1

ระบบลกขนผสม : ศกษาเปรยบเทยบระหวาง

ระบบศาล Saiban-in ของญป นกบศาลลกขนของฝรงเศส

ดร.อทย อาทเวช1

ทานทตดตามความเคลอนไหวในกระบวนการยตธรรมทางอาญาของตางประเทศอยเนองๆ คงทราบกนดวา สภาไดเอทของประเทศญป นไดตรากฎหมายทชอวา The Act Concerning Participation of Lay Assessors in Criminal Trials (The Lay Assessor Act 2004) ออกมาเมอเดอนพฤษภาคม ค.ศ. 2004 ซงน าเอาระบบลกขนมาประยกตใชในการพจารณาคดความผดรายแรง กฎหมายดงกลาวมผลใชบงคบในป ค.ศ.2009 การตรากฎหมายดงกลาวนบวาเปนความเคลอนไหวครงยงใหญในกระบวนวธพจารณาความอาญาของญป นอกครงหนง ในโอกาสทผ เขยนไดรบเชญจากผชวยศาสตราจารย วาทเรอตร ดร.เอกวทย มณธร คณบดคณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา ใหรวมเดนทางไปศกษาดงานเกยวกบระบบศาล Saiban-in (裁判員, "lay judge") ทศาลแหงกรงโตเกยว (Tokyo District Court) เมอเดอนมกราคม 25562 จงใครขอน าเกรดความรมาเผยแผแกวงการศกษาดานกฎหมายวธพจารณาความอาญาในประเทศไทยดวยคนหนง

ในบรรดาผ ทสนใจในการศกษาระบบกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศญป น ปรากฏวามนกกฎหมายญป นและอเมรกนจ านวนมากเขยนบทความเกยวกบระบบศาล Saiban-in3 นกกฎหมายบางทานเปรยบเทยบกบระบบลกขนอเมรกนใหเหนความแตกตางของทงสองระบบ พรอมทงเสนอแนะใหน าระบบอเมรกนมาใชเตมรปแบบนาจะดกวา บางทานไมเหนดวยกบการใหประชาชนมานงพจารณาพพากษาคดรวมกบผพพากษา สวนบางทานกตงขอสงสยวาระบบ Saiban-in จะไปรอดหรอไม เพราะเกรงวาผ ทท าหนาท Saiban-in จะถกครอบง าโดยการชน าของผพพากษา โดยเฉพาะประธานศาล Saiban-in ซงเปนผน าในการด าเนนกระบวนพจารณา ในทสดกจะไมเปนไปตามเจตนารมณของฝายนตบญญตทตองการใหประชาชนเขามามบทบาทในการพจารณาพพากษาคด

1 อยการผ เชยวชาญพเศษ ปฏบตราชการในหนาทอยการพเศษฝายคมครองสทธประชาชนระหวางประเทศ 2 ผ เขยนขอกราบขอบพระคณผชวยศาสตราจารย วาทเรอตร ดร.เอกวทย มณธร คณบดคณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา เปนอยางสงทใหเกยรตเชญผ เขยนใหรวมเดนทางไปศกษาดงานกบคณะนสตปรญญาเอกและปรญญาโทของคณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา ท Tokyo Foundation และ Tokyo District Court เกยวกบระบบ Saiban-in ของวธพจารณาความอาญาของประเทศญป น ระหวางวนท 28-29 มกราคม 2556 3 บางทานออกเสยงค าวา “Saiban-in” ในภาษาไทยวา “ไซบน-อน” บางทานอาจออกเสยงวา “ไซบาน-อน” แตผ เขยนไดยนอาจารยสอนกฎหมายทานหนงทจบการศกษากฎหมายจากประเทศญป นอานออกเสยงค านวา “ไซบง-อน” นาจะใกลเคยงทสด แตในบทความน ผ เขยนขอใชค าภาษาองกฤษทบศพทภาษาญป นวา “Saiban-in”

2

ส าหรบประเทศไทยเองกมนกกฎหมายหลายทานทท าการศกษาวจยและเขยนบทความเกยวกบระบบ Saiban-in ของญป นไวพอสมควร นกกฎหมายไทยบางทานกเรยกระบบ Saiban-in นวา “ลกขนผสม” (Quasi-Jury system) ตามนกกฎหมายญป นและอเมรกน4 หรอบางทานกแปลทบศพทภาษาองกฤษค าวา “Lay judge หรอ Lay assessor” วา “ผพพากษาสามญชน” หรอ “ตลาการประชาชน” แตกมนกกฎหมายบางทานทเรยก “Saiban-in” วา “ผพพากษาสมทบ”5 นกกฎหมายบางทานกไมสนใจวาจะเรยก Saiban-in ประชาชนผท าหนาทตลาการนวาชออะไร ไมวาจะเรยกวา lay judges หรอ lay assessors หรอ jurors กตาม6

อยางไรกตามการเรยกชอ Saiban-in ในภาษาไทยไขวกนระหวางค าวา “ลกขน” (Juror) กบ “ผพพากษาสมทบ” (Lay judge) นนอาจท าใหนกกฎหมายไทยทไมรจกระบบลกขนผสมมากอนเกดความสบสน แมวาถอยค าทงสองจะแสดงใหเหนความหมายรวมกนของการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนวธพจารณาคดอาญา แตความหมายของผพพากษาสมทบกบลกขนมประวตความเปนมาแตกตางกน การก าหนดคณสมบตและการคดเลอกกไมเหมอนกน รปแบบและกรอบระยะเวลาการปฏบตหนาทกแตกตางกน ดงนน การเรยก “Saiban-in” วาเปนผพพากษาสมทบอาจท าใหเกดความเขาใจทคลาดเคลอนในทางวชาการขนได7

4 Hiroshi Fukurai, “Japan’s Quasi-Jury and Grand Jury Systems as Deliberative Agents of Social Change: De-Colonial Strategies and Deliberative Participatory Democracy”, CHICAGO-KENT LAW REVIEW [Vol 86:2 : 2011], p.789. สบคนใน www.cklawreview.com/.../11%20-%20Fukurai%20_Pu... เมอวนท 27 มนาคม 2556 โปรดด Bryan M. Thompson, “Japan's Lay Judges and Implications for Democratic Governance”, May 11, 2012 สบคนใน http://www.tokyofoundation.org/en/topics/sylff/japans-lay-judges เมอวนท 11 เมษายน 2556 5 ศระ บญภนนท, “หนวยท 7 : กระบวนการยตธรรมทางอาญาของประเทศญป น” ใน “ประมวลสาระชดวชา หนวยท 6-10 : การบรหารงานยตธรรมเปรยบเทยบชนสง” มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช บณฑตศกษา สาขาวชานตศาสตร, พมพครงท 1 พ.ศ.2555, หนา 7-48 ถง 7-53 6 โปรดด http://www.mutantfrog.com/2009/07/29/priests-can-become-jurors-but-not-lay-judges/ สบคนเมอวนท 26 มนาคม 2556 7 น าแท บญมสลาง, “กระบวนการยตธรรมทางอาญาเปรยบเทยบ”, ส านกพมพสตรไพศาล, พมพครงท 1, มถนายน 2554, หนา 88 ไดใหความเหนไววา ระบบ Saiban-in แตกตางจากระบบผพพากษาสมทบ (Lay judge) เนองจาก Saiban-in จะไดรบการคดเลอกเปนครงๆ ไปในการท าหนาทเฉพาะคดใดคดหนงเทานนเชนเดยวกบคณะลกขน (Jury) แตผพพากษาสมทบถกคดเลอกโดยผพพากษาเพอแตงตงใหด ารงต าแหนงโดยจะท าหนาทไดหลายคดจนกวาจะครบวาระในการด ารงต าแหนง เชน ผพพากษาสมทบในศาลเยาวชนและครอบครวของไทยมวาระการด ารงต าแหนงคราวละ 3 ป สวนผพพากษาสมทบในศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศด ารงต าแหนงคราวละ 5 ป เปนตน

3

ความหมายของ “ลกขน” นน หมายถง บคคลทวไป ชาวบานธรรมดาทไมจ าตองเปนผ รกฎหมาย แตเปนวญญชนทมความคดเปนปกตแบบคนทวไป ซงไดรบคดเลอกเพอเขามาเปนคณะลกขนพจารณาขอเทจจรงและวนจฉยในสวนขอเทจจรงของแตละคด ลกขนจะเปนผพจารณาในประเดนขอเทจจรงทวา การกระท าของจ าเลยเปนความผดอาญาหรอไม โดยใชสามญส านกในการพจารณา หากคณะลกขนเหนวาการกระท าของจ าเลยเปนความผดกเสนอตอศาลใหพพากษาลงโทษจ าเลย

การพจารณาคดโดยใชลกขนนนไมไดจะมแตเฉพาะประเทศทอย ในระบบคอมมอนลอว (Common law system) เทานน ประเทศทอยในระบบซวลลอว (Civil law system) หลายประเทศไดน าแนวคดของการใชลกขนในระบบคอมมอนลอวมาประยกตใชส าหรบการพจารณาคดความผดรายแรง เชน ประเทศฝรงเศส เยอรมน เนเธอรแลนด เปนตน ส าหรบประเทศญป น ฯพณฯ ทาเคซาก ฮโรโนบ (Takesaki HIRONOBU) ประธานศาลฎกาของญป นไดกลาวถงทมาของระบบลกขนซงน ามาใชในประเทศญป นวา เปนระบบทผสมผสานระหวางระบบลกขนของประเทศสหรฐอเมรกา องกฤษ และฝรงเศส8 ดวยเหตนจงมนกกฎหมายทเรยกระบบศาล Saiban-in วาเปนระบบลกขนพนธผสม (Hybrid lay jury system) ระหวางระบบคอมมอนลอวกบระบบซวลลอว

ในบทความน ผ เขยนจะท าการเปรยบเทยบระบบ Saiban-in ของประเทศญป นกบระบบศาลลกขนฝรงเศส (La cour d’assises) แมประเทศฝรงเศสจะไดชอวาเปนประเทศแมแบบของระบบซวลลอว 8 ในหนงสอสารวฒสภา (The Senate Newsletter) ฉบบพฤศจกายน 2552 หนา 7-8, ฯพณฯ ศาสตราจารยพเศษ ประสพสข บญเดช อดตประธานวฒสภา ไดกลาวถงการพบปะสนทนากบ ฯพณฯ ทาเคซาก ฮโรโนบ (Takesaki HIRONOBU) ประธานศาลฎกาของประเทศญป นวา ประธานศาลฎกาของประเทศญป นไดกลาวถงระบบลกขนทน ามาใชในญป นวา เปนระบบผสมผสานของระบบลกขนของประเทศสหรฐอเมรกา องกฤษ และฝรงเศส ซงญป นไดมการศกษาและเตรยมการอยนานและในทสดกไดตดสนใจเรมบงคบใชตงแตวนท 21 พฤษภาคม 2552 นกกฎหมายอเมรกนบางทานเปรยบเทยบ Saiban-in กบ Lay judges ในระบบกฎหมายเยอรมนวา ระบบกฎหมายเยอรมนมอทธพลตอระบบกฎหมายของญป นในฐานะระบบกฎหมายเยอรมนเปนระบบแมแบบของซวลลอวประเทศหนง แตผ เขยนเหนวาจ านวน Lay judges ทประกอบเปนองคคณะในการพจารณาพพากษาคดทงความผดทไมรายแรง (Schöffengerichte) และความผดรายแรง (Landgericht) ในประเทศเยอรมนนนมเพยงสองคน ในขณะทจ านวน Saiban-in ในการพจารณาพพากษาคดอาญามถงหกคนหรอสคน ขนอยกบระดบความรายแรงของความผดและพยานหลกฐานในการด าเนนคด ผ เขยนจงเหนวาระบบศาล Saiban-in ของญป นนน นาจะความคลายคลงและใกลเคยงกบระบบศาลลกขนของฝรงเศสมากกวาดงท ฯพณฯ ทาเคซาก ฮโรโนบ (Takesaki HIRONOBU) ประธานศาลฎกาของประเทศญป นไดใหความเหนไว และททานผอานจะเหนจากการน าเสนอในบทความน ผสนใจบทความเปรยบเทยบระหวางระบบ Saiban-in ของญป นกบระบบกฎหมายเยอรมน โปรดด Joseph J. Kodner, “Re-introducing Lay Participation to Japanese Criminal Cases : An Awkward Yet Necessary Step”, Washington University Global Studies Law Review [Vol. 2:231 2003], p.231-254. In law.wustl.edu/wugslr/issues/Volume2.../p231Kodner.pd...

4

แตกมการน าระบบลกขนแบบคอมมอนลอวในประเทศองกฤษมาใชหลงจากทมการปฏวตใหญในประเทศฝรงเศสเมอป ค.ศ.1789 นบเปนเวลากวาสองศตวรรษแลว แตการทประเทศฝรงเศสน าระบบลกขนองกฤษมาใชโดยมไดดดแปลงใหเขากบระบบวธพจารณาความอาญาของตนไดกอใหเกดปญหาในการพจารณาพพากษาคดตดตามมา ดวยเหตนประเทศฝรงเศสจงไดดดแปลงการใชลกขนใหสอดคลองกบระบบของตนอกหลายครงหลายครา9 ซงหากพจารณาในภาพรวมจะเหนวารปแบบของศาล Saiban-in นนมความใกลเคยงกบระบบศาลลกขนของประเทศฝรงเศสมาก การศกษาเปรยบเทยบระหวางระบบลกขนของทงสองประเทศจะชวยท าใหผศกษาคนควาเกดความเขาใจระบบศาล Saiban-in ไดชดเจนยงขน

กอนทจะท าการเปรยบเทยบระบบศาลลกขน ผ เขยนขอกลาวถงอทธพลของระบบซวลลอวและคอมมอนลอวทมตอระบบกฎหมายวธพจารณาความอาญาของญป นโดยสงเขปกอน เพอแสดงใหเหนถงววฒนาการระบบกฎหมายวธพจารณาความอาญาของญป นตอเนองมาจนถงปจจบน จากนนจงจะท าการศกษาเปรยบเทยบรายละเอยดของระบบลกขนผสมของทงสองประเทศเปนล าดบถดไป

1. อทธพลของระบบซวลลอวและคอมมอนลอวในกฎหมายวธพจารณาความอาญาญปน

1.1 อทธพลของระบบซวลลอวในชวงครสตศตวรรษท 19

แมวาในชวงสงครามโลกครงทสอง ระบบกฎหมายของประเทศญป นจะไดรบอทธพลจากระบบกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกาเปนอนมาก แตวากอนหนานนในชวงปลายครสตศตวรรษท 19 ระบบกฎหมายของประเทศญป นไดรบอทธพลจากระบบกฎหมายของประเทศในภาคพนยโรป ดงจะเหนไดจากประมวลกฎหมายวธไตสวนความอาญา ค.ศ.1880 ของญป นนนไดน าเอาระบบไตสวนของฝรงเศสมาใชในประเทศญป น และมการสรางกฎเกณฑและวธพจารณาอยางละเอยด แมวาในรฐธรรมนญของประเทศญป น ค.ศ.1889 ไดบญญตการคมครองสทธของจ าเลยในการตอสคดอาญาบางประการ เชน สทธในการมทนายเขารวมในกระบวนวธพจารณา แตการคมครองสทธเหลานจะตองไมเปนอปสรรคขดขวางพนกงานสอบสวนในการคนหาความจรง ซงเปนสาระส าคญของระบบไตสวน

ภายใตประมวลกฎหมายวธไตสวนความอาญา ค.ศ.1880 ของประเทศญป น ผพพากษาไตสวน (The examining judge)10 มอ านาจสอบสวนปากค าผ ตองสงสย และรวบรวมพยานหลกฐานทเกยวของกบคด เพอพจารณาวาคดมมลเพยงพอทจะสงไปใหศาลในชนพจารณาหรอไม ค าวนจฉยของผพพากษา

9 ผสนใจโปรดด อทย อาทเวช, “การมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการยตธรรมทางอาญา : ตวอยางของระบบลกขนฝรงเศส” ในหนงสอ “รวมบทความกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส”, หางหนสวนจ ากด ว.เจ.พรนตง, พมพครงท 1 : กรกฎาคม 2554, หนา 218-251 10 ท านองเดยวกบผพพากษาไตสวน (Juge d’instruction) ในระบบกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศฝรงเศส

5

ไตสวนทสงคดไปสศาลในชนพจารณานนเปนทยอมรบกนทวไปวาเปนพยานหลกฐานทเพยงพอส าหรบการวนจฉยความผดของผถกกลาวหา สวนพนกงานอยการกมบทบาทส าคญยงในชนไตสวนและมอ านาจอยางกวางขวางทจะจบ ขง และสอบปากค าผ ตองสงสย ทนายของผถกกลาวหามบทบาทต ากวาพนกงานอยการซงนงอยเคยงขางผพพากษาในฐานะตวแทนของรฐ11

1.2 อทธพลของระบบอเมรกนภายหลงสงคราม (Post-War Occupation Reforms)

ภายหลงสงครามโลกครงทสอง ประเทศสหรฐอเมรกาพยายามหาหนทางทจะปลดแอกอทธพล ของระบบไตสวนทมอยเหนอระบบกฎหมายวธพจารณาความอาญาของญป น และท าการปฏรประบบของญป นใหเปนไปตามแนวคดของระบบกฎหมายอเมรกน ประการแรกคอการปรบปรงระบบความยตธรรมทางอาญาของญป นเพอประกนความเปนอสระของผพพากษาจากองคกรทางการเมองและการสบสวนสอบสวน12 ศาลฎกาญป นซงเดมอยภายใตการบรหารงานของกระทรวงยตธรรมไดรบมอบหมายใหมอ านาจควบคมระบบการบรหารงานตลาการทงหมด การไตสวนเบองตนโดยผพพากษาไตสวนถกยกเลก13 ผพพากษาญป นกลบมามบทบาทเปนกรรมการทปราศจากอคตเหมอนผพพากษาในระบบกลาวหา14 การประเมนพยานหลกฐานอยางทเคยกระท าอยางเสรนนตองถกจ ากดโดยหลกการหามรบฟงพยานบอกเลา พนกงานอยการไดรบสทธในการถามคานดวย ในขณะเดยวกนจ าเลยกไดรบการคมครองสทธในการตอสคดมากยงขน15

ทามกลางการปฏรปทส าคญทสดคอการเพมการค มครองในกระบวนวธพจารณาซงอยในรฐธรรมนญฉบบใหม รวมทงเอกสทธทจะไมใหการเปนปฏปกษตอตนเอง สทธทจะไดรบการพจารณาโดยเปดเผย และสทธในการมทนายความใหความชวยเหลอโดยรฐเปนผจดหาใหในกรณทจ าเปน พนกงานสอบสวนจ าเปนจะตองไดรบหมายคนและหมายจบจากศาล ผ ตองสงสยมสทธทจะไดรบการแจงขอหาทนทหลงจากถกจบกม ค ารบสารภาพทไดมาจากการบงคบหรอการจบ ทไมชอบไมอาจรบฟงเปน

11 See Petra Schmidt, Law of Criminal Procedure, in HISTORY OF LAW IN JAPAN SINCE 1868, at 681, 693

(Wilhelm Rohl ed., 2005) (citing article 266 of the 1880 Code of Criminal Instruction). See also id. at 688−94. 12 See John O. Haley, The Japanese Judiciary: Maintaining Integrity, Autonomy, and the Public Trust, in LAW IN JAPAN: A TURNING POINT 99, 118−20 (Daniel H. Foote ed., 2007) 13 MERYLL DEAN, JAPANESE LEGAL SYSTEM 125 (2d ed., 2002). 14 See KEISOHō, Law No. 131 of 1948, art. 297 อยางไรกตามกฎหมายยงคงใหอ านาจแกผพพากษาผพจารณาคดเหมอนในอดตในการก าหนดขอบเขต ออกค าสงและวธการตรวจสอบพยานหลกฐาน โปรดด http://www.cas.go.jp /jp/seisaku/hourei/data/COCP_1-2.pdf สบคนเมอวนท 10 มนาคม 2556 15

KENPō, art. 37. See also ALFRED C. OPPLER, Legal Reform In Occupied Japan : A Participant Looks

Back 142 (1976).

6

พยานหลกฐานได และศาลไมอาจพพากษาลงโทษจ าเลยไดโดยอาศยแตเพยงค ารบสารภาพประการเดยว16

แมจะพยายามอยางไร ประเทศสหรฐอเมรกากไมสามารถเปลยนระบบวธพจารณาความอาญาของญป นเปนระบบกลาวหาไดอยางสมบรณแบบ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของญป นเปนผลผลตของการประนประนอมกนระหวางผบญชาการสงสดของกองก าลงฝายพนธมตร (The Supreme Commander of the Allied Powers - SCAP) และเจาพนกงานของญป น ซงยงคงมลกษณะของการพจารณาคดในระบบไตสวนอกหลายประการ17 John O. Haley กยอมรบในท านองเดยวกนวาแมในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของญป นทปรบปรงใหมจะสะทอนใหเหนถงอทธพลของระบบกฎหมายอเมรกน แตในรายละเอยดแลวยงมมรดกตกทอดทเปนเนอหาของระบบไตสวนจากประเทศทางภาคพนยโรปอยอกหลายประการ18

2. แนวคดของการใชลกขนในการพจารณาคดอาญาของญปน

ปญหาทเกดขนในการพจารณาพพากษาคดอาญาของญป นประการหนงกคอ ความผดพลาดในกระบวนการยตธรรม (Miscarriages of justice) ซงเกดจากการปฏบตหนาทของผ มวชาชพในกระบวนการยตธรรมนนเอง เชนตวอยางคดของนาย โตชกาส ซกายา (Toshikazu Sugaya) จ าเลยซงถกพพากษาลงโทษและจ าคกในคดทถกกลาวหาวาฆาเดกหญงคนหนง นาย โตชกาส ซกายาถกจ าคกทเมอง Ashikaga จงหวด Tochigi เปนเวลานานถง 17 ป เขาอางวาพนกงานอยการบงคบใหเขารบสารภาพทงๆ ทเขามไดกระท าความผด เขาไดรบอสรภาพหลงจากผลการตรวจดเอนเอ (DNA) ของเขาพบวาไมใชดเอนเอทพบทศพของเดกสาวผนน นาย โตชกาส ซกายา เพงไดรบการปลอยตวออกจากคกเมอเขาอายได 62 ป ดวยเหตนจงมผ เสนอใหน าเอาระบบลกขนกลบมาใชในประเทศญป นอกครงหนง เพอปองกนความผดพลาดมใหเกดขนซ าในกระบวนการยตธรรม

2.1 “ระบบลกขนกอนสงคราม” (The pre-war jury system)

ประเทศญป นเคยมกฎหมายซงก าหนดใหประชาชนมสวนรวมในการพจารณาคดอาญามาตงแตกอนสงครามโลกครงทสอง โดยในป ค.ศ. 1923 ไดมการตราพระราชบญญตลกขน (Baishin Ho – Jury Act 1923) ในขณะนนประเทศญป นมการปกครองระบอบประชาธปไตยทเขมแขง นกกฎหมายญป นเรยกชอระบบลกขนทน ามาใชในขณะนนวา “ระบบลกขนกอนสงคราม” (The pre-war jury system) แมวา 16 เพงอาง ด art. 38. แมวาจะมบทบญญตคมครองสทธของผ ตองสงสยและผ ตองหาไวในรฐธรรมนญของประเทศญป น แตศาลฎกากยงคงแปลความหมายบทบญญตของรฐธรรมนญเหลานในทางทท าใหไรประสทธภาพในทางปฏบต 17 See generally KEISOHō. 18 John O. Haley, อางแลว

7

ระบบลกขนกอนสงครามนจะไดรบอทธพลจากระบบลกขนอเมรกนกตาม แตในรายละเอยดแลวระบบลกขนของประเทศญป นในขณะนนกยงคงมความแตกตางจากระบบลกขนอเมรกนหลายประการ คอ

ประการแรก คณสมบตของผ ทจะไดรบการคดเลอกใหท าหนาทลกขนตาม Baishin Ho – Jury Act นนมกรอบทแคบมาก เมอเปรยบเทยบกบคณสมบตทก าหนดไวส าหรบผ ทจะท าหนาท Saiban-in ในปจจบน เพราะตาม Baishin Ho – Jury Act นน ผ ทจะเปนลกขนไดจ ากดอยเฉพาะผชายอายตงแตสามสบปขนไป และมถนพ านกจนเปนทพอใจ และเปนผ เสยภาษ ตางกบคณสมบตทก าหนดไวส าหรบผ ทจะเปน Saiban-in ซงก าหนดไววาจะตองเปนผ มสทธเลอกตงสมาชกสภาไดเอท สวนจะเปนเพศชายหรอหญงกได เพยงแตตองมอายอยางนอยยสบปบรบรณ และจะตองมถนทอยถาวรในประเทศญป น

ประการทสอง กฎหมายลกขน Baishin Ho – Jury Act 1923 ซงก าหนดใหมการใชลกขนเพอวนจฉยวาจ าเลยเปนผกระท าความผดรายแรงหรอไมนน ไดก าหนดผลของการลงคะแนนเสยงของลกขนโดยใหถอเอาเสยงสวนใหญของคณะลกขนจ านวนสบสองคน (คอเจดเสยงขนไป) มไดก าหนดใหคะแนนเสยงของลกขนเปนเอกฉนทอยางในระบบอเมรกนแตประการใด

ประการสดทาย การใชอ านาจของลกขนในการวนจฉยความผดของจ าเลยตามกฎหมาย Baishin Ho – Jury Act 1923 นนไมผกพนใหศาลจ าตองถอตามค าวนจฉยของลกขนแตอยางใด เชนในกรณทศาลเหนวามพยานหลกฐานทสามารถพสจนความผดของจ าเลยได แตลกขนกลบวนจฉยวาจ าเลยไมไดกระท าความผดเชนน ศาลกจะออกค าสงตงคณะลกขนชดใหมเพอท าการพจารณาความผดของจ าเลยซ าอก (The revision of the jury) ศาลสามารถตงคณะลกขนใหมไดหลายครงจนกวาค าวนจฉยของคณะลกขนทตงขนใหมนนจะเปนทพอใจของศาล ลกษณะของวธพจารณาดงกลาวแตกตางจากระบบลกขนอเมรกนโดยสนเชง ในระบบอเมรกนเมอลกขนวนจฉยขอเทจจรงแลวมผลผกพนศาล ดงนนหากลกขนอเมรกนวนจฉยวาจ าเลยไมไดเปนผกระท าความผด ศาลกตองพพากษาปลอยจ าเลยไป19

การใชลกขนตามกฎหมาย Baishin Ho – Jury Act 1923 มปญหาและอปสรรคหลายประการ มผวจารณเปนจ านวนมากวาการใชลกขนในการพจารณาคดไมเหมาะสมกบระบบวธพจารณาความอาญาของญป น20

ในป ค.ศ.1936 Yukitoki Takigawa ผทรงคณวฒทางกฎหมายและเปนประธานแหงมหาวทยาลยเกยวโต ไดกลาวถงลกขนญป นวาไรซงอ านาจ การมสวนรวมของประชาชนในระบบตลาการก

19 Anna Dobrovolskaia, The Jury System in Pre-War Japan : An Annotated Translation of “The Jury Guidebook” (Baishin Tebiki), 9 ASIAN-PAC. L. & POL’Y J. 231, 237-40 (2008). 20 Ryōichi Yasushi, Baishin Hō no Kekkan [The Defects of the Jury System], HŌRITSU SHINBUN, Aug. 3,

1931, reprinted in Daisuke Midori et al., 29 SHŪDō HōGAKU 45, 144-150 (2007).

8

เปนเพยงแคแบบพธ21 พรอมทงย าวาอ านาจทจ ากดของลกขนญป นจะเปนสาเหตทท าใหระบบลกขนในญป นเสอมความนยมลง ผทรงคณวฒทางกฎหมายรวมทงตวของ Yukitoki Takigawa ตางไมสามารถท าอะไรได นอกจากเฝารอดวนทกฎหมายลกขนของญป นจะเลอนหายไปจากโลกดวยความเศราใจ22 ซงในทสดกฎหมาย Baishin Ho – Jury Act 1923 กถกยกเลกไปในป ค.ศ.194323

2.2 แนวคดใหมการตรวจสอบดลพนจของพนกงานอยการและตลาการในชวงหลงสงคราม

ภายหลงจากทสงครามโลกครงทสองสนสดลงไดมแนวคดทจะน ามาตรการตรวจสอบในระบอบประชาธปไตยมาใชตรวจสอบการท างานของผพพากษาและพนกงานอยการ เชน การสรางคณะกรรมการทบทวนดลพนจของพนกงานอยการ (Prosecutorial review commissions)24 รวมทงการตรวจสอบตามรฐธรรมนญซงอนญาตใหมการพจารณาทบทวนการด ารงต าแหนงของผพพากษาศาลฎกาไดในการเลอกตงทวไปของสมาชกสภาผแทนราษฎร25 (Electoral review of Supreme Court justices) แต

21 Yukitoki Takigawa, BAISHIN HŌ [THE JURY ACT] 42 (Nihon Hyōronsha 1936). 22 Id. at 51. 23 See Takashi Maruta, The Criminal Jury System in Imperial Japan and the Contemporary Argument for its Reintroduction, 72 INT’L REV. PENAL L. 215, 216 (2001) 24 See Hiroshi Fukurai, The Rebirth of Japan’s Petit Quasi-Jury and Grand Jury Systems: A Cross-6ational Analysis of Legal Consciousness and the Lay Participatory Experience in Japan and the U.S., 40 CORNELL INT’L L.J. 315, 323-25 (2007) 25 KENPō [CONSTITUTION], ตามรฐธรรมนญของประเทศญป น มาตรา 79 วรรคสอง ประธานศาลฎกาไดรบพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมแตงตงโดยสมเดจพระมหาจกรพรรดตามทไดรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร ในฐานะทเปนผแทนของฝายตลาการทงหมด ประธานศาลฎกาจะมฐานนดรศกดทอยในระดบเดยวกบนายกรฐมนตร สวนผพพากษาศาลฎกามฐานะสงเทยบเทาระดบรฐมนตร โดยจะไดรบการแตงตงจากคณะรฐมนตร และการแตงตงดงกลาวจะไดรบการรบรองจากพระมหาจกรพรรด ผพพากษาศาลฎกาญป นจะไดรบการแตงตงจากบคคลซงมวสยทศนกวางไกลและมความรทางกฎหมายเปนอยางด ผพพากษาศาลฎกาจ านวนอยางนอยสบคนจะตองไดรบการคดเลอกจากบรรดาบคคลซงมความโดดเดนในฐานะผพพากษา พนกงานอยการ ทนายความ และศาสตราจารยหรอรองศาสตราจารยทางกฎหมายในมหาวทยาลย สวนทเหลอไมจ าเปนตองเปนนกกฎหมาย การแตงตงผ พพากษาศาลฎกานจะไดรบการพจารณาทบทวนโดยประชาชนในการเลอกตงครงแรกของสมาชกสภาผแทนราษฎรภายหลงจากทมการแตงตงผพพากษาศาลฎกานน การพจารณาทบทวนดงกลาวมก าหนดจดขนทกสบปในการเลอกตงทวไป ผพพากษาศาลฎกาคนหนงคนใดจะตองพนวาระถาคะแนนเสยงสวนใหญของประชาชนผลงคะแนนเสยงเหนชอบกบการใหผพพากษาศาลฎกาคนนนพนจากวาระ อยางไรกตามนบจนถงปจจบนยงไมปรากฏวาม

9

มาตรการตรวจสอบทก าหนดไวดงกลาวกแทบไมมผลกระทบตอการปฏบตหนาทของพนกงานอยการและผพพากษาแตประการใด ดวยเหตนการน าระบบลกขนกลบมาใชอกครงหนงจงนาจะเปนหนทางทสามารถตรวจสอบและถวงดลการใชอ านาจของพนกงานอยการและผพพากษาได แมหลายฝายจะเกรงกนวาในทสดลกขน Saiban-in กจะหนไมพนการถกครอบง าโดยผพพากษาอาชพเหมอนดงเชนในอดตกตาม

แมจะมขอกงวลดงกลาว การใชระบบศาล Saiban-in ในญป นกสะทอนใหเหนหลกการส าคญสองประการ ประการแรกคอความกาวหนาของระบอบประชาธปไตยทประชาชนมสวนรวมในการปกครอง รวมทงในการอ านวยความยตธรรม และประการทสองคอ ขอยนยนถงอทธพลของระบบกฎหมายของประเทศทางภาคพนยโรปทยงคงมอยในระบบกฎหมายของญป น

ดวยเหตทประเทศฝรงเศสเปนประเทศแมแบบ (Model law) ของระบบไตสวนมววฒนาการทละเอยดออนและตอเนอง อกทงยงประยกตใชระบบลกขนในระบบกฎหมายวธพจารณาความอาญาของตนมานบเปนเวลากวาสองรอยปแลว ผ เขยนจงใครขอหยบยกระบบศาลลกขน (La cour d’assises) ของประเทศฝรงเศสขนมาเปรยบเทยบเพอแสดงใหเหนถงความคลายคลงและความแตกตางของระบบลกขนผสมของทงสองประเทศวาเปนประการใดบาง

3. Model ของการประยกตใชระบบลกขนในประเทศฝรงเศส

3.1 ววฒนาการของระบบลกขนฝรงเศส

ถาเรายอนไปดกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศสจะเหนวา ประเทศฝรงเศสมพนเพดงเดมของระบบไตสวนซงมอทธพลเหนอประเทศตางๆ ทไดรบอทธพลของระบบซวลลอว รวมทงประเทศญป น หลงจากทมการปฏวตใหญในประเทศฝรงเศสเมอป ค.ศ. 1789 ผกอการปฏวตตองการลดบทบาทของศาลในการพจารณาพพากษาคดลง จงไดมการน าระบบลกขนของระบบแองโกล-แซกซอน (Anglo-Saxon) มาใชในระบบกฎหมายวธพจารณาความอาญาของฝรงเศส โดยลอกเลยนเอาระบบลกขนในประเทศองกฤษมา ทงจ านวนลกขนและรปแบบของการพจารณาคด

ในตอนเรมแรกทประเทศฝรงเศสน าเอาระบบลกขนแบบองกฤษมาใชนน รฐบญญตฉบบลงวนท 16 และ 21 กนยายน ค.ศ.1791 ไดก าหนดใหมลกขนสองประเภทในการด าเนนคดอาญาคอ ลกขนกลาวหา (Un jury d'accusation) ท าหนาทไตสวนมลคด และลกขนตดสนคด (Un jury de jugement) ท า

ผพพากษาศาลฎกาคนใดไดรบคะแนนเสยงสวนใหญใหพนจากต าแหนงในการพจารณาทบทวนดงกลาว ผพพากษาศาลฎกาญป นเกษยณอายท 70 ป See also Supreme Court of Japan, Overview of the Judicial System in Japan, http://www.courts.go.jp/ english/system/system.html (last visited May 10, 2009)

10

หนาทพจารณาคด ตอมาประมวลกฎหมายวธไตสวนความอาญา ค.ศ. 1808 (Le code d’instruction criminelle) ไดยกเลกลกขนกลาวหาไป แลวเปลยนเปนใหศาลไตสวน (La chambre des mises en accusation) มาท าหนาทแทน แตกฎหมายดงกลาวกยงรกษาหลกการแบงแยกอ านาจหนาทระหวางศาลกบลกขนไวเหมอนเดมคอ ใหลกขนท าหนาทพจารณาปญหาขอเทจจรง สวนศาลท าหนาทพจารณาปญหาขอกฎหมายและพพากษาลงโทษ

อยางไรกตาม การน ารปแบบของระบบลกขนดงกลาวมาใชอยางเตมรปแบบโดยไมไดประยกตใหเหมาะสมกบระบบวธพจารณาดงเดมของประเทศฝรงเศสนนกอใหเกดปญหาอยางมากในทางปฏบต บรรดาลกขนซงไมมอ านาจในการก าหนดโทษอยากจะทราบกอนวาโทษทผ พพากษาจะลงแกจ าเลยนนหนกเบาอยางไร เหมาะสมกบความรายแรงของการกระท าความผดหรอไม หากคณะลกขนเหนวาโทษทก าหนดโดยผพพากษาไมเหมาะสม กจะเกดความขดแยงกนขนระหวางคณะลกขนกบผพพากษา เชน ถาปรากฏวาในคดหนง ถาโทษทศาลลงนนสงเกนไปมาก คณะลกขนกจะหาทางตอบโตผ พพากษาโดยวนจฉยในคดตอๆ มาวาจ าเลยไมใชผกระท าความผด (Non coupable) แมวาจะขดกบขอเทจจรงในคดซงบงชวาจ าเลยเหลานนเปนผกระท าความผดกตาม ทางปฏบตเชนน กอใหเกดความเสยหายอยางรายแรงตอการอ านวยความยตธรรม

ดวยเหตน ฝายนตบญญตจงไดพยายามปรบปรงแกไขกฎหมายเพอหาความสมดลของความสมพนธในการท างานรวมกนระหวางผพพากษาและคณะลกขนในศาลลกขนเรอยมาจนกระทงป ค.ศ. 1941 ความพยายามของฝายนตบญญตจงสมฤทธผลเมอไดตรารฐบญญต ป ค.ศ. 1941 สรางระบบศาลลกขนขนมาเรยกวา “L’échevinage” ซงมลกษณะการพจารณาพพากษาคดท านองเดยวกบศาลทมผพพากษาสมทบนงพจารณาพพากษาคดรวมกบผ พพากษา ระบบศาลลกขนใหมนจะเปนการท างานรวมกนระหวางองคคณะผพพากษาจ านวนสามคนกบคณะลกขนจ านวนเกาคน ตงแตเรมการพจารณาคด จนกระทงวนจฉยความผดและก าหนดโทษทจะลงแกจ าเลย

3.2 ความแปรผนของจ านวนลกขนในระบบฝรงเศส

ในตอนเรมแรกทน าระบบลกขนมาใชนน กฎหมายฝรงเศสก าหนดจ านวนลกขนไวท 12 คน เทากบจ านวนของลกขนทใชอยในประเทศองกฤษ ตอมาในป ค.ศ. 1941 จ านวนลกขนลดลงเหลอ 6 คน ป ค.ศ.1945 เปลยนเปน 7 คน จนกระทงป ค.ศ. 1958 จ านวนของลกขนเปลยนเปน 9 คน ขณะทจ านวนของผพพากษาทเปนองคคณะของศาลลกขนยงคงอยท 3 คน เมอรวมจ านวนทงผพพากษาและลกขนเขาดวยกนแลว ศาลลกขนจะประกอบดวยองคคณะทงหมดจ านวน 12 คน ดงทเหนในภาพ

11

รปภาพแสดงการนงพจารณาคดของศาลลกขนฝรงเศสตามกฎหมายเกา

ภาพนเปนองคคณะในศาลลกขนเดมทมคณะลกขนจ านวน 9 คนกอนทจะมการแกไขกฎหมายโดยรฐบญญตฉบบเลขท 2011-939 ลงวนท 10 สงหาคม ค.ศ.2011 ในภาพตรงกลางจะเหนวามผพพากษานงเปนองคคณะในศาลลกขนฝรงเศสจ านวน 3 คน คนกลางคอ ประธานศาล มองคคณะอกสองคนนงอยขางประธานฝงละหนงคน สวนภาพคนทนงขนาบขางผพพากษาขางละหาคนและสคนนนคอ ลกขนจ านวน 9 คน อยการจะนงอยฝงขวามอของผพพากษาถดจากลกขนซงนงอยบนบลลงกเสมอกบผพพากษา และมทนายความของผ เสยหายนงอยฝงเดยวกบอยการ จ าเลยและทนายจ าเลยจะนงอยฝงซายมอของผพพากษา ทนงต ากวาอยการ สวนพยานจะยนใหการอยเบองหนาของผพพากษา

รฐบญญตฉบบเลขท 2011-939 ลงวนท 10 สงหาคม ค.ศ.2011 หรอทมชอเรยกวา “กฎหมายการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการยตธรรม” (La loi sur la participation des citoyens au fonctionnement de la justice) ซงมผลใชบงคบตงแตวนท 1 มกราคม ค.ศ.2012 เปนตนไป กอใหเกดความเปลยนแปลงจ านวนลกขนในศาลลกขนอกครงหนงโดยใหลดจ านวนลกขนจาก 9 คน ลงเหลอ 6 คน26 เมอรวมกบผพพากษาอก 3 คน กเปนองคคณะจ านวน 9 คนในศาลลกขนชนตน ดงภาพวาดการพจารณาคดฆาตกรรมนายฟรแมง มาเอ (M.Firmin Mahé) ของศาลลกขนแหงกรงปารส เมอวนท 3 ธนวาคม ค.ศ.2012 อนเปนเวลาทกฎหมายใหมใชบงคบแลว ในภาพจะเหนจาศาล (Le greffier) นงอยบนบลลงกดาน

26 มาตรา 296 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส แกไขเพมเตมโดยมาตรา 13 แหงรฐบญญตฉบบเลขท 2011-939 ลงวนท 10 สงหาคม ค.ศ.2011

12

ซายมอของผพพากษาตอจากลกขน ในภาพน ทานผอานจะเหนวามลกขนนงถดจากองคคณะผพพากษาเพยงขางละ 3 คน รวมเปน 6 คน ตามกฎหมายทแกไขใหม

การเปลยนแปลงดงกลาวเกดขนในสมยทนายมเชล แมคซเยร (M.Michel Mercier) เปนรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม เนองจากจ านวนคดทขนสศาลลกขนมปรมาณมากเกนกวาความสามารถของศาลลกขนในอนทจะด าเนนคดใหรวดเรวและมประสทธภาพ (คดลนศาล) การพจารณาแตละคดใชเวลาและงบประมาณมาก ดงนนในทางปฏบตพนกงานอยการจงเลยงไปใชมาตรการลดขอหาทเรยกวา Correctionnalisation judiciaire กลาวคอแทนทจะสงคดไปใหผพพากษาไตสวนด าเนนคดแลวสงตอไปทศาลลกขน อยการกลดขอหาใหเบาลงเพอใหอยในเกณฑทสามารถฟองคดตอศาลมชฌมโทษ (Le tribunal correctionnel) เพอใหศาลมชฌมโทษพพากษาลงโทษจ าเลยไดทนทโดยไมตองมลกขนพจารณาคด ดวยเหตนทางวฒสภาและสภาผแทนราษฎรซงเลงเหนผลกระทบจากทางปฏบตของอยการดงกลาว จงไดแกไขปญหาประการหนงโดยการลดจ านวนลกขนลงทงในศาลลกขนชนตนและชนอทธรณ

3.3 จ านวนลกขนในศาล Saiban-in

ในประเทศญป นนน กฎหมายลกขน The Lay Assessor Act 2004 ไดก าหนดองคคณะของศาล Saiban-in ไวสองรปแบบคอ รปแบบเตมองคคณะซงประกอบดวยผพพากษาสามคนและก าหนดจ านวนลกขนไว 6 คน รวมเปนองคคณะของศาล Saiban-in ทงหมด 9 คน รปแบบองคคณะเตมคณะนเปนรปแบบหลกของการพจารณากรณทตองใช Saiban-in จ านวนองคคณะของรปแบบนเหมอนกบระบบศาลลกขนของฝรงเศสทงจ านวนผพพากษาสามคนและจ านวนลกขนหกคน สวนทแตกตางกคอการก าหนดคะแนนเสยงสวนใหญในการพพากษาคด

13

ในภาพจะเหนผพพากษาจ านวนสามคนนงอยตรงกลาง (หมายเลข 1) ประธานศาลจะนงอยกลางสวนทนงขนาบผพพากษาขางละสามคน รวมเปนหกคนคอ Saiban-in (หมายเลข 2) หมายเลข 3 คอ เสมยนศาล หมายเลข 4 คอ จาศาล หมายเลข 5 คอ พนกงานอยการ หมายเลข 6 คอ ทนายจ าเลย สวนหมายเลข 7 คอ จ าเลย ซงมเจาหนาทต ารวจของศาลนงประกบอย27

ต าแหนงทนงของอยการโจทกและจ าเลยในคดอาญาอาจแตกตางไปจากน ในหองพจารณาคดของศาล Saiban-in แหงกรงโตเกยว (Tokyo District Court) ผ เขยนเหนพนกงานอยการกบฝายจ าเลยนงสลบฝงกนตรงกนขามกบรปภาพขางตน โดยพนกงานอยการนงอยฝงซายมอของผพพากษา สวนจ าเลยและทนายจ าเลยกลบมานงอยฝงขวามอของผพพากษา28 ดงในรปภาพถดไป

27 มขอนาสงเกตเกยวกบต าแหนงทนงของคความในหองพจารณาคดของศาลญป น คอ ต าแหนงทนงของคความจะสลบกนระหวางคดแพงกบคดอาญา แตกตางจากต าแหนงทนงของคความในหองพจารณาคดของศาลไทยซงต าแหนงทนงของคความจะเหมอนกนทงในคดแพงและคดอาญา ในหองพจารณาคดแพงของศาลในประเทศญป นนน โจทกจะนงอยทางฝงขวามอของผพพากษา สวนจ าเลยจะนงอยทางซายมอของผพพากษา แตในหองพจารณาคดอาญานน พนกงานอยการโจทกจะนงอยทางฝงซายมอของผพพากษา สวนจ าเลยจะนงอยทางขวามอของผพพากษา 28 ต าแหนงทนงของอยการโจทกและจ าเลยในคดอาญาอาจจะสลบฝงกนไดตามแตหองพจารณาคด เจาหนาทผบรรยายไดใหเหตผลวาเปนเรองเกยวกบการรกษาความปลอดภยในการน าจ าเลยเขาสหองพจารณาคด รวมทงขณะทจ าเลยอยในหองพจารณาคด

14

สวนอกรปแบบหนงเปนรปแบบทมองคคณะจ านวนนอยกวาคอ ประกอบดวยผพพากษาหนงคนและลกขนจ านวนสคนซงจะใชในกรณทขอเทจจรงทเขามาสในชนพจารณาคดนนมาจากพยานหลกฐานทรวบรวมไดในชนกอนพจารณามความนาเชอถอมากและแทบไมมขอโตแยงแตประการใด

4. การคดเลอกลกขน

4.1 การก าหนดคณสมบตของลกขน

หลกการคดเลอกลกขนมาท าหนาทพจารณาคดในศาลนนอยทการเปดโอกาสใหประชาชนทวไปสามารถเขามาท าหนาทลกขนได เพราะการพจารณาปญหาขอเทจจรงวาจ าเลยเปนผ กระท าความผดหรอไมนนเปนเรองสามญส านกของคนทวไป ไมจ าเปนตองอาศยนกกฎหมายทเชยวชาญขอกฎหมายแตประการใด ดงนน ในการคดเลอกลกขนจงใชวธสมจากผ มรายชออยในบญชผ มสทธเลอกตงตามแตละเขตพนท เพราะเปนฐานการเลอกจากประชาชนทกวางไมตดโอกาสบคคลทวไปทจะไดรบการคดเลอกใหท าหนาทลกขน อยางไรกตาม อาจมการก าหนดคณสมบตบางประการเพอความเหมาะสมในการปฏบตหนาทลกขนในแตละประเทศ

ในระบบกฎหมายฝรงเศสกอนทจะใชหลกการคดเลอกลกขนจากบญชรายชอผ มสทธเลอกตงนน ไดใชบญชรายชอผ เสยภาษเปนฐานขอมลส าหรบการคดเลอกผ ทจะมาท าหนาทลกขน ตอมาไดมการตรารฐบญญตฉบบลงวนท 28 กรกฎาคม ค.ศ. 1978 ปรบปรงแกไขกระบวนการเลอกลกขนโดยก าหนดใหใชบญชรายชอผ มสทธเลอกตงเปนฐานขอมลในการคดเลอกลกขนแทนบญชรายชอผ เสยภาษ ทงนเพอใหคณะลกขนเปนตวแทนของประชากรสวนรวมอยางแทจรง เพราะหากใชบญชรายชอของผ เสยภาษ เปน

15

ฐานขอมลมขอจ ากดบางประการ เนองจากมประชาชนบางกลมทไมมรายชอเปนผ เสยภาษ คอกลมคนยากจนซงไดรบการยกเวนภาษ และกลมผหญงซงมสามเปนผ เสยภาษแตเพยงผ เดยว

สวนเงอนไขทก าหนดไวเพมเตมกเปนเงอนไขพนฐานของการเปนพลเมองฝรงเศสทวไป กบความจ าเปนทตองกนบคคลบางประเภทหรอบคคลทมความบกพรองบางประการออกไปจากการเปนลกขน

คณสมบตพนฐานจะตองประกอบดวยประการแรกคอ ผ ทจะท าหนาทลกขนจะตองมสญชาตฝรงเศส และมอายตงแต 23 ปขนไป29 นอกจากนจะตองมความรอานออกและเขยนได ส าหรบคณสมบตขอหลงน ในชนแรกผ รางประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ค.ศ. 1958 บางสวนประสงคจะก าหนดถงขนาดทวาจะตองมความรในระดบจบการศกษาระดบชนประถมศกษาเปนอยางนอย แตขอเสนอนตกไป เนองจากเสยงสวนใหญเหนวาเปนเงอนไขทสงเกนไป

สวนลกษณะทตองหามนน ไดก าหนดไววาจะตองไมเปนผ ไรความสามารถซงอยภายใตการอนบาล หรอมความไมเหมาะสมทางศลธรรมอนเนองมาจากตองค าพพากษาใหลงโทษทางอาญา หรอโทษจ าคกตงแตหกเดอนขนไปส าหรบความผดอกฤษฏโทษหรอความผดมชฌมโทษ รวมทงไมเปนผ ตองค าพพากษาใหลงโทษโดยตดสทธทางแพง สทธพลเมอง และสทธในครอบครว นอกจากนยงรวมถงบคคลทถกลงโทษทางวนยหรอทางแพง

หลกเกณฑประการสดทายเปนหลกประกนความเปนอสระของลกขน จงก าหนดใหกนผ ด ารงต าแหนงบางประเภทออกไปจากการเปนลกขนคอ บคคลซงมอ านาจหนาทในทางการเมอง ทางตลาการ หรอทางปกครองในระดบสง หรออาจจะมสถานภาพทไมเหมาะสมกบขอพพาทหรอคดทเกดขนเปนกรณเฉพาะราย เชน เปนบคคลทมความสมพนธกบผกระท าความผดหรอเกยวของกบการด าเนนคด เชน เปนผ เสยหาย หรอบดามารดาของจ าเลย เปนตน หรอเปนบคคลทมสวนรวมในการพสจนความผดหรอคนหาความจรง เชน เจาหนาทต ารวจฝายคด หรอผ เชยวชาญในการตรวจพสจนหลกฐาน เปนตน30

การท างานของลกขนเปนเรองทกฎหมายก าหนดไว ไมใชเพยงแคสทธ แตเปนหนาทของพลเมองดวย ดงนน หากลกขนคนใดไมไปปฏบตหนาทโดยไมมเหตผลทชอบดวยกฎหมาย หรอถอนตวกอนทการปฏบตหนาทจะสนสดลงโดยปราศจากขอแกตวทศาลลกขนเหนวาชอบ จะตองถกลงโทษปรบเปนจ านวนเงนไมเกน 3,750 ยโร (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส มาตรา 288 วรรคส)31

29 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส มาตรา 255 30 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส มาตรา 257 31 แกไขเพมเตมโดยรฐบญญตฉบบท 2004-204 ลงวนท 9 มนาคม ค.ศ. 2004 มาตรา 148-II

16

อยางไรกตาม ผ ทไดรบแตงตงใหท าหนาทลกขนอาจปฏเสธการปฏบตหนาทได ถาปรากฏวาเปนบคคลทมอายเกนกวาเจดสบปขนไป หรอเปนบคคลทไมมทพ านกอาศยหลกตงอยในเขตซงเปนทตงของศาลลกขน หรอมฉะนนกเปนเหตผลเรองสขภาพ นายจางของลกจางคนใดทไดรบแตงตงใหปฏบตหนาทลกขนจะตองอนญาตใหลกจางคนนนปฏบตหนาทลกขนของตนจนกวาจะเสรจสนการพจารณาคด

ส าหรบประเทศญป นกมแนวทางการก าหนดคณสมบตของลกขนคลายคลงกบลกขนในประเทศฝรงเศส ประการแรกคอ จะตองเปนผ มสทธเลอกตงสมาชกสภาไดเอท กลาวคอ ตองมอายอยางนอยยสบปบรบรณ และจะตองมถนทอยถาวรในประเทศญป น อยางไรกตาม ประเทศญป นไดก าหนดคณสมบตดานการศกษาไวสงกวาของประเทศฝรงเศส คอ ผ จะเปนลกขนไดจะตองจบการศกษาภาคบงคบ32 สวนคณสมบตนอกจากนนกคลายคลงกนคอ จะตองไมเปนผ ทตองโทษจ าคก หรอผ ทจะมภาระอยางใหญหลวงหรอส าคญในการงานทท าอยจนไมสามารถมาท าหนาทลกขนได เชนมภาระการดแลบตร หรอเจบปวยรายแรงตองท าการรกษาพยาบาล หรอหนาททางสงคมซงไมอาจหลกเลยงได เชนการจดงานศพของบดามารดา เปนตน

นอกจากนกฎหมายลกขนญป นไดก าหนดหามบคคลบางประเภทไมใหท าหนาทลกขน เชน ทนายความและนกการเมอง สวนบคคลบางประเภทกมสทธปฏเสธการท าหนาทลกขนไดคอ บคคลทมอายตงแต ๗๐ ปขนไป นกเรยนทก าลงเรยนอย หรอผ ทเคยปฏบตหนาทลกขนมาแลวในรอบหาปทผานมา บคคลเหลานสามารถปฏเสธการปฏบตหนาทลกขนได

จะเหนไดวาประเทศญป นและฝรงเศสไดก าหนดหลกเกณฑของการคดเลอกลกขนไวใกลเคยงกนมาก ดงนนการท ฯพณฯ ทาเคซาก ฮโรโนบ (Takesaki HIRONOBU) ประธานศาลฎกาของประเทศญป นกลาววา ระบบลกขนทน ามาใชในญป นเปนระบบผสมผสานของระบบลกขนของประเทศสหรฐอเมรกา องกฤษ และฝรงเศส จงสอดคลองกบเนอหาทผ เขยนไดอธบายมา

4.2 การคดคานลกขน

คณสมบตประการส าคญทลกขนตองมในการปฏบตหนาทคอ ความปราศจากอคตในการพจารณาคด ดงนนในระบบการพจารณาคดโดยลกขนอเมรกนจงไดสรางกลไกทเรยกวา << Voir dire >> ขนมาเพอพจารณาความปราศจากอคตของลกขนกอนทจะปฏบตหนาท

32 ชาต ชยเดชสรยะ, ไบรอน เอม เพยรซ และณฐวสา ฉตรไพทรย, ““การมสวนรวมในคดอาญาของประชาชน”, ส านกงานอยการพเศษฝายสถาบนกฎหมายอาญา ส านกงานวชาการ ส านกงานอยการสงสด, 2551, หนา 56 และชาต ชยเดชสรยะ, “ระบบลกขนในญป น”, วารสารกฎหมาย 26: 2: 2550

17

<< Voir dire >> เปนค าภาษาฝรงเศส หมายความวา “พดความจรง” (To speak the truth) เปนค าทใชในการพจารณาคดเลอกประชาชนเขามาท าหนาทลกขนในประเทศสหรฐอเมรกา หมายถง การตรวจสอบทศนคตเบองตนของผ ทจะท าหนาทลกขนนนวาจะมคณสมบตและความเหมาะสมทจะท าหนาทลกขนหรอไม เพยงใด ทงนเพอเปนหลกประกนวาการคดเลอกไดกระท าอยางเปนธรรมและปราศจากอคต

วธการของ Voir dire คอ การตงค าถามดวยวาจาของผพพากษา คความ ทนายความ เพอทราบทศนคตและความคดเหนของลกขน ค าถามมกจะกระท าโดยยนแบบสอบถามเปนลายลกษณอกษรใหลกขนทราบกอน มวตถประสงคเพอจะทราบวาลกขนมอคต รจกคความฝายใดฝายหนง ทนายความ หรอพยานหรอไม หากทราบวาลกขนมลกษณะดงทกลาวมากจะถกกนไมใหมาท าหนาทลกขน Voir dire เปนเครองมอเพอใหบรรลถงการคมครองสทธตามรฐธรรมนญในการทจะไดลกขนทปราศจากอคตมาท าหนาท

กฎหมายการมสวนรวมของประชาชนในการพจารณาคดอาญาของญป น (The Lay Assessor Act 2004) มบทบญญตทอนญาตใหมการกนลกขนไมใหท าหนาทพจารณาคดท านองเดยวกบวธการ Voir dire ทใชในระบบลกขนอเมรกน กลาวคอใหอ านาจแกพนกงานอยการ จ าเลย หรอทนายจ าเลยทจะรองขอตอศาลใหปฏเสธหรอถอดถอนผ ทท าหนาทลกขนได33 เหตผลของแหงการรองขออาจจะมาจากการทลกขนไมสามารถตอบค าถามหรอตอบค าถามผดพลาด ไมสาบานตน หรอเหตผลอนเนองมาจากการทเกรงวาลกขนจะปฏบตหนาทอยางไมยตธรรม

ส าหรบระบบของฝรงเศส กอนเรมการพจารณาคด ประธานศาลลกขนจะท าการจบฉลากรายชอจากบญชลกขนเพอคดเลอกใหไดลกขนจ านวนหกคน รวมทงลกขนส ารองเผอไวดวย (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส มาตรา 296) พนกงานอยการและจ าเลยอาจใชสทธคดคานลกขนทไดรบเลอกได โดยจ าเลยสามารถคดคานไดไมเกนสคน สวนพนกงานอยการสามารถคดคานไดไมเกนสามคน การคดคานลกขนนเปนสทธเดดขาดและมผลโดยอตโนมต ผคดคานไมตองแสดงใหทราบถงเหตผลแหงการคดคานและไมตองขออนญาตตอศาลในการคดคานแตประการใด

5. ประเภทคดทอยในเขตอ านาจของศาล Saiban-in และศาลลกขนฝรงเศส

5.1 ความผดรายแรง

33 สบคนจาก Legal-dictionary, The free dictionary ใน http://legal-dictionary.thefreedictionary.com/voir+dire เมอวนท 6 เมษายน 2556

18

หลกการทวไปของการใชลกขนในการพจารณาคดนนจะใชส าหรบความผดรายแรง ในประเทศญป น กฎหมาย The Lay Assessor Act ไดก าหนดประเภทคดทจะตองตกอยภายใตการพจารณาของศาล Saiban-in ไวในมาตรา 2 คอ คดความผดรายแรงสองประเภททวไป ประเภทแรกไดแกความผดทมโทษประหารชวตหรอจ าคกตลอดชวต หรอโทษจ าคกอยางต าตงแตหนงปขนไป หรอโทษทใชแรงงาน34 สวนประเภททสองคอความผดประเภทผ เสยหายทถงแกความตายอนเนองมาจากการกระท าความผดโดยเจตนา35 เชน ความผดฐานฆาผ อน ท ารายรางกายหรอชงทรพยและขมขนจนเปนเหตใหผ เสยหายถงแกความตาย เปนตน36 กฎหมายไมไดใหสทธแกจ าเลยทจะปฏเสธการพจารณาคดโดยศาล Saiban-in ได37 อยางไรกตามกฎหมายอนญาตใหศาลใชดลพนจทจะใหคดความผดทแมจะอยในเกณฑตองขนศาล Saiban-in ไดรบการพจารณาโดยองคคณะของศาลยตธรรมตามปกตได38

การใชดลพนจดงกลาวจะตองมค ารองของพนกงานอยการ จ าเลย ทนายจ าเลย หรอแลวแตดลพนจของศาลตามทเหนสมควร (sua sponte) แตในทางปฏบตผพพากษาจะไมใชดลพนจดงกลาว เนองจากเกรงวาจะกอใหเกดความเสยหายแกระบบ

ในประเทศฝรงเศสเองกมหลกการเดยวกน คอ ใชระบบลกขนส าหรบการพจารณาคดความผดรายแรงทผพพากษาไตสวนเหนวามมลแลวสงไปใหศาลลกขนด าเนนการ ความผดรายแรงดงกลาวคอ ความผดอกฤษณโทษ (Crimes) ซงเปนความผดทมอตราโทษจ าคกตงแตสบปขนไปจนถงจ าคกตลอด

34 Lay Assessor Act, Art. 2(i) [Subject Cases and Composition of a Judicial Panel]. See Penal Code [Keihô], Law No. 45/1907,Arts. 199, 108, 117. 35 See S. SHINOMIYA / T. NISHIMURA /M. KUDÔ, Moshimo saiban-in ni erabaretara: Saiban-in Handobukku [What if you were chosen to be a Lay Assessor: The Lay Assessor Handbook] (Tokyo 2005) 30. 36 Supreme Court of Japan, Zaimei betsu ni mita taisho jikensu (heisei 16 nen) [Number of subject cases by offence (2005)] (2005) Saiban-in Seido [Lay Assessor System], http://www.saibanin.courts.go.jp/shiryo/pdf/ 06.pdf. 37 ประเดนนเปนความแตกตางระหวางระบบลกขน Saiban-in กบระบบลกขนกอนสงคราม ในระบบลกขนกอนสงครามจ าเลยมสทธปฏเสธไมใชลกขนได เหมอนสทธของจ าเลยในระบบอเมรกน ท าใหมผวจารณระบบเดมวาหลกการคมครองสทธของจ าเลยทจะไดรบการพจารณาโดยลกขนถกบนทอน เนองจากมจ าเลยจ านวนมากทสละสทธของตนเองในการไดรบการพจารณาคดโดยลกขน โปรดด Kent Anderson & Mark Nolan, Lay Participation in the Japanese Justice System: A Few Preliminary Thoughts Regarding the Lay Assessor System from Domestic Historical and International Psychological Perspectives, 37 VAND. J. TRANSNATIONAL L.935, 939 (2004) at 963. 38 Lay Assessor Act, supra note 10, Art. 3(1) [Exceptions from the Subject Cases].

19

ชวต39 นอกจากนความผดมชฌมโทษ (Délits) รายแรงบางประเภท40 เชน ความผดเกยวกบการน าเขาหรอสงออกซงยาเสพตดใหโทษ41 หรออาชญากรรมทางเศรษฐกจทเกดความเสยหายรายแรงตอประเทศ อยการฝรงเศสอาจรองขอใหผพพากษาไตสวนเขาท าการไตสวน หากปรากฏวาคดมมล ผพพากษาไตสวนกจะสงเรองไปใหศาลลกขนท าการพจารณาพพากษาคดไดเชนกน

อยางไรกตาม เมอป ค.ศ.2011 ฝายนตบญญตเหนวาการด าเนนคดกบผกระท าความผดมชฌมโทษรายแรงสมควรจะมระบบวธพจารณาคดเปนพเศษจากวธพจารณารปแบบเดม จงไดตรากฎหมายออกมาโดยน าเอาแนวคดของระบบลกขนประชาชนมาใชเพอคดเลอกประชาชนเขามาท าหนาทรวมกบผพพากษาในการพจารณาพพากษาคดในศาลมชฌมโทษ (Le tribunal correctionnel)

5.2 การน าระบบลกขนประชาชนไปใชในศาลมชฌมโทษ : ความพยายามทไปไมถงดวงดาว

นอกจากการลดจ านวนลกขนดงทไดกลาวมาแลว รฐบญญตฉบบเลขท 2011-939 ลงวนท 10 สงหาคม ค.ศ.2011 ยงไดสรางประวตการณโดยการน าเอาระบบลกขนประชาชน (Les Jurés populaires) มาทดลองใชในการพจารณาพพากษาคดในศาลมชฌมโทษ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศสใชถอยค าเรยกลกขนประชาชนทจะนงพจารณาในศาลมชฌมโทษนวา “ผ พพากษาสมทบ” (Citoyens assesseurs หรอ Lay assessors) แตกตางจากถอยค าทเรยกประชาชนในศาลลกขนวา “ลกขน” (Jurés หรอ Jurors)

กฎหมายไดก าหนดจ านวนลกขนประชาชนทจะนงท าหนาทในศาลมชฌมโทษไวเพยงสองคน ทงในศาลมชฌมโทษชนตนและชนอทธรณ นงพจารณาพพากษาคดรวมกบผพพากษาอาชพซงเปนองคคณะจ านวนสามคน ส าหรบความผดทจะใชลกขนในศาลมชฌมโทษนนจะตองเปนความผดมชฌมโทษรายแรงซงกระท าตอบคคล และมอตราโทษจ าคกตงแตหาปถงสบป เชน ความผดฐานรกรานทางเพศ หรอชงทรพย เปนตน นอกจากนยงน ารปแบบนไปใชในการพจารณาของศาลบงคบโทษดวย (Les tribunaux d'application des peines)

39 ประเทศฝรงเศสยกเลกโทษประหารชวตไปแลวตงแตป ค.ศ.1981 ผสนใจโปรดด อทย อาทเวช, “โทษในกฎหมายอาญาฝรงเศส”, ในหนงสอ รวมบทความกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส, อางแลว, หนา 5-6 40 ความผดมชฌมโทษ นนหมายความถงความผดซงมโทษจ าคกตงแตสองเดอนถงสบป, เพงอาง, หนา 11-21 41 ประมวลกฎหมายอาญาฝรงเศส มาตรา 222-36 ก าหนดไวเปนความผดมชฌมโทษ แตมอตราโทษจ าคกสบปเทากบอตราโทษขนต าสดของความผดอกฤษณโทษ (Crime) แตถาความผดดงกลาวกระท าในรปขององคกรอาชญากรรม กจะกลายเปนความผดอกฤษณโทษไปทนท และอตราโทษจ าคกจะสงถงสามสบป

20

การใชผพพากษาสมทบในศาลมชฌมโทษนไดเรมการทดลองพจารณาพพากษาคดในเขตอ านาจของศาลอทธรณแหงเมองดจงและเมองตลสกอน (Cours d'appel de Dijon et de Toulouse) โดยเรมตงแตวนท 1 มกราคม ค.ศ.2012 เปนตนไป ฝายบรหารในขณะนนตงเปาหมายไววาจะใชผพพากษาสมทบใหครบทกศาลอทธรณเขตทงหมด 35 แหง ภายในสนป ค.ศ.2013 อยางไรกตามในป ค.ศ.2012 เมอพรรคสงคมนยม (Socialist) ภายใตการน าของนายฟรงซวส โอลอง (François Holland) ชนะการเลอกตงไดเปนประธานาธบดฝรงเศส มาดามครสตอน โตบรา (Christiane Taubira) รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมในรฐบาลปจจบนไดยกเลกระบบการทดลองใชผพพากษาสมทบทเมองดจงและตลสแลว หลงจากทรฐมนตรทานนไดสงใหยกเลกการเรมการทดลองใชระบบผพพากษาสมทบในศาลมชฌมโทษซงตงอยในเขตศาลอทธรณ 8 แหง มากอนหนานแลว

สาเหตทยกเลกเนองจากการน าระบบลกขนประชาชนมาใชในศาลมชฌมโทษนมคาใชจายทสง มาก และใชระยะเวลาการด าเนนคดทนานยงกวาเดม ท าใหการพจารณาพพากษาคดดอยประสทธภาพกวาการพจารณาพพากษาคดในรปแบบเดมของศาลมชฌมโทษหลายเทาตว42

6. อ านาจหนาทของลกขน

อ านาจหนาทของลกขนในประเทศญป นและฝรงเศสแตกตางจากอ านาจหนาทของลกขนในประเทศสหรฐอเมรกา เนองจากลกขนในศาล Saiban-in และศาลลกขนฝรงเศสตางกมอ านาจพจารณาและพพากษาคดเชนเดยวกบผพพากษา สวนลกขนในระบบอเมรกนมแตอ านาจวนจฉยความผดของจ าเลย แตไมมอ านาจพพากษาลงโทษจ าเลย

6.1 การพจารณาคด

ในศาลลกขนฝรงเศส ผ ทมบทบาทในการซกถามพยานคอ ประธานศาลลกขน ซงเปนหลกการคนหาความจรงในระบบไตสวน เมอประธานศาลลกขนซกถามพยานเสรจแลว จงใหองคคณะผพพากษาและลกขนถามพยานไดตามล าดบ ลกขนสามารถถามค าถามแกพยานบคคลและจ าเลยไดโดยตรง หลงจากรองขออนญาตจากประธานศาลลกขนแลว แตจะตองไมแสดงความเหนของตนเองตามทไดสาบานไวกอนทจะปฏบตหนาทลกขน

42 โปรดดหนงสอพมพ Le figaro ฉบบลงวนท 18/03/2013 สบคนจากhttp://www.lefigaro.fr/actualite-france/ 2013/ 03/18/01016-20130318ARTFIG00554-les-jures-en-correctionnelle-definitivement-enterres.php เมอวนท 30 มนาคม 2556

21

อ านาจซงเปนอ านาจของศาลลกขนโดยเฉพาะ ซงไมเกยวกบลกขนทนงพจารณาคอ (ก) อ านาจสงใหมการพจารณาคดเปนการลบ43 (ข) อ านาจลงโทษลกขนคนใดคนหนงหรอพยานทไมใหความรวมมอในการมาปรากฏตวตามก าหนด44 (ค) อ านาจสงใหด าเนนการไตสวน (ซงเปนอ านาจทประธานศาลลกขนกมเชนเดยวกน) (ง) อ านาจในการพจารณาขอโตแยงคดคานทเกดขนระหวางการพจารณาคด45

ในศาล Saiban-in การท าหนาทของประธานศาลทนงพจารณาไมเหมอนในระบบของศาลลกขนฝรงเศส เพราะศาลจะท าหนาทเปนคนกลางเปรยบเสมอนกรรมการตดสนกฬาในระบบกลาวหา เมอประธานศาลถามพยานวาเปนใคร อยทไหน เกยวของกบคดในฐานะใดแลว จะปลอยใหเปนหนาทของอยการและทนายจ าเลยในการซกถามพยานเพอคนหาความจรงเหมอนกบในระบบศาลไทย ประธานศาลอาจแทรกเขามาบางในระหวางการสบพยาน เพยงเพอใหขอเทจจรงมความชดเจนยงขน มใชท าหนาทซกถามพยานตงแตตนจนจบอยางประธานศาลลกขนของฝรงเศส

ลกขนญป นอาจจะไดรบอนญาตใหถามค าถามพยาน ผ เสยหาย และจ าเลยไดโดยตรง เพอการวนจฉยคด

6.2 การพพากษาคด : คะแนนเสยงของลกขน

ถาเปนระบบลกขนอเมรกน การวนจฉยขอเทจจรงวาจ าเลยเปนผกระท าความผดจรงหรอไม ในมลรฐสวนใหญจะใชคะแนนเสยงทเปนเอกฉนท (Unanimous verdicts) ของลกขนในการลงโทษผกระท าความผด แมวาในรฐธรรมนญของประเทศสหรฐอเมรกาเองจะไมไดก าหนดไววาจะตองใชคะแนนเสยงของลกขนทเปนเอกฉนทกตาม แตกมบางมลรฐทใชคะแนนเสยงสวนใหญของลกขนเปนเกณฑในการวนจฉยความผดของจ าเลย46

43 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส มาตรา 306 44 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส มาตรา 288 และ 326 45 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส มาตรา 316 46 แมวาจะไมมบทบญญตของรฐธรรมนญทแสดงวาการวนจฉยของคณะลกขนจะตองไดรบคะแนนเสยงอยางเปนเอกฉนทกตาม แตการทมลรฐใดจะด าเนนการเพอลดลกษณะบางประการของการพจารณาโดยคณะลกขนนนยอมเสยงตอการตอตานและความขดแยงอยางรนแรงตดตามมาอยางไมอาจหลกเลยงได ยงไปกวานนการลดลกษณะทแสดงถงความส าคญของประชาชนในระบอบประชาธปไตย เชนในระบบการพจารณาคดของคณะลกขนอเมรกนนมไดเปนเรองเรงดวนทไดรบการอนญาตใหด าเนนการตามกฎหมายวาดวยการทบทวนการปฏบตงานใหมประสทธภาพในชวงระยะเวลาสามปแตประการใด (The Act’s three-year performance review provision)

22

ลกษณะดงกลาวแตกตางจากประเทศในภาคพนยโรปทน าเอาระบบลกขนมาใช ประเทศเหลานไดผสมผสานการใชกฎหมายลกขนใหเขากบระบบของตน โดยยงคงความส าคญของผพพากษาอาชพไวและมลกขนเพอแสดงใหเหนถงการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการยตธรรมทางอาญา อยางไรกตามระบบลกขนผสมของประเทศเหลานกมความแตกตางกนอยโดยเหนไดจากการก าหนดจ านวนลกขนในระบบของศาลแตละประเทศ ในประเทศเยอรมนก าหนดใหมลกขนเพยงแคสองคน ในประเทศฝรงเศสก าหนดใหมหกคนในศาลลกขนชนตน และเกาคนในศาลลกขนชนอทธรณ สวนของประเทศญป นก าหนดไวกรณทวไปอยทหกคน การก าหนดจ านวนลกขนไวแตกตางกนเชนนแสดงใหเหนถงความส าคญของบทบาทของลกขนในแตละระบบซงแปรผนไปตามจ านวนลกขนและคะแนนเสยงของลกขนทลงในการวนจฉยความผดของจ าเลย

ขอแตกตางของประเทศซงใชระบบลกขนผสมกบระบบลกขนอเมรกนทส าคญอกประการหนงคอ ประเทศเหลานไมไดใชระบบคะแนนเสยงลกขนเปนเอกฉนท (Non-unanimous verdicts) เหมอนในประเทศสหรฐอเมรกา การออกเสยงลงคะแนนในการวนจฉยความผด รวมทงการพพากษาลงโทษ ก าหนดโทษทจะลงประเทศทใชระบบลกขนผสมจะใชวธก าหนดคะแนนเสยงสวนใหญ แตแตกตางกนทจ านวนเสยงสวนใหญหรออาจก าหนดเงอนไขพเศษขนมาอก ขนอยกบวาประเทศนนๆ จะใหความส าคญกบลกขนในการพพากษาคดมากนอยแคไหน ดงนนคะแนนเสยงของลกขนจงเปนสงบงชน าหนกของความสมดลระหวางความส าคญของผพพากษากบลกขนในแตละประเทศทใชระบบลกขนผสม

ส าหรบประเทศฝรงเศสกอนทจะมการแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาลาสดเมอป ค.ศ.2011 นน การทศาลลกขนจะวนจฉยคดในทางทเปนผลรายแกจ าเลยไดนน จะตองมคะแนนเสยงขององคคณะทนงพจารณารวมกนไมนอยกวา 8 เสยง เหตทตองบญญตเชนน มนกกฎหมายฝรงเศสอธบายวาเพอใหความส าคญกบเสยงสวนใหญของลกขน กลาวคอ แมผพพากษาทงสามคนจะมความเหนในการวนจฉยในทางทเปนโทษแกจ าเลยกตาม กตองอาศยจ านวนเสยงสวนใหญของคณะลกขนดวย คอ จ านวน 5 เสยงจากเสยงทงหมด 9 เสยง บวกกบจ านวนเสยงของผพพากษาทเปนองคคณะทงหมด คอ 3 เสยง รวมเปน 8 เสยง จงจะสามารถพพากษาลงโทษจ าเลยได ถาขาดเสยงสวนใหญของคณะลกขนแลว เชนมลกขนเหนวาควรลงโทษจ าเลยเพยง 4 เสยง แมผพพากษาทงสามคนจะมความเหนเปนเอกฉนทวาจ าเลยเปนผกระท าความผด แตรวมเสยงทงหมดแลวไดแคเพยง 7 เสยง กไมสามารถลงโทษจ าเลยได

โปรดด Douglas G. Levin, “Saiban-in-seido: Lost in Translation? How the Source of Power Underlying Japan’s Proposed Lay Assessor System May Determine Its Fate”, Asian-Pacific Law & Policy Journal [Vol. 10:1 2008], p. 213.

23

อยางไรกตาม รฐบญญตฉบบท 2011-939 ลงวนท 10 สงหาคม ค.ศ.2011 มาตรา 13 ซงแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส มาตรา 359 ไดก าหนดหลกเกณฑคะแนนเสยงสวนใหญไวใหมวา ค าวนจฉยของศาลลกขนซงจะเปนผลรายแกจ าเลยไดนนจะตองมคะแนนเสยงสวนใหญ 6 เสยงเปนอยางนอยในศาลลกขนชนตน และ 8 เสยงเปนอยางนอยในศาลลกขนชนอทธรณ47

การทกฎหมายใหมไดก าหนดจ านวนคะแนนเสยงสวนใหญไวทหกเสยงในกรณทจะลงโทษจ าเลยนน มความแตกตางจากหลกการเดมซงตองอาศยเสยงสวนใหญของลกขนคอ 5 เสยงจาก 9 เสยง รวมกบผพพากษาอกสามเสยงจงจะลงโทษจ าเลยได แตกฎหมายทแกไขใหมนอาศยเสยงลกขนเพยงกงหนงคอ 3 เสยง บวกกบเสยงผพพากษาอกสามเสยงกสามารถลงโทษจ าเลยไดแลว สวนการก าหนดโทษทจะลงแกจ าเลยนน กฎหมายไดก าหนดจ านวนคะแนนเสยงสวนใหญไวท 5 เสยง เวนแตจะลงโทษจ าเลยในอตราโทษสงสดตามทกฎหมายก าหนดไว จงจะตองมคะแนนเสยงสวนใหญเปนพเศษซงกฎหมายก าหนดไวท 6 เสยง เทากบจ านวนเสยงสวนใหญของการวนจฉยความผด

การก าหนดจ านวนคะแนนเสยงสวนใหญในการพพากษาคดของศาลลกขนของฝรงเศสแสดงใหเหนวา กฎหมายใหความส าคญกบเสยงสวนใหญของลกขนทจะชขาดชะตาชวตของจ าเลยวาจ าเลยเปนผกระท าความผดหรอไม ในกรณทผพพากษาทงสามคนมความเหนตรงกนวาจ าเลยไมไดกระท าผด แตหากลกขนทงหกคนเหนในทางตรงกนขามวาจ าเลยกระท าความผด ดงนคะแนนเสยงของลกขนจงเปน เอกฉนทตองตามจ านวนเสยงสวนใหญทกฎหมายก าหนดไวโดยไมจ าเปนตองอาศยคะแนนเสยงจากผพพากษาในการลงโทษจ าเลยแตประการใด แสดงวาประเทศฝรงเศสใหความส าคญแกเสยงสวนใหญของประชาชน ท านองเดยวกบคะแนนเสยงทเปนเอกฉนทในการวนจฉยความผดของระบบลกขนอเมรกน

สวนระบบศาล Saiban-in ของญป น ค าวนจฉยของศาล Saiban-in จะกระท าโดยเสยงสวนใหญ องคคณะของผพพากษาและ Saiban-in มเสยงทงสนรวมจ านวน 9 เสยง ดงนนเสยงสวนใหญใน 9 เสยงน คอ 5 เสยง แตในเสยงสวนใหญ 5 เสยงน จะตองมคะแนนเสยงของผพพากษาหนงเสยงเปนอยางนอยทเหนชอบดวยกบค าวนจฉยดงกลาว ค าพพากษาของศาล Saiban-in จงจะมผลตามกฎหมาย

หากเปรยบเทยบการลงคะแนนเสยงของศาลลกขนฝรงเศสกบศาล Saiban-in ของญป นในการพพากษาคดแลว จะเหนวาในระบบศาล Saiban-in ของญป นนนไดก าหนดใหคะแนนเสยงหนงเสยงของผ

47 Article 359 du Code de procédure pénale (Modifié par LOI n°2011-939 du 10 août 2011 - art. 13) <<Toute

décision défavorable à l'accusé se forme à la majorité de six voix au moins lorsque la cour d'assises statue

en premier ressort et à la majorité de huit voix au moins lorsque la cour d'assises statue en appel.>>

24

พพากษาเปนเงอนไขส าคญของการพพากษาคด หากไมมคะแนนเสยงหนงเสยงของผพพากษาแลว ค าพพากษานนกไมชอบ การก าหนดคะแนนเสยงของศาล Saiban-in ไวเชนน แสดงใหเหนวาประเทศญป นยงคงรกษาความส าคญและบทบาทของผพพากษาไวเหนอกวาคะแนนเสยงสวนใหญของลกขน แตกตางจากประเทศฝรงเศสทยอมรบฟงคะแนนเสยงสวนใหญของลกขนในการวนจฉยความผดของจ าเลย โดยไมจ าตองมคะแนนเสยงของผพพากษาอยในคะแนนเสยงสวนใหญแตประการใด

7. บทบาทของอยการกบการใชศาล Saiban-in

เหตผลส าคญประการหนงของการตงศาล Saiban-in ซงเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการพจารณาตดสนคดนน มนกกฎหมายและชาวญป นจ านวนไมนอยเหนวาเพอใหประชาชนเขามาถวงดลการด าเนนคดของพนกงานอยการญป น

เปนททราบกนทวไปในวงการศกษากระบวนการยตธรรมทางอาญาเปรยบเทยบวา พนกงานอยการญป นมอ านาจในการด าเนนคดมาก อยการญป นไมจ าเปนตองฟองผกระท าความผดทกคด โดยอาศยหลกการสงคดโดยใชดลพนจ หากอยการญป นเหนวาการฟองคดจะไมเปนประโยชนสาธารณะ อยการญป นกสามารถสงไมฟองคดได หลกการเรองชะลอการฟองกเปนสวนหนงของกระบวนการยตธรรมทางอาญาของญป น

นอกจากการใชดลพนจในการชะลอการฟองของพนกงานอยการญป นแลว ความนาเชอถอในการด าเนนคดชนพจารณาของพนกงานอยการกมอยในเกณฑทสงเชนกน ศาลญป นพพากษาลงโทษจ าเลยตามค าฟองของพนกงานอยการอยในอตราทสงถงรอยละ 9948 จนถงกบมค ากลาวกนวาศาลญป นมบทบาทเพยงรบรองความชอบธรรมในการด าเนนคดของพนกงานอยการ ดวยเหตน จงจ าเปนทจะตองใหประชาชนเขามาถวงดลการด าเนนคดของพนกงานอยการเพอสลดการครอบง ากระบวนการยตธรรมของพนกงานอยการ ดงนน การสรางระบบลกขนผสม Saiban-in ขนมาจงมเหตผลประการหนงซงเชอวาจะชวยกอใหเกดความโปรงใส และการตรวจสอบในกระบวนการยตธรรมทางอาญาไดดยงขน

อยางไรกตาม แมประเทศญป นจะสรางระบบลกขนผสม Saiban-in ขนมาเพอถวงดลผ มอ านาจทางตลาการกตาม แตพนกงานอยการญป นกยงคงมบทบาทในการก าหนดทศทางการใชศาล Saiban-in อยด จะเหนไดจากอ านาจของอยการในการตงขอหาทจะด าเนนคดกบจ าเลย โดยสามารถก าหนดขอหาให

48 Kazuko Ito, “Rule of Law and the Criminal Justice Reform in Japan368 National Taiwan University Law Review (Vol. 6: 1 2011), p.372.

25

อยในหรอนอกเขตอ านาจของศาล Saiban-in ได49 ดงนนการทพนกงานอยการญป นยงคงเปนผก าหนดทศทางในการด าเนนคดไดอยางมากมายเชนน ท าใหตรงกนขามกบวตถประสงคทตองการสรางระบบใหประชาชนเขามาถวงดลการใชอ านาจและดลพนจของพนกงานอยการในการด าเนนคด

ในระบบวธพจารณาความอาญาของประเทศฝรงเศส พนกงานอยการกมอ านาจใชดลพนจในการด าเนนคดอาญาสงเชนเดยวกน ในการปฏบตงานของอยการฝรงเศส นอกจากกฎหมายจะใหอ านาจใชดลพนจเพอใชมาตรการพเศษแทนการฟองคดอาญา เชน การไกลเกลยทางอาญา (Médiation pénale) และความตกลงทางอาญา (Composition pénale) แลว50 อยการฝรงเศสยงสามารถใชดลพนจลดความรายแรงของขอหาลงเพอมใหคดความผดอาญารายแรงบางคดตองผานการไตสวนของผพพากษาไตสวนและการพ จารณาของศาลลกขน ดวย การใ ชว ธการดงกลาว ม ชอ เ รยกในภาษาฝ รง เศสว า “Correctionnalisation judiciaire” หรอมาตรการลดขอหา

การใชวธการ Correctionnalisation judiciaire น พนกงานอยการจะใชดลพนจลดความรายแรงจากความผดอกฤษฏโทษลงเปนความผดมชฌมโทษเพอสามารถฟองจ าเลยตอศาลมชฌมโทษใหลงโทษไดทนท ตวอยางเชน ในความผดฐานปลนทรพยโดยมอาวธปน พนกงานอยการอาจลดขอหาลงเปนรวมกนลกทรพย เพอสงฟองจ าเลยตอศาลมชฌมโทษ โดยไมตองสงเรองเขาสการด าเนนคดของผพพากษาไตสวนและศาลลกขน เปนการประหยดเวลาในการด าเนนคดและท าใหเกดความแนนอนในการลงโทษ

การใชมาตรการลดขอหา Correctionnalisation judiciaire51 น นกกฎหมายฝรงเศสวจารณวาเปนวธการทไมชอบดวยกฎหมาย เนองจากเปนทางปฏบตทไมมกฎหมายรองรบเชนการไกลเกลยทางอาญาหรอความตกลงทางอาญา การใหอ านาจแกอยการในการใชดลพนจด าเนนคดมากเกนไปเชนนอาจจะน าไปสการใชอ านาจตามอ าเภอใจและเกดการทจรตไดโดยงาย นอกจากนยงเปนสาเหตทกอใหเกดความไมเสมอภาคของประชาชนอนเนองมาจากการบงคบใชกฎหมายของรฐดวย เพราะหากส านกงานอยการเขตพนทใดมปรมาณคดนอย พนกงานอยการกจะไมใชวธการดงกลาว คดกจะเขาสระบบวธพจารณาคด

49 Kent Anderson & Mark Nolan, Lay Participation in the Japanese Justice System: A Few Preliminary Thoughts Regarding the Lay Assessor System from Domestic Historical and International Psychological Perspectives, 37 VAND. J. TRANSNATIONAL L.935, 939 (2004), p.953. 50 อทย อาทเวช, “การใชดลพนจของพนกงานอยการกบการลดปรมาณคดขนสศาลในประเทศฝรงเศส”, ในหนงสอ รวม

บทความกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส, อางแลว, หนา 158-183 51 มค าเรยกมาตรการลดขอหาซงเปนค ากลางทใชในต ารากฎหมายของฝรงเศสอกค าหนงคอค าวา “Déclassement judiciaire” เนองจากมการน ามาตรการลดขอหาส าหรบความผดรายแรงไปใชเปนการทวไปส าหรบความผดทไมรายแรงดวย ค าวา “Déclassement judiciaire” จงมความหมายครอบคลมการใชดลพนจของพนกงานอยการลดขอหาจากหนกเปนเบาส าหรบความผดทกประเภท

26

เตมรปแบบจงท าใหเกดความลกลนกนในการด าเนนคดกบผกระท าผดในขอหาเดยวกน แตไดรบผลของการด าเนนคดทแตกตางกน

ถงแมจะมผ วจารณการใชมาตรการลดขอหา Correctionnalisation judiciaire แตอยการฝรงเศสไดใชมาตรการดงกลาวจนกลายเปนสวนหนงของระบบการด าเนนคดในประเทศฝรงเศสไปแลวโดยปรยาย แมจะไมมกฎหมายรองรบ แตการใชมาตรการลดขอหาจะตองไดรบความยนยอมจากผ ทเกยวของในคดทกฝาย ทงคความทงสองฝายและตองไดรบความเหนชอบจากศาลดวย วธการดงกลาวนอกจากจะชวยลดปรมาณคดทตองสงไปใหผ พพากษาไตสวนแลว ยงเปนหลกประกนความส าเรจในการด าเนนคดของพนกงานอยการดวยวาศาลจะลงโทษจ าเลยตามฟองของพนกงานอยการ

เมอเปรยบเทยบบทบาทของอยการฝรงเศสและญป นแลว จะเหนวาทงสองประเทศยงคงรกษาบทบาทของอยการในการใชดลพนจด าเนนคดไวสงเชนเดยวกน ในขอนหากเราพจารณาเปรยบเทยบกบระบบอเมรกน จะเหนวาพนกงานอยการในประเทศสหรฐอเมรกากมอ านาจใชดลพนจในการด าเนนคดสงไมแพอยการฝรงเศสและญป น อยการอเมรกนสามารถใชดลพนจทจะไมสงคดเขาสการพจารณาคดแบบเตมรปแบบซงตองใชลกขนในการพจารณาคดไดนนคอ การใชมาตรการตอรองค ารบสารภาพ (Plea bargaining)

มาตรการตอรองค ารบสารภาพในประเทศสหรฐอเมรกานนมหลายรปแบบ ตงแตการตอรองเพอลดขอหาจากหนกเปนเบา (Charge bargaining) ซงรวมทงการตอรองเพอลดจ านวนขอหา (Count bargaining) นอกจากนกยงมการตอรองเพอการลดโทษ (Sentence bargaining) และการตอรองขอเทจจรงในคด (Fact bargaining)52 การใชมาตรการตอรองค ารบสารภาพของพนกงานอยการอเมรกนท าใหระยะเวลาการด าเนนคดในประเทศสหรฐอเมรกนยนยอลงเปนอนมาก อกทงยงเปนการประหยดงบประมาณและเวลาในการด าเนนคดลงอยางมหาศาล แตขอวจารณทส าคญประการหนงคอ การใชมาตรการตอรองค ารบสารภาพท าใหสทธของจ าเลยทจะไดรบการพจารณาโดยลกขน (Right to have a trial by jury) ซงเปนสทธขนพนฐานของจ าเลยตามรฐธรรมนญตองเสยไป

อยางไรกตาม แมสทธทจะไดรบการพจารณาคดโดยลกขนจะเปนสทธขนพนฐานของจ าเลย แตจ าเลยกสามารถสละสทธดงกลาวได การทจ าเลยยนยอมตอรองเพอรบสารภาพกบพนกงานอยการนน ถอวาเปนการทจ าเลยสละสทธทจะไดรบการพจารณาคดโดยลกขน53 แมวาจะมการวพากษวจารณอยางรนแรงวาการใชมาตรการตอรองค ารบสารภาพท าใหหลกการอ านวยความยตธรรมลดความส าคญไป แต

52 สบคนจาก legalservices.maharashtra.gov.in/.../plea_bargaining.pdf เมอวนท 1 เมษายน 2556 53 สบคนจาก http://reason.com/archives/2011/07/05/the-devils-bargain เมอวนท 10 เมษายน 2556

27

สงทไมสามารถปฏเสธไดกคอปรมาณคดจ านวนประมาณรอยละ 9554 ของคดทงหมดในประเทศสหรฐอเมรกาตางกเสรจไปดวยการใชมาตรการดงกลาว จงสรปไดวาการใชมาตรการตอรองค ารบสารภาพจ าเปนอยางยงส าหรบการบรหารงานยตธรรมทางอาญาในประเทศสหรฐอเมรกา ดงนนบทบาทของอยการอเมรกนจงมความส าคญทไมยงหยอนไปกวาอยการฝรงเศสและญป น

8. การอทธรณค าวนจฉยของศาล Saiban-in : การบนทอนความส าคญของลกขน

กระบวนวธพจารณาอกประการหนงทท าใหหลกการมสวนรวมของประชาชนในระบบศาล Saiban-in ของประเทศญป นตองลดคณคาไปอยางมาก คอ รปแบบของการพจารณาพพากษาคดในศาลอทธรณของญป นนนไมมลกขนในชนอทธรณเหมอนศาลลกขนชนอทธรณของประเทศฝรงเศส

ในประเทศญป น เมอศาล Saiban-in พพากษาคดประการใด พนกงานอยการญป นสามารถใชสทธในการอทธรณ (koso appeal) ตอศาลอทธรณ (High Court)55 ไดทงปญหาขอกฎหมายและปญหาขอเทจจรง56 ในทางปฏบต พนกงานอยการญป นจะมความพถพถนในการอทธรณคดมาก จงท าใหสถตการชนะคดของพนกงานอยการในชนอทธรณสงมาก จากสถตของคดทมการอทธรณในชวงป ค.ศ.1982-1991 ปรากฏวาพนกงานอยการสามารถชนะคดในชนศาลอทธรณถงรอยละ 75 ในขณะทจ าเลยชนะคดเพยงรอยละ 17 เทานน57

การใชสทธอทธรณคดของพนกงานอยการญป นท าใหพนกงานอยการมโอกาสทจะกลบค าพพากษาของศาล Saiban-in ได ศาลอทธรณซงมแตเพยงผพพากษาเปนองคคณะจงสามารถพพากษายกหรอกลบค าพพากษาของศาล Saiban-in ซงมลกขนรวมเปนองคคณะได ระบบการพจารณาพพากษาคดในศาลสงเชนนท าใหความส าคญของประชาชนทมสวนรวมในการพจารณาพพากษาคดถกบนทอนความส าคญลงเปนอนมาก58

54 เพงอาง 55 ตงอยในเมองใหญ 8 แหงคอ Tokyo, Osaka, Nagoya, Hiroshima, Fukuoka, Sendai, Sapporo และ Takamatsu เพอสะดวกแกการท าความเขาใจขอใชค าแปล High Courts ของญป นเปนภาษาไทยวา “ศาลอทธรณ” 56 CURTIS J. MILHAUPT, J. MARK RAMSEYER, & MARK D. WEST, The Japanese Legal System : Cases, Codes, and Commentary 467 (2006). 57 Id. P.41-42. 58 อยางไรกตาม ในการดงานการพจารณาคดของศาล Saiban-in ของผ เขยนทศาลแหงกรงโตเกยว (Tokyo District Court) เจาหนาทของศาลซงท าหนาทในการอธบายระบบการพจารณาพพากษาคดของศาล Saiban-in ไดกลาวถงผลของคดกรณทมการอทธรณคดของศาล Saiban-in วา ศาลอทธรณกมกจะพพากษายนตามค าพพากษาของศาล Saiban-in มคดจ านวนนอยมากทศาลอทธรณพพากษากลบค าพพากษาศาล Saiban-in เทากบวาในทางปฏบตค าพพากษาศาล

28

หากเปรยบเทยบกบระบบของอเมรกนแลว ระบบของประเทศญป นทอนญาตใหมการอทธรณค าวนจฉยของศาลทมลกขนเปนองคคณะเชนนมลกษณะทไมสอดคลองกบหลกการตามรฐธรรมนญของประเทศสหรฐอเมรกาแกไขเพมเตมฉบบท 7 ซงหามการด าเนนคดซ า (Double jeopardy)59 เพราะในประเทศสหรฐอเมรกาเมอมการพจารณาคดโดยลกขนแลวจะมการพจารณาในปญหาขอเทจจรงอกไมได ไมวาโดยศาลใดๆ ในประเทศสหรฐอเมรกา แมวาในบางกรณอาจยนยอมใหมการพจารณาทบทวนปญหาขอเทจจรงทผานการวนจฉยของลกขนได แตการพจารณาทบทวนคดนนใหมกจะตองกระท าตอหนาคณะลกขนชดทสอง (A second jury) เพอพจารณาปญหาขอเทจจรงใหม โดยสงเรองกลบคนไปใหศาลลางด าเนนกระบวนพจารณาวนจฉยปญหาขอเทจจรงเปนครงทสอง60

ในประเทศเยอรมนมหลกการอนญาตใหพนกงานอยการอทธรณค าพพากษายกฟองในปญหาขอเทจจรงไดท านองเดยวกบพนกงานอยการญป น แตการพจารณาปญหาขอเทจจรงในชนอทธรณดงกลาวกจะตองพจารณาตอหนา Lay assessors ใหมอกครงหนง ดงนนการทระบบของญป นไมมการพจารณาปญหาขอเทจจรงโดยลกขนในชนอทธรณ จงท าใหหลกการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการยตธรรมทางอาญาตองลดความส าคญลงไปดงทกลาวมา

ส าหรบประเดนน ระบบวธพจารณาความในชนอทธรณของฝรงเศสจะชวยสะทอนใหเหนความแตกตางของระบบลกขนผสมของประเทศญป นและฝรงเศสไดเปนอยางด เนองจากในระบบฝรงเศสนนมศาลลกขนชนอทธรณ (La Cour d’assises d’appel) ซงสามารถพจารณาพพากษาคดทงปญหาขอเทจจรงและขอกฎหมายในชนอทธรณได61

ชนตนซงกระท าโดยการมสวนรวมของประชาชนในระบบลกขนผสมของญป นนนมกไมมการเปลยนแปลงค าวนจฉยโดยศาลสง 59 See U.S. CONST. amend. V (“nor shall any person be subject for the same offence to be twice put in jeopardy of life or limb . . . .”). รฐธรรมนญแหงประเทศสหรฐอเมรกา ฉบบแกไขเพมเตมฉบบท 5 บญญตวา บคคลไมอาจตกเปนจ าเลยของการพจารณาความผดเดยวกนอนท าใหตองตกอยในความเสยงหรออนตรายตอชวตหรอรางกายสองครงได และตามรฐธรรมนญแหงประเทศสหรฐอเมรกา ฉบบแกไขเพมเตมฉบบท 7 กกลาวถงการด าเนนคดแพงในระบบคอมมอนลอวไววาขอเทจจรงทผานการพจารณาของคณะลกขนแลวไมอาจทจะไดรบการพจารณาทบทวนอกครงหนง ไมวาศาลใดๆ ในประเทศสหรฐอเมรกา 60 See ALEXANDER HAMILTON, JOHN JAY & JAMES MADISON, THE FEDERALIST 24 (Benjamin Fletcher Wright ed., MetroBooks 2002) (1961) at 512. 61 อทย อาทเวช, “การมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการยตธรรมทางอาญา : ตวอยางของระบบลกขนฝรงเศส” ในหนงสอ “รวมบทความกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส”, อางแลว, หนา 244-245

29

เดมระบบวธพจารณาความอาญาของศาลลกขนฝรงเศสไมมศาลอทธรณเพอท าการพจารณาคดทผานการพพากษาของศาลลกขนแลว ดงนน หากมการอทธรณ คดจะเขาสการพจารณาพพากษาคดของศาลฎกาโดยตรง แตศาลฎกาฝรงเศสมอ านาจพจารณาพพากษาคดแตเฉพาะปญหาขอกฎหมายเทานน ไมมอ านาจในการพจารณาพพากษาคดในปญหาขอเทจจรง จงเทากบวาในระบบเดมของฝรงเศสมศาลในชนพจารณาทพจารณาปญหาขอเทจจรงแคเพยงศาลเดยวคอ ศาลลกขน62 ดวยเหตนจงมการวจารณตลอดมาวาเปนระบบทไมเหมาะสม เพราะขนาดจ าเลยในคดความผดทรายแรงนอยกวายงสามารถอทธรณฎกาตอไปไดตามปกต แตจ าเลยในคดความผดรายแรงกลบไมมสทธเชนวานน

เหตผลทฝายคดคานยกขนเพอไมใหมการจดตงศาลอทธรณเพอพจารณาคดของศาลลกขนนน เนองจากเหนวาคดทขนสศาลลกขนนนมการด าเนนคดในชนไตสวนโดยผพพากษาไตสวนอยแลว และยงมศาลไตสวนท าหนาทตรวจสอบการท างานของผพพากษาไตสวนอกชนหนง ดงนนจงไมจ าเปนตองตงศาลสงเพอพจารณาปญหาขอเทจจรงอก นอกจากนการใหมคณะลกขนอกคณะหนงมาพจารณาปญหาขอเทจจรงซ า หากคณะลกขนชดใหมมค าสงในทางตรงกนขาม กจะกลายเปนวาความเหนของประชาชนขดแยงกนเอง ซงขดกบหลกการในระบบลกขนอเมรกนทหามการด าเนนคดซ า (Double jeopardy)

อยางไรกตาม ฝายทเหนตรงกนขามกบฝายทคดคานการตงศาลอทธรณไดยกเหตผลขนมาโตแยงวา ในทางปฏบตเปนทยอมรบกนในวงการนกกฎหมายฝรงเศสวา การท างานของผพพากษาไตสวนมอทธพลเหนอศาลไตสวน ดงนนจงไมสามารถคาดหวงวาศาลไตสวนจะท าหนาทตรวจสอบการท างานของผพพากษาไตสวนไดอยางมประสทธภาพ แมกระทงศาลลกขนเองกมกจะถอเอาส านวนการไตสวนของผพพากษาไตสวนเปนหลกในการพจารณาพพากษาคด ดงนนการไมมศาลสงคอยตรวจสอบอกชนหนงจงไมสอดคลองกบหลกทวไปในการพจารณาคดโดยศาลสง สวนประเดนทวาความเหนของประชาชนจะขดแยงกนเอง หากค าวนจฉยระหวางศาลลางกบศาลสงขดกนนน กสามารถแกไขไดโดยการเพมจ านวนลกขนในศาลลกขนชนอทธรณใหมจ านวนมากกวาจ านวนลกขนในศาลลกขนชนตน

ดวยเหตน ฝายนตบญญตของประเทศฝรงเศสจงไดแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศสเมอป ค.ศ.2000 จดตงศาลลกขนชนอทธรณขน เพอใหสอดคลองกบหลกสากลทใหโอกาสคความในการตอสคดถงสามศาล โดยในการจดตงศาลลกขนชนอทธรณนไดเพมจ านวนลกขนใน 62 ผพพากษาอาชพทท าหนาทประธานศาลลกขนจะแตงตงจากผพพากษาระดบทปรกษาประจ าศาลอทธรณ สวนผพพากษาทเปนองคคณะจะอยในระดบใดจะพจารณาจากทตงของศาลลกขนวาอยทใด หากศาลลกขนตงอยในพนททเปนสถานทตงของศาลอทธรณเขต(ทเรยกวาเขต เพราะมจ านวนถง 35 เขต มใช 9 ภาคอยางของไทย) แลว ผพพากษาองคคณะกจะแตงตงจากผพพากษาระดบทปรกษาของศาลอทธรณเขต แตถาศาลลกขนตงอย ณ ทท าการของศาลชนตนซงอยในเขตอ านาจของศาลอทธรณเขต แตมไดตงอยในพนทซงเปนทตงของศาลอทธรณเขตแลว ดงนผพพากษาองคคณะกจะแตงตงจากผพพากษาซงประจ าอยในศาลชนตนนนเอง โปรดด อทย อาทเวช, เพงอาง, หนา 225-226

30

ศาลลกขนชนอทธรณใหมากกวาศาลลกขนชนตนเปนจ านวน 12 คน แตตอมาเมอมการแกไขกฎหมายเมอป ค.ศ.2011 กฎหมายไดลดจ านวนลกขนในชนอทธรณลงเหลอ 9 คน รวมกบผพพากษาอกสามคนเปน 12 คน63

การพพากษาลงโทษจ าเลยในศาลลกขนชนอทธรณนน เดมจะตองอาศยเสยงขางมากจ านวนสบเสยงในสบหาเสยงจงจะสามารถลงโทษจ าเลยได แตปจจบนเมอไดมการแกไขจ านวนลกขนในศาลลกขนชนอทธรณใหมแลว ไดมการแกไขจ านวนเสยงขางมากทจะวนจฉยวาจ าเลยกระท าผดไวท 8 เสยง เมอศาลลกขนชนอทธรณวนจฉยวาจ าเลยผดแลว การจะก าหนดโทษทจะลงนนไดก าหนดจ านวนคะแนนเสยงสวนใหญไวท 7 เสยง แตในกรณทจะลงอตราโทษสงสดส าหรบความผดนน กฎหมายไดก าหนดคะแนนเสยงไวท 8 เสยงเชนเดยวกบการวนจฉยความผด64

ระบบศาลลกขนชนอทธรณของฝรงเศสแสดงใหเหนถงการใหความส าคญกบการมสวนรวมของประชาชนในการพจารณาและพพากษาคดอยทงปญหาขอเทจจรงและขอกฎหมาย ซงแตกตางจากระบบของประเทศญป นทการพจารณาปญหาขอเทจจรงในชนอทธรณ ไมมลกขนรวมในการพจารณาพพากษาคดดวย ท าใหหลกการพจารณาปญหาขอเทจจรงโดยลกขนประชาชนถกสนคลอนเพราะพนกงานอยการสามารถท าการยนอทธรณตอศาลอทธรณเพอใหพพากษากลบความเหนของศาล Saiban-in ซงผานการพจารณาของลกขนมาแลวได ดวยเหตนจงท าใหมผ วจารณโครงสรางดงกลาววาไมเหมาะสมกบแนวคดของการวนจฉยคดในระบบลกขน

9. ความเหมาะสมของการน าระบบลกขนมาใชในการด าเนนคดอาญาในประเทศไทย

กอนอนตองพจารณาความเหนของฝายทเหนดวยและคดคานการใชระบบลกขนในประเทศทใชระบบลกขนกอน

ประเทศองกฤษและสหรฐอเมรกาซงเปนตนต ารบของการใชระบบลกขนในการพจารณาคดมานบหลายรอยปตางกประสบปญหาเกยวกบการวนจฉยคดของลกขนและขอวพากษวจารณการใชลกขนในการพจารณาคดตลอดมา แมกระทงทกวนนกยงคงมการวพากษวจารณการใชระบบลกขนอย ในป ค.ศ.1924 มบทความซงลงพมพในวารสารสมาคมเนตบณฑตยสภาอเมรกน (The American Bar Association Journal) ไดวจารณระบบลกขนไวอยางรนแรงวา เปนเวลานานเกนไปแลวทระบบลกขนทเกาแก คร าครและไรประโยชนยงคงไดรบอนญาตใหบอนท าลายระบบการอ านวยความยตธรรมของชาตอย บรรดาผคน 63 อทย อาทเวช, “การมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการยตธรรมทางอาญา : ตวอยางของระบบลกขนฝรงเศส”” ในหนงสอ “รวมบทความกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส”, อางแลว, หนา 247

64 ในระหวางทรอค าพพากษาในศาลลกขนชนอทธรณ จ าเลยอาจถกขงไวในเรอนจ า

31

ทตองตกอยภายใตการพจารณาของระบบลกขนตองสญเสยความยตธรรมไปใหกบบรรดาผคนทปราศจากเหตผล

มารค ทเวน (Mark Twain, Florida : 1835-1910) นกประพนธกระเดองนามชาวอเมรกนผประพนธนวนยายเรอง ทอม ซอวเยอร ผจญภย (The Adventures of Tom Sawyer) กเคยวจารณระบบลกขนไววา ระบบลกขนซงเกดในยคสมยของพระเจาอลเฟรดมหาราชแหงองกฤษ (Alfred the Great : 871-899 A.D.)65 นน พระองคทานไมทรงทราบการณลวงหนาวาจะมความเปลยนแปลงในโลกอยางรวดเรวในยคครสตศตวรรษท 19 ดวยเหตนบรรดาลกขนซงสามารถคดเลอกไดอยางงายดายจากคนมปญญาและซอสตยสจรตในยคของพระองคทานนน กลบหาไดอยางยากเยนในยคปจจบน ผ ทไดรบการคดเลอกใหท าหนาทลกขนในยคนกลบกลายเปนพวกคนโกง ทจรต และโงเขลาเบาปญญา66

ถาเราถามนกกฎหมายไทยวา สมควรน าระบบลกขนมาใชในการพจารณาคดความผดรายแรงในบานเราหรอไม ค าตอบสวนใหญทไดรบคงเหมอนกนวายงไมเหมาะสมหรอยงไมถงเวลาส าหรบสงคมไทย เนองจากการใหประชาชนมาท าหนาทลกขนนงรวมพจารณาพพากษาคดกบผพพากษาอาชพนน มความเสยงตอการอ านวยความยตธรรมในสงคมไทยเปนอยางมาก สงทกลวและกงวลกนมากกคอการแทรกแซงคณะลกขน โดยเฉพาะในคดทจ าเลยเปนผ มอทธพล รวมทงความออนไหวและความมอคตของลกขนซงเปนหวใจของการอ านวยความยตธรรม

อยางไรกตาม ในปจจบนเรมมผศกษาและน าเสนอขอมลเกยวกบระบบลกขนมากยงขนเรอยๆ บางคนเหนวาการยกเรองความพรอมหรอไมพรอมของสงคมไทยมาปฏเสธแนวคดในการใชลกขนพจารณาคด กไมตางอะไรกบเหตผลเดยวกบทดถกประชาชนวาไมสามารถเลอกตงรฐบาลทดได67 ขอเปรยบเทยบดงกลาวนบวารนแรงเปนอยางยง โดยเฉพาะในยคทประเทศไทยมความขดแยงทางความคดในสงคมดงเชนทเปนอยในปจจบน อยางไรกตาม การทประเทศญป นตรากฎหมายศาล Saiban-in ขนมาเชนน นบวาเปนกรณศกษาทส าคญอยางยงในฐานะทประเทศญป นเปนตวอยางของระบบกฎหมายทส าคญในทวปเอเชย แมแตวงการนกกฎหมายอเมรกนเองกใหความส าคญและสนใจเกยวกบการตงศาล Saiban-in เปนอยางมาก และยงคงตดตามสงเกตการณและประเมนผลอยางใกลชด

65 Frank A. Ray, <<TRIAL BY JURY : How Did It Start And Where Will It End?>>, สบคนใน www.cbalaw.org/_.../ Trial%20by%20Jur... เมอวนท 9 เมษายน 2556

66 See Mark Twain, ROUGHING IT (1872), Chap XLVIII, in http://www.bsos.umd.edu/gvpt/lpbr/subpages/ reviews/auty-toussaint205.htm สบคนเมอวนท 2 เมษายน 2556

67 สบคนใน http://www.voanews.com/thai/news/a-47-20...48614.html เมอวนท 24 มนาคม 2556

32

ส าหรบผ เขยนเอง การน าเสนอบทความเรองนมวตถประสงคเพยงเพอน าเสนอความเคลอนไหวทางดานวชาการของกฎหมายตางประเทศซงจดอยในแนวหนาของระบบซวลลอววามความเปลยนแปลงอนเนองมาจากการประยกตใชระบบลกขนในระบบของตนประการใดบาง การน าเสนอกฎหมายเปรยบเทยบระบบลกขนผสมระหวางศาล Saiban-in ของประเทศญป นกบศาลลกขน (La cour d’assises) ของประเทศฝรงเศส จะชวยท าใหนกกฎหมายไทยไดเหนลกษณะทคลายคลงและแตกตางระหวางระบบลกขนผสมทงสองไดดยงขน ทงนเพอประโยชนแกวงการศกษาวชากระบวนการยตธรรมทางอาญาและกฎหมายวธพจารณาความอาญาเปรยบเทยบสบไป สวนประเดนเรองของความเหมาะสมวาสมควรจะน าเอาระบบลกขนมาใชในระบบกฎหมายไทยหรอไมนน ผ เขยนเหนวายงมปจจยอกหลายประการทจะตองน ามาวเคราะหวจยกนอยางละเอยดทงในเชงบรบททางกฎหมายและสงคม ซงเปนเรองทเกนกวาวตถประสงคของบทความนจะใหค าตอบ

**********************************************