปยงลกหลานของคณ คำพดแสดงใหเหนวาเราเปนคนอยางไร ไดแมนยำกวาสงอนใด

การจะสรางชามคำพดทแขงแรง เราจงตองพยายามอยางมาก“เมอกอนเวลาพดกมกลงเล ไมมนใจ กลววาจะทำใหใครเจบ แต

ตอนนพดไดสบายใจขนมาก ทงยงดใจเมอไดใชคำพดทเหมาะสมกบตวเอง มากขน”

คนทขดเกลาชามคำพดของตวเองแลว ความสมพนธกบคนอนจะลกซง ขน พบปะผอนไดสบายใจกวาเดม สามารถทำหนาทผฟง ปลอบโยน และเขาใจผอนไดเตมท เหนอสงอนใดคอ ทำใหมองตนเองวาเรากเปนคนด ใชได

Page 20: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

34 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน

ตราบใดทเราไมหยดพยายามขดเกลาชามคำพด วนหนงความพยายาม นจะกลายเปนความภาคภมใจและเปนของขวญใหแกตนเองทหนกแนน ในวนนน

Page 21: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

บ ท ท 2

การขดเกลาชามคำพด

ของตวเอง

Page 22: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

38 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 39คมยนนา

ขณะทพด รางกายของเราจะเกดปฏกรยาตอบสนอง โดยเกดการ ทำงานของปจจยทางจตสามประการพรอม ๆ กน กลาวคอ ใน “คำหนงคำ” ประกอบดวยความรสก ชดความคด และนสยอนเปนลกษณะเฉพาะของ คนคนนนหลอมรวมกน

เราจงตองทำความเขาใจปจจยทงสามประการและรจกใชใหเกด ประโยชนในการปนชามคำพด ซงกระบวนการเหลานจะนำไปสการสำรวจ ตวตนภายใน โดยปจจยเหลานนไดแก

• ความรสกทเกดขนในใจ• ชดความคดทสรางขนในสมอง• นสยการพดทแสดงออกมาโดยอตโนมต

เรมจากความรสกทเกดขนในใจกนกอน ความรสกนนเรมทำงานกอน ความคดวา “จะตองพด” เสมอ อยางไรกตาม คนทไมสามารถรบรความ รสกของตนเอง คนทกำลงเหนอยหนาย แสรงทำเปนวาตนเองไมรสกอะไร คนทเคยตองคอยเกบซอนความรสกหรอทดแทนความรสกหนงดวยความ รสกอน คนเหลานไมสามารถแยกแยะความรสกทหลากหลายได จง มกแทนทความรสกตาง ๆ ของตนดวยความรสกอนเพยงไมกแบบเทานน แนนอนวาการพดกยอมเปนไปตามความรสกนนดวย เชน เศรากโมโห

ไมสบายใจกโมโห นอยใจกโมโห หรอแสดงออกมาเปนอาการหงดหงด หรอซมเศรา คนทเคยชนกบการแสดงออกทางความรสกทมขอบเขตจำกด เชนนจะไมรบรวาสงททำนนสงผลกระทบอยางไรตอการพดและความสมพนธ กบคนอน เดมทความรสกคอสงทชวยปกปองหวใจและชวยรกษาความ สมพนธ แตคนทหางไกลจากความรสกแทจรงของตนเองจะไมสามารถใช ประโยชนจากความรสกไดอยางเหมาะสมและใชความรสกปลอมเวลา สนทนาแทน “การพดไมตรงกบใจเปนประจำ” จงหมายความวาเรารบร ความรสกตวเองไดไมดเทาทควร การรบรความรสกและใชมนใหเกด ประโยชนเปนสงสำคญอยางมาก เพราะความรสกมหนาทเปดทางใหแก คำพดทเราตองการพดจรง ๆ

หลายคนรบรความรสกของตนเองไดถกตอง แตกลบตดปญหาใน ขนตอนสดทาย เพราะเมอประสบเหตการณรนแรงในชวต สมองเราจะ บนทก “ชดความคด” หนงไวจากเหตการณนน และเมอเผชญสถานการณ คลายคลงกน เราจะประยกตใชชดความคดดงกลาวทนทโดยอตโนมต เหมอนการใชสตรเพอแกโจทยปญหาทางคณตศาสตร

ทวาบางครงชดความคดทบนทกไวอาจไมถกตองและเปนอปสรรคตอ การพดทเหมาะสมได เชน ถาพอแมพดตำหนลกในทก ๆ เรอง ลกอาจ สรางชดความคดวา “คำพดของผใหญ = การโจมต” โดยไมรตว ทำใหแสดง อาการตอตานหรอใชวธแกตวกบคำพดของรนพหรอหวหนาโดยอตโนมต

จอหน โบวลบ (John Bowlby) นกจตวทยาพฒนาการ อธบายวา ในแตละวนคนเราตองจดการขอมลจำนวนมากและนำมาสรางชดความคด ขนในสมองเพอใชในการตดสนใจอยางเหมาะสม ชดความคดจงเปนเหมอน กรอบในการทำความเขาใจโลก อยางไรกตาม คนทไมรวาตนเองมชด ความคดแบบไหนหรอยดตดกบชดความคดชดใดชดหนง หรอคนทยอมรบ ชดความคดของคนอนไมไดเลย จะสรางมาตรฐานและกฎเกณฑเฉพาะของ ตนเองไวแลวใชตดสนวาสงไหนถกหรอผด คนเหลานจะเลอกขางมากกวา เคารพความคดเหนของอกฝาย ซงจะทำใหความสมพนธมปญหาแนนอน

Page 23: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

40 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน

ขนตอนสดทายคอการทำความรจกนสยการพดของตวเอง เพราะ คำพดนนมกออกมาตามความเคยชนมากกวาการเรยนร คำพดถกจดจำไว ดวยประสบการณ แมคนทเคยเสยหายหรอเสยใจเพราะคำพดจะตงมนวา “คราวหนาจะพดแบบนใหได” “จะตองไมพดแบบนอก” แตการจะกำจด คำพดทเคยชนเปนเวลานานนนเปนเรองยาก ในไมชากกลบมาใชคำพด แบบเดมอก

ในตอนนนอยาปลอยผานไปเฉย ๆ โดยพดวา “ฉนกเปนอยางน” “เปนนสยนะ” แตตองหดสงสยในตนกำเนดวาคำพดทใชบอย ๆ นน มาจากไหน ไดรบอทธพลจากใคร ทำไมถงยงกำจดทงไมได เมอตรวจสอบ ดภมหลงแลวตนกำเนดของคำพดนนจะปรากฏขนมา เมอเขาใจกจะ ตระหนกร แลวโอกาสเปลยนแปลงจะสงขน

คำพดทพยายามกำจดทงแตทำไมไดมกเปนคำพดทไดมาจากการ เรยนร ไมใชคำพดทผพดเลอกใช อาจเปนคำพดทไดมาจากพอแม พนอง เพอน รนพทพบกนครงแรก หรอผใหญทมอทธพลในสงคม เราจงตองรวา คำพดตาง ๆ ทเคยไดฟงมาจนถงตอนนกบคำพดของเราในปจจบนมความ คลายคลงกน หรอเกยวของกนอยางไร ตองแยกแยะวาเปนคำพดทออกมา โดยเจตนาหรอออกมาโดยอตโนมต

ผพดตองเปนผชนำคำพดจงจะเรยกไดวาเปนเจาของคำพด คนท แยกแยะความรสกไดอยางละเอยดและรจกเลอกคำพดทเหมาะกบความ รสกนนได คนทไมยดตดกบความคดเดม ๆ ไมพดตามความเคยชน จะเปน คนทหลดพนจากความผดหวงและการกลบมาเสยใจทหลงเพราะคำพดได

สงทชนำคำพดของคณคออะไรชามคำพดของคณแขงแรงพอหรอไม

ตอจากนเปนการทำความรจกเกยวกบความรสก ชดความคด และ นสยใหละเอยดยงขน เรมตนทการตรวจสอบดวาปจจยทางจตทงสาม ประการภายในตวคณทำงานอยางไร อะไรคอตวขดขวางการพดของคณ

Page 24: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

43คมยนนา

สงทความรสกบอกกบคณ

ในระหวางสนทนาคณรบรถงความรสกและแสดงออกมาไดแมนยำ เพยงใด

เวลาพดเรอง “ความรสก” ฉนจะนกถงเหตการณหนงอยเสมอ

เรองนเกดขนตอนลกชายคนโตอายสขวบ เขาไปเลนบานเพอนแลว บงเอญไดเลนตวตอเลโก หลงจากนนกตกหลมรกของเลนชนดน สดทาย พวกเราตดสนใจซอตวตอเซตดบเพลงให เขาดใจมาก กลบถงบานกใช เวลากวา 2 ชวโมงชวยกนตอกบพอ ไดรถดบเพลงมาหนงคน เขาตอ ชนสวนทเลกกวาขอนวของตวเองดวยมอเลก ๆ จนเหงอไหล แตเมอตอเสรจ ลกชายกสงเสยงรองดวยความดใจ

ตอนนนฉนอยในหองนอนจงไมไดเหนเหตการณในหองนงเลน สาม ยลกชายวา “เอาไปอวดแมส” เขารบซอยเทาเดนถอผลงานเขามาหา แต ปรากฏวาผลงานชนเขากบประตหองนอนแลวหลดมอ

เกดเสยงดงสนน แลวตวตอเลโกกตกกระจายไปอยใตเตยง ใตตเสอผา ผานไปเพยง 0.1 วนาท หลงจากนนลกชายกเรมรองไห “แง” ออกมาแลว ตะโกนใสฉน

“ผมไมรกแมแลว เพราะแมคนเดยว!”

เกยวกบความรสก

Page 25: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

44 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 45คมยนนา

ฉนถงกบอง แตไมนานกนกขนไดวานเปนโอกาสดทจะไดสอนเขา เกยวกบความรสก ฉนจงกอดลกชายทเอาชนะความโกรธไมไดจนรองไห แลวพดกบเขาวา

“ลกเสยใจใชไหม ถาอยางนนไมตองโมโหนะ ถาเสยใจกบอกวาเสยใจ แลวแมจะปลอบ เขาใจไหมครบ”

เมอไดยนฉนพดแบบนน เขากะพรบตาสองสามทแลวพดตะกกตะกก วา

“ผมเสยใจ แมครบผมเสยใจ”แลวเขากรองไหเสยงดงขน เมอรองจนพอใจและสบายใจขนแลวกเชด

นำตา และขอใหฉนชวยเกบตวตอทกระจายอยบนพน ลกชายทำใหฉนรสก ถงความโลงใจของคนทรบรความรสกทแทจรงและจดการกบมนได

วนนนลกชายฉนไดเรยนรความรสกทเรยกวา “ความเสยใจ” และได เรยนรวธจดการความรสกนนดวย บางทหากเกดสถานการณทคลายคลงกน อกครง เขากจะบอกวาเสยใจและไดรบการปลอบใจเรวขน รวมถงจดการ กบความรสกนได แทนทจะโมโห

ฉนมองลกชายทอารมณดขนเดนกลบไปเลนตวตอกบพอแลวกคดวา

เดก ๆ ไมคอยรจกความรสกของตวเองมากนก ไมเคยเรยนมากอนวานคอ ความเสยใจ ความประหลาดใจ ความเศรา ความตกใจ ในสถานการณ ทเขาไมเคยประสบมากอน หากประเมนแลววามบางอยางผดพลาด เขา กจะเลอกใชความรสกใดความรสกหนงโดยอตโนมตแลวระเบดมนออกมา

เดกยงไมรดวยวาจะตองแสดงความรสกออกมามากนอยแคไหน เพราะ คนชนกบการแสดงความรสกตามสญชาตญาณมากกวา เชนการหวเราะ หรอรองไห ดงนน ดวยความรบรอนจงเลอกหนงในสองอยางนแลว แสดงออกมาอยางเตมท หากดเหมอนวาไมใชสถานการณทนาหวเราะ เดก กรองไหเสยงดง

โชคดทเดก ๆ ไดรบอนญาตใหใชขออางอยางมเมตตาวา “เพราะเปน เดก” แมพวกเขาจะแสดงความรสกออกมาไดไมคอยเหมาะสมนก กจะ

ไดรบเพยงการเตอนเบา ๆ วา “ยงไมรกแบบน” หรอ “ยงเดกอย เลย” มากกวาการตำหน พวกเขาจงยงไมถกจดอยในกลมของผทไมสามารถ ปรบตวตามความรสกได

อยางไรกตาม ถาแมพดวา “หยด! หามรองนะ! ไมระวงเองจะรอง ทำไม” ลกกจะไมไดเรยนรความรสกทเหมาะกบสถานการณนน ๆ ดงนน เมอเกดสถานการณคลาย ๆ กนอก ลกกจะไมพด แตจะเกบกดอารมณไว หรอไมกตะโกนดวยความโกรธ แมเองกจะยงบบบงคบลกมากขน เมอลก เหนแมทำเชนนกตความเกยวกบความรสกทเรยกวา “ความโกรธ” ผดไป โดยอาจคดวา “ใชแลว ความโกรธเปนสงไมด” หรอ “ใชแลว เวลาไมถกใจ เราตองโมโหมาก ๆ เหมอนทแมทำ” สงผลใหแสดงความรสกทไมเหมาะ กบเหตการณบอยกวาเดม ยงนานเขาการสนทนาระหวางแมกบลกกจะ พงไมเปนทา

แนนอนวาผใหญจะไมไดรบโอกาสเชนน เพราะไมมใครพดกบผใหญ ทกำลงเจบปวดใจแลวโมโหหรอกวา “เปนเพราะตอนน เธอเสยใจอย ไมเปนไรนะ เสยใจใหเตมท” มแตจะคดวา “คนคนนนสยไมด” “คนคนน อยใกล ๆ แลวเหนอย”

เราพดกบคนททำผดพลาดและกำลงเสยใจวา “นนไง ฉนบอกเธอแลว ใชไหมใหเตรยมตวไวกอน” เพอใหเขาเกบซอนความรสกไว พดกบคนท เลกกบแฟนวา “โลกมผชายคนนคนเดยวหรอไง หาใหมส” เพอผลกดน ใหเขาปดบงความรสกตวเอง เราปดโอกาสทจะไดฝกรบรความรสกอยาง ถกตองวาความรสกในขณะนนคออะไร รวมทงปดโอกาสทจะไดวเคราะห ความหมายทซอนอยและโอกาสทจะกำจดความรสกนนดวย

พอล เอกแมน (Paul Ekman) ผศกษาวจยเกยวกบความรสก กลาววา

ตามระบบความรสกของมนษยนน ความรสกทางบวกจะชกนำใหเราแสดง พฤตกรรมออกมามากกวาความรสกทางลบ เพราะโดยทวไป มนษยเรา มแรงขบทจะหลกหนจากความทกขจงพยายามทำเปนไมรในเรองท “ไมด”

Page 26: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

46 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 47คมยนนา

อยางไรกด ความรสกตาง ๆ ททำใหหนกใจ ไมวาจะเปนความเสยใจ ความสญเสย หรอความละอาย ตางมทมาทงสน เราจงตองเยยวยาความ รสกเหลานใหเหมาะสมกบเหตผลนน ๆ ตองไมหนหรอตอตาน แตจะตอง ยอมรบความรสกนน ๆ วา “โอเค ตอนนฉนเสยใจ” แลวกำจดความรสกน ใหหายไปดวยความเหนอกเหนใจวา “ชวยฟงฉนหนอย”

เมอใดทเรมวงหนความรสก เมอนนเราจะรสกโดดเดยวและคบของใจ ขณะทเราไมสามารถหลดพนจากความรสกตดคางวา “นไมใชแลว” “ม บางอยางผดพลาด” เราจะเรมพดสงทไมตรงกบเจตนาของตวเอง แมจะ ไมใชความรสกทถกตอง แตเมอเขาไปแลวออกมาไมได ทำใหหางไกลจาก ความรสกทควรจะเปนมากขนอก ดงนน ถาอยาก “พดตรงกบใจ” เราจะ ตองเขาใจความรสกตวเองเสยกอน ซงความสามารถในการเชอมโยงความ รสกกบคำพดใหไปทางเดยวกนนเองคอปจจยสำคญในการขยายขนาดชาม คำพดของเรา

คนทไมชำนาญเรองความรสก

ถาตอนเดกเรายงอยกบการเรยนภาษาแม ภาษาองกฤษ และคณต-

ศาสตร แตไมเคยเรยนรเรองความรสก เมอโตขนจะแสดงความรสกไมเกง จนอาจกลายเปนผใหญขงกหรอใชเงนฟมเฟอย หากเราทำเปนไมรไมชตอ ความรสกของตนเอง เราจะแสดงใหคนอนเหนแตความรสกทประเมนแลว วาเปนประโยชนกบตวเราเทานน และทสำคญ เราจะคนชนกบความรสก “โกรธ”

เราเรยกอาการทเวลารสกดกลบไมแสดงออก แตจะตอบสนองเฉพาะ เรองทไมพอใจ ถลงตาและขนเสยงวา “การเสพตดความโกรธ” ขณะกำลง โมโห ตางฝายจะเขาใจผดคดวาตวเองเปนฝายทมพลงมากกวาและใชคำพด ทรนแรงมากขนเรอย ๆ

คนทแสดงออกเฉพาะความรสก “เศรา” กมดวยเชนกน เวลาไมได ในสงทตองการหรอสงทตองการไมเกดขนกมวแตจมอยในความเศราและ ความหดห ลมเลกความตงใจทจะลองแกปญหาดวยตนเอง เฝารอแตจะ ใหคนรอบขางมาสนใจและปลอบใจ “การเสพตดความโกรธ” กบ “อาการ ซมเศรา” คอหลมพรางซงคนทแสดงความรสกไมเกงมกตกลงไป

หากไมสามารถใชชวตในแบบทสนทกบความรสกของตวเองได แนนอน วาคงไมถนดทจะสนทนาทงกบตวเองและคนอน ๆ อยางสนทใจ เมอไมร ความรสกตวเองอยางแมนยำเราอาจแสดงความรสกไมเหมาะสม ทำให

Page 27: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

48 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 49คมยนนา

คำพดแย ๆ รวไหลออกมา เหมอนกบทพนกงานบรษทคนหนงปรกษาฉน เมอไมนานมานวา

“รนนองคนหนงทำใหผมเครยดมาก ๆ ครบ ทแรกเหนวาเปนรนนอง เพงเขามาใหมกตงใจจะชวยดแลสนบสนน สอนทกอยางทเขาไมร เขา ทำพลาด ผมกแสรงไมเหน ใหโอกาสหลายครง แตทำงานมาตงนานแลว เขากยงไมพฒนาขนเลย ผมตองคอยชวยเขาไปถงเมอไรกน”

พนกงานบรษทคนนยงไมหายโกรธ ไมนานนเขาพดกบรนนองคนนน วา “ทำมานานขนาดน ทำไมเรองแคนยงทำไมได! ตองไปหาอยางอนทำ แลวมง” เขาบอกวาตอนนนอดกลนอารมณไวไมอยจงพดโดยไมทนคด ฉน จงถามเขาวา

“ตอนนนมองรนนองแลวรสกอยางไร”“โกรธสครบ ทนไมไหวเลยละ”“แลวตอนนนคณอยากไดอะไรคะ”“ผมอยากใหเขารสกกลวเสยหนอย จะไดตงใจทำงาน”“คดวารนนองจะไดเรยนรอะไรจากการเหนรนพโมโหคะ”“อะไรนะครบ เออ ขนไอไปดวย ไดยนแลวเขากคงนอยใจมงครบ”ฉนบอกเขาวาความรสกทดเผน ๆ เหมอนความ “โกรธ” เดมทอาจไมใช

ความโกรธกได เพราะความรสกอาจเปลยนไดอยางนาประหลาดใจ ซงถา อยากรความรสกทแทจรงของตวเอง เราตองพจารณาวาความคาดหวงของ ตวเองในตอนแรกคออะไร

ฉนอธบายกบเขาวา ถาไมอยากใหอกฝายเขาใจผดกตองหาความรสก “ดงเดม” ของตนใหไดเสยกอน

หลงจากนนเขากพดวา“ความรสกเดมของผมคงเปนความผดหวงครบ เขาเปนรนนองคนแรก

ดวย เลยเชอวานาจะทำไดดพอสมควร เมอไมเปนแบบนนผมเลยผดหวง”“ความผดหวงแปรเปลยนเปนความโกรธไปแลวใชไหม”“ก...คงใชครบ”“ถาสงทแสดงออกคอความผดหวง ไมใชความโกรธ จะตางจากเดม

อยางไรคะ”“ถาผมไมไลบแบบนน เขาคงกลาพดสงทอยในใจบาง”

คณอาจคดวานไมใช “ความโกรธทเกดจากความผดหวง” หรอกหรอ ทวาความผดหวงและความโกรธนนเปนความรสกคนละแบบโดยสนเชง ถา เปนความผดหวง เรายงมโอกาสพดคยเกยวกบ “ความเชอมนและคาดหวง ในตวเขา” ไปพรอมกน แตถาเปนความโกรธ กเปนไปไดสงทจะเหลอไวแต “ความโกรธทเกดขนเพราะเขา” การแสดงความรสกตออกฝายเกดขนเพราะ เราม “สงทอยากไดรบผานการแสดงความรสกนน” แตจดประสงคของ ความโกรธคอการทำใหอกฝายถอยหนและหมอบลง ดงนน เมอรนพพด ดวยความโกรธ รนนองนอกจากจะไมเหนถงเจตนาภายในแลว ยงบอกวา รนพใจราย โทษวาเปนความผดของคนทโกรธดวย ในทสดบทสนทนา กดำเนนไปในทศทางทเราไมตองการ

ความรสกไมไดตองการสงน “ความรสก” ไมใชขโมยทตงใจจะทำราย คณ แตเปนเพอนชวยบอกทศทางของคำพดคณ ดงนนตองพจารณาให ถกตองวาความรสกในตอนนคออะไร จงจะพดอยางเหมาะสมได

Page 28: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

50 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 51คมยนนา

การหาความรสกทแทจรง

ตอนนนฉน.........(ความรสก)

เปนเพราะฉนมความคาดหวง (ความคด) วา.........

เมอคดอกท ความรสกของฉนในตอนแรกคอ.........

เราจะสงเกตคนทแสดงความรสกไมเกงไดในการพบปะระหวางครอบ- ครวหรอกลมเพอน ทงนในการพบปะกนระหวางกลมคนทใกลชดกลบม ความขดแยงในเรองการแสดงความรสกเกดขนคอนขางมาก

ไมรวาเมอไรทฉนและสามเรมทะเลาะกนเรอง “การทำความสะอาด หองนำ” ฉนขอรองใหสาม “ทำความสะอาดหองนำอยางนอยสปดาหละ ครง” แตเขากยงไมคอยทำ ฉนอดทนปลอยผานหลายครง (อาจนบได ดวยซำวากครงทเขาไมทำแลวฉนไมวาอะไร) วนหนงฉนไมสบายหนกมาก เลยตะโกนใสสามวา

“นไมใสใจทฉนพดเหรอ ฉนขอแลวไงวาใหลางหองนำหนอย!”เมอเหนวาจ ๆ ภรรยากโมโห สามกตกใจแลวพดวา “รแลว ๆ” และ

เดนเขาหองนำ ตอนนนเปนเวลาประมาณเทยงคน ฉนมองหนาดานขาง ของสามทเดนเขาไปในหองนำแลวสงเกตวาเขาดเหนอยลาจากการทำงาน จนดก “จรงดวย” ตอนนนถงนกขนไดวาสามเพงกลบมาเมอตอนรงสาง นเอง

ฉนเรมไมสบายใจ นงไมตด เดนวนไปมาอยหนาหองนำ แลวเรมคดวา

อะไรคอสาเหตทตวเองยดตดกบการทำความสะอาดหองนำมากขนาดน“ฉนไมไดตองการแบบนเสยหนอย ความรสกดงเดมของฉนคออะไร

และคำพดทฉนตองการพดกบสามจรง ๆ คออะไร”

ตอนนนฉนรสกหงดหงด

เพราะฉนคาดหวง (คด) วาเขาจะทำตามทฉนขอรอง

เมอคดอกท ความรสกของฉนในตอนแรกคอความนอยใจ

ฉนนอยใจเพราะคดวาสามไมใสใจฟงคำขอรองใหทำความสะอาดหองนำ ฉนเกบความรสกนอยใจไวคนเดยว มนเรมสงสญญาณไมดแลวสดทาย กระเบดออกมา ความโกรธไมใชสงทฉนตองการสอสารกบคชวตทเหนอย จากการทำงานและเลยงลกมาดวยกน หลงจากผานไป 30 นาท ฉนพด เบา ๆ กบสามทเดนออกมาจากหองนำดวยสหนาเหนดเหนอยวา

“ขอโทษทเสยงดงใสนะคะ ฉนคงนอยใจ คดวาคณไมใสใจสงทฉนพด”สามเรมรสกผอนคลายขน ถอนหายใจแลวบอกวาเขาเองกขอโทษดวย

เขาจำคำขอรองนนได แตรสกไมคอยสบาย เหมอนจะเปนหวดกเลยผด ไปกอน หลงจากรบรความรสกทแทจรงของตวเองและพดคยกนดวยความ จรงใจ บทสนทนาของเราสองคนกดำเนนตอไปอยางสงบสขอกครง

เวลาทความรสกชววบเขาครอบงำกระบวนการคดจะไมทำงาน ทำให เราพลาดขอมลหลายอยาง เมอลองคดดสามกไมเคยไมใสใจและไมยอม ทำความสะอาดหองนำเลย เพยงแคนอาจจะยงไมดพอในสายตาฉน ทง ๆ ท เขาเปนคนรกษาสญญาเสมอ แตเมอขาดสตเพราะความโกรธและความ หงดหงด ทำใหในเสยวนาทนน ฉนไมสามารถเหนอกเหนใจสามไดเลย แมแตนอย

เหตการณรายแรงเชนน เกดขนอยางรวดเรว คำพดทไหลออกมา พรวดเดยวเหมอนถกระเบดออกมาจากหองเกบของทำใหความสมพนธ แยลงทนท ถาเราไมไดฝกรบรความรสกทแทจรงของตวเองในยามปกต

Page 29: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

52 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 53คมยนนา

เวลาทความรสกเขาครอบงำตวเอง คณกจะแสดงแตความรสกไมกอยาง ทคนชนโดยอตโนมต และนนจะเปนตวกำหนดคำพดของคณ

ถาไมรเปาหมายทแทจรงของความรสก คำพดของคณจะหลงทาง และอาจเหลอไวเปนภาพจำทรนแรงแกอกฝาย คณอาจสบายใจขนหลงพด จบทนท แตสดทายผคนจะถอยหาง เชน สามทบนเพราะรสกผด แมท เสยงดงเพราะรสกกงวลใจ ญาตหาง ๆ ทมกพดเหนบแนม หรอเพอนทพด ใหรายเพราะอจฉา เปนตน

ในชามคำพดของคณมความรสกหลากหลายแคไหนความรสกเหลานนแสดงออกมาอยางแมนยำตามสถานการณและเวลาทเหมาะสมหรอไมคณสามารถแยกแยะไดไหมวาความรสกไหนจรงหรอไมจรง

การวเคราะหความรสก

เวลาซออปกรณไฟฟาเขาบานเราจะไดคมอการใชงานเปนเลม ๆ ซง ระบขอมลจำนวนมากตงแตคำอธบายสนคาไปจนถงขอควรระวงในการใช โดยทวไปเรามกคดวา “ใครจะอานหมด” แลวเกบใสลนชกทนท อยางไร กตาม มบางครงทเราตองกลบมาคนหาวา “คมออยไหน” เวลาสนคา มปญหา หรอใชไดไมดเหมอนเดม สวนใหญคมอกพอชวยได แตถาไมได กตองพงผเชยวชาญ

ความรสกกตองมคมอไวศกษาเชนกน แมเราไมอาจผกชวตในแตละ วนของเราไวกบความรสกได แตในยามทรบรไดวาความรสกตวเองกำลง บดเบยวเนองจากสาเหตบางประการกตองตรวจสอบใหด ความรสกนน เกดขน “ชวขณะหนง” ทวาเมอศกษาอยางละเอยดจะพบวา ตองผาน ขนตอนตาง ๆ จำนวนมากกวาจะแสดงความรสกแลวคอยจบลง การจะ หลดพนจากการถกความรสกควบคมไดนน เราตองเขาใจเสยกอนวาความ รสกเกดจากกระบวนการทสมบรณ

การเกดขน - การรบร - การเปนเจาของ - การแสดงออก - การทำให สมบรณ

ความรสกตองผานทง 5 ขนตอนน ไดแก “การเกดขน - การรบร - การเปนเจาของ - การแสดงออก - การทำใหสมบรณ” กอนจะแสดงออก แลวหายไป มาพจารณากนวาในแตละขนตอนมอะไรเกดขนบาง และ การตอบสนองทความรสกคาดหวงจากเราคออะไร

Page 30: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

54 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 55คมยนนา

ขนท 1 “การเกดขน” : ฉนรสกอยางไรการเกดขนคอสญญาณทความรสกสงใหเรา และเปนการตอบสนอง

ของรางกายตามความรสกทเกดขนนน เมอไดรบสงเราสมองจะคนหาตวตน ของสงนน แลวรางกายกตอบสนองกอนจะประเมนวาชอบหรอไมชอบ โดย จะแสดงออกมาดวยวธหลากหลาย เชน หวใจเตนแรง มอสน ตาดำขยาย อณหภมรางกายสงขน หนาแดง ตวสน แนนหนาอก ปวดทอง เปนตน คนทจบสญญาณเหลานไดดจะตอบสนองตอความรสกไดเรวขน

ผคนสมยนตองตอบสนองตอเสยงรบกวนและสงเราจากภายนอกจน ไมทนไดรบรถงสญญาณทรางกายสงมาจากภายใน ยงคนทตดกาเฟอน และนโคตน นำตาลและแอลกอฮอล ยงไมมทางไดยนเสยงของรางกาย รางกายไมไดทำหนาททางกายเทานน แตเปนทางผานเพอรบสญญาณ ความรสกดวย ถารางกายถกปดกนกยากทจะรบรถงความรสกทแทจรงได

การฝกฝนใหไดยนเสยงสญญาณทรางกายสงออกมาดวยการทำสมาธ หรอโยคะกเปนเรองทด ลองกำหนดสมาธไปยงจดตาง ๆ เชน จงหวะการ หายใจ เหงอ การเปลยนแปลงของอณหภมรางกาย เสยงเตนของหวใจ และการไหลเวยนโลหต เปนตน เพอกระตนประสาทสมผสทางกายทเรา เคยละเลยดวยเหตผลวา “ยง” ลองหนมาสนใจสงเราตาง ๆ ดวยการใช เวลารบรความรสกทางกาย ใชเวลาเฝามองประสาทสมผสตาง ๆ ของเรา ใชเวลาคนหาการเปลยนแปลงของรางกายแทนทจะใชเวลาไปกบการคด ดวยสมอง

รางกายพดกบเราดวยวธแบบเงยบ ๆ เราจงตองตงใจฟงถงจะไดยน กาวแรกเพอการสนทกบความรสกของตนเองกคอการรบรวารางกายคณ กำลงบอกอะไรบางอยาง ลองใชเวลาเพยงสกคร พงสมาธไปทรางกาย และพยายามสงเกตสญญาณตาง ๆ ด

ขนท 2 “การรบร” : ความรสกทเกดขนตอนนคออะไรเมอรางกายเกดการตอบสนอง ขนตอไปคอกระบวนการวาดภาพ

โดยรวมของความรสกทเกดขนกบเราในตอนน เชน มอาการ “ใจเตน”

เวลาเผชญหนากบคนทชอบ เรากประเมนวาความรสกนนคอ “ความ หวนไหว” แตถาคนทอยตรงหนาเปนรนพทมกดจนเรากลว เรากประเมน วาความรสกนนคอ “ความกงวลใจ”

อยางไรกตาม ใชวาเราจะรบรความรสกตวเองไดแมนยำเสมอไป เพราะบอยครงทความรสกจะไมเคลอนไหวโดยลำพง แตเคลอนไหวเปน กลม เหมอนคำวารสกดใจแตเสยใจ ทงเศรา ทงดใจ ทงชอบ ทงเสยดาย ความรสกเกดขนซบซอนหลายชนเหมอนแปงพาย เราจงประเมนคอนขาง ยาก

ยงกวานน ความรสกอาจเปลยนหนาตาไดอยางรวดเรว ความรสกนน ชอบ “ความคนชน” มากกวา “ความแมนยำ” ดงนน คนทไมคอยแสดง ความรสกหลากหลาย เกบกดไว หรอถกควบคมมาโดยตลอดจะถอวา ความรสกทไมคนชนนทำใหไมสบายใจ และอยากหลดพนจากมนเรว ๆ คนทไมเคยรสกถง “ความหวง” มาเปนเวลานานจะไมสามารถรสกถง “ความ คาดหวงและความดใจ” ได และคนทตอนเดกคนชนกบ “ความกงวลใจ” กจะไมสามารถทนตอ “ความสงบและความสบายใจ” ได ดวยเหตน ไมวา จะเปนความรสกทดมากแคไหน หากไมคนชนเรากจะละเลยไป

ดงนน ยงเปนคนทแสดงออกแคเฉพาะบางความรสกเปนเวลานาน หนาตาของความรสกกยงเปลยนเรวขนและบอยขน โดยจะคอยหลกหน หรอบดเบอนความรสกทไมคนชนเพราะขาดความเชอมนเรองของความ รสกในทางตรงขาม คนทไดรบการเคารพความรสกมาตงแตวยเดก คนท แสดงออกและแบงปนความรสกไดอยางเปนธรรมชาตจะรบรความรสก ไดแมนยำและไมหลกหนความรสกนน แตจะคนหาความรสกแทจรง ซงซอนอยภายใตความรสกอน ๆ

เหตผลททำใหการคนหาความรสกทแทจรงเปนสงสำคญกเพราะภายใน ความรสกนนมประเดนหลกทตองการบอก หากพจารณาภายในความรสก ใหถถวน เราจะรบรถงความปรารถนาอยางแรงกลาและเปาหมายทความ รสกนนตองการ จากนนสงทเราพดออกมาจะมทศทางเดยวกนกบประต ความรสกทเราเลอกเปด นอกจากน เหตผลทเราตองฝกฝนเพอรบร “ความ

Page 31: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

56 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 57คมยนนา

รสกทแทจรง” ซงอยภายใตความสบสนตาง ๆ กเพอจะไดไมพดในสงทไมตรง กบใจนนเอง

เมอไมนานมาน ขณะทฉนกำลงกนขาวอยกบรนนองคนหนง แม ของเขาโทร.มา เขารบสายแมและเถยงกนอยพกหนงจงจบการสนทนาดวย ประโยควา “พอเถอะ ผมจดการเองได” จากนนกกมหนากมตาจบแต โทรศพท

“มเรองอะไรเหรอ”“ไมมอะไรหรอก แกชอบทำอาหารแลวบอกจะสงมาให แตผมไมคอย

ไดกนไง”“ออ แลวเวลาแมไดยนทพดแบบนน รสกยงไง”“กรสกผด รางกายแกยงไมคอยแขงแรงดวย”“ออ ไมไดหงดหงด แตวารสกผดนเอง”“อะไรนะ (รตวอยางรวดเรว) ออ...ผมคงชนกบการหงดหงดไปแลว”รนนองคนนไดเปดประตความรสกทเรยกวาความหงดหงดแทนความ

รสกขอบคณและขอโทษ เมอหมนลกบดประตความรสกหงดหงด คำศพท และวธการพดทตรงกบความรสกนนกจะออกมาดวย สมมตวารนนองบอก ความรสกทแทจรงวา “แม ไมตองสงอาหารมาหรอก รวาเปนหวง กลว ผมอยคนเดยวแลวไมหาอะไรกน แตแมกรางกายไมคอยแขงแรง สงมา ใหแลวถาผมไมไดกนกรสกผดอก ผมรบปากวาจะหาอาหารกนเอง ไมให แมตองเปนหวงนะ” คดวาเรองราวจะตางไปจากเดมอยางไร

ลกชายทเตบโตมาโดยเรยนรเรองการเกบกดความรสกจากพอ เมอ ตนเองตองการพดความรสกทแทจรงกบพอ เขาตองรบรความรสกทแทจรง ของตวเองใหไดเสยกอน ไมเชนนนบทสนทนากจะเปนไปตามความคนชน ของทงสองเหมอนเดม ถาบอกวาเขน อาย พดอะไรแบบนนไมไดหรอก นนหมายความวาไดยนแตความรสก “เขน อาย” ทคนชนเทานน ตอง คนหาความรสกทกำลงเลนซอนหาอยใหเจอจงจะพดสงทอยในใจได หรอ

อยางนอยทสดกชวยลดคำพดทจะทำใหกลบมาเสยใจทหลงคนทไมสามารถจดการกบความรสกของตนเองไดอยางเหมาะสมมก

ตอบสนองดวยการโมโหหรอแบงความรสกออกเปน “ชอบหรอไมชอบ” “สบายใจหรอไมสบายใจ” ซงหากตองการสรางทกษะในการรบรความรสก ระหวางการสนทนากจำเปนตองฝกหาความรสกทแทจรงของตนเองใหได ภายใน 3 วนาท ฉนเรยกวา “คำถามหยดสกคร” โดยใน 3 วนาททเกด ความรสกขน ใหลองครนคดและตอบคำถามดานลางนดวยตวเอง

“นคอความรสกอะไร”“ความรสกนพดอะไรกบฉน”

ยอนกลบไปทภาพการคยโทรศพทของรนนอง เมอรนนองรบสายแม แลวแสดงทาทางตาง ๆ เชน ยนหนาผาก และถอนหายใจ ในเวลาเชนน กอนโมโหวา “จรง ๆ เลย เอาอกแลว” ตามความเคยชน ใหลองตอบคำถาม เหลานสก 3 วนาท แลวอาจจะเหนผลลพธทตางกนโดยสนเชงกได

คำถาม : นคอความรสกอะไร

คำตอบ : หงดหงด รสกผด รสกขอบคณ หรอรสกละอาย

คำถาม : ความรสกนพดอะไรกบฉน

คำตอบ : การทงอาหารทำใหรสกผดกบแม ทำใหฉนไมสบายใจ แตแมทำ

แบบนเพราะเปนหวงฉน งนคงตองอธบายเรองนโดยไมใหแม

เสยใจ

วธการนจะทำใหความรสกทแสดงออกมาโดยไมรตวกลายเปนรปธรรม มากขน ทำใหเราเฝามองมนไดอยางชา ๆ ยงกวานนยงทำใหเรามสมาธกบ การแสดงความรสกทแทจรงได

คณรบรความรสกของตนเองไดวนละกความรสก ความรสกทคณไมทน

Page 32: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

58 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 59คมยนนา

ไดรบรแลวปลดปลอยออกมาตามทเคยชนคอความรสกอะไร คณแยกแยะ ความรสกนอยใจและตกใจไดอยางไร หรอรบรความรสกหงดหงดกบความ กงวลใจไดแตกตางกนอยางชดเจนหรอไม

การจะตอบคำถามดานบนใหได เราตองสนใจความรสกแตละอยาง และแขวนปายชอใหกบมน ทแรกอาจยงไมคนชน แตพอมชอเรยกความ รสกเหลานน สกพกกจะชนไปเอง กเหมอนการทเรารจกชออกฝายกอนจะ เปนเพอนสนทกนนนแหละ

ขนท 3 “การเปนเจาของ” : เกบและปรบความรสกอยางไรการจะเกบความรสกไวในชามคำพดไดโดยไมปลดปลอยความรสก

ทรบรโดยไมคดนน เราตองมความสามารถในการทำใหตวเองสงบลง โดยไมถกความรสกครอบงำ คนทจดการกบความรสกของตนเองไมได เมอ เกดความรสกดานลบกมกโทษคนอนวา “ทกอยางเปนความผดของเธอ” หรอในทางตรงขามกจะรสกผดวา “ทงหมดเปนความผดของฉน” ไดงาย ๆ

คำพดทชามคำพดรองรบไวไมไดแลวไหลออกมามกเปนคำพดททำใหเรา ตอง “เสยใจภายหลง” ซงสาเหตทรวไหลกเพราะขนาดชามคำพดไมพอและ ไมไดจดใหเปนระเบยบ จงมกสรางบาดแผลในใจใหคนอนและทำใหคณ พลาดโอกาสด ๆ ไปได

ถาเชนนน คนทรวธการเปนเจาของความรสกมลกษณะพเศษเชนไร ฉนใชเวลาหาคำตอบนนานทเดยว บางคนโมโหกบคำพดทไดยน แต คนบางคนไมรสกหวนไหวใด ๆ แลวเหตผลอะไรททำให “เรองททนไมได” สำหรบบางคนกลายเปน “เรองทจดการได” ของบางคน เรองนมสวนเกยวของ กนอยางลกซงกบการเคารพในตนเอง

นาธาเนยล แบรนเดน (Nathaniel Branden) นกจตวทยาชาวอเมรกน ผทำใหคนทวไปรจกการเคารพตนเองเปนครงแรก อธบายเกยวกบการ เคารพตนเอง การสอสาร และความสมพนธของความรสกไวในหนงสอ ชอ The Six Pillars of Self Esteem ของเขาวา คนทเคารพตนเองสง

จะใจกวางและรวธสอสารทเหมาะสม และยำอกวาเพราะพวกเขาเชอมนวา ความคดของตนมคณคาจงไมกลวทจะแสดงออกมาอยางชดเจน

ในทางตรงขาม คนทไมคอยเคารพตนเอง เวลาตองสอสารกบคนอน กมกพดจาไมชดเจนและแสดงออกไมเหมาะสม เพราะไมมนใจในความ รสกและความคดของตนเอง โดยเฉพาะเวลาตองเผชญกบความรสกดานลบ เชน ความกงวลใจหรอความไมแนนอน คนทไมคอยเคารพตนเองจะเปดเผย ตวตนทแทจรงไดงาย

ตรงขามกบคนทเคารพตนเองสง การยอมรบความรสกดานลบและ จดการกบมนไมใชเรองยาก เปนไปไดนอยทพวกเขาจะรสกกลวหรอถก ครอบงำ

พลงทจะทำใหเกบความรสกไวไดนนมความเกยวของกนอยางลกซง กบการเคารพในตนเอง คนทไมคอยเคารพตวเองจะไมสามารถอดกลน และปลดปลอยความรสกในระหวางสนทนาได แสดงใหเหนถงการเคารพ ในตนเองทออนแอแมวาภายนอกจะทำใหดเหมอนไมเปนเชนนน

“เธอเยาะเยยฉนเหรอ กลาดยงไง” คนทพนความรสกเชนนอาจดเหมอน เขาคกคามผอน แตจรง ๆ แลวเขากลววาสงทพยายามซอนไวกำลงจะถก เปดเผยตางหาก

การจะเกบและจดการกบความรสกตวเองไมวาจะในทางลบหรอทางบวก ใหไดนนจำเปนตองมรากฐานทางจตวทยา 2 ประการ ไดแก “การยกยอง ตนเอง” วาเราเปนคนใชได กบ “การเชอมนในประสทธภาพของตนเอง” วาเราทำได

นอกเหนอจากสงเหลานแลว การอยทามกลางสภาพแวดลอมทขดขวาง สมาธ เชน สภาพรางกายทไมปกตหรอมความกดดนเรองเวลา กทำให ความรสกเราสนคลอนไดงาย ความรสกเปรยบเหมอนพลงงานชนดหนง ทหากมวแตใชโดยไมชารจ พลงกอาจหมดลง ไมวาจะเปนการอดทน อดกลน หรอการซอนไว การทำสงเหลานมากเกนไปตางกเปนการขบไล ความรสกทงนน

Page 33: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

60 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 61คมยนนา

เมอความรสกเรมบดเบยว จตใจจะไมมนคงและสงเสยงรบกวนทนท การอดกลนความรสกไวโดยไมมเหตผลนนยอมไมใชเรองด แตเราตองสราง หนทางปลดปลอยความรสกทางอนดวย หนงสอชอ 정서조절  코칭북1 (ชอง ซอ โจ จอล โก ชง บก) ของอจยอง อธบายวธปรบความรสกในมตของ การรบร ประสบการณ สรรวทยา และพฤตกรรม อยางละเอยด

วธปรบความรสกดานการรบรคอ “วธปรบอารมณความรสกดวยการ เปลยนวธคด” โดยพยายามคดถงสถานการณทกำลงเผชญอยในปจจบน อยางมเหตผลและมหลกการ พยายามเขาใจอารมณของอกฝายอยางเปน รปธรรม ขณะเดยวกนกคดไปในทศทางทจะเกดประโยชนกบตนเองมาก ทสด คนทใชวธปรบความรสกดานการรบรน เวลาทความรสกทวมทนขนมา จะปรบความรสกนนโดยคดวา “เขาคงมเหตผลของตวเอง ลองคดดดกวา วาเพราะอะไร”

สวนวธปรบความรสกดานประสบการณเปน “วธรสกถงอารมณความ รสกนนใหเพยงพอแลวปรบมนผานการแสดงออกมา” ไมหลกหนแมจะเปน ความรสกไมด แตกลบเพลดเพลนกบความรสกนนใหเพยงพอ หรออาจ ปรบเปลยนความรสกโดยจนตนาการถงสงททำใหอารมณด พดเกยวกบความ รสกของตวเองและคนอนใหนอยลง ในขณะเดยวกนกแลกเปลยนความรสก กบผอนเพอใหไดรบความเหนอกเหนใจหรอการปลอบใจ ถาอารมณเสย เพราะเพอนรวมงานทำงานไมไดเรองกจะใชเวลาอยกบตวเองเพอใหมสมาธ กบความรสกในปจจบน อาจทำใหอารมณสงบลงดวยการคดถงเรองทเคย ไดรบความชวยเหลอจากเขา หรอหลงเลกงานอาจชวนเพอนไปดมและ ปลดปลอยความรสกในตอนนน

วธปรบความรสกดานสรรวทยา คอ “วธสรางการเปลยนแปลงปจจย ทางกายภาพเพอทำใหเกดการเปลยนแปลงของอารมณความรสก” เชน การ บรหารลมหายใจหรอการนงสมาธ การดรปภาพททำใหอารมณดขนหรอ ดมชาทชอบสกแกว

วธปรบความรสกดานพฤตกรรมคอ “วธเปลยนแปลงอารมณความรสก ผานการเคลอนไหวอยางกระตอรอรน” เชน ดหนงหรอฟงเพลง เดนเลน หรอออกกำลงกาย ทำกจกรรมทชวยใหอารมณดขน หรอจะพบปะกบคน ทมความกระตอรอรนเพอขอคำแนะนำหรอความชวยเหลอกได

ขณะทความรสกพลงพลาน สงเจอปนตาง ๆ จะลอยขนมาจนยากจะมอง เหนความรสกแทจรงซงซอนอยในจดทลกทสด แตกเปนธรรมดาทบางสง จะสงบลงเมอเวลาผานไป โคลนทลอยขนมาทำใหนำในแมนำขน แตเมอ เวลาผานไปโคลนกตกตะกอนลงสพนลาง เผยใหเหนภาพใตนำอยางชดเจน เราจงตองรอสกหนอย แมจะถกครอบงำดวยความรสกทรนแรงดงพาย จงรอใหเวลาผานไปสกครหรอแคหายใจลก ๆ สองสามครงเพอใหสงเจอปน ตกตะกอนเสยกอน แลวความรสกทแทจรงจะเผยโฉมหนาออกมา

เมอคนพบแลววา “สวตชทำใหใจสงบ” ทเหมาะสมกบตวเองคออะไร แลวสามารถกดปมหยดอารมณความรสกไวไดในยามทอารมณรอนเกนไป เราจะเปนอสระจากความรสกนน ซงชวยใหแยกแยะคำทตองพดและคำท ไมควรพด ตรวจสอบความตองการทซอนอยภายในความรสกของตนเอง และของอกฝายแลวเลอกใชคำพดใหเหมาะสมไดทสด

เมอสกครลกชายวย 5 ขวบของฉนตะโกนวา “เกลยดแม ไมชอบเลย” แลววงเขาไปในหองปดประตเสยงดงปง โวยวายเรองทไมยอมใหวงในหอง นงเลน ตอนนนฉนยงเหนอยจากดแลลกชายทปวยเปนหวดมาสองสามวน และเพงจะทำงานไดแคนดหนอย ความรสกอยในระดบปรม ๆ จะลน สญญาณเตอนสแดงกะพรบ แตฉนรออยพกหนง

“เอาเถอะ ลกชายยงไมหายหวดด วนนกไมไดนอนกลางวนดวย”หลงจากผานไป 5 นาท ความรสกทเดอดดาลกสงบลง ลกชายเปด

ประตหองออกมาวงเลนยมเหนฟนอยรอบ ๆ ไดเหนลกหวเราะ ความรสก ของคนเปนแมกลดลงไปอยระดบตนทนท ตอนนนเองทเราทงสองไดคนพบ “สวตชทำใหใจสงบ” ของตวเอง 1 แปลวา คมอแนะนำการปรบอารมณความรสก

Page 34: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

62 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 63คมยนนา

ขนท 4 “การแสดงออก” : จะแสดงความรสกออกมาเปนคำพดไดอยางไร

คราวนมาถงขนตอนการแสดงความรสกออกมาเปนวจนภาษาและ อวจนภาษา ประเดนหลกตรงนคอการไมทำลายความรสกดงเดมและตอง ถายทอดออกมาเปนคำพดทเหมาะสมและสอสารใหผฟงเขาใจได เชน พดวา “ฉนนอยใจ” แตตะคอกเสยงดงและชำเลองตามองอยางดราย แบบนไมใชการแสดงออกทเหมาะสมกบความรสกนอยใจ แตตองพดดวย นำเสยงไมพอใจและมองดวยสายตาทอยากใหรความในใจตางหาก

คนทแสดงความรสกไมเกงแมจะเปนความรสกนมนวลกอาจถายทอด ออกมาเปนคำพดททมแทงเหมอนเหลกปลายแหลมได แทนทจะพดวา “ขอบคณนะ เปนเพราะเธอแท ๆ” แลวยมให กลบพดวา “ระดบนใคร ๆ กทำไดไมใชเหรอ” โดยใชขออางวาเขน หรอแทนทจะพดงาย ๆ วา “ฉน รสกไมดมาก ๆ เลย ตอไปชวยระวงหนอยนะ” กลบพดวา “ถาเปนเธอ จะรสกดไหมละ”

การแสดงความรสกดงเดมออกมาอยางแมนยำนนหมายความวาอยางไร

ลองคดถงสถานการณทคณตองนำเสนอโครงการสำคญตอหนาลกคา แตกอนจะเรมกลบพบวารนนองคณลมใสเอกสารสำคญมาดวย แมสดทาย จะพอถไถงานใหเสรจได ทวาตลอดเวลาทนำเสนอโครงการกรสกไมดเลย ทงตกใจและกงวลใจ ในขณะเดยวกนกรสกเสยดายทไมไดตรวจสอบ เอกสารเองอกรอบ

แบบท 1“เธอมสตรเปลาเนย ไมรเหรอวาเปนเอกสารสำคญ มคนทลำบาก

เตรยมเอกสารชนนตงกคน เธอทำงานแบบนไดยงไง”

แบบท 2 “ไมเปนไร เรองแบบนเกดขนไดนา”

แบบท 3“ตกใจมาก เอกสารสำคญดวย แตไมไดเอามา ฉนใจแปวเลย เธอก

ตกใจเหมอนกนใชไหม แตตอไปจะใหเกดเหตการณแบบนอกไมไดนะ คงจะปลอยผานไปแบบนเฉย ๆ ไมได คราวหนากอนพบลกคา เราตองชวย กนตรวจดอกครง จะไดไมเกดเหตการณแบบนขนอก กอนมาพบลกคา เราตองชวยกนตรวจดอกครง ตางคนตางเชกนะ”

คนลกษณะแรกคอ “นำตก” คนกลมนเวลาอารมณไมดจะเกบไวในใจ ไมได ตองระบายออกมาถงจะโลงใจ พวกเขาคอนขางใชคำพดทอกฝาย ไดยนแลวตองถอยหน อาจมองไดวาเปนการระบายความรสกทมมาก จนเกนไปในลกษณะคำพดมากกวาจะเปนแคคำพดเฉย ๆ ทำใหผฟงไดรบ บาดแผลจากคำพดทเหมอนหนามแหลมจงถอยหาง

คนทมลกษณะแบบนำตกจะประเมนตวเองวาเปน “คนเจง ๆ ทไมคดเลก คดนอย” แตหากจะพดใหถกตองคอ พวกเขาขาดความสามารถในการ รบผดชอบตอความรสกของตวเอง รวมทงยงรบกวนความรสกของผอนอยาง ไมมขอบเขตอกดวย

คนลกษณะตอมาคอ “ทะเลสาบ” พวกเขาจะไมแสดงความรสกเทาไร นก เวลาโกรธหรอดใจกแสดงออกประมาณหนง คนรอบขางอาจมองวา เปนคนเกบตว ในทางตรงกนขาม คนลกษณะนมความอดทนและลกซง

อยางไรกตาม ทะเลสาบคอนำนงทอยรวมกน นำควรจะไหลและผสม ปนเปกนตามธรรมชาต นำทอยนง ๆ สดทายจะเนาเสย การละเลยความ รสกหรอเกบกดไวถอเปนการใชแรงงานความรสกในรปแบบหนง ไมม รานคาใดอยรอดไดดวยการอดทนใชแรงงานเปนเวลานานหรอก

คนลกษณะนกวาจะรตววาเรมมกลนไมดลอยขนมาจากสวนลกในใจ ของตนกหลงจากผานไปนานมากแลว ซงหากพดวา “ทนเอาแลวกน” “พดไปจะไดอะไร” แลวเกบกดความรสกไว วนหนงสงนนจะเตมเอออย ในใจจนลนทะลกออกมาโดยไมทนตงตว อาจทำใหโมโหและระเบดไดแมจะ เปนเพยงเหตการณเลก ๆ กตาม

Page 35: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

64 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 65คมยนนา

การอดกลนความรสกไวดเหมอนจะเปนผลดตอทงสองฝาย แตจะ ทำใหเกดความขดแยงทรนแรงยงขนเพราะอกฝายจะกลายเปนผรายโดยไมมโอกาสขอโทษหรออธบาย เราไมควรเกบกดความรสกไวแตควรรบร และแสดงออกมา ซงการแสดงความรสกในปรมาณและลกษณะทเหมาะสม กตองใชความกลาหาญพอสมควร

คนลกษณะสดทายคอ “กอกนำ” ซงสามารถเลอกอณหภมของนำไดวา ตองการอนหรอเยน ตอนไมใชกปดกอกไวเพอไมใหนำไหล ตอนจำเปน กเปดใชตามปรมาณทตองการ อกฝายไมจำเปนตองตกใจจากการโดน นำรอนลวกหรอนำเยนกระเดนใสอยางกะทนหน ทำใหอยดวยแลวสบายใจ คนทแสดงความรสกไดแมนยำเชนนจะรวธเลอกใชคำพดทตรงกบวตถ- ประสงค ไมเปดเผยความรสกมากเกนไป ไมบายเบยงหรอทำเปนไมรบร ถงความรสกทตองแกไข จะเหนวาคำพดและความรสกเขากนไดอยางด

เมอเราพฒนาขนและมทกษะในการแบงปนความรสกกบผอนไดอยาง เปนธรรมชาตแลว เราจะเหนอกเหนใจผอนและมทกษะในการชแนะแนวทาง เพอแกปญหาได

มคำศพททางจตวทยาทใชเรยกความสามารถในการปรบอารมณและ แสดงความรสกออกมาไดอยางเหมาะสมวา “ความฉลาดทางอารมณ (emotional intelligence)” ผทมความฉลาดทางอารมณสงจะควบคมอารมณ ของตนเองใหสงบลงและดำเนนบทสนทนาไปในทศทางทตรงกบวตถประสงค ได แนนอนวาไมใชเฉพาะความรสกของตวเองเทานน แตยงเขาใจความรสก ของผอนดวย รวมทงมความสามารถในการผกสมพนธทดเยยม

คนทมลกษณะแบบ “นำตก” ตองพฒนาความสามารถใหรบรความ รสกไดอยางแมนยำและควบคมได คนทมลกษณะแบบ “ทะเลสาบ” ตอง กลาเผชญหนากบความรสกและฝกแสดงออกใหชดเจน ความรสกไมใชขยะ ทนำไปทงได ไมใชทองคำทตองซอนไวนง ๆ ในตเซฟ แตเปนสงจำเปน ในชวตประจำวนทเสยกตองซอม และตองเปด - ปดเปนสบ ๆ ครงในหนงวน

เมอผานกระบวนการ “การเกดขน - การรบร - การเปนเจาของ - การ

แสดงออก” เรยบรอยแลว กนบวาความรสกทำหนาทไดอยางดและหายไป อยางหมดจด จงเรยกวาการทำใหสมบรณ คอการสงสารของตวเองใหแก ตวแทนหลกทางความรสก เพลดเพลนกบมนพอสมควรจนกวาจะพดไดตรง กบวตถประสงค และจากไปอยางเบกบานใจ ความรสกเปนสงทหากเรา ไมจดการดวยการบงคบ มนจะรจกจดการตวเอง

ฉนรบรความรสกของตวเองไดอยางไรฉนแยกแยะความรสกทแทจรงและไมจรงไดอยางไรตอนทเผชญหนากบความรสกทางลบ ฉนสงบลงไดอยางไรฉนรจกการใชคำพดทตรงกบความรสกและรวธพดอยางเหมาะสมหรอไม

Page 36: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

66 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 67คมยนนา

ความรสกคอของขวญ

เมอจดการกบความรสกได ความจรงใจและความเปนธรรมชาต จะแทรกซมอยในใจของเรา ความเคอะเขนและความกดดนหายไป สงผลให เราไมหลกหนความรสกตาง ๆ ทเกดขนระหวางการสนทนา ไมขดขวางหรอ โจมตอกฝายจนเกนเหต ไมพดสงทไมจำเปน การเปนเจาของความรสก นน ๆ ทำใหตวตนภายในและภายนอกเปนอนหนงอนเดยวกน สดทายคำพด เราจงเปยมไปดวยพลง

แนนอนวาเรายงสามารถโอบกอดความรสกของผอนไวไดอยางเตมใจ อกดวย ทำใหเราเขาใจความตองการของคนทยงจดการความรสกไมเกง สามารถรอคนทปรบความรสกไดยาก และเปนตวอยางใหแกคนทขาดทกษะ ในการแสดงออก การจดการความรสกไดอาจรวมถงการไมรสกในสงท ไมจำเปน หรอการไมแบกความรสกทมมากเกนไป จงพดคยกบคนอน ๆ ได อยางสบายใจกวาเมอกอน

คำพดของคนทจดการกบความรสกได“ฉนพลาดไปแลว ขอโทษจรง ๆ”

“นาอายจรงทฉนพดแบบนนออกไป ตอไปตองคดใหดเสยกอน”

“จ ๆ กขอใหชวย คงตกใจใชไหม”

“ขอโทษนะ คราวนคงทำตามทขอไมได”

“ยนดดวย ฉนดใจและอจฉาเธอจรง ๆ”

คำพดของคนทไมชำนาญเรองความรสก“ถาเปนเธอมนจะตางกนเหรอ”

“กรอยแลวยงตองใหพดอกเหรอไง”

“(ทำเปนไมเหนสหนาไมสบายใจของอกฝาย) ไมเปนไรใชไหม”

“ทำไมตองพดแบบนกบฉนคนเดยว”

“ดแลว แตสมยนรางวลแบบนนอะนะ...”

ชนดของความรสกมมากกวาทคดเรามาลองคนหาคำศพทตาง ๆ ทใชแสดงความรสกและเพลดเพลน

กบความรสกนน ๆ กนกอน จากนนตดปายชอใหกบความรสกทรบรได ตรวจสอบวามนจรงหรอปลอม ความรสกไหนเปนธรรมชาต ความรสกไหน ทำใหไมสบายใจ แลวตรวจสอบวาความรสกไหนททำใหเราทนไมได ความ รสกเปนของขวญทเราไดมาเปลา ๆ เพอใชดำรงชวตและเตบโต ซงถาเรา อยากใชมนในสภาพทแขงแรงดกคงตองใสใจมากสกหนอย ไมใชกระโดด เขาใสทนท แตคอย ๆ เรยนรและเปนเพอนกนไปตลอดชวต

หนงสอเลมหนงเขยนถงการจดการกบความละอายใจวา“คนทเชอวา ถาเราใชชวตแบบยงสด ๆ แลว ความจรงของชวตจะวง

ตามเราไมทน”หมายถงคนทเชอวา การแกปญหาโดยพงพาบางอยางจะทำใหความ

รสกหยดนงและหลกหนจากความรสกดานลบทไมตองการได อยางไรกตาม การพยายามยบยงประสบการณหรอความรสกดานลบจะทำใหประสบการณ ดานดเกยวกบความรก ความสข การเปนสวนหนง ความคดสรางสรรค และความเหนอกเหนใจ หยดนงไปดวย

“เราเลอกหยดเฉพาะความรสกใดความรสกหนงทเราไมตองการไมได ถาเราหยดความมด ความสวางกจะหยดตามไปดวย”

Page 37: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

68 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน

เราควรเปดใจสมผสกบความรสกหลากหลาย อยาลำเอยงเลอกเฉพาะ ความรสกใดความรสกหนง จงเปดหนาตางความรสกของเราใหกวาง ๆ เพราะแมวาเราจะปดหนาตางจนแนน หลบซอนจากผคนเพราะกลวจะถก ความรสกเขาคกคาม ความรสกกตามมาหาเราอยด ดงนน อยาหนมน แตจงยอมรบประสบการณตาง ๆ ทผานเขามาในชวตอยางเตมใจเถอะ

หากมความรสกใดทรบมอไดยาก เปนไปไดวาความรสกนนผกตดอย กบความทรงจำบางอยางของคณในอดตซงสงผลจนถงปจจบน หากพยายาม เทาไรกยงปรบความรสกไมได หรอไมอาจทำใหใจทเดอดดาลสงบได คง ถงเวลาสำรวจชดความคดในสมองตวเองกนแลว

เกยวกบชดความคด

Page 38: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

70 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 71คมยนนา

ชดความคดทสรางขนในสมอง

ในระหวางการสนทนา อาจมบางครงท “คำพดเรา” กบ “คำพดอกฝาย” ตางกนมากจนเกดความขดแยง ตอนแรกตงใจวาจะพดคยด ๆ แตโดยไมทน รตวเสยงกเรมดงขนตามอารมณ สงจำเปนในการแกไขสถานการณเชนน ใหไดอยางชาญฉลาดคอ “ความเขาใจเกยวกบชดความคดในสมอง” ทงน เพราะชดความคดและความรสกทพเศษของคนคนหนงนนพวพนกนอย เหมอนไจไหม

คนเราจะใหความหมายของเหตการณตาง ๆ ทไดประสบพบเจอในชวต แลวใหขอสรปดวยตวเอง นเปนทงความตงมนในการจะเขาใจโลกใหด ยงขนและเปนการเตรยมพรอมเพอปกปองตนเองดวย ประสบการณเฉพาะ สวนบคคลทเพมขนเรอย ๆ จะกลายเปน “ชดความคด” ทมอทธพลตอวธคด และวธพดของคนคนนน

ตวอยางเชน คนทถกเพอนสนทหกหลงกอาจมชดความคดวา “เชอใจ ใครไมได” ความสะเทอนใจอยางมากในตอนนนเปนบาดแผลทไมสามารถ รกษาไดจงประทบขอความเพอเตอนตวเองเอาไว และเมอมชดความคดวา “เชอใจใครไมได” อยกอนแลว แมอกฝายจะเปนคนทเชอใจไดจรง ๆ กไมได รบการยกเวน ทกครงทพบปะผอน ไดสนทนากนและตองพฒนาความ สมพนธ คนทมชดความคดนกพยายามตรวจสอบอยางหนกวา “คนคนน นาเชอใจหรอไม”

คนทไมไดรบคำชมเชยและการใหกำลงใจจากพอแมอยางเพยงพอ

ในวยเดกกอาจตองการการยอมรบจากผอนมากเปนพเศษ เพราะความ ตองการทางจตทไมไดรบการเตมเตมทำใหเกดชดความคดวา “ถาอยากเปน ทยอมรบกตองเปนคนเกง” “จะลมเหลวแมเพยงเลกนอยไมได” คนทตดอย กบความคดเชนนจะไมพงพอใจกบความสำเรจเลก ๆ นอย ๆ และใจแคบกบ ตวเอง รวมทงออนไหวตอคำพดและการประเมนจากผอนมากเกนไป เพราะเขาเชอมนวาตวเองตองทำทกอยางไดด จงมกหลกเลยงการสนทนา ทเปดเผยตวตน เพราะกงวลวา “เขาคดกบฉนอยางไรนะ” “พดแบบน ไดไหมนะ” ซงมความเปนไปไดสงทจะมความสมพนธไมมนคง

ทวาคนทยดตดกบชดความคดเชนนมกไมคอยรตว รวมทงไมรวา ชดความคดเหลานมาจากไหน และสรางความขดแยงไดอยางไร จงยนกราน ในสงทกำหนดไวและยอมรบความคดใหม ๆ ไมได ตลอดจนไมคดวาผอน ทมความคดตางจากตนเองจะรสกไมสบายใจเพราะ “ชดความคด” เฉพาะ ของตน เหมอนการใสแวนตาเปนเวลานานจนไมรสกวาตวเองใสแวนตาอย

โครงสรางของชดความคดA - B - C

Accident - Belief - Consequence

เหตการณ - ความเชอ (ชดความคด) - การตอบสนอง

แมเปนสถานการณเดยวกน แตคนเราตอบสนองทางภาษา ทางกาย

และทางใจแตกตางกนเนองจากแตละคนมชดความคดของตวเองซงสงผล

ใหผลลพธของการสนทนาแตกตางกนไปดวย

หากลองฟงคำพดของคนทเนนยำหรอยดตดกบบางสงอยางละเอยด กจะพบกบชดความคดเฉพาะทครอบงำคนคนนน ตอไปนคอคำตอบของ พนกงานธรรมดา ๆ 4 คน สำหรบคำถามวา “สงสำคญทสดททำใหชวต การทำงานของคณเปนไปดวยดคออะไร”

Page 39: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

72 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 73คมยนนา

พนกงาน ก“ทำงานบรษทมาเกอบ 10 ป ฉนคดวาความสมพนธกบผอนเปน

เรองทสำคญทสด เพราะไมวาจะมความสามารถมากขนาดไหน ถาความ สมพนธกบผอนไมดกอยยาก ในทางตรงขาม เวลาทงานมปญหา ถามคน ชวยเรากจะผานวกฤตนนไปได สดทายกคนนแหละทเหลออย”

พนกงาน ข“ฉนไมคดแบบนนนะ ความสมพนธกบผอนเปนเรองสำคญกจรง แต

ความสามารถตางหากทสำคญกวา คนทฉนไมชอบมากทสดคอคนดแต ไรความสามารถ คนรอบขางอาจมองวาเขาด แตคนททำงานดวยตองเหนอย ถอเปนความเสยหายนะ บรษทคอสถานททำงานไมใชเหรอ”

พนกงาน ค“ฉนคดวาทศนคตสำคญทสด ความสามารถนนเมอเวลาผานไปกคอย ๆ

พฒนาขนเอง แตการเปลยนความตงใจไมใชเรองงาย คนทตงใจทำงาน แมลมเหลวกคดวาจะลองทำใหมอกครง ทำใหอดทนตอชวตการทำงาน ทยากลำบากได”

พนกงาน ง“แนวความคดเรองการทำงานเปลยนไปแลวนะ นไมใชยคทจะหยดอย

กบทใดทหนง การพฒนาและดแลตวเองจงสำคญทสด เราตองเรยนรอยาง ไมสนสดเพอเพมมลคาตวเอง”

พนกงานทงสคนเปนเพอนรวมงานกนทมประสบการณการทำงาน คลายคลงกน ทวาชดความคดทแตละคนใชเพอจะไดมชวตการทำงานทดนน แตกตางกน คนแรกเนนเรอง “ความสมพนธ” เขามองวาคนเปนสงสำคญ ทจะเหลออย คนทสองคดวา “ความสามารถ” เปนสงสำคญ เขามองวาการ ทำงานไมเกงนนเปนความเสยหาย คนทสามเลอก “ทศนคต” เพราะมองวา

ถาไมมความตงใจจรงและความออนนอมกทำงานใหญใหสำเรจไมได คน สดทายเนนเรอง “การพฒนาตวเอง” โดยมองวาการเรยนรคอทางรอดเดยว ทามกลางการเปลยนแปลง

สาเหตททงสคนตอบคำถามเดยวกนไดแตกตางกนเชนนเปนเพราะ เรองราวเฉพาะสวนบคคลทสรางชดความคดหรอมมมองเฉพาะของแตละคน นนแตกตางกน เขาอาจเคยเหนคนทตองลำบากอยางมากเพราะความ สมพนธกบผอน หรอเพราะเพอนรวมงานทไรความสามารถ ตองเหนอยใจ เพราะคนทมทศนคตไมด หรอเปนคนทภกดกบบรษทแลวถกหกหลง ผล ของเหตการณทไมวาจะดหรอแย ใหญหรอเลก หรอเหตการณเฉพาะท ไมวาจะสำคญมากหรอนอยไดฝงแนนอยในใจพวกเขา และคอย ๆ กลาย เปน “ความจรงทไมตองสงสย”

ชดความคดของพวกเขาสงผลกระทบโดยตรงตอความสมพนธระหวาง

คนใกลชดและการสนทนาในชวตประจำวน คนแรกจะใหความสำคญกบ “ความสมพนธ” เปนพเศษ และอาจแสดงทาทรนแรงตอคนทไมสนใจเรอง ความสมพนธหรอคนทสนใจแตผลกำไรและไมชวยเหลองานของผอน

“น ใชชวตการทำงานแบบนไมได สดทายสงทเหลออยคอคน เราควร ทำงานและใสใจคนรอบขางดวย”

“จะมาบรษทเพอทำเฉพาะงานของตวเองไดยงไง ตองชวยกนส”เปนไปไดสงทเขาจะพดแบบนคนทสอง ใหความสำคญเรอง “ความสามารถ” เปนอนดบแรก จงอาจ

ทนไมไดหากเจอรนนองทไมพยายามพฒนาความสามารถของตวเอง คนท ไมพยายามไตเตาขนไปอยในจดทสงกวา หรอเพอนรวมงานทไมสรางผลงาน และอาจพดแบบนบอย ๆ

“ความตงใจใคร ๆ กม วดกนทความสามารถดกวา”“ทำไดแคนกพอใจแลวเหรอ”คนทสามอาจใหโอกาสแกคนทยงมความสามารถไมพอ แตจะแสดง

ทาทตอตานคนททศนคตไมดอยางรนแรง เพราะมองวาทศนคตเปนตว

Page 40: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

74 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 75คมยนนา

บงบอกทกสงทกอยาง ความผดพลาดใดทเกยวของกบเรองทศนคต จง ไมใชเรองทจะปลอยผานเฉย ๆ ได

“ทศนคตตองด ผลลพธถงจะด ตองมาถงกอนเวลาเรมงาน 30 นาท ถงทประชมกอนเวลา 5 นาท ตองแสดงใหเหนทาทเตรยมพรอมตอทกเรอง”

“เธอมทศนคตตอการเรยนรแบบนเหรอ ดแคนฉนกรแลววาเธอเปนคน ยงไง”

คนสดทาย อาจอยในบทบาททลกซงประมาณหนง โดยอาจสอนรนนอง วา “บรษทเปนสถานททอยเพยงชวคราว ตองรจกพฒนาความสามารถ ในการทำงานใหดขนและเตรยมพรอมเพออนาคตส ไมมใครคอยรบผดชอบ ชวตเธอหรอกนะ”

ถาทงสคนทำงานอยในทมเดยวกนกคงเลอกวธการทำงานตามชด ความคดของตนเองและประเมนคนอน ๆ ตามนนดวย ความแตกตางของ แตละคนจะชดเจนยงขนอก เวลาแลกเปลยนความคดเหนกอาจขนเสยง ใสกน การจะรกษาบรรยากาศการทำงานของทมและประสทธภาพของ กระบวนการทำงาน ตลอดจนระดบของผลงานจงอยทวาทกคนในทมเคารพ ชดความคดของกนและกนมากนอยเพยงใด ถาตางคนตางแสรงทำเปนไมร หรอไมสนใจไยดชดความคดของผอนเลย กคงไดยนคำวา “เพราะคนนแหละ ทำงานไมไดกนพอด”

ความแตกตางของชดความคดทำใหเกดความเขาใจผดฉนเคยทำโปรเจกตของบรษทรวมกบผเชยวชาญสองคนตอเนองกน

ประมาณ 3 เดอน ซงแตละคนแสดงลกษณะเฉพาะตนอยางชดเจนตงแต การประชมครงแรก

ก เปนคนเปดเผยและชอบเขาสงคม เขามกใชบทสนทนาเพอเพมความ สนทสนมกอนพดเขาเรอง และแสดงความสนใจผอนอยางกระตอรอรน สวน ข เปนคนชอบเกบตวซงมแนวความคดตรงขามกบ ก โดยเขาจะแสดง สหนาลำบากใจตอคำถามสวนตว ตองการรกษาระยะหาง เกบอารมณ

และมงเนนทการสนทนาเกยวกบงานหลงจากพบกนครงแรก พวกเรามประชมแบบออนไลนกนอกสองสาม

ครง พอดำเนนงานไปไดครงทางกเรมชาลง เพราะเกดปญหาทแกไขยาก และเราตองตดสนใจเรองสำคญ ในเวลานนพวกเราพดคยกนเชนน

ข : ใคร ๆ กลำบากกนทงนน เราตองคยเรองสวนตวกนตอนนดวย เหรอ

ก : อะไรนะคะ เออ ไมใชคะ ฉนแคอยากเลาสถานการณใหฟงข : ตางคนกตางยง วนนแคแบงงานกนใหชดเจนกอนแลวจบประชม

กนเถอะก : คะ…ไดคะ

แลวการประชมกจบลงแบบงง ๆ วนนน ก โทร.มาหาฉน เลาวาเขา นอยใจท ข เยนชาและไมเหนใจกนขนาดน คนททำงานดวยกลำบาก วนตอมา ข กโทร.มาหาฉนแลวบนวา ก แสดงความรสกสวนตวมาก เกนไป ทำใหไมมสมาธและทำงานยากขน ฉนตองพดแทนคนทงสอง จนเหนอย ทวาการเปนคนกลางทพยายามจะปรบปรงความสมพนธนน ไมไดผลเลยแมแตนอย ก นอยใจทไมเขาขางเขา สวน ข กบอกวารสก ไมสบายใจทฉนมจดยนไมชดเจน สวนฉนกนอยใจททงสองคนไมรบรถง ความพยายามของฉน จงพดแบบเคอง ๆ

ทงสามคนเปนผเชยวชาญทมความรในสาขาของตนเองเปนอยางด ทกคนทำเตมทเพอเปาหมายอยางไมตองสงสย แตทกครงทคยกนกมกเกด ความเขาใจผดไมมากกนอย เหลอไวเพยงผลลพธทนาเสยดาย ภายหลง ฉนจงเขาใจวา กอนเรมทำงานจะตองมเวลาใหแตละคนตรวจสอบและเขาใจ ชดความคดของกนและกนวาแตกตางกนมากนอยแคไหน

“ฉนชอบพดเรองทไมสำคญ เพราะคดวาถาเราสนทกน งานจะดำเนน ไปไดดวยด แตถารสกไมสะดวกใจกบอกไดนะคะ ฉนคดวาเราแกปญหาน ไดดวยการพดคยกนคะ”

“ขอบคณทอธบายคะ แตสำหรบฉน ถางานยงไมเรยบรอยกจะออนไหว

Page 41: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

76 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 77คมยนนา

และหงดหงดงาย เราควรแบงงานและกำหนดตารางงานใหเรยบรอยกอน ดไหมคะ”

“ฉนไมสบายใจทบรรยากาศในการประชมแยลงทกครง เพราะจะคดวา ‘ฉนตองทำอะไรเพมอกหรอเปลา’ ถาเราตางยอมรบความแตกตางในวธการ ทำงานของแตละคนได แลวสอสารกนใหชดเจนกคงด”

ถาเราไดอธบายชดความคดของกนและกนเชนนกอนจะเปนอยางไร แตความจรงเราไมไดมโอกาสนน และไดแตคดวาอกฝายอาจไมเขาใจและ ไมมความสามารถ จนสญเสยความเหนอกเหนใจซงกนและกน และทำให เกดความขดแยงมากขน

เนองจาก ก มชดความคดวา “ความสมพนธทใกลชดสรางผลงาน ทด” จงแบงปนแมเรองราวเลก ๆ นอย ๆ และอยากไดรบความเหนใจ ทวา ข กลบมองวาอกฝายพดมากและจดจอกบงานไมได เมอ ข มชดความคด วา “วธการทำงานทมประสทธภาพจะทำใหผลงานดขน” จงไมสบายใจ ถาไมไดกำหนดตารางการทำงานและไมบรหารจดการเวลา ข ในมมมอง ของ ก จงเปนคนทเครงครดในกฎจนนาอดอด เปนคนไมมความเปน มนษยทไมอยากพบเจออก และฉนทพยายามรกษาชดความคดของตวเอง วา “ตองเปนคนด” จงอยขางทงสองฝายและพยายามมากเกนจำเปน แนนอนวาฉนคงไมสามารถพดสงทอยในใจไดทงหมด ก และ ข จงรสกวา ฉนเปนเหมอนกงกาทเปลยนสไปมา

เรองแบบนเกดขนนบครงไมถวนในชวตประจำวน ไมวาจะเปนเจานาย ทเขาใจยาก เพอนรวมงานทคอยยวโมโห รนนองททำใหตองบนบอย ๆ แตนนหมายความวาเรากำลงมองและวเคราะหคนอน ๆ ผานชดความคด เฉพาะของตน ดงนน หากเราไมยอมรบความแตกตางระหวางชดความคด ของแตละคนและบนวา “จะบาตายเพราะเขา” ทายทสดเราจะโจมต อกฝายวา “ฉนไมเขาใจเธอเลย” โดยยดตดวาตวเองถกและอกฝายผด และถาเปนไปไดกอยากแกไขความคดของคนเหลานน

อยางไรกตาม กวาคนคนหนงจะสรางชดความคดหนงไดนนใชเวลานาน

ทเดยว จงเปนเรองยากทจะทำใหความแตกตางระหวางชดความคดของ แตละคนนอยลงดวยคำพดเพยงไมกคำ แมจะเปนพนองแท ๆ แมจะอาศย อยดวยกน หรอแมจะอธบายดวยเหตผลอยางเพยงพอแลวกตาม การจะ ทำใหความคดทสวนทางมาเปนสบ ๆ ปเขากนไดทนทนนไมใชเรองงายเลย การเปลยนแปลงชดความคดของใครคนหนงดวยคำพดจงยากพอ ๆ กบการ ยายภเขาทงลก

ถงกระนนเรากยงคดผดวาจะเปลยนความคดของคนใกลตวไดงาย ๆ ถาอกฝายเมนเฉย เรากยงดงดน ถาอกฝายปฏเสธ เรากเรมฟาดฟนเพอ รกษาชดความคดของตนเองไว ในสถานการณเชนน ถาเปนการพดคย อยางเดยวกอาจทะเลาะกนวา “พอเถอะ คยกบเธอแลวฉนจะบา หยดพด เลย”

ความแตกตางของชดความคดทเหนไดงายทสดระหวางพอแมกบลกคอ“อะไรทฉนไมไดทำ แกกตองทำแทนส” กบ “ถงเราจะเปนครอบครว แต

ตางคนกมชวตของตวเองนะ”

“แกตองหาอาชพทมนคง” กบ “ขอทำงานทอยากทำเถอะ”

สวนความแตกตางของชดความคดระหวางสามภรรยาคอ“หนาทของผชายกบผหญงไมเหมอนกน” กบ “สมยนเขาแบงแยกชายหญง

กนทไหน”

“เปนสามภรรยากนกตองพดคยกนทกเรอง” กบ “ถงจะเปนสามภรรยากน

กตองยอมรบในอสระของกนและกน”

หากลองสงเกตบทสนทนาของคนรอบ ๆ ตวกอาจพบสถานการณทชด ความคดของแตละคนกำลงทะเลาะกนอยางรนแรง ดงน

“ชวตแตงงานด มความสข คอทสดแลว” กบ “ประสบความสำเรจเรองงาน

คอดทสด”

“ตองมเงนจงจะไมถกมองขาม” กบ “มเงนแลวยงไง ตองสบายใจตางหาก”

Page 42: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

78 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 79คมยนนา

“สงสำคญคอการทำอยางเตมท” กบ “คำตอบอยทผลลพธ”

“จะทำงานทสนก” กบ “ตองทำงานทไดคาตอบแทนสง”

“ฉนตองมความสขกอน” กบ “ความสขของครอบครวมากอน”

เรากำลงยดตดอยกบชดความคดบางอยางและสรางความขดแยงกบ คนใกลตวอยหรอเปลา

แตละคนมชดความคดแตกตางกน ถงกระนน ถาเราอยากใสความ เปนมนษยในคำพดกตองถามตวเองกอนวา คำทเราใชบอย ๆ คำทเรามก พดซำ ๆ กบคนรอบขางคออะไร เวลาทเราสนทนากบผอน คำทบางครง ฟงเขาใจยาก คำทอดไมไดจนตองพดบอย ๆ คำททำใหเราหวนไหวหรอ เดอดดาล คำทมกทำใหเกดความคดเหนทไมตรงกนคออะไร คำพดเหลาน จะซอนชดความคดของคณเอาไว

ทงฉนและเธอตางกเปนคนทดใชได

เราตางมประสบการณปะทะชดความคดกบคนอนบอย ๆ ทงในหอง นงเลน ออฟฟศหองประชม หรอโตะเหลา ตงแตความแตกตางเรองความ ชอบและรสนยม ไปจนถงคานยมและความเชอ ทงเรองเลกและเรองใหญ ซงเวลาเกดความขดแยงคนทวไปจะมทาท 2 แบบ ดงน

• เมนเฉย• บงคบ

เมอโนมนาวใจสองสามครงแลวไมเกดประโยชนกเมนเฉย ซงนไมใชการ ยอมรบ แตเปนการคดวา “เธอกเปนเสยอยางน” “เธอคงไมเขาใจหรอก” และทำใหการสนทนาดำเนนตอไปไมได อาจคดในใจวา “คอยดเถอะวา ใครกนแนทพดถก”

ในทางตรงขาม การบงคบ คอการพยายามยดเยยดเพอยนยนวา ความคดของตวเองถก ไมสนใจวาอกฝายจะมเหตผลอะไรหรอพรอมจะ รบฟงความคดเหนของตนหรอเปลา สงสำคญเพยงอยางเดยวคอความ คดเหนของตวเองตองบรรลเปาหมาย

ในทางกลบกน คนทชามคำพดใหญรวาในชดความคดของคนคนหนง มเหตผลเฉพาะของคนคนนนเวลาไดยนความคดเหนทตางไปจากของตน กไมลมเลกการสนทนางาย ๆ แตจะพยายามคนหาชดความคดของอกฝาย

Page 43: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

80 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 81คมยนนา

เสยกอน พวกเขาจงมทาทตอชดความคดทแตกตางจากตนดงน

• ตงคำถาม• ยอมรบ

ในชดความคดของคนคนหนงยอมมทมาและเหตผลมากเพยงพอ ดงนนในเมอเรายงไมเคยไดลองใชชวตเปนเขา เรากไมอาจวจารณคณคา ของชดความคดนนได คนทชามคำพดใหญจงยอมรบ “ชองวางทไมอาจ แคบลง” นโดยปรยาย พวกเขารวาถาอยากใหการสนทนาดำเนนตอไป จะ ตองสนใจกอนวาชดความคดของอกฝายคออะไร เหตผลททำใหคดเชนนน คออะไร รวมทงจำไววาถาไมไดลองเขาไปอยในโลกของอกฝายแลวกไมม คำพดใดทจะสามารถโนมนาวใจคนคนนนได โดยมกใชคำถามเหลาน

“อะไรคอเหตผลททำใหคดเชนนน”“มสาเหตทเปนรปธรรมหรอไม”“เกณฑทคณใชในการตดสนใจคออะไร”หลงจากฟงเรองราวเบองลกผานคำถามตาง ๆ แลว แมจะไมเหนดวย

แตกรสกสบายใจทจะยอมรบความคดของอกฝาย ตอใหไมอาจพดวา “ฉน คดอยางนนเหมอนกน” แตกยอมรบวา “เขามเหตผลอยางนนเอง” “จดท เธออยอาจทำใหเธอคดแบบนน” ยอมรบวาคนอนมชดความคดของเขา เหมอนทเรากมชดความคดของตวเอง ดงนน แมจะพดในสงทตวเองคด กไมบงคบอกฝาย หรอแมจะใหคำแนะนำแตกไมยดเยยด

แตถาเรายงมความคดวา การตดสนใจหรอการเลอกของตวเองนนถก การตดสนใจของผอนตางหากทไมดพอ กคงเปนเรองยากทจะเปดใจให ชดความคดของคนอน ถาเรายงเมนเฉยวา “เธอยงหางไกลจากฉนเยอะ” แมจะใชคำถามดานบนกไมมอะไรตางจากเดม

ถาอยากใหชามคำพดมพนทเพยงพอไวใสคำพดของผอน เราตอง ไมยดตดกบชดความคดชดใดชดหนงและเปนอสระจากมน ตองเขาใจวา

แมจะเสนอความคดเหนของตนเองอยางเชอมนแลว ความคดเหนนนอาจ ถกวเคราะหไปตามมมมองของแตละคน มนอาจเปนอญมณมคาสำหรบ เรา แตกลบเปนกอนหนสำหรบผอนกได อกทงตองยอมรบวาอาจเกด สถานการณทตรงขามกนได เราจงจะลดชองวางจากความแตกตางและ ประนประนอมความขดแยงนนได

แนนอนวาความแตกตางสรางความขดแยง เราไมสามารถหลกหน สงนไดจนกวาจะถงวนตาย แตความแตกตางของชดความคดจำนวนมาก ทเราตองเผชญ ทายทสดแลวมนไมใชเรอง “ความเดนหรอความดอย ในความเปนมนษย แตเปนความแตกตางของ “ประสบการณและชด ความคด” หากเขาใจไดเชนนหวใจของเรากจะออนโยนขนอกมาก

ทฤษฎการวเคราะหการตดตอสมพนธ (Transactional Analysis) อธบายวาวธการทคนเราปฏบตตอผอนแบงไดเปน วธ OK กบวธ NOT OK วธ OK คอการมแนวคดวา อกฝายเองกปรารถนาจะไดรบความเขาใจ อยากทำใหดและเตมทเชนกน กลาวคอ คดวาอกฝายกเปน “คนทดใชได” ในทางตรงขาม วธ NOT OK คอการอางเหตผลทไมสามารถยอมรบได มทาทเฉอยชาและขเกยจ มองวาอกฝายไรความสามารถและไรพลงทจะ ทำใหสำเรจได กลาวคอ กำหนดวาอกฝายเปน “คนไมคอยด” ไวลวงหนา และมองวาเปนเรองธรรมดาทคนสวนใหญจะมองตวเองดวยวธ OK และ มองอกฝายดวยวธ NOT OK

“เธอจะทำไดเหรอ”“ทงหมดเปนเพราะเธอ”“นกแลววาตองเปนแบบน”“เดมทเขากเปนแบบนแหละ”“จะมอะไรเปลยนไปเหรอ”

Page 44: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

82 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 83คมยนนา

คนทมทศนคตแบบนจะเชอมนในประสบการณและความรของตวเอง มากเกนไป และไมสงสยเกยวกบสงเหลานนเลย พวกเขาตอบสนองตอ ชดความคดอนวาเปนเรองไรสาระ จงไมถามและไมฟง หรอไมกตงคำถาม ทนำไปสคำตอบทกำหนดไวแลวหรอเปนคำถามทดสอบเพอยดเยยดความ คดของตวเอง ตรงกนขาม คนทมองอกฝายดวยวธ OK จะใชคำพดเหลาน บอย ๆ

“เธอคงอยากทำใหด คงชำใจแยเลย”“มงานอะไรทเราตองรบผดชอบรวมกนบาง”“เธออยากลองทำอะไรละ”“เธอคงมเหตผลบางอยาง บอกฉนไดไหม”“ใหฉนชวยอะไรด”

ทงคณและคนอนตางสรางชดความคดเฉพาะของตวเองเพอทจะขาม ผานสถานการณทยากลำบากและเอาตวรอดรวมทงเพอจะไดไมทำผดซำ ซงอาจยงไมดพอและดไมเหมาะสมในสายตาคนอน แตกไมใชเรองท พวกเขาจะตำหนหรอตอวาอยางรนแรง

การเปนคนทดขนกวาเมอวานไมไดหมายความวาเรากำลงจะเปนคน ทสมบรณแบบ แตหมายความวาใหเราใชเวลาอยกบวธ OK มากกวาจะ หลงทางอยกบวธ NOT OK

เราจงควรสนทสนมกบคนทมชดความคดหลากหลายและทำลายอคต ตวเองทละนด อยากลวทจะเรมตน สนกกบ “ความหลากหลาย” ทอย ดานหลง “ความไมสะดวกใจ” อานหนงสอหลาย ๆ เลมทชวยเปดมมมอง ใหม ๆ สงเหลานจะชวยใหเราพยกหนายอมรบวา “ทงฉนและเธอตางก เปนคนทดใชได” ซงเปนปจจยททำใหชามคำพดของเราใหญขนดวย

ไมวาอยางไรกไมอาจเขาใจ

บางครงเราอาจรสกวาชดความคดของอกฝายแปลกประหลาด เชน “ตองทำขนาดนนเลยหรอ” หรอ “ทำไดแคนนเองหรอ” แตถารวาอกฝาย มเหตจำเปนทตองทำเชนนน ใจของเรากผอนคลายขน

ฉนขอเลาถงเรองราวประทบใจจากการอานหนงสอเลมหนง ซงเปน เรองจรงทเกดขนในสหรฐอเมรกา

ณ ดานเกบเงน ชายคนหนงจายคาผานทางใหรถคนตอไป เมอ รถคนหลงรวา “รถคนหนาไดจายคาผานทางใหแลว” คนขบรถคนหลง กไมลงเลทจะจายคาผานทางใหรถคนตอไปดวย และเปนแบบนตอไปเรอย ๆ อยนานทเดยว

คนรจกของฉนไดฟงเรองนกลองทำตาม ณ ดานเกบเงนแหงหนงแถว ๆ เมองยงอน เขาจายคาผานทางใหรถคนตอไปพลางลนวารถคนตอไปจะทำ ตามเขาแบบในหนงสอไหม และเรองราวนจะกลายเปนเรองราวด ๆ ททำให ใจอบอนไดเหมอนกนหรอเปลา หลงจากเขาจายคาผานทางใหรถคนหลง แลวเขากขบรถตอไป ทนใดนน รถทเพงออกมาจากดานเกบเงนกบบแตร และขบไลตามรถของเขา สงสญญาณคลายจะบอกใหเขาลดความเรวเพราะ มเรองจะคย เมอถงจงหวะทความเรวรถของเขาชาลงจนรถคนหลงตามทน รถคนนนสงสญญาณมอใหเขาลดกระจกลง เมอเขายมและลดกระจกลง คนขบรถคนนนกตะโกนใสวา

Page 45: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

84 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 85คมยนนา

“เฮย แกเปนใคร มาจายเงนแทนฉนทำไม มาอวดรวยอะไรแถวนวะ”

วนาททเขาจายคาผานทางจำนวน 900 วอนแทนรถคนนน เขาได กลายเปนคนไมดทอวดรวยทนท เขาตกใจจงขอโทษและขบหนออกมา แตกขบรถตอไปดวยความรสกไมดและรสกวามนไมยตธรรมเลย

เราไมรเลยวาคนขบรถทตะโกนดาเพอนของฉนนนเขาเปนคนอารมณ รายตงแตเกดหรอเปลา หรอบงเอญวนนนเขามเรองเหนอยใจจงปรบอารมณ ไมคอยได แตเราพอจะคาดเดาชดความคดไดจากคำพดอกฝาย

เขาคนนนอาจเคยมบาดแผลลกในใจเรองเงน หรอเสยความเคารพ ในตนเองจากการทไดรบความชวยเหลอจากผอน ทำใหเขาบนทกความคด วา “ถาไมมเงนจะถกมองขาม” “การรบความชวยเหลอเปนเรองนาอบอาย” ไวลก ๆ ในหวสมอง ทกครงทเจอเหตการณทเกยวของกบชดความคดนกจะ โกรธมากกวาปกต

ชดความคดทสงผลใหความสมพนธหางเหนนนมจำนวนมาก คนทโยน

ความผดใหผอนไดทกเรองนนจะทำใหตวเองนาสงสารและเปนผรบเคราะห ในทกสถานการณ เขาจะใชเวลาทมคาไปกบการวจารณและกลาวโทษคนอน ในขณะเดยวกนกมวแตยดตดกบชดความคดวา “ฉนมความสามารถ ไมมากพอ ทำอะไรไมไดสกอยาง” จนมแตจะกาวถอยหลงแลวพงพาคนอน อยางเดยว

เมอเปนเชนนน บางคนจะกงวลใจตลอดเวลาและไมขยบตวไปไหน เพราะคดวา “โลกนอนตราย เราตองระวงตวใหด”

บางคนกไมสามารถกาวเดนอยางฉบไวเมอตองเรมตนทำอะไรสกอยาง ทงยงทกขใจเพราะความกดดนตวเองจากการมชดความคดวา “ตองชนะ เทานน การแพคอความลมเหลว”

บางคนโมโหมากเพราะรนนองไมทกทาย ทงทจรง ๆ อกฝายอาจจะแค ไมทนเหนหรอตาไมคอยด ถาเขาใสอารมณโดยไมดตามาตาเรอวา “แก ไมสนใจฉนเหรอ” คงมาจากการใชชดความคดเกยวกบ “การปฏเสธ” อยาง

ผด ๆ คนทโมโหหรอสนหวงอยางรนแรงวา “บรษทแบบนตองลาออก” ตอน

ทรายงานของตวเองถกปฏเสธกเชนกน เขาไมสามารถยอมรบสงทเกดขนวา เปนเพยง “เหตการณหนง” แตรบรวาเปน “การปฏเสธ” ทำใหปลดปลอย อารมณออกมามากเกนควร สงผลใหทงตวเองและอกฝายตางกไดรบ บาดแผล

การไมพยายามสรางสมพนธภาพทดกบผอน จดจำไดแตเรองทคนอน ๆ กนขนมหรอไปดมเหลากนโดยไมชวนเรา ยงบางคนมชดความคดวา “ไมม ใครชอบฉนจรง” ดวย จะทำใหความสมพนธยงหางเหนและโดดเดยวมากขน เรอย ๆ

หากคนรอบขางคณมชดความคดทไมสมเหตสมผลเชนน คณอาจ ทะเลาะกบอกฝายหรอพยายามโนมนาวใจแลวถกเมนเฉยได อยางไรกตาม เราไมอาจหลกเลยงทจะไมพบกบคนเหลานตลอดชวต นอกจากนเราเอง ยงอาจเปนคนผดปกตสำหรบคนอนกได

ชดความคดของฉน ชดความคดของเธอ

เรองนเกดขนในรานกาแฟแหงหนง ขณะทฉนกำลงนงเขยนตนฉบบ มครกวยกลางคนเดนเขามานงทโตะขาง ๆ แลวเสยงของทงคกดงขนเรอย ๆ จนฉนไดยน “คำพด” ของพวกเขา

“ทรก เราคงปลอยลกคนรองไวแบบนไมไดหรอกใชไหม”“ลกคนรองเหรอ มเรองอะไร”“กเขาเขาสงคมไมคอยเปน ไมเหมอนเดก ม.1 ทว ๆ ไป”“โอย เดกผชายกอยางนแหละ”“คณพดแบบนอกแลว บอกแลวไงวามนไมเกยวกน เขาไมมเพอนมา

ตงแตประถมแลวนะ”“กนสยเขาเปนอยางนนจะทำยงไงไดละ มนกแคระยะหนงเทานนแหละ

Page 46: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

86 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 87คมยนนา

ไมใชปญหาใหญหรอก เธอคดมากไปเอง”“นไมใชเรองของคนอนนะ อยางนอยพอแมกตองพยายามทำอะไร

บางส”

ผหญงคดวาลกชายคนรองของเธอมปญหาเรองการเขาสงคม เธอจง อยากชวนสามหาวธแกไข สวนสามทไดฟงคำพดเหลานนกปฏเสธวาไมใช เรองใหญโต บอกภรรยาวาอยาตนตระหนก เมอเวลาผานไป เสยงของ ผหญงเรมดงขน และเสยงของผชายคอยตำลง จากนนผหญงคงโมโห ขนมาจงลกจากเกาอ แลวพดกบสามเสยงดงจนคนแถวนนนาจะไดยนกน หมดวา

“คณนแปลกจรง ๆ ลกคงเหมอนคณนนแหละ ถงไมอยากรบคำปรกษา กนทงค”

ความจรงแลวสามไมทนรบรถงอารมณของภรรยาตงแตแรก เธอกำลง หงดหงดและกระสบกระสาย สวนเขานงจมโซฟาตลอดการสนทนาดวย ทาทไมสนใจเรองสำคญทภรรยากำลงพด และพดตามความคดเหนตวเอง เทานน ซงดเหมอนเปน “การเมนเฉยททำมานานจนชน” เมอภรรยาเหนทาท เชนนนจงยงโมโหเขาไปใหญ

แนนอนวาฝายภรรยากพดแตความคดของตวเองเชนกนและมคำตอบ ทเธอกำหนดไวแลว เมอสามไมเหนดวยกบความคดเหนของตน จงมองวา สามเปน “พอทเหนแกตวและไมมทกษะการเขาสงคม” โดยไมพยายาม คนหาสาเหตททำใหสามเธอมชดความคดเชนน

ฉนคนพบชดความคดทแตกตางกนในคำพดของทงค ภรรยาคดวา ความสมพนธระหวางเพอนวยเดยวกนเปนสงสำคญ เธอเชอวาการทลกชาย เขากบเพอนเยอะ ๆ ไดอยางดเปนหลกฐานวาเขากำลงมพฒนาการทด แตคงเพราะสามนนเปนคนพดนอยและเกบตวเมอเทยบกบภรรยา จงมอง วาความแตกตางของรสนยมสวนบคคลเปนเรองสำคญกวา ทงคพดแต

มมมองของตวเองซำ ๆ และไมสนใจชดความคดของอกฝาย ในบทสนทนา ของพวกเขาไมมคำถาม สวนความรสกทจะ “พยายามไปดวยกนเพอสราง ทกษะเขาสงคมใหลกชาย” กอาจหายไปตงแตตอนเดนเขามาในรานกาแฟ แลว ทายทสดบทสนทนาของพวกเขากจบลงดวยการวจารณและปกปอง ตวเอง พวกเขาไมสามารถหาวธแกปญหาใหลกชายคนรองได และไมได ใหกำลงใจกนและกนวาการเลยงลกเปนเรองยากแคไหน ไดแตยนยนวา “ทผานมาฉนเหงาแคไหนทอยกบคนทไมเขาใจกนเลย”

หากตองการใหอกฝายเปน “ศตร” คณสามารถทำไดโดยเพยงแค ดงดนในชดความคดของตวเอง ในทางกลบกน หากตองการการสนทนา อยางมวฒภาวะ คณตองยอมรบความแตกตางของชดความคดทแตละคน ม และไมมองวาความแตกตางนนเปน “ปญหา” เมอคณมองวาความ แตกตางเปน “การบาน” ทตองแกไขรวมกน ชามคำพดของคณกจะไม หวนไหว

Page 47: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

88 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 89คมยนนา

การคนพบชดความคดของตนเอง

เรมตนทการฝกคนหาชดความคดของตวเองกนกอน ชดความคดของคณ อาจเปนสงแปลกประหลาดสำหรบใครอกคนหนง เราจงตองตรวจสอบวา ชดความคดใดทชนำคำพดของเราอย หรอสรางขอบเขตและทงผลขางเคยง อะไรไว หลงจากรจกชดความคดของตวเองแลว เราจะมทกษะในการ คนพบชดความคดของคนอนไดโดยปรยาย

การคนหาชดความคดหมายถงการรบรถงเกณฑตาง ๆ ทเราคดวาสำคญ เมอไดลองคนหาสงทเราตองการรกษาไว สงทเราอยากทำใหได สงทเราทน ไมได สงทขดแยงกน หรอสงทเราตองปลอยผานไป เราจะรถงชดความคด ของตวเองไดอยางคราว ๆ

เรมจากการนำความคดตาง ๆ ในสมองมาสรางเปนประโยคแลวลอง สงเกตดกน

เมอลองอานประโยคตอไปนแลวเตมคำลงในชองวางกจะชวยได ไมม คำตอบตายตว ดตวอยางประกอบจากนนลองจดการกบความคดตาง ๆ แลวถายทอดออกมาเปนภาษา โดยจำเปนตองตอบจากใจจรงเทานน

ตวอยางสำหรบฉน สงทสำคญทสดในความสมพนธคอ ความเชอมนในกนและกน

สำหรบฉน สงทสำคญทสดในความสมพนธคอ การเคารพพนทของแตละคน

สำหรบฉน สงทสำคญทสดในความสมพนธคอ การใหและการรบ

สำหรบฉน คดวาตวเองดด (ถกใจ) เวลารสกวาตวเองรอะไรบางอยาง

มากกวาคนอน

สำหรบฉน คดวาตวเองดด (ถกใจ) เวลาไดลองทำสงยาก ๆ และทำได

สำเรจ

สำหรบฉน คดวาตวเองดด (ถกใจ) เวลาไดรบความสนใจจากคนอนเพราะ

ภาพลกษณทด

ถาฉนอยากเตบโตมากขนอก ฉนจำเปนตองกาวขามความคดวา ฉนตอง

เกงกวาคนอน

ถาฉนอยากเตบโตมากขนอก ฉนจำเปนตองกาวขามความคดวา ฉนตอง

ทำตามแผน

ถาฉนอยากเตบโตมากขนอก ฉนจำเปนตองกาวขามความคดวา ฉนยง

ไมดพอ

เตมประโยคของตวเองใหสมบรณเพอคนหาชดความคด1) สำหรบฉน สงทสำคญทสดในความสมพนธคอ.........

สำหรบฉน เชอวาถาอยากมชวตการทำงานทด จะตอง.........ใหได

สำหรบฉน คดวาในชวตของคนเราตองรกษา.........ไวใหได

สำหรบฉน เวลาทำงาน ตองทำ.........เปนอนดบแรก

ฉนคดวาสาเหตหลกททำใหเกดความขดแยงระหวางเรากบคนอนคอ.........

สาเหตลาสดทคนอนทำใหคณไมสบายใจคออะไร.........

ฉนรสกแยเวลาไดยนคนอนพดวา.........

ฉนลำบากใจทตองสนทนา (เพอรกษาความสมพนธ) กบคนท.........

ฉนมกไดยนคนรอบขางพดถง (ประเมน) ฉนวา.........

สำหรบฉน คดวาถาเปน.........(รนพ รนนอง เพอน สามภรรยา).........

ตองทำ.........อยางเลยงไมได

Page 48: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

90 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 91คมยนนา

2)

เหตการณทมอทธพลกบฉนอยางมากคอ......... และสงนนใหบทเรยนกบฉน

วา.........

สำหรบฉน โลกนเปนสถานทท.........

เหตผลททำใหฉนมาถงตรงนไดเพราะเชอเสมอวา.........

เวลาลำบากฉนจะนกถงคำวา.........

ฉนคดวาถาอยากมความสขจรง ๆ จะตอง.........

จะตอง.........ใหได (จะทำใหสำเรจ) ในสกวน

ฉนจนตนาการวาไมม.........ในชวตไมได

ฉนคดวาตวเองดด (ถกใจ) ตอนทฉน.........

ฉนไมชอบ (ผดหวง) ตอนทฉน.........

ฉนจะออนไหว (ไมสบายใจ/เสยใจ) งายขนในสถานการณท.........

3)

พอแมบอกกบฉนเสมอวา.........

สงทฉนไมเขาใจมากทสดเกยวกบครอบครวคอ.........

ฉนทำหนาท.........ในครอบครวเสมอ นนทำใหฉน.........

ถาถามวาใครคอตนแบบในชวตฉน ฉนจะตอบวา.........

คนอน ๆ อาจไมเขาใจความคดของฉนทวา.........

ถาฉนทำอะไรทไมสมกบเปนตวฉน มนจะ..........

ถาฉนเปลยนความคดของตวเองไดหนงอยาง กควรเปน..........

ฉนจะเตบโตขนกวาน ถาฉนกาวขามความคดวา..........ไปได

สงหนงทเปลยนไดยากคอความคดวา.........

ถาฉนทงความคดวาตอง.........ใหได ใจของฉนคงเบาขน

แนะนำใหใชวธการนหลาย ๆ ครง ไมจำเปนวาในหนงประโยคตองใส เพยงคำตอบเดยว ควรลองทำดหลาย ๆ ประโยคและอยายดตดกบรปแบบ ของประโยค เราสามารถเปลยนแปลงหรอเพมใหมไดไมจำกด ทงน เมอฝก

ไปเรอย ๆ จนคนชนแลว คณจะไดคนพบลกษณะพเศษบางอยาง ไดเหน คำศพททอยในประโยคบอย ๆ และไดเหนประโยคทมความหมายคลายคลง กนเพยงแคแสดงออกมาแตกตางกน ทงยงตรวจสอบคณคาของสงทคณ เคยคดวาสำคญหรอความเชอทคณรกษาไวได แมเรองราวในอดตอาจ ผดขนมาทำใหคณไมสบายใจ หรออาจมบางคำถามทคณตอบไมไดเพราะ ไมเคยคดถงมากอน แตนนกเพราะยงไมคนชน คำตอบอยในตวคณแลว ทำใจใหสบาย ใหเวลากบมน แลวเตมคำในชองวาง เมอกระบวนการน เสรจสน ลองจำแนกชดความคดของตวเองตามรปแบบประโยคดานลาง

การคนหาชดความคดของฉนเทานนฉนมชดความคดวา.........

ชดความคดนทำใหฉน.........

ชดความคดทอธบายตวคณไดดทสดคออะไร

ชดความคดทผดขนมาหรอทคณใชบอย ๆ คออะไร

ชดความคดทมอทธพลตอชวตคณคออะไร

ชดความคดททำใหคณตกอยในความขดแยงคออะไร

ชดความคดเกยวกบตวคณทไดยนจากคนรอบขางบอย ๆ คออะไร

ฉนเองกไดคนพบชดความคดของตวเองผานกระบวนการเหลาน จรง ๆ ดงน

ฉนมชดความคดวา “เรองตองเปนไปตามแผนทฉนวางไว”

ชดความคดนทำใหฉน “วางแผนและปฏบตงานอยางละเอยดรอบคอบ”

ฉนมชดความคดวา “ตองไดรบการยอมรบจากคนอน”

ชดความคดนทำใหฉน “ตงเปาหมายทสงขนแลวลองทำ”

Page 49: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

92 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 93คมยนนา

ฉนมชดความคดวา “เราตองจดการดวยตนเอง”

ชดความคดนทำให “แกปญหาดวยตนเองมากกวาจะขอความชวยเหลอ

จากผอน”

ชดความคดเหลานตางมเหตผลมากพอทจะเกดขนมา ฉนไมสามารถ ยอชวตหลายสบปของตวเองไวในประโยคไมกประโยค แตเรองทมผลกระทบ มากทสดคงเปนเรองทพอแมหยารางกนตอนฉนอาย 7 ขวบ ฉนตองอาศย อยกบพอผจมปลกอยกบความโกรธและความเหงา ทำใหตองจดการทกอยาง ดวยตวเอง จงเกดความคดวาตองเชอตวเองเทานน ตองวางแผนชวต เพอผานพนความกงวลใจใหได รวมถงการไดยนญาต ๆ พดบอยครงวา “พอ เลยงเธอมาเหนอย เธอตองประสบความสำเรจนะ” ทำใหฉนปรารถนา ในความสำเรจอยางมาก ประกอบกบการสงสยวา “ทำไมแมถงทงฉนไป” เปนเวลานานทำใหฉนโหยหาการยอมรบจากผอน

อยางไรกตาม ชดความคดเหลานเปนพลงใหชวตฉนดวย การวางแผน ลวงหนาทำใหฉนทำงานปรมาณมากไดอยางด ไดรบการยอมรบเรองความ สามารถจากกระบวนการแกปญหาดวยตนเอง สงเหลานทำใหฉนไดสมผส กบความสำเรจ ทวาไมมชดความคดใดทใชไดดกบทกสถานการณ ชด ความคดพนฐาน เชน การแตงงาน มลก ไปจนถงเรมธรกจ กลบสนคลอน ความสมพนธระหวางฉนกบคนรอบขาง

การพจารณาทงสองดานของชดความคด

ฉนมชดความคดวา..........

ชดความคดนทำใหฉน.........

แตชดความคดนทำใหฉนไมสามารถ.........ได

ตวอยางเชนการเลยงลก ฉนพบวาไมเปนไปตามแผนทวางไวเลย เพราะจ ๆ ลกกงอแงไมยอมไปโรงเรยน หรอเปนไขในคนกอนวนทำงาน

เรองเหลานเกดขนเปนประจำ ทกครงทกฎเกณฑซงสงสมมาตองพงทลาย ลง ชดความคดวา “ตองทำตามแผน” จะทำงาน ทำใหฉนกงวลใจและ หงดหงดงายขน ทงยงฉนเฉยวและเขมงวดมากกวาปกต แตไมวาจะ พยายามทำตามตารางทกำหนดไวอยางไร สงทไมไดคาดการณไวกมก เกดขนบอย ๆ ฉนจงคดไดวา หากไมแกไขชดความคดของตวเองวา “ตอง ทำตามแผน” ความสมพนธกบลกจะมปญหาและไมสามารถเปน working mom ทมความสขได

ชดความคดของฉนเคยทำใหมปญหากบสามดวย เนองจากคำพดทวา “คอย ๆ ทำกได” หรอ “กเปนไปไดน” ทสามใชบอย ๆ ทำใหฉนอดอดจน ตำหนอกฝายวา “ทำไมไมรจกจดการไวกอน” อกฝายกเมนเฉยแลวพดวา “ใหมนไดอยางนส” ทวาทกครงททำแบบนนฉนกไมไดรสกโลงใจขนเลย แตกลบเสยใจมากกวา ชวตตอไปนฉนคงตองเลอกมมมองใหมเพอชวตค ทมความสข อยางนอยฉนกไดเรยนรวาเราไมอาจแสรงทำเปนไมรชดความ คดของสามได

ฉนมชดความคดวา “ตองทำตามแผน”

ชดความคดนทำให “วางแผนและทำงานละเอยดรอบคอบ”

แตชดความคดนทำใหฉนไมสามารถ “ผอนคลายจากความสมพนธไดและ

เผชญกบความเครยด”

ฉนมชดความคดวา “อยากไดรบการยอมรบจากคนอน”

ชดความคดนทำให “ตงเปาหมายไวสงขนและลงมอทำ”

แตชดความคดนทำใหฉนไมสามารถ “ดแลสขภาพกายและใจ”

ฉนมชดความคดวา “ตองจดการดวยตวเอง”

ชดความคดนทำให “แกปญหาดวยตวเองมากกวาขอความชวยเหลอจาก

คนอน”

แตชดความคดนทำใหฉนไมสามารถ “เขากบผอนและรวมมอกบผอนได

มากขน”

Page 50: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

94 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 95คมยนนา

ฉนคนพบวาชดความคดทเคยเปนประโยชนในชวงเวลาหนง ตอนน กลายเปนสงกดขวางการเตบโตไปแลว ทงยงไดรวาสงนกระตนใหเกดความ ขดแยงกบผอนและขดขวางการขยายขนาดของชามคำพดมากแคไหน

เมอคดไดวาจะตองจดการกบชดความคดตวเอง เราจะผอนคลายและ มความสามารถในการรบมอกบความรอนใจ ความกงวลใจ ความออนไหว และความโกรธมากขน

บางครงคนทไดรจกชดความคดของตวเองจะใชคำวา “นาสงสาร” “นาอาย” “นาคาดหวง”

ความนาสงสารนนเปนความรสกขนขมทตวเองยดตดกบชดความคดท ไมตองการและตอสกบมนจนถงวนน ถาเรากดดนตวเองดวยชดความคดวา “ตองเปนฉนเทานน” มาตลอด คำนกเปนการปลอบใจตวเองเมอยอนนกถง อดตทตนไมสามารถปลอยวางชดความคดนได

คนทพดวา “นาอาย” คอคนทรจกชดความคดของตนเองอยบาง แตเมอนกถงเรองทตวเองเคยแกลงทำเปนไมรจงกลาวเชนน เพราะคดวา คงจะดถากอนหนานตวเองไดเปดใจใหกบสงทตวเองร อาจเปนความอาย เมอนกถงเรองทตวเองเคยสงสอนเพอนตามวธของตนเวลาอกฝายบนวา ลำบากหรอความรสกผดทเคยเมนเฉยตอความคดเหนของเพอนรวมงาน

สดทาย คำวา “นาคาดหวง” เกดจากการคาดหวงวาหลงจากไดรชด ความคดของตวเองแลว จะเปลยนแปลงเปนการรบรวาชดความคดของตน ทำงานตอนไหนและตองการเลอกทางทยดหยนโดยไมปลอยใหชดความคด คอยชนำความสมพนธระหวางตวเรากบคำพด และเปนความตงใจวา ตนเองจะเปนผชกนำคำพดของตน

ความพยายามคนหาชดความคดตาง ๆ ทฝงอยในชามคำพดเปนพลง ขบเคลอนททำใหเราเปลยนชดความคดของตนใหไปในทศทางทตองการ รวมถงเปนจดเรมตนทดในการใชชวตรวมกบผอนดวย เพราะการรจกสนใจ ชดความคดผอนชวยใหเราเหนอกเหนใจอกฝายมากขน เมอไรทเราตอง ลำบากเพราะชดความคดทไรประโยชนของตวเองและไดตระหนกรวาชด ความคดนนไมไดเกดขนจากความแตกตางของบคลกภาพ เรากจะไมกลา

สงสอนคนอนแบบสมสสมหา แตจะเปดใจและเรมตนการสนทนาทดไดหากรจกการใชเหตผลเชนน คำพดของเราจะมนำหนกและลกซงมากขน

เมอตระหนกรมากขนเรากจะเตบโตขนทละนด

Page 51: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

97คมยนนา

เกยวกบนสย

นสยพดไมคด

“ผมเปนคนพดจาคอนขางรนแรง แมในใจจะไมไดคดอะไร หลายคน กเขาใจผมผด แตจะทำยงไงได ผมพดเปนแตแบบน”

“แตไหนแตไรฉนเปนคนทปฏเสธไมคอยเกง ยอมทำเองดกวาทะเลาะ กบคนอน ฉนรสกไมสบายใจเวลาทเสยงดงใสกนและอารมณกรนแรงขน ดวย”

“จะเรยกวาเปนคนชอบพดจาออมคอมกได แตฉนรสกไมสบายใจ ทตองพดตรง ๆ เลยตองชกแมนำทงหาเสยกอน เวลาพดกจะคอยระวงและ สงเกตคนอน”

คนเราตางมรปแบบคำพดรนแรง คำพดเกนจรง คำพดยดเยอ คำพด กระชบ และคำพดผอนปรนทเฉพาะตว ลกษณะการพดและบรรยากาศ ไดรบอทธพลจากพนธกรรมดวยกจรง แตเราไมอาจมองขามอทธพลทมา จากคนใกลชดกบเรามากทสด เชน พอแม พนอง เพอนทเคยสนท หรอ คนทเคยพบเจอและมความหมายกบเรา

ฉนเคยดเรองราวของผหญงคนหนงและลก ๆ ของเธอทางโทรทศน เปน รายการทถายทำรายละเอยดตาง ๆ ในชวตประจำวนของแมกบลก ๆ ตาม ความเปนจรง ฉนสงเกตวาวธการสนทนาของเธอแตกตางจากผรวมรายการ คนอน ๆ สำหรบหวอกคนเปนพอแมเหมอนกน ฉนรสกไมสบายใจทเหน ความขดแยงอยางรนแรงระหวางเธอกบลกสาว ตอไปนเปนบทสนทนา

Page 52: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

98 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 99คมยนนา

ระหวางเธอกบลกสาวคนโตสวนหนงทฉนยงจำได ซงเผยใหเหนความเยนชา ทลกสาวปฏบตตอแม

“ลองพดมาซ ทำไมแกถงคดแบบน”“มนไมใชเรองทแมจะวาหนไดนะ”“วาไงนะ”“ทหนเปนแบบนกเพราะแม ไมใชเพราะแมไมเคยมเวลาสนใจหนเหรอ”“ฉนเนยนะไมสนใจแก”“แตแมกไมไดสนใจหนจรง ๆ น”“แกคดแบบนมาตลอดเลยเหรอ”“ใช”“ฉนไมไดทำอะไรใหแก”“แลวแมคดวาแมทำอะไรใหหนบาง”“...”

เธอพยายามพดคยกบลก ๆ เพราะอยากแกปญหาเรองความสมพนธ แตสหนาของเธอยงมนตงเหมอนเดม คำถามกหวน ๆ เหมอนเปนการสอบสวน แสดงใหเหนความไมพอใจทลกสาวไมเหนถงความพยายาม แทนทจะทำ ความเขาใจความรสกของลก

ถาเปนคนทซอตรงกบความรสกของตวเองจะพดวา “ไดยนลกพดแบบน แมกปวดใจ” แทนทจะพดวา “แกคดแบบนมาตลอดเลยเหรอ” หรอถา เปนคนทเขาใจชดความคดของตวเองกอาจพดวา “แมคดวาตวเองเปนแม ทเขมแขงและเกงมาตลอด แตกลบทำใหพวกแกรสกโดดเดยว” สดทาย บทสนทนาของวนนนกจบลงโดยทเธอยงเปลยนนสยการพดของตวเองไมได

ฉนยงอยากรเรองราวของเธออกจงตามดตอนอน ๆ ดวย กอนจะพบวา เธอเปนลกคนทหาจากพนองทงหมดแปดคน แมของเธอมลกสาวถงสคน ในยคสมยทยกยองการมลกชาย แมฝนถงเสอตอนตงทองเธอ ทงครอบ-

ครวจงคดวาตองเปนลกชายอยางแนนอน แตสดทายเธอกคลอดออกมา เปนผหญง แมเธอเลาวารสกสนหวงตอนเหนหนาลกสาวทหกหลงความเชอ ของครอบครว จงเอาผาหมทบบนตวเธอ แตเธอรอดมาได สำหรบแมแลว เธอกเปนแค “ลกสาวทนาจะเกดมาเปนลกชาย” “ลกสาวทเกดมาผด” หรอ “ลกสาวทไมควรเกด”

เธอทเตบโตมาในสภาพแวดลอมเชนนน ตองอดทนตอการปฏบตและ คำพดทรนแรงอยางมาก แตกพยายามใชชวตอยางแขงขนและไมหยดนง เพอปกปองตวเองและเพอแสดงใหเหนวาเธอมตวตน เธอไดรบการยกยอง ใหเปนสญลกษณของความทาทาย ซงไมแปลกทจะเปนเชนนนเมอนกภาพ เดกนอยทไรกำลง คงใชแรงทงหมดเพอดนใหหลดพนจากบาดแผลทแม ใจรายสรางไว ทวาคำพดของแมยงคงวนเวยนอยในกายและใจของเธอ และคำพดเหลานนกตามตดชวตเธอมาตลอด

เธอคนชนกบคำพดใจรายมากกวาคำพดนมนวล เธอเปนลกสาวท ไมเคยไดยนคำวา “รก” จากแมจงยากทจะเปนแมผบอก “รก” ลกได อกทง คนทเตบโตมาโดยไดยนคำวา “อยาทำเปนรด” กคงเปนผใหญทไมรจก การพดวา “ไมเปนไร เธอเปนแบบนกดแลว” ขณะทตองปรบตวตอสภาพ แวดลอม คำพดไดไหลผานสสายเลอด ในทสดลก ๆ ของเธอจงตองรสก โดดเดยวเพราะแมทเขมแขง

อยางไรกตาม เมอเวลาผานไปเธอเปลยนแปลงตวเองไดอยาง นาประหลาด เปนครงแรกทเธอตระหนกรถงสหนาและสายตาทเธอมองลก ๆ รวมถงลกษณะการพดของตวเองอยางแจมชดซงทำใหเธอคดได

ไมใชเธอคนเดยวทไดรบการถายทอดคำพดผานทางสายเลอด“ไมมใครเอาชนะเสยงบนทนาหงดหงดของแมได นาเบอจรง ๆ ฉนจะ

ไมมทางเปนเหมอนแมแนนอน”ผหญงทเหนแมกบพอทะเลาะกนเปนประจำและตงมนไวเชนน เมอ

มลก เธอกไดรวาตวเองคลายกบแมเขาไปทกท การถายทอดคำพดผาน ทางสายเลอดจะสรางความสมพนธในลกษณะซำ ๆ เชนนอยเสมอ

Page 53: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

100 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 101คมยนนา

“ผมจะไมเปนหวหนาครอบครวทเยนชาเหมอนพอ” เขาพดแบบน แต เมอมลกกไมรวาจะตองพดหรอปฏบตตวกบลกอยางไร นคอนสยตดอยท ปลายลน นสยการพดทมอยจนเคยชนเหมอนอากาศหรอลมหายใจ

อลเบรต แบนดรา (Albert Bandura) นกจตวทยา กลาววา “คน เราเรยนรสงตาง ๆ ผานการเลยนแบบ” หมายความวา การดดวยตา เพยงอยางเดยวกทำใหเราไดรบขอมลจำนวนมากแลว ซงเปนกระบวนการ เรยนรโดยไมไดทดลองทำจรง เขายงเฝาดดวยวาพฤตกรรมนนจะทำให เกดผลลพธเชนไร ซงหากไดรบรางวล หรอเกดผลตามความคาดหวง พฤตกรรมนนกจะมมากขนและฝงลกในใจเรา เรยกสงนวา การเสรมแรง ของแมแบบ (Vicarious Reinforcement)

คำพดกมหลกการเดยวกน คำพดทไดยน ไดเหนและเรยนรบอย ๆ จะบนทกไวในความทรงจำและแสดงออกมาเปนคำพดทเราเคยชนมากทสด โดยเฉพาะคำพดทบนทกไวกอนทอตลกษณและอตวสยของตนเองจะเกดขน นนจะคงอยภายในตวตนตอไปโดยไมสามารถแยกแยะไดวาจำเปนหรอไม

คำพดยงเปนกลยทธในการรบมออกดวย เดกเรยนรวธการตอบสนอง ตอคนและโลกจากผใหญ พวกเขาเรยนรวา “ออ เวลาแบบนควรพดแบบน” “ในสถานการณแบบนตองไมพดแบบน” และใชเปนมาตรฐานหนงในขณะ ทยงแยกแยะถกผดไมได เพลงทตวเองไมชอบแตถาไดยนแมฮมเพลงน ตอนลางจาน วนหนงกจะพบวาตวเองกำลงพมพำเพลงเดยวกนอย

แมจะไมไดเปนการตดสนใจวา “ตองพดแบบน” แตเมอพบเจอสถาน- การณหรอคนคลาย ๆ กน เราจะเผลอพดคำทเคยไดยนทนท

“รนนองหลายคนมแผลในใจกเพราะคำพดของฉน ทง ๆ ทฉนพดเพราะ หวงด แตคดวาถาพดด ๆ พวกเขาคงไมฟงกน เลยตงใจพดแรง ๆ พอมา คดดแลว ลกษณะการพดแบบนคงไดรบอทธพลมาจากหวหนาตอนฉน ทำงานทแรก เขาเปนคนพดจาแรงมาก ฉนตองเจบปวดใจหลายครง ฉน ทำงานกบเขาหลายปจงเรยนรสงนมา และคงเพราะฉนไมเคยไดทำงาน กบรนพคนไหนนานขนาดนดวย แบบนเรยกวาเปนการถายทอดคำพดผาน

ทางสายเลอดไดไหม”

อทธพลทางคำพดไมไดถายทอดจากพอแมเทานน หลายคนมนสย การพดคลายกบหวหนาทเคยทำงานดวย หรอเลยนแบบคำพดของรนพแลว ใชรบมอเวลารนนองทำผดพลาด หรอเวลาทผลลพธไมไดดงใจ คำพด ทเคยไดยนกหวนกลบมาอกครงโดยไมรตว

ความจรงแลว “วธการพด” จะแตกตางกนไปตามคนพดและสถาน- การณ คนทมรปแบบการพดตายตว เมออยในสถานการณทจำเปนตอง ใชคำพดแบบอนกยงคงใชคำพดแบบเดมซำ ๆ เหมอนนกแกว สงผลให ตอนทควรปลอบใจกไปสงสอน ตอนทควรใหกำลงใจกตำหนอกฝาย

ความยากลำบากทสดของคนลกษณะนคอ พวกเขาไมสามารถตระหนก รวาตวเองมนสยการพดแบบไหนและไดมาอยางไร แมพดหลายครงกไม หนกลบไปมองคำพดตวเองจงมกพดผดซำ ๆ ไมวาจะตอนประชม นำเสนอ งาน ไดรบรายงาน หรอสงสรรคกบเพอนรวมงาน พวกเขากแยกแยะระหวาง คำพดทสมควรพดกบคำพดทตวเองเคยชนไมได

คณมนสยการพดทไมเคยตระหนกรมากอนหรอไม แลวนสยทวานน คออะไร

Page 54: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

102 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 103คมยนนา

ตรวจสอบนสยการพดของตวเอง

สำหรบคนทไมรตววานสยการพดของตวเองเปนอยางไร ฉนมกใชวธ บนทกภาพโดยถายภาพเคลอนไหวในขณะทเขากำลงดำเนนการประชมปกต หรอกำลงอภปรายเกยวกบเรองทออนไหว หลงจากนนกนำมาดดวยกนและ แลกเปลยนความคดเหน

“ถาดเฉพาะสหนา คงคดวามเรองทำใหอารมณเสยทง ๆ ทไมไดรสก แบบนนเลย”

“นเปนลกษณะการพดทฉนไมชอบเลย แตฉนเองกำลงพดแบบนนอย”เมอพจารณาโดยปราศจากอคตแลวเราจะมองเหนนสยตาง ๆ ท “คนอน

สงเกตเหน แตเรากลบไมรตว” หรอหากถายภาพเคลอนไหวไมไดกลองฟง ความคดเหนจากคนทรจกคณดดวยการตอบคำถามตาง ๆ ตอไปน โดยขอ ใหเขาชวยตอบอยางจรงใจเกยวกบทงบรรยากาศ ลกษณะการพด สหนา การเคลอนไหวรางกาย ลกษณะเฉพาะทางภาษาและเรองอน ๆ ทเขารสกได ในระหวางการสนทนา

• เวลาพดฉนมกแสดงสหนาอยางไรและแสดงความรสกอยางไรใหอกฝาย

รบร

• ลกษณะการพดของฉนทำใหบรรยากาศการสนทนาเปนอยางไร เกยวของ

อยางไรกบสภาพแวดลอมทเตบโตมา

• เวลาตองการสนทสนมกบอกฝายมากขน ฉนแสดงออกอยางไร

• เวลาความคดเหนของฉนตางจากของอกฝาย ฉนแสดงออกอยางไร

• เวลาทฉนตองการอะไรบางอยาง ฉนแสดงออกอยางไร

• เวลาทฉนออนไหวและโกรธ ฉนแสดงออกอยางไร

• เวลาทฉนรสกสบายใจมากทสด ลกษณะการพดของฉนเปลยนไปอยางไร

และนนหมายความวาอะไร

• การแสดงออกทางภาษาทฉนมกใชบอย ๆ คออะไร สงนนทำใหฉนนกถง

ใคร

• ถาอยากรนสยการพดของตวเองฉนตองทำอยางไร และมองหาความ

ชวยเหลอจากใครไดบาง

• นสยการพดทฉนอยากแกไขคออะไร ฉนไดรบสงนนมาจากใคร

ถาตงใจจะเปลยน “นสยการพด”ผลงานวจยของมหาวทยาลยดก (Duke University) ทเผยแพรในป

2006 พบวา รอยละ 40 ของพฤตกรรมทเราปฏบตอยทกวนมาจากนสย ของเรา คำพดทคณพดกบคนอนในวนนมโอกาสสงทจะมรปแบบซำซอนกบ เมอวาน เปนนสยมากกวาจะเปนความตงใจ

ในอกดานหนง ผเชยวชาญไดแนะนำวธการตาง ๆ เพอเปลยนนสย ทเคยชนดวย

อนดบแรกคอการคนหาปจจยททำใหเราทำพฤตกรรมนน ๆ ซงจะเปน ประโยชนตอการทำความเขาใจตวเอง จากนนใครครวญดวาพฤตกรรม ดงกลาวเกดขนซำ ๆ ในสถานการณใดและพฤตกรรมกอนหนานนคออะไร แลวเราจะจบสญญาณของพฤตกรรมทเกดขนกอนหนาพฤตกรรมทเปนนสย นนได

การพจารณาดวาเราไดประโยชนอะไรจากพฤตกรรมนนหรอไม กชวยได เชนกน เพราะหากเรารและกำจดตนเหตททำใหเรามพฤตกรรมนนเพม มากขนได เรากจะสามารถลดพฤตกรรมททำจนเปนนสยได

นอกจากน การหยดนสยทไมตองการดวยการหาพฤตกรรมอนมาแทน กสำคญ ทวาหากไมมพฤตกรรมอนมาแทนนสยกไมเปลยน สดทายเราก

Page 55: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

104 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 105คมยนนา

ตองรกษาพฤตกรรมทมาแทนใหได ดวยการจดบนทกและเฝาสงเกตการ เปลยนแปลงของพฤตกรรมดวยตวเอง

ลองใชวธการตาง ๆ ทไดกลาวไปขางตนพรอมดตวอยางดานลางประกอบ

1. ระบพฤตกรรมทเปนปญหาความขดแยงเกดขนจากนสยการพดแบบใด

: มนสยการพดทนาหงดหงด

: ปญหาอยทลกษณะการพดแบบวางอำนาจและสหนามนตง

2. การคนหาทมาของพฤตกรรมนสยการพดแบบนนมทมาอยางไร ไดรบอทธพลจากใคร

: แมมกใชลกษณะการพดทนาหงดหงด

: ไดรบอทธพลมาจากรนพโดยตรง

3. การวเคราะหสญญาณของพฤตกรรมนำโดยสวนใหญจะเปนแบบนนเมอใดหรอมสถานการณอะไรทชกจงใหตองพด

แบบนน

หรออะไรททำใหเราพลาดบอย ๆ แลวตองกลบมาเสยใจทหลง

: ตอนทสถานการณไมเปนไปตามคาดกจะเปลยนเปนการโจมต

4. กำจดสงทสรางพฤตกรรมดานลบสาเหตททำใหพฤตกรรมนนเกดขนอยางตอเนองคออะไร

เปนเพราะคณพดแบบนนแลวจะไดอะไรกลบมาหรอเปลา

: ตอนพดจะรสกโลงใจขนจงทำพฤตกรรมนนซำ ๆ ทงทรวามนไมด

: เพราะถาโมโห คนอนจะรบแกไขปญหาให

5. การสรางนสยแทนทจะแทนทดวยคำพดแบบไหนด

: ถาพดวา “เธอควร...” แทนทจะพดวา “ทำไมเธอเปนแบบน” จะเปน

อยางไร

: ถาพดวา “ฉนขอแสดงความคดเหนนะ” แทนทจะพดวา “ทำตามทฉน

บอก” จะเปนอยางไร

6. การเฝาสงเกตและทำอยางตอเนองจะดแลใหนสยการพดของคณไมหายไปไดอยางไร

: ขอฟดแบกจากเพอนรวมงานทสนท

: จะใชวธบนทกเสยงตอนทคยโทรศพทกได

ฉนเองกมนสยการพดทไมชอบเหมอนกน ตอนเปนเดกแมเปนคนท คอนขางยดตดกบการจดระเบยบมาก ถาสงของในบานวางไมถกทหรอหยบ เสอผาออกจากลนชกแลวเบยวไปนดหนอยกจะโมโหจนเกดเหต ซงฝาย ทตองรองรบอารมณสวนใหญกจะเปนพอทตองทนกบสายตาตำหนและ เสยงแขงเหมอนคนทโกรธมาก ๆ เวลาพอหยบผาขนหนแคผนเดยวแต ไมเรยบรอย ตอนนฉนรแลววาแมเปนคนทไมชอบขอรองคนอนและอารมณ แปรปรวน ตอนเดก ๆ ฉนเคยคดวา “แมเหนวาผาขนหนสำคญกวาพอ หรอเปลา”

ทวาหลงแตงงานไดไมนาน ฉนกลบไดเหนภาพของแมในตวเองซง ทำใหตกใจมาก ตอนนนฉนเกบผาขนหนทตกบนพนแลวตะคอกใสสาม ทง ๆ ทตวเองกไมใชแมบานททำงานบานเกง จะใชผาขนหนทสะอาดหรอ ไมกไมไดสรางภาระใหญโต แตกตะคอกใสอกฝายโดยไมรตว เหมอนท แมเคยทำไมมผด

ใชวาฉนจะไมรจกคำวา “เกบเขาทเดมใหหนอยนะคะ” แตในเสยว วนาทนนกลบตอบสนองอยางเคยชนเหมอนหมาทไดยนแคเสยงกระดง กนำลายไหล

Page 56: ศิลปะการพูด ให้เหมือนนั่งในใจ ... · 2 ศิลปะการพูดให้เหมือนนั่งในใจคน

106 ศลปะการพดใหเหมอนนงในใจคน 107คมยนนา

สามถามฉนวา“ทรก โกรธมากเหรอ”ไม ฉนไมไดโกรธ“กไมไดโกรธหรอก”ฉนตอบแบบผาน ๆ ทงทตวเองกรสกตกใจไมนอย คำพดของแมฝง

รากลกอยในความทรงจำของฉนมายาวนานขนาดนไดอยางไร อาจเขามา อยในตวเราโดยไมทนระวงตวกได เมอคดเชนนฉนกไดแตสายหวไปมา

คณเคยไดยนเสยงจรง ๆ ของตวเองไหม คนทเคยอดเสยงคงรวาเสยง ตวเองทไดยนตอนพดกบเสยงจากเครองบนทกเสยงใหความรสกทแตกตาง กนพอสมควร

ถาเปนคำพดละ คณกำลงพดสงทอยากพดอยหรอเปลา หรอกำลง หยบคำพดของพอแม ของคนทเคารพ หรอของเพอนททำงานดวยกนมาใช ซำ

ฉนไดอธบายเกยวกบกระบวนการสรางคำพดโดยแบงเปนความรสก ชดความคด และนสย แตความจรงแลวเราบอกไมไดเลยวากระบวนการ ไหนเกดขนกอน คลาย ๆ “ไกกบไขอะไรเกดกอนกน” สงเหลานเชอมโยง ถงกนอยางใกลชดและสงผลกระทบซงกนและกน ตวอยางเชน ถาเราอาน ความรสกของตวเองไดอยางละเอยดกจะคนพบชดความคดไดงายขน และ เมอเรมตระหนกรถงชดความคด กจะเขาใจวานสยการพดของตวเองเปน อยางไรโดยอตโนมต

ในทางตรงขามกเชนกน เมอเรมพจารณานสยการพดของตวเอง โดยปราศจากอคต เรากจะเขาใจประสบการณโดยรวมทสงอทธพลตอนสย การพดของตวเอง จากนนกจะคนพบชดความคดทซอนอยภายในกบความ รสกทเกดขนจากชดความคดนนได

คณอาจคดวาอยากอานเรองเทคนคการฟงและการพดมากกวา ซง เปนธรรมดาทจะรสกวาการเรยนเทคนคเฉพาะนนงายกวาการพจารณา ตวตนภายในของตวเองมาก

อยางไรกตาม เราตองผานการฝกตงคำถามและฝกคดเกยวกบความ รสก ชดความคดและนสยของตวเองเสยกอน ประตสการสอสารทแทจรง จงจะเปดออก โครงสรางของตวตนภายในซงเปนผใชคำพดจะตองแขงแรง จงจะยอมรบความรสกอนหลากหลายและเปนผนำของคำพดได ไมใชพด ตามนสย และเมอชามคำพดแขงแรง เรากใช “เทคนคการฟงและการพด ใหด” ได