นักศึกษา นางสาวนภิสสรา ธีระ ... · Web...
Transcript of นักศึกษา นางสาวนภิสสรา ธีระ ... · Web...
เอกสารประกอบการสอนของ นภสสรา ธระเนตรวชาปฏบตการสอนในหองเรยน
10 ธนวาคม 2554 (8.00-9.00 น.)
การพยาบาลผปวยเดกทไดรบการผาตดตอมทอนซลและตอมอะดนอยด
วตถประสงคการเรยนรภายหลงจากการสนสดการเรยนนกศกษาสามารถ
1. มความร ความเขาใจในการพยาบาลผปวยเดกทไดรบการผาตดทอนซลและอะดนอยด (K)
2. นำาความรทไดไปวางแผนการพยาบาลผปวยเดกทไดรบการผาตดทอนซลและอะดนอยดได (P)
3. ตระหนกถงความสำาคญในการพยาบาลผปวยเดกทไดรบการผาตดทอนซลและอะดนอยด (A)
ตอมทอนซลตอมทอนซล (Tonsil) เปนตอมนำาเหลอง 2 ตอม ตงอยในชองปาก ทำา
หนาทเปนดานแรกในการดกจบและกำาจดเชอโรคทจะเขาสรางกาย และยงทำาหนาทในการสรางภมคมกนใหแกทางเดนหายใจและทางเดนอาหาร โดยมหนาทหลกคอ การทำาลายเชอโรคในชองปากมากกวาเปนกบดกของเชอโรค ตอมทอนซลจะทำางานรวมกบตอมนำาเหลองอก 2 ตอมบรเวณคอ คอ ตอมอะดนอยดและตอมนำาเหลองทโคนลน
1
รปภาพท 1 ตอมทอนซลตอมอะดนอยด
ตอมอะดนอยด (Adenoid) เปนตอมนำาเหลองชนดหนง ซงอยบรเวณดานหลงของโพรงจมก ทำาหนาทในการกำาจดเชอโรคทเขาสรางกาย โดยเฉพาะการตดเชอของระบบทางเดนหายใจสวนบน เชน โรคคออกเสบ โรคโพรงไซนสอกเสบ โรคหชนกลางอกเสบ หรอโรคหลอดลมอกเสบ เปนตน
รปภาพท 2 ตอมอะดนอยด
ตอมทอนซลอกเสบ สาเหต พบจากการตดเชอ Beta-hemolytic streptococci หรอ Staphylococci พบมากถง 30%
รปภาพท 3 ตอมทอนซลอกเสบ
2
รปภาพท 4 ระดบความรนแรงของขนาดตอมทอนซล
ตอมอะดนอยดโต สาเหต มกพบวาเปนจากการเกดตอมทอนซลอกเสบเฉยบพลนมากอน โดยเชอทพบมากคอ Streptococci Group A ซงบางทอาจจะเรยกวา Adenoid Hypertrophy
รปภาพท 5 เปรยบเทยบขนาดตอมอะดนอยด
รปภาพท 6 ตอมอะดนอยดหลงโพรงจมกโต
3
ขอบงชในการผาตดตอมทอนซลอะดนอยดในเดกการผาตดทอนซล
1. มภาวะอดกนทางเดนหายใจ- นอนกรนมากและหายใจทางปากตลอดเวลา- ภาวะหยดหายใจขณะหลบหรอรบกวนการนอนหลบ- ความดนปอดสง โตชา กลนลำาบาก เปลงเสยงพดผดปกต- กะโหลกศรษะและใบหนาผดปกต- มปญหาของการสบฟน
2. อกเสบตดเชอ- ทอนซลอกเสบบอย- ทอนซลอกเสบทเกยวของกบโรคหวใจ ชกไขสง- ทอนซลอกเสบเรอรงทไมตอบสนองตอยา- หนองรอบๆทอนซล
3.อนๆ- สงสยมะเรงในรายทขนาดไมเทากน
การผาตดตอมอะดนอยด 1. มภาวะอดกนทางเดนหายใจ
- นอนกรนมาก และหายใจทางปากตลอด- ภาวะหยดหายใจขณะหลบ หรอรบกวนการนอนหลบ- เกดรวมกบ : ความดนปอดสง โตชา กลนลำาบาก เปลงเสยงพดผดปกต- กะโหลกศรษะและใบหนาผดปกต- มปญหาของการสบฟน
2. อกเสบตดเชอ- อะดนอยดเปนหนอง- อะดนอยดโตทสมพนธกบ: นำาคงในหชนกลาง หนำาหนวกเรอรง
3. อนๆ- สงสยมะเรงในรายทขนาดไมเทากน- อะดนอยดโตทสมพนธกบ: ไซนสอกเสบเรอรง
4
รปภาพท 7 ขอบงชในการทำาผาตดตอมทอนซลและตอมอะดนอยด
รปภาพท 8 ขอบงชในการทำาผาตดตอมทอนซลและตอมอะดนอยด 2จากการศกษาของ จรงจต ไกรวฒนพงศ (2549) พบวาผปวยทงหมดทได
รบการผาตดตอมอะดนอยดและตอมทอนซล จำานวน 425 ราย โรงพยาบาลสงขลานครนทรตงแตป พ.ศ. 2542 -2546 มขอบงชของการทำาผาตดโดยรวมประกอบดวย กลมภาวะทางเดนหายใจสวนบนอดกน ไดแก ภาวะหยดหายใจขณะหลบเนองจากทางเดนหายใจอดกน (obstructive sleepapnea syndrome; OSAS) คดเปนรอยละ 22.1 (94/425), ตอมอะดนอยดและตอมทอนซลโต (hypertrophy of adenoid andtonsils) รอยละ 70.8 (301/425) และภาวะนำาในหชนกลาง (otitis media with effusion; OME) รอยละ 5.9 (25/425) กลมภาวะการตดเชอเรอรง ไดแก ตอมอะดนอยดและ
5
ตอมทอนซลอกเสบเรอรง (tonsillolith, chronic adenoiditis and tonsillitis)รอยละ 20 (85/425), โรคไซนสอกเสบเรอรง (chronic sinusitis) รอยละ 3.1 (13/425) กลมอนๆ ไดแก ภาวะกระดก styloid ยาว (elongation of styloid process), ฝรอบตอมทอนซล (peritonsillarabscess) และสงแปลกปลอมในตอมทอนซล (foreignbody impaction) คดเปนรอยละ 3.8 (16/425)การทำาผาตด Tonsillectomy and Adenoidectomy
เปนการผาตดเพอการรกษา โดยแพทยจะผาตดเอาตอมทอนซลและอะดนอยดออกไปโดยในเดกสาเหตสวนใหญเกดจาก adenotonsillar hypertrophy ขอมลจากสถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน (2549- 2550) จะผาตดเฉลย 15 ราย / เดอน
รปภาพท 9 การผาตดตอมทอนซล
รปภาพท 10 การผาตดตอมอะดนอยด
วดโอท 1 การผาตดตอมทอนซลตอมอะดนอยดจาก Youtubeภาวะแทรกซอนหลงผาตด
6
เลอดออกทแผลผาตด เกดไดตงแตหลงผาตดไป 24 ชวโมงถง 10-14 วน นำาทวมปอดกลามเนอเพดานออนกบทอทางเดนหายใจทำางานไมเตมทชองหลงโพรงจมกตบกระดกคอเลอนหลด
จากการศกษาของ จรงจต ไกรวฒนพงศ (2549) พบวา มภาวะแทรกซอนจากการผาตดทงหมด 4 ราย (รอยละ 0.94) และทกรายมอายไมเกน 10 ป ซงภาวะแทรกซอนทพบทงหมดเปนภาวะเลอดออกหลงการผาตดภายใน 24 ชม. และไดรบการผาตดหามเลอด แบงเปนผปวยเพศชายทไดรบการผาตดทงตอมอะดนอยดและตอมทอนซลจำานวน 2 ราย ผปวยเพศหญงทไดรบการผาตดตอมอะดนอยดเพยงอยางเดยวจำานวน 1 ราย และไดรบการผาตดทงตอมอะดนอยดและตอมทอนซลจำานวน 1 ราย
บทบาทของพยาบาลในการดแลผปวยเดกทไดรบการผาตดทอนซลอะดนอยดพยาบาลเปนผมบทบาทสำาคญในการดแลผปวยเดกในขณะทเขารบการ
ผาตดในโรงพยาบาล ซงเดกจะตองการการดแลอยางใกลชดและตอเนอง พยาบาลจะตองมทกษะในการเตรยมผปวยทงดานรางกายและจตใจกอนรบการผาตด รวมไปถงทกษะในการใหการพยาบาลหลงผาตดเพอประเมนและปองกนภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขนได สำาหรบเปาหมายในการพยาบาลผปวยเดกทไดรบการผาตดตอมทอนซลตอมอะดนอยด ไดแก
1. ผปวยเดกไดรบการเตรยมรางกายและจตใจกอนการผาตดเชนเดยวกบการผาตดโดยทวไป
2. ผปวยเดกไมเกดภาวะแทรกซอนหลงการผาตด3. ผปวยเดกไดรบการดแลขนพนฐาน เชน การประเมนความเจบปวด การดแล
ใหไดรบความสขสบายการรบประทานอาหาร การขบถายเชนเดยวกบการผาตดโดยทวไป
4. ครอบครวผปวยตองไดรบความรและคำาแนะนำาเกยวกบการดแลผปวยกอนและหลงผาตดรวมไปถงการดแลขณะทอยบาน
7
กจกรรมพยาบาลสำาหรบการพยาบาลผปวยเดกทเขารบการผาตดทอนซลอะดนอยด เพอใหบรรลเปาหมาย
กอนผาตดวดโอท 2 การเตรยมตวกอนผาตดจาก Youtube- การเตรยมดานจตใจ
ใชหลกการเดยวกบการดแลเดกผาตดทวไป - การแนะนำาการปฏบตตวกอนผาตด ใชหลกการเดยวกบการดแลเดกผาตดทวไป
หลงผาตด การผาตดทอนซล ภาวะแทรกซอนทอาจพบไดคอ
- ภาวะการเสยเลอดมาก (Hemorrhage)- ภาวะการสญเสยนำา (Dehydration)
การผาตดอะดนอยด อาจพบภาวะแทรกซอนคอ- การมเลอดออกมาก- ภาวะคด บวมชองจมก- ชองคอสวนจมกอดตน
ซงการเสยเลอดออกมากนจะพบไดทงระยะหลงผาตดใน 24-48 ชวโมงแรก (Immediate bleeding) และภายหลงผาตดไปแลว 5-10 วน (Delayed bleeding) รวมทงการอกเสบตดเชอของบรเวณทมบาดแผลจากการผาตดดวย
การวนจฉยการพยาบาลหลงผาตด1. เกดความไมสขสบายจากการเจบปวดแผลบรเวณททำาผาตด2. เกดภาวะพรองของสารนำาและสารอาหารในรางกาย จากการไดรบอาหารและ
นำาในปรมารไมเพยงพอ เพราะเจบคอเวลากลน3. เสยงตออนตรายจากการเสยเลอด เนองจากมแผลเปดในคอ หรอทางเดน
หายใจไมโลง จากการสำาลกเลอดหรอสงคดหลงอนลงไป4. เสยงตอภาวะการอกเสบตดเชอของแผลในลำาคอ5. เสยงตออนตรายจากภาวะแทรกซอนภายหลงกลบไปอยบาน
8
การปฏบตการพยาบาล1. เพอชวยใหสขสบาย บรรเทาอาการเจบปวด
- ประเมนความเจบปวดและพจารณาใหยาตามแผนการรกษาของแพทย ตดตามดอาการแทรกซอนภายหลงใหยา
- ประคบเยนบรเวณลำาคอดวย Ice collar หรอ Cold pack Gel เพอบรรเทาอาการปวดและชวยหามเลอด
- ในกรณไมคลนไสอาเจยนแนะนำาใหรบประทานของเยน เชนไอศกรม นำาเยน นมเยน เพอชวยลดอาการบวมในลำาคอ และทำาใหกลามเนอคลายตว จะบรรเทาอาการปวดได แตหามอาหารทมโทนสแดง ชมพ หรอนำาตาล เพอใหแยกการประเมนภาวะเลอดออกได
- ใหพกผอนใหเพยงพอ งดการใชเสยงชวคราว แนะนำาญาตเรองการหามชวนพดคยมากเกนไป
- แนะนำาเรองการไออยางมประสทธภาพ แตอยาไอแรงๆในชวงหลงการผาตดเพราะจะทำาใหเจบปวดและมเลอดออกได
2. เพอใหรบสารนำาและอาหารเพยงพอตอความตองการของรางกาย- ดแลใหไดรบสารนำาทางหลอดเลอดดำาครบตามแผนการรกษา เพอ
ปองกนภาวะรางกายแหงขาดนำา- ประเมนภาวการณขาดสารนำาและสารอาหารของรางกายโดยการวด
สญญาณชพทก 4 ชม. ประเมนสภาพผวหนงทแหง รมฝปากแตก- ถามอาการคลนไสอาเจยนควรงดอาหารและนำาทางปากและใหสารนำาทาง
หลอดเลอดดำารวมกบการใหยาแกคลนไสอาเจยน จดชามรปไต กระดาษชำาระไว สงเกต ดสลกษณะและจำานวนของสงทเดกอาเจยน
- ถาไมมอาการคลนไสอาเจยน หรอสำาลกจากการกลนแลวใหเดกรบประทานนำาหวานทคอนขางเยน ไอศกรม นมเยนในวนแรกของการผาตด
3. ไมใหเกดอนตรายจากการเสยเลอดมากเกนไปและอนตรายจากการสำาลกเลอดหรอสงคดหลงอนลงไปอดกนทางเดนหายใจ- ตรวจสญญาณชพทก 4 ชม. ถาพบคาผดปกต มอาการซดมากรบ
รายงานแพทยทนท
9
- ประเมนระดบความรสกตว เพอปองกนอนตรายจากการดมยาสลบและการอดกนของทางเดนหายใจ
- รายทอาเจยนใหจดใหนอนตะแคง หนหนาไปดานใดดานหนง จนรสกตวดใหนอนศรษะสงได
- สงเกตการณกลนนำาลาย ถาพบวามบอยครงขนแสดงวามอาการเลอดออกภายในชองลำาคอ ใหบวนลงชามรปไตเพอประเมนจำานวนเลอด
- สงเกตส ลกษณะจำานวนของอาเจยนเพอประเมนภาวะการเสยเลอด4. ลดภาวการณตดเชอในลำาคอ
- ตรวจสญญาณชพทก 4 ชม. โดยสงเกตจากอณหภมทสงขน- ดแลการไดรบยาปฏชวนะ- แนะนำาการบวนปากดวยนำาเกลอปราศจากเชอหรอนำายาบวนปากภายหลง
การรบประทานอาหารทกครง- แนะนำาหลกเลยงบคคลทมการตดเชอระบบทางเดนหายใจ
5. ใหมความรในการดแลตนเองเมอกลบไปอยบาน- คำาแนะนำาการปฏบตตนเมอกลบบาน5.1 รกษาความสะอาดปากและคอโดยแปรงฟนและกลวคอบอยๆดวยนำายา
บวนปากหรอนำาเกลออนๆ หลงดมนมหรอรบประทานอาหารทกครงเพอปองการอกเสบของชองคอ ไมแปรงฟนแรงเกนไป หลกเลยงการแปรงฟนบรเวณทมบาดแผล
5.2 ใน 3 วนแรกหลงผาตดใหรบประทานอาหารเหลวเยน นม ไอศกรม นำาซบ ยกเวนรสโกโก ชอคโกแลต และสตอเบอร เมอครบ 3 วนแลวใหรบประทานอาหารป นจนครบ 7 วนเชนโจก เมอครบ 7 วน ใหเรมอาหารออน เชน ขาวตม กวยเตยว
5.3 หามรบประทานอาหารรสเปรยว เชน สม มะนาว รวมทงนำาอดลมอยางนอย 7 วน
5.4 งดการใชเสยงดง กรดรอง ตะโกน ตะเบง ขาก ไอแรงๆ5.5 หามลวง เขย แกะ แผนสขาวหรอสเหลองทปกคลมแผล5.6 หลกเลยงจากคนทเปนโรคตดเชอทางเดนหายใจ
10
5.7 รบประทานยาปฏชวนะทไดรบจากโรงพยาบาลจนหมด ถามอาการปวดเจบแผลมากใหรบประทานยาแกปวดทก 4-6 ชวโมง
5.8 แนะนำาใหมาตรวจตามทแพทยนด5.9 แนะนำาอาการผดปกตทตองมาพบแพทยทนท เชนแผลผาตดบวมแดง
เจบคอมาก มเลอดออกสแดงสดหรอมจำานวนมาก
เอกสารอางองจรงจต ไกรวฒนพงศ. (2549). การผาตดตอมอะดนอยดและตอมทอนซลในโรงพยาบาลสงขลานครนทร. สงขลานครนทรเวชสาร, 24(2), 85-91.นาฏยพร จรญเรองธรกล. (2551). Obstructive Sleep Apnea (OSA). ใน ศรศภลกษณ สงคาวณช, ชยสทธ แสงทวสน, สมจต ศรอดมขจร, สมใจ กาญจนาพงศกล, (บรรณาธการ), ปญหาโรคเดกทพบบอย 2, นนทบร : บรษทสหมตรพรนตงแอนดพบลสชง จำากด.พสมย อบลศร. (2553). การพยาบาลผปวยเดกโรคทางศลยกรรม. ใน พรทพย ศรบรณพพฒนา, (บรรณาธการ), การพยาบาลเดกเลม 3 พมพครงท 7, นนทบร : ยทธรนทร การพมพ.ศรสนทรา เจมวรพพฒน. (2552). การพยาบาล ห คอ จมก ฉบบปรบปรงครงท 1, กรงเทพฯ : โรงพมพ ธนาเพรส จำากด.สดารตน สวรรณเทวคปต. (2553). การพยาบาลผปวยเดกทไดรบการผาตดระบบทางเดนอาหาร. ใน บญเพยร จนทวฒนา, ฟองคำา ตลกสกลชย, บญจางค สขเจรญ, วไล เลศธรรมเทว, ศรสมบรณ มสกสคนธ, (บรรณาธการ), ตำาราการพยาบาลเดกเลม 2, กรงเทพฯ : โรงพมพ หางหนสวนจำากด พร-วน.
11
เอกสารคำาแนะนำากอน-หลงผาตดตอมอะดนอยด-ตอมทอนซล งานหอผปวยใน กลมงานจกษ โสต ศอ นาสก สถาบนสภาพเดกแหงชาตมหาราชน ม.ป.ท., ม.ป.ป.
12