ระพิน ชูชื่น โรงเรียน สาธิต “พิบูลบำเพ็ญ”

คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา

ภาษาไทยระดับชั้นประถมศึกษา

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม...

พจนานุกรม

ประโยชน์ของพจนานุกรม

วิธีเรียงลำดับคำใน

พจนานุกรม

อักษรย่อในพจนานุกรม

แบบฝึกหัด

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

พจนานุกรม

พจนานุกรม

พจนานุกรม คือ หนังสือสำหรับค้นคว้าหาความหมายของคำโดยเรียงลำดับ ตัวอักษร เพื่อให้ความรู้ในเรื่องต่าง ๆ เกี่ยวกับคำ ซึ่งเราแบ่งประ เภทของพจนานุกรมออกเป็น ๒ ประเภท คือ พจนานุกรมทางภาษา และพจนานุกรมเฉพาะวิชา๑

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

เด็ก ๆ รู้ไหมว่าพจนานุกรม มีประโยชน์อย่างไร?

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

ประโยชน์ของพจนานุกรม

ประโยชน์ของพจนานุกรม

๑. ใช้ตรวจสอบการเขียน สะกดคำให้ถูกต้องตามมาตรฐานภาษา

๒. ใช้ตรวจสอบการอ่านคำให้ถูกต้องใน ( )

๓. ค้นหาความหมายของศัพท์๔. ทำให้ทราบถึงที่มาของคำ เช่น ส. = สันสกฤต ป. = บาลี

๕. ทำให้ทราบชนิดของคำ เช่น ก. = กริยา น. = นาม

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

วิธีเรียงลำดับคำในพจนานุกรม

วิธีเรียงลำดับคำในพจนานุกรม มีดังนี้๒

๑. เรียงตามรูปพยัญชนะ ตั้งแต่ ก ถึง ฮ

ก ฮ-๒. คำที่ขึ้นต้นด้วย ฤ ฤา ฦ ฦา เช่น ฤทธิ์ ฤาษี ฦาสาย ให้เรียงดังนี้ ก ถึง ร ฤ ฤา ล ฦ ฦา ว ถึง ฮ

ก

ฮ

ร ฤ ฤา

ล

---ฦ วฬ ----

๓. สระนั้นก็ไม่ได้เรียงลำดับไว้ตามเสียง แต่เรียงลำดับไว้ตามรูปสระ ดังนี้ ะ ั า ิ ี รูปสระประสมกันหลายรูปก็จัดเรียงตามลำดับ รูปสระที่อยู่ก่อนและหลังตามลำดับ

-ะ -ุ เ -ื (เสือ)

-ั (กัน) -ู เ -ื ะ (เกือะ)

-ั ะ (ผัวะ) เ - แ -

- า เ - ะ (เกะ) แ - ะ (แพะ)

- ำ เ - า โ -

-ิ เ - าะ (เจาะ) โ - ะ (โป๊ะ)

-ี เ -ิ (เกิน) ไ --ึ เ -ี (เสีย) ไ --ื เ -ี ะ (เดียะ)

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

วิธีเรียงลำดับคำในพจนานุกรม

วิธีเรียงลำดับคำในพจนานุกรม มีดังนี้๒

กร กว กอ- -๔. คำที่ขึ้นต้นด้วยพยัญชนะในหมวดเดียวกัน เช่น กวน กอด กราบ การเรียง ลำดับคำให้ดูจากพยัญชนะตัวถัดไป ดังนั้น กร จึงมาก่อน กว และ กอ

๕. คำที่ขึ้นต้นด้วยพยัญชนะกับพยัญชนะจะมาก่อนพยัญชนะกับสระ เช่น กว้าง กวน คำ กวน จะมาก่อน

กว้างกวน กว้าง-

กลอง กล่อง-๖. คำที่ไม่มีรูปวรรณยุกต์จะมาก่อนคำที่มีรูปวรรณยุกต์ เช่น กลอง มาก่อน กล่อง กรอม มาก่อน

กร่อม

กรอม กร่อม-

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

อักษรย่อในพจนานุกรม

๑. อักษรย่อในวงเล็บท้ายบทนิยาม บอกที่มาของคำ คือ

ข. เขมร

จ. จีน

ช. ชวา

ญ. ญวน

ญิ. ญี่ปุ่น

ต. ตะเลง

บ. เบงกาลี

ป. ปาลิ (บาลี)

ฝ. ฝรั่งเศส

ม. มลายู

ล. ละติน

ส. สันสกฤต

อ. อังกฤษ

ฮ. ฮินดี

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

อักษรย่อในพจนานุกรม

๒. อักษรย่อหน้าบทนิยาม บอกชนิดของคำตามหลักไวยกรณ์ คือ

ก. กริยา

น. นาม

นิ. นิบาต

บ. บุรพบท

ว. วิเศษณ์ (คุณศัพท์หรือกริยาวิเศษณ์)

ส. สรรพนาม

สัน. สันธาน

อ. อุทาน

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

อักษรย่อในพจนานุกรม

๓. คำย่อในวงเล็บหน้าบทนิยาม บอกลักษณะของคำที่ใช้เฉพาะแห่ง เช่น

(กฎ) คำที่ใช้ในกฎหมาย

(กลอน) คำที่ใช้ในบทร้อยกรอง

(ดารา) คำที่ใช้ในดาราศาสตร์ถิ่น

คำที่เป็นภาษาเฉพาะถิ่น เช่น(ถิ่น-ปักษ์ใต้) คือ คำที่เป็นภาษาถิ่นภาคใต้ (ถิ่น-พายัพ) คือ คำที่เป็นภาษาถิ่นภาคพายัพ (ถิ่น-อีสาน) คือ คำที่เป็นภาษาถิ่นภาคอีสาน(แบบ)

คำที่ใช้เฉพาะในหนังสือ ไม่ใช่ คำพูดทั่วไป เช่น กนก ลุปต์ ลุพธ์

(โบ) คำโบราณ

(ปาก) คำที่เป็นภาษาปาก

(ราชา)คำที่ใช้ในราชาศัพท์ (ถ้าไม่มีอธิบายเป็นอย่างอื่น ให้หมายความว่า ใช้เฉพาะของเจ้านาย)

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

อักษรย่อในพจนานุกรม

๓. คำย่อในวงเล็บหน้าบทนิยาม บอกลักษณะของคำที่ใช้เฉพาะแห่ง เช่น

(วรรณ) คำที่ใช้ในวรรณกรรม

(ไว) คำที่ใช้ในไวยากรณ์

(สำ) คำที่เป็นสำนวน

(โหร) คำที่ใช้ในโหราศาสตร์

(อุตุ) คำที่ใช้ในอุตุนิยมวิทยา

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

อักษรย่อในพจนานุกรม

๑ ๒ ๓ ๔

๕ขย – [ขะ-ยะ] (แบบ) น. ความสิ้นไป ความเสื่อมไป โดยมากใช้ในสมาส เช่น

ขยธรรม ถ้าใช้โดดหรือเป็นคำท้ายสมาสเป็นขัย เช่น อายุขัย (ป.)

กาหลา [-หลา] ว. เหมือนดอกไม้ (ชว.)

กำโขก (โบ) ก. กรรโชก

กำสรวล [-สวน] (แบบ) ก.โศกเศร้า, คร่าครวญ, ร้องไห้, เช่น ไทกำสรดสงโรธ ท้ยนสงโกจกำสรวลครวญไปพลาง. (ม.คำหลวง ทานกัณฑ์). (โบ. กำสรวญ).

ตัวอย่าง

๑๒๓๔๕

คำอ่าน

คำย่อในวงเล็บบอกลักษณะของคำที่ใช้เฉพาะแห่ง เช่น โบราณ สำนวน

อักษรย่อบอกชนิดของคำตามหลักไวยากรณ์ เช่น นาม สรรพนาม

ความหมาย บทนิยาม

อักษรย่อในวงเล็บบอกที่มาของคำ เช่น จีน ชวา เขมร ปาลี (บาลี)

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

เด็ก ๆ อย่าลืมทบทวนความรู้ ด้วยการทำแบบฝึกหัดนะคะ

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

ตอนที่ ๑ จงเรียงคำตามลำดับพจนานุกรม จากนั้นหาความหมายของคำด้วย

คำ ความหมาย๑) _________ _______________________________

๒) _________ _______________________________

๓) _________ _______________________________

๔) _________ _______________________________

๕) _________ _______________________________

๖) _________ _______________________________

๗) _________ _______________________________

๘) _________ _______________________________

๙) _________ _______________________________

๑๐) ________ _______________________________

งีบ ผนัง ฉกรรจ์ ทะนาน ชโลมใจ หนังสือ

ถด ตะลึง พำนัก ซีเมนต์ ปณิธาน อนุญาต

แบบฝึกหัดบทที่ ๑๒

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

ตอนที่ ๒ จงเรียงลำดับคำในแต่ละข้อต่อไปนี้ ตามลำดับอักษรในพจนานุกรม โดยใส่หมายเลขลงในช่องสี่เหลี่ยมหน้าคำที่กำหนดให้ในแต่ละข้อต่อไปนี้

๑) ทอง มาก สิบ บ้าน๒) ถ้วน แผ้ว ร่ม ไพร๓) ทูล สมาน ตรุษ อนันต์๔) บีฑา ภักดี ถ้ำ เวหา

๕) ธรรม สุจริต แว่นตา หวี

๖) กระดาษ กะปิ กระต่าย กะละมัง

๗) บันเทิง บันได บันลือ บันดาล

๘) กรุงเทพฯ สตูล ลำพูน สุรินทร์

๙) ตรอง ตรอก ตรอม ตรวจ

๑๐) อยู่ อย่า อยาก อย่าง

แบบฝึกหัดบทที่ ๑๒

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

ตอนที่ ๓ จงค้นคว้าคำดังต่อไปนี้ แล้วบอกว่าอ่านอย่างไร เป็นคำชนิดใด ความหมายว่าอย่างไร และมาจากภาษาใด

คำ อ่านว่า ชนิดคำ ความหมาย มาจากภาษา๑) กฤษณะ ____________ ________ ____________ ____________

๒) กำสรวล ____________ ________ ____________ ____________

๓) จาตุรงค- ____________ ________ ____________ ____________

๔) ชีว-, ชีวะ ____________ ________ ____________ ____________

๕) ดารณี ____________ ________ ____________ ____________

๖) ปรู๊ฟ ____________ ________ ____________ ____________

๗) พาทย์ ____________ ________ ____________ ____________

๘) แพรว ____________ ________ ____________ ____________

๙) แม้น ____________ ________ ____________ ____________

๑๐) วินิจ ____________ ________ ____________ ____________

แบบฝึกหัดบทที่ ๑๒

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

ตอนที่ ๔ จงเลือกข้อที่ถูกที่สุดเพียงข้อเดียว

Check Answer

Question 1 of 10

๑) พจนานุกรมมีประโยชน์อย่างไร

A. ใช้ศึกษาคำโบราณ

B. ใช้ศึกษาคำปัจจุบัน

C. ใช้ค้นความหมายของคำ

D. ใช้ค้นวิธีใช้คำให้ถูกหลักภาษา

แบบฝึกหัดบทที่ ๑๒

บทที่ ๑๓ การใช้พจนานุกรม

การอ้างอิง

๑ ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๔. ๒๕๒๕, หน้า ๑.

๒ ธำรง ชูทัพ และคณะ. ภาษาไทย ๖. ม.ป.ป., หน้า ๑๘๘-๑๘๙.