พืชอาหาร จาก...

• ชาวบานต�าบลบานเหลา

• เครอขายแมญงพะเยา

• เครอขายแมญงลมน�าอง

• สถาบนชมชนลมน�าโขง

• อทยานแหงชาตแมปม

อาหารพนบานจากพชในปาแมปม เปนวฒนธรรมทองถนทแสดงถง ความสมพนธระหวางคนกบธรรมชาต ทเรยนร สงสม และสบทอด กนมาหลายชวอายคน แสดงถงภมปญญาในการใชประโยชนและ การจดการปาอยางชาญฉลาด แสดงถงความรก ผกพน และเคารพตอธรรมชาต ซงควรจะไดมการรวบรวมและสบทอดตอไปยงคนรนตอๆ ไป ดวยเหนความส�าคญดงกลาว ชาวบานต�าบลบานเหลา เครอขายแมญงพะเยา เครอขายแมญงลมน�าอง สถาบนชมชน ลมน�าโขง และอทยานแหงชาตแมปม จงไดรวมกนท�าวจยจาวบานขน

9

ISBN 978-616-92672-3-2

786169 267232






สนบสนนโดย

พชอาหารจาก

ปาแมปม

พชอาหารจากปาแมป ม

ISBN: 978-616-92672-3-2

ผลตโดย ชาวบานต�าบลบานเหลาเครอขายแมญงพะเยาเครอขายแมญงลมน�าอง

สถาบนชมชนลมน�าโขงและอทยานแหงชาตแมปม

จดพมพโดย สถาบนชมชนลมน�าโขง(MekongCommunityInstitute,MCI)

49/4หม4ต�าบลสเทพอ�าเภอเมองจงหวดเชยงใหม50200

www.mekongci.org

พมพครงแรก สงหาคม2561

จ�านวนพมพ 1,000เลม

ราคา 50บาท

สนบสนนโดย CriticalEcosystemPartnershipFund(CEPF)

สหภาพนานาชาตเพอการอนรกษธรรมชาตและทรพยากรธรรมชาต(IUCN)

ออกแบบ/พมพท หจก.วนดาการพมพ14/2หม5ต�าบลสนผเสออ�าเภอเมอง

จงหวดเชยงใหม50300โทรศพท/โทรสาร053110503-4

พชอาหารจากปาแมปม

สารบญ

05

07

17

47

39

48

เกรนน�ำพชอำหำรจำกปำแมปม

ปำและตนน�ำแมปมกบกำรจดกำรโดยกำรมสวนรวมของชมชนทองถน

•ปำตนน�ำ 07

•ขนน�ำแมปม 13

•วฒนธรรมและควำมเชอ เกยวกบกำรจดกำรปำและตนน�ำ 14

พชอำหำรจำกปำตนน�ำแมปม

เอกสำรอำงอง

เมนอำหำรจำกพชปำแมปม

ภำคผนวก

• รำยชอนกวจย 48

• รำยชอผชวยนกวจย 48

พชอาหารจากปาแมปม6

เกรนน�าพชอาหารจากปาแมปม

อาหารพนบานจากพชในปาแมปมเปนวฒนธรรมทองถนทแสดงถง

ความสมพนธระหวางคนกบธรรมชาต ทเรยนร สงสม และสบทอดกนมา

หลายชวอายคน แสดงถงภมปญญาในการใชประโยชนและการจดการปา

อยางชาญฉลาดแสดงถงความรกผกพนและเคารพตอธรรมชาตซงควรจะ

ไดมการรวบรวมและสบทอดตอไปยงคนรนตอๆ ไป ดวยเหนความส�าคญ

ดงกลาว ชาวบานต�าบลบานเหลา เครอขายแมญงพะเยา เครอขายแมญง

ลมน�าอง สถาบนชมชนลมน�าโขง และอทยานแหงชาตแมปม จงไดรวมกน

ท�าวจยจาวบานขน

การท�าวจยด�าเนนขนโดยมชาวบานจากต�าบลบานเหลา อ�าเภอแมใจ

จงหวดพะเยาและเครอขายแมญงพะเยาเปนนกวจยเจาหนาทสถาบนชมชน

ลมน�าโขงเปนผชวยนกวจยท�าหนาทในการบนทก เรยบเรยง และสรปขอมล

ซงท�าการวจยโดยการระดมความคดเหนและเดนส�ารวจในปาพรอมกบการศกษา

ขอมลเพมเตมจากแหลงตางๆ

พชอาหารจากปาแมปม 7

ขอมลทไดพบวาชาวต�าบลบานเหลาใชประโยชนจากพชในปาแมปมทงสวนท

เปนปาอทยานแหงชาตและปาชมชนในการน�ามาเปนอาหารและเปนผลไมกนเลน

มากถง131ชนดพรอมกบมความรทเกยวของเกยวกบพชแตละชนดโดยละเอยด

ทงแหลงทพบฤดทพบสรรพคณทางยาวธปรงอาหารและเคลดลบในการกนรวม

ไปถงความรอนๆทเกยวของเชนความเชอการจดการปาชมชนการจดการน�าซง

สงเหลานแสดงใหเหนวาชาวต�าบลบานเหลามความสมพนธกบปาแมปมมายาวนาน

มความรกและหวงแหนตอปาพรอมกบมความรในการทจะรกษาปาไวไดอยางยงยน

การน�าเสนอขอมลในหนงสอเลมนเนนการน�าเสนอภมปญญาทองถนของชาว

ต�าบลบานเหลาเชนชอทองถนการใชประโยชนของชาวบานทนทงนดวยขอจ�ากด

ของพนทหนงสอจงท�าใหไมสามารถน�าเสนอขอมลจากการวจยไดทงหมด ทานท

สนใจขอมลทงหมดสามารถดาวนโหลดอานจากรายงานการวจยในเวบไซตของ

สถาบนชมชนลมน�าโขงทwww.mekongci.org


1. ปาตนน�า ชาวบานแบงปาในพนทต�าบลบานเหลาตามการจดการออกเปน 4 ประเภท

ไดแก 1) ปาอทยานแหงชาตแมปม 2) ปาสงวนแหงชาต 3) ปากนชนแคม

(รม)หวย-แคมฮอง(คลอง)และ4)ปาชมชน

1) ปาอทยานแหงชาตแมปม

อทยานแหงชาตแมปมมพนทประมาณ222,500ไรประกอบดวย2สวนคอ

1)ปาดอยปยอยในเขตอ�าเภอพานและอ�าเภอเมองจงหวดเชยงราย2)ปาแมปม

อยในอ�าเภอพานและอ�าเภอปาแดดจงหวดเชยงรายและอ�าเภอแมใจจงหวดพะเยา

มปาเบญจพรรณและปาเตงรงเปนจดเดนทสรางสสนในหนาแลง

หลงจากทปาไดถกบกรกไปมากท�าใหพนทปาและความอดมสมบรณลดลง

แมจะมการประกาศเปนปาสงวนแหงชาตกยงมบคคลบางกลมเขาไปบกรกดวยเหน

ความส�าคญและหวงแหนผนปา ชาวบานและผน�าจงไดยนเรองตอทางการใหมการ

ประกาศปาเปนอทยานแหงชาตตงแตป2525ซงชวงแรกของการประกาศเขตเปน

อทยานฯมชาวบานบางกลมคดคานเพราะคดวาจะเขาไปหากนไมไดแตหลงจากได

พดคยกนทกคนกเขาใจและรวมกนรกษาและใชประโยชนอยางยงยนเรอยมา

กบการจดการโดยการมสวนรวมของชมชนทองถนปาและตนน�าแมปม


ปจจบนการบรหารจดการอทยานฯเปนไปอยางมสวนรวมของชาวบานมการ

ประสานงานและท�างานรวมกนตลอด มการจดตงคณะกรรมการทปรกษาใน

การจดการปาอทยานแหงชาตซงประกอบดวยตวแทนประชาชนและภาคสวนตางๆ

ในพนท

ประโยชนจากปาอทยานฯตอชมชนทองถนทส�าคญคอการเปนแหลงอาหาร

และแหลงน�า รวมทงคณคาทางวฒนธรรมและความเชอเพราะเปนทสถตของ

สงศกดสทธทชาวบานนบถอ ปาแมปมมความอดมสมบรณและหลากหลายทงพช

และสตวมอาหารใหชาวบานไดหาอยหากนหลากหลายหมนเวยนตามฤดกาลตลอดป

ไมวาจะเปนพชผก เหดหนอไม ไขมดแดงปปลาตามแหลงน�าฯลฯและทส�าคญ

ยงเปนตนก�าเนดขนน�าอนเปนตนน�าส�าคญสายหนงของกวานพะเยาท�าหนาทหลอเลยง

ผคนและระบบนเวศตลอดเสนทางจากปาแมปมลงสกวานและไหลตอเปนแมน�าอง

กอนทจะลงสแมน�าโขงทอ�าเภอเชยงของจงหวดเชยงราย


2) ปาสงวนแหงชาต ปจจบนถกจดใหเปนพนทปาเสอมโทรมชาวบานสามารถ

เขาไปใชประโยชนในการหาอาหาร

3) ปากนชนแคม(รม)หวยและแคมฮอง(รอง/คลอง) เปนการอนรกษปาไม

ทพบในบางหมบานคอหมบานดงบญนาคซงจะหามไมใหตดไมบรเวณรมหวยและ

ฮอง(รอง/คลองน�า)ในระยะ10เมตรจากรมฝง


แผนทปำเยำวชน

4) ปาชมชน

ในต�าบลบานเหลามปาชมชน4แหงโดยอยในเขตหมบานดงบญนาค3แหง

คอ ปาเยาวชน ปาแมบาน และปาผสงอาย ซงการตงชอปาชมชนของหมบานน

เปนกศโลบายเพอใหเกดการมสวนรวมของกลมคนตางๆ ในชมชน และอยในเขต

หมบานดงอนตาเหนอ1แหงคอปาเวยงหาวซงชาวบานทง14หมบานในต�าบล

บานเหลาเขาไปหากนไดตลอดทงปดานการบรหารจดการจะท�าโดยชมชนทองถน

ทไดตงคณะกรรมการขนมาดแลทงนยงมการขนทะเบยนเปนปาชมชนกบกรมปาไม

ดวยเพอใหเกดการรบรองสทธทางกฎหมายมการวางกฎระเบยบในการใชประโยชน

รกษาและปรบไหมผกระท�าผด

ก)ปาเยาวชน มขนาด 88 ไร ตงขนเมอป 2527 เนองจากเมอกอนมคน

จะมาซอพนทปาไปแตกลมวยรนในหมบานกงวลถงผลทจะตามมาจงมาปรกษากบ

ผน�าชมชนวา“ปามการบกรกเอาไปท�าเปนทท�ากนสวนบคคลมากขน ถาเปนอยางน

วนขางหนาเราจะไปเลยงควาย หาอยหากนกนทไหน”จากนนจงไดมการหารอกน

ของชาวบานและคนทมาขอซอท ซงตกลงใหคนเงนมดจ�าใหกบคนทมาซอทและ

ตงชอเปน“ปาเยาวชน”เพอใหเยาวชนไดรสกเปนเจาของไดหวงแหนใชประโยชน

และเรยนรจากปา


ข)ปาแมบาน มขนาด 129 ไร ตงขนเมอป 2535-2536 แตเดมเปนดอย

ดนลกรงทถกขดเอามาสรางบาน ท�าถนน และมนายทนบกรก ชาวบานเหนวา

ถาปลอยไวเชนนทงปาทงดนจะไมเหลอจงตกลงกนวาจะตงเปนปาชมชนขนอกแหง

โดยยกใหเปนปาของกลมแมบานใหแมบานออกชอยนขอพนทและชวยกนรกษาปา

เพราะเหนวาแมญงมความส�าคญตอปาและท�าอะไรท�าจรงอยางทพอนอยเตงกลาววา

“แมญงถาวายะหยงแลวมนยะ(ท�า)แต(จรง)กวาปอจายเฮาหนา อแตท�าแต”

แผนทปำผสงอำย

แผนทปำแมบำน


แผนทปำชมชนเวยงหำว

ค)ปาผสงอาย มขนาด 33 ไร ตงขนเมอป 2547 ตงใหเปนปาผสงอาย

เพราะอยในโบราณสถานจอมกอ ซงเปนสถานทศกดสทธทชาวบานเคารพนบถอ

เปนทประดษฐานของพระเจาหนทพยทถกอญเชญมาประดษฐานทนในป2512ตอมา

ชาวบานไดอญเชญไปประดษฐานทวดของหมบานเพราะกลวคนมาขโมยไป และม

ประเพณสกการะพระเจาหนทพยทวดดงบญนาคในเดอน6ออก8ค�าของทกป

ง) ปาเวยงหาวมขนาด82ไรเปนรปวงกลมมคน�าลอมรอบตามเขตคเมองโบราณ

ตงขนประมาณป2530โดยการน�าของพอหลวงหลนปนใจประธานคณะกรรมการ

และชาวบาน ทไดชวยกนพฒนาและรกษาปาในเขตเมองโบราณนใหเปนปาชมชน

ในการดแลปาชาวบานดงอนตาเหนอจะดแลเองโดยตงกรรมการหมบานขนมา10คน

ประกอบดวยพอหลวงผชวยผใหญบาน3คนส.ท.3คนและลกบานอก4คน

ซงชาวบานกดแลรกษาปาไดเปนอยางด ทผานมาไมมไฟปาเขาเลยเพราะมการท�า

แนวกนไฟไวโดยรอบทกป


2. ขนน�าแมปม น�าแมปมมตนก�าเนดมาจากฮหน (รหน) เลกๆ ขนาดเทาลกนมตซงมน�าผด

ตลอดทงปทดอยดวนซงเปนดอยทอยบนสดของปาจากฮหนน�ากจะไหลเรอยลงมา

วงจาง(วงชาง)และผาลาดตลอดเสนทางจะมล�าหวยสาขาหลายสายไหลมาสมทบ

เปนน�าแมปมท�าหนาทหลอเลยงผนปาเชนหวยกงหวยขาวหลามหวยมวงหวยยาง

หวยเกยงหวยงวหวยหลวงหวยเคยนเปนตนกอนทจะไหลลงสอางเกบน�าแมปม

และไหลตอไปบรรจบกบแมน�าองทไหลมาจากหนองเลงทรายทต�าบลบานใหม

จากนนกลงสกวานพะเยาและไหลตอไปลงแมน�าโขงทบานปากองใตอ�าเภอเชยงของ

จงหวดเชยงราย

กอนจะมาเปนอางเกบน�าแมปมเดมมการสราง“ฝายพอก”และ“เหมองพอก”

ขนเพอท�าไรท�านาตอมาชาวบานต�าบลบานเหลาอยากจะไดอางเกบน�าจงไดปรกษา

หารอกบผน�าโดยท�าการส�ารวจและท�าอางเลกขนมากอนในป2519จากนนกสงเรอง

ไปยงส�านกนายกเพอขอพระราชทานเปนโครงการในพระราชด�ารเรมท�าอางตนป2525

และท�าเสรจไดใชน�าป2531-2532

3. วฒนธรรมและความเชอเกยวกบการจดการปาและตนน�า มต�านานและความเชออยหลายเรองทเกยวของกบความสมพนธระหวางชาวบาน

กบปาและน�าแมปมซงมผลตอการจดการใชประโยชนและรกษาผนปาและขนน�า

แหงนซงผเฒาผแกของชมชนอยางพอนอยเตงไดกลาวไววา“ปาบานเฮาเปนปาตนน�า

และมสงศกดสทธเยอะ” “หากปาสนแลวตนน�าจะอยอยางไร เพราะปาของเราเปน

ปาตนน�าแทๆ มสงศกดสทธหลายอยาง ตองอนรกษไว”

ก) ต�านานเจาพอดอยดวน

ตามต�านานเชอวาดอยดวนเปนทสงสถตของเจาพอดอยดวยและเปนทตงของ

เมองลบแลดวยซงมเรองเลาเกยวกบเรองนอยหลายเรองเชนเมอครงครบาศรวชย

ไดมาสรางวหารวดศรโคมค�า จงหวดพะเยา ในชวงทจดพธฉลองวหารทานครบาฯ

ไดบอกวา“ใหสงเกตนกบญจากดอยดวนเขาจะมารวมงานโดยจะใสชดสฟามารวม

ท�าบญ”หรอเรองเลาวาพอขนง�าเมองเคยไปศกษาวชากบฤๅษทดอยดวนแหงนดวย

นอกจากนยงเชอวาเจาพอดอยดวนกบเจาพอฝายหนมความเกยวของกนโดยเจาพอ

ฝายหนเปนลกขนอยขางลางสวนเจาพอดอยดวนอยหวรกษาตนน�าดวยความเคารพ

ในความศกดสทธ เมอครงตงบานดงบญนาคในป2474ชาวบานไดอญเชญเจาพอ

ดอยดวยมาเปนเจาอารกษบาน


ข) น�าศกดสทธจากฮหนและผขนน�าแมปม

ชาวบานเชอวาน�าแมปมทก�าเนดมาจากดอยดวนเปนน�าศกดสทธ และขนน�า

แมปมกเปนขนน�าศกดสทธเพราะมสงศกดสทธอาศยอยเปนพนทบรสทธปราศจาก

คนและสงสกปรกตางๆเมอครงอดตชาวบานและผน�าเคยน�าเอาน�าแมปมจากบรเวณ

ผาลาดไปถวายในหลวง

เมอหลายปกอนเกดวกฤตล�าน�าปมแหง ชาวบานและผน�าจงไดเดนปาขนไป

ส�ารวจบนดอย และพบวาน�าแหงหมดและตนไมหกโคน จงไดท�าพธขอขมาและ

เลยงขนน�าแมปมดวยไก21คจากนนมากไมเคยมเหตการณดงกลาวอกชาวบาน

จงเชอเรองผขนน�าแมปมยงขน

ค) ต�านานเวยงหาว

เดมไมมใครรวาเมองโบราณนชออะไรแตพอเลศนวลวงศอนและพอปญญา

จ�าปาวงษบอกวาไดยนผเฒาผแกเลาตอๆกนมาวามการขดคลอมรอบกนเมองดงกลาว

อยางเรงรบหรออยาง“หาว”ซงเปนทมาของชอเมองเพราะกลวชาง“ปก�างาเงยว”

ทมอทธฤทธยงแทงไมเขาและดรายผานไปทางไหนฆาคนตายทงเมอง

พอนอยเตงบานดงบญนาคยงเลาตอถงต�านานนวา ชางตวนมาจากเชยงตง

เจาเมองนานไดสงหมอเมองซงเปนผมวชามาปราบชางตวน“จางปก�างาเขยวโดนยง

ทดอกค�าใต มนกทรนทรายกระเสอกกระสนมาอยทหวยแหงหนง ชาวบานจงเรยก

หวยนนวา หวยฮองจาง สดทายจางตวนนกมาตายทหนองลม นายเมองไดตดงา

ขางหนงไปถวายเจาเมองนาน ตอนนงาจางขางหนงอยทนาน แตอกขางไมรไปไหน”

ง) ต�านานเจาพอผาหน

เจาพอผาหนตงอยบรเวณใตอางเกบน�าแมปมลงมาซงแตกอนจะมตนตะเคยน

ใหญอยและชาวบานไดน�าหนไปกนเปนฝายขนพรอมกบเซนไหวซงพธเลยงเจาพอ

ผาหนและสบชะตาล�าน�าปมไดท�าขนจรงจงครงแรกในป 2544 และท�าสบทอด

กนมาทกปจนถงปจจบน ในเดอน 9 ออก 9 ค�า โดยเชญชาวบานทกต�าบลทใช

น�าแมปมและพระสงฆทกวดมารวมจดพธ โดยมกจกรรมหลกคอ 1) การสบชะตา

ขนน�าล�าหวย2)ฟงธรรมปลาชอน3)ตานกวยสลากแดเทวดา25ตนทรกษาทง

ผนน�าผนดน4)เลยงเจาพอฝายหนโดยการถวายหม1ตว


จากการเกบขอมลเบองตนพบชนดพนธพชทเปน

อาหารและผลไมกนเลนในปาทงหมด131ชนดซงแบง

ตามวฒนธรรมการกนของคนทองถนในแถบนออกเปน

2ประเภทคอ1)พชอาหารจ�านวน114ชนดซงใช

สวนตางๆของพชทงใบดอกกานล�าตน รากหรอ

ผล มาเปนสวนประกอบของอาหารหรอเครองเคยง

ในจ�านวนนเปนเหด 40 ชนด ซงพชในประเภทน

บางชนดกนไดทงเปนอาหารและผลไมกนเลน เชน

ขนนมะเมาและ2)พชทเปนผลไมกนเลนรวมแลว

17 ชนด ทงนชอหลกทใชเรยกในรายงานฉบบนใช

ชอทองถนเพอแสดงถงวฒนธรรมและภมปญญาทองถน

ซงขอมลหลกไดจากการวจยรวมกนของคนทองถน

ขอมลบางสวนเชนชอวทยาศาสตรน�ามาจากแหลง

ขอมลตางๆตามทระบไวในเอกสารอางองทายเลม

พชอาหารจากปาตนน�าแมปม


1.กลวยปา

2.กอย(กลอย)

3.ขาปา

4.บะหนน(ขนน)

5.ขงแมงดา

6.ค�ามอก(ชะมวง)

7.งวปา

8.จอยนาง(ยานาง)

9.จะคานขาว

10.ดอกกานเตาะแตะ

11.ดอกอาว(ดอกกระเจยว)

12.เตา(ไหม)

13.ปงเปง

14.ผกกอแก(พอคาตเมย)

15.ผกกมน�า

16.ผกกดน�า

17.ผกกดกอง(กดหงอง)

18.ผกขมด

19.ผกแคบ(ต�าลง)

20.ผกจ�า(พลงกาสา)

21.ผกดเหยยน

22.ผกตด(มะกล�าตน)

23.ผกบวกวก(ตาลปตรฤๅษ)

24.ผกปยา

25.ผกเผด(ผกคราดหวแหวน)

26.ผกสาบ(ผกอนน)

27.ผกแสว

28.ผกกะทกรกปา

29.ผกกาบป

30.ผกหนอก(ใบบวบก)

31.ผกหมเกลยง(ผกหมเลก)

32.ผกหมปาว(ผกหมหนาม)

33.ผกเฮยก(ผกเฮอก)

34.ผกขาว(ฟกขาว)

35.ผกสลด

36.พรกขนก

37.มะกอกปา

38.มะแควง(มะเขอพวง)

39.มะแขวน

40.มะเดอเกลยงปา

41.มะนอยจา(มะนอยกระตอบ)

42.มะฮอย(มะระขนก)

43.มะปน(มะตม)

44.มะเมาตน(เมาตาควาย)

45.มะเมาสาย

46.มะลดไม

47.มะแหลบ

48.มะแตก(กระทงลาย)

49.สมปอย

50.สะเลยม(สะเดา)

ประเภทพชอาหาร


51.หญาดอกป(หญามเซอ)

52.หญาตดหมา(ตดหมตดหมา)

53.หญาหนอนตาย(ขอบชะนาง)

54.หางหวาย

55.เครอเขางอง

56.ดอกแกหางคาง(แคหางคาง)

57.ดงวด�า

58.ตนเกยง

59.ผกไขเหา

60.ผกเพยพาน

61.ผกมนปลา(ผกกนเกรา)

62.ผกหนาม

63.มะขวง

64.มะแควงคา

65.มะแฮะดน

66.ไมสมเหด

67.ไมมะกอ(แอบ)

68.เสลดพงพอน

69.หนอไมบง

70.หนอไมไร

71.หนอไมซาง

72.หนอไมตง

73.หนอไมหก

74.หนอไผสสก

75.เหดแดงนอย

76.เหดแดงใหญ

77.เหดถอบ

78.เหดโคนนอย

79.เหดโคนปลวก

80.เหดโคนโคนขาว

81.เหดโคนแดง

82.เหดโคนด�า

83.เหดโคนขไก

84.เหดโคนควยลอก

85.เหดโคนพาน

86.เหดไข/เหดโจโหล

87.เหดโมงโกง

88.เหดหน

89.เหดถาน

90.เหดขมน

91.เหดซาหาง

92.เหดไคร

93.เหดจน

94.เหดกะโดง

95.เหดลม

96.เหดขอน

97.เหดหนามอย

98.เหดด�า

99.เหดขะหล�าหมา

100.เหดน�ามม


101.เหดน�าเผง

102.เหดหา

103.เหดปอดมา

104.เหดไร

105.เหดซาง

106.เหดไขนก

107.เหดไขเหลอง

108.เหดแกน

109.เหดเยยวหม

110.เหดหนามนหนามอย

111.เหดน�าแปง

112.เหดตนจม

113.เหดตนปอก

114.เหดหาด

1.มะเกน(มะเกวนตะขบปา)

2.มะมน(กระบก)

3.มะกอ

4.มะขามปอม

5.มะคอแลน

6.มะคาโมง

7.มะเคาะ(มะโจกตะครอ)

8.มะแฟน

9.มะไฟ

10.มะมวงปา

11.มะหลอด

12.มะหาขนก

13.มะหาควาย(ลกหวาใหญ)

14.มะมา

15.มะกมมะเกม

16.มะหลด

17.มะนะ(สมอ)

จากการท�าวจยรวมกนของชาวบานต�าบลบานเหลา เครอขายแมญงพะเยา

สถาบนชมชนลมน�าโขงและอทยานแหงชาตแมปมท�าใหไดขอมลเกยวกบพชอาหาร

และผลไมกนเลนจากปาอยมาก แตเนองจากหนงสอเลมนมพนทจ�ากดจงน�าเสนอ

ขอมลเกยวของเพยงบางสวน ซงมลฉบบเตมสามารถดาวนโหลดอานเพมเตมไดท

เวบไซตwww.mekongci.orgขอมลเกยวกบพชปาแมปมตามความรและภมปญญา

ทองถนของบานเหลาทยกมาน�าเสนอมดงน

ประเภทผลไมกนเลน


ชออนๆ กลวยเถอน

กลวยลง

กลวยหมน

ชอวทยาศาสตร Musa

acuminata

Colla

ฤดการทพบ ทกฤดออกดอกตดผลตลอดป

ประโยชนทางอาหาร หยวกน�ามาแกงใสไกใสเนอสวนปลกลวยจะนมชาวบาน

นยมน�ามาย�าและกนเปนเครองเคยงโดยเฉพาะกนกบปลาจอม

ประโยชนอนๆ เปนสมนไพร แกทองเสย ลดน�าตาลในเลอด และบ�ารง

น�านมแม

กลวยปา01


ดอกกานเตาะแตะ02

ชออนๆ อหงออหงองเตยง(สราษฎร)

บรเวณทพบ ปาเบญจพรรณ

ฤดทพบ พบชวงเดอนเมษายน-พฤษภาคม(ชวงตนฝน)

ประโยชนทางอาหาร กานจะลอกเปลอกออกน�าไปท�าอาหารไดคลายบอนชาวบาน

จะนยมน�าไปแกง เชนแกงแค เมนแกงหนอใสดอกกาน เมนแกงดอกกานผกหละ

(ชะอม)แกงเหดขอนขาวใสดอกกานเปนตนไมนยมน�าดอกกานไปตมหรอลวกจม

น�าพรกเพราะจะมเมอกเหนยวและคน

ประโยชนอนๆ เปนยาระบายออนๆเจรญอาหาร


ดอกอาว03

ชออนๆ อาวขาว (เชยงใหม พะเยา) กระเจยวขาว (นครราชสมา)

วานมานอย(สโขทย)ดอกดนเปนตน

ชอวทยาศาสตร CurcumaparvifloraWall.

บรเวณทพบ ปาเตงรงและปาเบญจพรรณ

ฤดกาลทพบ ชวงเดอนพฤษภาคม-มถนายน

ประโยชนทางอาหาร ดอกออนนงกบน�าพรกต�ามะมวงใสแกงแค

ประโยชนอนๆ ดอกเปนสมนไพร ชวยขบลมและเปนยาระบาย รสเผด

เลกนอยมกลนหอมชวยเจรญอาหารหวใชดองเหลาชวยใหกระชมกระชวย


ผกกอแก04

ชออนๆ พอคาตเมยผกกบแก(ภาคเหนอ)

ชอวทยาศาสตร Selaginellaargentea

บรเวณทพบ ปาเบญจพรรณและในปาทมความชนสงมอณหภมทเยน

แตปจจบนเรมหายากในปาแถบน

ฤดกาลทพบ พบในชวงเดอนมนาคม-เมษายน

ประโยชนทางอาหาร ชาวบานนยมน�ามาแกงนง โดยใชสวนของยอดออน เชน

น�ามาแกงใสปลาแหง เหดหลวะ (เหดหหน) ผกชะอม ลกษณะเดนของผกนคอ

ความกรอบ ถงจะตมนานแคไหนกจะคงความกรอบไว คลายกบตมหรอนงไมสก

วธการสงเกตวาสกหรอยงคอถาน�าแกงไมมรสเฝอนแสดงวาผกสกแลว แตถาแกง

นานเกนไปน�าแกงจะเสยรสชาต


ผกกมน�า05

ชออนๆ กมน�า(ภาคกลาง)ผกกมกามผกกาม(ภาคอสาน)

ชอวทยาศาสตร CratevareligiosaG.Forst.

บรเวณทพบ พบตามรมน�าหรอทชนแฉะในปาเบญจพรรณปาดบแลง

และปาผลดใบ

ฤดกาลทพบ ตลอดทงปใบหลนชวงเดอนเมษายน-พฤษภาคมออกดอก

ชวงเดอนกมภาพนธ-มถนายน

ประโยชนทางอาหาร ยอดออนนยมน�ามาปรงเปนอาหารหรอกนเปนผกเครองเคยง

โดยจะดองน�าเกลอตากแดดทงไวประมาณ2-3วนแลวคอยน�าไปปรงเปนอาหาร

เชน ย�า หรอกนกบลาบ (จะออกรสขมหนอยๆ) บางพนทอาจน�าไปแกงหรอผด

หรอจะใชดอกและใบออนตมหรอลวกเปนผกจมน�าพรก

ประโยชนอนๆ เปนสมนไพร


ผกขมด06

ชออนๆ ชมเสด(ตราด)ไครเสด(เพชรบรณ)ไครปาปน(พษณโลก)

ชอวทยาศาสตร Glochidionzeylanicumvar.tomentosum(Dalzell)

Trimen

บรเวณทพบ พบบรเวณใกลแหลงน�าล�าหวย

ฤดกาลทพบ พบตลอดทงป

ประโยชนทางอาหาร จะนยมกนยอดออนน�ามาเปนเครองเคยงกนกบต�ามดแดง

กบลาบนยมกนสดไมกนสก

ประโยชนอนๆ เปนยาระบายออนๆเพราะมรสเปรยว


ผกดเหยยน07

ชออนๆ ดเอยนดแปลวาขม(ภาคเหนอ)บปลาไหลไสเอยนบเอยน

(ภาคอสาน)

ชอวทยาศาสตร Hydroleazeylanica(L.)Vahl

บรเวณทพบ พบในปาทวไป ปาชมชน ภเขา เขตพนทอนรกษ รวมทง

ในนาและล�าหวย

ฤดกาลทพบ ชวงเดอนตลาคม-พฤศจกายน

ประโยชนทางอาหาร กนเปนผกสดเครองเคยงกบลาบต�าสมโอปลาจอมรสออก

ขมและหวานปลาย

ประโยชนอนๆ แกรอนใน


ผกบวกวก (ตาลปตรฤๅษ)08

ชอทองถนอนๆ ผกกานจอง บวกวก ผกน�ารว (ภาคเหนอ) ตาลปตรฤๅษ

ผกพาย(ภาคกลาง)ผกกานจองผกคนจอง(ภาคอสาน)

ชอวทยาศาสตร Limnocharisflava(L.)Buch

บรเวณทพบ ตามแหลงน�าหนองแองสระ(คลายๆผกตบชวา)ในปา

ชมชนภเขาเขตพนทอนรกษ

ฤดทพบ ออกตลอดป

ประโยชนทางอาหาร ยอดออนและดอกออนน�ามาปรงเปนอาหารเชนแกงใสปลา

แกงสม ผดน�ามน ผดใสหม (โดยจะทบพรก กระเทยม ผดใสหม เตมเครองปรง

ตามชอบ แลวใสผกบวกวกลงไป) นอกจากนนยงน�ามาเปนเครองเคยงกนสดหรอ

ลวกจมน�าพรก ซงชาวบานทนนยมลวกแบบไมสกมาก กนกบต�าเตา (สาหราย)

ซงเขากนมาก

ประโยชนอนๆ ชวยลดอาการปวดเมอย


ผกปยา09

ชออนๆ ผกปยา(ภาคเหนอ)ชาเลอดผกกาดยา(ภาคกลาง)

ผกขะยาหรอผกคายา(อสาน)

บรเวณทพบ พบตามปาเตงรงปาผสมผลดใบและบรเวณชายปาชอบขน

ในทดอนน�าไมทวมขง

ฤดกาลทพบ ตลอดทงป(ออกดอกชวงเดอนตลาคม)

ประโยชนทางอาหาร ผกปยามรสชาตและกลนเฉพาะตวมรสเปรยวๆนดๆกลน

ฉนในตวหนอยๆ ชาวบานนยมกนยอดออน น�ามากนเปนเครองเคยงกบแกงหนอ

น�าพรกน�าป กบน�าพรกปลา นยมกนสด เวลาเคยวจะขนจมก และดอกสามารถ

น�ามาย�าได

ประโยชนอนๆ แกทองอดชวยใหเจรญอาหาร


ผกเผด10

ชออนๆ ผกคราดผกคราดหวแหวนหญาตมหผกตมห

ชอวทยาศาสตร Acmellaoleracea(L.)R.K.Jansen

บรเวณทพบ พบไดทวไปในทลมชนแฉะปาละเมาะในปาชมชนภเขา

เขตพนทอนรกษ

ฤดกาลทพบ พบตลอดทงป

ประโยชนทางอาหาร ลกษณะเฉพาะตวของผกเผดคอมรสเผดเฝอนรอนแรงและ

กลนหอมดบคาวไดด ยอดออนและดอกออนน�ามาประกอบอาหาร เชน แกงแค

ซงเปนสวนประกอบหลกทขาดไมได แกงใสเหดลม แกงออม ซงในการท�าแกง

ชาวบานไมนยมน�ามาแกงเฉพาะผกเผดแตน�าผกอนมาแกงรวมดวย เมนอนๆ เชน

ใสหอนงใสย�าทกอยางและเปนเครองเคยงลวกกบน�าพรก

ประโยชนอนๆ แกปวดฟนบ�ารงน�านม


ผกแสว11

ชออนๆ ผกแสว(เหนอ)เถาวลยด�า(สระบร)

บรเวณทพบ ปาชมชนภเขาเขตพนทอนรกษ

ฤดกาลทพบ ชวงเดอนสงหาคม-ตลาคม

ประโยชนทางอาหาร นยมน�ายอดออนมาแกงใสเหดขอนแกงใสผกหละ(ชะอม)

แกงออม(ออกขมเลกนอย)เปนเครองเคยงสดกนกบต�ามะมวงเปนตน

ประโยชนอนๆ ชวยใหเจรญอาหาร


ผกเฮยก12

ชออนๆ ผกฮ ผกเฮอด ผกเฮอก (ภาคเหนอ) ผกเลอด ผกเลยบ

(ภาคกลาง,ใต)

บรเวณทพบ ปาชมชนภเขาเขตพนทอนรกษ

ฤดกาลทพบ เดอนมถนายน-กรกฎาคม

ประโยชนทางอาหาร ชาวบานนยมกนยอดออนซงรสชาตจะมรสฝาดและเปรยว

กอนจะน�ามาท�าอาหารจะน�ามาตมหรอนงเพอลดความฝาดและเปรยวกอน หรอ

ถาแกงยอดสดจะนยมท�าแกงเมองใสหมท�าแกงสมกระดกหมย�า

ประโยชนอนๆ บ�ารงน�านม


มะเมาตน13

ชอทองถนอนๆ เมาขนเมาตาควาย

บรเวณทพบ พบไดทวไปทางเหนอจะม2พนธคอเมาตน(เมาตาควาย)

และเมาสาย

ฤดกาลทพบ เดอนมถนายน-กรกฎาคม

ประโยชนทางอาหาร ใบออนมรสเปรยวนยมน�ามาใสแกง เชน แกงเหดถอบ

แกงสมฯลฯลกทงดบและสกกนไดน�ามากนเลนและน�ามาต�า

ประโยชนอนๆ เปนยาระบายออนๆเนองจากมรสเปรยว


มะแหลบ14

ชอวทยาศาสตร PeucedanumdhanaA.Ham.

บรเวณทพบ ในปาบนดอย

ฤดกาลทพบ ทกฤด

ประโยชนทางอาหาร เปนเครองเทศใสลาบน�าพรกแกงปลาย�าจนกบแตส�าหรบ

ลาบหมหรอลาบเนอนนไมคอยเปนทนยมเทาไรนก

ประโยชนอนๆ แกหวดแกทองอด


หญาตดหมา15

ชออนๆ หญาตดหมา(ภาคเหนอ)พงโหม(ภาคกลาง)ยานพาโหม

(ภาคใต)

ชอวทยาศาสตร PaederialinearisHook.f.

บรเวณทพบ พบไดทวไป

ฤดกาลทพบ ตลอดทงป

ประโยชนทางอาหาร ยอดออนน�ามาใสแกงออมแกงโฮะและเปนเครองเคยงกน

กบลาบได

ประโยชนอนๆ แกทองอดทองเฟอ


มะคอแลน16

ชออนๆ บก/หมก/หมากแงวมะแงะหมกแวว(ภาคอสาน)

คอลงกะเบนสงเครยดขอน(ภาคใต)

ชอวทยาศาสตร NepheliumhypoleucumKurz

บรเวณทพบ ในปาทวไป

ฤดกาลทพบ เดอนเมษายน-พฤษภาคม

ประโยชนทางอาหาร ผลสกมรสเปรยวอมหวานเปนผลไมปาผลกนเลน

ประโยชนอนๆ เปนยาระบายบ�ารงผว


มะเคาะ17

ชอทองถนอนๆ มะเคาะเคาะจก

มะจกมะโจก(ภาคเหนอ)

ตะครอไข(ภาคกลาง)

บก/หมากคอตะคอ

(ภาคอสาน)

ชอวทยาศาสตร Schleicheraoleosa(Lour.)Merr.


ฤดกาลทพบ ออกผลในชวงเดอนมนาคม-กรกฎาคม

ประโยชนทางอาหาร ผลน�ามากนเลน ผลสกหรอเนอหมเมลดใสสเหลองและ

ฉ�าน�ามรสเปรยวนยมน�ามาจมเกลอล�าตนนยมน�ามาขดใสลาบไกใสน�าป

ประโยชนอนๆ ยาระบายวตามนซ


มะหาขนก18

ชออนๆ สฮอกนอย หวดลาว (ภาคเหนอ) หวดขา หวดคา สหวด

มะหวดปา (ภาคอสาน)ก�าซ�ามะหวด (ภาคกลาง)ก�าจ�า

น�าซ�ามะจ�าหมากจ�า(ภาคใต)มะซาหวด(ไทลอ)

ชอวทยาศาสตร Lepisanthesrubiginosa(Roxb.)Leenh.


ฤดกาลทพบ ออกปละครงในชวงเดอนเมษายน-พฤษภาคม

ประโยชนทางอาหาร เปนผลไมสกท�าไวนน�าผลไมผลไมดอง

ประโยชนอนๆ ผวพรรณดสายตาดระบายเจรญอาหารวตามนซ


เมนอาหารจากปาตนน�าแมปม อาหารพนบ านจากปาเป นวฒนธรรมและ

ภมปญญาทองถนทแสดงถงความสมพนธระหวางคน

กบธรรมชาตทเรยนรสงสมและสบทอดกนมาหลาย

ชวอายคน นอกจากแสดงถงภมปญญาในการใช

ประโยชนและการจดการปาอยางชาญฉลาดแลวยง

แสดงถงความรก ผกพน และเคารพตอธรรมชาต ซง

เปนสงทควรจะไดมการสบทอดตอไปยงคนรนตอๆไป

และอาหารจากปาของชมชนในต�าบลบานเหลาทพงพา

ปาแมปมมาชานานนกเชนกน

เมนจากปาพชในแมปมสวนมากจะเปนแกงเมอง

ตางๆเพราะใชผกเปนสวนประกอบหลกเชนแกงแค

แกงสมแกงผกตางๆรวมไปถงกนเปนผกแกลมน�าพรก

และลาบและเมนจ�าพวกย�าเชนสาผกย�าผกย�าหนอไม

สวนเมนจากเหดเกอบทงหมดนยมน�าไปท�าอาหาร

ทวๆไปประเภทแกงนงผดตมบางชนดนยมน�าไป

ท�าย�าหรอหมก เชน เหดหน ทคนทนจะน�าไปย�า

อยางเดยว หรอไมกเปนเครองเคยงกบย�าหรอลาบ

สวนเหดทน�าไปหมกกเชนเหดไครเหดแกน


เครองแกง พรกแหง(คว) กระเทยม ขา

ตะไคร เกลอ กะป

ปลาราสบ มะแขวน หอมแดง

สวนประกอบ ผกเผด

เหด(หหน/ลม/นางฟา)

ดอกแค(ขาว/แดง)

มะเขอ(ขาว)

ดอกงวแหง

ชะอม ถวแปบ ต�าลง

มะเขอพวง ใบชะพล หอมแย

พรกสด จะคาน(หนเปนแวน)

แกงแคไกเมอง01


เคลดลบการปรง 1.การควหรอผดเครองแกงนนควรใชไฟกลาง ถาใชไฟแรงจะท�าให

เครองแกงไหมและกลนไมหอม

2.ไกทน�าลงไปควตองควจนเครองแกงซมเขาไปในเนอไกเพอลดกลน

คาวและเพมความหอม

3.ลกษณะเฉพาะของแกงแคคอความเผดรอนทเกดจากสวนประกอบ

ตางๆ เชน มะแขวน จะคาน และผกเผด ถาใครชอบความเผดรอนมากก

สามารถเพมสวนประกอบเหลานได

4.ไกทน�ามาแกงแคควรเปนไกบานเพราะเนอจะแนนและมนจะนอย

วธการท�า 1.เตรยมไกโดยสบเปนชนพอค�า

2.เดดและหนผกทกชนดลางน�าใหสะอาดแลวพกไว

3.โขลกเครองแกงโดยใสทกอยางรวมกนแลวโขลกใหละเอยด

4.ตงหมอเตมน�ามนลงหมอแลวน�าเครองแกงลงไปผดใหหอมโดยใชไฟกลาง

5.เมอเครองแกงหอมน�าไกไปผดใหสก

6.เตมน�าเปลาลงหมอพอทวมไกแลวตมจนไกเปอยไดท

7.ใสผกลงไปโดยน�าผกทสกยากลงกอนแลวตามดวยผกทสกงายคนใหเขากน

(ถาน�านอยสามารถเตมน�าเพมได) เมอผกสกชมรสและเพมเตมดวยเกลอ น�าปลา

ผงชรสตามชอบเมอเรยบรอยปดไฟยกลงพรอมรบประทาน

01 แกงแคไกเมอง


เครองแกง พรกแหงคว กระเทยม ขา

ตะไคร เกลอ กะป

หอมแดง มะแขวน ปลารา

สวนประกอบ ปลาแหง

หวายปา

เหดลม

แกงปลาแหงใสหางหวายและเหดลม02


วธการท�า 1.เตรยมหวายโดยปอกสวนทแกทงไปเอาเฉพาะสวนทออนหนเปนทอนแลว

ฝานบางๆแลวลางดวยน�าเกลอพกไว

2.หนปลาแหงเปนชนพอประมาณ

3.โขลกเครองแกง

4.ตงหมอใสน�าพอประมาณเมอน�าเดอดใสเครองแกงลงไปคนจนเครองแกง

แตกตว

5.ใสปลาแหงลงหมอ พอปลาสกชมรส อาจจะปรงเพมดวยเกลอ น�าปลา

ผงชรสตามชอบ

6.ใสหวายทเตรยมไวลงไป รอจนหมอเดอด พอหวายสกตกใสถวยเตรยม

รบประทาน

02 แกงปลาแหงใสหางหวายและเหดลม


เครองแกง พรกสด กระเทยม หอมแดง

ขมนสด ตะไคร กะป

ปลาราสบ(เลกนอย)

แกงสมปลาใสตนและสมปอย03


สวนประกอบ ปลาสด ตน ยอดผกสมปอย

ใบแมงลก มะขามเปยก น�ามะกรด

วธการท�า 1.เตรยมปลาขอดเกลดเอาไสออกลางพงปลาใหสะอาดและสบเปนชนๆ

2.แกะตนลอกเปลอกดานนอกออกทบพอบบแลวหนเปนชนพอดค�า

3.โขลกเครองแกงรวมกนใหละเอยด

4.ตงหมอใสน�าพอประมาณพอหมอเดอดน�าเครองแกงลงไปละลายน�า

5.หมอเดอดใสตนลงไปคนใหเขากนรอหมอเดอดอกครงแลวใสปลา

6.ใสยอดผกสมปอย รอสกพกชมรส ปรงรสเพมดวยน�าปลา ผงชรส และ

น�ามะกรด

7.ปดทายดวยใบแมงลกปดไฟพรอมรบประทาน

เคลดลบการปรง 1.ตนเมอลอกเปลอกออกแลวควรทบพอบบกอนน�าไปแกง จะได

เขาเครองออนและสกงาย

2.ปลาทน�ามาแกงควรเปนปลาสด และกอนน�าปลาลงหมอตองรอ

ใหน�าเดอดกอนทกครงเพอลดความคาวของปลา

3.ยอดสมปอยมความเปรยวในตวอยแลว มะขามเปยกและมะนาว

ไมตองใสกได

03 แกงสมปลาใสตนและสมปอย


เอกสารอางอง

โครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด�ารฯ.[ระบบออนไลน].

แหลงทมา:http://www.rspg.or.th

สถาบนวจยและพฒนาทสง.[ระบบออนไลน].แหลงทมา:https://hrdi.or.th

ส�านกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพ.[ระบบออนไลน].

แหลงทมา:http://www.bedo.or.th

ส�านกอทยานแหงชาต. “อทยานแหงชาตแมปม.” [ระบบออนไลน]. แหลงทมา:

http://park.dnp.go.th/visitor/nationparkshow.php?PTA_CODE=9113

MedThai.[ระบบออนไลน].แหลงทมา:https://medthai.com/


ภาคผนวก

1. นายหนอยเตจะบญ

2. นายเสารแกวแสนเขยว

3. นางจนจราหอมนาน

4. นายพงษศลปบญมาเครอ

5. นางสรกาญจนกตตกรวรชาต

6. นายมงคลจนะวรรณ

7. นางอ�าพรพาไต

8. นางมาลยทะนนใจ

9. นายปดคมสวรรณ

10.นายสมศกดกาอนทร

11.นายบญมค�าอาย

12.นางกญญาลอไชย

13.นางสเรยมลกษณบญทาเครอ

14.นายสวางใจเยน

15.นายศภชพสรวงศใจ

16.นางนงคราญหลาแกว

17.นางอมรรตนมงวงค

18.นางชอนจนะวรรณ

19.นางสนนทวงศศรชย

• รายชอนกวจย20.นางวรนธรยงกจไพศาล

21.นางสาวกรรณการกาอนตา

22.นางสาวโสภาวรรณวนทะวธ

23.นางผกาพนธถาใน

24.นางจนทรทพยแสนเขยว

25.ด.ญ.พชญสนศรแกว

26.นางรงรสณณล�าปาง

27.นางวนทตยชอบจตต

28.นางสภาภรณจนทรมา

29.นางชลพรยอดฟา

30.นางสภคสรวรรณปลก

31.นางวชราภรณอนตะวงศ

32.นางศรประภามสข

33.นางปราณเฉลมทรพย

34.นางชนใจใจเยน

35.นางเจรญศรไชยขตธ

36.นางสาวนภาพรรณวงคปด

37.นายเตงใจใจ

38.นายหลนปนใจ

1. นายธระพงศโพธมน

2. นางสาวอรตารชธาน

3. นางสาวอนงคนาถทองเกด

• รายชอผชวยนกวจย4. นางสาวปรชญาพรโพธแกว

5. นางสาวศรลกษณค�าจนทร

6. นางสาวยภาวรรณแสงกาศ







อาหารพนบานจากพชในปาแมปม เปนวฒนธรรมทองถนทแสดงถง ความสมพนธระหวางคนกบธรรมชาต ทเรยนร สงสม และสบทอด กนมาหลายชวอายคน แสดงถงภมปญญาในการใชประโยชนและ การจดการปาอยางชาญฉลาด แสดงถงความรก ผกพน และเคารพตอธรรมชาต ซงควรจะไดมการรวบรวมและสบทอดตอไปยงคนรนตอๆ ไป ดวยเหนความส�าคญดงกลาว ชาวบานต�าบลบานเหลา เครอขายแมญงพะเยา เครอขายแมญงลมน�าอง สถาบนชมชน ลมน�าโขง และอทยานแหงชาตแมปม จงไดรวมกนท�าวจยจาวบานขน

9

ISBN 978-616-92672-3-2

786169 267232






สนบสนนโดย

พชอาหารจาก

ปาแมปม

พืชอาหาร จาก...

Documents

Transcript of พืชอาหาร จาก...